De Noordpier
De Noordpier Hybride kustinfrastructuur als surfaccommodatie bij Wijk aan Zee
Daniël Ankoné
Academie van Bouwkunst Amsterdam 2025
Met trots presenteer ik mijn afstudeerproject De Noordpier – Hybride kustinfrastructuur als surfaccommodatie bij Wijk aan Zee. Het was een uitdagend traject, vol nieuwe inzichten en waardevolle momenten.
Mijn bijzondere dank gaat uit naar mijn mentor Chris Scheen. Zijn scherpe blik, brede kennis en enthousiasme hebben mij door het hele proces heen begeleid. De vele online overleggen brachten telkens nieuwe invalshoeken en gaven energie om verder te werken.
Ook mijn commissieleden, Ira Koers en Dex Weel, wil ik bedanken voor hun waardevolle adviezen, hun geduld en hun bereidheid om altijd tijd vrij te maken. Jullie kritische vragen en oprechte betrokkenheid hebben het ontwerp naar een hoger niveau getild.
Tot slot wil ik mijn vrienden, mijn vriendin en mijn familie bedanken. Jullie onvoorwaardelijke steun, luisterend oor en praktische hulp hebben voor mij het verschil gemaakt. Dankzij jullie kon ik me volledig concentreren op mijn ontwerp en deze intensieve periode succesvol afronden.
Dit project is mede door jullie inzet, betrokkenheid en vertrouwen tot stand gekomen. Daar ben ik iedereen bijzonder dankbaar voor.
Daniël Ankoné
Haarlem, september 2025
Mentor: Chris Scheen
Commissieleden: Ira Koers, Dex Weel
Toegevoegde leden: Katja Hogenboom, Saša Radenovic
Samenvatting
Dit afstudeerproject onderzoekt hoe civiele infrastructuur kan transformeren tot architectonische ruimte. Aanvankelijk gepland in Biarritz, verschoof de locatie door coronabeperkingen naar Wijk aan Zee: een plek met een bijzondere spanning tussen zware industrie, natuurlijke duinen, strand en zee.
De Noordpier, loodrecht op de kust, zorgt voor luwte in de stroming waardoor zand zich ophoopt en stabiele golven ontstaan — ideaal voor surfers en andere durfsporten. De provincie Noord-Holland heeft de plek aangewezen als ‘durfspot’ met potentie voor recreatieve ontwikkeling. Tegelijkertijd bestaan er plannen om de pier te versterken en te integreren in de primaire waterkering tegen toekomstige zeespiegelstijging.
Vraagstelling
Hoe kan een civiel object worden getransformeerd tot architectonische ruimte, en later weer worden opgenomen in zijn oorspronkelijke civiele functie?
Ontwerpstrategie
De versterking en ophoging van de Noordpier maakt gebruik van het caissonprincipe: modulaire, prefab betonnen bakken die worden afgezonken en gevuld met zand. Deze repetitieve structuur van caissons en manchetten vormt het ruimtelijk kader. Binnen een grid van 5x5 meter ontstaan kamers, bereikbaar vanaf loopzones langs beide zijden van de dijk. Strategische sparingen, schuifdeuren en daglichtopeningen creëren flexibiliteit, toegankelijkheid en beschutting.
De extra laag manchetten in de toekomstige ophoging wordt benut voor een surfaccommodatie met slaaphutten, sanitaire voorzieningen, kleedruimtes, surfschool en paviljoen. Trappen en luifels verbinden het geheel met strand, zee en duinen. Bij dijkverhoging worden openingen dichtgestort en kamers gevuld met zand, waardoor de structuur weer puur civiel wordt.
De architectuur is eenvoudig en robuust, afgestemd op wind, licht, zand en zee. Comfort gaat samen met het rauwe buitenleven van de surfcultuur.
Conclusie
De Noordpier laat zien hoe civiele techniek en architectuur elkaar kunnen versterken voor maatschappelijke meerwaarde. De herhaalbare, flexibele structuur biedt inspiratie voor kustplaatsen waar waterveiligheid en recreatie samenkomen, en opent nieuwe perspectieven op de dijk als publieke ruimte.
