Orðabók Kærleiksorðræðu
Ritstjórn: Dögg Sigmarsdóttir, Halla Þórlaug Óskarsdóttir, Martyna Karolina Daniel
Samstarfsaðilar: Hvassaleitisskóli, Juan Camilo Roman Estrada, Ós Pressan og R.E.C. Arts
Ráðgjafar: Achola Otieno, Chanel Björk Sturludóttir, Eiríkur Rögnvaldsson og Miriam Petra Ómarsdóttir Awad
Kápa og bókband: Anna Zelinková Umbrot: Droplaug Benediktsdóttir
Borgarbókasafnið, Reykjavík 2024 Verkefnið hlaut styrk úr Þróunarsjóði inn��ytjendamála og Sprotasjóði.
Kærleiksorðræða er verkefni sem leggur áherslu á upplifun af samskiptum, tilfinningalæsi og eignarhald á tungumálinu. Öll þau sem komu að verkefninu voru hvött til að búa til ný íslensk orð sem síðan var safnað saman í þessa nýstárlegu orðabók. Orðabókin er kaflaskipt eftir því hvernig orðin fundu sér leið í bókina. Þar má nefna orðasmiðjur á Borgarbókasafninu, vinnustofur í grunnskóla, framlög einstaklinga á upplestrarviðburðum og innsendar tillögur í gegnum netið. Kaflarnir eru sex talsins og í byrjun hvers þeirra er stutt lýsing á áherslum sem gefa vísbendingu um jarðveginn sem orðin spruttu úr. Flest framlögin komu inn sem handskrifaðar tillögur og mynd af þeim má finna í bókinni. Skilgreiningar á nýjum orðum voru ekki allar á íslensku og sum orð komu oft fyrir. Til einföldunar tóku ritstjórar tillögurnar saman, sameinuðu þær sem komu oftar en einu sinni fyrir, þýddu skilgreiningar yfir á íslensku, aðlöguðu að íslenskri málfræði eða einfölduðu til að gera textann aðgengilegri.
Ljóst er að birtingarmyndir hatursorðræðu eru margar í okkar samfélagi og afleiðingarnar alvarlegar. Ein af þeim er að fólk dregur sig út úr opinberri umræðu. Kærleiksorðræðunni var ætlað að skapa vettvang þar sem fjölbreyttir hópar fengju tækifæri til að tjá sig um eigin reynslu með sínum hætti – þitt mál er mitt mál. Íslenskan er mál okkar allra rétt eins og baráttan gegn hatursorðræðu og fyrir meiri kærleik í samskiptum viðkemur okkur öllum. Stundum beitir fólk hatursorðræðu óafvitandi, en það ætti ekki vefjast fyrir neinum þegar talað er af kærleik.
Hatursorðræða felur í sér alla tjáningu sem hvetur til, stuðlar að, dreifir eða réttlætir ofbeldi, hatur eða mismunun gegn einstaklingi eða hópi fólks – eða sem rægir þá vegna raunverulegra eða ætlaðra persónueinkenna þeirra eða stöðu (eins og kynþáttar, litarháttar, tungumáls, trúar, uppruna, aldurs, fötlunar, kyns, kynvitundar eða kynhneigðar).
Í dag er að mestu leiti horft framhjá hatursorðræðu og hatursglæpir eru sjaldnast tilkynntir, þeir eru ekki rannsakaðir sem slíkir og eru óskráðir. Með þessu eru fórnarlömb hatursorðræðu/hatursglæpa einangruð og standa oftast ein.
