LAWYER τεύχος 31

LAWYER

The Business Magazine

Μάρτιος-Απρίλιος 2024

ΔΗΜ Η ΤΡΗΣ

ΔΙΑΚΌΠΌΥΛΌΣ

Διαχειριστής Εταίρος, Φορτσάκης, Διακόπουλος & Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία (FDMA LAW)

Κυβερνοασφάλεια & κυβερνοανθεκτικότητα για τις επιχειρήσεις_σελ.18

Η σχεδιαζόμενη πολεοδομική μεταρρύθμιση_σελ.28

Η απλούστευση των φορολογικών κανόνων στην ΕΕ_σελ.34

Η εμπορική διαιτησία

στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον_σελ.38

Thought Leadership:

Kωνσταντίνος Καρατσώλης, Δικηγόρος PhD.C Δίκαιο

Πολεοδομίας και

Περιβάλλοντος

Ευαγγελία Κολοβέντζου, Δικηγόρος, LL.M. Law and Sustainability 18

In the Spotlight:

Κυβερνοασφάλεια & κυβερνοανθεκτικότητα για τις επιχειρήσεις: Το στοίχημα που πρέπει

να κερδηθεί

In the Spotlight:

Η εμπορική διαιτησία στο σύγχρονο

επιχειρηματικό περιβάλλον

Cover Story: Δημήτρης Διακόπουλος, Διαχειριστής Εταίρος, Φορτσάκης, Διακόπουλος & Συνεργάτες Δικηγορική

Εταιρεία (FDMA LAW)

In the Spotlight:

Η παρατεινόμενη

ανασφάλεια δικαίου και η σχεδιαζόμενη πολεοδομική μεταρρύθμιση

Βack Cover Story: Σοφία Αντωνοπούλου, Founder & Developer, Attica Lawyers

In the Spotlight:

Η απλούστευση των φορολογικών κανόνων στην ΕΕ: Το προτεινόμενο πλαίσιο για τις διασυνοριακές συναλλαγές

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ Αλεξάνδρα Βαρλά

ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ Αλεξιάννα Τσότσου

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Στέλιος Τσάνος stsanos@boussias.com

ΓΡΑΦΙΣΤΡΙΑ Χρύσα Δανιηλίδου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ Κορνήλιος Σαραντίογλου Σωτήρης Παπαδήμας

ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Bασιλική Αρβανίτη varvaniti@boussias.com

ΛΟΓΙΣΤHΡΙΟ Διαµαντούλα Γουργουλέτη

∆ΙΕΥΘYΝΟΥΣΑ ΣYΜΒΟΥΛΟΣ Αντωνία Κατσουλιέρη

∆ΙΕΥΘYΝΤΡΙΑ ΣYΝΤΑΞΗΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ Κατερίνα Πολυμερίδου

GROUP ΑDVERTISING DIRECTOR Λήδα Πλατή

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: €78 www.lawyermagazine.gr

ΚΛΑΔΙΚΑ ΜΕΣΑ ΜΟΝ ΙΚΕ Λ. Κηφισίας 125-127 - Αθήνα

Τ.Κ. 115 24

Κτίριο Cosmos Center

Κωδικός ΕΛΤΑ 21-0177 ISSN 2732-6152

Sport Billy

ριν από μερικές ημέρες βρέθηκα σε ένα σεμινάριο ηγεσίας, οι τέσσερις εξαίρετοι εισηγητές του οποίου μας μίλησαν για τα χαρακτηριστικά και τις δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας σωστός ηγέτης, αλλά και για το πώς μπορούμε να είμαστε ηγέτες του ίδιου

μας του εαυτού, χωρίς να επιτρέπουμε σε εξωτερικούς παράγοντες να

καθορίζουν τις αποφάσεις μας, τόσο σε επαγγελματικό, όσο και σε προσωπικό επίπεδο.

Οι ομιλητές ανέδειξαν την αυτογνωσία, την αυτοπεποίθηση και την αυτοβελτίωση ως θεμελιώδη ‘συστατικά’ ενός χαρισματικού ηγέτη, μαζί με

τη συνειδητοποίηση και την αποδοχή του γεγονότος ότι, κατά τον στωικό φιλόσοφο Επίκτητο, πραγματικό έλεγχο μπορούμε να ασκούμε μόνον επί των εσωτερικών μας αντιλήψεων και επιθυμιών.

Μερικά key takeaways που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας:

1. Η επιτυχημένη και αποτελεσματική ηγεσία προϋποθέτει συναισθηματική νοημοσύνη, ευελιξία και ενδύναμωση των ανθρώπων, που αποτελούν την κινητήριο δύναμη των επιχειρήσεων.

2. Τα μεγαλύτερα μαθήματα ηγεσίας (και των συστατικών αυτής) δεν προέρχονται από τους σύγχρονους motivational speakers και coaches, αλλά από τους δικούς μας Αρχαίους Έλληνες:

Άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήσει. – Όταν μάθεις να διοικείσαι, τότε

θα μάθεις να διοικείς. Σόλων

Γνῶθι σεαυτόν. – Να γνωρίζεις τον εαυτό σου. Σωκράτης

Ερέτην χρήναι πρώτα γενέσθαι πριν πηδαλίοις επιχειρείν. – Πρέπει

πρώτα να έχεις γίνει κωπηλάτης πριν πάρεις στα χέρια σου το

τιμόνι. Αριστοφάνης

3. Η τσάντα του Sport Billy. Η μεγάλη για εμένα στιγμή του σεμιναρίου ήρθε λίγο πριν το κλείσιμο, με τον τελευταίο ομιλητή ο οποίος

δεν είχε παρουσίαση, παρά μόνον ένα σακίδιο το οποίο τοποθέτησε στη μέση της αίθουσας. ‘Σήμερα θα σας αποκαλύψω τι περιείχε η τσάντα του Sport Billy’, είπε και ξεκίνησε να μας παρουσίαζει το περιεχόμενο της τσάντας που τον συνοδεύει καθημερινά, προτρέποντάς μας να υιοθετήσουμε την ίδια συνήθεια:

1 ζευγάρι αθλητικά παπούτσια. ‘Να φροντίζουμε το σώμα μας. Είναι το σημαντικότερο εργαλείο που έχουμε στη ζωή μας’.

Αντικείμενα – υπενθυμίσεις για τις ευγνωμοσύνες μας και την αγάπη μας για αυτό που κάνουμε. ‘Να πετάγεσαι κάθε πρωί από το κρεβάτι, ανυπομονώντας για τη μέρα που ξεκινά’.

Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, συνειδητοποιώ ότι αγαπώ τις

Δευτέρες όσο και τα Σάββατα, τις καθημερινές όσο και τις αργίες.

Editor-in-Chief

Με αυτή τη σκέψη στο σακίδιό μου, σας εύχομαι Καλό Πάσχα με υγεία!

ΤΕΘΗΚΕ ΣΕ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Η ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΩΝ

ΑΠΟ ΤΟΎΣ SERVICERS

Από τις 31 Μαρτίου είναι υποχρεωτική, σύμφωνα με τον ν. 5072/2023, η λειτουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας, μέσω της οποίας οι εταιρείες διαχείρισης πιστώσεων θα παρέχουν αναλυτική και προσωποποιημένη πληροφόρηση στους δανειολήπτες. Το ηλεκτρονικό σύστημα προσωποποιημένης πληροφόρησης, στο οποίο κάθε χρήστης θα εισέρχεται με προσωπικούς κωδικούς ταυτοποίησης, πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον πληροφορίες

σχετικά α) με τα ποσά που οφείλει ο δανειολήπτης, με αναλυτική καταγραφή των ποσών που οφείλονται ως κεφάλαιο, τόκοι, προμήθειες, τυχόν άλλες χρεώσεις, καθώς και το ισχύον επιτόκιο, β) την περιοδικότητα

των δόσεων, το ύψος τους, την ημερομηνία πληρωμής

κάθε δόσης, το τρέχον υπόλοιπο, καθώς και τον

λογαριασμό εξυπηρέτησης της οφειλής. Στόχος είναι ο

σεβασμός των δικαιωμάτων των οφειλετών και η κάλυψη του κενού πληροφόρησης που υπήρχε έως τώρα.

ΔΗΜΟΣΙΕΎΘΗΚΕ

Ο Ν. 5100/2024

ΓΙΑ ΤΟΝ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ

ΕΛΑΧΙΣΤΟ

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ

ΣΎΝΤΕΛΕΣΤΗ

Πρόκειται για τον νόμο που ενσωματώνει στο εθνικό δίκαιο την Οδηγία για

τη θέσπιση ελάχιστου φορολογικού

συντελεστή 15% (Pillar II) ύστερα από

τη

συμφωνία των χωρών του ΟΟΣΑ για

την καθιέρωση παγκόσμιου ελάχιστου

εταιρικού φόρου ύψους 15%. Ο νόμος

εισάγει ελάχιστη φορολόγηση για τις

πολυεθνικές επιχειρήσεις με ετήσια

έσοδα τουλάχιστον 750 εκατ. ευρώ

και καθιερώνει σύστημα, σύμφωνα με

το οποίο κάθε μητρική οντότητα ενός

ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων που

βρίσκεται στην Ελλάδα θα έχει την

υποχρέωση να καταβάλει συμπληρωματικό

φόρο για τα εισοδήματα που προκύπτουν

από τις θυγατρικές της χώρες με χαμηλή

φορολογία κάτω από 15%. Στην Ελλάδα, το πεδίο εφαρμογής του νόμου καλύπτει

14 πολυεθνικές επιχειρήσεις και

περίπου 1.000 θυγατρικές πολυεθνικών.

Η βασικότερη επίδραση που θα έχει ο

νέος νόμος στη χώρα είναι στο πεδίο

της προσέλκυσης επενδύσεων, αφού

πλέον η Ελλάδα δεν θα χρειάζεται να

ανταγωνιστεί τους εξαιρετικά χαμηλούς

φορολογικούς συντελεστές που προσφέρουν άλλες χώρες της ΕΕ.

ΎΨΗΛΟ ΠΡΟΣΤΙΜΟ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΔΠΧ

ΣΤΟ ΎΠΟΎΡΓΕΙΟ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΎΣΗΣ

ΚΑΙ ΑΣΎΛΟΎ

Πρόστιμο ύψους 175.000 ευρώ επέβαλε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα στο Υπουργείο

Μετανάστευσης και Ασύλου για σημαντικές παραβάσεις

του GDPR για τα συστήματα «Κένταυρος» και «Υπερίων»

στις δομές υποδοχής και φιλοξενίας αιτούντων άσυλο,

το υψηλότερο πρόστιμο που έχει επιβάλει η Αρχή σε

δημόσιο φορέα. Το πρόστιμο επιβλήθηκε έπειτα από

καταγγελία που έγινε στην ΑΠΔΠΧ τον Φεβρουάριο του

2022 από τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Homo Digitalis

σε συνεργασία με τις οργανώσεις της Κοινωνίας

των Πολιτών Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του

Ανθρώπου και HIAS Ελλάδος, καθώς και την ακαδημαϊκό

Νιόβη Βάβουλα για σειρά παραβάσεων στα εν λόγω

συστήματα, οι οποίες αφορούν μεγάλο αριθμό ατόμων με

χαρακτηριστικά ευαλωτότητας. Οι παραβάσεις αφορούσαν

βασικές ελλείψεις στο πλαίσιο της εκπόνησης μίας

ολοκληρωμένης και συνεκτικής Εκτίμησης Αντικτύπου

σχετικά με την προστασία των δεδομένων, αλλά και την

ασαφή και συγκεχυμένη συνεργασία του Υπουργείου με την ΑΠΔΠΧ. Το Υπουργείο με δελτίο τύπου ανέφερε ότι

εξετάζει τη δυνατότητα προσβολής της απόφασης, ενώ

τονίζει ότι τα διορθωτικά μέτρα που προτείνονται από

την Αρχή έχουν ήδη υλοποιηθεί ή βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης.

Σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε το σχέδιο

του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας

και Οικονομικών με τις αλλαγές στον

Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας. Σκοπός

του νομοσχεδίου είναι η καθιέρωση

ενός διαφανούς και σαφούς τρόπου

επικοινωνίας των φορολογουμένων με

τη φορολογική διοίκηση, καθώς και

των διαδικασιών με τις οποίες η

τελευταία βεβαιώνει και εισπράττει

δημόσια έσοδα, μέσω ενός ενιαίου, επικαιροποιημένου και απλουστευμένου

Κώδικα. Οι βασικότερες διατάξεις

του σχεδίου νόμου περιλαμβάνουν την

αυτόματη προσυμπλήρωση από την ΑΑΔΕ των

φορολογικών δηλώσεων των φορολογουμένων

που έχουν έσοδα αποκλειστικά από

μισθούς και συντάξεις, την κατάργηση

υποχρέωσης προσκόμισης βιβλίων σύμφωνα με το απλογραφικό λογιστικό σύστημα, την κατάργηση αλληλογραφίας από και

προς την ΑΑΔΕ καθώς και την ταχύτερη έκδοση της φορολογικής ενημερότητας.

Η DIGITAL SERVICES

ACT ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΤΗΝ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ

ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ψηφίστηκε ο ν. 5099/2024 που θεσπίζει τα

απαραίτητα μέτρα για την εφαρμογή του Κανονισμού 2022/2065, της γνωστής «Πράξης για τις ψηφιακές

υπηρεσίες» (Digital Services Act) που επιβάλλει

σημαντικές υποχρεώσεις στις επιχειρήσεις με

ψηφιακές υπηρεσίες και βαριές κυρώσεις σε

περίπτωση παράβασης. Ο νόμος συγκεκριμενοποιεί

τις διατάξεις για την αντιμετώπιση του παράνομου

περιεχομένου στις ψηφιακές πλατφόρμες, την ευθύνη

στη φιλοξενία περιεχομένου και το πλαίσιο της

διαφήμισης, ενώ επιπλέον ορίζει ως Συντονιστή

Ψηφιακών Υπηρεσιών με ευρείες αρμοδιότητες

την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και

Ταχυδρομείων, ενώ για ειδικότερες αρμοδιότητες

ορίζονται ως αρμόδιες αρχές το Εθνικό Συμβούλιο

Ραδιοτηλεόρασης και η Αρχή Προστασίας Δεδομένων

Προσωπικού Χαρακτήρα.

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ

ΤΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ

ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ

των νομικών προσώπων

δωροδοκίας, με πρόβλεψη

διοικητικές κυρώσεις, όπως η

παροχές και

Υπογράφηκε η συμφωνία της Κοινωνίας της Πληροφορίας με τους οκτώ ανάδοχους (ΟΤΕ, Vodafone, Nova, Uni Systems, Globitel, Netcompany-Intrasoft, Mytilineos και Intrakat) για την ψηφιοποίηση των αρχείων των δικαστηρίων, τα οποία ξεπερνούν τις 300 εκατομμύρια σελίδες. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα Ψηφιακό Αποθετήριο, που θα

τα υφιστάμενα

Kωνσταντίνος

Καρατσώλης

Δικηγόρος PhD.C

Δίκαιο Πολεοδομίας

και Περιβάλλοντος

«Βιωσιμότητα και φέρουσα

Δικηγόρος, LL.M. Law and Sustainability

Η αρχή της ΒιωσιμότηταςΝομοθεσία και Νομολογία (2010-2024)

Στο πεδίο του δικαίου Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος διάγουμε μια περίοδο στην ιστορία της χώρας (2010 – 2024) η οποία διακρίνεται, αφενός από πολλές

νομοθετικές πρωτοβουλίες και αφετέρου από την έκδοση

πολλών αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας

που διαμορφώνουν μια έντονη τάση για τη μείωση του

φαινομένου της άναρχης δόμησης στην εκτός σχεδίου

περιοχή, την προστασία του περιβάλλοντος και διαφύλαξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομίας.

Πράγματι, ειδικά την τελευταία 15ετία, εάν

κωδικοποιήσει κανείς το σύνολο των νομοθετημάτων γύρω από αυτά τα ζητήματα της πολεοδομίας,

της χωροταξίας και του περιβάλλοντος, θα διαπιστώσει την ψήφιση άνω των 15 σημαντικών κατά

το νομοθέτη πρωτοβουλιών, όπου στην αιτιολογική τους έκθεση περιγράφεται η ανάγκη πολεοδομικής μεταρρύθμισης και αλλαγής με στόχο τη βιωσιμότητα

και την προστασία του περιβάλλοντος. Αναφέρουμε ιδίως την ψήφιση των Ν. 4030/20111, Ν. 3937/20112 , Ν. 4178/20133, 4447/ 20164, 4467/20175, N. 4685/20206 , Ν. 4964/20227 και τον πρόσφατο Ν. 5037/20238καθώς

και τον τελευταίο νόμο του 2024 «Ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των πολυεπίπεδων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στους τομείς: α) της διαχείρισης υδάτων, β) της διαχείρισης και προστασίας των δασών, γ) της αστικής ανθεκτικότητας και πολιτικής, δ) της καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης, ε) της ενεργειακής ασφάλειας».

1. Ν.4030 (ΦΕΚ Α΄249/25/11/2011) Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών και λοιπές διατάξεις.

2. N.3937 (ΦΕΚ Α 60 31.3.2011) Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις.

3. Ν.4178 (ΦΕΚ Α' 174/08/08/2013) Αντιμετώπιση της Αυθαίρετης Δόμησης - Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο και άλλες διατάξεις.

4. Ν.4447 (ΦΕΚ Α' 241/23.12.2016) Χωρικός σχεδιασμός - Βιώσιμη ανάπτυξη και άλλες διατάξεις.

5. Ν.4467 (ΦΕΚ Β' 56/13.04.2017) Τροποποιήσεις διατάξεων της δασικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις.

6. Ν.4685 (ΦΕΚ A' 92/07.05.2020) Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των

Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και λοιπές διατάξεις.

7. Ν.4964 (ΦΕΚ Α' 150/30.07.2022) Διατάξεις για την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, θέσπιση πλαισίου για την ανάπτυξη των Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων, την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, την προστασία του περιβάλλοντος και λοιπές διατάξεις.

8. Ν. 5037 (ΦΕΚ A' 78/28.03.2023) Μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων και διεύρυνση του αντικειμένου της με αρμοδιότητες επί των υπηρεσιών ύδατος και της διαχείρισης

αστικών αποβλήτων, ενίσχυση της υδατικής πολιτικής - Εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας για τη χρήση και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μέσω της ενσωμάτωσης των Οδηγιών ΕΕ 2018/2001 και 2019/944 - Ειδικότερες

διατάξεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος.

Γεννάται επιπλέον το ερώτημα: Oι νομοθετικές πρωτοβουλίες, όπου στο αιτιολογικό και στο σκεπτικό τους

έχουν ως στόχο την πολεοδομική μεταρρύθμιση, έφεραν τα επιθυμητά αποτελέσματα; Η αλήθεια είναι, ότι διακρίνεται συνεχής, εγγενής προβληματισμός τόσο στον

τυπικό νομοθέτη όσο και στον εφαρμοστή του δικαίου

και στους πολίτες.

Παράλληλα, ιστορικά ενώ προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε δια νομοθετικών πρωτοβουλιών κενά του παρελθό-

ντος και να ενσωματώσουμε τη νομολογία του ΣτΕ, στον

ευρωπαϊκό χώρο τελούνται σημαντικές και εξαιρετικές

αλλαγές που αλλάζουν και τοποθετούν τον πήχη ακόμα πιο ψηλά σε σχέση με τις δικές μας προοπτικές και

μεταρρυθμίσεις. Με φάρο την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία διαμορφώνεται το νέο πεδίο του «Δικαίου της Βιωσιμότητας» και αναπτύσσονται ταχύτατα εξειδικεύσεις της νομικής επιστήμης (Φυσικοί Πόροι - Προστασία της Φύσης, Κυκλική οικονομία, Προστασία του Κλίματος - Ενεργειακή ουδετερότητα - Αστική βιωσιμότητα, κινητικότητα κ.α).

Περαιτέρω, ενσωματώνονται στο πεδίο των νομικών μελετών και ελέγχων οι εκθέσεις βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας (legal sustainability report) και φέρεται το δίκαιο βιωσιμότητας (Sustainability law)

να διαμορφώνει ένα ευρύτερο κλάδο δικαίου από τον παραδοσιακό τομέα του Δικαίου Περιβάλλοντος.

Υπό αυτό το πρίσμα και υπό αυτή την ιστορική συνθήκη, ως αναλύθηκε, ο σύγχρονος νομικός καλείται να δώσει απαντήσεις στο ερώτημα:

«Πώς το εθνικό δίκαιο μπορεί να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην εφαρμογή των Ευρωπαϊκών εξελίξεων για τη βιωσιμότητα;»

Το ειδικό ζήτημα

της «φέρουσας ικανότητας»

Αν και η ρητή νομοθετική αποτύπωση του ορισμού της Φ.Ι. είναι εξαιρετικά πρόσφατη, το ΣτΕ ήδη από την δεκαετία του 1990 επικαλούταν την έννοια αυτή είτε

κατά την κρίση επί αιτήσεων ακυρώσεως αποφάσεων είτε κατά την έκδοση πρακτικών επεξεργασίας (ΠΕ) επί σχεδίων Προεδρικών Διαταγμάτων στο πλαίσιο άσκησης των

διοικητικών του αρμοδιοτήτων9 . Η έννοια της Φ.Ι. έχει, μεταξύ άλλων, οριστεί ως η

πεπερασμένη χωρητικότητα και αντοχή των οικοσυστημάτων και των ανθρωπογενών συστημάτων, ώστε να μην επέλθει σοβαρή επιδείνωσή τους10. Ο προσδιορισμός της απαιτεί συνεκτίμηση παραμέτρων του τρίπτυχου κοινωνία, οικονομία, περιβάλλον και δεν εξαρτάται μόνο από μετρήσιμα ποσοτικά δεδομένα (τεχνικά, οικονομικά, επιστημονικά), αλλά και από ένα ευρύ φάσμα ποιοτικών παραγόντων που συνδέονται με τις πολιτιστικές αξίες, τις παραδόσεις, τη φυσιογνωμία της περιοχής11 . Επιχειρώντας την οριοθέτηση της έννοιας της Φ.Ι., στην παρ. 1 του άρθρου 64 του πρόσφατου Ν. 4964/202212 δόθηκε ο νομοθετικός ορισμός της ως εξής: «Ως Φέρουσα Ικανότητα (Φ.Ι.) ενός χωρικού συστήματος, νοούνται τα μέγιστα ανεκτά όρια επιβαρύνσεων ή και μεταβολών των συνθηκών που επικρατούν σε αυτό, πέραν των οποίων

παύει να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στο φυσικό περιβάλλον, την οικονομία και την κοινωνία που διαβιεί σε αυτό, με αποτέλεσμα να προκαλούνται υπέρμετρες ή μη αναστρέψιμες φθορές στο φυσικό περιβάλλον και να ασκούνται αρνητικές πιέσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον και στην κοινωνία».

Ενσωμάτωση νέων αρχών

και τάσεων στο σχεδιασμό

και στο Δίκαιο Κυρίαρχο συμπέρασμα των ανωτέρων δεδομένων καθίσταται ότι, πέραν του γενικότερου «βάρους» των πολεοδομικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων, πρέπει να ενσωματώσουμε νέες νομικές έννοιες, νέα πεδία εξειδίκευσης και σαφώς να επαναπροσδιορίσουμε τις απαιτήσεις νομικών

ελέγχων και εκθέσεων υπό το φως των σημαντικών νομικών εξελίξεων.

Πρώτο μεγάλο πεδίο ενσωμάτωσης των αλλαγών αποτελεί

ο σχεδιασμός και ιδίως το πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη και αφορά σε εκατοντάδες Τοπικά και Ειδικά

Πολεοδομικά Σχέδια που εκπονούνται για το σύνολο σχεδόν της χώρας13 . Ζητήματα, όπως η ενσωμάτωση στο εσωτερικό μας δίκαιο και στις διαδικασίες σχεδιασμού των υποχρεωτικών εκθέσεων βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας τουλάχιστον για σχέδια ή προγράμματα, καθώς και η νομική αξιολόγηση και η ένταξη στο σχεδιασμό των αρχών της φέρουσας ικανότητας θα μας απασχολήσουν ως προαπαιτούμενα την επόμενη ιστορική περίοδο.

Εντασσόμενοι σε αυτό το νέο ιστορικό κύκλο που μας δεσμεύει ως φαίνεται α) να αποκαταστήσουμε την ασφάλεια δικαίου συμφώνως με τις αποφάσεις του ΣτΕ και β) να μελετήσουμε νέες διεθνείς νομικές τάσεις, ώστε να ακολουθήσουμε την πορεία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, θεωρούμε ότι η πρόκληση δεν είναι μόνο μέρος της νομικής επιστήμης. Οι νέες διεθνείς νομικές τάσεις καθώς και η νομολογία του ΣτΕ αναδεικνύουν την αναγκαιότητα όχι μόνο επεξεργασίας – δημιουργίας και ακολουθίας των νόμων per se, αλλά πολύ περισσότερο, τη δημιουργία «attitude» - αντίληψης και κουλτούρας, ώστε να διέπονται όλες οι δράσεις, οι ενέργειές μας και οι ενσωματώσεις στο δίκαιό μας από συνεκτικότητα και κοινό στόχο. Η εδραίωση νομικών εργαλείων (sustainability reports, αξιολόγηση ενσωμάτωσης αρχών της φέρουσας ικανότητας στο σχεδιασμό) θα υποβοηθήσουν αυτή την πρόοδο, ώστε από την έννοια της υποχρεωτικότητας και της «αρχής» να οδηγηθούμε στην έννοια της κοινής κατανόησης και στοχοθεσίας για την βιωσιμότητα. Στην έννοια της «αντίληψης». ■

9. Βλ.Καρατσώλης, Βασιλοπούλου, Τσακαλογιάννη, Η Φ.Ι. μέσα από την νομολογία του ΣτΕ, 2023, Νόμος και Φύση.

10. Σακελλαροπούλου Α., Η στάση του Συμβουλίου της Επικρατείας και η Φ.Ι., 2016, Νόμος και Φύση.

11. ΣτΕ 629/2022, ΣτΕ 630/2022, ΣτΕ 631/2022, ΣτΕ 1037/2022.

12. ΦΕΚ 150/Α/30.7.2022.

13. Ν.4447/2016 ( άρθ.7, 8)

Στεκόμαστε στην αιχμή

της ενημέρωσης

Συζητήσαμε με τον Δημήτρη Διακόπουλο σχετικά με το ταχεώς μεταβαλλόμενο

φορολογικό τοπίο στην Ελλάδα, το νέο πλαίσιο ESG και το αυξανόμενο ενδιαφέρον των πελατών για σχετικές συμβουλευτικές υπηρεσίες, τις υποθέσεις-ορόσημα

στην επαγγελματική του πορεία, αλλά και τους παράγοντες που καθυστερούν την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων στη χώρα.