Inhoud
Inleiding 9 Analyse 15 Concept 43 Ontwerp 71 Conclusie 112 Literatuurlijst 115 Herkomst afbeeldingen 116
Inleiding
Van Biarritz naar Wijk aan Zee
Wijk aan Zee
Dit afstudeerproject richt zich op het ontwerpen van een surfaccommodatie bij Wijk aan Zee, met als centrale opgave de transformatie van civiele infrastructuur naar architectonische ruimte. Aanvankelijk gepland in Biarritz, verschoof de locatie door de coronapandemie naar een Nederlandse context.
Biarritz
Een plek tussen industrie en natuur
Locatie
Noordpier
Wijk aan Zee
Tata Steel
Noordzee
IJmuiden
De keuze viel op Wijk aan Zee, waar een bijzondere spanning voelbaar is tussen de zware industrie van Tata Steel en de natuurlijke kwaliteiten van duinen, strand en zee.
Analyse
Industriële horizon
Tata Steel vormt een massieve achtergrond die voortdurend contrasteert met de openheid van het kustlandschap. De silhouetten van schoorstenen en installaties bepalen de horizon en leggen de spanning bloot tussen natuur en industrie.
Tata Steel
Het dynamische duinlandschap
De duinen zijn een landschap van helmgras en zand dat voortdurend verandert door wind en getij. Ze bieden een zacht, natuurlijk tegenbeeld aan de harde lijnen van de industrie.
Het groeiende strand
Het strand bij de Noordpier groeit door zandafzetting en vormt een breed speelveld voor surfers, wandelaars en strandactiviteiten. Het is de levendige overgangszone tussen dijk, duin en zee.
De zee in beweging
De zee wordt gekenmerkt door krachtige stromingen en een constant wisselend getij. De pier schept luwte en maakt lange, rechte golven mogelijk die de plek ideaal maken voor surfers.
De havenmond
Bij de Noordpier ontmoeten zee en kanaal elkaar in een dynamisch knooppunt. Grootschalige scheepvaart bepaalt hier de ruimte en het ritme.
De Noordpier
De Noordpier van IJmuiden is circa 2 kilometer lang en vormt een robuuste betonnen uitloper in zee. Ze verlengt het landschap en markeert een duidelijke grens tussen kanaal, kust en open water.
Grenslijn tussen haven en duin
DE DUINEN
De pier markeert scherp de overgang tussen de bedrijvige havenmond en de aangrenzende duinen. Hier wordt de lijn tussen industriële activiteit en dynamisch kustlandschap zichtbaar.
Industrie en recreatie naast elkaar
HET STRAND
De Noordpier vormt een harde grens tussen de drukke havenmond en het open strand. Op deze plek bestaan industrie en recreatie direct naast elkaar.
De dijk naar open zee
De pier strekt zich uit naar de open zee en vormt de scheidslijn tussen gecontroleerde scheepvaart en onstuimige waterdynamiek.
Durfsporten
Door de stromingsluwte hoopt zand zich op en ontstaan stabiele golven, ideaal voor surfers en durfsporters. De provincie Noord-Holland heeft de plek daarom aangewezen als een van haar drie ‘durfspots’ met potentie voor recreatieve ontwikkeling.
Toekomstige kustveiligheid
primaire waterkering
Het buitendijkse gebied bij IJmuiden ligt kwetsbaar voor zeespiegelstijging. Versterking en uitbreiding van de waterkering geldt als mogelijk scenario voor 2100.
Onderzoek als basis
2025 huidige situatie
2050 verstevigen en verlengen Noordpier
2050 aanleg stormvloedkering
2050-2100 aangroei strand en duin
Het kustveiligheidsconcept van pier en stormvloedkering vindt zijn oorsprong in het onderzoek van Atelier Kustkwaliteit. Hierin werden strategieën ontwikkeld die waterveiligheid koppelen aan ruimtelijke kwaliteit.