Hver er Íslendingur
Kærleikur í akademísku tungutaki
Eins og
Ástly
Hvassaleitisskóli
Önnur framlög einstaklinga
Orðasmiðja
Miriam Petra Ómarsdóttir Awad og Friðrik Agni Árnason stýrðu orðasmiðju þar sem þátttakendur voru hvattir til að endurhugsa hvaða þættir gera Íslending að Íslendingi. Hvers konar manneskju ímyndum við okkur þegar við heyrum orðið Íslendingur? Hvernig Íslendingar erum við og hvað myndi styðja okkur í að viðurkenna fólk með fjölbreytta fjölskyldusögu og misdökkan húðlit sem jafn íslenskt og annað sem fellur betur að staðalímynd um Íslending. Eins og Miriam og Friðrik bentu á:
Við erum öll bara Íslendingar og það ætti að vera nóg sem svar – en við þurfum samt oft að útskýra það með auka orðum því fólk tekur ekki mark á skýringum okkar.
Í orðasmiðjunni var leitað að nýjum íslenskum orðum sem ná utan um persónulega reynslu Íslendinga sem hafa oft verið krafin um svör um uppruna sinn vegna húðlitar eða annarra persónueinkenna.
bragðarefur
Íslendingur með fjölbreyttan bakgrunn
disslendingur
Sá sem gerir lítið úr öðrum
eníslendingur
Manneskja sem efast um hvort önnur manneskja teljist virkilega til Íslendings, falli hún ekki undir staðalímynd um bláeygan og ljóshærðan einstakling
fjöllendingur
Að eiga uppruna frá fleiri en einu landi. „Ég er fjöllendingur“
hérlendingur
Einstaklingur sem býr hér; er búsettur í þessu landi. Sá einstaklingur er hérlenskur.
hnýslendingur
Einstaklingur sem spyr mjög persónulegra spurninga um annað fólk og finnst hann eiga rétt á svörum.
innfæddur / útfæddur
Einstaklingur sem fæddist innanlands / einstaklingur sem fæddist utanlands
innlendingur
Íslendingur með fjölbreyttan bakgrunn.
mixlendingur
Íslendingur með fjölbreyttan bakgrunn.
píósý
Íslendingur sem flokkast sem P.O.C. (e. Person Of Color), litaður einstaklingur, er píósý Íslendingur.
samrunnin fjölskylda
Fjölskylda samsett af fólki með fleiri en einn uppruna.
samrunninn uppruni
Einstaklingur með uppruna frá fleiri en einum stað
upprunahnýsni
Að taka ekki mark á fólki þegar það segist vera íslenskt eða spyrja í ótíma um uppruna fólks.
upprunaneitun
Að samþykkja ekki að manneskja tilheyri stað sem hún segist vera frá.
þjóðernisneitun
Að samþykkja ekki að manneskja geti tilheyrt ákveðinni þjóð.
Orðasmiðja
Lara Wilhelmine Hoffmann og Renata Emilsson Peskova stýrðu orðasmiðju fyrir nemendur, rannsakendur, kennara og öll sem hafa áhuga á að skrifa eða tala á „fræðilegu tungumáli“. Þær notuðu skapandi aðferðir og æfingar til að hvetja þátttakendur til að leika sér með fræðilega texta. Í orðasmiðjunni var rætt um merkingu inngildingar með gagnrýnum hætti, málvenjum ögrað og ný hugtök fundin upp til að nota um fólksflutninga, fjöltyngi og kennslufræði.
af alúð
Notað fyrir enska orðið „please“. Orð sem notað er til að sýna vinsemd eftir að hafa beðið um eitthvað, án þess að hafa einhverja sérstaka áherslu, einungis til að sýna kurteisi og virðingu, sýna alúð og velvilja.
Dæmi: „Gætirðu rétt mér saltið, af alúð?“
borgararmenntun
Þýðing á orðinu “Éducation civique” (FR) / Civic education (EN). Hér er um að ræða fag í skólum þar sem nemendur læra hluti sem tengjast samfélaginu, réttindum og réttlæti, svo sem af hverju við höfum réttindi, hvað það þýðir að vera jafningi, „góður borgari“ og lifa í samfélagi við aðra.
enefla
Þýðing á sögn úr amharísku sem notuð er í Eþíópíu til að bjóða öðrum sem er í grenndinni eða á leið framhjá að setjast hjá þér og gæða sér á mat sem þú ert með. Manneskjan getur verið ókunnugur einstaklingur eða vinur. Enefla er sögn sem notuð er til að sýna umhyggju og styrkja félagsleg tengsl. Orðið er borið fram sem „enebla“.
