Zo stimuleer je lopen en fietsen naar school

Door: Ilja van Holsteijn, Kenniscentrum Sport & Bewegen

Lopen en fietsen naar school zorgt ervoor dat kinderen op een makkelijke manier aan hun beweging komen. Toch gaat niet ieder kind te voet of op de fiets naar school. Wat kan daaraan gedaan worden?

Drie op de vijf kinderen tussen 4 en 11 jaar voldoen aan de beweegrichtlijnen van Kenniscentrum Sport & Bewegen. Van de kinderen tussen de 12 en 17 jaar zijn dat er slechts twee op de vijf. Volgens deze richtlijnen moeten kinderen tussen 4 en 17 per dag minimaal 1 uur matig intensief bewegen. Wie fietst of loopt naar school is dus al een eindje op weg om die richtlijnen te behalen.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) onderstreepte in een recent rapport het belang van bewegen op weg naar school, en ook uit internationaal onderzoek blijkt dat kinderen die zich actief verplaatsen naar school, minder kans hebben op (mentale) gezondheidsklachten. Daarnaast is het natuurlijk beter voor het milieu om te lopen of fietsen naar school.

Waarom niet?

Als een kind niet loopt of fietst naar school, kan dat verschillende redenen hebben. Zo blijkt uit onderzoek van Tilburg University dat sociale omgevingskenmerken een belangrijke rol spelen. Denk aan de sociaaleconomische status (SES) van het gezin, de gezinssamenstelling, -activiteiten en gewoontes van ouders. Ongeveer tweederde van de kinderen op de basisschool loopt of fietst naar school, blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van onder andere kennisplatform CROW. Dat percentage stijgt als het kind ouder wordt, broers of zussen heeft, de route naar school sociaal veilig is en het kind van school direct naar huis gaat in plaats van naar de buitenschoolse opvang of sportactiviteit. Als een gezin meer auto’s heeft, daalt dat percentage.

Cijfers

In wijken van grote steden waar veel gezinnen met een sociaaleconomische status wonen gaat 48% van de kinderen niet met de fiets naar de basisschool. In steden met 40.000 tot 200.000 inwoners is dat 37%. Dit is significant meer dan in wijken met veel gezinnen met een hogere sociaaleconomische status, waar de percentages niet-fietsers op respectievelijk 18% en 23% liggen. Circa 42% van de ouders van kinderen die niet naar school fietsen, geeft aan samen naar school te lopen en 27% geeft aan dat hun kind alleen naar school loopt. Vooral in wijken met een hogere SES in grote steden geven ouders vaak (83%) aan dat kinderen met de auto worden gebracht als ze niet op de fiets gaan.

In 2019 fietste driekwart van de 950.000 middelbare scholieren gemiddeld 5,9 kilometer naar school. Maar hoe intensief is deze rit?

Onderzoek in opdracht van Bouwend Nederland laat zien dat lopen en fietsen naar school een belangrijk onderdeel is van de fysieke activiteit van middelbare scholieren, maar dat de intensiteit vaak te laag is om bij te dragen aan de beweegrichtlijnen.

Veilige route

Er zijn verschillende maatregelen die kunnen worden getroffen om meer kinderen te stimuleren actief naar school te gaan. Zo kan het ten eerste volgens Kenniscentrum Sport & Bewegen lonen om een veilige, aantrekkelijke route van en naar school te creëren.

Het eerder aangehaalde onderzoek van de Universiteit Maastricht laat zien dat 40% van de ouders de schoolomgeving en de route naar school als onveilig beoordeelt. Een veilige route is nu juist belangrijk, want als dat niet het geval is, gaan kinderen minder snel op de fiets naar school. Zorgen voor goed onderhouden groen en weinig afval op straat is daarin bepalend. Voor het creëren van meer veiligheid kan bijvoorbeeld een kindvriendelijke beweegroute door de wijk gemaakt worden: een verkeersveilige, autovrije route die specifiek geschikt is voor lopende en fietsende kinderen.

Gemeenten spelen een wezenlijke rol in goed beheer en onderhoud van de schoolomgeving en door schoolzones en de routes naar scholen zo veilig mogelijk in te richten. Het STOPprincipe is één van de manieren om een wijk of buurt zo in te richten dat lopen en fietsen wordt gestimuleerd.

STOP staat voor Stappers, Trappers, Openbaar vervoer en Personenauto’s. Als een wijk volgens het STOPprincipe wordt ingericht, worden deze groepen ook in diezelfde volgorde geprioriteerd. Dat is niet alleen veiliger, maar ook duurzamer.

Denk bij het creëren van een veilige route aan:

• Een fijnmazig netwerk van fiets- en voetpaden

• Vrijliggende voet- en fietspaden naar school

• Veilige oversteekplaatsen en kruispunten

• Stoepen die breed genoeg zijn om elkaar veilig te passeren, ook met een kinderwagen, rolstoel of rollator

• Voldoende fietsparkeerplekken op school

Ten tweede kunnen ook campagnes en doelgerichte activiteiten helpen bij het stimuleren van lopen en fietsen naar school. De sociale omgeving speelt hierbij een belangrijke rol. Het is namelijk van belang om die sociale omgeving - ouders en school - te bereiken en te overtuigen van de meerwaarde van lopen en fietsen naar school. Met een route die aan de ontwerpprincipes voldoet, kan de gemeente of school door middel van activiteiten of campagnes het belang van lopen en fietsen naar school extra onder de aandacht brengen. En zo kunnen kinderen en ouders het in de praktijk ervaren.

Betrokken

Als je als school op een veilige inrichting en activiteiten inzet, is het cruciaal om te zorgen voor de juiste kaders en de borging ervan. Het beleid van de school en de gemeente moet in lijn zijn met wat je probeert te bereiken. Zorg dat alle relevante betrokkenen aangehaakt zijn bij het vormen van dat beleid. Docenten, de ouderraad, ouders en kinderen, het schoolbestuur en de gemeente moeten betrokken zijn.

De gemeente heeft een belangrijke rol in het stimuleren van actief verplaatsen. Als blijkt dat bepaalde plekken in de schoolzone niet veilig of netjes zijn, kan de school daar samen met de gemeente snel actie op ondernemen.

Aan de slag

Wil je aan de slag met een beweegvriendelijke (school-)omgeving en vraag je je af hoe je dat aanpakt? Bekijk dan de volgende instrumenten:

• Schoolpleinscan (Kenniscentrum Sport & Bewegen)

• Stappenplan Schoolzone (Kenniscentrum Sport & Bewegen)

• Bouwstenen van een beweegvriendelijke omgeving (Kenniscentrum Sport & Bewegen)

• Een beweegvriendelijke schoolomgeving (Fietsersbond)

• De Schoolstraat (Fietsersbond)

• Walking4School en Cycling4School (SOAB)

• Fietsen met Zizo (Veilig Verkeer Nederland)

• Aanpak onveilige verkeerssituatie Basisschool DeBuut (Club voor Geweldige Ideeën)

• Factsheet Veilige schoolroutes en -zones (Kennisnetwerk Strategisch Plan Verkeersveiligheid)