Της Αλεξάνδρας Βαρλά

Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς και την επαγγελματική σας πορεία.

Ορκίστηκα δικηγόρος το μακρινό 1986 και από το ξεκίνημα της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας ασχολήθηκα με θέματα εμπορικού δικαίου.

Το 1991 συνεργάστηκα με μια μικρή αμερικανική

δικηγορική εταιρεία, που σήμερα έχει λυθεί, η οποία είχε ανοίξει τότε γραφείο στην Αθήνα.

Το 1996 συστεγάστηκα και ξεκίνησα συνεργασία

με τον Γιώργο Μυλωνογιάννη και το έτος 2001

ιδρύσαμε μαζί με τον Καθηγητή Θ. Φορτσάκη τη

δικηγορική μας εταιρεία, την οποία ονομάσαμε

Φορτσάκης, Διακόπουλος, Μυλωνογιάννης και

Συνεργάτες (FDMA), που την είδαμε να μεγαλώνει

και να καταξιώνεται στην άκρως ανταγωνιστική

αγορά νομικών υπηρεσιών της Αθήνας. Σήμερα

είμαι διαχειριστής εταίρος της δικηγορικής αυτής εταιρείας.

Πώς διαχειρίζεστε, στο πλαίσιο των

υποθέσεων που αναλαμβάνετε, το ταχέως μεταβαλλόμενο φορολογικό τοπίο στην Ελλάδα; Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε;

Πράγματι -και δυστυχώς κατά την άποψή μου- το φορολογικό τοπίο στην Ελλάδα μεταβάλλεται με μεγάλη ταχύτητα και συχνά σε

μεγάλη έκταση. Σε μεγάλο βαθμό αυτό είναι

το αποτέλεσμα αντικειμενικών παραγόντων.

Πιο συγκεκριμένα, τόσο η ανάγκη προσαρμογής

της ελληνικής φορολογικής νομοθεσίας στο

ενωσιακό αλλά και το διεθνές φορολογικό

κανονιστικό περιβάλλον, που επιβάλλει την

ενσωμάτωση ενωσιακών νομοθετημάτων και την

υπογραφή από την Ελλάδα διεθνών πολυμερών

και διμερών φορολογικών συνθηκών, όσο και

η διαρκής ανάγκη για βελτίωση της ελληνικής φορολογικής πραγματικότητας, αλλά και

για εξασφάλιση των φορολογικών εσόδων έχουν

οδηγήσει ήδη και οδηγούν σχεδόν σταθερά και

σήμερα σε μεταβολές στο φορολογικό τοπίο.

Προφανώς οι συνεχείς αυτές αλλαγές της φορολογικής νομοθεσίας στην Ελλάδα αποτελούν

εμπόδιο τόσο στην προσέλκυση όσο και στην υλοποίηση επενδύσεων στην χώρα μας. Αυτό οφείλεται στο ότι η πραγματοποίηση οποιασδήποτε επένδυσης απαιτεί επιχειρηματικό σχέδιο (business plan) και βασική παράμετρος κάθε επιχειρηματικού σχεδιασμού είναι η φορολογική διάσταση και δεν υπάρχει επιχειρηματικό σχέδιο που να μην έχει διάρκεια τουλάχιστον 5 ετών, διάστημα μέσα στο οποίο κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων στην Ελλάδα η φορολογική νομοθεσία θα έχει αλλάξει 10

Δημήτρης Διακόπουλος

Διαχειριστής Εταίρος, Φορτσάκης, Διακόπουλος & Συνεργάτες

Δικηγορική Εταιρεία (FDMA LAW)

τουλάχιστον φορές. Αλλά αυτή είναι η πραγ-

ματικότητα της χώρας που ζούμε. Οι αλλαγές

αυτές αυτονόητα επηρεάζουν και τη δική μας

προσέγγιση στις υποθέσεις που αναλαμβάνουμε, καθώς απαιτούν συνεχή ενημέρωση αλλά και

αυξημένη εποπτεία και επιμέλεια σε όλη τη

διάρκεια του χειρισμού κάθε υπόθεσης που

αναλαμβάνουμε, είτε πρόκειται για τη νομική

συμβουλευτική υποστήριξη κάποιας επενδυτικής δραστηριότητας είτε πρόκειται για

τον χειρισμό καθαρά φορολογικών υποθέσεων, είτε συμβουλευτικών είτε δικαστηριακών. Για

το σκοπό, λοιπόν, της παροχής των βέλτιστων υπηρεσιών, ιδίως καθώς στη δικηγορική

εταιρεία μας ανατίθενται συχνά πολύπλοκες

υποθέσεις και γνωμοδοτήσεις - λόγω του μάλλον μοναδικού για την ελληνική δικηγορική

αγορά συνδυασμού συμπαγούς θεωρητικής γνώσης του αντικειμένου, αλλά και μεγάλης και

μακρόχρονης εμπειρίας μας στα θέματα αυτά - επιδιώκουμε αφενός μεν να στεκόμαστε στην

αιχμή της ενημέρωσης, παρακολουθώντας όλοι

οι συνεργάτες του συγκεκριμένου τμήματος τις

διεθνείς και ημεδαπές εξελίξεις, με παρακολούθηση αλλά και εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια κ.λπ., καθώς και αρθρογραφώντας στον νομικό τύπο. Αφετέρου με την κατά το δυνατόν περαιτέρω εξειδίκευση μεταξύ μας, κατά τρόπο που κάθε εταίρος και συνεργάτης επικεντρώνεται σε έναν επιμέρους τομέα φορολογικού αντικειμένου, ώστε να είναι ευχερέστερη η ανταπόκριση στις συχνές αλλαγές στο φορολογικό τοπίο.

Ποια είναι τα κυριότερα ζητήματα με τα

οποία ασχολείται το νεοϊδρυθέν τμήμα ESG στη δικηγορική σας εταιρεία;

Ενόψει της σχετικής ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας, τα κριτήρια ESG αποτελούν έναν ολοένα πιο δημοφιλή τρόπο αξιολόγησης της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων, τόσο από τους επενδυτές όσο και από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Μέσα από τις εκθέσεις ESG οι επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να

συνδέσουν την επιχειρηματική τους στρατηγική με τις προτεραιότητες της ΕΕ και την

εθνική στρατηγική για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας. Σε αυτή την προσπάθεια

που ξεκίνησε με την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ

και θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το έτος 2050, οι επιχειρήσεις καλούνται να εξελίξουν

και να βελτιώσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο, ακολουθώντας πάντα τις σχετικές

διεθνείς, ευρωπαϊκές και εθνικές νομοθετικές πρωτοβουλίες.

Η δικηγορική μας εταιρία αναγνώρισε γρήγορα τη σχετική εξέλιξη της ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας και τον παλμό της αγοράς

και δημιούργησε την εξειδικευμένη ομάδα ESG.

Η ομάδα ESG παρέχει υποστήριξη στους πελάτες μας, με τρεις τρόπους: α) ενημερώνει για

Οι συνεχείς αλλαγές της φορολογικής νομοθεσίας στην Ελλάδα αποτελούν εμπόδιο τόσο στην προσέλκυση όσο και στην υλοποίηση επενδύσεων στη χώρα μας

τα σχετικά νομοθετήματα σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, β) αποδελτιώνει τα νομοθετήματα και

τα προσαρμόζει στις προτεραιότητες των πελατών μας και γ) συνδράμει στην εξασφάλιση χρηματοδότησης για στρατηγικές βελτίωσης των δεικτών ESG των πελατών μας. Το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο αφορά μια ομπρέλα νομοθετημάτων που ακουμπούν τις ΑΠΕ, την κυκλική οικονομία, την ενεργειακή αποδοτικότητα, τις πολιτικές εταιρικής υπευθυνότητας, διαφάνειας ακόμα και τη διαδικασία συμβασιοποίησης μεταξύ συνεργατών. Προκειμένου να καλύψουμε αυτό το ευρύ φάσμα θεμάτων, η ομάδα μας απαρτίζεται από μηχανικούς και δικηγόρους, οι οποίοι συνδυαστικά ερμηνεύουν και αποδελτιώνουν τη νομοθεσία, προσαρμόζοντας πάντα τις εισηγήσεις σε συγκεκριμένες

ανάγκες του εκάστοτε πελάτη. Η ομάδα ESG

της δικηγορικής μας εταιρείας λειτουργεί με αυτή τη δομή περίπου 2 χρόνια και απαρτίζεται από εξειδικευμένους συμβούλους με εμπειρία άνω των 10 ετών σε θέματα ESG. Από

τη στιγμή που ανακοινώσαμε τη λειτουργία της ομάδας ESG οφείλω να ομολογήσω πως υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον από τους πελάτες μας, με αποτέλεσμα η ομάδα μας να μεγαλώνει και να εξελίσσεται συνεχώς.

Πώς αντιλαμβάνεστε τον ρόλο του νομικού συμβούλου στο έντονο ενδιαφέρον που παρατηρείται τα δύο τελευταία χρόνια στις εξαγορές και συγχωνεύσεις;

Είναι ακριβές ότι μετά την έξοδο της χώρας μας από την κρίση και ειδικότερα τα τελευταία 2-3 χρόνια έχει εκδηλωθεί τεράστιο ενδιαφέρον, τόσο από ελληνικές επιχειρήσεις όσο και από το εξωτερικό, κυρίως για εξαγορές, προφανώς ενόψει του γεγονότος ότι από

τη μια μεριά η οικονομία μας αναπτύσσεται με αξιοπρόσεκτους ρυθμούς και από την άλλη ότι

μετά από μια ολόκληρη δεκαετία που η Ελλάδα

βρισκόταν σε κρίση, οι αξίες των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων είναι ακόμα υποτιμημένες. Ο ρόλος του νομικού παραστάτη σε

υποθέσεις εξαγορών και συγχωνεύσεων είναι ίδιος όπως και σε όλους τις άλλες εμπορικές

συναλλαγές. Οφείλει να προστατεύει τα συμφέροντα του πελάτη του στον μέγιστο βαθμό

και να προσπαθεί να εξασφαλίσει την ομαλή διεκπεραίωση και ολοκλήρωση της συναλλαγής.

Απλά για τη σωστή νομική υποστήριξη περίπλοκων συναλλαγών, όπως είναι οι εξαγορές και

συγχωνεύσεις, απαιτείται αυξημένη εμπειρία σε σχέση με απλούστερες μορφές συναλλαγών και απόλυτος επαγγελματισμός.

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας καινοτόμες πρακτικές και best practices που θεωρείτε ότι διαφοροποιούν την

εταιρεία FDMA στην παροχή νομικών υπηρεσιών;

Δεν θα ήταν σωστό να εκφέρω άποψη για το κατά πόσον η δικηγορική μας εταιρεία

διαφοροποιείται από τις λοιπές δικηγορικές

εταιρείες αντίστοιχου μεγέθους. Με βάση την

εμπειρία μου μετά από περίπου 40 χρόνια δικηγορίας θεωρώ ότι το μυστικό της επιτυχίας στη δουλειά μας, όπως σε όλες τις υπόλοιπες, είναι η σκληρή δουλειά, η διαρκής

ενημέρωση και ο επαγγελματισμός. Θεωρώ ότι

η δικηγορική μας εταιρεία ακολουθεί πιστά τον κανόνα αυτό.

Θα ξεχωρίζατε κάποια υπόθεση ή συναλλαγή ως ορόσημο στην μέχρι τώρα διαδρομή σας; Σε συναισθηματικό και προσωπικό επίπεδο, η πιο σημαντική στιγμή της καριέρας μου, ήταν η νομική υποστήριξη και κάλυψη της

Αθηναϊκής Ολυμπιακής Ραδιοτηλεοπτικής Α.Ε.

(Athens Olympic Broadcasting), η οποία έκανε τη ραδιοτηλεοπτική κάλυψη των Ολυμπιακών

Αγώνων το 2004. Αφήνοντας το συναίσθημα κατά

μέρος, η πιο σημαντική στιγμή της καριέρας μου ήταν η νομική υποστήριξη της COSCO αρχικά στον διαγωνισμό για την παραχώρηση

του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων του Πειραιά

το 2008 και στη συνέχεια για την εξαγορά

του ΟΛΠ την περίοδο 2014-2016. Όχι τόσο

για την πολυπλοκότητα των σχετικών διαγωνιστικών διαδικασιών και των συμβάσεων

H Δημόσια

που υπογράφηκαν τελικά, αλλά και γιατί οι σχετικές διαγωνιστικές διαδικασίες και οι αντίστοιχες διαπραγματεύσεις των σχετικών συμβάσεων έγιναν σε περιβάλλον έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης

Διοίκηση στην

Ελλάδα είναι εχθρική σε κάθε μορφής ιδιωτική

επιχειρηματική

και επενδυτική δραστηριότητα

και τοξικότητας των αντιδράσεων

όσων προσπαθούσαν να ματαιώσουν

τις αποκρατικοποιήσεις αυτές.

Πώς αξιολογείτε το νομικό

πλαίσιο των επενδύσεων στην

Ελλάδα; Ποια είναι κατά τη

γνώμη σας τα σημεία προς

βελτίωση;

Το πρόβλημα της δυσκολίας της προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα δεν έχει να

κάνει με το σχετικό νομικό πλαίσιο. Το πρόβλημα της χώρας μας είναι ότι οι νόμοι και δεν εφαρμόζονται πλήρως και αλλάζουν κάθε τρεις και λίγο, ότι η Δημόσια Διοίκηση στην Ελλάδα είναι εχθρική σε κάθε μορφής ιδιωτική επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα και ότι η δικαιοσύνη στην Ελλάδα απονέμεται με τόσο βραδείς ρυθμούς, ώστε στα μάτια των ξένων τουλάχιστον επενδυτών να εκλαμβάνεται ως αρνησιδικία. ■

Σοφία

Αντωνοπούλου

Founder & Developer, Attica Lawyers

Η χαρά

της δημιουργίας

επισκιάζει την όποια καταπόνηση

Μια έντονη τάση σκεπτικισμού που

τη διέκρινε από την παιδική της

ηλικία οδήγησε τη Σοφία Αντωνοπούλου

στη Νομική Σχολή, καθορίζοντας

την πορεία της στη δικηγορία.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε

στο LAWYER σχολιάζει τη διαμόρφωση

του επενδυτικού τοπίου στην Ελλάδα

και τις προκλήσεις του υφισταμένου

πλαισίου, την αλληλεπίδραση

της συμβουλευτικής δικηγορίας

με τη δικαστηριακή πραγματικότητα,

αλλά και τις δεξιότητες που πρέπει

να διαθέτει ο σύγχρονος νομικός

σύμβουλος, για να ανταπεξέλθει

στις ανάγκες της αγοράς.

Της Αλεξάνδρας Βαρλά

Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς και το πώς διαμορφώθηκε ο επαγγελματικός σας προσανατολισμός.

Όποιος με γνωρίζει καλά θα έλεγε ότι συνυπάρχουν μέσα μου δύο φύσεις, της καλλιτέχνιδας και της δικηγόρου. Ξεκινώντας από την

παιδική μου ηλικία και φτάνοντας στο σήμερα, η πρώτη έχει εκφραστεί μέσω της ζωγραφικής, της γλυπτικής και του interior design, ενώ η δεύτερη μέσα από μία έντονη τάση σκεπτικι-

σμού που με διέκρινε από παιδί, η οποία όταν

ενισχύθηκε από την τεχνογνωσία της νομικής

επιστήμης απογειώθηκε. Ήταν ξεκάθαρο ήδη από

τα μαθητικά μου χρόνια ότι γεννήθηκα για να

γίνω δικηγόρος, το δε γεγονός ότι η επιλογή

μου αυτή τηρήθηκε πιστά και απαρέγκλιτα ήδη

από τα φοιτητικά μου χρόνια, οδήγησε στο

σημερινό ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

Δεν υπήρξε δηλαδή ο παραμικρός δισταγμός

προς μία τέτοια κατεύθυνση; Κατά βάση υπήρχε το ακριβώς αντίθετο: μία

μητέρα «κέρβερος» σε σχέση με τις μαθητικές

αποδόσεις εμού και των αδελφών μου και ένας

πατέρας με την απαιτούμενη υπομονή, ώστε να

κάνει ατελείωτους διαλόγους σε περιπάτους

στο βουνό της Πεντέλης, με μόνιμο θέμα συζήτησης τις εσωτερικές μου αναζητήσεις και το

κατά πόσο θα με γεμίσει η νομική.

Το μόνο που με προβλημάτισε ήταν το εάν θα

μπορούσαν να είναι ικανοποιητικές οι απολαβές μου σε σχετικά εύλογο χρονικό διάστημα, καθώς προέρχομαι από μεσοαστική οικογένεια και θα έπρεπε να κατακτήσω μόνη μου το επιθυμητό από εμένα βιοτικό επίπεδο. Ο μέσος

Έλληνας δικηγόρος υποαμοίβεται και επιβαρύνεται με υπέρογκη φορολόγηση. Αυτή ήταν η

πραγματικότητα από τότε που ήμουν φοιτήτρια και δεν μπορούσα να απαντήσω προκαταβολικά στο κατά πόσον εγώ θα γινόμουν μια εκ των «πρωταθλητών». Το κλισέ «αν αγαπάς αυτό που κάνεις, τα καταφέρνεις» δεν με ικανοποιούσε ως απάντηση και όντως δεν είναι ικανοποιητικό. Χρειάζονται πολλά παραπάνω από την αγάπη για το αντικείμενο ενασχόλησης για να «τα καταφέρει κανείς». Οξυδέρκεια, δημιουργικότητα, εντιμότητα, αλλά και πάλι σε ένα τοπίο σαν αυτό της χώρας μας τίποτα δεν είναι βέβαιο.

Εν τέλει πώς εξελίχθηκε η επαγγελματική σας πορεία;

Εργαζόμενη στη δικηγορία από το δεύτερο έτος των σπουδών μου στη Νομική Αθηνών, άρχισα να διαμορφώνω τον πελατειακό μου κύκλο από όταν ήμουν ασκούμενη δικηγόρος, κάνοντας παράλληλα μεταπτυχιακές σπουδές.

Το 2010, ταυτόχρονα με την απόκτηση της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, ίδρυσα τους Attica Lawyers και πλέον η επιστημονική μας ομάδα καλύπτει όλο το φάσμα των δικηγορικών υπηρεσιών που μπορεί να αναζητήσει κανείς, με ποιότητα και ευσυνειδησία. Με εξαίρεση επτά μήνες κατά τους οποίους εργάστηκα στη Νέα Υόρκη για την κατάρτιση των συμβάσεων μίας χρηματοδοτικής συμφωνίας επενδυτικής τράπεζας ύψους 195 εκ. δολαρίων, τα υπόλοιπα

14 έτη της καριέρας μου τα έχω αφιερώσει στον

Δεν νοείται ικανός δικηγόρος στον τομέα της εκπόνησης συμβάσεων, εάν δεν γνωρίζει άριστα το τι θα σημάνει σε χρήμα, χρόνο και φθορά μία ενδεχόμενη δικαστική εμπλοκή

στίβο της ελληνικής μαχόμενης και συμβουλευτικής δικηγορίας. Εγώ και οι συνεργάτες μου υποστηρίζουμε ναυτιλιακές εταιρείες, εκδοτικούς ομίλους, εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα, επιχειρήσεις από τον χώρο της υγείας, του τουρισμού, της πράσινης ενέργειας, της εστίασης, της διαχείρισης και ανάπτυξης ακινήτων και πολλές άλλες. Παράλληλα, με την υπόθεσή του μπορεί να μας εμπιστευτεί ο οποιοσδήποτε πολίτης ή επαγγελματίας που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα ζήτημα κληρονομικό, τραπεζικό ή και ποινικής φύσεως. Τους συνεργάτες μας θα τους συναντήσει κανείς στα δικαστήρια, σε τραπέζια συσκέψεων, σε δημόσιες υπηρεσίες, σε συνέδρια. Ο δικηγόρος του σήμερα πρέπει να έχει σαφή προσανατολισμό και εξειδίκευση, οφείλει όμως να διαθέτει πλήρη εικόνα του τι συμβαίνει στον τομέα της δικαιοσύνης. Κατά την προσωπική μου άποψη, δεν νοείται ικανός δικηγόρος στον τομέα της εκπόνησης συμβάσεων, εάν δεν γνωρίζει άριστα το τι θα σημάνει σε χρήμα, χρόνο και φθορά μία ενδεχόμενη δικαστική εμπλοκή. Ούτε να προβλέψεις, ούτε και να αποτρέψεις μπορείς το δυσμενές αποτέλεσμα, εάν δεν το έχεις αντιμετωπίσει προηγουμένως.

Πώς κρίνετε τη διαμόρφωση του επενδυτικού τοπίου στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια; Πιστεύετε ότι πληρούνται οι εμπορικές και νομικές προϋποθέσεις για την προσέλκυση επενδύσεων;

Είμαι πολύ ευχαριστημένη από την κινητικότητα στον τομέα της δικής μου εξειδίκευσης, δηλαδή στις αγοραπωλησίες ακινήτων. Το φυσικό κάλλος της χώρας μας έχει καταστεί πόλος έλξης για επενδύσεις σε green field, αλλά και σε

οικοδομημένα ακίνητα, ενώ πρωταρχικό ρόλο σε

ζήτηση διαδραματίζουν τα νησιά των Κυκλάδων.

Μολαταύτα, πάσχουμε σημαντικά σε δεκάδες ζητήματα, για να μπορεί ο εκάστοτε επενδυτής να

ολοκληρώσει την επένδυσή του χωρίς επισφάλειες

σε άμεσο χρόνο. Δεν έχουμε ακόμα ολοκληρωμένη κτηματογράφηση, είναι αμέτρητα τα λάθη στις ήδη υφιστάμενες κτηματολογικές εγγραφές, καθυστερούν υπέρμετρα οι διορθωτικές πράξεις

ακόμα και για πρόδηλα σφάλματα και ο χρόνος

μεταγραφής των συμβολαίων και των εξαλείψεων

βαρών μπορεί και να ξεπεράσει το έτος σε κάποιες περιπτώσεις. Δεν είναι αυτή η εικόνα

που θέλουμε να έχουμε ως χώρα. Το ενθαρρυντικό

είναι ότι έχει αρχίσει να καθίσταται συνείδηση

η αξία της ελληνικής γης.

Πραγματοποιείτε ετησίως έναν πολύ μεγάλο

αριθμό παραστάσεων σε δικαστήρια. Ποια

είναι για εσάς τα κρισιμότερα στοιχεία

για την επιτυχή έκβαση των υποθέσεων που

διαχειρίζεστε; Καταρχάς, πρέπει να διακρίνουμε ανάμεσα σε

αστικές και ποινικές υποθέσεις. Στο αστικό

δίκαιο, η ενδελεχής μελέτη της νομολογίας

κατά τρόπο που να μπορεί ο δικηγόρος να

πιθανολογήσει βάσιμα το αποτέλεσμα της διένεξης είναι η βάση για τα πάντα. Από εκεί

και πέρα, όποιος εργάζεται με σχολαστικότητα

επί των στοιχείων της δικογραφίας θεωρώ ότι ανταμοίβεται. Στο ποινικό δίκαιο τα πράγματα

διαφοροποιούνται. Χωρίς να παραγνωρίζουμε την επιστημονική διάσταση, η ποινική δίκη είναι μία ζωντανή διαδικασία, της οποίας η έκβαση επηρεάζεται περισσότερο από τα όσα

εκτυλίσσονται στο ακροατήριο, οπότε πέρα από

τη συνήθη μελέτη απαιτούνται καλά αντανακλαστικά, ευστροφία, προσαρμοστικότητα και να

αφουγκράζεται κανείς τον παλμό της δίκης.

Πιστεύετε στην εναλλακτική επίλυση

διαφορών; Πώς θεωρείτε ότι μπορεί να συνυπάρξει με τη δικαστική οδό, σε μια

χώρα σαν την Ελλάδα, με μακρά ‘παράδοση’

στην προσφυγή στα δικαστήρια; Η εισαγωγή του θεσμού της διαμεσολάβησης

κατά τρόπο υποχρεωτικό στις αστικές δίκες είναι το χαρακτηριστικότερο δείγμα αυτής της

τάσης. Από την εμπειρία μου, ωστόσο, έχω να σας πω ότι το μόνο θετικό που έχει προκύψει

Αυτό που πράγματι μπορεί να συμβάλει στην ταχύτητα απονομής Δικαιοσύνης, με βάση σχετική μου εμπειρία στο Λονδίνο, είναι η Διαιτησία. Στην Ελλάδα, ωστόσο, ο εν λόγω θεσμός δεν έχει μακρά παράδοση και δεν έχει δοκιμαστεί ως προς την αξιοπιστία και την αμεροληψία του, οπότε δύσκολα οι διάδικοι επαφίονται στην κρίση Διαιτητή αντί Δικαστή.

Έχετε μακροχρόνια εμπειρία ως νομική σύμβουλος εμπορικών εταιρειών. Ποιες

διαφορές βλέπετε ανάμεσα στο περιβάλλον

μιας δικηγορικής εταιρείας και αυτό ενός in-house νομικού τμήματος;

Σε ομίλους εταιρειών, θα έλεγα ότι σχεδόν δεν μπορεί να λειτουργήσει το ένα χωρίς

το άλλο. Το in-house νομικό τμήμα βρίσκεται

Πάσχουμε σημαντικά σε δεκάδες ζητήματα, για να μπορεί ο εκάστοτε επενδυτής να ολοκληρώσει την επένδυσή του χωρίς επισφάλειες σε άμεσο χρόνο

στην καρδιά της επιχείρησης, στο κέντρο των εξελίξεων και αποτελεί πυλώνα για την ακριβέστερη άντληση πληροφοριών σχετικά με τα στοιχεία

που συνθέτουν την εκάστοτε υπόθεση, όπως και

για νομικές ιδιαιτερότητες του εκάστοτε κλάδου.

Τα μεγαλύτερα δικηγορικά σχήματα, ωστόσο, ακόμα και όταν την υπόθεση

αναλαμβάνουν ένας ή δύο δικηγόροι, λειτουργούν ως

ομάδα, αναπτύσσεται διαλεκτική σχέση μεταξύ των συναδέλφων αναφορικά με

τον χειρισμό της υπόθεσης, με νομολογιακές εξελίξεις και με πρακτικά ζητήματα και η κάλυψη του πελάτη είναι σφαιρικότερη και καθολική. Αυτό τουλάχιστον συμβαίνει σε εμάς, που είμαστε μία ομάδα νομικών με μεγάλο ζήλο για αυτό που κάνουμε, οπότε προβληματιζόμαστε για το καθετί. Ακόμα και στο lunch break για νομικά συζητάμε!