huldustjórnun (e. manipulation)
Það að reyna að stjórna einhverjum í leyni, í eigin hagsmunaskyni. Þýðing á enska orðinu manipulation. Huldustjóri – manipulator. Að huldustjórna – to manipulate.
innflytjendaþakklæti
1. Þakklæti innflytjenda gagnvart samfélaginu
2. Þakklæti sem samfélagsið ætlast til að innflytjendur eigi að upplifa og sýna
íslenskuforðun
Að forðast það að tala íslensku fyrir framan aðra
íslenskurif
Þegar íslenskan er notuð til að skapa hindrun milli fólks / ýta undir misskilning milli fólks / útiloka fólk
leynistjórnun
Íslensk þýðing á enska orðinu manipulation
svæðismenning
Þýðing á enska orðinu regional culture. Það getur verið snúið að útskýra á íslensku að þú sért frá landi sem skiptist upp í svæði þar sem menning og tungumál á hverju svæði fyrir sig eru ólík.
vatnadrama
Þegar vatn sullast yfir borð! Orðið má líka nota til að lýsa loftslagsbreytingum sem tengjast vatni og veðri, bæði í bókstaflegri merkingu eða sem myndlíking.
vinnuforðun
Að forðast að mæta til vinnu, neita að vinna.
Orðasmiðja
Maó Alheimsdóttir og Karólína Rós Ólafsdóttir buðu þátttakendum í orðasmiðjunni að rifja upp orðatiltæki sem þeir ólust upp við, endurskoða þau og þróa ný sem byggja á þeim grunni. Orðasmiðjan skapaði rými fyrir nýstárlegar setningar og orðatiltæki. Með því að virkja minningar, skynfærin og mismunandi tungumál eða talsmáta, varð til nýr orðaforði sem tengdist kunnuglegum tilfinningum úr fortíðinni. Einnig var rýnt í orðatiltæki sem vísa í úrelt gildi eða fyrirframgefnar hugmyndir sem fela í sér vanvirðingu og orðatiltækum breytt til að tengja við nýjar tilfinningar. Sérstaklega var rýnt í tengsl fólks við tungumál sem þau hafa lært, tengsl við eigið móðurmál og hvernig tengsl slíkra tungumálaheima endurspeglast í orðatiltækjum.
að kristna Texas í huganum
Að hugsa vel og lengi um eitthvað
að leggjast á Miklubrautina
Að fara í fýlu
barnafrelsi
Frímínútur
dramadós
Dramatískur einstaklingur; dæmi um notkun: Þetta eru nú meiri dramadósirnar í nefndinni
að fara með köttinn til Kóreu
Að bregðast við atviki eða aðstæðum á óhóflegan hátt miðað við tilefnið
eins og dropar af vatni
Þegar tveir eða fleiri hlutir er mjög líkir eru þeir eins og dropar af vatni
ekki opna dramadós(ina)
Ekki taka dramakast
gleyptir þú trúðinn?
Sagt þegar einhver segir mjög lélega brandara.
guð dreymi þig
Ný útgáfa af „guð geymi þig“
kýrin er í krónni / kýrin komin í fjárhúsið
Allt farið í bland eða rugl
lífsjafndægur
Augnablikið þegar einstaklingur hefur lifað jafnlengi utan og innan móðurkviðs.