Twee constructies
1961nieuwepier -1980
oude pier 1868 - 1876
De Noordpier bestaat uit een oud en een nieuw deel. Het oude deel van gestapelde betonblokken biedt een stabiele basis, terwijl het nieuwe deel van stortsteen met asfalt- en betonbekleding geen bouwmogelijkheden biedt.
Boven: profiel oude pier
Onder: profiel nieuwe pier
Concept
Wettelijke hoogte
Wanneer de pier onderdeel wordt van de primaire waterkering, moet de kruin worden opgehoogd. Sinds de Deltawerken is wettelijk vastgelegd dat deze minimaal 7,5 meter boven N.A.P. ligt.
Het caissonprincipe
bovenaanzicht
Voor de versterking en ophoging wordt gebruikgemaakt van het caissonprincipe: prefab betonnen bakken die worden afgezonken en met zand gevuld.
Standaardmaat en variatie
De caissons hebben een vaste maat en kunnen met manchetten, bodemloze elementen, worden verhoogd. Door koppeling ontstaan talloze variaties in vorm en hoogte.
Stapelbaar dijklichaam
4
Afgezonken en gevuld met zand vormen de caissons een stabiel, stapelbaar dijklichaam. Op het oude deel wordt voortgebouwd, het nieuwe deel bestaat volledig uit caissons; de bovenste laag manchetten blijft leeg voor toekomstige ophoging.
1 Afzinken caisson
2 Caisson vullen met zand
3 Plaatsen manchetten
Laag voor toekomstige dijkophoging
De centrale vraag
Hoe kan een civiel object worden getransformeerd tot architectonische ruimte, en later weer worden opgenomen in zijn oorspronkelijke civiele functie?
Hoe kan een civiel object worden getransformeerd tot architectonische ruimte, en later weer worden opgenomen in zijn oorspronkelijke civiele functie? Het project onderzoekt de relatie tussen permanente infrastructuur en adaptieve architectuur binnen de randvoorwaarden van het waterbouwkundig systeem.
Dubbelgebruik
ruimte bieden aan programma
toekomstige dijk ophoging
In de toekomstige ophogingslaag krijgen manchetten een dubbelgebruik: voorbereiding op dijkverhoging én ruimte voor programma. Hier ontstaat een surfaccommodatie met slaaphutten, sanitaire voorzieningen, kleedruimtes, surfschool en paviljoen.
+8
extra laag
+12
Licht en compartimentering
Dakopeningen in de afdekplaat.
Sparingen en schuifdeuren
De bovenste manchetten zijn voorzien van sparingen en schuifdeuren voor toegankelijkheid, privacy en compartimentering. Daglicht valt binnen via openingen in de afdekplaat.
Flexibel grid
5m
Het ontwerp benut de repetitieve structuur van caissons en manchetten als ruimtelijke drager. Binnen het 5x5-metergrid ontstaan gekoppelde kamers die met sparingen, schuifdeuren en daglichtopeningen flexibel inzetbaar zijn.
Eenvoud en rauwheid
schuifdeur in sparing kabels en leidingen
dakopeningen in afdekplaat
Luifel promenade trap betonblokken
De ruimten zijn eenvoudig en robuust, afgestemd op de ruige context van wind, licht, zand en zee. Comfort gaat samen met het ongefilterde buitenleven van de surfcultuur.
+8m
+12m
Verweven met duin
Bij
het duintraject vloeien de ruimtes samen met het landschap. Opwaaiend zand en helmgras dringen door in de architectuur, waardoor gebouw en duin één geheel worden.
Deel van het strand
In het strandtraject openen de ruimtes zich naar het zand. Trappen en opstappen maken de overgang tussen dijk en strand vloeiend en vanzelfsprekend.
Naar de branding
Voorzien op de toekomst
toekomstige dijk ophoging
Het modulaire systeem maakt toekomstige ophoging eenvoudig mogelijk. De lege laag manchetten faciliteert dit, en bij ophoging worden kamers gevuld en de structuur weer volledig civiel.