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας μια καινοτόμο πρακτική ή μία ιδιαιτερότητα που εφαρμόζει το γραφείο σας στην παροχή νομικών υπηρεσιών;

Πραγματικά εξελισσόμαστε καθημερινά υιοθετώντας όλες τις σύγχρονες πρακτικές, όπως το KYC, τη συμμόρφωση με συγκεκριμένο Code of Ethics, την καταγραφή με ηλεκτρονικά μέσα του χρόνου απασχόλησης των δικηγόρων μας, την εξασφάλιση της τήρησης του GDPR, την ψηφιοποίηση. Δεν θα ήθελα όμως να σταθώ σε τίποτα από αυτά ως κάτι

από τη διαδικασία αυτή είναι η δυνατότητα έκδοσης εκτελεστού τίτλου με άμεσο τρόπο, εφόσον τα μέρη το αποφασίσουν. Η υποχρεωτικότητα του θεσμού δεν συμβάλλει στη συμβιβαστική επίλυση. Πολιτική του δικού μας γραφείου και πολλών ακόμα συναδέλφων είναι να επιχειρούμε ούτως ή άλλως να γεφυρώσουμε τις διαφορές των διαδίκων, κατά συνέπεια όταν υπάρχει πρόσφορο έδαφος, η συμφωνία επιτυγχάνεται ανεξαρτήτως της Υποχρεωτικής Αρχικής Συνεδρίας (ΥΑΣ) Διαμεσολάβησης.

ιδιαίτερο. Αυτό που μας διακρίνει και που

μας έχει φέρει σε θέση να έχουμε διαχειριστεί και υποστηρίξει τη μεγαλύτερη, μετά το

Ελληνικό, συναλλαγή που έχει γίνει στη χώρα

μας στον τομέα του Real Estate είναι ότι οι

εντολείς μας αντιλαμβάνονται άμεσα ότι έχουν

να κάνουν με άτομα υπεύθυνα και εργατικά, που σε καμία περίπτωση δεν θα φανούμε ανάξιοι

της εμπιστοσύνης των εντολέων μας σε ηθικό επίπεδο. Το υπογραμμίζω αυτό, όχι μόνο για

εμένα, αλλά για κάθε κρίκο της αλυσίδας που λέγεται “Attica Lawyers”.

Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά και οι δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ο νομικός σύμβουλος του σήμερα, ώστε να ανταπεξέλθει στο απαιτητικό επιχειρηματικό περιβάλλον; Το επάγγελμά μας είναι πολυδιάστατο. Πρωταρχικό ρόλο παίζει η επιστημονική αρτι-

ότητα, η διαρκής επιμόρφωση και ο ζήλος προκειμένου να έρθει το επιθυμητό αποτέλεσμα, είτε μιλάμε για κατάρτιση συμβατικών κείμενων, είτε για δικαστική παράσταση. Επίσης, απαιτείται επικοινωνιακή επιδεξιότητα, ώστε οι εντολείς μας να έχουν πλήρη εικόνα της εκάστοτε κατάστασης και του πιθανού ρίσκου που αναλαμβάνουν. Από εκεί και πέρα, με τον ανταγωνισμό που διακρίνει τον κλάδο μας, εάν κανείς δεν ασκεί το λειτούργημα του δικηγόρου-νομικού συμβούλου με πάθος, δε μπορεί να πάει μακριά. Προσωπικά μπορώ να εργάζομαι ατελείωτες ώρες, ακόμα και στο σπίτι αργά το βράδυ. Είναι κάτι που μου βγαίνει αγόγγυστα, γιατί νιώθω ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία προβληματίζομαι, επιμορφώνομαι, και εξελίσσομαι ως άνθρωπος καθημερινά, οπότε η χαρά της δημιουργίας επισκιάζει την όποια καταπόνηση. ■

Κυβερνοασφάλεια & κυβερνοανθεκτικότητα για τις επιχειρήσεις:

Το στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί

Με εμβληματικά νομοθετήματα

που σύντομα θα ξεκινήσουν

να εφαρμόζονται στην ΕΕ,

η κυβερνοασφάλεια και η ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα

θα αποτελέσουν τους πρωταγωνιστές

στη χάραξη της εθνικής

και της ευρωπαϊκής στρατηγικής

τα επόμενα χρόνια.

Της Αλεξιάννας Τσότσου

Tο τελευταίο διάστημα παρατηρείται μεγάλη κινητικότητα τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο στις νομοθετικές προσπάθειες ενίσχυσης της κυβερνοασφάλειας και της κυβερνοανθεκτικότητας για τις επιχειρήσεις, στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας.

Με δεδομένο ότι οι επιχειρήσεις στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα έχουν μεγάλη έκθεση σε κυβερνοεπιθέσεις, γίνεται σαφές ότι η στρατηγική για την κυβερνοασφάλεια είναι μια διαδικασία που πρέπει συνεχώς να ανανεώνεται και να διευρύνεται, έτσι ώστε να αντιμετωπίσει τις ολοένα και σπουδαιότερες και απειλητικότερες προκλήσεις. Όπως

αναφέρει ο Αντώνης Μπρούμας, Επικεφαλής Τμήματος Ψηφιακού Δικαίου, Platis Anastassiadis & Associates Law Partnership

– EY Law, «σύμφωνα με την ετήσια έκθεση Global Risk Report 2023 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, οι κυβερνοεπιθέσεις συνιστούν πλέον έναν από τους πέντε σημαντικότερους κινδύνους σε παγκόσμιο επίπεδο για τον σύγχρονο κόσμο». Υπό αυτό το πρίσμα, το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο και ακόμα ευρύτερα τα νομοθετήματα της ΕΕ προς την κατεύθυνση της κυβερνοασφάλειας επιδιώκουν τη δημιουργία ενός σύγχρονου και ασφαλούς ψηφιακού περιβάλλοντος για πολίτες και οικονομικούς φορείς.

Η Εθνική Στρατηγική

για την Κυβερνοασφάλεια

Η Εθνική Στρατηγική για την Κυβερνοασφάλεια 2020-2025, η οποία δημοσιεύθηκε από την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, βασίστηκε εξαρχής σε τέσσερις θεμελιώδεις αρχές, οι οποίες καλύπτουν όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων και των απαιτήσεων του κυβερνοχώρου. Πρώτον, στην ανάπτυξη και την εδραίωση ενός ασφαλούς

Αντώνης Μπρούμας

Επικεφαλής Τμήματος Ψηφιακού Δικαίου, Platis Anastassiadis & Associates Law Partnership – EY Law

«Ήδη με την Εθνική Στρατηγική Κυβερνοασφάλειας 2020 –2025, η Ελλάδα έθεσε την κυβερνοασφάλεια σε προτεραιότητα, ξεδιπλώνοντας έναν οδικό χάρτη ενεργειών για τη σχετική

θωράκιση του εγχώριου δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Έτσι, με τους Ν. 4961/2022 και 5002/2022 ενισχύθηκε το

θεσμικό πλαίσιο της κυβερνοασφάλειας στη χώρα με την

ανάδειξη της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας σε κομβικό

ρόλο και τη σύσταση στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης

θεσμών και λειτουργιών με αντικείμενο την αντιμετώπιση

κυβερνοαπειλών σε όλη την Επικράτεια.

Με τον πρόσφατο Ν. 5086/2024, η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας

επανασυστήνεται με τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου

δικαίου και αναβαθμίζεται ως προς τις εποπτικές και

κυρωτικές της αρμοδιότητες.

Οι διατάξεις του νέου νόμου είναι αποφασιστικής σημασίας για

την επιτυχημένη άσκηση από την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας

του εποπτικού της ρόλου.»

και ανθεκτικού κυβερνοχώρου. Δεύτερον, στη

συνεχή βελτίωση της προστασίας απέναντι στις κυβερνοεπιθέσεις, ειδικά στις κρίσιμες υποδομές και όσον αφορά τη διασφάλιση

της επιχειρησιακής συνέχειας. Τρίτον, στη

θεσμική θωράκιση του εθνικού πλαισίου για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των κυβερνοεπιθέσεων και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεών τους. Τέταρτον, στην ανάπτυξη ισχυρής κουλτούρας ασφάλειας των

πολιτών, του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη στρατηγική, η οποία πέρα από την ενίσχυση του υφιστάμενου θεσμικού και νομοθετικού

πλαισίου για την κυβερνοασφάλεια στοχεύει και στην προαγωγή της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, στην επαύξηση της ετοιμότητας των φορέων απέναντι σε συμβάντα κυβερνοασφάλειας καθώς και την προετοιμασία των μελλοντικών στελεχών μέσω σύγχρονων μεθόδων και εργαλείων κατάρτισης. Σε αυτό το πλαίσιο, ψηφίστηκε πρόσφατα ο ν. 5086/2024, ο οποίος εκσυγχρόνισε και ενίσχυσε τον ρόλο της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, θέτοντάς την στο επίκεντρο της υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής για

την Κυβερνοασφάλεια και της γραμμής άμυνας έναντι των κυβερνοεπιθέσεων. Η αρμόδια αρχή καθίσταται πλέον νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και επομένως θα είναι οργανικά ανεξάρτητη, ως μετεξέλιξη της προηγούμενης Γενικής Διεύθυνσης Κυβερνοασφάλειας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Αυτή η μετεξέλιξη και αναβάθμιση αποτυπώνεται στη διοίκηση της Αρχής από ανεξάρτητο διοικητή και τη διάρθρωσή της σε δύο Γενικές Διευθύνσεις, μία επιτελικού σχεδιασμού και μία επιχειρησιακή. Παράλληλα, αυξάνεται ο αριθμός των οργανικών θέσεων (από 50 σε 155) με έμφαση στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού με προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης. Ωστόσο, παρά την αναβάθμιση των εποπτικών και κυρωτικών αρμοδιοτήτων της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, υπάρχουν και ορισμένες αδυναμίες στον νέο νόμο, όπως τις παρουσιάζει ο Α. Μπρούμας: «Οι διατάξεις του νέου νόμου χρήζουν βελτίωσης ως προς τα ακόλουθα σημεία: (α) τη ρητή θέσπιση της Αρχής

ως ανεξάρτητης διοικητικής αρχής με πλήρη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, (β)

την προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία του διοικητή της και τη δέσμευσή του μόνο

από το νόμο και τη συνείδησή του, (γ) την ουσιαστική οικονομική αυτοτέλεια της Αρχής

με τη διασφάλιση σταθερών χρηματοροών και προσωπικού ανάλογων με τις αρμοδιότητές της, (δ) τη διευθέτηση ζητημάτων με αρμοδιότητες της Αρχής, που συμπλέκονται με αρμοδιότητες άλλων διοικητικών αρχών, και (ε) την ενίσχυση των κυρωτικών της αρμοδιοτήτων». Η ενίσχυση της θεσμικής θωράκισης της χώρας έναντι των κυβερνοαπειλών, όπως αποτυπώνεται στον εν λόγω νόμο αλλά και όπως αποτελεί μια ευρύτερη στοχοθεσία του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, καθίσταται επιτακτική όχι μόνο λόγω των συνεχώς αυξανόμενων εθνικών αναγκών, αλλά και λόγω των δεσμεύσεων της χώρας στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Η Οδηγία NIS2, όπως θα εκτεθεί στη συνέχεια, θα αυξήσει κατακόρυφα τον αριθμό των εποπτευόμενων φορέων από 70 σε περίπου 2.000, καθώς στο πεδίο της περιλαμβάνονται πέρα από τις κρίσιμες υποδομές, όπως η ενέργεια, οι ψηφιακές υποδομές και ο τραπεζικός τομέας, και άλλοι τομείς, όπως η δημόσια διοίκηση, οι ταχυμεταφορές, η παρασκευή, παραγωγή και διανομή χημικών προϊόντων, καθώς

και η παραγωγή και μεταποίηση τροφίμων.

Συνεπώς, το ζητούμενο είναι να υπάρξει επαρκής συντονισμός των εθνικών ενεργειών με τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, έτσι ώστε να

δημιουργηθεί και να εφαρμοστεί ένα συνεκτικό

πλαίσιο, τόσο σε ρυθμιστικό όσο και σε διαχειριστικό/τεχνικό επίπεδο που θα δημιουργεί

εμπιστοσύνη στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα θα προάγει τις επενδύσεις στον τομέα των ψηφιακών υπηρεσιών.

Ο Κανονισμός DORA για

την ψηφιακή ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού

τομέα

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας στον χρηματοπιστωτικό τομέα είναι πραγματικότητα αλλά και φιλοδοξία στον ευρωπαϊκό χώρο, όμως η ψηφιοποίησή του έχει αυξήσει σημαντικά τους κινδύνους ασφαλείας. Προκειμένου οι κίνδυνοι αυτοί να προληφθούν και να μετριαστούν, έχουν

εκδοθεί σημαντικές νομοθετικές πράξεις, εκ των οποίων η κυριότερη είναι ο Κανονισμός

DORA (Digital Operational Resilience Act).

Ο Κανονισμός 2022/2554 τέθηκε σε ισχύ στις 17 Ιανουαρίου 2023 και θα εφαρμόζεται από τις 25 Ιανουαρίου 2025, αλλάζοντας δραστικά το πεδίο της επιχειρησιακής ανθεκτικότητας και της διαχείρισης των κινδύνων της Τεχνολογίας, Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ).

Αυτό που καθιστά τον Κανονισμό DORA καινοτόμο είναι ότι μέχρι σήμερα η ΕΕ δεν είχε ρυθμίσει τη διαχείριση κινδύνων ΤΠΕ στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε επίπεδο κανονισμού, αλλά το είχε κάνει με πιο γενικές οδηγίες, κατευθυντήριες γραμμές και πρότυπα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα διάφορα κράτη-μέλη να ρυθμίζουν τους κινδύνους ΤΠΕ με διαφορετικό τρόπο, έχοντας διαφορετικές απαιτήσεις και διαφορετικό πεδίο εφαρμογής. Αντίθετα, ο Κανονισμός DORA θεσπίζει λεπτομερείς και ολοκληρωμένες απαιτήσεις για τη συντριπτική πλειονότητα των χρηματοπιστωτι-

Αυτό

είναι ότι εναρμονίζει

DORA καινοτόμο

κών ιδρυμάτων στην ΕΕ, απαιτήσεις οι οποίες θα έχουν άμεση και ενιαία εφαρμογή, εφόσον πρόκειται για κανονισμό. Επιπλέον, παρέχει πρόσθετα τεχνικά πρότυπα, τα οποία τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να εφαρμόζουν κατά την εφαρμογή του κανονισμού, οπότε επιτυγχάνεται εναρμόνιση των απαιτήσεων και της εφαρμογής τους σε όλα τα κράτη-μέλη.

Πεδίο εφαρμογής

Ο Κανονισμός DORA εφαρμόζεται στις περισσότερες εταιρείες του χρηματοπιστωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων των πιστωτικών ιδρυμάτων, των ιδρυμάτων πληρωμών, των

Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων, ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Α.Ε.

«Ο DORA καθορίζει ενιαίες απαιτήσεις για την ασφάλεια των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών των εταιρειών και οργανισμών που δραστηριοποιούνται στον χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς και των κρίσιμων τρίτων παρόχων υπηρεσιών ΤΠΕ, όπως πλατφόρμες υπολογιστικού νέφους ή υπηρεσίες ανάλυσης δεδομένων κλπ, με στόχο την επίτευξη υψηλού κοινού επιπέδου ψηφιακής επιχειρησιακής ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα σε ολόκληρη την ΕE. Η συμμόρφωση με τον Κανονισμό αναλύεται σε πέντε πυλώνες που καλύπτουν ποικίλες πτυχές της πληροφορικής και της κυβερνοασφάλειας, παρέχοντας στις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις μια εμπεριστατωμένη βάση για την ψηφιακή ανθεκτικότητα.»

_IN THE SPOTLIGHT

Aναστασία Πετσινάρη

Νομική Σύμβουλος – General Counsel, Επικεφαλής Νομικών Υπηρεσιών και Εταιρικής Διακυβέρνησης Optima bank

«Η αλματώδης ανάπτυξη χρήσης Τεχνολογιών Πληροφορικής κι Επικοινωνιών (ΤΠΕ) ανέδειξε και την ευαλωτότητα των συστημάτων και των λειτουργιών των χρηματοοικονομικών

οντοτήτων έναντι ψηφιακών κινδύνων και κυβερνοαπειλών.

Για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων και απειλών που αποσκοπούν στην διατάραξη των λειτουργιών ΤΠΕ, η ΕΕ θέσπισε

τον Κανονισμό DORΑ, ο οποίος αναμένεται να ενισχύσει

σημαντικά την ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα των

χρηματοοικονομικών οντοτήτων, με στόχο τη διασφάλιση της

συνέχισης κρίσιμων λειτουργιών και προστασίας περιουσιακών

στοιχείων και άρα ενίσχυση της σταθερότητας και της

εμπιστοσύνης του κοινού στον τραπεζικό κλάδο.»

ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος, των επιχειρήσεων επενδύσεων, των παρόχων υπηρεσιών

κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων, των κεντρικών αποθετηρίων τίτλων, καθώς και των

ασφαλιστικών επιχειρήσεων και διαμεσολαβητών.

Καθώς, όπως αναφέρει η Κική Τσουρού, Υπεύ-

θυνη Προστασίας Δεδομένων, ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Α.Ε., καθορίζει

ενιαίες απαιτήσεις τόσο για τις εταιρείες του

χρηματοπιστωτικού τομέα όσο και τους τρίτους

παρόχους υπηρεσιών ΤΠΕ, ανέκυψε το ερώτημα

ποιοι είναι αυτοί οι τρίτοι πάροχοι και αν τα γραφεία πίστης εντάσσονται σε αυτούς. «Τα

ευρωπαϊκά γραφεία πίστης δεν αναφέρονται ρητά

στο πεδίο εφαρμογής του DORA (άρθρο 2) και

αυτό οφείλεται προφανώς στο ότι οι δραστηριότητές τους δεν ενέχουν παρόμοιους κινδύνους με εκείνους του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ο

προβληματισμός υπήρξε έντονος αναφορικά με το ποιοι θεωρούνται τέτοιοι τρίτοι πάροχοι

υπηρεσιών ΤΠΕ και μάλιστα ποιος τους καθορίζει. Στο πλαίσιο αυτό, τον Σεπτέμβριο 2023, ο ESA (The European Supervisory Authorities)

Βασικές απαιτήσεις

Ο Κανονισμός θέτει συγκεκριμένες υποχρεώσεις στις υπόχρεες οντότητες, υποχρεώσεις που εμπίπτουν σε τέσσερις κατηγορίες και στοχεύουν στην αύξηση της ψηφιακής ανθεκτικότητας των επιχειρήσεων και τον μετριασμό των συναφών κινδύνων.

Αρχικά, αναφορικά με τις απαιτήσεις για τη διαχείριση κινδύνων ΤΠΕ, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει:

• να δημιουργούν και να διατηρούν ανθεκτικά συστήματα που ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις των κινδύνων ΤΠΕ

• να διασφαλίζουν τον εντοπισμό όλων των πηγών κινδύνων ΤΠΕ για τη θέσπιση σχετικών μέτρων προστασίας και πρόληψης

• να θέσουν σε εφαρμογή πολιτικές επιχειρησιακής συνέχειας και σχέδια ανάκαμψης από κυβερνοεπιθέσεις

• να θέσουν σε εφαρμογή μηχανισμούς που τους

επιτρέπουν να μαθαίνουν από περιστατικά

που συμβαίνουν εντός ή εκτός της εταιρείας.

Κατά δεύτερον, σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναφορά περιστατικών ΤΠΕ, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να θεσπίσουν σχετικά συστήματα και διαδικασίες για την παρακολούθηση, τον εντοπισμό και την καταγραφή περιστατικών ΤΠΕ ανάλογα με την ταξινόμησή τους. Παράλληλα, τίθεται υποχρέωση αναφοράς τέτοιων περιστατικών στις αρμόδιες εποπτικές αρχές με λεπτομέρειες σχετικά με τον αντίκτυπο του συμβάντος, τα βαθύτερα αίτια και τα διορθωτικά μέτρα που ελήφθησαν. Τρίτον, αναφορικά με τις απαιτήσεις για τις δοκιμές ψηφιακής επιχειρησιακής ανθεκτικότητας, ο Κανονισμός προβλέπει την υποχρέωση διενέργειας τακτικών δοκιμών για την αξιολόγηση της ετοιμότητας του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος για συμβάντα που σχετίζονται με ΤΠΕ και την άμεση αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντοπίζονται κατά τη διάρκεια των δοκιμών ή την εφαρμογή σχετικών διορθωτικών μέτρων για τον μετριασμό τους.

Τέλος, οι απαιτήσεις για τη χρήση τρίτων παρόχων υπηρεσιών ΤΠΕ επιβάλλουν στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα:

δημοσίευσε Έκθεση σχετικά με τους τρίτους παρόχους ΤΠΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσιεύοντας σχετικό κατάλογο. Ειδικότερα, έρευνα που διεξήγαγε μεταξύ 1000 χρηματοοικονομικών οντοτήτων ανέδειξε ότι εντοπίζονται 19 τύποι διαφορετικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών δεδομένων. Έτσι, αν και τα γραφεία πίστης δεν συγκαταλέγονται ρητά στον κατάλογο των τρίτων παρόχων ΤΠΕ, η κρατούσα σήμερα γνώμη υποστηρίζει ότι εντάσσονται σε αυτούς μέσω των υπηρεσιών που προσφέρουν, καθώς ο ίδιος ο Κανονισμός (αιτιολογική σκέψη 35) επιτάσσει διασταλτική ερμηνεία των υπηρεσιών» περιγράφει η ίδια.

Η

Η ανάγκη για

«Εάν όλα είναι συνδεδεμένα, όλα μπορούν να χακαριστούν»

Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν

Ευρώπη προχώρησε από νωρίς σε ρυθμιστικές παρεμβάσεις μέσω εργαλείων υπερεθνικού δικαίου με στόχο να επιτευχθεί μια ενιαία Ευρωπαϊκή Πολιτική Κυβερνοάμυνας. Το 2016, η Οδηγία NIS 1 (Network and Information Security)

έθεσε τις αρχές για την επίτευξη ενός

κοινού επιπέδου ασφάλειας στον κυβερνοχώρο στους κρίσιμους τομείς, όπως η

ενέργεια, οι μεταφορές, η χρηματοδότηση και η υγειονομική περίθαλψη και, παράλληλα, επιχειρήθηκε μια κοινή προσέγγιση για την αντιμετώπιση των ζητημάτων με την

Στρατηγική Πυξίδα (Strategic Compass).

Η Οδηγία NIS 2 είναι μια πιο ολοκληρωμένη ρυθμιστική παρέμβαση της ΕΕ που

αποσκοπεί στο να την καταστήσει έναν

ασφαλή και ανθεκτικό ψηφιακό χώρο, ενώ

αναμένεται να συμβάλει στη μείωση του αριθμού και της επίπτωσης των Κυβερνοεπιθέσεων στην ΕΕ και στην προστασία

των πολιτών και των επιχειρήσεων από

και να διατυπώσω τις απόψεις μου, ουσιαστικά επανίδρυσε την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας, μετατρέποντάς την από ένα διοικητικό τμήμα της ΓΓΤΤ σε ένα αυτόνομο

ΝΠΔΔ, δίνοντάς της περισσότερη ευελιξία και ανθρώπινο δυναμικό. Το νέο πεδίο εφαρμογής των αρμοδιοτήτων της θα είναι

πλέον πολύ πιο ευρύ, αφού θα περιλαμβάνει

περισσότερους τομείς της αγοράς καθώς

και το Δημόσιο και τις Περιφέρειες αλλά

και όσους ιδιώτες συναλλάσσονται με τους

κρίσιμους φορείς, ως προμηθευτές.

Ήδη πολλοί πελάτες μας που αναμένεται

Partner, TMT & Data Protection

POTAMITISVEKRIS

Πρόεδρος, Ένωση Προστασίας

Προσωπικών Δεδομένων

και Ιδιωτικότητας

τη ζημία που μπορούν να προκαλέσουν οι (πάντως αναμενόμενες) κυβερνοεπιθέσεις. Έως τις 17 Οκτωβρίου 2024, τα κράτη-μέλη πρέπει να μεταφέρουν την Οδηγία NIS 2 στην εθνική τους νομοθεσία και την ίδια ημερομηνία, η Οδηγία NIS 1 θα παύσει να ισχύει. Παράλληλα, για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, ο Κανονισμός Digital Operational Resilience for the financial sector (DORA) αποτελεί ακόμα μια σημαντική κανονιστική

ρύθμιση, για την επιχειρησιακή ανθεκτικότητα και την ωριμότητα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.

Η χώρα μας παρακολουθεί τις εξελίξεις, τόσο

σε ρυθμιστικό επίπεδο όσο και στην ανάπτυξη των

σχετικών υποδομών. O πρόσφατος νόμος 5086/2024, για τον οποίο είχα την τύχη να κληθώ στη Βουλή

_ INFO

να εμπλακούν, άμεσα ή έμμεσα, σε κρίσιμες υποδομές και βασικές υπηρεσίες προετοιμάζουν, με τη βοήθειά μας, τα

απαραίτητα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα

αφενός για την καλύτερη διαχείριση των κινδύνων που αφορούν την ασφάλεια των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών αλλά

και την ελαχιστοποίηση του αντίκτυπου συμβάντων στα πρόσωπα και τις υποδομές

και, αφετέρου, για τη διασφάλιση της επιχειρησιακής τους συνέχειας. ■

11 Omirou Str. 10672, Athens, Greece

Τ: (+30) 210 33 80000

E: info@potamitisvekris.com

W: www.potamitisvekris.com

Δήμητρα Γιαννούλα

Δικηγόρος, Προϊστάμενος Τμήματος Συμβάσεων & Νομικής Υποστήριξης Structured Finance & Shipping της Διεύθυνσης Νομικών Υπηρεσιών της Eurobank A.E.

«Ο Κανονισμός για τη Ψηφιακή Επιχειρησιακή Ανθεκτικότητα (DORA) καθορίζει ενιαίες απαιτήσεις για την ασφάλεια των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών των εταιρειών και οργανισμών που δραστηριοποιούνται στον χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς και των κρίσιμων τρίτων παρόχων υπηρεσιών ΤΠΕ, όπως πλατφόρμες υπολογιστικού νέφους ή υπηρεσίες ανάλυσης δεδομένων, προκειμένου οι οντότητες αυτές να δύνανται να προλαμβάνουν και να μετριάζουν απειλές στον κυβερνοχώρο.»

• να θέσουν σε εφαρμογή στρατηγικές για τη

διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται

με τη χρήση τρίτων παρόχων υπηρεσιών ΤΠΕ.

• να τηρούν μητρώο των παρόχων.

• να αναφέρουν στις αρμόδιες αρχές με ποιους

παρόχους συνεργάζονται.

• να διενεργούν ολοκληρωμένες αξιολογήσεις

και ελέγχους πριν και μετά τη σύναψη

συμφωνιών μαζί τους.