pizza sem fjallar um pepperoni og ost Eitthvað ofureinfalt sem er látið líta út fyrir að vera flókið
skyr ofan á brauð / skyr á brauð
Eins og pólski frasinn jak groch z kapusta = „eins og baunir með káli“. Þegar eitthvað meikar ekki sens er hægt að segja: Þetta er algjört skyr á brauð
við skulum byrja á að verpa egginu
Byrjum á byrjuninni, förum ekki fram úr okkur
það grær áður en jöklarnir bráðna
Í staðinn fyrir „það grær áður en þú giftir þig“
það grær áður en þú deyrð
Í staðinn fyrir „það grær áður en þú giftir þig“
Ástly er tilbúið orð, búið til úr íslenska orðinu ást með tilvísun í enska orðið lovely (yndælt). Jordic Mist og Sóley Ómarsdóttir buðu í orðasmiðju þar sem fólk kom saman til að deila og ræða sín ástsælustu orð sem snúa að umhyggju og kærleik. Í smiðjunni var ólíkum móðurmálum sem töluð eru í samfélaginu fagnað. Þátttakendur ræddust við, afbyggðu orð og suðu saman atkvæði, bókstafi og hljóð til að búa til ný íslensk orð til að færa tungumálinu lit og gleði.
ástblik
Tiltekið augnablik þegar upplifun sterkrar og djúprar ástar heltekur einstakling skyndilega og hefur djúpstæð áhrif á hann. Samsett úr danska orðinu øjeblik (augnablik) og íslenska orðinu ást.
ástpresso
Að vera ástfanginn – fangi ástar. Samsett úr spænska orðinu preso (fangi) og íslenska orðinu ást.
farvi
Virðing fyrir mörkum og persónulegu svæði annarra. Samsett úr orðunum virðing og að biðja fólk að fara.
kalóhlýja
Hlýjan sem þú finnur þegar einhver sem þykir vænt um þig breiðir yfir þig teppi, sæng eða umvefur með hlýju sjali eða trefli þegar þú þarft á því að halda. Samsett úr spænska orðinu calor (hlýja) og íslenska orðinu hlýja.
knúts
Að veita öðrum andrými til að jafna sig og upplifa kærleik, hlýju, huggun og skilyrðislausan stuðning í öruggu rými og án þess að dæma með nokkrum hætti. Samsett úr velska orðinu cwtch (faðmlag) og íslenska orðinu knús.
Dæmi: Þarftu á knútsi að halda eftir það sem á undan er gengið? Sestu hjá mér og segðu frá.
komidást
Að tjá ást og umhyggju með matargerð og með því að bjóða öðrum að deila mat með þér. Samsett úr spænska orðinu comida (fæða) og íslenska orðinu ást.
kæríó
Einstaklingur sem maður er í ástarsambandi við, ert hrifin af eða þykir vænt um. Orðið getur átt við einstakling af hvaða kyni sem er. Samsett úr spænska orðinu cariño (ástúð) og íslenska orðinu kær.
melske
Ástardýrkun. Samsett úr litháísku orðunum meili (ást) og melskis (þú biður) og íslensku sögninni að elska.
rakkást
Tjáning væntumþykju og ástar án þess að upplifa vandræðaleika sem getur fylgt ástarjátningum í tilteknum kringumstæðum. Samsett úr finnska orðinu rakkaus (ást) og íslenska orðinu ást.
Orðasmiðja
Listrænu grasrótarsamtökin R.E.C. Arts, ásamt fjölmenningarsérfræðingnum Juan Camilo færðu Kærleiksorðræðuna til nemenda 6. og 7. bekkjar Hvassaleitisskóla. Í skapandi vinnustofum veltu nemendur fyrir sér samkennd, tilfinningalæsi og virðingu í samskiptum.
Á vinnustofunum var rætt um skaðlega orðanotkun, sem túlka má sem fordóma eða einelti. Nemendur voru hvattir til að líta inn á við í þeim tilgangi að vinna gegn hatursorðræðu. Aðferðafræði miðlunar voru leikir, spuni, samtöl og hópverkefni. Ein vinnustofan fól í sér að búa til ný íslensk orð og nýta sér fjölbreyttan tungumálabakgrunn til þess. Nemendur voru hvattir til að tjá, túlka og skapa orð sem tengjast tilfinningum og rækta uppbyggileg tengsl sín á milli og við íslenska tungu.
