Coachlink Magazine 2: Intuïtie by Boom uitgevers

Coachlinkmagazine n a j a a r s e d i t i e , n ov e m b e r 2 0 1 4 , n u m m e r 2 , p r i j s 造 9,95

Intu誰tie

Sir John Whitmore Het ware geluk hangt af van de vraag of je je eigen pad in het leven kunt vinden

Coachen is weten wanneer je je geduld moet verliezen

Rozemarijn Dols

Erik Bertrand Larssen Helweek brengt je dichter bij je doel en je droom

De NOBCO is Nederlands grootste organisatie van beroepscoaches Coaches kiezen voor de NOBCO omdat ze hun vak serieus us es nemen en de Ethische Gedragscode voor beroepscoaches graag onderschrijven. Daarnaast biedt de NOBCO een groot aantal voordelen. www.nobco.nl

De voordelen op een rij * Je eigen coachprofiel op de NOBCO-website en daardoor te vinden via de ‘Vind een Coach’ functie; * Toegang tot het speciale Intranet op de NOBCO- website vol met handige documenten voor de beroepspraktijk; * Gratis deelname aan vrijwel alle NOBCO-lezingen en NOBCO-workshops (t.w.v. € 95,- per landelijke bijeenkomst en € 45,- per regionale bijeenkomst); * Je eigen coachprofiel in de NOBCO Coaching App ‘Mijn Coach’, de app is beschikbaar voor iPhone, iPad en Android telefoons; * Gratis gebruik van de NOBCO Coaching Monitor, het online evaluatieinstrument voor coachtrajecten; * Lidmaatschap van de EMCC, de Europese Beroepsorganisatie voor coaches (European Mentoring & Coaching Council, t.w.v. € 150,-);

De Nederlandse Orde van Beroepscoaches is dé beroepsorganisatie voor mensen die coaching beroepsmatig uitoefenen. De NOBCO maakt deel uit van de European Mentoring & Coaching Council (EMCC).

Aansluiten bij de NOBCO? Doen! Voor € 325 excl. BTW ben je aangesloten bij de NOBCO en kun je gebruikmaken van deze voordelen. Sluit je vandaag nog aan. Surf naar www.nobco.nl/aansluiten

* De mogelijkheid om het Europese keurmerk voor coaches (EIA) te behalen (de NOBCO is licentiehouder in Nederland); * Maandelijks het NOBCO e-Magazine, vol informatie over de nieuwste ontwikkelingen op ons vakgebied;

www.nobco.nl/keurmerk

* Mogelijkheid tot deelname in Intervisiegroepen en Vaksecties; * Forse korting op de collectieve (beroepsaansprakelijkheids)verzekeringen.

Europees keurmerk voor Coachopleidingen (EQA) Sinds eind 2010 faciliteert de NOBCO dat in Nederland ook coachopleidingen volgens het Europese accreditatiesysteem van de EMCC getoetst kunnen worden. Dit Europese keurmerk -de European Quality Award- gaat uit van hetzelfde competentieprofiel als EIA met dezelfde vier niveaus. Voor meer informatie: www.nobco.nl/opleidingen.

www.nobco.nl/youtube www.nobco.nl/linkedin www.nobco.nl/twitter #XCKNCDNG QP VJG

www.nobco.nl/app KENNISCENTRUM VOOR COACHING

www.nobco.nl/kenniscentrum

EEditorial dit rii l

Na de overweldigend positieve reacties op het eerste nummer van Coachlink Magazine kon een vervolg niet uitblijven. Welkom bij de tweede editie, wederom gepresenteerd met trots door iedereen die heeft

The Road Not Taken – Robert Frost – Two roads diverged in a yellow wood, And sorry I could not travel both And be one traveler, long I stood And looked down one as far as I could To where it bent in the undergrowth; Then took the other, as just as fair, And having perhaps the better claim, Because it was grassy and wanted wear; Though as for that the passing there Had worn them really about the same, And both that morning equally lay In leaves no step had trodden black. Oh, I kept the ﬁrst for another day! Yet knowing how way leads on to way, I doubted if I should ever come back. I shall be telling this with a sigh Somewhere ages and ages hence: Two roads diverged in a wood, and I — I took the one less traveled by, And that has made all the diﬀerence

meegewerkt. We hebben het aantrekkelijke, ‘glossy’ voorkomen vastgehouden en bieden een breed palet aan interessante vakartikelen voor en door coachingsprofessionals en human interest-rubrieken. Voor het openingsinterview hebben we de ‘godfather van het coachvak’ weten te strikken: sir John Whitmore met een prachtig relaas over de groei van zijn vak en zijn passies. Niet minder opgetogen zijn we over de interviews met Rozemarijn Dols en Erik Bertrand Larssen, bij beiden spat de energie van de pagina’s af! Het thema van dit nummer is intuïtie, een thema dat me aan het hart gaat omdat het zo veel te bieden heeft naast ratio. Het herkennen van je professionele intuïtie is één ding, maar erop durven varen geeft de gang door het werkende leven vleugels. Dat je daarbij soms je hoofd stoot, hoort erbij, zolang je maar niet verkrampt en uit koers raakt door je intuïtie dan maar in de wind te slaan. Over intuïtie is veel te zeggen en te schrijven, zo blijkt ook uit de interessante artikelen die we voor dit nummer aangeboden kregen. Ik wens iedereen veel leesplezier en inspiratie om je eigen intuïtie vleugels te geven. Als aftrap het prachtige gedicht van Robert Frost, het eerste wat mij te binnen schoot bij het zien van het omslag van deze editie. eline crijns uitgever

coachlink magazine

•1

Inhoud

Artikelen 16 Hoe je optimaal gebruikmaakt van je intuïtie

Interviews

Martijn Meima

8 De geestelijk vader van het coachen

20 De kracht van

Transformational Presence in coaching

Sir John Whitmore over zijn drijfveren

Jos Rovers

24 Innerlijk weten

46 De boekenkast van …

Ad Bergsma

Rozemarijn Dols, schrijfster/ leiderschapsexpert

30 Ga je mee verdwalen? Marjoleine Vosselman

75 ‘Voor mij is het belangrijk dat je steeds je beste zelf laat zien.’

Erik Bertrand Larssen helpt zijn coachees voortdurend het perspectief te veranderen

34 Een magische stem? Anita Bakker

38 Intuïtief coachen: kunst of kunde?

Sandra Minnee

Rubrieken

Het nachtkastje van Edward de Boer

Het weekendgevoel van Saskia Langenberg Boek

37, 74

De fiets van Lex Mulder 2 • coachlink

magazine

De coachstijl van Cobi Brouwer

66 Hoe ik coach werd Frank Schaper 87 De coachplek van Esther Hasselman

42 Diepzeeduiken in intuïtie en het onbewuste

Anne-Lies Hustings

70 Rationale analyse en intuïtie als twee handen op een virtuele buik

Johan Oltvoort en Anne Ribbers

54 De tien geheimen van snel

80 Weten voorbij de wereld

en goed beslissen

van logica

Jolien Slavenburg en Gert-Jan van Schaik

58 Stap voor stap naar meer werkgeluk

Onno Hamburger

Caroline Beumer

84 Het intuïtiemodel voor teams in de toekomst

Sietske Biesmeijer en Peter ten Buuren

90 Intuïtie in kunst

62 Intuïtie is beweging

en coaching

Jaap van Manen

Annemijn Birnie en Mirjam Dirkx

68 Het incongruentiesyndroom

95 Van nature

Ans Tros

Columns

13 Tim Theeboom 45 Andrea Wiegman 61 Huub van Zwieten 79 Manu Busschots 89 Ariadne ter Haar

Marit Agterhof

En verder Wie werkten mee Colofon

Ik weet niet beter … Winnen!

28 coachlink magazine

•3

Caroline Beumer is algemeen directeur van BrandNewWay. Zij ontwikkelt en geeft trainingen voor zowel volwassenen als kinderen en schreef diverse boeken > 80

Peter ten Buuren en Sietske Biesmeijer trainen vanuit Peoplecoaching groepen op samenwerking en coachen medewerkers op hun persoonlijke eﬀectiviteit > 84

Annemijn Birnie en Mirjam Dirkx werken als coach en trainer vanuit De muzen aan het woord. Zij leren ervaren begeleiders om te werken met de Griekse muzen in hun trainingen en supervisietrajecten. Ook schreven ze het boek De muzen aan het woord > 90

Onno Hamburger is psycholoog en senior trainer en gelukscoach bij Van Harte & Lingsma. Hij is coauteur van Gelukkig werken > 58

Anne-Lies Hustings is Non-conceptual coach en opleider voor Phasecoaching en opleider in de Leary Academy. Zij is auteur van diverse boeken over assertiviteit, burn-out en gedragsverandering

Jaap van Manen is auteur van Danscoaching en Vaarwel geloof! Hij werkt vanuit MOBILE als dansen lifecoach voor organisaties en particulieren > 62

> 42 4 • coachlink

magazine

foto: liesbeth dingemans

Dr. Ad Bergsma is psycholoog en geluksonderzoeker. Hij promoveerde aan de EUR op geluk. Hij schreef diverse toegepaste geluksboeken > 8, 24

foto: jacobijn erdtsieck

Anita Bakker is samen met Jacqui Halmans eigenaar van Halmans & Bakker. Zij verzorgen trainingen en masterclasses op het gebied van coaching. Samen schreven ze Coachen met lef > 34

foto: emilio brizzi

Marit Agterhof werkt als coach, trainer en opleider van beroepskrachten binnen de jeugdhulpverlening. Haar drijfveer is om mensen letterlijk en ﬁguurlijk in beweging te krijgen > 95

foto: marie smit

foto: ilse bakker

Wie werkten mee

Sandra Minnee is psychologe en helpt vanuit haar coachpraktijk A’mare mensen en organisaties hun unieke creatieve energie te benutten. Ze ontwikkelde de online test BreinStijl@Work > 38

Jos Rovers is partner bij Het Eerste Huis. Deze organisatie biedt moderne veranderaanpakken door coaching, training en advies. Jos begeleidt individuen, teams en organisaties in grote en kleine veranderingen > 20

Jolien Slavenburg en Gert-Jan van Schaik helpen vanuit Kernzaken beslissers sneller, met meer vertrouwen en met een betere kwaliteit te kiezen. Onder andere met het programma Beter Beslissen vanuit je Buik > 54

Johan Oltvoort is bedrijfsjournalist met jarenlange ervaring als tekstschrijver en woordvoerder, met name binnen de gezondheidszorg. Anne Ribbers is psycholoog, oprichter van eCoachPro en coauteur van E-coaching. Zij doet aan Tilburg University onderzoek naar de eﬀectiviteit van coaching > 70

foto: paul grefkens

Martijn Meima is trainer, business- en personal coach bij de Academie voor Intuïtief Coachen > 16

Ans Tros is ondernemer, auteur en creatief directeur van twee opleidingsinstituten die zijn gespecialiseerd in coachopleidingen: SchoolvoorCoaching en VistaNova > 68

En verder ...

Marjoleine Vosselman is psycholoog, trainer zingevende gespreksvoering bij Zinproeverij en coauteur van het boek Zingevende gespreksvoering, helpen als er geen oplossingen zijn > 30

Rick van Asperen Edward de Boer Marjon Bohré Katja Broekhuijsen Cobi Brouwer Lineke Bruins Manu Busschots Joost Crasborn

Kees Dogterom Rozemarijn Dols Ariadne ter Haar Esther Hasselman Diederik de Klerk Saskia Langenberg Erik Bertrand Larssen Mieke Janssens

Suzanne van LeeuwenMonteiro Lex Mulder Frank Schaper Tim Theeboom Andrea Wiegman John Whitmore Huub van Zwieten

coachlink magazine

•5

COLOFON CCO O OLO L LO O F FO ON O N Coachlinkmagazine Coachlink Magazine

Wie werkten mee

Hoofdredactie Eline Crijns Eindredactie Nienke Post Marloes van Beersum Rubrieken Nienke van Oeveren Vormgeving Andre Klijsen, Villa Y

Nienke van Oeveren Vanuit Boekredactie redigeert Nienke van Oeveren managementboeken en schrijft zij voor tijdschriften.

Victor Mion werkte als professioneel tenniscoach en is directeur van VM Corporation. Hij schreef One Minute Coaching en is coauteur van Presteren met Pavlov.

Dr. Joep Schrijvers, auteur van o.a. Hoe word ik een rat?, doet onderzoek voor zijn nieuwste boek: een ideeëngeschiedenis van leiderschap en management in de westerse cultuur. Daarnaast is hij universitair docent veranderwetenschap en spreker.

Eline Crijns Uitgever Boom Nelissen en Coachlink

Marloes van Beersum Adjunct-uitgever Boom Nelissen en redactie Coachlink

Martine Siemons Marketing Boom Nelissen en Coachlink

Sandra Buijel Bureauredacteur Boom Nelissen en redactie Coachlink

Nienke Post Stagiaire redactie Boom Nelissen en Coachlink

Andre Klijsen Vormgeving Coachlink Magazine

Uitgeverij Boom Nelissen Postbus 15970 1001 nl Amsterdam www.coachlink.nl info@coachlink.nl @coachlinkNL Adverteren Voor meer informatie over adverteren, kunt u contact opnemen met de uitgeverij via adverteren@coachlink.nl of 020-5218934 Oplage: 10.000 © November 2014 isbn 9789024403592 Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Losse nummers bestellen kan via www.coachlink.nl

Wil je een artikel bijdragen aan de volgende editie van Coachlink Magazine? Mail voor meer informatie naar redactie@coachlink.nl 6 • coachlink

magazine

Het nachtkastje van...

Edward de Boer ‘Dichters zijn verbonden met de wereld van de nacht; de wereld van inspiratie.’ uitdrukt. ‘Stel je voor dat je als mens de techniek hebt van een vogel! Dat leidde bij hem tot het ontwerp van een vliegtuig. Da Vinci liet zich niet beperken door bestaande opvattingen.’

Op zijn nachtkastje liggen de dagboeken van Leonardo da Vinci, Society 3.0 en een dichtbundel van Martinus Nijhoff. ‘Er is één gedicht dat ik wel honderd keer kan lezen.’ Edward de Boer, auteur van Professionele intuïtie, ontleent zijn creativiteit en beelden dan ook deels aan boeken en gedichten.

Naast de dagboeken ligt nog een bundel, maar dan met brieven die dichter Rainer Maria Rilke schreef aan een jongere collega. ‘Hieruit wil ik twee zinnetjes toelichten’, roept Edward enthousiast. ‘De eerste zin is: “Leef je vragen” – Wat prachtig verwoord! Vragen roepen energie op, ze geven perspectief en tegelijk ruimte. Als je iets ten diepste niet weet, moet je wel verder leven zonder antwoord. De tweede zin die mij raakt is: “geduld is alles”. Rilke zegt: “Durf af te wachten.” Soms moeten mensen verder vastlopen voordat ze naar een coach gaan. Pas als je met lege handen staat, kom je tot de essentie.’