• να θέσουν σε εφαρμογή στρατηγικές εξόδου

για τρίτους παρόχους υπηρεσιών.

Συνέπειες

Αν και οι

απαιτήσεις για τα συστήματα ΤΠΕ

και την κυβερνοασφάλεια είναι κοινές εδώ και χρόνια και σε όλα τα κράτη-μέλη, οι υποχρεώσεις δεν ήταν εναρμονισμένες, κάτι που δημιουργούσε προβλήματα στον χρηματοπιστωτικό τομέα της ΕΕ. Αυτό το πρόβλημα θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με τον Κανονισμό DORA, ωστόσο είναι αδιαμφισβήτητο ότι το γραφειοκρατικό βάρος για τα μικρότερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα είναι σημαντικό. Κατά τη Δήμητρα Γιαννούλα, Δικηγόρο, Προϊστάμενο Τμήματος Συμβάσεων & Νομικής Υποστήριξης

Structured Finance & Shipping της Διεύθυνσης Νομικών Υπηρεσιών της Eurobank A.E., «οι

Επιπλέον, ο Κανονισμός θα ρυθμίσει διεξοδικά τις συμβατικές σχέσεις των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με τρίτους παρόχους υπηρεσιών ΤΠΕ, τόσο πριν όσο και μετά τη σύναψη της σύμβασης. Οι εν λόγω πάροχοι θα πρέπει να προετοιμαστούν, ώστε να υπαχθούν στην εποπτεία της αρμόδιας αρχής που εποπτεύει το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και να συνεργαστούν πλήρως με την εν λόγω αρχή. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι οι τρίτοι πάροχοι υπηρεσιών ΤΠΕ πρέπει να συμμορφώσουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους στο ρυθμιστικό πλαίσιο του Κανονισμού DORA, κάτι που προφανώς θα έχει και για αυτές τις εταιρείες πρόσθετο διοικητικό βάρος. Όπως εξηγεί ο Κωνσταντίνος Κασμάς, Head of Legal, Nexi Greece, πέντε είναι οι κυριότερες προκλήσεις που θα έχουν να αντιμετωπίσουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κατά τη συμμόρφωση με τον Κανονισμό: «Η εφαρμογή του παρουσιάζει αρκετές προκλήσεις και δυσκολίες για τα πιστωτικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Πρώτον, η συμμόρφωση

με τον DORA απαιτεί σημαντικές επενδύσεις για την αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών και συστημάτων πληροφορικής, ώστε να πληρούν τα αυστηρά πρότυπα κυβερνοασφάλειας

και λειτουργικής ανθεκτικότητας που ορίζει ο Κανονισμός. Αυτό συνεπάγεται σημαντικό οικονομικό κόστος και διάθεση πόρων. Δεύτερον, η διασφάλιση της διαλειτουργικότητας

με άλλα κανονιστικά πλαίσια, όπως ο ΓΚΠΔ και η PSD2, προσθέτει πολυπλοκότητα στις προσπάθειες συμμόρφωσης, καθώς τα ιδρύματα πρέπει να περιηγηθούν στις επικαλυπτόμενες απαιτήσεις και να διασφαλίσουν τη συνοχή μεταξύ των κανονισμών. Επιπλέον, ο ταχύς ρυθμός των τεχνολογικών εξελίξεων και η εισαγωγή υπηρεσιών νέφους (SaaS, IaaS και PaaS) εισάγουν αβεβαιότητα όσον αφορά τη μελλοντική διασφάλιση των μέτρων συμμόρφωσης. Περαιτέρω, η απαίτηση για συνεχή παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων σχετικά με τη λειτουργική ανθεκτικότητα δημιουργεί υλικοτεχνικές προκλήσεις όσον αφορά τη διαχείριση και τη διακυβέρνηση δεδομένων. Τέλος, η διαχείριση των εξαρτήσεων από τρίτους και των ρυθμίσεων εξωτερικής ανάθεσης με παράλληλη τήρηση των απαιτήσεων του DORA για εποπτεία και λογοδοσία παρουσιάζει ένα ακόμη επίπεδο δυσκολίας για τα ιδρύματα.» Στα προβλήματα της αλληλοεπικάλυψης της

οντότητες του χρηματοπιστωτικού τομέα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού θα πρέπει να εκτιμήσουν εγκαίρως και καταλλήλως τους πόρους, τις δεξιότητες, τα εργαλεία και τα έξοδα που απαιτούνται, για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωσή τους με τις απαιτήσεις του Κανονισμού DORA, κάτι όμως το οποίο καθίσταται ιδιαίτερα δυσχερές.»

νομοθεσίας και της εξάρτησης από τρίτα

πρόσωπα εστιάζει και η Δ. Γιαννούλα: «Η συμμόρφωση με τον Κανονισμό καθίσταται

δυσχερής εξαιτίας της έλλειψης εξειδικευμένων επαγγελματιών, της ταχύτατης εξέλιξης της τεχνολογίας και των συχνά αντικρουόμενων ή αλληλεπικαλυπτόμενων απαιτήσεων του κανονιστικού πλαισίου. Επιπρόσθετα, η αυξανόμενη εξάρτηση των οντοτήτων του χρηματοπιστωτικού τομέα από τρίτα πρόσωπα για την αποτελεσματική υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών ενέχει τον κίνδυνο μη συμμόρφωσης των εν λόγω οντοτήτων με τις απαιτήσεις του Κανονισμού DORA κυρίως σε περίπτωση μη υιοθέτησης από τις εν λόγω οντότητες των κατάλληλων μηχανισμών παρακολούθησης και διαχείρισης των προσώπων αυτών». Ωστόσο, είναι αδιαμφισβήτητο ότι τα πλεονεκτήματα της εναρμόνισης του ρυθμιστικού πλαισίου για την ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα θα υπερκεράσουν τα μειονεκτήματα που συνεπάγεται αυτή η γραφειοκρατία, αφού μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις θα μειώσουν και αυτή την ίδια. Πρόκειται για οφέλη, τα οποία θα αγγίξουν ιδιαίτερα τα μικρά και μεσαία χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως επισημαίνει η Αναστασία Πετσινάρη, Νομική Σύμβουλος – General Counsel, Επικεφαλής Νομικών Υπηρεσιών και Εταιρικής

Διακυβέρνησης Optima bank: «Σημαντικά οφέλη από τον Κανονισμό DORA αναμένονται για τις

μικρές και μεσαίες τράπεζες, οι οποίες για την ψηφιοποίηση των δραστηριοτήτων τους

βασίζονται κυρίως σε υπηρεσίες cloud που τους επιτρέπουν να αξιοποιούν τεράστιες

υπολογιστικές δυνατότητες χωρίς μεγάλη επένδυση κεφαλαίων σε ακριβές υποδομές. Η κεντροποιημένη εποπτεία παρόχων υπηρεσιών cloud σε συνδυασμό με μια συνεπή και τυποποιημένη διαδικασία αναφοράς συμβάντων που προβλέπει ο Κανονισμός DORA θα διευκολύνει τις τράπεζες στην υποχρέωση παρακολούθησης και ελέγχου κινδύνων ΤΠΕ που προκύπτουν από σχέση εξωτερικής ανάθεσης, μειώνοντας παράλληλα και τον διοικητικό φόρτο».

Head of Legal, Nexi Greece

_IN THE SPOTLIGHT

Η Οδηγία NIS 2

για την ασφάλεια

στον κυβερνοχώρο

εκθέσεων για τις εταιρείες, επιβάλλοντας μια προσέγγιση διαχείρισης κινδύνου, η οποία προβλέπει έναν ελάχιστο κατάλογο

Η Οδηγία 2022/2555 της ΕΕ (Οδηγία NIS 2)

τέθηκε σε ισχύ στις 14 Δεκεμβρίου

2022 και αφορά μέτρα για τη διασφάλιση

ενός ενιαίου επιπέδου ασφάλειας στον

κυβερνοχώρο στην EE. Η Οδηγία, η οποία

θα πρέπει να έχει ενσωματωθεί στην εσωτερική νομοθεσία των κρατών-μελών μέχρι τις 17 Οκτωβρίου 2024 και προς το παρόν

δεν έχει μεταφερθεί στο ελληνικό δίκαιο, επικαιροποιεί τη σχετική προηγούμενη

Οδηγία NIS 1, συμπληρώνοντας και καλύπτοντας τα κενά της, ώστε να διασφαλίσει την ετοιμότητα των κρατών-μελών, απαιτώντας την κατάλληλη προετοιμασία

τους, τη συνεργασία μεταξύ τους και τη γενικότερη κουλτούρα ασφάλειας σε όλους τους τομείς που είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία και την κοινωνία.

Πεδίο εφαρμογής

Η Οδηγία NIS2 διευρύνει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής των μέτρων κυβερνοασφάλειας σε σχέση με την προϋφιστάμενη νομοθεσία. Έτσι, από τους επτά τομείς εφαρμογής (ενέργεια, μεταφορές, τραπεζικές υπηρεσίες, υποδομές των χρηματοπιστωτικών αγορών, πόσιμο νερό, υγειονομική

περίθαλψη και ψηφιακές υποδομές), προστίθενται νέοι τομείς με βάση τον βαθμό ψηφιοποίησης και διασύνδεσής τους και το

πόσο κρίσιμοι είναι για την οικονομία

και την κοινωνία. Επιπλέον, περιλαμβάνει

στο πεδίο εφαρμογής της όλες τις μεσαίου και μεγάλου μεγέθους εταιρείες, ενώ δίνει την ευχέρεια στα κράτη-μέλη να εφαρμόζουν την Οδηγία και σε μικρότερες οντότητες με υψηλό προφίλ κινδύνου ασφαλείας.

Απαιτήσεις

Η Οδηγία εισάγει απαιτήσεις, για τις οποίες στην Ελλάδα έχουν ήδη ληφθεί μέτρα εφαρμογής τους με τον προαναφερθέντα ν. 5086/2024, όπως η υιοθέτηση

εθνικής στρατηγικής για την κυβερνοασφάλεια και ο ορισμός αρμόδιας εθνικής αρχής για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.

Περαιτέρω, ενισχύει και εξορθολογίζει τις απαιτήσεις ασφάλειας και υποβολής

βασικών στοιχείων ασφάλειας που πρέπει να εφαρμόζονται, ενώ παράλληλα εισάγει ακριβέστερες διατάξεις σχετικά με τη διαδικασία αναφοράς περιστατικών, το περιεχόμενο των αναφορών και τα χρονοδιαγράμματα.

Αναφορικά με το ζήτημα της ασφάλειας των αλυσίδων εφοδιασμού και των σχέσεων με τους προμηθευτές, απαιτείται από τις εταιρείες να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους κυβερνοασφάλειας στις αλυσίδες εφοδιασμού και στις σχέσεις με τους προμηθευτές, ενώ τα κράτη-μέλη, σε συνεργασία με την Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών, πρέπει να διενεργούν συντονισμένες αξιολογήσεις κινδύνων ασφαλείας για κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού. Σχετικά με την αναφορά περιστατικών, για

να βρεθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για ταχεία αναφορά, προκειμένου να

αποφευχθεί η πιθανή εξάπλωση των επιθέσεων, και της ανάγκης για εμπεριστατωμένη αναφορά, προκειμένου να αντληθούν πολύτιμα διδάγματα, προβλέπεται μια προσέγγιση πολλαπλών σταδίων. Οι θιγόμενες εταιρείες έχουν στη διάθεσή τους 24 ώρες από τη στιγμή που αντιλαμβάνονται για πρώτη φορά ένα περιστατικό, για να υποβάλουν έγκαιρη προειδοποίηση στην αρμόδια εθνική αρχή, η οποία θα τους επιτρέπει επίσης να ζητήσουν βοήθεια (καθοδήγηση ή επιχειρησιακές συμβουλές για την εφαρμογή πιθανών μέτρων μετριασμού), εφόσον το ζητήσουν. Η έγκαιρη προειδοποίηση θα πρέπει να ακολουθείται από κοινοποίηση του συμβάντος

Όσο η πολεοδομική μεταρρύθμιση σχεδιάζεται, η ανασφάλεια δικαίου είναι διάχυτη στον χώρο

των κατασκευών και των ακινήτων, με την αγορά να βρίσκεται εν αναμονή οριστικών εξελίξεων

που θα ξεκαθαρίσουν το τοπίο.

Της Aλεξιάννας Τσότσου

Hπολεοδομική μεταρρύθμιση, με την οριοθέτηση της εκτός σχεδίου δόμησης, την οριστική και αποτελεσματική απαγόρευση της αυθαίρετης δόμησης και τη γενικότερη οργάνωση του χώρου, σχεδιάζεται εδώ και καιρό. Προς το παρόν, όμως, προσκρούει σε νομολογιακές εξελίξεις, με το Συμβούλιο της Επικρατείας να βρίσκεται στο επίκεντρο, αμφισβητώντας υφιστάμενες νομοθετικές διατάξεις και παγιωμένες καταστάσεις.

Mάλιστα, αν και πρόσφατα τέθηκε υπό διαβούλευση το νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο «Ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των πολυεπίπεδων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στους τομείς:

α) της διαχείρισης υδάτων, β) της διαχείρισης και προστασίας των δασών, γ) της αστικής ανθεκτικότητας και πολιτικής, δ) της καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης, ε) της ενεργειακής ασφάλειας», το οποίο περιλαμβάνει διατάξεις για την αυθαίρετη δόμηση, δεν συμπεριλήφθηκαν σε αυτό οι πολυαναμενόμενες διατάξεις για την εκτός σχεδίου δόμηση, παρατείνοντας έτσι την αβεβαιότητα στην αγορά και αποτυπώνοντας την ανασφάλεια δικαίου, όπως επισημαίνει ο Δημήτρης Πολυχρονόπουλος, Head of Legal & Compliance Officer, TRASTOR ΑΕΕΑΠ: «Ενδεικτική της κατάστασης είναι και η μη συμπερίληψη στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος των διατάξεων που αφορούν στην εκτός σχεδίου δόμηση, “παράλειψη” η οποία φαίνεται να επιλέχθηκε μετά την έκδοση σχετικής απόφασης του ΣτΕ, αφορώσα εκτός σχεδίου ακίνητο στη Ρόδο». Η

_IN THE SPOTLIGHT

Δημήτριος Κωστόπουλος

Δικηγόρος - Εταίρος

της δικηγορικής εταιρείας

Piperakis – Kostopoulos Law Firm

«Το πρόβλημα της πολυνομίας ταλανίζει εδώ και δεκαετίες το ελληνικό κράτος, αποτελεί, μεταξύ άλλων, ανασταλτικό παράγοντα για τις επενδύσεις και την ανάπτυξη και συντηρεί τον άγραφο

νόμο της επιβράβευσης των ασυνεπών πολιτών, οι οποίοι κατά κανόνα υπεκφεύγουν των συνεπειών του νόμου με μελλοντικές ευνοϊκές γι’ αυτούς διατάξεις.»

Οι διατάξεις για

την εκτός σχεδίου δόμηση

Πριν περίπου τέσσερα χρόνια, με τον ν. 4759/2020 επιχειρήθηκε να εξορθολογιστεί και

να τεθεί σε συγκεκριμένο πλαίσιο η εκτός σχε-

δίου δόμηση, όμως τελικά το ζήτημα περιπλέχθηκε

αντί να απλοποιηθεί, με τη χώρα να τελεί εδώ

και μήνες εν αναμονή της τελικής ρύθμισης που θα θέσει τέλος στην αβεβαιότητα.

Η ρύθμιση του ν. 4759/2020 άλλαζε πολλά στην

εκτός σχεδίου δόμηση στις περιοχές όπου δεν

υφίσταται πολεοδομικός σχεδιασμός, οι οποίες

τότε ανέρχονταν περίπου στο 80% της επικράτειας. Έτσι, κατήργησε τις παρεκκλίσεις αρτιότητας για οικόπεδα κάτω των 4 στρεμμάτων, κάτι

που σημαίνει ότι έπαψε να υπάρχει η δυνατότητα

οικοδόμησης σε οικόπεδα 750, 1.200 και 2.000

τ.μ., όπως επιτρεπόταν παλαιότερα. Επιπλέον, μειώθηκε ο συντελεστής δόμησης κατά 10%, οπότε πρακτικά ένα οικόπεδο 4 στρεμμάτων πλέον μπορεί να χτίσει 180 τ.μ. και όχι 200 τ.μ.

Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν έγκειται πλέον στην αρτιότητα του οικοπέδου, αλλά στην παράμετρο του προσώπου του οικοπέδου σε κοινόχρηστη οδό, φανερώνοντας ότι ο υφιστάμενος πολεοδομικός

σχεδιασμός είναι ελλιπής, ενώ οι δυσχέρειες

επιτείνονται και από το γεγονός ότι οι διατάξεις εφαρμόζονται με ασυνέπεια και από τις κατά τόπους πολεοδομικές αρχές.

«Ο πολεοδομικός σχεδιασμός ρυθμίζεται σήμερα

από τον παλαιό Ν.2508/1997 για τη Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη. Σήμερα, στην πράξη, οι κατά τόπο πολεοδομικές αρχές ερμηνεύουν διαφορετικά τον νόμο αυτό λόγω της μη αρτιότητάς

Η Απόφαση 176/2023 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας φανέρωσε εμφατικά το συγκεκριμένο ζήτημα και δημιούργησε νέες

παραμέτρους που πρέπει να ληφθούν υπόψη από

το Υπουργείο αναφορικά με την οριοθέτηση της

εκτός σχεδίου δόμησης. Η απόφαση αφορούσε την

ανάκληση από το Εφετείο Πειραιά οικοδομικής

άδειας σε οικόπεδο εκτός σχεδίου στην Πάτμο.

Ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου το είχε αγοράσει

το 2015 με οικοδομική άδεια που ακόμα δεν

είχε υλοποιηθεί, οπότε για την ανάκληση της άδειας το 2018 επικαλέστηκε στο ΣτΕ τα άρθρα

του Συντάγματος και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που προστατεύουν το δικαίωμα στην ιδιοκτησία.

Ωστόσο, το ΣτΕ συντάχθηκε με την απόφαση του Εφετείου και δεν ακύρωσε την ανάκληση της οικοδομικής άδειας, καθώς, όπως επεσήμανε, για την εκτός σχεδίου δόμηση δεν απαιτείται μόνο η αρτιότητα 4 στρεμμάτων στο οικόπεδο, αλλά και -σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα της 24/31-5-1985- και το πρόσωπο 25 μέτρων σε κοινόχρηστο δρόμο, νομίμως υφιστάμενο και μη προκύψαντα από ιδιωτική βούληση. Μάλιστα, το ΣτΕ υπογράμμισε ότι αυτός ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης δικαιολογείται, σύμφωνα με τη νομολογία, από λόγους δημοσίου συμφέροντος, ώστε να διαφυλάσσεται ο χαρακτήρας των εκτός σχεδίου περιοχών και να μη δημιουργούνται διάσπαρτοι οικισμοί χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό. Έτσι, η ασφάλεια δικαίου, την οποία επικαλέστηκε ο αγοραστής του οικοπέδου καθώς

« Απαιτείται η άμεση προώθηση του νέου πολεοδομικού σχεδίου με τη χρήση σύγχρονων τεχνικών εργαλείων, με σαφείς διατάξεις και σύμφωνα με τις αρχές τις περιβαλλοντικής

βιωσιμότητας, ώστε να δεσμεύονται όλες οι πολεοδομικές

αρχές να εφαρμόζουν τους ίδιους κανόνες με τον ίδιο τρόπο

σε όλη τη χώρα, δημιουργώντας την απαραίτητη ασφάλεια

δικαίου για την προώθηση της επιτρεπόμενης οικοδομικής

δραστηριότητας και στα εκτός σχεδίου ακίνητα.»

του και ακόμη χειρότερα υπάρχουν περιπτώσεις διαφορετικής εφαρμογής του νόμου από την ίδια πολεοδομική αρχή. Αυτό προφανώς δημιουργεί μεγάλη ανασφάλεια δικαίου, προβληματίζει τους ιδιώτες και αποτρέπει τους επενδυτές από επενδύσεις σε ακίνητα που βρίσκονται στις κατεξοχήν “γκρίζες” πολεοδομικές ζώνες της εκτός σχεδίου δόμησης» περιγράφει ο Δ. Πολυχρονόπουλος. Αυτή η ασυνέπεια στην εφαρμογή του νόμου έγινε ιδιαίτερα φανερή στην προϋπόθεση του προσώπου του οικοπέδου σε κοινόχρηστο δρόμο.

Head of Legal & Compliance Officer, TRASTOR ΑΕΕΑΠ

Ηκαταγραφή του υπάρχοντος οδικού δικτύου

αποτελεί το πρώτο και σημαντικότερο

βήμα για τη συνολική κατηγοριοποίησή

του, με στόχο τον χαρακτηρισμό του ως κοινόχρηστου δημοτικού οδικού δικτύου, ώστε να επιτευχθεί ο έλεγχος και εξορθολογισμός

της εκτός σχεδίου δόμησης.

Με την ΥΑ 2671 ΦΕΚ Β/31-5-2022, καθορίστηκαν τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις

για τη σύνταξη των μελετών καταγραφής του υπάρχοντος οδικού δικτύου της χώρας ανά

Δημοτική Ενότητα. Μεταξύ άλλων κριτηρίων, γίνονται δεκτές οι αναγνωρισμένες, με Αποφάσεις/Π.Δ., οδοί, προϋφιστάμενες του έτους 1923 ή οδοί που έχουν δημιουργηθεί με βούληση της πολιτείας, όπως αυτές που προβλέπονται από αναδασμό του Υπουργείου Γεωργίας ή έχουν διανοιχθεί σε εκτέλεση παραχωρητηρίων. Αυτές οι αποφάσεις χαρακτηρισμού αφορούν σε διάσπαρτα τμήματα οδών όλης της χώρας, οι οποίες δεν είναι καταχωρισμένες συγκεντρωτικά, ώστε να δημιουργείται η ασφάλεια ότι θα συμπεριληφθούν στις μελέτες χωρίς ελλείψεις και παραλείψεις. Επομένως, δικαίως τίθεται το ερώτημα του ελέγχου των μελετών καταγραφής του οδικού δικτύου, οι οποίες πρόκειται να εκπονηθούν. Σύμφωνα με το α. 166 του Ν.4819/2021, προβλέπεται ότι η κύρωση του οδικού δικτύου γίνεται με προεδρικό διάταγμα.

Lawyer | Partner, LCI Law

Η διάταξη, όμως, αυτή είναι ελλιπής, αφού το

προεδρικό διάταγμα κρίνεται ουσιαστικά εκ των υστέρων με Αίτηση Ακύρωσης ενώπιον του ΣτΕ, με

κίνδυνο νέες καθυστερήσεις στην υλοποίηση, αλλά

και νέες αποσπασματικές και αντιφατικές αποφάσεις επ’ ευκαιρία συγκεκριμένων υποθέσεων.

Σκοπός, αυτή τη φορά, θα έπρεπε να είναι να έχουμε διδαχθεί από τις αστοχίες του παρελθόντος

και να έχουμε προνοήσει για τις τυχόν ελλείψεις και

παραλείψεις της Διοίκησης. Η πιο πρόσφορη λύση, χωρίς να ανακαλύπτουμε την Αμερική, θα ήταν να προβλεφθούν διαδικασίες αντιρρήσεων ή προδήλου σφάλματος, κατ’ αντιστοιχία των διατάξεων για την κύρωση των δασικών χαρτών ή/και της καταχώρισης αποφάσεων ή προεδρικών διαταγμάτων από τους ενδιαφερόμενους ιδιοκτήτες, κατ’ αντιστοιχία των δηλώσεων ιδιοκτησιών στο Κτηματολόγιο.

Η ολοκλήρωση των αυτοτελών μελετών του οδικού δικτύου της χώρας, ακριβώς επειδή θα καθορίσει την εκτός σχεδίου δόμηση, θέτοντας εν κινδύνω το δικαίωμα δόμησης πολλών

παρόδιων ακινήτων, θα έπρεπε να είναι όσο

το δυνατόν πιο πλήρης ως προς τη διαδικασία καταχώρισης και ελέγχου τους. Η ευκαιρία

ένταξης του προγράμματος στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι μοναδική, για να σπαταληθεί με μια νέα σειρά από αποσπασματικές αποφάσεις που θα προσκρούουν στη συνταγματική επιταγή για συνολικό πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό στη χώρα. ■

_ INFO

Dionysou 2, 145 62, Kifissia, Athens, Greece

Τ: (+30) 211 1078 500

E: info@lci.law

W: www.lci.law

είχε αγοράσει το οικόπεδο με οικοδομική άδεια σε

ισχύ, απορρίφθηκε ως ισχυρισμός, δεδομένου ότι

οι κανόνες για τις προϋποθέσεις εκτός σχεδίου

δόμησης είναι γνωστοί στους επιμελείς αγοραστές ήδη από το 1985.

Μάλιστα, αυτό που είναι εξόχως προβληματικό είναι ότι, ενώ οι προϋποθέσεις του νόμου είναι γνωστές ήδη από το 1985, πολλές πολεοδομικές αρχές εξέδιδαν οικοδομικές άδειες για εκτός σχεδίου οικοδόμηση, παρόλο που το οικόπεδο δεν είχε πρόσωπο σε κοινόχρηστη οδό. Ακόμα, όμως, πιο προβληματικό και

ενδεικτικό των ελλείψεων της νομοθεσίας είναι ότι τόσες δεκαετίες πλέον δεν έχει επαρκώς καθοριστεί τι νοείται ως κοινόχρηστος δρόμος.

Επομένως, δεν πρόκειται για ένα καινοφανές αλλά

για ένα χρονίζον πρόβλημα, το οποίο γνώριζε καλά το

Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και γι’ αυτό το λόγο με την Υπουργική Απόφαση ΦΕΚ 2671/Β/315-2022 καθόρισε τις τεχνικές προδιαγραφές, τα

κριτήρια και τις προϋποθέσεις για τη σύνταξη των

μελετών καταγραφής του υπάρχοντος οδικού δικτύου

της χώρας, ώστε να αποσαφηνιστεί το ποιοι είναι

κοινόχρηστοι δρόμοι και επομένως ποια οικόπεδα

εκτός σχεδίου μπορούν να εκδώσουν οικοδομική άδεια.