að drepa fisk með fiski
Notað til að lýsa einhverju sem er ekki mögulegt eða mjög undarlegt
alpha sigma
Einstaklingur sem stjórnar öllu eins og alpha, sem er æðst/-ur í virðingarstiganum
bró bró
Getur verið notað um vin eða bróður þinn
brosbelgur
Einstaklingur sem er alltaf brosandi
einelta
Að einelta þýðir að leggja einhvern í einelti, að skilja útundan eða meiða.
elskandiháttur
Að elska á ákveðin hátt
fagurfræðilegt
Án efa fallegt
frangraður
Sá sem er pirraður og angraður á sama tíma.
freiði
Reiði og leiði á sama tíma
glolt
Gleði og stolt
glótti
Ótti og gleði
gogagoga
Hoppa niður af þaki á byggingu, t.d. er hægt að banna fólki að gogagoga sem fer upp á þak
heppnigóður
Að vera góður í heppni, til dæmis í að kasta teningum
hugartregða
Að eiga erfitt með að hugsa og fá hugmyndir
hæt /-t/-ur
Að vera hæfileikarík/-t/-ur og sæt/-t/-ur
illbeldi
Vanlíðan vegna þess að maður beitti ofbeldi
jólandi
Sá sem er alltaf til í jól
jurnork
Svo mikill vindur að tré hreyfast mikið
kíper
Markmaður sem grípur boltann svo hann klessi ekki á andstæðing
klæði
Upplifun af kvíða og öryggi á sama tíma
ljósgleði
Sterkara orð yfir gleði
lulla
Lítið barn sem ullar
meðelti
Þegar þú stendur með einhverjum sem lendir i einelti
miðjuhönd
Ef manneskja væri með þrjár hendur, þá myndi sú í miðjunni vera kölluð miðjuhöndin
mjúkheitur
Sá sem er góður við aðra, til dæmis með því að tala fallega, bera virðingu, sýna tillitssemi og byggja aðra upp.
nývandið
Það þýðir að vera alveg sama um nýjungar í eigin lífi. Dæmi: „Varstu að fá nýja vinnu?“ „Já, en mér er nývandið um það.“
ofbelda
Að beita ofbeldi, dæmi: „Hann ofbeldar mig“
orðreiði
Tilfinning þegar mann langar að blóta og segja svo margt ljótt
ótillitsemi
Að vera leiðinlegur við aðra og taka ekki tillit. Samheiti: Tillitsleysi
reiðhatur
Þegar reiði og hatur blandast saman í tilfinningu
reiðsorg
Tilfinningin að vera bæði reiður og leiður
sigma
Flottur einstaklingur
sjálfsreiði
Að vera reiður út í sjálfan sig skibiti
Eitthvað sem veitir þér gleði
slei
Manneskja sem er flott, glæsileg og vekur aðdáun
smásamur
Einstaklingur sem vill ekki eiga mikið
snjóleðja
Annað orð yfir slabb í kjölfar slyddu
sorreið
Tilfinning sem er blanda af sorg og reiði
spennukvíði
Tilfinning sem er blanda af kvíða og spennu, t.d. er hægt að upplifa spennukvíða áður en maður fær einkunn úr prófi
spæddur
Að vera bæði spenntur og hræddur á sama tíma
stess
Tilfinning sem er blanda af kvíða, stressi og spennu.
stolthrós
Hrós sem maður gefur öðrum og er stoltur af stresskvíði
Tilfinning sem er blanda af stressi og kvíða
særvalda
Að særa aðra manneskju eða láta henni líða illa undirdiskur
Diskur undir matardisk til að koma í veg fyrir að matur komi á borðið
viðkvæmdarsemi
Að taka tillit til þeirra sem eru í viðkvæmri stöðu og hjálpa þeim ynjumæður
Sjálfstæðar mæður sem sinna foreldrahlutverkinu einar
þolinheppni
Þegar heppnin kemur eftir þolinmóða bið
Orðasmiðja
Fyrstu framlögin í þessa orðabók komu fram á degi íslenskrar tungu 16. nóvember 2023. Síðan þá hefur Kærleiksorðræðan farið víða. Á Fjölmenningarþingi Reykjavíkurborgar 4. maí 2024 var fleiri orðum safnað með þátttakendum á þinginu. 15. júní var boðið upp á opinn mæk með Samtökunum ´78 um hýryrði og nýyrði sem Mao Alheimsdóttir stýrði.