‘Einstein heeft prachtige dingen gezegd over intuïtie. Bekend is zijn uitspraak dat het een heilige gave is van mensen, het verstand is slechts een toegewijde dienaar. Dit triggerde mij om zijn boek Ideas and Opinions te lezen.’ Organisatieadviseur en coach Edward de Boer is geraakt door Einsteins opvattingen over de samenleving, economie en onderwijs. ‘Hij schrijft bijvoorbeeld dat de waarde van het onderwijs in grote mate zit in het persoonlijke contact tussen docent en leerling. Dat is bij coaching en advies geven net zo.’

‘Vragen roepen energie op, ze geven perspectief en tegelijk ruimte.’ Ook Society 3.0 gaat over de maatschappij. Ronald van den Hoff beschrijft de problematiek van de huidige samenleving en biedt een visie op de toekomst. ‘We leven volgens hem in een zombie-economie omdat organisaties primair hun eigen belang zijn gaan nastreven.’ Edward vindt dit boek inspirerend én confronterend. En passant noemt hij een recente column van Joris

Luyendijk in het NRC waarin hij schrijft dat de ﬁnanciële wereld sinds 2008 in wezen niets veranderd is. ‘Luyendijk refereerde aan Faust, over de wetenschapper die zijn ziel aan de duivel verkocht. Interessant is dat Goethe daarin ergens beschrijft dat er onbeperkt geld werd bijgedrukt...’ Daarmee belandt ook dit boek op het nachtkastje, om weer eens te lezen. Voor zijn onderzoek over intuïtie bestelde Edward ook de bundel met alle dagboeken van Leonardo da Vinci. Zijn reden om deze dagboeken te lezen is dat Da Vinci intuïtie operationeel maakt, zoals Edward het

Van een ander soort grootsheid zijn de beeldende gedichten van Martinus Nijhoff. ‘Er ligt altijd wel een dichtbundel naast mijn bed om uit te lezen voor het slapengaan. Dichters zijn verbonden met de wereld van de nacht, de wereld van inspiratie.’ En wat is nu bij Nijhoff dat ene, heel bijzondere gedicht? Edward lacht en begint dromerig te vertellen over het gedicht Tuinfeest: ‘In slechts twaalf regels zet Nijhoff een geweldig beeld neer; hij nodigt mij uit en ik stap graag in dat tuinfeest. Hoe hij het licht, de geluiden, de stemming beschrijft in dit miniatuur...’ Het allermeest raken hem de laatste regels. ‘Nijhoff benadert in dit gedicht het onbeschrijfbare... Prachtig!’ (NvO)

coachlink magazine

•7

Interview

De geestelijk vader van het coachen Een interview met Sir John Whitmore Als kind was het voor hem normaal dat de koning van het Verenigd Koninkrijk bij hen over de vloer kwam. Als jongeman werd hij autocoureur, omdat hij dacht dat zijn vader hem liever op de rug van een paard zou zien. Na zijn overwinningen op het circuit werd hij sportcoach. Toen een van zijn eerste klanten vroeg de prestatieverhogende technieken ook in het bedrijfsleven toe te passen, werd een nieuwe bedrijfstak geboren. Sir John Whitmore mag zich met recht een van de geestelijke vaders van het coachen noemen.

8 â&#x20AC;˘ coachlink

magazine

‘A

Tekst: Ad Bergsma

ls je wilt begrijpen wat coaching is, dan hoef je alleen maar naar deze zeven minuten video te bekijken. Je ziet aan de ene kant de historische oorsprong van de coaching in de sport, en aan de andere kant coaching zoals het nu wordt beschreven. Je moet je namelijk realiseren dat coaching zoals je dat mogelijk in de sport hebt ervaren, op geen enkele manier lijkt op wat we tegenwoordig onder coaching verstaan’, vertelt John Whitmore tijdens de Spirit of Coaching-conferentie in 2011 in Londen.

‘Het basisprincipe van moderne coaching is ask, don’t tell; stel vragen, maar suggereer geen oplossingen’, legt Whitmore uit. ‘Dit is een houding die in de praktijk voor de coach soms moeilijk is vol te houden, maar die wel tot verbetering van prestaties leidt. De coachee wordt zich meer bewust van wat er in hemzelf en zijn omgeving speelt, en zal daardoor eerder de verantwoording nemen voor een oplossing. Het uiteindelijke doel is ervoor te zorgen dat iemand al zijn potentiële kwaliteiten aanspreekt en benut.’

Whitmore toont vervolgens geen gelikt ﬁlmpje, maar amateurbeelden van een gelukkig toeval. Bij een van zijn trainingen aan medewerkers van een bank, bleek een van de leidinggevenden in een vorig leven een professioneel golﬁnstructeur te zijn geweest. Zowel Whitmore als deze manager laten vervolgens zien hoe ze eraan bijdragen dat een bankmedewerker beter tegen een golfbal aan kan slaan. Beide medewerkers houden de golfclub voor het eerst in hun handen.

Wereldkampioen snelheid

De voormalige golﬁnstructeur werkt directief. ‘Zet je voeten op schouderbreedte uit elkaar’, en hierna volgen nog drie correcties op de stand van de voeten. Dan gaat de aandacht uit naar de handen, die over elkaar moeten vallen op de golfclub met de duimen in de richting van de stang. De armen moeten recht. Bij de overdaad aan instructies zie je de bankmedewerker onzekere, vragende blikken op de instructeur werpen en verkrampen. Het is geen verrassing meer dat hij de bal houterig misslaat, als hij eindelijk zover is dat hij dit mag proberen. Hij zit zo tjokvol instructies, dat hij niet meer weet wat te doen. Whitmore daarentegen laat de tweede bankmedwerker direct tegen het balletje slaan. ‘Let er gewoon op wat je voelt en waar je je op concentreert’, zegt hij erbij. Een muizenslagje volgt. Whitmore blijft vragen stellen. ‘Waar in je lichaam voelt het meer en minder prettig?’ De vrouw vertelt dat ze bij haar schouders nog wat vastzit, en Whitmore vraagt of ze het doel heeft meer soepelheid in haar slag te brengen. Na enkele keren opnieuw proberen straalt de vrouw en slaat ze de bal met veel meer durf en kracht weg dan in het begin.

‘Ik was coureur in de meest gevaarlijke jaren van de autosport.’

Het afzien van instructies heeft voor een deel te maken met het karakter van Whitmore zelf. ‘Als kind van een oudere vader met aanzien had ik sterk de behoefte zelf iets te presteren. Mijn beide ouders leken in alles geweldig te zijn, en ik wilde laten zien dat ik in ieder geval ergens goed in kon zijn. Ik had daarbij het idee dat mijn vader het liefst zou zien dat ik iets zou presteren in de paardensport, maar ik wilde niet iets doen wat hij me had voorgedaan. Ik wilde me in plaats daarvan op eigen kracht onderscheiden. Ik kwam uit op autorijden, omdat mijn vader dat zelf niet kon en zich door zijn chauﬀeur liet rondrijden. Hij was 56 toen ik werd geboren en had überhaupt pas op zijn 28e voor het eerst een auto gezien. Mijn moeder begreep mijn wens en steunde mij in de sport, maar vond dat ik mijn vader hier niet mee moest lastigvallen. Ik won mijn eerste kampioenschap als autocoureur zonder dat mijn vader zelfs maar wist dat ik met autoracen was begonnen. Drie maanden later overleed hij.’ Whitmore werd professioneel autocoureur en was de eerste die in de jaren zestig meer dan 200 mijl per uur reed in het donker van Le Mans bij de 24-uursrace. ‘Een van de dingen die ik leerde, was mijn eigen weg te gaan. Van andere coureurs kon ik advies krijgen hoe ik iets zou moeten aanpakken, maar ik deed het liever op mijn eigen manier. Het was niet eens zozeer dat het dan beter ging, maar het voelde voor mij beter het zo te doen. En heel af en toe stuitte ik op dingen die wat extra’s opleverden en die anderen nog niet deden, zodat ik dat kon gebruiken om een race te winnen. Mijn uitgangspunt bij het coachen is dat mensen een indrukwekkend brein hebben, maar dat lang niet altijd volledig gebruiken.’ Toen Whitmore eenmaal wereldkampioen was geworden, gaf hij het racen eraan. Hij had zichzelf bewezen en verloor zijn coachlink magazine

•9

interesse voor snelheid. Hiervoor in de plaats kwam de belangstelling voor de sportpsychologie. ‘Ik was coureur in de meest gevaarlijke jaren van de autosport en er waren in die tijd veel dodelijke slachtoﬀers te betreuren. Ik begaf me daardoor vaak in moeilijke situaties, bijvoorbeeld als een collega een riskante inhaalmanoeuvre ondernam, en moest dan mijn vrees overwinnen en goed blijven handelen. Ik moest niet alleen de auto kunnen besturen, maar ook mezelf hanteren.’

De plek waar de deuren opengingen Na zijn carrière als autocoureur was Whitmore benieuwd of hij de lessen van het racen ook zou kunnen toepassen in andere sporten. Juist in die tijd maakte hij kennis met de humanistische psychologie van Abraham Maslow en het werk van Tim Gallwey, die boeken schreef over het innerlijke aspect van sporten. Whitmore: ‘Bij elke sport heb je te maken met de fysieke uitdagingen en met het innerlijke spel. Het fysieke aspect gaat over de concrete obstakels die je moet overwinnen om een doel te bereiken. Het innerlijke spel speelt zich af in je geest. Hoe ga je om met twijfel, angst, concentratieverlies en beperkende gedachten? Het innerlijke spel richt zich op het overwinnen van innerlijke belemmeringen, zodat iemand komt tot optimale prestaties.’

‘De maatschappij die we samen gecreëerd hebben, lijkt je voor te bestemmen voor een speciﬁeke levenswandel.’

Sir John Henry Douglas Whitmore 1937 geboren in Orsett Hall, Essex 1950-1955 Eton College 1955-1957 Sandhurst Royal Military Academy 1959 tweede in de 24 Uur van Le Mans 1961 winst British Saloon Car Championship 1965 winst European Touring Car Championship 1966 geboorte dochter Tina Whitmore, einde racecarrière 1982 geboorte zoon Jason Whitmore 1992 publicatie Coaching for Performance 2004 oprichter en chairman Performance Consultants International 2011 Eredoctoraat University of East London

10 • c o a c h l i n k

magazine

Whitmore begon de lessen van Gallwey toe te passen bij het geven van instructies voor tennis en skiën. Mede dankzij zijn sociale netwerk kreeg hij daarbij niet de eerste de besten in zijn groepen. Hij was opgeleid aan Eton, had een enorm landgoed en was van adellijke afkomst, was een beroemd autoracer, sliep met de mooiste vrouwen in de wereld en was bevriend met ﬁlmster Steve McQueen. Het hele pakket stond garant voor genoeg belangstelling; een van zijn sportklanten was McKinsey. Hij kwam met het verzoek aan Whitmore om dezelfde manier van coaching toe te passen in het bedrijfsleven. ‘Dit was in de tijd van The Beatles, drugs en de hippies. Iedereen stond ervoor open om nieuwe dingen te proberen.’ Het experiment om de technieken uit de sportcoaching toe te passen binnen ondernemingen pakte goed uit en de bedrijfstak van coaching was geboren. Het bedrijf waar Whitmore nu voor werkt, Performance Consultants, verkoopt het boek van Whitmore Coaching for performance nog steeds per tienduizen-

den tegelijk aan het bedrijfsleven. Whitmore heeft in meer dan vijftig landen met de top van het bedrijfsleven gewerkt. Als hem echter gevraagd wordt of dat zijn eigen verdienste is, dan toont hij zich uiterst bescheiden. ‘Ik ben niet bijzonder slim, maar was toevallig op de plek waar deuren opengingen. Ik heb weliswaar de goede dingen gedaan, maar ik geloof ook dat ik gewoon geluk heb gehad en op de juiste plekken naar binnen kon lopen.’

De taak van een coach De overstap van het racen naar het coachen vereist een ander soort moed. Whitmore: ‘Het lopen van fysieke risico’s is een uitdaging, maar het nemen van psychologische beslissingen over het eigen leven is moeilijker. Het vereist durf om een onbekende weg in te slaan. Toch is het nodig dat mensen zulke stappen zetten, omdat het ware geluk afhangt van de vraag of je je eigen pad in het leven kan vinden. De taak van een coach is mensen op weg te helpen door hen vragen te stellen waar ze zelf niet aan denken.’ De coachee begint na te denken waarom hij dingen doet. Whitmore: ‘Soms zijn de antwoorden snel gevonden, maar een andere keer is er veel tijd nodig om eerst door verschillende lagen verdedigingsmechanismen heen te werken. De maatschappij die we samen gecreëerd hebben, lijkt je voor te bestemmen voor een speciﬁeke levenswandel. Als coach krijg je te maken met cliënten die zich vasthouden aan allerlei regels. Ze worden gedreven door geld, politieke correctheid, de druk van leeftijdgenoten of ze proberen nog steeds hun ouders tevreden te stellen, hoewel die misschien al lang zijn overleden.’ De coach stimuleert coachees te onderzoeken of er leven is aan de andere kant van de vaste overtuigingen. Whitmore: ‘Je laat coachees zien dat zij zich laten regeren door denkbeelden en niet door waarheden. Hierdoor creëren mensen voor zichzelf de ruimte om hun angsten te relativeren en hun innerlijke stem te horen. Zo komen ze erachter waar ze vandaag of morgen willen zijn en welke stappen ze kunnen zetten op weg daar naartoe.’

Diep begrip en veel praktische oefening De zoektocht naar een eigen levensweg heeft volgens Whitmore zowel een spirituele als een praktische dimensie. De praktische dimensie verwijst bij hem naar materieel succes en mentaal kapitaal. ‘Het westen heeft enorme vooruitgang

geboekt door deze dimensie te ontwikkelen. Een zakenman die goed verdient, psychisch gezien evenwichtig is, een gewaardeerd lid van de samenleving en een goede ouder, biedt een individueel voorbeeld. Hij heeft succes, maar scoort laag op de spirituele dimensie, omdat hij zich de vraag naar de zin van het eigen leven nooit heeft gesteld. Dit kan dan uitmonden in een existentiële crisis waarin de persoon geregeerd wordt door het lege gevoel “is dit alles”. Hij hervindt zijn weg door meer persoonlijke betekenis aan te brengen.’