Ontwerp
Vijf fragmenten
Het eindpunt
De zee
Het strand
Het beginpunt
De duinen Het ontwerp zoomt in op vijf fragmenten langs de dijk. Elk deel laat een andere relatie zien tussen duin, strand, kanaal en zee, samen een gelaagde kustervaring.
Het beginpunt
Het beginpunt
Aan het eind van een lange doodlopende weg, tussen Tata Steel en de duinen, rijst een betonnen trap omhoog. Het plein op de kruin biedt uitzicht op industrie én natuur.
De duinen
Het duintraject
Bezoekers kiezen hun route: beschut langs zand en gras of strak langs het water. De dijk ontsluit zo twee totaal verschillende landschappen.
De arcade
Onder de langgerekte luifel ligt een halfopen arcade die beschutting biedt tegen de elementen. Het is een plek van overgang, wachten en kijken.
Kamers in het grid
Tussen de loopzones liggen kamers in het herhalende 5x5-metergrid van de caissons. Aansluitende duinpaden verbinden de ruimtes met het landschap.
Zand en architectuur
Soms waait het zand over de loopzones en dringt het duinlandschap de architectuur binnen. Grenzen tussen gebouw en natuur vervagen.
Het strand
Het strandtraject
Aan de strandzijde wordt de taludbekleding zichtbaar in onregelmatige betonblokken. Tussen deze blokken leiden trappen en opstappen direct naar het strand.
Patronen van licht
Kaders op het landschap
Elke rechthoekige opening kadert het landschap op een andere manier. De doorgangen maken intieme kijkpunten die de bezoeker steeds verrassen.
De zee
Trappen naar de zee
Robuuste betonnen trappen leiden rechtstreeks naar de branding. Ze maken de overgang van dijk naar zee tastbaar en nodigen uit om het water in te gaan.
Flexibele kamers
in de sparingen maken de kamers open of besloten. Bij sluiting ontstaat privacy én een waterdicht compartiment.
Schuifdeuren
Twee werelden
De kamers openen zich aan de ene zijde naar de horizon van de zee, en aan de andere naar passerende schepen. Zo wordt de spanning tussen natuur en industrie steeds voelbaar.
Het eindpunt
Het einde in zee
Aan het einde van de dijk lopen de betonblokken af in de zee. Hier, ver van de kust, ervaart de bezoeker wind en water terwijl de horizon zich opent met duinen en Tata Steel op de achtergrond.
Conclusie
Dit project laat zien hoe de grens tussen civiele techniek en architectuur kan worden opgerekt ten dienste van maatschappelijke meerwaarde. Het resultaat is een hybride structuur die zich openstelt voor menselijke activiteit en verblijf, maar op termijn weer wordt opgenomen in een primaire waterkering.
De ruimtelijke kwaliteit schuilt in de eenvoud en herhaalbaarheid van het systeem, dat uitnodigt tot bredere toepassing: denk aan kustplaatsen waar dijkversterking samenvalt met recreatieve druk of maatschappelijke ambities. Het ontwerpvoorstel draagt daarmee bij aan een actuele discussie over meervoudig ruimtegebruik aan de Nederlandse kust.
Door ontwerp en infrastructuur te integreren, ontstaat een nieuw perspectief op hoe we onze dijken kunnen gebruiken: niet alleen als beschermingsobject, maar ook als publieke ruimte. Dit project is in die zin zowel een architectonisch ontwerp, een ruimtelijk systeem als een landschappelijke strategie.
Literatuurlijst
Atelier Kustkwaliteit. (2012). Veiligheid en identiteit van kustplaatsen in NoordHolland (Werkboek #3) [Werkboek]. Atelier Kustkwaliteit.
Atelier Kustkwaliteit. (2012). Veiligheid en identiteit van kustplaatsen in NoordHolland (Werkboek #7) [Werkboek]. Atelier Kustkwaliteit.
Bascom, W. (1964). Waves and beaches: The dynamics of the ocean surface [Boek]. Doubleday.