Kærleiksorðræða var kynnt á Listahátíð Reykjavíkur 16. maí. Þar stýrði Pedro Gunnlaugur Garcia pallborðsumræðum með verkefnastjórum Kærleiksorðræðunnar, Martynu Daniel og Dögg Sigmarsdóttur, ásamt Ágústu Þorbergsdóttur hjá Árnastofnun, verkefnastjóra Íðorðabankans og Nýyrðavefins, þar sem þau ræddu nýyrði og orðsköpun í ljósi samfélagsbreytinga og sambands innflytjenda við íslenskuna. Á vef Borgarbókasafnsins var einnig sett upp rafræn gátt þar sem hægt var að senda inn ný orð í orðabókina. Í þessum síðasta kafla orðabókarinnar finnur þú orðin sem urðu til við ofangreind tilefni eða fundu sér leið í orðabókina með rafrænum hætti gegnum gáttina. Auðum síðum var bætt við aftast í kaflann og þau sem fletta í gegnum orðabókina síðar meir hvött til að bæta nýjum orðum við Kærleiksorðræðuna.
ástargerð
1. Það sem er gert með ást 2. Afurð þess sem er búið til af ást
Dæmi: - Vá! Þetta er ástgert málverk. Eða: Ég kem með ástgerðan mat í partýið.
að ísl-enska
Að tala ensku við íslenskumælandi innflytjanda.
Dæmi: Vinur hennar fór strax að ísl-enska mig
að spjallkúra
Sagnorðið að spjallkúra lýsir því þegar samræður við einhvern veita hlýju og þægindi á borð við að kúra saman. Það er eins og að leggjast í notalegan faðm, en bara í orðum.
Dæmi 1: Það er svo gott að spjallkúra með þér, ég næ svo góðri slökun eftir samtöl okkar.
Dæmi 2: Að spjallkúra með henni/honum/háni veitir langþráða hlýju eftir erfiðan dag.
blundtakki
Takki sem stöðvar vekjaraklukkuna tímabundið á meðan maður reynir að vakna en slekkur ekki á henni ef ske kynni að maður sofnaði aftur.
brjálæðisvíma
Víma sem fylgir því að verða ástfangin/-ð/-nn
draumljóð
Ljóð sem koma til manns í draumi
dýíssælgæ
Dýrka ís og sælgæti
eftirmorgunskvíði
Sá kvíði sem heltekur mann morguninn eftir að hafa sofið hjá einhverjum.
Dæmi: Ég vaknaði við skelfilegan eftirmorgunskvíða. Ætlar hann að skrifa mér eða ekki?
elpeksa
Að elska pizzu
eyrnanudd
Eyrnanudd lýsir þeirri ánægjutilfinningu sem fylgir því að hlusta á eitthvað sérstaklega þægilegt eða ljúft í tali eins og mjúka rödd, orð sem flæða auðveldlega eða tjáningu sem veitir gleði og hugarró.
Dæmi: Orð hans eru eyrnanudd; renna mjúklega í gegnum huga minn.
fagraorðaþoka
Falleg blekking sem maður fellur fyrir, falleg orð sem maður lætur blekkja sig
fjöleining, fjölsett, fjölselda
Samsettar fjölskyldur. Nær betur um fjölskyldusamsetningar nútímans
foreldri 1 / foreldri 2
Í staðinn fyrir móðir og faðir í skjölum/skráningareyðublöðum
gaslæsi
Að vera gaslæs. Að geta lesið í aðstæður og skilið hvenær er verið að gaslýsa þig
glápamaður
Einstaklingur sem starir á þig
glundró (no) og glundrótt /-ur (lo)
„A beautiful mess“. Aðstæður eða manneskja sem einkennist af fallegri kaótík og þeim töfrum sem fylgja því þegar innri taktur fær að ráða. Andstætt orðinu dugleg en ekkert síður jákvætt. Samsett af orðunum glundroði, ró og göldrótt.