‘Als het erom gaat wat coaching voor de maatschappij kan betekenen, zijn we pas net aangekomen in het basiskamp.’ Whitmore zelf heeft de praktische zaken goed op orde, zonder zich te verliezen in materialisme. ‘Ik was drie jaar toen de oorlog uitbrak en we woonden in een zwaar gebombardeerde buurt. Mijn moeder was voorzitter van het Rode Kruis en mijn vader leidde een militaire organisatie. We sliepen jarenlang diep onder de grond in een schuilkelder en we hadden regelmatig mensen over de vloer die mijn ouders onderdak boden, omdat hun huis was gebombardeerd. Ik heb ervan geleerd dat het doel van het leven anderen helpen is. We aten ook gewoon wat binnen het rantsoen voor iedere burger mogelijk was, hoewel mijn ouders de connecties hadden om allerlei extra’s te regelen. Dankzij het voorbeeld dat mijn ouders stelden, prijs ik mezelf gelukkig dat ik tijdens die jaren ben opgegroeid.’ De directeur van Performance Consultants, David Brown, het bedrijf dat de missie van Whitmore voortzet, beschrijft Whitmore als de goedheid zelve. ‘Hij is in staat om het t-shirt dat hij aanheeft weg te geven, zonder dat hij zich realiseert dat hij dan niets heeft om zelf aan te doen op weg naar huis.’ Whitmore lijkt wat dit betreft wel een beetje op personen die zich verliezen in de spirituele dimensie van het bestaan en het leven van alledag uit het oog verliezen. ‘Bijvoorbeeld kunstenaars of idealisten die een contemplatief en ascetisch leven leiden, maar er niet in slagen een oplossing te vinden voor de praktische problemen. Ze zijn zachtmoedig en bieden hulp waar mogelijk, maar kloppen ook bij je aan voor een lening, omdat zij hun huis, ﬁnanciën en persoonlijkheid niet op orde krijgen.’ coachlink magazine

• 11

Wie zijn eigen pad wil vinden, zal een gulden middenweg moeten zoeken die rechtdoet aan zowel de vereisten van het dagelijks leven als de innerlijke drang om iets voor deze wereld te betekenen. Een van de klassieke manieren is zelf coach worden. Het gaat dan om mensen die een existentiële crisis te boven zijn gekomen en die andere mensen willen helpen te ontsnappen aan de eigen valkuilen. Whitmore: ‘Ik geloof erg in de potentie van coaching, maar de grote instroom van coaches is wel een aspect dat me soms zorgen baart. Goed coachen is een vaardigheid, een kunst, waarvoor je diep begrip en veel praktische oefening nodig hebt. Als een van beide elementen ontbreekt, lukt het onvoldoende de enorme potentie van coaching waar te maken.’

‘Je laat coachees zien dat zij zich laten regeren door denkbeelden en niet door waarheden.’ Maatschappelijke veranderingen door coaching Whitmore heeft vaak de hoop uitgesproken dat coaching niet alleen individuen zou helpen, maar ook zou leiden tot een maatschappelijke evolutie, waarin iedereen meer verantwoordelijkheid neemt voor elkaar en het milieu. ‘We beginnen als kind sterk afhankelijk van onze ouders en als adolescenten claimen we het recht op eigen benen te staan. Dat lijkt de fase waarin veel mensen in een kapitalistisch systeem blijven hangen. Ze zorgen voor zichzelf en laten zich regeren door angst, maar maken niet de groei door naar wederzijdse afhankelijkheid, met de daarbij behorende zorg voor elkaar.’ Coaching vergroot bewustzijn en verantwoordelijkheid, maar heeft niet de grote maatschappelijke veranderingen gebracht waar Whitmore op rekende. Dit leidde de laatste jaren soms tot bittere uitspraken tijdens lezingen, zoals: ‘Het belangrijkste product van de sigarettenindustrie is de dood’, of: ‘Als je je ogen niet opent voor de veranderingen die noodzakelijk zijn, dan ben je een crimineel’, of ‘De gedragspsychologie is een ernstige ziekte. Als je daar last van hebt, heb je therapie nodig.’ Ook sprak hij op hoge toon uit dat bankiers zich te schandalig gedragen om nog voor hen te werken. Op zulke momenten leek hij zijn bescheidenheid en de eigen uitgangspunten van de coaching te vergeten en zich een rol aan te meten van de man die voor anderen kon beslissen. 12 • c o a c h l i n k

magazine

De laatste jaren werd hij daarom door Performance Consultancy veel minder uitgezonden naar bedrijven. Whitmore riep te veel weerstand op. Misschien heeft de afstand van de werkvloer er mede toe bijgedragen dat hij weer vrede in zichzelf heeft gevonden. Hij loopt nu elke dag uren door de natuur en slaagt er daar in tevreden te zijn met wie hij zelf is. ‘Ik besef nu beter dat de veranderingen die noodzakelijk zijn zich niet allemaal in mijn eigen leven hoeven te voltrekken. Uiteindelijk moeten we mensen laten inzien wat de gevolgen zijn van hun daden en dan zullen ze daar zelf conclusies aan verbinden. Soms kan de wanhoop toeslaan over het tempo waarin deze ontwikkeling zich voltrekt, maar ik zie dat het tevens noodzakelijk is om ons optimisme te bewaren. Als we depressief worden en het opgeven, verandert er niets. We mogen ook alle belangrijke stappen en stapjes niet uit het oog verliezen die in de laatste jaren zijn gezet. Als het erom gaat wat coaching voor de maatschappij kan betekenen, zijn we pas net aangekomen in het basiskamp. De klim naar de top moet nog beginnen.’

John Whitmore schreef vijf boeken over leiderschap, coaching en sport, waarvan Succesvol coachen (Coaching for Performance) het bekendst is. Het boek is vertaald in 20 talen en er zijn ruim 500.000 exemplaren van verkocht. Succesvol coachen behandelt coaching als een kunst en helpt lezers bij het verwerven van de vaardigheden die ze nodig hebben om een goede coach te worden. ‘Coachen is voorwaarden scheppen om te leren en te groeien.’

Een exemplaar winnen van Succesvol coachen? Zie p. 96 van dit magazine.

Column

Het beste van twee werelden

ariadne ter haar

‘En wie zegt nou dat die intuïtie van jou klopt?’ luidde de onmogelijke vraag van mijn man aan mij toen ik mijn voorkeur uitsprak voor de basisschool van onze kinderen. De gezamenlijke schoolkeuze was aanleiding voor een regelrechte huwelijkscrisis. Want waar ik de beslissing baseerde op mijn gutfeeling, werd de kwestie door de andere partij logisch beredeneerd en rationeel beargumenteerd. Het gevolg? Een impasse.

foto: eugénie baldé

Hoe geef je antwoord op zo’n vraag? Kun je iets wat niet volledig rationeel te verklaren is écht goed duidelijk maken? Het antwoord is nee en dus hoop je dat de ander, net als jij, hetzelfde intuïtieve gevoel heeft en daar zijn keuze op baseert. Maar ja, dan moet die ander niet last krijgen van jeuk bij het woord intuïtie. Dit laatste zal ik even uitleggen. Bij het fenomeen intuïtie vliegen termen als spiritualiteit, aura, chakra, healing et cetera je om de oren. Veel zweverigheid en dan haakt een rationele denker (want dat is mijn man) al snel af. De behoefte aan logica en rationaliteit groeit en de kloof tussen intuïtief en rationeel handelen wordt groter.

Terug naar de impasse tussen intuïtie en cognitie. Ik voelde, hij dacht. Omdat een antwoord als ‘Dat voel ik gewoon heel sterk’ olie op het vuur zou zijn, besloot ik ruimte te geven aan het rationele denken. Er volgden lijstjes met voor- en nadelen en ellenlange discussies. Na weken plussen en minnen moest mijn man concluderen dat de rationele benadering ons niet tot een logisch doordachte en goede beredeneerde keuze bracht. Enigszins noodgedwongen begon hij zich te realiseren dat het tijd werd om ruimte te geven aan intuïtie. En wat schetste zijn verbazing? Hij had een intuïtief gevoel dat overeenkwam met het mijne. Keuze gemaakt, scheiding voorkomen, maar wat een zware bevalling!

Weg met de zweverigheid rondom intuïtie.

Het besluitvormingsproces had veel soepeler gekund. Als we bedenken dat eerder opgedane ervaringen en kennis de basis vormen voor intuïtie, dan is het toch helemaal niet zo ontastbaar of zelfs bovennatuurlijk? Het draait gewoon om een vorm van denken die zich in het onbewuste afspeelt; niets meer, niets minder. En dat onbewuste is ook nog eens reuze-efﬁciënt, want het is slimmer, sneller en doet veel meer tegelijkertijd dan ons bewuste. Als we intuïtie zien als onbewust kennis opdoen en denken met een koppeling naar het voelen, dan heb je wat mij betreft de best of both worlds. Weerstand en jeukgevoelens zijn passé en rationele denkers zijn om. Dus weg met de zweverigheid rondom het fenomeen intuïtie. Geef het een populariteitsboost en voorkom hiermee crises bij het in gezamenlijkheid maken van moeilijke beslissingen. We zijn immers niet allemaal spirituele healers in contact met het hogere zelf. Ariadne ter Haar (lefeffect.nl) combineert coaching met creativiteit en gaat ervan uit dat verandering vraagt om positiviteit en humor.

coachlink magazine

• 13

Leren coachen?

Teams coachen?

Als coach in organisaties aan an de slag?

Instrumentarium t i uitbreiden? itb id ?

Dagelijkse dosis inspiratie?

COACH BOEKEN WIJZER

Gespreksvaardigheden aanscherpen? Gespreksvaardighed

Verdiepen in een expertise?

Positieve energieboost nodig?

Kijk op www.boomnelissen.nl Geen verzendkosten binnen Nederland.

Hoe je optimaal gebruikmaakt van je intuĂŻtie

16 â&#x20AC;˘ c o a c h l i n k

magazine

martijn meima

Intuïtief handelen kun je leren door te oefenen en te experimenteren, zegt Martijn Meima. Voor persoonlijke keuzes zijn mensen al vaak geneigd om hun intuïtie te gebruiken, maar bij zakelijke beslissingen doen ze nog te vaak een beroep op enkel hun ratio. Het ontwikkelen van een intuïtieve taal zou het leven moeiteloos kunnen maken.

r zijn veel boeken en artikelen geschreven over intuïtie. De deﬁnities variëren van heel zweverig en esoterisch tot heel rationeel en praktisch. Voor mij is intuïtie het weten dat voorbij gaat aan wat we logischerwijs kunnen bedenken en met onze vijf zintuigen kunnen waarnemen. Voor mij is het echt het zesde zintuig. Terwijl ik ‘weten’ schrijf, realiseer ik me dat intuïtie in verschillende smaken komt. Voor mij is het vooral een weten en vaak ook een zien zonder mijn ogen te gebruiken. Anderen ervaren hun intuïtie meer als een gevoel, horen zonder je oren of in sommige gevallen proeven zonder je smaak en ruiken zonder je neus. Kortom, intuïtie gaat voorbij aan je vijf zintuigen en is niet altijd logisch en rationeel te begrijpen. Intuïtie is voor mij niet het onderbuikgevoel dat veel mensen als intuïtie benoemen. Dat onderbuikgevoel is te vaak vertroebeld door emoties, verlangens en angsten. ‘Dit voelt goed’ of ‘Ik volg altijd mijn gevoel’ zijn dan opmerkingen die ik hoor. Maar ja, waar wordt dit gevoel door gevoed? Welke oude patronen zitten er nog in vast? Daarin is het gevoel voor mij net zo halsstarrig als de ratio. Oude patronen, overtuigingen en vooral angsten en verlangens zitten niet alleen in onze gedachten verstopt; ze verwarren ook onze zuivere gevoelens. Daarmee kom ik op een voor mij essentieel punt van intuïtie, namelijk dat het puur, zuiver en helder is. Het stijgt uit boven ervaringen die je hebt gehad in het verleden, verwachtingen die je hebt van de toekomst en overtuigingen die je in de loop van je leven hebt opgebouwd. Intuïtie is een rechtstreekse

Door middel van je intuïtie krijg je toegang tot deze onbegrensde informatiebron.

verbinding met een tijden plaatsloze wolk, dimensie, veld of wat voor woord je er ook aan wilt geven. Door middel van je intuïtie krijg je toegang tot deze onbegrensde informatiebron. Dat maakt ook dat je door middel van je intuïtie dingen kunt weten die je eigenlijk niet kunt weten. Je kunt bijvoorbeeld al informatie over een groep of klant krijgen voordat je deze hebt ontmoet. Ook weet je soms of iets goed voor je is of niet, zonder dat je weet wat het je precies gaat brengen.

Ontwikkel je intuïtie in vijf stappen De volgende vraag die daarmee naar voren komt, is hoe je je intuïtie kunt ontwikkelen zodat deze zuiver en helder is. Dit vraagt een bewustwordingsproces waarbij je oude patronen, angsten en verlangens loslaat, transformeert en in ieder geval leert herkennen. Dit kun je op 1001 manieren doen. Daar is volgens mij geen beste weg voor, iedereen gaat hierin zijn eigen weg. Belangrijk hierbij is dat je je onthecht van je gedachtes, emoties en lichamelijke sensaties. Het gaat erom dat je losser komt van je persoonlijkheid, je persona. Daarmee krijg je automatisch verbinding met dat wat ons verbindt, dat wat Deepak Chopra ‘het veld van onbegrensde mogelijkheden’ noemt. Natuurlijk hoef je niet perfect te zijn en alles te hebben losgelaten. Het gaat er vooral om dat je kunt herkennen wanneer het zuivere informatie van je intuïtie is en wanneer ze vertroebeld raakt door je ratio of emoties. Hiervoor is het handig om te oefenen en te experimenteren. Onze moedertaal hebben we ook spelenderwijs en met vallen en opstaan geleerd. Je zei iets, kreeg feedback en paste daarop je taal aan. Anderen gingen tegen je praten en door wat er gebeurde of niet gebeurde, leerde je wat de verschillende woorden en zinnen betekenden. Intuïtie is een nieuwe taal die we moeten leren.

coachlink magazine

• 17

Deze kun je het gemakkelijkst leren door de volgende vijf stappen: 1 Neem het besluit dat je intuïtief bent en dat je gaat luisteren naar je intuïtie. Dit is een belangrijke stap. Hiermee neem je jezelf en je intuïtie serieus. Je gaat openstaan voor mogelijkheden en verruimt je bewustzijn om nieuwe signalen en impulsen op te pikken. 2 Wees je vervolgens gedurende de dag bewust van verschillende mogelijke signalen van je intuïtie. Wat hoor je tussen de regels door? Welke innerlijke beelden roepen situaties of mensen bij je op? Welk gevoel krijg je bij een bepaald besluit of keuze? Welke ingevingen krijg je zonder dat je kunt verklaren waar ze vandaan komen? Ruik je geuren die er eigenlijk niet kunnen zijn? Welke smaak krijg je van iets of iemand? Schrijf deze zaken op in je intuïtiedagboek. Zo kun je later een rode draad herkennen en kun je terugkijkend zeggen dat bepaalde signalen inderdaad je intuïtie waren of juist niet. ‘Achteraf is het altijd gemakkelijk praten’ zegt men vaak. Nou, dan kun je daar dus goed gebruik van maken door achteraf terug te kijken of je intuïtieve signalen kunt herkennen. 3 Wees je bewust van vertroebelingen. Welke zaken vertroebelen je intuïtie nog? Wanneer merk je dat je niet zuiver naar je intuïtie kunt luisteren? Het is goed om bewust te zijn van je eigen patronen, overtuigingen, angsten en verlangens zodat je weet wanneer je intuïtie misschien niet zo helder en zuiver meer is. 4 Ga je intuïtie nu bewust inzetten. Sta je voor een keuze, ga dan zitten en stem af op je intuïtie. Vraag bewust om een antwoord. Wees nieuwsgierig naar wat er komt en schrijf alles weer op. Ontdek hierbij voor jezelf of jouw intuïtieve taal vooral via het weten, zien, horen, voelen, proeven en/ of ruiken is. De meeste mensen hebben twee kanalen redelijk goed ontwikkeld. Maak dus in eerste instantie gebruik van die informatie. 5 Leer de taal van je intuïtie ontcijferen. Intuïtie communiceert vaak in metaforen, beeldspraak en niet direct rationeel uitlegbare taal. Ga de ontdekkingsreis aan en experimenteer. Interpreteer de informatie en ga daarmee verder. Ervaar wat het je brengt of niet.

