De Vijfhoek Voorbij. Het metropolitane stadscentrum van Brussel. VUB Press, Brussels University Press.
organisaties en culturele instellingen in de programmatie. Ten tweede pleiten de wetenschappers voor een beleid over de bevoegdheidsschotjes heen. De voetgangerszone moet passen in een visie op territoriale ontwikkeling op meerdere schalen en niveaus. “In Brussel bestaat de neiging die nochtans cruciale visie pas te ontwikkelen nadat een project is gerealiseerd,” zegt Vermeulen. “Dat de pleinen in de voetgangerszone zulke grote verharde zones zijn, is in mijn ogen bijvoorbeeld een gemiste kans. Het is belangrijk om ze in te bedden in het gewestelijke groen-blauwe netwerk, in een politiek van ontharding en vergroening, een aanpak tegen hitte-eilanden. Maar er zijn meer voorbeelden. Er was ook een handelsplan van toenmalig schepen Marion Lemesre
UNIVERSITEIT ALS BRUGGENBOUWER Het BCO beperkte zich niet tot die observatie, maar ging ook over tot actie. “Een van onze grootste verwezenlijkingen is dat wij heel wat actoren rond twee concrete stadsprojecten hebben kunnen samenbrengen. Onze visie op het stadscentrum, wat intussen een stuk ruimer is dan enkel de historische Vijfhoek, staat daardoor nu ingeschreven in de grote toekomstvisie voor Brussel, het Gewestelijke Ontwikkelingsplan.” “Het is erg belangrijk,” zo zegt Vermeulen, “dat een dergelijke overlegstructuur blijft bestaan. Dat je proefprojecten kunt uittesten, waarna je ook kunt bijsturen en aanpassen.” In het institutionele kluwen dat Brussel is, ziet ze voor universiteiten een belangrijke bemiddelende rol weggelegd bij grote stadsprojecten en hun net zo grote politieke belangen. “Het is belangrijk dat er een vorm van onafhankelijkheid is, en die hebben wij. Maar de structuur moet flexibel zijn. We willen geen nieuw bevoegheidsniveau of beslissingsorgaan, daar zijn er soms al een beetje te veel van in Brussel.” Ten derde pleit het BCO bij overheden die instaan voor het stadshart voor duidelijkere en transparantere communicatie. “In het begin was de communicatie met de bewoners van de voetgangerszone betreurenswaardig,” oordeelt Vermeulen. “Dat is met Philippe Close (PS, red.) als burgemeester veranderd, er is meer ‘eenheid van commando’. Er wordt al beter
gecommuniceerd over te verwachten overlast van werven, wat conflicten en irritatie doet afnemen.” Er rest intussen niet zoveel werk meer aan de voetgangerszone zelf, maar het blijft belangrijk om te evalueren, zegt Vermeulen. “Er zijn in die zone trouwens ook meer dan vijftig herinrichtingsprojecten op privéterreinen, waarbij de voormalige Parking 58 en het Beursgebouw de bekendste zijn.” “We hebben voor het stadscentrum een equivalent van de bouwmeester als aanspreekpunt nodig,” concludeert mobiliteitsexpert Michel Hubert (Universités Saint-Louis), die mee aan de basis van het BCO lag. “Een persoonlijkheid met een kleine ploeg om zich heen. Die het project aanstuurt en als tussenpersoon fungeert tussen gemeente, Gewest en Beliris (federale bouwexpert voor Brussel, red.). Als dat niet gebeurt, zal het project wegdeemsteren. De burgemeester is nu officieel verantwoordelijk, maar die heeft al veel andere dingen te doen. Bovendien is er geen ploeg die vast op dit grote project werkt.”
WANDELASSEN De paradigmaverschuiving waarover Vermeulen al eerder sprak, mag volgens de wetenschappers dan al ingezet zijn, er moet tot slot nog een tandje bijgestoken worden, vinden ze. “Via proefprojecten bijvoorbeeld, rond dagelijkse voorzieningen. De Covid-19-crisis heeft duidelijk aangetoond dat essentiële sectoren cruciaal zijn voor het stadsweefsel, ook op het vlak van mentaal welzijn. Als er bijvoorbeeld te weinig buurtwinkels overblijven, zal de vereenzaming toenemen. Met stadsplanning kun je op zo’n kwalijke evolutie anticiperen.” Maak inwoners ook duidelijk hoe de voetgangerszone in een breder plaatje past, zegt Vermeulen.
“Dat de pleinen in de voetgangerszone zulke grote verharde zones zijn, is in mijn ogen een gemiste kans” SOFIE VERMEULEN Coördinator Brussels Centre Observatory
“Wij hebben bijvoorbeeld voorgesteld om vier wandelassen die er dwars doorheen lopen, te versterken. Wij starten met projecten op de wandelas tussen Molenbeek en de Europese wijk, en op een wandelnetwerk in de zuidelijke Vijfhoek. Maar in het noordelijke deel ligt er nog een heel traject open tussen Sint-Joost en Thurn & Taxis.”
VERS UNE ZONE PIÉTONNE AMÉLIORÉE Après quatre ans de recherche, les scientifiques du Brussels Center Observatory – une collaboration entre cinq universités – distinguent quatre défis majeurs pour l’avenir du piétonnier bruxellois, et par extension du centre-ville. Ils ont tous trait à la suppression de cloisons : entre les compétences, les services publics, les citoyens et les idées. Les universités sont désireuses de servir de médiatrices dans les grands projets urbains à Bruxelles, en raison de leur vision globale, de leurs connaissances et de leur indépendance. C’est ce qui ressort d’une note de synthèse fraîchement publiée. Dans le même temps, un livre a été publié à destination du grand public, avec un diagnostic et une vision de l’avenir du centreville, qui semble maintenant dépasser le territoire du Pentagone. FR
BRUZZ | STEDENBOUW
Boek
(MR, red.) dat nooit ingepast is in het grotere project.” Veel mensen in zowel politiek als administratie zijn er zich bewust van dat ze minder per sector moeten denken, zegt Vermeulen. “Dat vergt wel een gezamenlijke plek om problemen aan te kaarten, en die is er niet altijd.”
TOWARDS A BETTER PEDESTRIAN ZONE Following four years of research, the scientists at the Brussels Centre Observatory – a collaboration between five universities – see big challenges for the future of the Brussels pedestrian zone, and by extension for the whole city centre. These are all related to the removal of partitions: between powers, government services, civilians, and ideas. The universities seek to mediate in major urban projects in Brussels, given their bird’s-eye perspective, knowledge, and independence. This is apparent from a synthesis report that was published on Monday. At the same time, a book for a general readership is being published, with a diagnosis of and future perspectives on the city centre, which is now much bigger than the historical pentagon. EN
21 OKTOBER 2020
I 17