Η νομολογία του ΣτΕ, πάντως, επί αυτού του

ζητήματος παραμένει σταθερή και αποτελεί το βασικό

λόγο, για τον οποίο η νομοθέτηση της εκτός σχεδίου δόμησης παραμένει στον αέρα και αναβάλλεται

συνεχώς. Με την απόφαση 350/2024, η οποία αφορούσε

την ακύρωση οικοδομικής άδειας σε άρτιο και οικοδομήσιμο οικόπεδο στη Ρόδο, το οποίο ωστόσο δεν είχε πρόσωπο σε νομίμως υφιστάμενο κοινόχρηστο δρόμο, το Ε’ Τμήμα του ΣτΕ ξεκαθάρισε για άλλη μία φορά ότι δεν αρκεί η αρτιότητα του οικοπέδου, για να επιτραπεί η οικοδόμηση εκτός σχεδίου, αλλά απαιτείται το πρόσωπο σε κοινόχρηστο χώρο. Σε αυτό το πλαίσιο, εκτός από τον καθορισμό των

κοινόχρηστων οδών, ασφάλεια δικαίου θα επιτευχθεί μόνο όταν νομοθετηθούν οριστικά οι προϋποθέσεις

για την εκτός σχεδίου δόμηση, ήτοι η σύνδεση των

οικοπέδων με κοινόχρηστη οδό και τα χαρακτηριστικά της, αλλά και διευθετηθεί το ζήτημα της

ισχύος των προεγκρίσεων οικοδομικών αδειών, των οικοδομικών αδειών και των αναθεωρήσεών τους για

οικόπεδα προ της 31ης Μαΐου 1985, δηλαδή προ της

ημερομηνίας όπου τέθηκε ως προϋπόθεση το πρόσωπο σε κοινόχρηστο δρόμο.

Αλλά και γενικότερα, το θέμα είναι να υπάρξουν εντέλει συγκεκριμένες και πλήρεις διατάξεις που

θα ξεκαθαρίζουν το τοπίο οριστικά. Όπως το θέτει

ο Δημήτριος Κωστόπουλος, Δικηγόρος - Εταίρος της δικηγορικής εταιρείας Piperakis – Kostopoulos Law Firm, «σε σχέση με τον πολεοδομικό σχεδιασμό

για την εκτός σχεδίου δόμηση, γνώμη μου είναι

ότι θα πρέπει να τεθεί ένα αυστηρό, σαφές, απλό, χωρίς παρεκκλίσεις νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα εφαρμόζεται απαρέγκλιτα από τη δημοσίευση του

σχετικού νόμου, με τη μοναδική εξαίρεση όσων απέκτησαν το ακίνητό τους από επαχθή αιτία τα προηγούμενα χρόνια, για τους οποίους θα πρέπει να εξακολουθούν να ισχύουν τα όσα νομοθετικά ίσχυαν

όταν απέκτησαν τα ακίνητά τους και έκαναν την

επένδυσή τους».

Αυστηροποίηση των μέτρων

για την αυθαίρετη δόμηση

Βεβαίως, όλα τα παραπάνω δεν έχουν κανένα νόημα

χωρίς αυστηρά μέτρα για την αυθαίρετη δόμηση. Η

πολεοδομική μεταρρύθμιση στοχεύει να σταματήσει το φαινόμενο της νέας αυθαίρετης δόμησης με σημαντικές αλλαγές στους θεσμούς και τα εργαλεία ελέγχου.

Ο καθορισμός των αρμοδιοτήτων κάθε υπηρεσίας του Δημοσίου που σχετίζεται με τον έλεγχο και την καταστολή της αυθαίρετης δόμησης είναι κομβικής σημασίας σε αυτό το πλαίσιο, ενώ παράλληλα, δημιουργείται σύστημα παρακολούθησης του περιβάλλοντος, ώστε να μπορεί να εντοπιστεί και να καταγραφεί η αυθαίρετη δόμηση άμεσα και αποτελεσματικά. Συγκεκριμένα, θα λαμβάνονται αεροφωτογραφίες μέσω δορυφόρου, οι οποίες εν συνεχεία θα συσχετίζονται με το σύστημα e-άδειες, ώστε να εντοπίζονται αμέσως οι οικοδομές που ανεγέρθηκαν χωρίς άδεια.

Η στόχευση της γρήγορης και εύκολης ολοκλήρωσης της διαδικασίας αποτυπώνεται και στη διαδικασία της κατεδάφισης, η οποία, όπως προκύπτει από τις διατάξεις, θα διαρκεί συνολικά μερικές εβδομάδες. Ειδικότερα, αν εντοπιστεί αυθαίρετο κτίσμα, ο φερόμενος ιδιοκτήτης οφείλει να υποβάλει στην ηλεκτρονική διεύθυνση της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, εντός αποκλειστικής προθεσμίας δέκα ημερών από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας, στοιχεία από τα οποία αποδεικνύεται η νομιμότητα του κτίσματος, της κατασκευής ή της αλλαγής χρήσης. Εάν παρέλθει άπρακτη η συγκεκριμένη

προθεσμία ή τα στοιχεία δεν αποδεικνύουν τη

νομιμότητα της κατασκευής, εκδίδεται από τον

Προϊστάμενο της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος

Επιθεωρητών και Ελεγκτών, μέσα σε προθεσμία

τριών εργάσιμων ημερών, πρωτόκολλο κατεδάφισης, το οποίο αποστέλλεται στην αρμόδια υπηρεσία

του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τοιχοκολλάται στο ακίνητο, από την αρμόδια

αστυνομική αρχή. Έπειτα, η αρμόδια υπηρεσία

του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και του

Υπουργείου Περιβάλλοντος κατεδαφίζει το αυθαίρετο (το αργότερο εντός ενός μηνός) και συντάσσει πρακτικό κατεδάφισης.

Αναφορικά με τις κυρώσεις, προβλέπονται πρόστιμα ανέγερσης και μη έγκαιρης κατεδάφισης

που κυμαίνονται από 250 έως 1.500 ευρώ, ενώ επιπλέον επιβάλλονται και ποινικές κυρώσεις με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική

ποινή 5.000 έως 50.000 ευρώ στους ιδιοκτήτες, τους εντολείς κατασκευής, τους εργολάβους, αλλά και τους μηχανικούς, εφόσον διαπιστωθεί ότι οι μελέτες δεν εκπονήθηκαν σύμφωνα με τις

κείμενες διατάξεις.

Η αυστηροποίηση των προστίμων και των κυρώσεων για την κατασκευή αυθαιρέτων είναι μεν απαραίτητη, όμως δεν πρόκειται να επιτύχει κανενός είδους μεταρρύθμιση, αν δεν προχωρήσει και το

ζήτημα της κατεδάφισης των αυθαιρέτων, τουλάχιστον αυτών, για τα οποία έχουν εκδοθεί οριστικά πρωτόκολλα κατεδάφισης.

Άλλωστε, το πρόβλημα με την αυθαίρετη δόμηση δεν εδράζεται τόσο στο αν υφίστανται ή όχι αυστηρές κυρώσεις, αλλά πολύ περισσότερο στο αν αυτές εφαρμόζονται. Όπως υπογραμμίζει ο Δ. Κωστόπουλος, «θα πρέπει να υπάρχει η σαφής πρόθεση και πρόβλεψη της πολιτείας να επιβάλλει τις δυσμενείς κυρώσεις σε όσους παρανομούν και να κατεδαφίζει άμεσα οποιαδήποτε αυθαίρετη κατασκευή».

Ο Νέος Οικοδομικός

Κανονισμός και

οι αιτιάσεις του ΣτΕ

Η εκτός σχεδίου δόμηση, πάντως, δεν είναι το

μοναδικό σημείο στον κλάδο των ακινήτων που παραμένει παγωμένο, με την ανασφάλεια δικαίου να επιτείνεται. Εμπόδια στη νομολογία συναντά

και ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός, ο οποίος είχε εξαρχής θέσει ως στόχο τη διευκόλυνση της οικοδομικής δραστηριότητας, την παροχή ευελιξίας στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και την παροχή κινήτρων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση των κτιρίων.

Ένα από τα κυριότερα σημεία του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού, όπως τέθηκε σε ισχύ πριν τρία χρόνια, ήταν η παροχή επιπλέον συντελεστή δόμησης σε κτίρια που κατασκευάζονται με υψηλές προδιαγραφές ενεργειακής απόδοσης.

Ο

υπηρεσίας του Δημοσίου που σχετίζεται με

Πρόκειται για διατάξεις που οδήγησαν σε έντονες αντιδράσεις τους κατοίκους πολλών περιοχών, ιδίως αυτών με χαμηλό συντελεστή δόμησης, καθώς υπήρχε ο κίνδυνος υποβάθμισης του οικιστικού περιβάλλοντος.

Στις 30 Μαρτίου 2023, προσέφυγε στο ΣτΕ με αίτηση ακύρωσης οικοδομικής άδειας που εκδόθηκε με βάση τις εν λόγω διατάξεις ο Δήμος Αλίμου και στις 6 Μαρτίου 2024 εκδόθηκε η υπ. αριθμόν 293/2024 Απόφαση του Ε’ Τμήματος του ΣτΕ, η οποία έκρινε αντισυνταγματική την παροχή επιπλέον συντελεστή δόμησης. Με δεδομένο ότι

έχουν κατατεθεί πολλές προσφυγές για το εν λόγω ζήτημα, η συγκεκριμένη απόφαση παραπέμπει στην Ολομέλεια με μείζονα σύνθεση, ώστε να ληφθεί οριστική απόφαση για τη συνταγματικότητα των βασικών διατάξεων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού.

Σύμφωνα με την απόφαση του Ε’ Τμήματος του ΣτΕ, ο μεγαλύτερος συντελεστής δόμησης αντίκειται στο άρθρο 24 του Συντάγματος, το οποίο επιβάλλει την πολεοδόμηση των οικισμών κατόπιν μελέτης των τοπικών συνθηκών και της φυσιογνωμίας κάθε περιοχής με τη συμμετοχή του οικείου ΟΤΑ και των ενδιαφερόμενων πολιτών. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν επιτρέπεται να καταργεί μια γενική διάταξη τους ειδικούς όρους δόμησης που έχουν θεσπιστεί για μια περιοχή, χωρίς προηγουμένως να ακολουθηθεί συγκεκριμένη διαδικασία με τη συμμετοχή των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι δεν θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας οικισμών με ειδικά πολεοδομικά χαρακτηριστικά. Ανεξάρτητα από την όποια νομική κρίση επί του θέματος, είναι σαφές ότι, μέχρι να εκδοθεί οριστική απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, η αγορά των ακινήτων θα τελεί υπό καθεστώς πλήρους αβεβαιότητας τόσο για τις υφιστάμενες οικοδομικές άδειες όσο και για επιχειρηματικούς και επενδυτικούς σχεδιασμούς. ■

προτεινόμενο πλαίσιο

τις διασυνοριακές

Με στόχο την ασφάλεια δικαίου και τη μείωση του κόστους συμμόρφωσης για τις μικρές και μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται με διασυνοριακές συναλλαγές, οι προτάσεις της ΕΕ αποτυπώνουν ένα φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο, αν τελικά υιοθετηθεί, θα βελτιώσει σημαντικά τους ρυθμούς ανάπτυξης στην ενιαία αγορά. Της Αλεξιάννας Τσότσου

Oι διασυνοριακές συναλλαγές αυτή τη στιγμή στην

εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακατέχονται από ένα ουκ αμελητέο πρόβλημα. Οποιαδήποτε εταιρεία επιθυμεί να δραστηριοποιηθεί σε άλλα κράτη-μέλη έρχεται αντιμέτωπη με ένα πολύπλοκο ρυθμιστικό πλαίσιο. Αυτό αποτελεί εμπόδιο όχι μόνο για τις μικρές

επιχειρήσεις που δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν στο κόστος συμμόρφωσης, αλλά και στους πολυεθνικούς ομίλους, οι οποίοι λόγω των διευρυμένων δραστηριοτήτων

τους σε περισσότερα κράτη αναγκάζονται να ξοδεύουν μεγάλα ποσά για τη φορολογική τους συμμόρφωση.

Όπως εξηγεί ο Πέτρος Πανταζόπουλος, Εκλεγμένος Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Εταίρος, Φορτσάκης Διακόπουλος και Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία, «είναι γεγονός ότι η δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων διασυνοριακά, εντός ΕΕ τις επιβαρύνει εκτός των άλλων

με σημαντικά κόστη συμμόρφωσης με τις φορολογικές νομοθεσίες των κρατών-μελών, όπου δραστηριοποιούνται.

Δεδομένων, εξάλλου, των σημαντικών διαφορών μεταξύ

των νομοθεσιών των κρατών-μελών, συνέπεια της έλλει-

ψης ακόμη ουσιαστικής εναρμόνισης μεταξύ των κρατών

ιδίως στον τομέα της άμεσης φορολογίας, η συμμόρφωση

αυτή πέρα από το κόστος αυτό καθεαυτό λειτουργεί και

αντιαναπτυξιακά, κυρίως για επιχειρήσεις μικρού και

μεσαίου μεγέθους. Καθιστά έτσι την αγορά της Ένωσης μη επαρκώς ανταγωνιστική».

Οι προτάσεις της Επιτροπής για την απλούστευση των κανόνων στις διασυνοριακές συναλλαγές, οι οποίες

παρουσιάστηκαν προ ολίγων μηνών, αποσκοπούν στην

επίλυση αυτού του προβλήματος. Μένει να δούμε αν η

συμφωνία σε διακυβερνητικό επίπεδο θα καταστεί εφικτή.

Οδηγία για τη μεταβιβαστική

τιμολόγηση

Ο κίνδυνος της διπλής φορολόγησης, της δημιουργίας

πληθώρας ένδικων διαφορών και φοροαποφυγής είναι ορατός, όταν δεν υπάρχει μια κοινή προσέγγιση στις

ενδοομιλικές συναλλαγές στην ΕΕ, και αυτό ακριβώς

το πρόβλημα θέλει να αντιμετωπίσει η πρόταση Οδηγίας

για τη μεταβιβιαστική τιμολόγηση μεταξύ εταιρειών που

ανήκουν στον ίδιο όμιλο.

Το παγκόσμιο εμπόριο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις

διεθνείς μεταφορές αγαθών και υπηρεσιών, κεφαλαίων

και άυλων αγαθών, εντός πολυεθνικών ομίλων εταιρειών

και το ζητούμενο είναι πώς θα επιτευχθεί η αρχή του

πλήρους ανταγωνισμού ανάμεσα στις συνδεδεμένες οντότητες και τις τρίτες επιχειρήσεις, όπως επιβάλλουν

τα διεθνή πρότυπα και οι κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ. Θα πρέπει, δηλαδή, οι συνδεδεμένες επιχειρήσεις

να δρουν υπό τις ίδιες συνθήκες από άποψη ανταγωνισμού με τις ανεξάρτητες επιχειρήσεις, ωστόσο αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει εναρμονισμένο νομοθετικό πλαίσιο

στα διάφορα κράτη-μέλη.

Ενώ όλα τα κράτη-μέλη έχουν θεσπίσει εσωτερική νομοθεσία για την εξασφάλιση της αρχής του πλήρους ανταγωνισμού, αυτή η έλλειψη εναρμόνισης στην ΕΕ και η συνακόλουθη έλλειψη όμοιας εφαρμογής έχει ως απο-

Γεώργιος Τσάκωνας

Associate, PPTLEGAL

«Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διά της προτάσεως για την Οδηγία BEFIT - καταλαμβάνουσα τις μεγάλες επιχειρήσεις - και για τη θέσπιση ενός Συστήματος Φορολόγησης στην έδρα του Κεντρικού για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (Ηead Office Taxation “HOT”), εντάσσεται

στην προσπάθεια της ΕΕ για μείωση του κόστους και της αβεβαιότητας που παρέπονται της φορολογικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων της ΕΕ που δραστηριοποιούνται σε πάνω από ένα κράτη-μέλη, με τους εθνικούς κανόνες εταιρικής φορολογίας καθ’ έκαστου κράτους-μέλους. Απώτερος στόχος της προσπάθειας αυτής είναι η άρση των δυσχερειών ως προς τις διασυνοριακές επενδύσεις, η πραγμάτωση των θεμελιωδών για το σύστημα της ΕΕ ελευθεριών της εγκατάστασης και διακίνησης κεφαλαίων μεταξύ των κρατών-μελών και, κατ’ επέκταση, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων της ΕΕ.»

τέλεσμα τη μετατόπιση κερδών και φοροαποφυγής, διπλή φορολογία αλλά και υψηλό κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις κυρίως λόγω της δυσκολίας καθορισμού και τεκμηρίωσης των συγκρίσιμων τιμών μεταξύ συνδεδεμένων και ανεξάρτητων επιχειρήσεων.

Η Οδηγία για τη μεταβιβιαστική τιμλόγηση προτείνει

τη δημιουργία ενός ενιαίου πλαισίου που θα προσδίδει φορολογική ασφάλεια. Ειδικότερα, διατυπώνει έναν κοινό

ορισμό των συνδεδεμένων επιχειρήσεων στο πλαίσιο της

ΕΕ, ενσωματώνοντας το κριτήριο της άσκησης σημαντικής επιρροής στη διοίκηση μιας άλλης οντότητας, σε συνδυασμό με τη θέσπιση κατώτατου ορίου 25% που αφορά τη συμμετοχή στο κεφάλαιο ή τα δικαιώματα ψήφου της. Επιπλέον, η Οδηγία ξεκαθαρίζει ότι η μόνιμη εγκατάσταση θεωρείται συνδεδεμένη επιχείρηση της επιχείρησης της οποίας αποτελεί μέρος.

_IN THE SPOTLIGHT

Πέτρος Πανταζόπουλος

Εκλεγμένος Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Εταίρος, Φορτσάκης Διακόπουλος

και Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία

«Η πρόταση HOT έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι

ΜμΕ. Ευρύτερα, η Πρόταση BEFIT, στην οποία εντάσσεται

και η Πρόταση HOT (η οποία αφορά, πάντως, άλλου μεγέθους επιχειρήσεις), κινείται προς την ευκταία κάποια

στιγμή κατεύθυνση της ομοιομορφοποίησης της φορολογικής

βάσης (έστω σε επίπεδο ομίλων), που αναμένεται να

συμβάλλει σε αυξημένη φορολογική βεβαιότητα και

διαφάνεια και διευκόλυνση στην τιμολόγηση και απεικόνιση

των αποτελεσμάτων των εταιρειών εντός ΕΕ».

Η πρόταση Οδηγίας παράσχει τη σταδιακή ανάπτυξη κοινών και συνεκτικών προσεγγίσεων μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών-μελών όσον αφορά την ερμηνεία και την εφαρμογή των κανόνων μεταβιβαστικής τιμολόγησης, μέσω της ενσωμάτωσης της αρχής του πλήρους ανταγωνισμού στο δίκαιο της Ένωσης και της αποσαφήνισης του

ρόλου και του καθεστώτος των κατευθυντήριων γραμμών του ΟΟΣΑ για τη μεταβιβαστική τιμολόγηση. Επιπλέον, περιγράφει συγκεκριμένες μεθόδους μεταβιβαστικής τιμολόγησης, έτσι ώστε να επιλέγεται η πιο κατάλληλη μέθοδος, λαμβανομένων υπόψη των γεγονότων και των περιστάσεων της συγκεκριμένης περίπτωσης.

Η προοπτική θέσπισης κοινών δεσμευτικών κανόνων για

τα κράτη-μέλη σχετικά με συγκεκριμένες συναλλαγές

εντός του πλαισίου των κατευθυντήριων γραμμών του ΟΟΣΑ για τη μεταβιβαστική τιμολόγηση αναμένεται να

βελτιώσει την ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων στην

Ένωση, να μειώσει τις στρεβλώσεις και να συμβάλει

στη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά.

Φορολογικό σύστημα με βάση την έδρα

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη θέσπιση συστήματος φορολογίας της έδρας (Ηead Office Taxation

“HOT”) για τις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα τους επιτρέψει να συναλλάσσονται με μία μόνο φορολογική διοίκηση όταν δραστηριοποιούνται

διασυνοριακά εντός της ΕΕ. Με αυτόν τον τρόπο, θα επιτρέπεται στις ΜμΕ με μόνιμες εγκαταστάσεις σε άλλα

κράτη-μέλη της ΕΕ να υπολογίζουν τη φορολογική τους υποχρέωση με βάση μόνο τους φορολογικούς κανόνες του κράτους-μέλους της έδρας τους και να υποβάλλουν μόνο μία φορολογική δήλωση, η οποία θα κοινοποιείται στα άλλα κράτη-μέλη.

Πρόκειται για μια πρωτοβουλία με στόχο την ελάφρυνση

των ΜμΕ, η οποία είχε πρώτη φορά προταθεί τον Μάιο του 2021 στο πλαίσιο της ανακοίνωσης της Επιτροπής για

τη φορολογία των επιχειρήσεων για τον 21ο αιώνα, με

στόχο την προώθηση ενός ισχυρού, αποτελεσματικού και

δίκαιου φορολογικού συστήματος για τις επιχειρήσεις

στην ΕΕ. Η τότε πρόταση της Επιτροπής αφορούσε ένα

νέο πλαίσιο φορολογίας εισοδήματος για τις επιχειρήσεις με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας

της ενιαίας αγοράς, τη μείωση του κόστους συμμόρφωσης

και τη στήριξη των επενδύσεων. Ήταν, άλλωστε, ήδη σαφές ότι το κόστος της συμμόρφωσης σε 27 διαφορετικά φορολογικά συστήματα ήταν δυσβάσταχτο για τις μικρές επιχειρήσεις της ΕΕ.

Η προτεινόμενη Οδηγία θα εφαρμόζεται σε ορισμένες

αυτόνομες ΜμΕ με έδρα την ΕΕ που λειτουργούν σε ένα

ή περισσότερα κράτη μέλη. Συνεπώς, το πεδίο εφαρμογής

της δεν θα καλύπτει τους ομίλους με θυγατρικές σε άλλο

κράτος-μέλος της ΕΕ ή τις συνδεδεμένες επιχειρήσεις.

Παράλληλα, μια επιχείρηση δεν θα μπορεί να επωφεληθεί

από την Οδηγία, όταν για τα δύο προηγούμενα φορολογικά

έτη ο κύκλος εργασιών των εγκαταστάσεών της σε άλλα κράτη υπερβαίνει ποσό ίσο με το διπλάσιο του κύκλου εργασιών που πραγματοποιεί στην έδρα της.

Το κυριότερο πίσω από την εν λόγω Οδηγία είναι

ότι δεν επηρεάζεται ο φορολογικός συντελεστής κάθε κράτους-μέλους, αφού εξακολουθεί να ισχύει το εφαρμοστέο δίκαιο της χώρας, στην οποία δημιουργήθηκαν τα εκάστοτε έσοδα της επιχείρησης. Όμως, η επιχείρηση θα υποβάλλει μία φορολογική δήλωση, οπότε θα απευθύνεται σε μία ενιαία υπηρεσία από την άποψη της πληρωμής και της συμμόρφωσης με την υποβολή των δηλώσεων. Πρόκειται για μία πρόταση που αποτιμάται ιδιαίτερα θετικά. Σύμφωνα με τον Π. Πανταζόπουλο, «η δυνατότητα που ιδρύεται για τις ΜμΕ με την πρωτοβουλία HOT να αλληλεπιδρούν με μία μόνο φορολογική διοίκηση αντί να υποχρεούνται να συμμορφώνονται με πολλαπλά φορολογικά συστήματα είναι βέβαιο ότι θα μειώσει τα κόστη συμμόρφωσης και συναφώς θα ενθαρρύνει έτσι τέτοιες επιχειρήσεις να δράσουν με μεγαλύτερη εξωστρέφεια».

Επιχειρήσεις στην Ευρώπη:

Πλαίσιο για τη φορολογία εισοδήματος

Το πλαίσιο BEFIT (Business in Europe Framework for Income Taxation) στοχεύει στη θέσπιση ενός

κοινός συστήματος για τον υπολογισμό της φορολογικής βάσης των ομίλων εταιρειών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που λειτουργεί συμπληρωματικά με την πρόταση για φορολογικό σύστημα με βάση την έδρα, αφού το συγκεκριμένο απευθύνεται στις μεγάλες επιχειρήσεις, φιλοδοξώντας να θέσει νέους, απλούστερους κανόνες, οι οποίοι θα μπορούσαν να μειώσουν το κόστος φορολογικής συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ έως και 65%.

Η λογική πίσω από την πρόταση είναι ότι οι εταιρείες που είναι μέλη του ίδιου ομίλου θα πρέπει

να υπολογίζουν τη φορολογική τους βάση σύμφωνα

με ένα κοινό σύνολο κανόνων. Με δεδομένη μάλιστα

τη συμφωνία του ΟΟΣΑ για ένα παγκόσμιο επίπεδο

φορολογίας, συμφωνία που συνάδει και με την Οδηγία

Pillar II για τον παγκόσμιο φορολογικό συντελεστή, γίνεται σαφές ότι η τάση πλέον είναι να απλοποιεί-

ται η μέθοδος φορολογίας των πολυεθνικών εταιρειών.

Η πρόταση έχει ως στόχο να αντικαταστήσει την προηγούμενη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια κοινή φορολογική βάση εταιρειών (ΚΕΒΦΕ) και

θα εφαρμόζεται σε οντότητες με έδρα την ΕΕ που αποτελούν μέρος εγχώριου ή πολυεθνικού ομίλου με

έσοδα άνω των 750 εκατομμυρίων ευρώ. Θα υπάρχει, ωστόσο, δυνατότητα επιλογής και για τις ΜμΕ, ώστε να μπορούν και αυτές να επωφεληθούν.

Οι προτεινόμενοι κανόνες θα απαιτούν τον υπολογισμό ενός προκαταρκτικού φορολογικού αποτελέσματος από κάθε μέλος ενός ομίλου με τη χρήση μιας απλουστευμένης μεθόδου, η οποία θα περιλαμβάνει λιγότερες προσαρμογές στις οικονομικές καταστάσεις από ό,τι οι προϋφιστάμενοι κανόνες. Τα προκαταρκτικά αυτά αποτελέσματα θα αθροίζονται, έτσι ώστε να δημιουργήσουν μια ενιαία φορολογική βάση, αντισταθμίζοντας τις διασυνοριακές ζημίες και απλοποιώντας τη συμμόρφωση με τις τιμές μεταβίβασης στις ενδοομιλικές συναλλαγές.

Με βάση αυτή τη λογική, θα κατανέμονται τα κέρδη στα επιλέξιμα μέλη του ομίλου ανάλογα με το ποσοστό τους επί της συνολικής φορολογικής βάσης, ενώ μετά την κατανομή τα κράτη-μέλη θα μπορούν να εφαρμόζουν περαιτέρω αυξήσεις της βάσης, φορολογικά κίνητρα ή εκπτώσεις στο κατανεμημένο τμήμα της

εταιρείας, εφόσον συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του δεύτερου πυλώνα. Τα προσαρμοσμένα κατανεμημένα κέρδη θα υπόκεινται στη συνέχεια στον συντελεστή φορολογίας εισοδήματος εταιρειών του αντίστοιχου κράτους-μέλους.