Dæmi 1: Líf mitt þessa dagana er ansi glundrótt.
Dæmi 2: Heima ríkir glundró.
hugafrábrugðin /-ð /-nn
Þegar hugur einstaklings skynjar heiminn með frábrugðnum hætti en algengt er talið, er sá einstaklingur hugafrábrugðinn. Til dæmis einstaklingar með athyglisbrest eða einhverfu; skynsegin fólk.
Dæmi: Hildur er hugafrábrugðin
ísípísí
Notað þegar eitthvað er auðvelt, ekkert mál.
kvárföt
Eins og karlföt og kvenföt, þá er hægt að tala um kvárföt
lovjú
Tjáir ást.
Dæmi: Bæbæ, lovjú mamma!
lýðræðishetjuskapur
Þegar manneskja stendur vörð um grunngildi lýðræðis í verki, þá sýnir hún af sér lýðræðishetjuskap
lærleggssmíð
Setja hluti saman úr ólíklegum pörtum, stundum í neyð því réttu hlutirnir eru ekki til.
marlækna (sagnorð)
Að synda í sjónum til að koma líkama og sál til heilsu á ný.
Dæmi: Ég hef verið með kvef, ég þyrfti að fara bráðum að marlækna mig.
minnihlutahópastress
Stress sem fólk sem tilheyrir minnihlutahópi upplifir, aukastress sem einkennir tilveru minnihlutahópa
neyslufall
Tilfinningin eftir að hafa eytt miklum peningum, gjarnan í óþarfa. Getur líka merkt ástand eftir mikið bruðl, þegar „rennur af manni“.
nder
Kóríander án kóría
ómjólk
Ómjólk er jurtadrykkur sem getur verið notaður í staðinn fyrir kúamjólk. Ómjólk er líka hvít á litinn.
ostfanginn
Að elska ost ótrúlega mikið. Gætið líka þýtt: að elska einhvern á væminn (e. cheesy) máta.
plís
Notað til að biðja um eitthvað, til að stytta: Viltu gjöra svo vel...
pokamenning
Poki er orð sem er notað um allt, alls staðar! Þetta var fyrsta orðið sem ég mundi eftir þegar ég var að byrja að læra íslensku. Fyrsti íslenski brandarinn minn var um þetta orð.
saknást
Ég elska ömmu og afa en þau eiga heima í Póllandi þannig að ég sakna þeirra líka.
sambandshyggja
Amatonormativity
samkenndarfötlun
Skortur á eðlilegum samkenndarþroska eða hæfni til að beita honum.
Dæmi 1: Einstaklingur leggur í P-stæði og segir: „Ef einhvern vantar stæðið þá færi ég mig auðvitað.“
Dæmi 2: Lögfræðingarnir á þriðju hæð segja að það þurfi ekki að setja upp lyftu fyrir svona fáa. Þeir eru líklega samkenndarfatlaðir.
Viðhorf sem lýsa samkenndarfötlun: Óþolandi að vera með grímu (í heimsfaraldri), bara 2% sem deyja, geta þau ekki verið heima? Þessir útlendingar fá endalausa peninga, hvað með okkar fólk? Ef hann hefði smá sjálfstjórn gæti hann komið sér úr neyslu. Ég veit um fullt af fólki sem svindlar til að fá bætur. Um ákall til að bæta kjör fátækra: „Þetta snýst bara um að kunna að fara með peninga. “
sektarkenndarhömlur
Þegar sektarkennd verður hamlandi
skásystkin
Systkin sem eru ekki sammæðra eða samfeðra
smula (smulur)
Betra orð yfir geirvörtu
sólarleyfi
Leyfi til að fara til útlanda til þess að sóla sig á vetrartíma. Dæmi: Ég er að fara í sólarleyfi til Tene.