Ontwikkel je eigen intuïtieve taal Met de laatste van bovenstaande vijf stappen komen we op een voor veel mensen lastig aspect van intuïtie: het is zo lastig te begrijpen en te vertalen. Als ik druk op de borst krijg als ik 18 • c o a c h l i n k

magazine

een persoon zie, wat betekent dat? Als ik me intuïtief afstem op de klant die ik straks krijg en ik zie een roze olifant op een driewieler, wat betekent dit? Als ik het woord ‘goeroe’ hoor als ik met een potentiële opdrachtgever zit te praten, wat moet ik daar dan mee? Hiervoor is niet één pasklaar antwoord te geven, omdat iedereen een eigen intuïtieve taal heeft. Op internet en in boeken zijn wel verschillende algemene interpretaties te vinden van dieren, kleuren, gebeurtenissen, lichaamsdelen et cetera. Deze kunnen als inspiratie dienen om je eigen intuïtieve taal te ontdekken.

Ga de ontdekkingsreis aan en experimenteer. Zelf ben ik altijd voorstander van het bevragen van je intuïtie. In het geval van die roze olifant bijvoorbeeld kun je vragen of jij de olifant of de driewieler bent, of geen van beide. Je kunt je ook afvragen waar de klant is; je kunt vragen wat de beweging is die nodig is of waar de kleur roze voor staat. In het geval van het woord goeroe kun je vragen of dat over jou of de ander gaat, over welk aspect van het goeroe-zijn het gaat, et cetera. Door dit vaker te doen, zul je merken dat er een rode draad ontstaat in de signalen van je intuïtie. Voor mij betekent een rilling over mijn rug altijd dat het klopt, dat we de kern geraakt hebben. Daar hoef ik niet meer over te twijfelen.

De zakelijke inzet van intuïtie Een interessante vraag die ik vaak tegenkom bij mijn klanten is of je intuïtie ook zakelijk kunt toepassen. Privé zijn veel mensen al wel geneigd om hun intuïtie te volgen. Ook tijdens het coachen gebruiken veel coaches hun intuïtie bij het stellen van de vragen en de keuze van de methodiek. Als het vervolgens gaat over het werven van klanten of het aangaan van samenwerkingen, benaderen ze dit rationeel en gaan ze de managementboeken hierover nalezen. Intuïtie kun je echter heel goed ook zakelijk toepassen. Hiervoor moet je misschien eerst nog wat overtuigingen loslaten die gaan over wat goed en slecht is op het gebied van zakendoen. Dat blijkt namelijk de grootste belemmering te zijn bij het zakelijk inzetten van intuïtie. Coaches en andere ondernemers hebben een beperkt beeld van hoe je zaken moet doen, geld moet verdienen en aan klanten moet komen.

Als je ook hier je bewustzijn verruimt en openstaat voor de grote hoeveelheid aan mogelijkheden, kansen en manieren, zul je merken dat je intuïtie je heel veel verder kan helpen. Zo kun je intuïtief bepalen welke marketingkanalen het beste bij jou en je bedrijf passen, of je wel of niet met die partner moet gaan samenwerken, of een bepaalde workshop wel of niet zal aanslaan, op welke speciﬁeke doelgroep je je moet richten, welke webbouwer voor jou het meest geschikt is … Je kunt ook intuïtief je webteksten schrijven, zodat ze mensen echt raken en als een magneet gaan werken. Daarnaast kan je intuïtie je heel goed helpen om zakelijke gesprekken voor te bereiden. Door je intuïtief af te stemmen op de klant die langskomt of de mogelijke leverancier of opdrachtgever, krijg je al veel informatie over deze persoon, de vraag, de knelpunten en wat nodig is om het gesprek succesvol af te ronden. Ook als je een training gaat geven kun je je heel goed van tevoren intuïtief voorbereiden en informatie verzamelen over wat de groep nodig heeft, welke werkvormen passend zijn en of er bepaalde mensen in de groep aandacht nodig hebben.

Door je intuïtie wordt het leven moeiteloos Als je je intuïtie vaker gebruikt, vertrouwt en ernaar handelt, zul je merken dat er mooie dingen op je pad komen. Je zult merken dat het leven gemakkelijker wordt, dat het meer gaat stromen. Je hoeft dan niet zo veel moeite meer te doen om iets voor elkaar te krijgen. Doordat je door middel van je intuïtie altijd de keuzes maakt die bij jou passen, zal het lijken alsof je niet hard hoeft te werken. Natuurlijk doe je wel dingen, maar je houding verandert. Je gaat er meer plezier aan beleven en voelt je vrij en energiek.

Doordat je door middel van je intuïtie altijd de keuzes maakt die bij jou passen, zal het lijken alsof je niet hard hoeft te werken.

Drie tips om je intuïtie in te zetten 1 Vertrouw op je eerste impuls De allereerste ingeving, het allereerste gevoel, is zuiver en juist. Daarna komen er vaak gedachtes of emoties die de eerste impuls vertroebelen. Hoe meer ruimte je kunt creëren tussen die eerste impuls en die gedachtes en emoties, hoe meer contact je kunt maken met je intuïtie. Hiervoor is het van belang dat je die eerste impuls serieus neemt, dat je er alert op bent en bereid bent ernaar te luisteren en te handelen. Hoe meer je daar bewust mee bezig bent, hoe meer je deze eerste impuls zult herkennen. 2 Wees stil Intuïtie is een informatiebron die vaak heel zachtjes communiceert. Onze gedachten en emoties schreeuwen vaak veel meer om aandacht. Wil je contact maken met je intuïtie, bouw dan momenten in dat je stil bent. Waarop je je aandacht naar binnen richt en je gedachten tot rust brengt. Richt je aandacht bijvoorbeeld op je ademhaling en ervaar wat er met je gebeurt. Het kan zijn dat je een tijdje nodig hebt om af te kicken van al die gedachten en emoties. Weet dat ook hier de aanhouder ‘wint’. 3 Experimenteer Je intuïtie ontwikkelen is een leerproces. Daarvoor is het van belang dat je experimenteert. Doe eens wat anders dan normaal. Volg je intuïtie eens op een gebied waar je het normaal niet zo snel doet, bijvoorbeeld bij de keuze van een marketingstrategie. Je kunt ook ervoor kiezen om één keer per dag je intuïtie te vragen wat de volgende stap is en deze uit te voeren, hoe gek of raar je het ook vindt. Het is handig om hierbij een intuïtiedagboek bij te houden waarin je je ervaringen opschrijft. Zo kun je later teruglezend achterhalen hoe jouw intuïtie werkt.

Tegelijkertijd zul je merken dat je je ook niet meer zo hecht aan de uitkomst, je gaat genieten van de weg, van de wonderbaarlijke ‘toevalligheden’ die op je pad komen, van de interessante nieuwe wegen die er zijn en vooral van de verbinding die je ervaart met jezelf en met alles om je heen.

coachlink magazine

• 19

De kracht van Transformational Presence in coaching Keuzes en kansen jos rovers

Iedere coach is uniek en daarmee ook het coachproces. Toch is ook jouw wijze in te delen in één van twee categorieën. In dit artikel krijg je inzicht in deze categorieën en in de verschillende niveaus van coaching en leer je meer over een vorm van coaching die zich richt op transformatie.

tel, iemand zit in een lastige situatie. Door ruzie met een vriend(in), een grote fout in het werk of veel verdriet om het overlijden van een dierbare. Wat doe je om je coachee in zo’n situatie te coachen? Pak pen en papier en probeer het eens onder woorden te brengen. Neem er even de tijd voor en lees daarna verder. De deﬁnitie van coachen in de Van Dale is breed opgezet: coa·chen (coachte, heeft gecoacht) 1 als coach begeleiden. Dat is niet voor niets. Je hebt zojuist op papier gezet welke vorm van coaching jij zelf toepast. Deze zal nooit dezelfde zijn als voor een ander. Want net als ieder mens is ook iedere coach uniek en daarmee ook het coachproces.

Probleemoplossende of potentieelgerichte aanpak Mensen komen bij jou terecht omdat ze hulp zoeken bij een probleem. Hun wens is om op interactieve wijze na te denken over de situatie. Dit sluit aan bij traditionele coachvormen die een ratiogerichte werkwijze als uitgangspunt hebben. Het analyseren en oplossen van problemen staat daarbij voorop. Dit soort aanpakken vatten we samen onder de categorie probleemoplossende coaching. Kernwoorden hierbij zijn ratio, hoofd, analyseren en nadenken. Dit betekent niet dat emotie geen 20 • c o a c h l i n k

magazine

rol speelt, maar de basis is problemen oplossen met het hoofd. Zeer geschikt voor situaties die vragen om een snelle oplossing of die heel praktisch van aard zijn. Bijvoorbeeld: hoe geef ik beter feedback aan mijn leidinggevende, of hoe laat ik de kinderen weten wat ik wel en niet van hen verwacht. Het paradoxale is dat de meeste beslissingen onbewust genomen worden, op basis van intuïtie. Dat is namelijk veel sneller dan ons verstand. Moderne onderzoeken hebben bewezen dat het maken van keuzes op basis van intuïtie betere resultaten oplevert.1 Het gekke is dat velen van ons dit maar al te goed weten, maar dat we nog steeds collectief te veel in ons hoofd zitten. Juist voor complexe problemen is het belangrijk om de intuïtieve kennis die je in je hebt te raadplegen. Waarom? Omdat daar veel, echt heel veel meer kennis ligt opgeborgen dan je je kunt voorstellen. Door die kennisbronnen aan te boren krijg je een breder perspectief op de situatie, zie je meer mogelijkheden en ontdek je nieuwe kansen. Dit noemen we het potentieel dat aanwezig is, maar niet zomaar aan de oppervlakte voor het oprapen ligt. In potentieelgerichte coaching nemen we dit diepere bewustzijnsniveau als uitgangspunt. Dit klinkt misschien wat vaag, maar dat valt wel mee. Probeer het maar eens door de volgende oefening te doen. 1 Onder andere Dijksterhuis (2007).

Oefening: de drie intelligenties Formuleer een vraag waar je mee zit, iets waar je al een tijdje mee loopt, steeds maar geen besluit over neemt en waar je graag meer duidelijkheid over wil. Ga nu nadenken. Verzamel alle informatie die in je hoofd opkomt bij je vraag. Laat elk oordeel over die informatie gaan, verzamel gewoon de feiten. Laat de aandacht in je hoofd dan wat los, en breng je aandacht naar je buik. Leg eventueel je hand op je buik, onder je navel. Voel welke informatie er in je opkomt. Wat zegt je buik(gevoel) over je vraag? Blijf nog even rustig met je aandacht bij je buik en voel hoe er mogelijk meer rust komt tussen buik en hoofd. Breng dan je aandacht naar je hart. Leg eventueel je hand op je hart. Welke informatie is hier? Welke informatie wil er uitgewisseld worden tussen hart en hoofd? En buik? Wat verandert er nu? Heb je meer helderheid over je vraag? Waarschijnlijk wel. Als het nog niet voldoende is, kun je het proces nog eens herhalen. Deze korte oefening (ontleend aan Seale (2011)) maakt op een praktische manier gebruik van drie centra van intelligentie in je lichaam: hoofd, buik, hart. Door de kennis van elke plek te delen met de andere plekken ontstaat er meer duidelijkheid. Intuïtie is op deze manier geen moeilijk bereikbare bron van informatie. Iedereen kan met deze eenvoudige oefening uit de voeten.

Een probleem heeft een boodschap Probleemgerichte coaching resulteert in verandering, terwijl potentieelgerichte coaching transformatie als gevolg heeft. Dit is een belangrijk verschil. Transformatie betekent duurzame verandering. Doordat de inzichten verbonden zijn met de kern van een persoon, is de verandering blijvend. Presence is de staat van bewustzijn waarin je méér kennis en inzichten opdoet dan met je ratio alleen. De essentie van Transformational Presence Coaching is dat problemen er niet zijn om opgelost te worden; een probleem heeft een boodschap om naar te luisteren. Dat luisteren doe je met andere vormen van waarneming dan je over het algemeen gewend bent. Veel ervaren coaches

geven aan dat dit nieuw is voor hen. Het is een nieuwe manier van kijken en een nieuwe manier van werken. Otto Scharmer, grondlegger van de veranderaanpak Theory U, houdt zich ook bezig met presence en andere vormen van waarnemen. In zijn U-model start hij met seeing, je kijkt dan met andere ogen (‘seeing with fresh eyes’) naar de situatie. Dit doe je bijvoorbeeld door de situatie te verbeelden met materialen en er dan letterlijk omheen te lopen en vanuit verschillende perspectieven de situatie op je te laten inwerken. Vervolgens verbind je je met de essentie van de situatie tijdens de sensing-fase. Kinetische oefeningen, waarbij je letterlijk de druk van de situatie ervaart in je eigen lichaam, kunnen hier doorbraken en nieuwe inzichten opleveren. Vervolgens ontstaat een beleving van presence. Je ervaart de situatie vanuit een vogelperspectief, waarbij je alle vormen van kennis overziet als puzzelstukjes in het grote geheel. Vanuit dit bewustzijnsniveau kies je ervoor om te ondersteunen wat op dat moment als het grootste potentieel tevoorschijn komt. Dit is het grote verschil met de probleemgerichte aanpak waarbij je alleen het probleem oplost, maar de context minder goed (door)ziet. Door deze fases van waarneming te doorlopen, blijf je niet in het probleem zitten, maar kijk je naar wat er wil gebeuren. Je gaat direct door naar de essentie van het vraagstuk, voorbij het gedoe. De rol van de Transformational Presence Coach is de coachee te coachen op de essentie van de dingen die voorbij komen. Je begeleidt mensen in het ontdekken van hun grootste potentieel. VERANDERING

TRANSFORMATIE

Vanuit socialisatie (kennis, ervaringen)

Vanuit de essentie (gevoel, dieper weten)

Overwegend rationele keuze

Overwegend gevoelsmatige keuze

Dominante bewustzijnsniveau

Dieper bewustzijnsniveaus

Meest gebruikte zintuigen

Vergeten/onderdrukte zintuigen

Moderne aanpak

Postmoderne aanpak

Tijdelijke werking

Blijvende werking

Alles is energie

Transformatie betekent duurzame verandering.