Για να μπορέσουν να υλοποιηθούν όλα τα παραπάνω, θα δημιουργηθεί υπηρεσία μιας στάσης ως κεντρική αρχή για τη διαχείρισή τους. Η τελική μητρική

Το

ενός κοινού συστήματος για τον υπολογισμό της

οντότητα του ομίλου θα πρέπει να υποβάλει δήλωση πληροφοριών για ολόκληρο τον όμιλο στην τοπική φορολογική αρχή το αργότερο τέσσερις μήνες μετά το τέλος του φορολογικού έτους. Επιπλέον, κάθε μεμονωμένο μέλος του ομίλου θα πρέπει επίσης να υποβάλει ατομική φορολογική δήλωση στην τοπική φορολογική του αρχή.

Συμπερασματικά

Εφόσον εγκριθούν από το Συμβούλιο, οι δύο πρώτες προτάσεις θα πρέπει να τεθούν σε ισχύ στα κράτη-μέλη από την 1η Ιανουαρίου 2026, ενώ η πρόταση BEFIT από την 1η Ιανουαρίου 2028. Ωστόσο, η εμπειρία από προηγούμενες πρωτοβουλίες για την εφαρμογή ορισμένων πτυχών ενιαίου φορολογικού συστήματος στην ΕΕ έχει δείξει ότι μπορεί να αποδειχθεί πρόκληση η επίτευξη συμφωνίας. Αν και έχουν γίνει σημαντικά γενικότερα βήματα για τη δημιουργία κοινού πλαισίου φορολογικής βάσης των εταιρειών, οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί για το αν τελικά θα επέλθει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Το ευκταίο, πάντως, ειδικά για τη χώρα μας είναι να επιτευχθεί συμφωνία και το νέο πλαίσιο να τεθεί σύντομα σε ισχύ, καθώς θα έχει αρκετά οφέλη για την ελληνική οικονομία. Όπως εξηγεί ο Γεώργιος Τσάκωνας, Associate, PPTLEGAL, «η ολιστική αυτή προσέγγιση έχει ιδιάζουσα σημασία για την Ελλάδα, ως ενός κράτους-μέλους, όπου τόσο η ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, της ραχοκοκαλιάς της εθνικής οικονομίας, όσο και η προσέλκυση πολυεθνικών επιχειρήσεων, με τα τεράστια κεφάλαια και την προηγμένη τεχνογνωσία που τις συνοδεύουν, αποτελούν διακηρυγμένους στόχους της εθνικής πολιτικής. Επί της αρχής, η προσπάθεια αυτή κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι η ευόδωσή της θα συναρτηθεί με την ταχεία και συνεκτική ανταπόκριση της Ελληνικής Πολιτείας σε

επίπεδο ενσωμάτωσης στην εθνική έννομη τάξη του

ως άνω πλαισίου και τη σύγχρονη προσαρμογή του υφισταμένου εθνικού φορολογικού πλαισίου προς την αντίστοιχη κατεύθυνση». ■

Η εμπορική διαιτησία

σύγχρονο επιχειρηματικό

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η διαιτησία κερδίζει ολοένα περισσότερο έδαφος στην Ελλάδα της εξαιρετικά αργής απονομής της δικαιοσύνης, αν και φυσικά υπάρχουν πολλοί ακόμη λόγοι για αυτή την πρακτική. Φορείς

της αγοράς από τους κλάδους της ενέργειας, των κατασκευών και της

τεχνολογίας μοιράζονται με το Lawyer τον ρόλο που επιτελεί η διαιτησία

στην επιχειρησιακή τους πρακτική και περιγράφουν τη δυνατότητά της να ανταποκρίνεται στην ιδιαιτερότητα του κάθε κλάδου.

Της Αλεξιάννας Τσότσου

Hσημασία της διαιτησίας στις εμπορικές διαφορές είναι πλέον αξιοσημείωτη, ειδικά σε

μια εποχή, στην οποία η αποτελεσματικότητα και η επιτάχυνση της δικαιοσύνης βρίσκονται στο

επίκεντρο. Τόσο η εμπορική όσο και η διεθνής

διαιτησία γνωρίζουν μεγάλη άνθιση τα τελευ-

ταία χρόνια χάρη στη δυνατότητα για ταχεία και

εξειδικευμένη επίλυση των διαφορών.

Αυτό είναι απαραίτητο στους νευραλγικούς

κλάδους της ελληνικής οικονομίας και αφορά

συγκεκριμένες περιπτώσεις διαφορών που αποτελούν και την πλειονότητα των εμπορικών διαφορών στη χώρα. Όπως επισημαίνει ο Νικόλαος Μουσάς,

Δικηγόρος Αθηνών και ιδρυτής και διευθύνων

εταίρος της εταιρείας «Μουσάς Δικηγορική Εταιρεία», «η εμπορική διαιτησία στην Ελλάδα συχνά

επιλέγεται σε περιπτώσεις όπου: α) Οι συμβαλλόμενες πλευρές είναι από διαφορετικές χώρες

ή η συναλλαγή αφορά πολλαπλές δικαιοδοσίες.

β) Η διαφορά αφορά μεγάλα πολύπλοκα έργα και επενδύσεις και χρειάζεται εξειδικευμένη γνώση

και εμπειρία από τους ασκούντες τη δικαιοδοτική λειτουργία διαιτητές σε συγκεκριμένους

τομείς, όπως η ενέργεια ή οι χρηματοπιστωτικές αγορές. γ) Οι επιχειρήσεις επιθυμούν ταχύτερη

διεξαγωγή, ευελιξία στην οργάνωση της διαδικασίας και των χρονοδιαγραμμάτων ή μεγαλύτερη εμπιστευτικότητα».

Η ανάγκη αυτή στο επιχειρηματικό τοπίο οδήγησε τον Έλληνα νομοθέτη στην ψήφιση του ν. 5016/2023 για τη διεθνή εμπορική διαιτησία. «Ένας από τους στόχους της συντακτικής επιτροπής του όλως πρόσφατου ν. 5016/2023 ήταν

ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου της

διεθνούς εμπορικής διαιτησίας στην Ελλάδα, ώστε να εμπεδωθεί η διαιτησία ως ένας ισότιμος μηχανισμός επίλυσης διαφορών και να καταστεί η

Ελλάδα ένα ελκυστικό forum διεθνών διαιτησιών, με απώτερο στόχο την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.» εξηγούν ο Καθηγητής Κ.Φ. Καλαβρός, Δικηγόρος - Διευθύνων Εταίρος και η Ελένη Σκούφη, Δικηγόρος LL.M, Calavros Law Firm.

Με τον εν λόγω νόμο ενσωματώθηκαν στην ελληνική έννομη τάξη καινοτόμες διατάξεις, έτσι ώστε να εμπεδωθεί η αξία και η αναγκαιότητα

της διεθνούς εμπορικής διαιτησίας. Ειδικότερα, «ενσωματώθηκαν ορισμένες από τις τροποποιήσεις του Πρότυπου Νόμου της UNCITRAL του 2006 και τέθηκαν οι προδιαγραφές ενός σύγχρονου forum διαιτησίας. Μεταξύ άλλων με τον 5016/2023 ορίζεται ότι η διαιτησία είναι διεθνής, όταν ρητά τα μέρη το συμφωνήσουν, καθώς και ότι όλες οι

διαφορές μπορούν, κατ' αρχήν, να είναι δεκτικές υπαγωγής σε διαιτησία, εκτός εάν ρητά απαγορεύεται από το νόμο» τονίζει ο Ν. Μουσάς.

«Επιπλέον, η συμμετοχή της Ελλάδας σε διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες συμβάλλει στην

ΔΝ FCIArb, Μεϊδάνης, Σερεμετάκης & Συνεργάτες

«Η διαιτησία είναι μια εναλλακτική μέθοδος επίλυσης διαφορών με τεράστιο ενδιαφέρον για τις επιχειρήσεις. Ειδικότερα,

κάποιος να έχει ταχεία και σε βάθος επίλυση ορισμένης διαφοράς. Η διαιτησία διεξάγεται από πρόσωπα που έχουν επιλέξει τα μέρη και τα οποία κατά τεκμήριο έχουν όχι μόνο στέρεη νομική κατάρτιση, αλλά και γνώση της συγκεκριμένης αγοράς. Επίσης, λόγω των δικονομικών ρυθμίσεων της διαιτησίας αλλά και της πρακτικής που ακολουθείται διεθνώς, η διαιτησία επιτρέπει στους διαιτητές να εξετάσουν τα θέματα απόδειξης σε πολύ μεγαλύτερο βάθος. Αυτό τους επιτρέπει να διαμορφώσουν μια δικανική

πεποίθηση η οποία θα στηρίζεται σε εξάντληση των αποδεικτικών μέσων κατά τρόπο πολύ πιο ευχερή συγκριτικά με ένα δικαστήριο. Επιπλέον, στη διαιτησία πέρα από την αυστηρά νομική αξιολόγηση της διαφοράς συνυπολογίζεται και η εμπορική διάστασή της και τα επιμέρους συμφέροντα των μερών.» Δικηγόρος - Διευθύνων Εταίρος, Calavros Law Firm Δικηγόρος LL.M, Calavros Law Firm Καθηγητής

προώθηση της διαιτησίας. Επίσης, πρόσφατα συστάθηκε ad hoc επιτροπή για την αναμόρφωση του πλαισίου κανόνων εμπορικής διαιτησίας του ΕΒΕΑ στην οποία συνέβαλα ως μέλος.» συνεχίζει ο ίδιος.

Πέρα από τις νομοθετικές εξελίξεις, η σημασία της διαιτησίας διαφαίνεται και από την επιστημονική δραστηριότητα στον κλάδο κατά τον Κ. Καλαβρό και την Ε. Σκούφη: «Η εξέλιξη

τόσο η εσωτερική αλλά κυρίως η διεθνής γνωρίζει

Νικόλαος Μουσάς

Δικηγόρος Αθηνών και ιδρυτής

και διευθύνων εταίρος της εταιρείας

«Μουσάς Δικηγορική Εταιρεία»

«Οι διαιτητικές αποφάσεις είναι εκτελεστές όπως και οι

δικαστικές και δεν υπάρχουν ένδικα μέσα πλην εξαιρετικών

περιπτώσεων λόγων ακύρωσης. Οι διάδικοι έχουν ένα δικαιοδοτικό

όργανο που συνεδριάζει μόνο για την υπόθεσή τους και αυτό

σημαίνει ότι θα έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν την υπόθεσή τους όπως επιθυμούν και θα εξετασθεί με ιδιαίτερη προσοχή.»

αποτελεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο επίλυσης των διαφορών που προκύπτουν».

Πώς γίνεται, όμως, η προσφυγή στη διαιτησία; Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι λόγω της διαδεδομένης χρησιμότητάς της στις επιχειρήσεις ενέργειας, θα συμφωνείται εκ των προτέρων

η προσφυγή σε αυτή, όμως, όπως αποκαλύπτει η Ζ. Ανδρεαδάκη, αυτό δεν συμβαίνει πάντα: «Η προσφυγή στη διαιτητική διαδικασία προϋποθέτει διαιτητική ρήτρα ή σχετική συμφωνία, στο πλαίσιο της κύριας σύμβασης μεταξύ των εμπλεκομένων μερών, δεν αποκλείεται ωστόσο, στην πράξη, η σχετική συμφωνία να έπεται της γέννησης της τυχόν διαφοράς, στο πλαίσιο συνυποσχετικών διαιτησίας. Σε διεθνές επίπεδο, εφαρμόζονται οι κανόνες διαιτησίας αναγνωρισμένων διεθνών θεσμικών διαιτητικών οργάνων, όπως το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο (ICC)».

της διαιτησίας στην Ελλάδα πιστοποιείται

περαιτέρω από την έντονη επιστημονική δραστηριότητα στον κλάδο μέσα από ποικίλες δράσεις, όπως την διεξαγωγή του ετήσιου Athens Arbitration Forum, με το ήδη 5ο συνέδριο

να αναμένεται για τις 21.11.2024, το οποίο αποτελεί μαζί με άλλες ενδιαφέρουσες ημερί-

δες τον κορμό των Athens Arbitration Days, καθώς και την επανέκδοση και κυκλοφορία του νομικού περιοδικού «Διαιτησία», ήδη από την 1η Ιανουαρίου 2023».

Πώς αποτυπώνεται, όμως, η παραπάνω πρακτική

στους συγκεκριμένους τομείς των επιχειρήσεων;

Η περιγραφή των χαρακτηριστικών της μέσα από

τα λόγια των άμεσα ενδιαφερόμενων, των in-house

δικηγόρων στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της

χώρας, είναι ιδιαιτέρως κατατοπιστική.

Ενέργεια

Ο κλάδος της ενέργειας χαρακτηρίζεται από

ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που καθιστούν την

εναλλακτική επίλυση διαφορών μέσω της διαιτησίας μονόδρομο. «Ο δικαιοδοτικός μηχανισμός της

ενεργειακής διαιτησίας προσιδιάζει περισσότερο στη φύση των ενεργειακών διαφορών, που προκύπτουν στο πλαίσιο της οικείας επιχειρηματικής

δράσης και επιζητούν ταχεία επίλυση και τεχνική εξειδίκευση των δικαιοδοτικών οργάνων» υπογραμμίζει η Ζαχαρένια Ανδρεαδάκη, Δικηγόρος, MSc - Επικεφαλής νομικής διεύθυνσης, VOLTON A.E. Ειδικότερα, κατά τη Βασιλική Στράντζια, Δικηγόρος, LL.M., ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΒΕΤΕ, «σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο τομέα με έντονη νομοθετική κινητικότητα αλλά και εξαιρετικά μεγάλη πολυπλοκότητα, όπως είναι αυτός της ενέργειας, η διαιτησία, συμπεριλαμβανομένου και του μηχανισμού μόνιμης διαιτησίας της ΡΑΕ, όπως αυτός οργανώθηκε με το άρθρο 37 του ν. 4001/2011,

Αναφορικά με τη διαδικασία που ακολουθείται, όταν η διαιτησία δεν έχει διεθνή χαρακτήρα, η Β. Στράντζια εξηγεί ότι «στις εσωτερικές συναλλαγές, προτιμάται, πέραν του μόνιμου διαιτητικού μηχανισμού της ΡΑΕ για τα ενεργειακά ζητήματα, η ad hoc εσωτερική διαιτησία του ΚΠολΔ».

Σχετικά με τον προαναφερθέντα μόνιμο διαιτητικό μηχανισμό, η Ζ. Ανδρεαδάκη σκιαγραφεί τις βασικές του ρυθμίσεις, οι οποίες ισχύουν σε συνδυασμό με τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας: «Στη χώρα μας, η διαιτητική διαδικασία στον τομέα της ενέργειας έχει εναποτεθεί στην αρμοδιότητα της ΡΑΑΕΥ, κατ’ εφαρμογή του α. 37 ν. 4001/2011 και της υπ’ αρ. 261/2012 απόφασης της ΡΑΑΕΥ (Κανονισμός Διαιτησίας). Εφαρμογής τυγχάνουν οι σχετικές

Αλεξία Τροκούδη

Group Manager, Corporate Holdings and Energy Regulation, HELLENiQ ENERGY Holdings S.A. Legal Division

«Εκτιμώ ότι οι κύριοι λόγοι επιλογής της διαιτησίας είναι δύο. Αφενός, πολλάκις υπάρχει ανάγκη διασφάλισης του ότι δεν θα υπάρξει χρονική καθυστέρηση στην έκδοση της απόφασης που

θα επιλύει την διαφορά, το οποίο εξασφαλίζεται από το σαφές

και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα της διαιτητικής διαδικασίας, σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι δια της δικαστικής οδού.

Αφετέρου, η διαιτητική διαδικασία παρέχει τα εχέγγυα ότι οι διαιτητές, που θα προταθούν και εν τέλει θα κρίνουν επί της διαφοράς, έχουν συνήθως σημαντική και πολύχρονη εμπειρία είτε ως διαιτητές, είτε ως πληρεξούσιοι δικηγόροι στο χειρισμό παρόμοιων σε αντικείμενο υποθέσεων.»

Διευθύντρια Νομικών Υποθέσεων, ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε.

«Ιδίως στις περιπτώσεις που οι διαφορές

αφορούν στον κλάδο των κατασκευών ή της ενέργειας και έχουν ως αντικείμενο

πολύπλοκα και χρονικά ευαίσθητα τεχνικά θέματα, είναι

ιδιαίτερα σημαντικό ότι τα μέρη, βάσει της συμφωνίας

διαιτησίας που έχουν σε κάθε περίπτωση καταρτίσει, έχουν

τη δυνατότητα να επιλέξουν, μεταξύ άλλων, το εφαρμοστέο

δίκαιο και να διορίσουν ως διαιτητές, πρόσωπα με ειδική

εμπειρία, εξειδικευμένες γνώσεις και ικανότητα ταχείας

επίλυσης σύνθετων ζητημάτων, υιοθετώντας και εφαρμόζοντας

κατά περίπτωση είτε ad hoc κανόνες (ad hoc διαιτησία),

είτε κανόνες έγκυρων και αναγνωρισμένων διεθνών οργανισμών

ή κέντρων διαιτησίας (θεσμική διαιτησία), όπως του

κέντρου διαιτησίας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (International Chamber of Commerce - ICC).»

διατάξεις του ΚΠολΔ (α. 867 επ) σε συνδυασμό με τις ειδικότερες διατάξεις, που συμφωνούνται

μεταξύ των μερών ή καθορίζονται από τις διαδικαστικές πράξεις του διαιτητικού δικαστηρίου.

Η σύνθεση του διαιτητικού οργάνου της ΡΑΑΕΥ

είναι τριμελής και συγκροτείται από πρόσωπα

που επιλέγονται από τον κατάλογο διαιτητών και

επιδιαιτητών, ο οποίος συντάσσεται ανά διετία, με απόφαση του Προέδρου της ΡΑΑΕΥ».

Βασικό χαρακτηριστικό και συγχρόνως πλεονέκτημα των διαιτητικών αποφάσεων είναι η

περιοριστική χρήση ένδικων μέσων για πολύ

συγκεκριμένες περιπτώσεις. «Κατά των διαιτητικών αποφάσεων, που εκδίδονται σύμφωνα με την ως άνω διαδικασία, είναι δυνατή η άσκηση του ένδικου βοηθήματος της αγωγής ή η υποβολή

ενστάσεως ενώπιον του Εφετείου, στην περιφέρεια του οποίου εκδόθηκε η διαιτητική απόφαση, για τις αποκλειστικά αναφερόμενες στην παρ. 1

α. 901 ΚΠολΔ περιπτώσεις.» επισημαίνει η Ζ.

Ανδρεαδάκη και συμπληρώνει η Β. Στράντζια:

«Στο σύνολο των περιπτώσεων συμφωνείται μεταξύ

των μερών ότι η διαιτητική απόφαση θα είναι οριστική, αμετάκλητη και άμεσα εκτελεστή και

δεν θα υπόκειται σε κανένα τακτικό ή έκτακτο ένδικο μέσο. Σημειώνεται, βεβαίως, ότι η διαιτητική απόφαση μπορεί να ακυρωθεί με δικαστική

απόφαση για συγκεκριμένους λόγους, οι οποίοι προβλέπονται κατά αποκλειστικό τρόπο και με διατάξεις αναγκαστικού δικαίου».

Σημαντικό ρόλο, πάντως, παίζει και η επιλογή των διαιτητών, καθώς, όπως τονίζει ο Χάρης Μεϊδάνης, ΔΝ FCIArb, Μεϊδάνης, Σερεμετάκης & Συνεργάτες, «η διαιτησία είναι τόσο καλή όσο

οι διαιτητές. Υπό την έννοια αυτή, η επιλογή διαιτητών είναι εξαιρετικά σημαντική για την επιτυχία της διαιτησίας. Η νομική κατάρτιση, η εμπειρία στο χώρο της διαιτησίας και το ήθος είναι απολύτως αναγκαία κριτήρια επιλογής».

Υπό αυτό το πρίσμα, η Β. Στράντζια αναφέρει ότι «στις εσωτερικές διαιτησίες τα πρόσωπα που επιλέγονται είναι κυρίως επίτιμοι δικαστικοί λειτουργοί, νομικοί και πανεπιστημιακοί με εξειδίκευση στο επίδικο αντικείμενο».

Την ανάγκη για συναφή τεχνογνωσία με τη φύση της υπόθεσης υποδεικνύει και η Αλεξία Τροκούδη, Group Manager, Corporate Holdings and Energy Regulation, HELLENiQ ENERGY Holdings

S.A. Legal Division, η οποία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη δυνατότητα που δίνει η διαιτητική διαδικασία να συμφωνήσουν τα μέρη όχι μόνο στην επιλογή των διαιτητών αλλά και στο σύνολο των επιθυμητών χαρακτηριστικών της διαδικασίας: «Ανεξαρτήτως του φόρουμ που επιλέγεται (λ.χ. ΙCC, LCIA, ΕΟΔΙΔ), η διαιτητική διαδικασία, ως μηχανισμός εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς, στηρίζεται στη συμφωνία των μερών να υπάγουν τις διαφορές τους σε αυτήν. Αναλόγως της φύσης της συμβατικής σχέσης, του μεγέθους και του αντικειμένου των διαφορών που ενδέχεται να προκύψουν, οι συμβαλλόμενοι καταλήγουν και στα ad hoc επιθυμητά χαρακτηριστικά της διαιτητικής διαδικασίας. Έτσι, αν το χρηματικό ύψος των εν δυνάμει διαφορών είναι μεγάλο, προκρίνεται συνήθως η λύση των τριών διαιτητών, ενώ οι διαιτητές αυτοί επιλέγονται με βάση την εμπειρία τους σε υποθέσεις του ενεργειακού κλάδου και συνήθως έχουν πανεπιστημιακή θέση σε τομέα δικαίου ή ιδιαίτερη τεχνογνωσία που να σχετίζεται με τη φύση της υπόθεσης».

Αυτή η ελευθερία των συμμετεχόντων ως προς τον καθορισμό των χαρακτηριστικών της διαιτητικής δίκης καλύπτει και το εφαρμοστέο δίκαιο και γενικότερα τον τόπο και τη γλώσσα της διαιτησίας. «Η εθνικότητα των συμβαλλόμενων και του αντικειμένου της σύμβασης (π.χ. χώρα όπου βρίσκονται τα υπό εξαγορά έργα ΑΠΕ) είναι

_IN THE SPOTLIGHT

Ζαχαρένια Ανδρεαδάκη

Δικηγόρος, MSc - Επικεφαλής νομικής διεύθυνσης, VOLTON A.E.

«Ως διαρκώς αναπτυσσόμενος, τόσο

διεθνώς όσο και στην εγχώρια αγορά, ο τομέας της ενέργειας επιζητά ένα άμεσα

προσαρμοζόμενο στις ραγδαίως εναλλασσόμενες ανάγκες του

κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, που θα προκρίνει, ως προς την επίλυση των διαφορών, την ταχύτητα των

δικαιοδοτικών διαδικασιών, αλλά και τη γνωσιακή

εξειδίκευση των δικαιοδοτών οργάνων.

Η διεθνής πρακτική καταδεικνύει ότι ένας σημαντικός

αριθμός διαφορών που αναφύονται στον τομέα της ενέργειας

άγεται σήμερα προς επίλυση ενώπιον διαιτητικών οργάνων.»

ορισμένες παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη

για το εφαρμοστέο δίκαιο αλλά και τον τόπο

και την γλώσσα της διαιτησίας. Έτσι, μεταξύ ελληνικών εταιρειών το ελληνικό δίκαιο συνήθως επιλέγεται, εάν το έργο διέπεται από ελληνικό

ρυθμιστικό πλαίσιο, ενώ αν οι συμβαλλόμενοι

έχουν διαφορετική εθνικότητα συχνά επιλέγεται

ουδέτερο δίκαιο.» συνεχίζει η ίδια.

Αναφορικά με τους λόγους επιλογής της διαιτησίας στον ενεργειακό τομέα, η Ράνια Νιάτσου, Διευθύντρια Νομικών Υποθέσεων, ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε., είναι σαφής: «Η διαιτησία ως ιδιωτικός

δικαιοδοτικός μηχανισμός επίλυσης διαφορών προκρίνεται ως επιλογή έναντι της πολιτειακής δικαιοσύνης, αφενός λόγω των γενικών χαρακτηριστικών που τη διακρίνουν, με κυριότερα την ευελιξία, την ουδετερότητα και την εμπιστευτικότητα της διαδικασίας και αφετέρου λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών που την διέπουν, με

εξέχοντα χαρακτηριστικά την πολυμορφία και την αποτελεσματικότητα κατά την επίλυση διαφορών».

Η ευελιξία και η εμπιστευτικότητα είναι πλεονεκτήματα με βαρύνουσα σημασία για τη Ζ. Ανδρεαδάκη, η οποία επιπρόσθετα στέκεται και στην εξειδικευμένη γνώση των διαιτητών σε σχέση με τους τακτικούς δικαστές: «Η υπαγωγή διαφορών, που άπτονται του τομέα της ενέργειας, στη διαιτητική διαδικασία, προς επίλυση, προκρίνεται ιδίως: - για την διαδικαστική ευελιξία και την ταχύτητα στην εκφορά της δικαιοδοτικής κρίσης, έναντι της αυστηρά τυπικής και ιδιαίτερα χρονοβόρας διαδικασίας ενώπιον των τακτικών δικαστηρίων, - για την εξειδικευμένη γνώση και εμπειρία σε ενεργειακά θέματα των διαιτητών, έναντι του εκάστοτε τακτικού δικαστή, ο οποίος δεν

αποκλείεται να χρειαστεί να προσφύγει σε σχετική πραγματογνωμοσύνη, προς συνδρομή του για την έκδοση απόφασης, - για τη διασφάλιση της εμπιστευτικότητας και της μυστικότητας της διαδικασίας και του υλικού της αντιδικίας».

Η ταχύτητα είναι, πάντως, βασικό κίνητρο των επιχειρήσεων και μάλιστα όχι μόνο για την

επιλογή της διαιτητικής διαδικασίας, αλλά και για τη γενικότερη διαμόρφωση των πρακτικών τους στον χώρο της εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, όπως περιγράφει η Α. Τροκούδη: «Για λόγους ταχύτητας στην οριστική επίλυση οι συμβαλλόμενοι ενδέχεται να συμφωνήσουν ότι δεν θα προσφύγουν κατά της εκδοθησόμενης απόφασης. Τέλος, σημειώνεται ότι παράλληλα με τη διαιτησία είναι συχνό φαινόμενο για τεχνικής φύσης διαφορές να επιλέγεται η σύντομη και στοχευμένη διαδικασία του ειδικού επί τεχνικών θεμάτων (technical expert), στον οποίο απευθύνονται τα μέρη, και αυτές τις υποθέσεις να τις εξαιρούν από τη διαιτησία ή να τις προτάσσουν ως προαπαιτούμενο στάδιο πριν τη διαιτησία».