DELVA Landscape Architects. (2013). Rijkere dijken [Rapport]. DELVA Landscape Architects.
Deltares. (2018). Mogelijke gevolgen van versnelde zeespiegelstijging voor het Deltaprogramma [Rapport]. Deltares.
E-Maritime Monaco. (2020, juni). Land projects [Rapport]. E-Maritime Monaco.
Finnegan, W. (2015). Barbarian days: A surfing life [Boek]. Penguin Press.
Fujimoto, S. (2008). Primitive future (Contemporary Architect’s Concept Series 1) [Boek]. LIXIL Publishing.
Moschini, F. (Ed.). (1984). Giorgio Grassi: Progetti 1960–1980 [Boek]. Centro Di.
OASE. (2004). Landscape and mass tourism (No. 64) [Tijdschrift]. Nai010 Publishers.
Palmboom, F. (1979). “Doel en vermaak” in het konstruktivisme: 8 projekten voor woning- en stedebouw, OSA, Sovjet-Unie 1926–1930 (Sunschrift 142) [Boek]. Socialistiese Uitgeverij Nijmegen (SUN).
Perriand, P., Barsac, J., & Cherruet, S. (Eds.). (2019). Charlotte Perriand: Inventing a new world [Boek]. Fondation Louis Vuitton / Gallimard.
Provincie Noord-Holland. (2012). Keuze aan de kust: Project identiteit kustplaatsen Noord-Holland [Rapport]. Provincie Noord-Holland. Provincie Noord-Holland. (2012). Strategische agenda kust Noord-Holland [Rapport]. Provincie Noord-Holland.
Provincie Noord-Holland. (2013). Water, bron van recreatie: Visie op waterrecreatie in Noord-Holland 2030 [Rapport]. Provincie Noord-Holland.
Provincie Noord-Holland. (2018). Toekomstperspectief 2024 Noord-Hollandse Noordzeekust: Ruimte voor rust en reuring [Rapport]. Provincie NoordHolland.
Raadgevend Ingenieursbureau Lievense B.V., Projectbureau Zeeweringen. (2012). Ontwerp waterkering Breskens: Definitief ontwerp (Doc. nr. 126179) [Rapport]. Raadgevend Ingenieursbureau Lievense B.V.
Rijkswaterstaat. (2011). Basishandboek Sluizencomplex IJmuiden (Versie 4) [Rapport]. Rijkswaterstaat.
Rijkswaterstaat & Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut. (1961). Verslag over de stormvloed van 1953 [Rapport]. Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf.
Rijkswaterstaat, Deltadienst. (1960–1962). Driemaandelijks bericht Deltawerken (Nrs. 1–10) [Tijdschrift/Serie]. Rijkswaterstaat, Deltadienst.
Rijkswaterstaat, Directie Noord-Holland, Afdeling Waterhuishouding –dependance IJmuiden. (1978). Beschrijving van de constructie van de havenhoofden te IJmuiden en de daarmee opgedane ervaringen (Rapport WDIJ 78.02) [Rapport]. Rijkswaterstaat.
Wortman, H., & van den Broek, G. J. (1909). Geschiedenis en beschrijving van het Noordzeekanaal [Boek]. Departement van Waterstaat; Amsterdamse Boeken Steendrukkerij v/h. Ellerman, Harms & Co.
Herkomst afbeeldingen
Léon Spilliaert, Duinen, 1928 (blz. 77,81)
Léon Spilliaert, Dunes et mer, 1930 (blz. 85)
Léon Spilliaert, Marine, 1933 (blz. 91)
Léon Spilliaert, Seascape, 1933 (blz. 93)
Léon Spilliaert, Zicht op het strand bij nacht, 1905 (blz. 95)
Léon Spilliaert, Beach (Plage), 1923 (blz. 101)
Léon Spilliaert, Strand en blauwe marine, 1937 (blz. 103)
Léon Spilliaert, Marine après l’orage, 1909 (blz. 105)
Léon Spilliaert, Marine, 1922 (blz. 111)