Je hebt inmiddels al meerdere malen het woord potentieel voorbij zien komen. Om écht te begrijpen wat dit betekent, is het handig om wat inzicht te hebben in kwantumfysica, de wetenschappelijke theorie die ten grondslag ligt aan de Transformational Presence-aanpak. coachlink magazine

• 21

Hoe denk jij erover? Een probleem is een kans die betekenis in zich heeft en benut moet worden. Een probleem is iets wat opgelost moet worden. Niet meer en niet minder.

Het fundament van de theorie is dat alles altijd in beweging is. Alles is energie. Het magazine dat jij nu in je handen hebt is energie in beweging, net zoals het ontbijt dat je vanochtend hebt gegeten, je eigen lichaam en zelfs je gedachten, meningen en acties. Naast het feit dat alles om je heen energie in beweging is, staat ook vast dat energie niet gecreëerd of vernietigd kan worden. Dat betekent dat de totale hoeveelheid energie altijd hetzelfde is geweest en zal blijven. Energiedeeltjes kunnen zich samen als massa manifesteren, dat is de wet van de manifestatie. Daarnaast vindt er continu uitwisseling van energiedeeltjes plaats. Hierbij speelt de wet van aantrekking een rol. Je gedachten zijn bijvoorbeeld net een magneet. Ze stralen trillingen uit die invloed hebben op het energieveld. Wat je denkt en de manier waarop, heeft invloed op de dingen om je heen. Door te begrijpen wat het energieveld is en te beseﬀen dat alles om je heen energie is waar je zelf wat mee kunt, ga je op een totaal andere manier leven en werken. Je coacht anderen rondom die wetten. Je richt je op keuzes en kansen. Je stelt de vragen: Wie kies ik te zijn als er iets ergs gebeurt? Kies ik ervoor het slachtoﬀer te zijn of kies ik ervoor actiegericht of dankbaar of onderzoekend of … te zijn? Door altijd in kans en keuze te leven, haal je uit het leven wat erin zit. Je benut het potentieel. Je hebt altijd de keuze: duw en vecht je tegen de situatie of beweeg je mee?

Je herkent deze situatie vast en zeker. Of het nou jezelf, je moeder, buurman of collega betreft, iedereen heeft in de directe omgeving wel eens ervaring (gehad) met dit soort stress van de werkvloer. Het meest voor de hand liggende advies is ‘Laat het van je afglijden’ of ‘Ga eens met je manager in gesprek en vertel wat je dwarszit.’ Oplossingsgerichte adviezen om de situatie te verbeteren. Niks mis mee, maar het kan ook anders. Om de diepgang van Transformational Presence Coaching inzichtelijk te onderscheiden we vier niveaus van betrokkenheid: 1 Drama: Op dit niveau zie je de situatie waar iemand in zit als problematisch. Drama gaat vaak gepaard met heftige gevoelens en is gericht op ‘Wie krijgt de schuld?’ 2 Situatie: Op dit niveau zoek je naar oplossingen. Je neemt je bijvoorbeeld voor om een gesprek aan te vragen met je manager. 3 Keuze: Nu ga je een stap dieper. Je kijkt bewust naar je eigen rol in de situatie en stelt jezelf de vraag: Wie kies ik te zijn in deze situatie? Wat is mijn rol in deze toestand? Welke stappen kies ik om verder te gaan? In dit geval kun je ervoor kiezen om te blijven hangen in drama en onderschikt te blijven aan je manager of je kiest ervoor om je niet op je nek te laten zitten door je manager. 4 Kans: Dit is de essentiële stap in Transformational Presence Coaching. Door vanuit nieuwe kennisniveaus informatie op te doen over je situatie, kun je nieuwe inzichten krijgen. Je kunt bijvoorbeeld tot de conclusie komen dat je blij moet zijn met die vervelende manager, omdat hij je iets voorspiegelt wat je vaker hebt gezien: je komt niet voor jezelf op, je zegt ‘ja’ als je ‘nee’ bedoelt, het wordt tijd dat je gaat zeggen wat je er echt van vindt.

De vier niveaus van betrokkenheid Uitgeput rijd je naar huis. In de auto neem je je voor om je werk los te laten zodat je straks opgewekt je gezin begroet en een relaxte avond tegemoet gaat. Met een gekunstelde glimlach loop je de keuken binnen. Na een snelle kus volgt de vraag: ‘Hoe was je dag vandaag?’ Je schouders zakken omlaag en een diepe zucht glijdt door heel je lichaam. Terwijl je begint te vertellen over je bazige, arrogante manager die je de hele dag heeft lopen opjutten, neemt de irritatie weer toe.

22 • c o a c h l i n k

magazine

Wanneer je deze inzichten hebt verkregen en het ware potentieel in de situatie hebt ontdekt, is het tijd om stappen te ondernemen. Je gaat terug naar keuze: ik kies ervoor om in mijn eigen kracht te gaan staan. Ik ga een andere baan zoeken. Vanuit je keuze ga je terug naar situatie: wat ga ik

doen om een andere baan te krijgen? Een volgende stap is dan waarschijnlijk niet zozeer een gesprek met je manager, maar eerst eens een goed gesprek met jezelf. Door voorbij het drama te gaan en te kijken naar de kansen is het mogelijk om het potentieel te verkennen en signalen te herkennen. Wat opvalt is dat op het laatste, vierde niveau de coach niet bezig is om het probleem op te lossen. Het probleem is er om naar te luisteren en om van te leren. Als mensen dát kunnen bereiken dan maken ze doorbraken die blijvend zijn. Transformatie.

Wie kies ik te zijn in deze situatie? Wat is mijn rol in deze toestand?

Essentiële stappen zetten De Transformational Presence-benadering wint aan populariteit. Grondlegger is Alan Seale. De Amerikaan is een veelgevraagd leiderschaps- en transformatiecoach en heeft bijzondere onderscheidingen voor zijn werk en boeken ontvangen. Hij traint mensen over de hele wereld en is twee keer per jaar in Nederland. In oktober 2014 gaf hij, voor de tiende keer in slechts vier jaar tijd, zijn training Transformational Presence voor leiders en coaches. Het is logisch dat juist in deze tijd de benadering zo’n succes is. Mensen voelen dat er meer is, dat ze meer uit het leven willen halen en zijn op zoek naar hun echte motivatoren en passies. Steeds meer organisaties zien in dat er bergen verzet kunnen worden als medewerkers werken vanuit hun eigen kracht. Met Transformational Presence-coaching reikt de coach tools

Vrijdagavond-intuïtietraining Lekker languit op de bank voor de buis. Het ideale moment om je intuïtieve vermogen een boost te geven. Zet het geluid eens uit van de televisie en vul zelf in wat de mensen zeggen en in welke situatie ze verkeren. Laat je intuïtie het werk doen.

aan waarmee de coachee een proces doormaakt en tot oplossingen komt vanuit zijn eigen essentie. Als coach ondersteun je de persoon in het zien van de situatie en de kansen en keuzes. Je verbreedt de visie, helpt de coachee voorbij vooroordelen, patronen en valkuilen te kijken. Je gaat verder dan de traditionele manier van coachen. Je helpt mensen om essentiële stappen te zetten. Pas dan ontstaan er duurzame oplossingen en blijvende transformatie. Juist omdat ze voortkomen uit hun eigen kern. Een stap dieper dan de oplossingen aan de oppervlakte. Diep in ons zijn de diepere niveaus van kennis al aanwezig, maar het kan lastig zijn om die naar boven te halen. De een weet niet hoe hij bij diepere niveaus van kennis kan komen, de ander durft er niet op te vertrouwen, weer een ander weet niet hoe hij de vertaalslag naar de praktijk moet maken en nog een ander heeft een klankbord nodig om de stap te zetten. Een Transformational Presence-coach weet met al deze fases in het proces van transformatie om te gaan. Transformational Presence inspireert je coaching op krachtige en subtiele manieren. Het levert niet alleen coachees veel meer op, maar ook je eigen leven en werken komen in een nieuw kansrijk perspectief terecht.

Literatuur • Dijksterhuis, A. (2007). Het slimme onbewuste. Denken met gevoel. Amsterdam: Bert Bakker. • Seale, A. (2011). Wat wel werkt. Haarzuilens: Heart Media Group.

coachlink magazine

• 23

Innerlijk weten

24 â&#x20AC;˘ c o a c h l i n k

magazine

de stem van onze emoties ad bergsma

‘Er waart een geest van positiviteit door onze organisaties’, was de aanhef van een heftige discussie binnen de LinkedIngroep HRcommunity. Gevreesd werd dat we niet meer aan ons werk toekomen, omdat we ‘tsjakka’ blijven roepen. Een kijk op de functie van emoties leert dat de vrees voor de oppervlakkigheid van positiviteit ongegrond is.

Aristoteles vergeleek de functie van de ziel met die van een schipper op een zeilschip. Deze metafoor is ook geschikt om de functie van emoties te beschrijven. Emoties sturen gedrag bij en zorgen ervoor dat het schip op koers blijft. Tegelijkertijd zorgen onze gevoelens voor de interne drijfveer om te handelen. Ze zijn de zeilen op het schip. In alledaagse omstandigheden zijn emoties niet erg sterk en wordt vooral gevaren met de stuurautomaat. We volgen ingesleten gewoonten en automatismen. Pas wanneer bijzondere omstandigheden zich voordoen – zwaar weer, het einde van een windstilte – leeft de schipper op en stelt hij vast welke koerswijzigingen noodzakelijk zijn. Heftige boosheid vertelt dat onaanvaardbaar onrecht is geschied en dat hier iets aan gedaan dient te worden; angst laat weten dat gevaren op til zijn die ontlopen moeten worden; schrik toont dat eerst onderzocht moet worden wat er gebeurd is; verliefdheid doet beseﬀen dat de nabijheid van de geliefde het enige is wat telt. Deze sterke koerswijzigingen zijn de gevoelsmatige reacties die bedoeld worden als we het in het dagelijks spraakgebruik over emoties hebben. In de hier gepresenteerde visie zijn het de ‘rotspunten die uitsteken boven de diepe, continue stroom van emotioneel reageren’, zoals de emotiepsycholoog Nico Frijda het verwoordde.

De kern van de emoties, het elementaire positieve of negatieve gevoel, zou in de metafoor van het zeilschip het kompas zijn. De naald geeft niet objectief noord, zuid, oost of west aan, maar subjectief of het de goede of de verkeerde kant opgaat. Ook deze gedachte is klassiek. De ﬁlosoof Spinoza schreef bijvoorbeeld: ‘Blijdschap geeft aan dat het goed is zo en het leven toeneemt, en droefheid betekent dat het niet goed is zo en de levenskracht belemmerd wordt.’ De gedachte dat emoties richting geven aan het leven, wordt ook ondersteund door onderzoek bij mensen met hersenbeschadigingen die ertoe hebben geleid dat het centrum voor logisch redeneren geen contact meer kan maken met basale emoties. Het verstand is bij deze mensen intact en zij scoren op een IQ-test even hoog (of laag) als voorheen. Toch maken ze zonder strikte begeleiding een zooitje van hun leven. Ze zijn in staat op een rij te zetten welke handelopties er zijn, en ze kunnen ook nog plus- en minpunten bedenken, maar ze kunnen op basis van deze informatie geen keuzes maken. ‘Nu weet ik nog niet wat ik moet doen’, verzucht een dergelijke patiënt dan. Je leven inrichten lukt kennelijk niet louter op basis van je verstand. Mr. Spock, de koele, zuiver rationele Vulcaniër uit de serie Star Trek, zou in het dagelijks leven meelijwekkend zijn. Puur verstandelijk gezien kan je net zo goed de rest van coachlink magazine

• 25

je leven aan een onbelangrijk wiskundig probleem werken als op avontuur gaan en echt iets van je leven maken. Misschien verklaart dat ook waarom mensen met lage en hoge intelligentie even gelukkig zijn. Het leven is te ingewikkeld om te beredeneren.

Een mooi liedje op de radio Emoties stellen ons in staat prioriteiten te stellen, ook omdat gevoelens de keuzemogelijkheden in de wereld terugbrengen tot een eenvoudig goed of fout. Want of het nu gaat om liefde, werk, muziek of hobby’s, uiteindelijk willen we er een goed gevoel bij hebben. Neem de partnerkeuze. Hoe moet je de vriendelijke lach van de één afwegen tegen de kuiltjes in de wangen van de ander? Hoe beoordeel je de degelijkheid waar je op kan bouwen tegenover de vrolijkheid van lang leve de lol? Dat zijn vragen waar niemand een sluitend antwoord op heeft, en daarom neemt verliefdheid de beslissingen gedeeltelijk uit handen. Liefde is een trucje van de natuur om de complexe opgave van de partnerkeuze te vereenvoudigen. ‘Leuk heeft de functie andere alternatieven uit te sluiten’, zei de Amerikaanse psycholoog Marvin Minsky al. Een mooi liedje op de radio kan zomaar het allermooiste ooit zijn en een week later blijkt een heel ander nummer dezelfde status te hebben voor je gevoel. Als het goed voelt, is het ook goed. De meeste Nederlanders zijn daarom gelukkig, hoewel ze niet het inkomen hebben van Bill Gates en hun partner niet het karakter heeft van moeder Teresa noch het uiterlijk van Doutzen Kroes. We redden het prima met het schouderklopje van de koﬃejuffrouw, het ochtendhumeur van onze partner en ons modale inkomen. Genieten van het alledaagse is geen schaars talent. Wie toch blijft streven om op elk levensterrein het onderste uit de kan te halen, komt vaak bedrogen uit. Eindeloze aandacht voor de allerbeste keuze, vergroot de kans dat je achteraf denkt dat je het toch niet optimaal gedaan hebt, en daar kan je dan aardig door verzuren. Het groenere gras bij de buren bestaat misschien wel, maar de meeste Nederlanders maken zich daar niet voortdurend druk over. De omschrijving van emoties tot nu toe kan aanleiding geven tot de gedachte dat geluk een passieve toestand is. Als het schip eenmaal op koers ligt, ga je luieren in de hangmat op het dek en geniet je in het zonnetje van de Caribische uitzichten die aan je voorbijtrekken. Aardser geformuleerd: omarm positiviteit, roep ‘tsjakka’ en laat ondertussen je werk versloﬀen.