Σε ποιες περιπτώσεις, όμως, επιλέγεται η διαιτησία έναντι της τακτικής δικαιοσύνης; «Καθώς το χρηματικό αντικείμενο των συναλλαγών στον ενεργειακό και κατασκευαστικό τομέα είναι συνήθως ιδιαίτερα υψηλό και οι διατάξεις που διέπουν τους τομείς αυτούς χρήζουν ιδιαίτερης εξειδίκευσης, αποτελεί πρακτικά μονόδρομο για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται εμπορικά στους τομείς αυτούς να εξετάζουν στις συμβάσεις τους την επιλογή της διαιτησίας όπου θα διασφα-

Νομικός Σύμβουλος, ΑΚΤΩΡ

«Στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον, ο τομέας των κατασκευών δεν θα μπορούσε να αποτελεί, προφανώς, εξαίρεση, καθώς τόσον οι ελληνικές κατασκευαστικές

εταιρείες επιδεικνύουν ιδιαίτερη δραστηριότητα σε τρίτες χώρες όσο και ξένες εταιρείες στην Ελλάδα.

Ως εκ τούτου, η υιοθέτηση της υπαγωγής σε διαιτητική διαδικασία της επίλυσης των διαφορών (όπως π.χ. του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου – ICC Rules) που μπορεί να εγερθούν κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου εξυπηρετεί, κατ’ αρχήν, την ανάγκη και βούληση των συμβαλλομένων μερών να υιοθετούν ένα γνωστό, κοινά αποδεκτό πλαίσιο δικονομικών κανόνων και αρχών, το οποίο ισχύει παγκοσμίως και διασφαλίζει την ενότητα της διαδικασίας και την ασφάλεια δικαίου.»

Βίκυ Γιακουμή

Legal Director at Hellinikon Project, LAMDA Development S.A.

«Η αστική ανάπλαση στο Ελληνικό -με

πρωτοποριακό αντικείμενο ανάπτυξης και αντίστοιχα κρίσιμο χρονοδιάγραμμα- απαιτεί άμεσες λύσεις σε όποιες τυχόν διαφορές ανακύψουν στο πλαίσιο αυτό. Η χρήση υποδειγμάτων συμβάσεων με βάση διεθνή πρότυπα -όπως οι πρότυπες συμβάσεις FIDIC που αποτελούν την αφετηρία διαπραγμάτευσης για την κατασκευή των μεγάλων εμπορικών αναπτύξεων στο Ελληνικό– σε συνδυασμό με την εμπλοκή -είτε

άμεσα, είτε έμμεσα, μέσω joint ventures– μεγάλων αλλοδαπών εταιρειών, και μάλιστα από πρώιμο στάδιο (early contractor’s involvement), συνηγορούν στην επιλογή της διαιτησίας.»

Στην αναγκαιότητα για εκδίκαση των διαφορών από πρόσωπα με ειδικές γνώσεις με αποτελεσματικότερο τρόπο από την ελληνική δικαιοσύνη δίνει προσοχή και ο Θεόδωρος Κριθαράς, Νομικός Σύμβουλος, ΑΚΤΩΡ: «Ειδικά καθ’ ο αφορά στον κατασκευαστικό τομέα, οι διαφορές που εγείρονται είναι τεχνικά περίπλοκες και, εκ των πραγμάτων, απαιτούν ειδικές τεχνικές γνώσεις, ώστε η προσφυγή στη διαιτησία εξυπηρετεί και την ανάγκη «εμπλοκής» προσώπων με ειδικές γνώσεις, κατά τρόπο πολύ πιο αποτελεσματικό, αλλά και σύντομο, σε σχέση τουλάχιστον με την εν Ελλάδι δικαστηριακή πραγματικότητα και πρακτική, με τις όποιες -γνωστές- αγκυλώσεις, τις δικονομικά αργές διαδικασίες και τις εν γένει πεπερασμένες δυνατότητες».

λίσουν σχετική τεχνογνωσία των εμπλεκομένων.

Ενόψει των ανωτέρω, κατά κανόνα η διαιτησία

επιλέγεται στις περιπτώσεις εξαγοράς έργων ή

εταιρειών του ενεργειακού τομέα καθώς και στις

συμβάσεις ανάπτυξης (συνήθως αδειοδοτικής) και

συμβάσεις κατασκευής (EPC) έργων (π.χ. Φ/Β ή

Αιολικών Πάρκων)» κλείνει η ίδια.

Κατασκευές

Ο κατασκευαστικός κλάδος είναι ένας ακόμη

νευραλγικός τομέας με ιδιαίτερες απαιτήσεις τόσο στο επίπεδο των χρονοδιαγραμμάτων όσο και της πολυπλοκότητας και της διεθνοποίησής

του που καθιστά τη διαιτησία μια εξαιρετικά

δημοφιλή επιλογή.

Όπως

σκιαγραφεί τις συνθήκες η Βίκυ Γιακουμή, Legal Director at Hellinikon Project, LAMDA Development S.A., «η διαιτησία, ως ευέλικτος, αποτελεσματικός και "κοσμοπολίτικος"

θεσμός, δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορο τον

κατασκευαστικό κλάδο, όπως φαίνεται και από την πρακτική στην Ελλάδα, ιδίως τα τελευταία

χρόνια. Η πολυπλοκότητα των συμβάσεων για

την εκτέλεση έργων κατασκευής και την παροχή

συναφών υπηρεσιών, σε συνδυασμό με το απαιτητικό χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσής τους και τον αντίστοιχα πιεστικό προϋπολογισμό εκτέλεσης

αυτών θέτουν εκ προοιμίου πολλές απαιτήσεις και ιδιομορφίες στη διαδικασία διευθέτησης των κατασκευαστικών διαφορών. Σε αυτές προστίθενται η εμπλοκή περισσότερων συνήθως μερών -και μάλιστα, πολλές φορές, αλλοδαπών- με διαφορετικό βαθμό εμπλοκής και ευθύνης, η κρισιμότητα των διαφορών για την εξέλιξη του κατασκευαστικού έργου σε βάθος χρόνου και η συνακόλουθη ανάγκη εξασφάλισης "εχεμύθειας" κατά τη διαδικασία».

Το νομικό πλαίσιο, στο οποίο ερείδεται η διαιτητική επίλυση διαφορών είναι οι νόμοι 4412/2016 και 3389/2005. «Στον τομέα των κατασκευών και δη στα δημόσια έργα, με το άρθρο 176 του Ν. 4412/2016 προβλέφθηκε για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο (αλλά και με αδυναμίες) η διαιτητική επίλυση των διαφορών, ενώ ήδη από το 2005 με το άρθρο 31 του Ν. 3389/2005 προβλέπεται η διαιτητική επίλυση των διαφορών στις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Δικαίου.» υπενθυμίζει η Β. Στράντζια.

Στο χαρακτηριστικό στοιχείο της ευελιξίας σε πληθώρα επιλογών επικεντρώνεται η Β. Γιακουμή, αποτυπώνοντας τα πλεονεκτήματα της διαιτησίας στις κατασκευαστικές εταιρείες. Οι ευέλικτες επιλογές αφορούν κατά βάση:

«- την επιλογή της έδρας, και συνακόλουθα του εφαρμοστέου στη διαιτητική διαδικασία δικαίου, καθοριστικής σημασίας για πρακτι-

_IN THE SPOTLIGHT

Βασιλική Στράντζια

Δικηγόρος, LL.M., ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΒΕΤΕ

«Η διαιτησία στον ενεργειακό και

κατασκευαστικό τομέα επιλέγεται όταν κυρίως απαιτείται οι παράγοντες της δίκης να έχουν

εξειδικευμένες γνώσεις για τα επίδικα αντικείμενα λόγω της

πολυπλοκότητάς τους και όταν διακυβεύονται αξιώσεις υψηλής

οικονομικής κλίμακας, οι οποίες χρήζουν ταχείας επίλυσης.

Σημαντικό λόγο αποτελεί και η αναμφισβήτητα μεγαλύτερη

ταχύτητα και ευελιξία που αυτός προσφέρει σε σχέση με

την τακτική δικαιοσύνη, εφόσον εξασφαλίζεται η απαραίτητη

ουδετερότητα και αμεροληψία. Επίσης, στις ad hoc διαιτησίες

τα μέρη μπορούν να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο, την

κατάλληλη σε κάθε διαφορά ακολουθητέα διαδικασία, τον αριθμό

των διαιτητών, τον τρόπο συγκρότησης του δικαστηρίου, τον

τόπο και τη γλώσσα διεξαγωγής αυτής. Ως εκ τούτου, η ιδιωτική

βούληση και η αυτονομία των μερών να αποφασίζουν από κοινού

για τη διεξαγωγή της διαιτησίας αποκτά κομβική σημασία στην

επίλυση των διαφορών τους.»

κούς και ουσιαστικούς λόγους που συνέχονται, μεταξύ άλλων, με τη δυνατότητα ακύρωσης της

διαιτητικής απόφασης, - την επιλογή των διαιτητών, εξίσου κρίσιμη, καθώς η θεωρητική κατάρτιση, η πρακτική

εμπειρία στον κατασκευαστικό τομέα, σε συνδυασμό με την εξοικείωση με τη διαιτητική

διαδικασία είναι πολύτιμα χαρακτηριστικά

ενός διαιτητή, ο οποίος, άλλωστε, θα κληθεί

πιθανότατα να αξιολογήσει περίπλοκα τεχνικά

ζητήματα, τα οποία αναδεικνύουν αντίστοιχης

δυσκολίας και λεπτότητας νομικά θέματα, - την επιλογή της γλώσσας στην οποία θα διε-

ξαχθεί η διαιτητική διαδικασία, ως ένα επι-

πλέον κρίσιμο χαρακτηριστικό αυτής - ιδίως σε

περίπτωση εμπλοκής αλλοδαπών συμβαλλομένων». Από την άλλη, ο Θ. Κριθαράς τονίζει εμφατικά

την ανάγκη για «ένα γνωστό, κοινά αποδεκτό

πλαίσιο δικονομικών κανόνων και αρχών, το οποίο

ισχύει παγκοσμίως και διασφαλίζει την ενότητα της διαδικασίας και την ασφάλεια δικαίου σε σχέση με την εκάστοτε ισχύουσα "κρατική" (πολιτειακή) διαδικασία (δικονομική και ουσιαστική)

του τόπου εκτέλεσης του έργου. Τούτο, δε, ανεξάρτητα από το ποιους ουσιαστικούς κανόνες δικαίου επιλέξουν, κατά την υπογραφή της σύμβασης και κατά την απόλυτη ευχέρειά τους, ως εφαρμοστέους (π.χ. είθισται να υιοθετείται το δίκαιο του τόπου εκτέλεσης του έργου)».

Υπό αυτό το πρίσμα, έχει γίνει ιδιαίτερα φανερή τα τελευταία χρόνια η πρακτική εφαρμογή της διεθνούς εμπορικής διαιτησίας, όπου επιλέγονται κατά βάση οι κανόνες του ICC, όπως περιγράφει η Β. Γιακουμή: «Το ζητούμενο για τα εμπλεκόμενα μέρη είναι μία ευέλικτη διαδικασία, διεπόμενη από εχεμύθεια, αμεσότητα και αποτελεσματικότητα για την -απευκταία μεν, ενδεχόμενη δε- περίπτωση που προκύψουν διαφορές από κατασκευαστικές συμβάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, σύνηθες σημείο αναφοράς κατά τις διαπραγματεύσεις αποτελεί η επιλογή διαιτητικής διαδικασίας με βάση τους κανόνες του ICC, χωρίς προκαταρκτικό στάδιο διαμεσολάβησης, με έδρα αρκετές φορές στην Αθήνα -κατεύθυνση προς την οποία έχει συμβάλει σημαντικά το νέο νομοθετικό πλαίσιο για τη διεθνή εμπορική διαιτησία στην Ελλάδα».

Γι’ αυτό το λόγο, σύμφωνα με τον Θ. Κριθαρά, ενσωματώθηκε στην Ελλάδα το πρότυπο

UNCITRAL: «Δεν είναι τυχαίο ότι πάνω από ογδόντα χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα (Ν. 5016/2023), έχουν ενσωματώσει στα εθνικά δικαιικά τους συστήματα το Πρότυπο Νόμου της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για το Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο (UNCITRAL) του 2006 για

τη διεθνή εμπορική διαιτησία, ενώ, ήδη με το άρθρο 88 Ν. 4782/2021, τροποποιήθηκε η οικεία διάταξη του άρθρου 176 Ν. 4412/2016

(περί Δημοσίων Συμβάσεων Έργων, Υπηρεσιών & Προμηθειών), ώστε να δύνανται ευχερέστερα να υπάγονται σε διαιτησία υπό τον "Κανονισμό Διαφάνειας στις Διαιτησίες Επενδυτών – Κρατών δυνάμει Συνθηκών" (Rules on Transparency in Treaty based Investor - State Arbitration)

της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για το Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο (UNCITRAL) και οι διαφορές που ανακύπτουν από την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων».

Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή των διαιτητών γίνεται ελεύθερα από τα μέρη, εκτός αν υπάρχει αδυναμία επίτευξης συμφωνίας, οπότε ισχύουν ειδικές διατάξεις: «Τα μέρη επιλέγουν ελεύθερα τους διαιτητές τους, οι οποίοι από την πλευρά τους ορίζουν τον Επιδιαιτητή. Σε περίπτωση αδυναμίας επίτευξης συμφωνίας ως προς το πρόσωπο του Επιδιαιτητή, αυτός ορίζεται κατά τις ισχύουσες διαδικασίες της. Ειδικά, καθ’ ο αφορά στη Διαιτησία των δημοσίων συμβάσεων, κατά το ισχύον άρθρο 25Α Ν. 3614/2007, ως Επιδιαιτητές δύνανται να ορίζονται: α) ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί εν ενεργεία ή μη και β) ο Πρόεδρος της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμ-

Συνεχίζοντας, προσθέτει ότι «η προσφυγή στη Διαιτησία παρέχει στα εμπλεκόμενα μέρη σημαντικό βαθμό ευελιξίας, καθώς δύνανται να ομαδοποιήσουν τις απαιτήσεις τους, γεγονός που, εξίσου, συντείνει στη σύντμηση του απαιτούμενου χρόνου για την επίλυση της/των διαφορών».

βάσεων (Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.), εφόσον είναι νομικός.

Ο

κανόνας αυτός κάμπτεται εφ’ όσον τα μέρη

υπάγουν τη Διαιτησία στις διατάξεις του νέου

Ν. 5016/2023.» εξηγεί η Β. Γιακουμή.

Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι στον κατασκευ-

αστικό κλάδο, όπου πολύ συχνά υπάρχει και

η

εμπλοκή του Δημοσίου, έχει καθοριστεί ένα

συνεκτικό πλαίσιο, το οποίο οι επιχειρήσεις

αξιοποιούν κατά κόρον. Πότε, όμως, επιλέγεται

αυτό το εναλλακτικό πλαίσιο έναντι της τακτικής

δικαιοσύνης; «Κατά κανόνα, επιλέγεται η δυνα-

τότητα προσφυγής σε διαιτησία σε περιπτώσεις

συνεργασίας με ξένους οίκους (κατασκευαστές, προμηθευτές, υπεργολάβοι) σε συμβάσεις μεγά-

λου οικονομικά και ιδιαίτερα απαιτητικού και

εξειδικευμένου τεχνικά αντικειμένου, όπου, κατά

κοινή παραδοχή, αμφότερα τα μέρη επιδιώκουν την

επίλυση τυχόν εγερθείσας διαφοράς σε σύντομο

χρόνο –εν σχέσει με τη δικαστική διαδικασία–

από διαιτητές της επιλογής τους που έχουν

βαθιά γνώση του επίδικου αντικειμένου και με απολύτως δεσμευτικό – αμετάκλητο χαρακτήρα.» συνοψίζει η ίδια.

Τεχνολογία

Με βάση τα προαναφερθέντα, ο χώρος της τεχνολογίας έχει ένα ακόμα χαρακτηριστικό

που κάνει τη διαιτησία τον πιο κοινό τρόπο επίλυσης των διαφορών κατά την Αλεξάνδρα

«Η διαιτησία επιλέγεται συχνά σε διεθνείς διαφορές όπου προτιμάται μια ιδιωτική και ταχεία επίλυση των διαφορών ιδίως

προς αποφυγή παρελκυστικών τακτικών και ενίοτε ατέρμονων

δικαστικών αγώνων, λόγω των οποίων, ανάλογα πολλές

φορές με το εφαρμοστέο δίκαιο και το κατά τόπον αρμόδιο

δικαστήριο, η επίλυση της διαφοράς μπορεί να είναι ιδιαίτερα

χρονοβόρα, δαπανηρή και εν τέλει ασύμφορη για τα μέρη. Η

διαιτησία προσφέρει ευελιξία στην επιλογή των διαιτητών, των

διαδικαστικών κανόνων και του τόπου διεξαγωγής, που μπορεί να προσαρμοστεί περισσότερο στις συγκεκριμένες ανάγκες των

εμπλεκομένων μερών. Επιπλέον, η διαιτητική απόφαση, η οποία

αποτελεί ισοδύναμο δικαστικής απόφασης και δικαιοδοτική

κρίση, είναι συνήθως οριστική και εκτελεστή, παρέχοντας

ένα επίπεδο βεβαιότητας στη διαδικασία επίλυσης, δεδομένου

ότι το δεδικασμένο που αναπτύσσει επιτελεί τον σκοπό του

δεδικασμένου της δικαστικής απόφασης.»

Στρατάκου, Δικηγόρο, Δ.Μ.Σ. ΕΚΠΑ, Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών & Κανονιστικής Συμμόρφωσης SPACE HELLAS: «Λαμβανομένου υπόψη ότι οι κατασκευαστές παγκόσμιων τεχνολογικών προϊόντων, κατά τη σύναψη συμβάσεων, επιδεικνύουν δισταγμό στην αποδοχή του εκάστοτε τοπικού, εφαρμοστέου δικαίου και των τοπικών δικαστηρίων ως φορέα επίλυσης διαφορών, αλλά και οι τοπικοί τεχνολογικοί πάροχοι θεωρούν επισφαλές να αποδέχονται τη δικαιοδοσία αλλοδαπών δικαστηρίων υπό άγνωστες συνθήκες, είναι εξαιρετικά συχνή η από κοινού αποδοχή της διαιτητικής επίλυσης διαφορών υπό την αιγίδα ενός διεθνώς γνωστού οργανισμού διαιτησίας (λ.χ. ΙCC)

και υπό τις διαδικασίες και τους Κανόνες Διαιτησίας που ορίζει αυτός».

Ποιο είναι, όμως, το εφαρμοστέο δίκαιο που επιλέγουν τόσο οι διεθνείς όσο και οι τοπικοί τεχνολογικοί πάροχοι και ποια είναι η πρακτική στη σύνθεση του διαιτητικού δικαστηρίου; «Στις διαιτητικές ρήτρες προτιμάται η επιλογή 3 διαιτητών (ενός από το κάθε μέρος, ο οποίος εν συνεχεία επιλέγει τον επιδιαιτητή), και ιδίως διαιτητών που έχουν εξειδίκευση σε διαφορές που ανακύπτουν για τεχνολογικά προϊόντα και υπηρεσίες, καθώς και η εφαρμογή ενός τρίτου δικαίου, και όχι του τοπικού δικαίου είτε του Έλληνα παρόχου ολοκληρωμένων λύσεων είτε του εκάστοτε κατασκευαστή/προμηθευτή παγκόσμιων τεχνολογικών προϊόντων.» επεξηγεί η ίδια.

_IN THE SPOTLIGHT

Δικηγόρος, Δ.Μ.Σ. ΕΚΠΑ, Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών & Κανονιστικής Συμμόρφωσης, SPACE HELLAS

«Είναι χαρακτηριστική η δυναμική που έχει αναπτύξει ο κλάδος της τεχνολογίας στην αγορά, ενισχυόμενος ακόμα περισσότερο λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης

της Τεχνητής Νοημοσύνης και των ευκαιριών που παρουσιάζονται

από την αξιοποίησή της, αλλά και των αυξημένων εφαρμογών

της κυβερνοασφάλειας που παρατηρούνται τα τελευταία έτη.

Η διεθνής εμπορική διαιτησία αποτελεί πολύτιμο εργαλείο

για την επίλυση διαφορών στον τομέα της τεχνολογίας, όπου πολύ συχνά προκύπτουν διασυνοριακές διαφορές, λόγω της παγκοσμιότητας των τεχνολογικών προϊόντων και της συνεχούς ανάγκης να συνάπτονται συμβάσεις με κατασκευαστές τεχνολογικών προϊόντων προερχόμενους από πολλά διαφορετικά κράτη, προκειμένου να καλυφθούν οι απαιτήσεις των φορέων του ιδιωτικού ή δημόσιου τομέα στη χώρα μας.»

Βέβαια, όταν μιλάμε για συμβάσεις, εκ των

οποίων το ένα μέρος είναι κάποιος διεθνής

κολοσσός, συνήθως οι όροι της διαιτητικής διαδικασίας αποτυπώνονται τυποποιημένα σύμφωνα με τη βούληση του ισχυρότερου μέρους, όπως επισημαίνει η Γεωργία Παπαγεωργίου, Head of Legal Department, Intracom Telecom: «Αναφορικά με την επιλογή του εφαρμοστέου για την επίλυση της διαφοράς δικαίου, εξαρτάται

πάντα από την διαπραγματευτική ικανότητα των μερών, καθώς μεγάλες εταιρίες του χώρου

διαθέτουν ως επί το πλείστον τυποποιημένες συμβάσεις, οι όροι των οποίων, μεταξύ αυτών το εφαρμοστέο δίκαιο και η επίλυση διαφορών, δεν επιδέχονται διαπραγμάτευση ή/και τροποποιήσεις».

Η ίδια συνοψίζει και τα πλεονεκτήματα της διαιτησίας στον χώρο της τεχνολογίας: «Ειδικότερα, η προσφυγή σε διαιτησία καθίσταται ιδιαίτερα ελκυστική για την:

1. Εμπιστευτικότητα: Οι διαδικασίες διαιτησίας είναι συνήθως ιδιωτικές, προσφέροντας στα μέρη τη δυνατότητα να διατηρούν εμπιστευτικά ευαίσθητες τεχνολογικές πληροφορίες και εμπορικά μυστικά.

2. Εξειδίκευση/Τεχνογνωσία Διαιτητών: Ιδιαίτερα κρίσιμο και σημαντικό το ζήτημα της επιλογής των διαιτητών, καθόσον τα μέρη μπορούν να διορίσουν διαιτητές με κατάρτιση και αποδεδειγμένη εμπειρία, διασφαλίζοντας ότι, ιδιαίτερα τώρα που βιώνουμε μια μεγάλη τεχνολογική έκρηξη, οι διαιτητές μπορούν να επιληφθούν διαφορών

που αφορούν και πολύπλοκα τεχνολογικά ζητήματα.

3. Αποτελεσματικότητα: Η διαιτησία προσφέρει συνήθως ταχύτερη επίλυση από τις παραδοσιακές δικαστικές διαφορές, κάτι που είναι ζωτικής σημασίας στον γρήγορο κόσμο της τεχνολογίας, όπου οι καθυστερήσεις μπορεί να έχουν σημαντικές οικονομικές και λειτουργικές επιπτώσεις.

4. Ευελιξία: Τα μέρη έχουν μεγαλύτερη ευελιξία στην επιλογή των κανόνων και των

διαδικασιών που διέπουν τη διαδικασία διαιτησίας, επιτρέποντάς τους να προσαρμόσουν τη διαδικασία στις συγκεκριμένες ανάγκες και προτιμήσεις τους».

Βεβαίως, για να ισχύουν όλα αυτά τα πλεονεκτήματα, τίθεται ως προϋπόθεση να είναι

η διαιτητική απόφαση οριστική και αμετάκλητη κατά τη Γ. Παπαγεωργίου: «Προκειμένου η προσφυγή στη διαιτησία να αποτελεί όντως μια επιλογή σύγχρονη, γρήγορη και τελικά συμφέρουσα για τα μέρη, θα πρέπει να έχει συμφωνηθεί ότι θα είναι οριστική και αμετάκλητη και δεν θα υπόκειται σε κανένα τακτικό

ή έκτακτο ένδικο μέσο, θα αποτελεί δε τίτλο

εκτελεστό χωρίς να χρειάζεται να κηρυχθεί

αυτό από τα τακτικά Δικαστήρια.»

Αποτυπώνεται αυτή η θεωρητική προϋπόθεση

στην πρακτική των επιχειρήσεων; Η Α. Στρατάκου απαντά θετικά. «Η πρόβλεψη δυνατότητας προσφυγής κατά της απόφασης δεν συνηθίζεται,

Δικηγόρος, LL.M. (QMUL), Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής του Υπ. Δικαιοσύνης και του Centre for Effective Dispute Resolution (CEDR), Λονδίνο, Η.Β., Αναπλ. Διαχειριστής Εταίρος της Δικηγορικής Εταιρείας Μπαχάς, Γραμματίδης και Συνεταίροι (BGP)

«Η εμπορική διαιτησία, ημεδαπή (άρθρο 867 επ. ΚΠολΔ) και διεθνής (Ν. 5016/2023), ως μέθοδος εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ΕΕΔ) δεν μπορεί παρά να αποτελεί ίσως τη μόνη επιλογή δεσμευτικής επίλυσης διαφορών (όπου είναι εφαρμοστέα). Ο κύριος λόγος είναι τα πολλά και χρονίζοντα προβλήματα της δικαστικής απονομής δικαιοσύνης, ιδίως του χρόνου της, παρά τις επανειλημμένες και επί σειρά ετών νομοθετικές προσπάθειες για επιτάχυνση του απαράδεκτα μακρού, κατά κανόνα, χρόνου της, που δυστυχώς δεν έχουν ευοδωθεί αλλά και, εκ του αποτελέσματος, αποδεικνύονται ατελέσφορες. Οι εμπορικές διαφορές απαιτούν ιδίως σύντομη επίλυση.»

ώστε να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των μερών στη

διαιτητική απόφαση που θα δεσμεύει και τα

δύο μέρη. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος

που προτιμάται η διαιτησία, από την επίλυση

διαφορών από τα δικαστήρια, προκειμένου οι

τεχνολογικοί πάροχοι να μην εγκλωβίζονται σε

πολυετείς δικαστικούς αγώνες, αλλά να επιλύουν τις όποιες διαφορές με ταχύτητα και εχεμύθεια από Διαιτητές που είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, κάτι που είναι δύσκολο να

εξασφαλιστεί αν η διαφορά καταλήξει σε τοπικό δικαστήριο. Υφίστανται, άλλωστε, πάντοτε οι διατάξεις εσωτερικού δικαίου για την αναγνώριση και εκτέλεση διαιτητικών αποφάσεων, που εξασφαλίζουν την απόλυτη νομιμότητα των εκτελούμενων αποφάσεων».