spenntóttabið
Óttablandin spenningsbið eftir t.d. eldgosi sem að þú veist að mun koma en veist ekki hvenær. Samsett úr orðunum spennt, ótti og bið.
steinþögull
Þögull sem steinn, hjúpaður þungri, óhaggandi þögn
talkvíði
Kvíði tengdur því við að tala
tárahik
Tárvott hik. Sorglegt hik. Vanlíðan sem fylgir því að hika.
tilveruvitundarflug
1. Skref sem maður tekur til að njóta hverrar einustu sekúndu með manneskju sem maður elskar eftir að hafa fengið tilveruvitundarhrap
2. Allt sem maður gerir til að njóta lífsins til fullnustu.
3. Skyndilegur skilningur á því að lífið er tímabundið og þess virði að lifa.
Dæmi: Ég var að hugsa um lífið og allt í einu fékk ég tilveruvitundarflug!
tilveruvitundarhrap
Tilfinning sem kemur þegar maður fattar að einhver sem maður elskar gæti dáið á morgun.
Dæmi: Hann lá í rúminu og horfði á maka sinn þegar hann fékk tilveruvitundarhrap.
tunguhlunkur
Þegar við upplifum einhverskonar þunga eða doða í tungunni eins og það sé erfitt að stjórna henni. Finnum fyrir kvíða og vonleysi við að tala. Samsett úr orðunum tunga og hlunkur (stór þungur hlutur eða klumpur).
Dæmi 1: Ég finn fyrir tunguhlunk þegar ég tala íslensku.
Dæmi 2: Ég skal losa mig við þennan tunguhlunk og taka þátt í þessu.
Dæmi 3: Þegar ég losaði við tunguhlunkinn, þá leið mér vel og ég gat talað og verið ég sjálf.
tunguhnútur
Lamandi tilfinning þegar maður undir álagi getur ekki borið fram eitt orð
tunguslökun
Flæði – „talflæði“ – sem kemur stundum á óvart eftir sýnda sjálfsmildi þegar og hugsunin „ég er nóg“ kemur til skila. Þá slakar tungan á og töfrar gerast. Mildi er lykillinn að tunguslökun.
tvíbúi
Einstaklingur sem býr á Íslandi en er upprunalega frá öðru landi. Á milli tveggja heima, með tvær rætur. Samheiti: Innflytjandi.
Við viljum ekki búa í samfélagi þar sem við erum „þið og við“, „við og þau“. Við erum eitt samfélag: Íslendingar af íslenskum uppruna og Íslendingar af erlendum uppruna.
Okkur langar að deila þekkingu okkar á eigin menningu, vernda tungumálin okkar svo börnin okkar geti alist upp tvítyngd, með sjálfsmynd sem spannar tvo menningarheima. Á sama tíma viljum við, tvíbúar (innflytjendur), að sjálfsögðu fræðast um íslenska menningu, læra tungumálið og taka virkan þátt í samfélaginu.
Dæmi: „Ég er tvíbúi, ég er upprunalega frá Litháen en bý á Íslandi.“
vindhviðasnarpur
Snarpur, skyndilegur, eins og vindhviða
ævinir
Vinir ekki óvinir en rífast samt (e. frienemies)
þagnarskuld
Að skulda þögn vegna þess að maður hefur talað of mikið. Orðið er sérstaklega viðeigandi í aðstæðum þar sem við höfum tekið yfir samræður án þess að búa að reynslu, þekkingu eða innsýn um málefnið. Þá er gott að huga að þagnarskuldinni, þegja og leyfa öðrum að tjá sig.
Dæmi: Jæja Bjarni, þú leggur ekkert inn, tekur bara út og þagnarskuldin stækkar og stækkar.
þægindablaðra
Er sá rammi eða aðstæður þar sem einstaklingur finnur ekki fyrir óþægindum í félagslegu samhengi, t.d. að skoðunum þínum eða hugmyndum um heiminn er ekki ögrað.