26 • c o a c h l i n k

magazine

Deze vrees moet onze schepper ook gehad hebben, want hij heeft de goede kant van het kompas uitgerust met een bijzondere eigenschap. Alles wat goed gaat, wordt relatief snel gewoon. Wat gisteren een reden was voor vreugde is vandaag vanzelfsprekend. Hedonistische adaptatie, noemen geluksonderzoekers dit verschijnsel. We kunnen daardoor niet tevreden op onze lauweren rusten en hebben steeds nieuwe prikkels nodig. Gelukkige mensen zijn erg ondernemend. De metafoor van het schip is bruikbaar om de rol van emoties verder uit te diepen. Als er een crisis is en we ons rot voelen, zijn alle hens aan dek en gaat alle aandacht uit naar het omzeilen van de klip. Als dit lang duurt, raken we uitgeput, angstig of neerslachtig. Als het ons echter voor de wind gaat en we ons goed voelen, dan plegen we onderhoud aan het schip en kiezen we nieuwe doelen. We leren nieuwe vaardigheden, vernieuwen onze vriendschappen en exploreren de mogelijkheden die de omgeving biedt. De positieve psycholoog Barbara Fredrickson spreekt van de broaden-and-buildtheorie van positieve emoties.

Het zuivere weten Emoties vertellen in welke richting we ons geluk kunnen zoeken; of iets goed of fout voelt is daarmee de basis voor het maken van levenskeuzes. Ze hebben de functie van wat in spirituele kringen wel aangeduid wordt als het zuivere weten, een onfeilbare vorm van intuïtie. In het dagelijks spraakgebruik zijn emoties echter vaak vooral de stoorzender bij het op koers houden van het leven. Onze boosheid zorgt er bijvoorbeeld voor dat je bij de volgende krenking door je baas op de tafel slaat, in plaats van deze te slikken met het oog op een gevreesde toekomst zonder vaste baan. Shakespeare beschreef de wanorde van ons hart bijvoorbeeld in zijn toneelstuk Othello. Een intrigant verstopt het zakdoekje dat Othello aan zijn vrouw Desdemona heeft gegeven bij een rivaal en als dit zakdoekje gevonden wordt, leidt het tot zo veel jaloezie en razernij dat dit eindigt in de dood van beide echtelieden, die zielsveel van elkaar houden. Emoties zijn niet zuiver omdat ze kunnen doorslaan. Feitelijk is dit een prijs die we betalen voor het functioneren van het

Emoties vertellen in welke richting we ons geluk kunnen zoeken.

Het gelukskompas ‘Ik sliep en droomde dat het leven vreugde was. Ik ontwaakte en zag: het leven is plicht. Ik werkte en zie: de plicht is vreugde.’ Met deze drie lichte zinnetjes van schrijver Rabindranath Tagor begint het boek Gelukkig werken van Onno Hamburger en Ad Bergsma. Het is gebaseerd op het idee dat emoties fungeren als een soort kompas in je leven, en het biedt tegelijkertijd een soort structuur om ons gevoel beter te gebruiken. De beschreven methode wordt aangeduid met de term gelukskompas. • Keuzes maken. Laat jij je leiden door je omgeving of kies je voor persoonlijk leiderschap? • Ontdek jezelf en ken je eigen persoonlijkheid. • Maak gebruik van je kwaliteiten en zie het verschil tussen echte en onechte kwaliteiten. • Pauzeer voor bezinning, zodat je een beeld kan ontwikkelen van jouw waarden, doelen en ideale werkplek. • Alert op valkuilen en ambassadeur van gelukkig werken. • SMART-actieplan. De behoefte aan een dergelijk instrument heeft te maken de verandering in het werk. Voor de meesten van ons is werken geen slijtageslag meer waarbij we primair behoefte hebben aan bescherming tegen gevaren. Niet onze spierkracht wordt op de proef gesteld, maar onze mentale veerkracht. Bedrijfsartsen krijgen daardoor steeds minder vaak het verzoek ‘Bescherm me tegen mijn werk, want anders verlies ik mijn gezondheid’. In plaats daarvan wordt om advies gevraagd over het beter hanteren van werkdruk, zodat mensen gezond kunnen blijven werken en voldoende energie overhouden. Werknemers met chronische ziekten of ouderdomsklachten vragen hoe ze ondanks hun klachten kunnen blijven functioneren. Werken is van een zware plicht uitgegroeid tot een activiteit die kleur en betekenis geeft aan het leven. Je voelt je niet gezond als je niet kunt werken. De verschuiving in de betekenis van werk geeft aan dat er meer ruimte is ontstaan om het werken te verbinden aan woorden als leuk, zinvol, betekenisvol en zelfs gelukkig. Dit is een enorme vooruitgang, maar geen onverdeelde zegen. De andere kant van de medaille is dat we steeds meer afhankelijk zijn geworden van de grillen van de markt en te maken krijgen met afkalvende zekerheden en voortdurende reorganisaties. Er zijn meer klippen om te omzeilen. Het moderne werken draagt de belofte in zich van een diepere bevrediging, maar doet ook een steeds groter beroep op je persoonlijk leiderschap. Je moet je eigen gebruiksaanwijzing goed kennen en handig genoeg zijn om ervoor te zorgen dat je zo veel mogelijk in situaties terechtkomt waar je tot je recht komt. Je hebt met andere woorden een persoonlijk kompas nodig dat je helpt te bepalen of je al dan niet de goede richting uitgaat. De hoofdbestanddelen van dit kompas zijn je positieve en negatieve gevoelens, maar soms is het handig om wat ondersteuning te krijgen bij het constructief gebruiken van die gevoelens.

systeem. Onze emoties zorgen ervoor dat de schipper actief blijft, door zaken uit het hier en nu uit te vergroten en belangrijk te maken. Het duidelijkst is dit navoelbaar bij kwesties waar andere mensen zich over opwinden en die je zelf niet raken. In het grote woelen van de wereld doet het er niet veel toe of Ajax, Feyenoord of PSV dit jaar kampioen wordt, maar dat belet mensen niet hartstochtelijk mee te leven. Hoe raar dat is, weten alle sporthaters die niet met het bord op schoot bij Studio Sport zijn groot geworden.

Het leven is te ingewikkeld om te beredeneren. Gevoelens geven intensiteit aan de kleine dingetjes waarmee onze levens zijn vervuld. De onnadenkende opmerking van de partner is daardoor een reden voor tranen, omdat het lijkt alsof zij niet meer echt van je houdt. De salarisverhoging van vijf procent is om dezelfde reden een aanleiding tot een vreugdesprong, totdat de blijdschap omslaat in bitterheid omdat je ontdekt dat je minder competente collega tien procent erbij heeft gekregen. Emoties maken het leven ingewikkeld, doordat ze als stoorzender kunnen fungeren, maar ze maken het leven tegelijkertijd relevant en belangrijk. De kortzichtigheid van het gevoel is dus een zegen, maar we moeten er wel voor corrigeren, vanuit een besef van de langere termijn. Op de korte termijn de pijn verbijten kan op de lange termijn veel voordeel opleveren. De schipper van ons schip moet het kompas van de emoties tegelijkertijd serieus nemen en rekening houden met de beperktheid van het instrument. Een van de moderne methodes om dit te doen is mindfulness. Dit stelt iemand aan de ene kant in staat emoties ten volle te ervaren, zodat de boodschap van ons gevoel optimaal wordt waargenomen. Tegelijkertijd oefent mindfulness ons in het besef dat die gevoelens relatief zijn en weer voorbij zullen gaan, zodat we beter in staat zijn te doen wat echt belangrijk voor ons is. Nog anders geformuleerd, we hebben niet alleen emoties nodig, maar ook emotionele intelligentie.

Emoties zijn niet zuiver Ook verstand biedt zowel oplossingen als problemen. Ons denken stuurt niet alleen onze emoties bij, maar staat ook tussen ons en de wereld in. Het kompas reageert immers niet op de coachlink magazine

• 27

reële koers van het schip, maar op de kaart die ons verstand van de wereld heeft gemaakt. Soms gebruiken we dit heel slim en besparen we ons leed. Dit verschijnsel werd voor het begin van onze jaartelling beschreven door de Griekse fabeldichter Aesopus. In een van diens gedichten wil de hoofdpersoon graag druiven plukken, maar kan er niet bij komen. Hij haalt vervolgens de schouders op en troost zichzelf met de gedachte dat de druiven wel zuur zullen zijn. Ons verstand bespaart ons in zo’n geval onnodig leed, maar kan ons ook een contraproductief beeld van de wereld voorschotelen. Denk maar aan mensen die berusten in een slechte situatie, omdat zij zichzelf geleerd hebben dat ze er toch niets aan kunnen veranderen. Hun schip dobbert voort en na vele jaren resteert de spijt vanwege gemiste kansen. Het niet toelaten van negatieve emoties, omdat we met ons verstand de werkelijkheid te rooskleurig voorstellen, kan ervoor zorgen dat we te lang de verkeerde koers aanhouden. De tegenovergestelde mogelijkheid is dat we somberheid ervaren, doordat ons verstand een te zwart beeld van de werkelijkheid schetst. Een deel van de meeste excellente, originele menselijke geesten is ten onder gegaan aan de eigen gevoelens van waardeloosheid. We doen onze partner tekort vanwege een vermeend gebrek aan liefde, we geven projecten op in het zicht

van de haven, omdat we niet durven geloven dat we daar ooit nog zullen aankomen. Of we sluiten ons op achter ons bureau, vanwege de afkeuring die we vrezen als we onszelf zouden laten zien.

Betekenis voor coaching Ons gevoel is voor onze schipper zowel het best denkbare, als een zeer feilbaar instrument. Als coach heb je de taak mensen daar beter mee te leren omgaan. Een eenvoudig denkschema biedt daarbij houvast. Ben je gelukkig? Zo ja, blijf dan doen wat je doet en zorg daarbij voor veel variatie, betekenis en activiteit. Zo nee, onderzoek dan of dit negatieve gevoel een signaal is dat er iets mis is met de wereld of jezelf. Wat is er mis dat opgelost zou moeten worden? Wat kun je verbeteren in je leven, zodat je je beter voelt? Bij de koersaanduidingen op ons kompas van pijn en ﬁjn, komt de vraag naar de discrepantie die bestaat tussen de beelden die je hebt geschapen van de wereld en de werkelijkheid zelf. Getuigt je manier van denken van wijsheid, of laat je je door je eigen hoofd in de luren leggen en zorgt dit ervoor dat je een kleinere rol speelt in de wereld dan mogelijk zou zijn? Is je hoofd je bondgenoot of een obstakel om te worden wie je eigenlijk wilt zijn?

Ik weet niet beter dan dat intuïtie een intens ander weten is dat spreken kan. mieke janssens, juli 2014

28 • c o a c h l i n k

magazine

Het weekendgevoel van...

Saskia Langenberg ‘Soms is de zondagavond de meest ontspannen oplossing voor een zakelijke afspraak.’ Het Nieuwe Werken-coach Saskia Langenberg schreef onlangs Je nieuwe werkleven. Haar boek gaat over de balans tussen werk en privé en hoe je je werk indeelt. ‘Ik ben voor blended; een mix van werk en privé, zoals het beste bij je leven en persoonlijke wensen past. Ik ga bijvoorbeeld graag ’s ochtends naar yoga en vaak werk ik regelmatig ’s avonds.’ Hoe blended is haar weekend? ‘Mijn weekend begint op vrijdag rond half drie, als de kinderen uit school komen. Dan is er tijd om thuis te spelen en heb ik even tijd voor hen. Soms gaan mijn zoontjes bij vriendjes spelen, dan werk ik nog even of heb ik tijd voor mezelf.’ Dan nestelt Saskia Langenberg zich met een boek of tijdschrift in de stoel, of gaat Hilversum in om te winkelen. Als de kinderen tegen acht uur in bed liggen, werkt Saskia soms nog een uurtje. ‘Om negen uur komt mijn man thuis van het sporten en kijken we een film of serie op Netflix of luisteren muziek via Spotify. Heel gericht dus, je kunt alles tot je nemen.’ Haar man is veel in het buitenland, dus het weekend is ook tijd voor hen samen. ‘We proberen één keer in de twee weken met z’n tweeën iets te doen. Uit eten, of naar de film gaan. Het is een moment om bij te praten, we hebben dan andere gesprekken dan thuis. We plannen dit dus bewust in.’

‘Met mijn man heb ik afgesproken dat we allebei een dag mogen uitslapen.’ De zaterdag houdt Saskia vrij voor haar gezin en is een praktische dag. ‘Mijn zoon zit op judo, dus vaak ga ik kijken en neemt mijn man de andere zoon mee met boodschappen doen.’ Op zaterdagmiddag komen er soms vrienden of familie langs, net als op de zondag. ‘Visite komt vaak rond drie uur, dan drinken we wat, de kinderen spelen met elkaar en we eten samen. Voor mij is dat het ideale weekend; dingen met vrienden en met elkaar doen. Praten, lachen, lekker samen zijn.’

‘Ook op zondagochtend zijn de kinderen om half zeven of zeven uur wakker... Met mijn man heb ik afgesproken dat we allebei een dag mogen uitslapen. Dus op zondagochtend ben ik al vroeg uit bed. Dan kijken de kinderen een ﬁlmpje en lees ik een boek of tijdschrift of we doen een spelletje.’ Het uitslapen is relatief, want om half negen staat Saskia’s man op en ontbijten ze met z’n vieren. Zondag is een echte familiedag en dan gaan ze vaak de deur uit. ‘Een zeilboot huren en op Loosdrecht varen, op een eilandje picknicken en dan weer terug. Of op de heide wandelen en laatst waren we naar het Muiderslot.’ Het weekend eindigt met een rustige avond, dan werkt Saskia vaak. Een enkele keer heeft ze een videomeeting met haar collega’s van Talentﬁrst. ‘Soms is die zondagavond de beste mogelijkheid en de meest ontspannen oplossing voor zo’n afspraak.’ Tot slot van het weekend volgt nog een wijntje en toastje met haar man op de bank en dan begint om half zeven de week weer... (NvO)

coachlink magazine

• 29

Ga je mee verdwalen?

