‘We kunnen hoogbegaafden niet aan de kant laten staan’

Maatwerk en aandacht voor het individu in het onderwijs: VVD-Kamerlid Mariëlle Paul weet uit eigen ervaring hoe belangrijk dat is. Als portefeuillehouder onderwijs zet ze zich onder andere in voor meer aandacht en geld voor onderwijs voor hoogbegaafden. “Ik ben heel erg geschrokken van de cijfers over thuiszittende hoogbegaafde kinderen.”

VVD-Kamerlid Mariëlle Paul werkte dertig jaar in het bedrijfsleven en was jarenlang zelfstandig ondernemer. Toen ze in maart 2021 in de Kamer kwam kreeg ze aanvankelijk een portefeuille die daar naadloos op aansloot: internationale handel, ontwikkelingssamenwerking, groeifonds, macro-economie en Europese economie. Maar toen haar twee maanden later, vanwege interne verschuivingen, werd gevraagd of ze onderwijs wilde gaan doen, aarzelde ze geen moment. “Onderwijs, daar wilde ik heel graag mee aan de slag. Toen ik naar de kleuterschool ging, sprak ik geen Nederlands. Als kind van migrantenouders weet ik hoe belangrijk bevlogen leraren en passend onderwijs zijn”, vertelt ze in een interview. “Zelf heb ik hele goede ervaringen.”

Al direct werd haar duidelijk dat onderwijs aan hoogbegaafden een ondergeschoven kindje is. Vooral toen ze ontdekte dat van de 15 duizend thuiszitters meer dan een derde hoogbegaafd is. “Van die cijfers ben ik heel erg geschrokken. In korte tijd ben ik me er sterk in gaan verdiepen. Ik ben naar scholen gegaan – half december 2022 ook naar het NOVA – en heb met leerkrachten gesproken, maar ook met ouders, grootouders en de kinderen zelf. Het is heel bepalend voor hun toekomst of er op scholen enige kennis is van hoogbegaafdheid. Dat het besef doordringt dat die kinderen onderling verschillen. Dat signalen heel snel worden opgepakt en dat daarop actie wordt ondernomen. De een kan het best in een plus-klas worden opgenomen, de ander kan klassen overslaan. Voor weer een andere groep is voltijds HB-onderwijs het meest geschikt.”

Een duizelingwekkende 8.5 miljard euro trok het kabinet in februari 2021 uit voor het wegwerken van leerachterstanden door corona. HB-scholen werden niet genoemd. Is dat niet ontmoedigend?

“Bij het wegwerken van achterstanden wordt een menukaart ingezet met bewezen praktijken. Specifieke doelgroepen worden überhaupt niet uitgelicht. Het idee is dat, voordat coronagelden worden uitgegeven, een scan wordt gemaakt van een school en een klas en dat dan wordt bepaald wie wat nodig heeft. Of hulp klassikaal moet worden ingezet, of meer gericht op kinderen met psychisch-sociale problemen. HB-scholen en plusklassen maken daar deel van uit.”

In Goedemorgen Nederland van WNL werd u voorgehouden dat, zodra de overheid de geldkraan openzet, commerciële bureautjes die flexwerkers detacheren als paddenstoelen uit de grond schieten. Komt het geld dan wel goed terecht?

“In de meeste gevallen wordt het geld goed besteed. Maar je moet blijven controleren of er geen cowboybureaus tussen zitten. Scholen halen de bureaus die kwalitatief niet in orde zijn er zelf vaak al uit. Er wordt ook, in samenspraak met de sector, gewerkt aan een kwaliteitskeurmerk.’

Er wordt aan gewerkt, zegt u. Een experiment op twee scholen met versneld VWO-onderwijs bleek zo positief dat staatssecretaris Sander Dekker de pilot in 2016 uitbreidde met 24 nieuwe scholen. In mei is de eindevaluatie verschenen: ook positief. Sindsdien hebben we hier niets meer van gehoord. Er wordt aan gewerkt, is dat dan geen dooddoener?

Paul lacht. “Ik kom uit het bedrijfsleven. Ik moet ook wennen aan het trage tempo in de politiek. Ambtelijke molens draaien niet snel.”

Wat kunt u zelf doen als Kamerlid? “Het begint met de zaken benoemen. Bij mijn eerste debat over onderwijs heb ik er voor gekozen, en dat gebeurt niet vaak, om mijn spreektijd aan maar één thema te besteden: onderwijs aan hoogbegaafden. Ik zal, indien nodig, amendementen in blijven dienen. Op 8 december is de laatste aangenomen, waarin voor dit jaar 9,5 miljoen euro extra wordt uitgetrokken voor hb-leerlingen. Ik zal er voor zorgen dat hb-onderwijs op de agenda blijft. Zo moet minister Wiersma duidelijk maken wat hij met VWO-plus van plan is. En ik zal blijven hameren op de preventieve aspecten. Er is te weinig kennis verankerd binnen de opleidingen. Dan denk ik niet alleen aan de Pabo en het Kleuteronderwijs, maar ook aan consultatiebureaus en de voorschoolse opvang. Vroegsignalering is heel belangrijk. Er zijn hb-kinderen die aan suïcide denken. Afschuwelijk. Die kinderen hebben ook recht op persoonlijke groei en geluk. We kunnen ze niet aan de kant laten staan. Dat is ook nog eens kapitaalvernietiging. Ze kunnen immers veel betekenen voor de samenleving.”

Meer over hoogbegaafdheid

Een kind dat superslim lijkt kan een IQ-test laten afnemen. Als de IQ-score hoger is dan 130, is er sprake van hoogbegaafdheid. Met een IQ-score tussen de 120 en 130 wordt de term ‘meerbegaafd’ gebruikt. Een score van 145 of hoger valt in de categorie ‘uitzonderlijk begaafd’.

Uit een Social Science-onderzoek uit 2001 blijkt dat leerlingen met een hoog IQ gemiddeld vaker voor een bèta-carrière gaan, meer verdienen, vaker promoveren en meer wetenschappelijke studies publiceren.

Het onderzoek ‘Hoge kansen, lage cijfers’ uit 2015 van Feniks Talent belicht de keerzijde van hoogbegaafdheid: In Nederland vallen jaarlijks tussen de duizend en drieduizend hoogbegaafde leerlingen uit op de middelbare school. De kans op uitval en voortijdig schoolverlaten is bij hoogbegaafde leerlingen hoger dan bij leerlingen met een gemiddelde intelligentie. De voornaamste obstakels zijn: verveling, zingevingsvragen, communicatieproblemen, onderpresteren en aansluiting missen.

De brandbrief van hbscholen.nl is onder andere gebaseerd op een situatieanalyse van het voltijds primair onderwijs voor hoogbegaafden (februari 2022) van Loek Zonnenberg.

Deel 2 van een documentaireserie van Jan Stap over ‘echt passend onderwijs’ gaat over hoogbegaafde kinderen op de NOVA-unit in Leiden.

Schoolfacilities, januari 2023