Een robot voor het huiswerk

Door: Bert van de Bovenkamp

ChatGPT: we kunnen er niet meer omheen, ook niet in het onderwijs. Hoe om te gaan met deze en andere vormen van generatieve kunstmatige intelligentie?

De onderwijswereld was een aantal maanden geleden in rep en roer door de komst van ChatGPT: een chatbot met kunstmatige intelligentie, die dialogen kan voeren met menselijke gebruikers en nieuwe content kan creëren. Leerlingen zouden zonder inspanning of kennis van zaken werkstukken kunnen schrijven zonder dat de plagiaatchecker aan zou slaan, zo was de teneur. En hoe te controleren welk gedeelte van een afstudeerscriptie geschreven is door de student zelf?

Inmiddels is het stof een beetje neergedaald en zien steeds meer docenten ook de mogelijkheden van ChatGPT. Overigens zijn er niet alleen zorgen in het onderwijs. Recent nog riep Tesla-CEO Elon Musk op tot een time out met betrekking tot de ontwikkeling van AI. Volgens hem gaat het een heel verkeerde kant op en is er tijd nodig om gedegen wetgeving te ontwikkelen om de risico’s van kunstmatige breinen te begrenzen. Het heeft hem er zelf in elk geval niet van weerhouden stappen te zetten in de kunstmatige intelligentie: onlangs richtte hij een eigen AI-bedrijfje op.

Wat zijn de kansen en bedreigingen van ChatGPT en andere vormen van generatieve Artificial Intelligence (AI) bieden?

Kunstmatig materiaal

“Generatieve AI is een tak van AI die zich richt op het genereren van nieuwe content, zoals afbeeldingen, muziek, video's en teksten, die lijken te zijn gemaakt door mensen”, stelt ChatGPT desgevraagd. “Generatieve AI maakt gebruik van machine learning en deep learning-algoritmen om nieuwe, creatieve output te produceren. Dit wordt vaak gedaan met behulp van een techniek genaamd Recurrent Neural Networks (RNN). RNN's zijn in staat om patronen in tekst te leren herkennen en kunnen vervolgens nieuwe teksten genereren die lijken op de voorbeelden die ze hebben geleerd.”

“Generatieve AI wordt ook toegepast in de muziek- en filmindustrie”, legt ChatGPT verder uit. “Zo zijn er al AI-systemen ontwikkeld die nieuwe muziek kunnen genereren op basis van voorbeelden van bestaande muziekstukken. In de filmindustrie kan generatieve AI worden gebruikt om visuele effecten te creëren of zelfs om hele scènes te genereren. Het is zelfs mogelijk om nieuwe vormen van kunst te creëren. Echter is het belangrijk om hierbij de ethische aspecten van deze technologieën in het oog te houden, zoals het voorkomen van het verspreiden van valse informatie of het creëren van content die aanstootgevend kan zijn.”

Bij generatieve AI gaat het er dus om dat, op basis van de bestudering van bestaand materiaal, nieuw materiaal wordt gecreëerd. Daarbij kan het zoals in het geval van ChatGPT om teksten gaan, maar net zo makkelijk gaat het om een muziekstuk of een kunstwerk. De betaversie van ChatGPT genereerde bijvoorbeeld teksten op basis van 750.000 ‘bestudeerde’ documenten met als meest recente datum 2021. Inmiddels is er een nieuwe versie uit die ook recent materiaal bestudeert.

Kansen

En wat zijn dan de belangrijkste kansen van generatieve AI volgens ChatGPT? “Generatieve AI kan nieuwe vormen van creativiteit mogelijk maken en kan leiden tot nieuwe kunstvormen, muziekstukken, films en literatuur die anders niet mogelijk zouden zijn. Ook kan het gebruik van generatieve AI tijdrovende taken, zoals het ontwerpen van grafische elementen of het schrijven van bepaalde soorten teksten, automatiseren en zo de efficiëntie verbeteren. Tot slot kan deze technologie worden gebruikt om gepersonaliseerde inhoud te creëren die past bij de voorkeuren en interesses van individuele gebruikers, zoals aanbevelingssystemen.”

Bedreigingen

ChatGPT is ook eerlijk over de bedreigingen die hun chatbot kan vormen voor de samenleving: “Generatieve AI kan worden gebruikt om nepcontent te creëren, zoals deepfakes, waardoor het moeilijk kan worden om te bepalen wat echt is en wat niet. Daarnaast kan het inzetten van deze technologie leiden tot privacyrisico’s. Generatieve AI vereist vaak grote hoeveelheden gegevens om te kunnen leren. Als deze gegevens niet goed worden beschermd, kan dat gevolgen hebben voor de privacy. Ook kan het automatiseren van taken leiden tot het vervangen van menselijke arbeid, wat kan zorgen voor werkloosheid en sociale onrust. Tot slot zijn er de ethische overwegingen: generatieve AI kan leiden tot het creëren van inhoud die aanstootgevend of onethisch is, zoals het creëren van gewelddadige of racistische inhoud.”

Bedrijven en particulieren die generatieve AI willen inzetten, zou dus passende maatregelen moeten nemen om de mogelijke negatieve gevolgen ervan te beperken. Zo is het als onderwijsinstelling bijvoorbeeld belangrijk om richtlijnen te ontwikkelen voor het gebruik van generatieve AI en om ervoor te zorgen dat de privacy van gebruikers wordt beschermd.

Betekenis onderwijs Het onderwijs stond in eerste instantie op haar achterste benen toen ChatGPT net verscheen. Inmiddels zijn er echter ook docenten die de chatbot hebben omarmd en hun lessen en opdrachten op een nieuwe manier vormgeven. Zo vertelde een docent tijdens een webinar van Kennisnet dat hij leerlingen nu geen essay meer laat schrijven over een bepaald onderwerp maar dat zij juist een essay laten schrijven door ChatGPT. Vervolgens moeten de leerlingen het essay beoordelen op juistheid en volledigheid en aangeven uit welke bronnen ChatGPT waarschijnlijk heeft geput. Op deze manier worden leerlingen dus nog steeds aangesproken op hun kennis over een onderwerp.

Wat verder de toepassingsmogelijkheden van generatieve AI zijn, is nog moeilijk te beoordelen. Daarvoor is de ontwikkeling te nieuw, maar ook te breed. Het aantal toepassingen dat wordt ontwikkeld op dit gebied is enorm. Het is zaak voor onderwijsinstellingen de ontwikkelingen te volgen. Daarnaast is het van belang dat onderwijsinstellingen zorgen dat medewerkers en leerlingen/studenten op de hoogte zijn van het bestaan en de werking van deze technologieën, zodat zij er eventueel hun voordeel mee kunnen doen. Maar ook om te voorkomen dat zij bijvoorbeeld misleid worden door fake news en deep fakes.

Ten slotte is het van belang dat de vertaling wordt gemaakt naar waar leerlingen en studenten voor worden opgeleid. Het onderwijs moet nadenken of kinderen nog wel opgeleid moeten worden voor beroepen met routinematige werkzaamheden. Die zullen naar verwachting voor een belangrijk deel worden vervangen door AI. Gelukkig komen daar dan weer allerlei nieuwe beroepen voor terug.