30 â&#x20AC;˘ c o a c h l i n k

magazine

Intuïtie als kompas marjoleine vosselman

Als we verdwaald zijn geraakt, moeten we niet buiten onszelf op zoek gaan naar goedkeuring en richting, maar de moed opbrengen om binnen onszelf te rade te gaan: wat is echt belangrijk voor mij? Voorbij de vanzelfsprekendheden in ons hoofd waar we ons veilig bij voelen, terug naar een intuïtieve bron.

k werkte al een tijd in Nijmegen. Omdat ik op zoek was naar een nieuwe uitdaging had ik gesolliciteerd voor een baan in Eindhoven en dat leek kansrijk. Maar toch, ik twijfelde en kon maar niet tot een besluit komen. ‘Hier ligt Nijmegen,’ zei mijn coach terwijl ze een A4’tje op de grond legde, ‘en daar ligt Eindhoven’, zei ze terwijl ze naar de andere kant van de ruimte liep om daar een A4’tje neer te leggen. ‘Ga maar eens naar Nijmegen en vertel me: hoe is het daar voor je?’ Ik ging op het A4’tje staan en begon te vertellen over de ambivalente gevoelens die ik over mijn baan had. ‘Oké,’ zei ze, toen ze kennelijk genoeg gehoord had, ‘loop nu eens naar Eindhoven.’ Nauwelijks stond ik er of ik wist het al: hier hoor ik niet. Ik voelde niet eens meer de behoefte om het toe te lichten. Ter plekke viel mijn besluit, niet door rationeel wikken en wegen, maar op grond van een diepe intuïtie: ik bleef. De werkwijze van mijn coach had vast op goedkeuring van Freud kunnen rekenen, die ooit beweerde: ‘Bij het nemen van beslissingen van ondergeschikt belang heb ik het altijd nuttig gevonden alle voor- en nadelen af te wegen. Echter, bij wezenlijke zaken zou de beslissing vanuit het onbewuste

moeten komen, ergens binnenin onszelf.’ Kennelijk schuilt in dat onbewuste, niet rationeel te ontginnen domein binnen onszelf een bron van wijsheid. In weerwil van de existentiele onzekerheid waarmee de belangrijke beslissingen in ons leven gepaard gaan, ontlenen we vertrouwen aan onze intuïtie. Intuïtie voorziet je beslissingen van een diep vertrouwen in de juistheid ervan, zonder dat je dat rationeel kunt verantwoorden of zelfs in woorden kunt vangen. Sterker nog, het vertrouwen dat intuïtie brengt, is zodanig dat de behoefte om het rationeel te willen verklaren wegvalt. Ik wist op het moment dat ik bij mijn coach op het A4’tje stond: Eindhoven is niet goed voor mij. Ik wist niet waarom, maar ik was er zo zeker van dat ik er verder geen woorden aan vuil hoefde te maken. Een in dit verband treﬀende deﬁnitie van intuïtie komt van psychologe Sylvia Clare (1999). Zij beschouwt intuïtie als ‘a sense of knowing how to act spontaneously, without having to know why’. Ratio en taal zijn ontoereikend om zo’n intuïtief besef te kunnen doorgronden, maar toch, misschien juist, geeft zo’n ‘ervaren inzicht’ op onnavolgbare wijze voeding aan de inspiratie en het vertrouwen die nodig zijn om authentieke keuzes te maken.

De wijsheid van de onzekerheid

Als de dingen die we werkelijk belangrijk vinden steeds moeten wijken voor onze benauwende leefregels, dan krijgen we vroeger of later zingevingsproblemen.

Ik had dus besloten om in Nijmegen te blijven. Maar de twijfel bleef aan me knagen. Na verloop van tijd drong zich opnieuw de wens aan me op om weg te gaan. Het was in die periode dat ik steeds opnieuw luisterde naar een prachtig liedje van Ernst van der Pasch, getiteld Ga je mee verdwalen?: ‘Ben je op zoek naar jezelf, naar de zin van het bestaan, misschien alleen maar coachlink magazine

• 31

naar een reden om hier weg te gaan? Of naar verhalen? Ga je mee verdwalen?’ Ik kon het niet vaak genoeg horen, want het verwoordde precies mijn beleving. Ik wilde weg, weg uit mijn baan, en ik wist niet precies waarom. Je zou kunnen zeggen dat ik een intuïtie had dat het niet goed voor me was om te blijven. Inderdaad leefde er in mij een diep verlangen om te verdwalen, om op zoek te gaan naar mezelf. Verstandige mensen waarschuwden me ‘niet mijn oude schoenen weg te gooien, voordat ik nieuwe had’. Maar ik vond geen nieuwe schoenen die me pasten. Ik wist zelfs niet waar ik die moest zoeken, waardoor ik steeds sterker het gevoel kreeg gevangen te zitten in een gouden kooi. Want wat ik wel wist, was hoe mijn leven er de komende jaren uit zou zien als ik zou blijven: meer van hetzelfde. Zoals ze in de oplossingsgerichte benadering zeggen: als je meer doet van wat je altijd al deed, zul je meer krijgen van wat je altijd al kreeg. Of zoals Ernst van der Pasch het zingt: ‘Bedenk maar als je hier blijft, dat uiteindelijk de tijd zich blijft herhalen.’ Ik wilde meer uit het leven halen. Ik had een onbestemd, maar sterk vermoeden dat ik het leven meer te bieden had dan ik in die arbeidscontext deed. Ik hoorde Ernst van der Pasch zingen en besloot uiteindelijk alle verstandige adviezen in de wind te slaan. Ik volgde mijn intuïtie. Ik ging weg. Wat volgde was een periode vol onzekerheid. Ik ging op zoek zonder doel en zonder uitgestippelde route. Precies waar ik naar had verlangd gebeurde: ik verdwaalde. Maar daar bleek niks romantisch aan, het was beangstigend onzeker. Fundamentele vragen drongen zich aan me op, zoals: wie ben ik eigenlijk zonder mijn baan? En, niet onbelangrijk: hoe kom ik aan geld? Het gebeurde regelmatig dat ik, ditmaal als freelancer, terug vluchtte naar de veilige haven van mijn oude werkgever, om dan weer te voelen dat daar ‘de tijd zich blijft herhalen’ en wederom te verlangen naar verdwalen. Met behulp van een goede coach leerde ik door vallen en opstaan, of in dit geval door weggaan en terugkeren, dat niet weten waar je heen wilt soms een goede plek is om te zijn, ook al is het onzeker. In zijn essay De kunst van de roman (2002) dicht schrijver Milan Kundera aan onzekerheid een bijzondere kwaliteit toe. Hij noemt het de wijsheid van de onzekerheid. Niet-weten gaat gepaard met een openheid om verschillende perspectieven te verkennen. Hierdoor kan het leven je leermeester zijn. Je hoeft niet altijd zelf op voorhand de antwoorden te hebben en een leven hoeft niet altijd volgens plan te verlopen. In die onzekere periode ben ik begonnen met schrijven. In eerste instantie als 32 • c o a c h l i n k

magazine

ik werd gevraagd, of als ik een artikel wilde publiceren over een project, maar gaandeweg steeds vaker omdat ik zin had in het schrijven zelf. Door te verdwalen heb ik gaandeweg mezelf, en misschien zelfs wel de zin van mijn bestaan, gevonden in het schrijven.

Willen we op ons sterfbed geen spijt krijgen, dan is het goed om af en toe eens afstand te nemen.

Hoe vaak zijn het niet onze zogenaamde zekerheden die verhinderen dat we tot volle wasdom komen? In een bevlogen toespraak van Jim Carrey voor afgestudeerden van de Maharishi University (http://www.youtube.com/watch?v=V80-gP kpH6M) vertelt hij dat zijn vader de droom had om komiek te worden. Hij koos echter voor ﬁnanciële zekerheid en werd accountant. Helaas sloeg het noodlot toe en werd hij ontslagen. Jim Carrey leerde: ‘If you can fail at what you don’t want, you might as well take the risk of failing at what you do want to do.’ Het uithouden van onzekerheid en het nemen van risico’s horen bij zingeving. Niet alleen omdat de zogenaamde zekerheden waar mensen zo op vertrouwen, helemaal niet zo zeker zijn, maar vooral omdat onzekerheid zijn eigen kwaliteit heeft van wijsheid en openheid naar het leven.

Keuzes maken Het leven plaatst ons voortdurend voor kleine en grote keuzes. We ontkomen er niet aan. Zelfs als je niet kiest, is dat in zekere zin een keuze omdat je ook dan met de consequenties moet leven. Bronnie Ware beschrijft in haar ontroerende boek Als ik het leven over mocht doen (2012) waar mensen op hun sterfbed spijt van hebben als ze terugblikken op hun leven. Vanaf hun sterfbed hebben zij een uniek perspectief: ze kunnen hun eigen leven als een geheel overzien. Vanuit dat totaalbeeld kunnen zij de dingen op waarde schatten. In de maalstroom van het leven, als er van alle kanten aan je getrokken wordt en je gebukt gaat onder verantwoordelijkheden, is het moeilijk om in het vizier te houden wat op de lange termijn werkelijk belangrijk is. Maar we hebben niet het eeuwige leven en we kunnen het leven niet overdoen. Willen we op ons sterfbed geen spijt krijgen, dan is het goed om af en toe eens afstand te nemen.

Als de dingen die we werkelijk belangrijk vinden steeds moeten wijken voor onze benauwende leefregels, dan krijgen we vroeger of later zingevingsproblemen. We raken bijvoorbeeld vermoeid, omdat we te weinig activiteiten ondernemen die werkelijk vervulling brengen. Of we zijn onredelijk boos op anderen die wel naar hun eigen behoeften leven. Natuurlijk voert ons verstand allerlei goede redenen aan voor de keuzes waarmee we onszelf klem leven. Die zijn vaak zo overtuigend dat ze niet eens meer als keuzes voelen, maar als dingen die gewoon moeten. Het worden vanzelfsprekendheden: zo gaat dat nu eenmaal, niets aan te doen. Als we verdwaald zijn geraakt in wegen die niet de onze zijn, dan moeten we niet buiten onszelf op zoek gaan naar goedkeuring en richting, maar de moed opbrengen om binnen onszelf te rade te gaan: wat is echt belangrijk voor mij? We moeten dan voorbij durven denken aan de vanzelfsprekendheden in ons hoofd waar we ons veilig bij voelen. We keren terug naar een intuïtieve bron.

Intuïtie aanboren De meeste mensen hebben wel een besef van wat werkelijk belangrijk voor hen is, maar lang niet altijd is dat zonder meer in woorden te vangen. Intuïtie raakt gemakkelijk ondergesneeuwd in de waan van de dag. Maar steeds als het op het spel komt te staan, krijgen we signalen. We kunnen die natuurlijk negeren en dat doen we dan ook vaak. Maar desondanks krijgen we signalen waardoor we intuïtief voelen: hier klopt iets niet voor mij. Het betreft vaak signalen die op een ongebruikelijke manier tot je komen. Het dient zich bijvoorbeeld lichamelijk aan, als een kramp in je buik. Of het komt in de vorm van een hardnekkig gevoel van tegenzin. Soms hebben mensen een droom die voelt als een boodschap. Of een terugkerende fascinatie voor iets blijft maar aandacht vragen, zoals in mijn geval het liedje van Ernst van der Pasch.

betekenisvolle relatie. Intuïtie maakt je duidelijk: hier gebeurt iets wat voor mij helemaal klopt. Het is kansrijk als intuïtie op zo’n manier van zich laat horen. Het is een uitnodiging om te verkennen wat er op het spel staat. Het gaat er niet om klakkeloos je gevoel te volgen, want we moeten intuïtie wel van primitieve onderbuikgevoelens zien te scheiden. Wel is het een kans om onze intuïtie kritisch te onderzoeken en dat lukt alleen als we haar een stem geven. We moeten weer ontvankelijk worden voor onze eigen wijsheid, voor die irrationele signalen die we vaak zo achteloos negeren. Ieder mens moet aanvaarden dat de uitkomst van zijn keuzes intrinsiek onzeker is, omdat we de consequenties nooit helemaal kunnen overzien. Het beste wat je kunt doen, is proberen je keuzes zo precies mogelijk af te stemmen op die dingen die in jou het meeste vertrouwen wekken. Wees niet bang om te verdwalen, je hebt een innerlijk kompas: intuïtie.

Literatuur • Clare, S. (1999). Trusting your intuition. Rediscover your true self to achieve a richer, more rewarding life. Oxfordshire: How To Books. • Kundera, M. (2002). De kunst van de roman. Baarn: Ambo. • Ware, B. (2012). Als ik het leven over mocht doen. Een jonge vrouw op zoek naar de vijf belangrijkste levenslessen. Amsterdam: Uitgeverij Lev.

Het uithouden van onzekerheid en het nemen van risico’s horen bij zingeving. Ook als zich een kans aandient, geeft onze intuïtie signalen af. Je krijgt bijvoorbeeld een ingeving en het is alsof je hart van enthousiasme op hol slaat. Je ontmoet iemand die een diepe indruk op je maakt, alsof je aanvoelt dat er een kans ligt op een coachlink magazine

• 33

Een magische stem? anita bakker

Anita Bakker werkt veel met Voice Dialogue en vindt intuïtie maar een ingewikkeld begrip. Vaak wordt het omschreven als dat stemmetje in je hoofd dat je vertelt wat je wel of niet moet doen. Het is die ingeving die maakt dat je een beslissing neemt, iemand wel of niet vertrouwt of kiest voor een bepaalde reactie in een situatie. Maar hoe volg je je intuïtie als je geen magische stem hoort? En wat als je meerdere stemmen hoort?

34 • c o a c h l i n k

magazine

k zit als coach tegenover een heel verdrietige coachee met wie ik geen stap verder kom. De tranen blijven maar stromen en iedere inbreng van mijn kant stuit op een wanhopig ‘maar ik weet niet hoe ik dat kan’. Mijn ongeduldige kant begint zich te roeren: er moet nu echt wel even iets gebeuren. Een andere stem in mijn hoofd wil dit slachtoﬀergedrag streng toespreken en mijn innerlijke clown popelt om deze zwaarte te doorbreken met een luchtige oefening. De redder in mij wil haar troosten en koesteren en in deze wirwar van stemmen vraag ik mij wanhopig af wat mijn intuïtie mij vertelt te doen. Er moet nu toch een magische stem komen die mij als coach de weg wijst, mijn zogenoemde professionele intuïtie. Voor iemand die zoals ik veel met Voice Dialogue werkt, is de omschrijving van die ene innerlijke stem sowieso een lastige. Uitgangspunt van Voice Dialogue is immers dat een mens bestaat uit meerdere ‘ikken’ die allemaal een eigen kijk op de wereld hebben en een eigen stem hebben die ons dikwijls iets inﬂuistert. Betekent dat dan dat al die innerlijke ikken ook beschikken over hun eigen intuïtie? Wie heeft het dan bij het rechte eind? In mijn hoofd is het vaak een kakofonie van stemmen die mij allemaal in een bepaalde richting willen sturen.