Όλα τα

παραπάνω εφαρμόζονται σε τρεις περιπτώσεις, κατά την Α.

Στρατάκου: Σε περιπτώσεις διαφωνίας ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο, στις συμβάσεις που αφορούν τεχνολογικά προϊόντα και σε συνεργασίες υπεργολαβίας: «H διαιτησία επιλέγεται συχνά σε περιπτώσεις

διαφωνίας ως προς τη δικαιοδοσία και το εφαρμοστέο δίκαιο μεταξύ των μερών, όταν καθένα

από αυτά επιχειρεί να επιβάλει στο έτερο

μέρος το τοπικό του δίκαιο και τα τοπικά

δικαστήρια, που μπορεί εύκολα να καταλήξει

σε αδιέξοδο, εφόσον δεν προταθεί μια τρίτη, ουδέτερη λύση. Επομένως, κατά τη διαπραγμάτευση των συμβάσεων, η προσθήκη διαιτητικής ρήτρας επίλυσης διαφορών αποτελεί μία διέξοδο στο πρόβλημα επιλογής του εφαρμοστέου στη σύμβαση δικαίου και της χώρας δικαιοδοσίας για την επίλυση διαφορών. Προτιμάται, όμως, και λόγω της δυνατότητας επιλογής Διαιτητών που έχουν εξειδίκευση στην τεχνολογία, έχοντας ασχοληθεί και στο παρελθόν με δυσεπίλυτα τεχνικά ζητήματα που ανακύπτουν στις διαφορές που αφορούν τεχνολογικά προϊόντα

και επομένως έχουν την απαραίτητη εξοικείωση με την τεχνική γλώσσα και πολυπλοκότητα των διαφορών αυτών (λ.χ. σε συμβάσεις ανάπτυξης λογισμικού). Τέλος, είναι προτιμητέα σε συνεργασίες υπεργολαβίας στα πλαίσια εκτέλεσης σύνθετων έργων με εξαιρετικά στενό χρονοδιάγραμμα, καθώς η ταχύτητα επίλυσης της όποιας διαφοράς είναι απολύτως αναγκαία

για την ομαλή διεξαγωγή του έργου χωρίς η διένεξη με τον υπεργολάβο να καθυστερεί ή να δημιουργεί προβλήματα στο έργο».

Συμπερασματικά

Καταδεικνύεται, λοιπόν, ότι οι επιχειρήσεις στρέφονται ολοένα περισσότερο και με μεγαλύτερη προνοητικότητα στην εναλλακτική επίλυση διαφορών, τόσο στη διαιτησία όσο και

σε άλλες διαδικασίες, με τη σημασία τους να αυξάνεται συνεχώς.

Όπως εμφατικά το αποτυπώνει ο Δημήτρης Εμβαλωμένος, Δικηγόρος, LL.M. (QMUL), Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής του Υπ. Δικαιοσύνης και του Centre for Effective Dispute Resolution (CEDR), Λονδίνο, Η.Β., Αναπλ. Διαχειριστής Εταίρος της Δικηγορικής Εταιρείας Μπαχάς, Γραμματίδης και Συνεταίροι (BGP), «αλλάζει, έστω αναγκαστικά για πρακτικούς λόγους, η κουλτούρα των επιχειρήσεων υπέρ της Εναλλακτικής Επίλυσης Διαφορών (ΕΕΔ), οπότε η επιλογή της εμπορικής διαιτησίας θα βαίνει αυξανόμενη.

Αντίστοιχα αυξανόμενη σημασία και επιλογή αναμένεται για τη διαμεσολάβηση (Ν. 4640/2019) ως την άλλη βασική μορφή ΕΕΔ, όταν οι επιχειρήσεις χρειάζονται άμεση, σύντομη, εμπιστευτική, και χαμηλού κόστους ρεαλιστική αποτίμηση των συμφερόντων τους, χωρίς δέσμευση παρά μόνο αν καταλήξουν σε συμφωνία. Άλλωστε, η ΕΕΔ αποτελεί ESG πρακτική». ■

Business Law Awards 2024

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ

ΤΩΝ

BUSINESS LAW AWARDS 2024

Στην τρίτη τους διοργάνωση, τα βραβεία ανέδειξαν σπουδαίες ομάδες, σπουδαία έργα και καλές πρακτικές που οδηγούν τον κλάδο της δικηγορίας

ένα βήμα μπροστά. Το υψηλό επίπεδο όλων των υποψηφιοτήτων αποδεικνύει

ότι στην ελληνική αγορά παροχής νομικών υπηρεσιών υπάρχουν εξαιρετικά σημαντικές πρωτοβουλίες, οι οποίες βρίσκουν βήμα και ‘φωνή’ στον θεσμό των Business Law Awards.

την Τελετή Απονομής των Business Law Awards, η οποία πραγματοποιήθηκε τη

Δευτέρα 11 Μαρτίου σε εορταστικό κλίμα

παρουσία 250+ εκπροσώπων εταιρειών και

θεσμικών φορέων, το «παρών» έδωσαν και

τα αξιότιμα μέλη της Κριτικής Επιτροπής

των βραβείων, εγνωσμένου κύρους νομικοί

από τον χώρο των δικηγορικών εταιρειών

και των in-house νομικών τμημάτων. Μεταξύ

αυτών οι Ιωάννης Αψούρης (HELLENiQ ENERGY), Ανθούλα Πανταζίδου (ΜΑΣΟΥΤΗΣ), Αντιγόνη

Παπανικολάου (Microsoft), Θάνος Καρβέλης (Charles Russell Speechlys LLP), Αντώνης Πατρίκιος (Dentons), Παναγιώτης Αλεξανδράκης (ΗΡΩΝ), Αντιγόνη Παπαγγελοπούλου (3M), Δημήτρης Πολυχρονόπουλος (TRASTOR), Σπύρος Τάσσης (POTAMITISVEKRIS), Νικόλας Κανελλόπουλος (Κανελλόπουλος-Ζέρβα & Συνεργάτες) και Ελένη Σταθάκη (UPSTREAM).

Στην Κριτική Επιτροπή συμμετείχαν επίσης οι Νάνση Βέρρα (ΟΠΑΠ), Λεωνίδας Τόλης (PAPASTRATOS), Κωνσταντίνος Λαμπαδάριος (Lambadarios Law Firm), Χάρης Αναστασέλος (Grivalia Hospitality) και Θεόδωρος Λουκόπουλος (KLC Law Firm).

Χαιρετισμό απηύθυναν οι Πρόεδροι της

Κριτικής Επιτροπής κκ. Στάθης Ποταμίτης (Senior Partner POTAMITISVEKRIS) και Ελένη

Προβίδη (VP Legal & Public Affairs, Head of Corporate Communications, Quality & Sustainability, AB VASSILOPOULOS), καθώς

και η Αλεξάνδρα Βαρλά (Attorney at Law, Head of “LAWYER”).

Η εταιρεία BOUSSIAS και οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης συγχαίρουν όσες εταιρείες συμμετείχαν στον θεσμό, παρουσιάζοντας τα πολύπλοκα

και απαιτητικά project που διεκπεραίωσαν με

επιτυχία. Το υψηλό επίπεδο όλων των υποψηφιοτήτων ήταν ενδεικτικό του σημαντικού έργου που επιτελέστηκε στην ελληνική αγορά παροχής νομικών υπηρεσιών σε διαφορετικούς κλάδους

δικαίου κατά την περασμένη χρονιά.

Τη διάκριση Project of the Year απέσπασε η δικηγορική εταιρεία Κ. ΚΑΡΑΤΣΩΛΗΣ - Ε. ΤΣΙΑΝΤΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ για τη Νομική Υποστήριξη

για την Έγκριση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου

στην περιοχή «Κεραμείων Αλλατίνη» Δήμου Θεσσαλονίκης.

Most Awarded Firm of the Year (Greek) αναδείχθηκε η ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΧΑΡΑ

ΖΕΡΒΑ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ - NK Law Firm, ενώ Most Awarded Firm of the Year (International) η Watson Farley Williams.

Νικόλας Κανελλόπουλος - Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία

Κωνσταντίνος Καρατσώλης

Πέρα από αυτές τις κορυφαίες διακρίσεις, η βραδιά κορυφώθηκε και με την απονομή του βραβείου In-house Team of the Year, το οποίο έλαβε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Βραβεία απονεμήθηκαν επίσης στους: GRIVALIA HOSPITALITY A.E., Όμιλος ΟΠΑΠ, Ratio Legal Services, Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας Α.Ε., ΟΜΙΛΟΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ, Vodafone Ελλάδας, Heidelberg Materials Hellas και PUBLIC RETAIL A.E.

H Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής, Ελένη Προβίδη, VP Legal and Public Affairs, ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Τρίτη χρονιά για τα Business Law Awards, τρίτη χρονιά για έναν θεσμό που ξεκίνησε με την αφοσίωση, τη σκληρή δουλειά, την οξυδέρκεια της Αλεξάνδρας Βαρλά και την άρτια οργάνωση της Boussias. Συνεχίζει, είναι εδώ, έχει διαρκώς

νέες και φρέσκιες ιδέες και δυνατές υποψηφιότητες. Πραγματικά, εύχομαι ό,τι το καλύτερο για το μέλλον, έχει ξεκινήσει πολύ γερά.»

Στάθης Ποταμίτης, Jury President Business Law Awards 2022, Senior Partner, POTAMITISVEKRIS

«Ο διαγωνισμός καλύπτει ένα κενό που είχε αναπτυχθεί στην ελληνική αγορά και επιτρέπει στα δικηγορικά γραφεία και τα εσωτερικά τμήματα να αναδείξουν τις ικανότητές τους.»

Κωνσταντίνος Καρατσώλης, Managing Partner, Κ. ΚΑΡΑΤΣΩΛΗΣ - Ε. ΤΣΙΑΝΤΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «Σημαντική βραδιά, εξαιρετική έκπληξη, χαρά, εκτίμηση. Το πρώτο βραβείο ήταν και το πρώτο μας και μας δίνει κίνητρο για τη

συνέχεια να μελετούμε, να διαβάζουμε, να τεκμηριώνουμε και να προχωρούμε σε καινοτόμα projects και ιδέες, όπως το σημερινό που βραβεύτηκε.»

Νικόλαος Κανελλόπουλος, Managing Partner, ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΧΑΡΑ ΖΕΡΒΑ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

«Τρίτη χρόνια Business Law Awards 2024.

Να, λοιπόν, που όσοι άνθρωποι ονειρεύτηκαν

αυτά τα βραβεία σήμερα μπορούν να μιλούν

για έναν θεσμό. Για έναν θεσμό ο οποίος

ανοίγεται στον δικηγορικό κόσμο και δείχνει

τις καλές πρακτικές, αυτές που όλες οι εται-

ρείες μπορούμε να ακολουθήσουμε προς όφελος

του δικηγορικού επαγγέλματος αλλά και αυτής

καθαυτής της οικονομίας της χώρας.»

Μαριζέτα Μαρκοπούλου, Partner, Watson Farley Williams

«Ευχαριστούμε πάρα πολύ τα Business Law Awards για την εκδήλωση και για την υποστήριξη που έδειξαν στην εταιρεία μας για τις

υποψηφιότητες που υποβάλαμε για τις συναλλαγές που ολοκληρώθηκαν το 2023.»

Δέσποινα Δοξάκη, Chief Legal Counsel – CLC, ΤΑΜΕΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ

«Ευχαριστώ τα Business Law Awards για την

ευκαιρία που έδωσαν. Ευχαριστώ το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας γιατί είναι ό,τι πιο ενδιαφέρον έχω κάνει στα 34 χρόνια

που δουλεύω. Ευχαριστώ τη διοίκησή μου για την εμπιστοσύνη. Ευχαριστώ την ομάδα μου που μου φυλάτε την πλάτη και τα νώτα.»

Antonis Patrikios, Partner, Co-chair Global Privacy & Cybersecurity Group and Global TMT Sector Lead, Dentons

«Εντυπωσιάστηκα πάρα πολύ απόψε με την τελετή της Boussias Conferences Business Law Awards. Πολύ εντυπωσιακή συμμετοχή από πολλούς συναδέλφους της Αθήνας και της ευρύτερης Ελλάδας. Πραγματικά ως κριτής εντυπωσιάστηκα και πάρα πολύ με την ποιότητα των projects,

Watson Farley Williams

Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας

ήταν δύσκολη η απόφαση πού θα δώσω τους περισσότερους βαθμούς. Χαίρομαι που συμμετέχω και ελπίζω να συμμετέχω και του χρόνου.»

Θάνος Καρβέλης, Partner, Construction, Engineering & Projects, Charles Russell Speechlys LLP

«Είναι μεγάλη μου τιμή που είμαι σήμερα εδώ

στη διαδικασία αυτή, η οποία είναι πράγματι

μια διαδικασία που είναι πολύ σημαντική για

την ελληνική δικηγορική αγορά, κάτι πολύ συνηθισμένο στο εξωτερικό. Μακάρι να γίνει θεσμός και στην Ελλάδα.»

Μαρία-Στεφανία Κατσιάπη, Director of Legal Services, PUBLIC RETAIL

«Εξαιρετική πρωτοβουλία τα Business Law Awards, είναι ιδιαίτερη τιμή, χαρά και συγκίνηση για τις εσωτερικές νομικές υπηρεσίες να αναγνωρίζεται η δουλειά μας, να βραβεύεται και κυρίως

να μας δίνει δύναμη για να προχωράμε παρακάτω

και να αγωνιζόμαστε για αυτό που κάνουμε κάθε μέρα στο εργασιακό μας περιβάλλον.» ■

Βράβευση του

PROJECT OF THE YEAR

Νομική Υποστήριξη για την Έγκριση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου στην περιοχή «Κεραμείων Αλλατίνη»

Δήμου Θεσσαλονίκης | Κ. ΚΑΡΑΤΣΩΛΗΣ - Ε. ΤΣΙΑΝΤΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

MOST AWARDED FIRM OF THE YEAR (GREEK)

ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΧΑΡΑ ΖΕΡΒΑ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ - NK Law Firm

MOST AWARDED FIRM OF THE YEAR (INTERNATIONAL)

Watson Farley Williams

IN-HOUSE TEAM OF THE YEAR

ΤΑΜΕΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ (ΤΧΣ) Ενότητα 1: Transanctional

Best Real Estate & Infrastructure Project

GOLD Κ. ΚΑΡΑΤΣΩΛΗΣ - Ε. ΤΣΙΑΝΤΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ | Νομική Υποστήριξη για την Έγκριση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου στην περιοχή «Κεραμείων Αλλατίνη» Δήμου Θεσσαλονίκης

SILVER Watson Farley & Williams | Η WFW ενήργησε ως νομικός σύμβουλος της εταιρείας ειδικού σκοπού και των μετόχων της για την υλοποίηση του έργου Β.Ο.Α.Κ. – τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη με Σ.Δ.Ι.Τ.

BRONZE GRIVALIA HOSPITALITY A.E. | Project One & Only Aesthesis

Best Banking & Finance & Tax Project

GOLD

GOLD

GOLD

ΤΑΜΕΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ (ΤΧΣ) | Project Green - H συναλλαγή αποεπένδυσης

του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ)

Best Corporate & Commercial Project

Watson Farley & Williams | Η WFW ενήργησε ως νομικός σύμβουλος της κατασκευαστικής εταιρείας Cantreva Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Α.Ε. σχετικά με την πώληση στην εταιρεία Motor Oil Renewable Energy Μονοπρόσωπη Α.Ε του 75% των μετοχών της εταιρείας Unagi

Όμιλος ΟΠΑΠ - Γενική Διεύθυνση Νομικών, Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης του Ομίλου ΟΠΑΠ (OPAP Group’s Legal, Compliance & Regulatory Team) | Εισαγωγή στην Ελληνική Επικράτεια του Ευρωπαϊκού τυχερού παιγνίου με την ονομασία «Eurojackpot» που διοργανώνεται από την Κοινοπραξία Eurojackpot Best ΤΜΤ, Privacy & Data Protection Project

ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΧΑΡΑ ΖΕΡΒΑ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ - NK Law Firm | Ενσωμάτωση GDPR στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας: Μια Πρωτοποριακή Προσέγγιση στην Προστασία Δεδομένων Tα

SILVER

GOLD

SILVER

Ενότητα 2: Industry / Law Firms Law Firm Specialization

ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΧΑΡΑ ΖΕΡΒΑ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ - NK Law Firm | Best Data Protection Team

Watson Farley & Williams | Η WFW ενήργησε ως νομικός σύμβουλος της εταιρίας «Sunrider Μονοπρόσωπη Α.Ε.» αναφορικά με τη χρηματοδότηση ύψους 78.000.000 Ευρώ για την κατασκευή και εκμετάλλευση φωτοβολταϊκού πάρκου, στο Δήμο Προσοτσάνης στην Περιφερειακή Ενότητα Δράμας

BRONZE Κ. ΚΑΡΑΤΣΩΛΗΣ - Ε. ΤΣΙΑΝΤΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ | Environmental Law and Sustainability

BRONZE

Watson Farley & Williams | Η WFW ενήργησε ως νομικός σύμβουλος της εταιρείας «Θερμοηλεκτρική Κομοτηνής Α.Ε.» αναφορικά με τη χρηματοδότηση ύψους 325 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη και κατασκευή ενός νέου σταθμού ηλεκτροπαραγωγής με αεριοστρόβιλο συνδυασμένου κύκλου (CCGT) στην Κομοτηνή.

Law Firms up to twenty employees

GOLD Ratio Legal Services

Ενότητα 3: Industry / In-House Financial Services/Energy & Infrastructure

GOLD

SILVER

BRONZE

ΤΑΜΕΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ (ΤΧΣ) | Hellenic Financial Stability Fund (HFSF) Legal «Deal» Team

Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας Α.Ε. | Διεύθυνση Νομικών και Ρυθμιστικών Θεμάτων

του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας

ΟΜΙΛΟΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ | Οι Νομικές Υπηρεσίες του Χρηματιστηρίου Αθηνών:

Στρατηγικός Συνεργάτης στην Ανάπτυξη της Κεφαλαιαγοράς

Retail, Consumer & TMT GOLD

Όμιλος ΟΠΑΠ - Γενική Διεύθυνση Νομικών, Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης

του Ομίλου ΟΠΑΠ (OPAP Group’s Legal, Compliance & Regulatory Team) | Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών Ομίλου ΟΠΑΠ: Δημιουργώντας υπεραξία για τον οργανισμό – Ακολουθώντας

μία επιτυχημένη «εσωτερική» πελατοκεντρική προσέγγιση

BRONZE Vodafone Ελλάδας | Vodafone Νομική Ομάδα

Ενότητα 4: Operational

Most innovative practice in the provision of legal services

GOLD Heidelberg Materials Hellas | Beyond Corporate Legal: How to rebrand a company in 60 days

ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΎΝ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ

ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Προ ημερών, η γνωστή αμερικάνικη δικηγορική εταιρεία Weil Gotshal & Manges αποφάσισε να τερματίσει τη λειτουργία της στη Σαγκάη, ενώ την ίδια απόφαση είχε πάρει προ καιρού και για το Πεκίνο, διατηρώντας πλέον τις νομικές της υπηρεσίες μόνο στο Χονγκ Κονγκ.

Η εταιρεία, η οποία απασχολεί περισσότερους από 1.100 δικηγόρους σε όλο τον κόσμο, συγκαταλέγεται στην τάση γνωστών δικηγορικών εταιρειών παγκόσμιου βεληνεκούς, όπως η Perkins Coie, Proskauer Rose, Akin Gump και Latham, να κλείνουν τα γραφεία τους στην Κίνα λόγω της οικονομικής επιβράδυνσης, των πολιτικών εντάσεων και της αβεβαιότητας στο ρυθμιστικό πλαίσιο. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Dentons, η οποία διέκοψε τους δεσμούς της με τον κινεζικό της εταίρο Dacheng λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την προστασία των δεδομένων.

ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΎΡΩΠΑΪΚΗΣ

ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΚΟΙΝΟ

ΕΎΡΩΠΑΪΚΟ ΠΤΎΧΙΟ

Η Επιτροπή παρουσίασε τρεις πρωτοβουλίες για την προώθηση της διακρατικής συνεργασίας μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με απώτερο στόχο τη δημιουργία ευρωπαϊκού

πτυχίου. Η πρώτη πρωτοβουλία

αφορά το σχέδιο για κοινό πρόγραμμα μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των κρατών-μελών, έτσι ώστε να

σπουδών που θα βασίζεται σε κοινά κριτήρια και θα αναγνωρίζεται αυτόματα σε όλες τις χώρες. Η δεύτερη πρωτοβουλία

αφορά το ευρωπαϊκό σύστημα διασφάλισης της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για την αυτόματη αναγνώριση του ευρωπαϊκού πτυχίου, ενώ η τρίτη πρωτοβουλία σχετίζεται με την ισότιμη αξιολόγηση των διαφορετικών ρόλων του ακαδημαϊκού προσωπικού και την ενθάρρυνση των διακρατικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.

Αναθεωρείται ο Οργανισμός

του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε τη διαδικασία αναθεώρησης

του Οργανισμού του

Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής

Ένωσης (ΔΕΕ) στα πλαίσια του

διαρκώς αυξανόμενου αριθμού

υποθέσεων που καταλήγουν

ενώπιόν του. Οι επικείμενες

αλλαγές αφορούν τη μεταβίβαση

της αρμοδιότητας έκδοσης

προδικαστικών αποφάσεων στο

Γενικό Δικαστήριο σε αρκετά

αντικείμενα κατά κύριο λόγο

φορολογικής και τελωνειακής

φύσης, αλλά και τον μηχανισμό

προηγούμενης εγκρίσεως της

εξετάσεως των αιτήσεων

αναιρέσεως κατά αποφάσεων

του Γενικού Δικαστηρίου, όταν αυτές αφορούν την

απόφαση ανεξάρτητου

τμήματος προσφυγών ενός

οργάνου ή οργανισμού της

Ένωσης. Τέλος, με στόχο τη

διαφάνεια των διαδικασιών

που αφορούν τις αιτήσεις

προδικαστικής απόφασης, προβλέπεται ότι τα υπομνήματα ή οι γραπτές παρατηρήσεις

των ενδιαφερόμενων θα δημοσιεύονται στον ιστότοπο

του ΔΕΕ εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την περάτωση της υπόθεσης.

Η GOOGLE ΔΙΑΓΡΑΦΕΙ

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΛΟΓΩ ΑΓΩΓΗΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

Η Google συμφώνησε να καταστρέψει δισεκατομμύρια αρχεία δεδομένων για να διευθετήσει μια αγωγή στις ΗΠΑ που ισχυρίζεται

ότι ο τεχνολογικός κολοσσός παρακολουθούσε κρυφά τη χρήση

που έκαναν χρήστες, οι οποίοι βρίσκονταν στην ιδιωτική

περιήγηση στο Chrome. Η συλλογική αγωγή κατατέθηκε στο

δικαστήριο της Καλιφόρνια το 2020, καλύπτοντας εκατομμύρια χρήστες της Google που χρησιμοποίησαν την ιδιωτική περιήγηση

από την 1η Ιουνίου 2016. Οι χρήστες ισχυρίστηκαν ότι τα

αναλυτικά στοιχεία, τα cookies και οι εφαρμογές της Google επιτρέπουν στην Alphabet να παρακολουθεί αθέμιτα τους χρήστες που χρησιμοποιούσαν το πρόγραμμα περιήγησης Chrome σε λειτουργία “Incognito”. Στο πλαίσιο του διακανονισμού, η Google θα επικαιροποιήσει τις γνωστοποιήσεις σχετικά με τα δεδομένα που συλλέγει στην ιδιωτική περιήγηση και θα διαγράψει δεδομένα εκατομμύριων χρηστών, αν και, όπως ισχυρίζεται η εταιρεία, τα δεδομένα αυτά δεν συσχετίστηκαν

ποτέ με κανέναν χρήστη. Η συμφωνία δεν προβλέπει την καταβολή

αποζημίωσης, όμως δεν αποκλείεται η έγερση αγωγής εκ μέρους

καθενός εκ των χρηστών με αυτό το αίτημα.

Η Microsoft αποφάσισε ότι πλέον θα

πουλάει την εφαρμογή συνομιλίας

και βίντεο Teams ξεχωριστά από το

προϊόν Office σε παγκόσμιο επίπεδο,

έξι μήνες μετά την αποσύνδεση των

δύο προϊόντων στην Ευρώπη σε μια

προσπάθεια να αποτρέψει πιθανές

αντιμονοπωλιακές κυρώσεις στην

ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διερευνά

τη σύνδεση του Office και του

Teams από τη Microsoft μετά από καταγγελία το 2020 από την εταιρεία

Slack που ανήκει στην Salesforce, ανταγωνιστική εφαρμογή ανταλλαγής

μηνυμάτων στον χώρο εργασίας, με τον ισχυρισμό ότι η πώληση

των δύο προϊόντων μαζί δίνει στη

Microsoft αθέμιτο πλεονέκτημα. Για

να αντιμετωπίσει τα σχόλια της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και να

δρα ενιαία σε παγκόσμιο επίπεδο, η εταιρεία επεκτείνει την αποσύνδεση

των δύο προϊόντων όχι μόνο στον

ευρωπαϊκό χώρο και την Ελβετία, αλλά και στις υπόλοιπες αγορές.

ΑΓΩΓΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ

ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΑΠΟ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΔΑ

Τέσσερις από τις μεγαλύτερες σχολικές επιτροπές του Οντάριο στον Καναδά κατέθεσαν αγωγή εναντίον των εταιρειών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που βρίσκονται πίσω από το Facebook, το Instagram, το Snapchat και το TikTok για διατάραξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας των μαθητών. Σύμφωνα με την αγωγή, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει τον τρόπο, με τον οποίο τα παιδιά σκέφτονται, συμπεριφέρονται και μαθαίνουν και οι σχολικές επιτροπές αναζητούν πόρους, για να αντιμετωπίσουν «την επιδημία ψυχικής υγείας που προκαλείται από την αμελή συμπεριφορά των εταιρειών κοινωνικής δικτύωσης», όπως αναφέρουν. Η αγωγή, στην οποία συμπεριλαμβάνονται αξιώσεις ύψους άνω των 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ερείδεται στη «ζημία που προκάλεσαν με τη δημιουργία εθιστικών προϊόντων που προωθούνται στην αγορά σε παιδιά».

LAWYER

The Business Magazine

Μάρτιος-Απρίλιος 2024

ΣΟΦΙΑ

ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ

Founder & Developer

Attica Lawyers

Κυβερνοασφάλεια & κυβερνοανθεκτικότητα για τις επιχειρήσεις_σελ.18

Η σχεδιαζόμενη πολεοδομική μεταρρύθμιση_σελ.28

Η απλούστευση των φορολογικών κανόνων στην ΕΕ_σελ.34

Η εμπορική διαιτησία στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον_σελ.38