Persoonlijke intuïtie Laat ik eerst even teruggaan naar hoe intuïtie voor mij werkt in mijn persoonlijk leven. Misschien geeft dat inzichten die ik kan gebruiken voor het inzetten van mijn zogenaamde professionele intuïtie. Ik denk even terug aan het moment dat ik na jarenlang zelfstandig te hebben gewerkt, opging voor een fantastische baan. Tijdens het sollicitatiegesprek vertelde iets mij dat dit de perfecte baan was; goed te combineren met mijn eigen bedrijf, leuke enthousiaste mensen en een werkveld waarin ik me helemaal thuis voelde. Intuïtief voelde ik dat ik die baan wel moest nemen. Alles in mij zei ja! Enkele weken later gebeurde er iets heel anders. Namelijk het sterke verlangen om te stoppen met deze baan en hard weg te lopen. De baan bleek saai, gebonden aan regels en ik kreeg meer en meer het idee dat ik deze sfeer, dit werkveld, ontgroeid was. De enthousiaste mensen bleken iets te zweverig voor mij en ik voelde aan alles dat ik er niet thuis hoorde. Bij elk overleg op mijn nieuwe werkplek voelde ik een enorme cynicus opkomen die alles in twijfel trok, zich af wilde zetten. Maar… er was ook een innerlijke stem die mij vertelde dat ik niet zo snel zou moeten opgeven. Dat ik het aan mezelf verplicht was om door te zetten. In Voice Dialogue-termen was het wellicht

mijn verantwoordelijke ik, die als stelregel heeft dat als je aan iets begint, je het ook moet afmaken. Ook vond ik inwendig dat ik niemand mocht teleurstellen. Ik was immers met grote verwachtingen binnengehaald. Ik begreep het niet echt. Had mijn intuïtie mij in het sollicitatiegesprek dan zo in de steek gelaten? Natuurlijk kan het simpelweg zo zijn dat een baan of een situatie in de praktijk tegenvalt. Maar hoe kon het dan dat ik volledig had vertrouwd op dat bijna raadselachtige gevoel dat alles op zijn plek leek te vallen met deze baan? Naar welke innerlijke stem had ik dan geluisterd?

Wie weet welke prachtige toekomstkansen ik heb verspeeld door weg te gaan. Nog in mijn proeftijd ben ik met die baan gestopt en achteraf gezien ben ik daar nu heel blij mee. Maar de waarheid gebiedt me te zeggen dat het al te gemakkelijk zou zijn om te zeggen dat mijn intuïtie mij in deze keuze heeft geholpen. Wie weet welke prachtige toekomstkansen ik heb verspeeld door weg te gaan. Ik zal het nooit weten.

Geen magie, wat dan? Goed, ik ben er wel achter dat intuïtie geen raadselachtige ingeving uit het universum is voor mij. Maar wat het dan wel is? Is het iets wat ontwikkelbaar blijkt, is het te trainen? Ik heb in een grijs verleden een indrukwekkend boek gelezen over het ontwikkelen en trainen van onze intuïtieve vermogens. Gavin de Becker beschrijft in zijn boek De gave angst (1997) over onze onfeilbare intuïtie die ons waarschuwt om niet in gevaarlijke situaties te belanden. Ik duikel het boek op uit mijn boekenkast en herlees hoe hij intuïtieve vermoedens van een situatie die niet klopt ontrafelt en verklaart aan de hand van concrete feiten en heldere signalen die we onbewust oppikken. Zijn voorbeeld over een vrouw die in een levensgevaarlijke situatie belandde, vond ik zeer verhelderend. De vrouw nam onbewust alle signalen waar die haar vertelden om de man tegenover haar niet te vertrouwen. Haar weigering om zijn hulp te accepteren bij het laten vallen van haar boodschappen in een afgelegen parkeergarage en daarna haar mededeling dat hij haar boodschappen niet hoefde te dragen naar haar voorcoachlink magazine

• 35

deur sloeg hij zonder pardon in de wind. Dit had haar kunnen voorspellen dat haar ‘nee’ ook in andere situaties niet gehoord zou kunnen worden. Haar onrust dat er iets niet klopte, nam ze echter niet serieus. Ze luisterde in plaats daarvan naar een innerlijke stem die haar suste en vertelde dat hij het gewoon goed bedoelde en dat ze niet zo wantrouwend zou moeten zijn. Het heeft haar een zeer traumatische ervaring bezorgd die haar het leven had kunnen kosten. De Becker geeft als belangrijk advies mee dat we alert moeten zijn, onze innerlijke stemmen die ons moeten sussen durven weerstaan en in het hier en nu moeten blijven en zeer feitelijk waar te nemen. Hij beschrijft in zijn boek hoe je je intuïtie kunt trainen om gevaarlijke situaties te voorspellen. Geen magie dus, maar kijken, observeren, waarnemen en honderd procent aanwezig zijn in het hier en nu en kritisch luisteren naar wat je jezelf vertelt ... Dit inzicht sluit in mijn beleving goed aan bij Voice Dialogue. Ook in deze wijze van werken ga je uit van erkenning van al onze innerlijke stemmen en het onderzoek naar wat ze ons willen vertellen. Het werken met Voice Dialogue helpt om alle innerlijke ikken te begrijpen en te verstaan en te weten waarom bepaalde delen van mezelf sterk ontwikkeld zijn en andere delen juist verstoten. Ik kan daardoor plaatsen waartegen mijn stemmen mij beschermen en welke stemmen ik meer zou kunnen toelaten. Het onderzoek geeft me de mogelijkheid om meer regie te voeren over mijn innerlijke ikken en de verschillende delen in mezelf meer te integreren. Ik beschik in deze gedachtegang, dus over een regisseur die objectief waarneemt en weet welke behoeften er schuilen achter al die innerlijke stemmen. In het voorbeeld van mijn sollicitatie had ik wellicht een sessie kunnen doen om te onderzoeken wie in mij zo graag een baan wilde bij een grote instelling en had ik op grond van de beschikbare en objectieve informatie een afgewogen oordeel kunnen maken.

Professionele intuïtie Even terug naar de vastgelopen coachsituatie beschreven aan het begin van dit artikel. Ik denk dat mijn hoop op een magisch moment van inzicht vergeefs is en dat het inzetten van mijn professionele intuïtie over meer gaat dan puur het opvolgen van mijn spontane ingevingen. Pas op het moment dat ik mij ervan bewust ben dat mijn ongeduld meer vertelt over mij dan over mijn coachee en dat mijn redder en clown zich meer richten op het wegnemen van mijn ongemak dan die van mijn coachee, kan ik een hel36 • c o a c h l i n k

magazine

derder onderscheid maken tussen mijn behoefte en die van de ander. Om daadwerkelijk goed af te kunnen stemmen op mijn coachee en om volledig in het hier en nu te zijn, moet ik dus heel goed weten wat mijn persoonlijke triggers en natuurlijke reactiepatronen zijn. In het boek Coachen met lef (2014), dat ik samen met Jacqui Halmans schreef, raden wij coaches aan om te vertrouwen op hun intuïtie. Een prachtig advies, maar wellicht hebben coaches iets meer nodig dan dat. In onze coachopleidingen laten we daarom onze deelnemers een opstelling maken van al hun innerlijke stemmen in een coachsituatie. Alle ikken van de coach krijgen een plaats en een stem. Van een afstand kan de deelnemer bekijken wie er allemaal met hem mee willen coachen en vaak wordt het in één oogopslag duidelijk welke ikken meer de behoeften van de coach vertegenwoordigen dan die van de coachee. De coach neemt vervolgens de regie over de ikken, stelt ze gerust, verschuift ze naar een andere positie, voegt delen toe die ontbreken en vanuit die gevonden balans ontstaat er ruimte voor een intuïtief weten hoe te handelen. Nee, in mijn optiek heeft intuïtie niets met magie te maken. Ik geloof niet in die ene geïnspireerde stem die mij vertelt wat ik wel of niet zou moeten doen. Ik geloof er wel in dat je je professionele intuïtie heel bewust kunt ontwikkelen. Dit door als coach: • voortdurend te reﬂecteren op jezelf, met afstand kunnen kijken naar je eigen triggers en reactiepatronen. Dit vraagt om voortdurend zelfonderzoek. • goed waar te nemen. Kijken naar alle signalen die de coachee afgeeft, jezelf de tijd geven om te observeren wat er gebeurt. • in het hier en nu te zijn, je hoofd leeg te maken en te volgen te volgen en nogmaals te volgen. Dan doet het niet meer ter zake welke interventie of welke werkvorm je kiest. Dan weet je dat er niet een goed antwoord is, maar dat je vanuit de volledige verbinding met jezelf en diegene met wie je werkt, nooit de plank helemaal zal misslaan en je op die manier rustig gebruik kunt maken van je professionele intuïtie.

Literatuur • Becker, G. de (1997). De gave angst. Amsterdam: De Arbeiderspers. • Bakker, A. & Halmans, J. (2014). Coachen met Lef. Waar Transactionele Analyse en Voice Dialogue elkaar versterken. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen.

Boek

Brené Brown, De moed van imperfectie 192 blz, 1e druk, 2013, AW Bruna, ¤ 17,95 Brené Brown moedigt op haar eerlijke, warme en grappige manier de lezer aan om perfectionisme te laten varen, stress als levensstijl los te laten, te vertrouwen op intuïtie en creativiteit de ruimte te geven. Op basis van haar jarenlange onderzoek kwam ze tot tien stellingen over een ‘bezield leven’: leven vanuit het gevoel dat u de moeite waard bent. Ze beschrijft hoe compassie, moed en verbondenheid een belangrijke plek in uw leven kunnen krijgen. De moed van imperfectie gaat over de levenslange reis van ‘Wat zullen anderen wel niet denken?’ naar ‘Ik ben goed genoeg.’

Rick van Asperen

Lineke Bruins

Marjon Bohré

Congresspreker en (enter)trainer bij Egostrippen Met veel plezier heb ik dit boek gelezen. Wat mij vooral aanspreekt, is hoe Brené Brown wetenschap, spiritualiteit en haar persoonlijke leven met elkaar verweeft. Hierdoor geeft het boek mij zowel inzicht als verdieping en is hetgeen zij schrijft naar mijn mening herkenbaar en bruikbaar voor velen. Ik ben blij met de wijze waarop Brown de schaamte van het bespreken van de zaken waar we ons voor schamen weg wil halen. Ze heeft mij nieuwe woorden gegeven om mensen uit te nodigen over hun schaamte te praten. Ook heeft dit boek me gestimuleerd om verder na te denken over schaamte en imperfectie. Hoe verhouden eigenwaarde en imperfectie zich tot elkaar? Is er überhaupt iets waar we ons voor te schamen hebben? Of is alles wat we doen slechts een poging om onze eigenwaarde te ontdekken? Ik geniet er enorm van me met dit soort vragen bezig te houden.

Begeleidt juridische professionals naar nieuw elan in hun werk De titel en de subtitel Laat gaan wie je denkt te moeten zijn zijn uitdaging genoeg om het boek ter hand te nemen. De auteur bepleit ‘bezield leven’, leven vanuit het gevoel dat je de moeite waard bent, om liefde te ontvangen en erbij te horen. Om wie je bent en niet degene die je denkt te moeten zijn om erbij te horen. Met opgewektheid voert de schrijfster ons langs grote gevoelens als schuld en schaamte, geluk en dankbaarheid. Voor bezield leven moet je imperfectie omarmen, waarvoor je moed, compassie en verbondenheid nodig hebt. Brown reikt tien wegwijzers aan, zoals: ‘kies voor authenticiteit, laat je angst voor wat anderen vinden los.’ Ieder hoofdstuk eindigt met de vraag: Hoe geef jij jezelf nieuwe moed? Het intrappen van open deuren was het beeld dat opdook. Je móet veel, maar hóe je de wegwijzers toepast, wordt niet duidelijk.

Executive coach en oprichter van Springpower.nl Hoe kun je een authentieker leven leiden dat bij jou past? Brené Brown werd bekend om haar onderzoek naar kwetsbaarheid en schaamte. In dit boek lees je hoe je veerkracht kunt opbouwen en wat de ingredienten zijn van een wholehearted oftewel ‘bezield’ leven. De combinatie van wetenschappelijke inzichten en herkenbare, soms hilarische ervaringen maken het een goed leesbaar én toepasbaar boek. De tien wegwijzers helpen om keuzes te maken die passen bij authentiek leven en zo gebruik ik ze ook in mijn werk. Ze zijn niet omschreven als how-to-tips, maar geven inspiratie om zelf te bepalen hoe je die ruimte wilt geven in je leven. Als facilitator van Brené Brown gebruik ik de wegwijzers veel. En dan vooral gericht op écht aan de slag. Dat het boekje van mij geen 10 krijgt, komt omdat ik de oorspronkelijke versie nog beter vind. Dan is het helemaal of Brené naast je zit te praten.

coachlink magazine

• 37

Intuïtief coachen: kunst of kunde? sandra minnee

Intuïtie is bezig aan een opmars. Er verschijnen steeds meer boeken over het professionele nut en gebruik van intuïtie. We kunnen zonder schaamte vertellen dat we hebben gehandeld naar aanleiding van een ingeving. Intuïtie hoort erbij, ook als we man zijn.

k ben blij dat intuïtie erbij hoort, vooral voor onze coachpraktijk. Want intuïtie, gedefinieerd als ‘een weten dat niet op waarneembare gebeurtenissen of feiten is gebaseerd’, kan ongelooflijk waardevol zijn. Het brengt ons rechtstreeks in contact met waar het werkelijk om gaat, waar de schoen wringt, hoe onlogisch op het eerste gezicht ook. De laatste jaren ben ik zelf steeds intuïtiever gaan werken. In 2009 schreef ik Coachen met Creative Problem Solving. Deze handleiding voor coachen met creatieve technieken is een boek met een bijzonder stringente structuur (die overigens altijd goed werkt). Tegenwoordig kijk en luister ik naar wat er op dit moment voor de coachee nodig is. De structuur van mijn coachsessies is globaal en de invulling vindt organisch plaats, nog steeds op basis van de zinnen, gebaren en gelaatsuitdrukkingen van mijn coachee. Daarbij put ik nog steeds uit een jarenlang opgebouwde gereedschapskist van methoden en technieken. Maar mijn leidraad is mijn intuïtie. Hoe is dat mogelijk, hoe durf ik daar zo op te vertrouwen? En allereerst: hoe werkt intuïtie? Daarover zijn verschillende theorieën. De mijne is: wij maken via ons energieveld, dat elektromagnetisch, wetenschappelijk aangetoond en meetbaar is en dat zich in en rond ons lichaam bevindt (Hunt, 1989), contact met het energieveld van de coachee en pikken hieruit informatie op die zich nog niet via onze zintuigen kenbaar heeft gemaakt. We hebben niets gezien of gehoord, er is ons niets verteld wat ons deze informatie kan verschaffen. En toch valt ons een gedachte in, krijgen we een in-geving (onbekend door wie of wat), als het ware uit het Niets. Als we de kwantumfysica mogen geloven, is het Niets echter het Alles. Namelijk: het veld van informatie, waaruit alles in het universum bestaat

38 • c o a c h l i n k

magazine

en die, in de vorm van trillingen met diverse frequenties, continu wordt uitgewisseld (Radin, 2009).

Vertrouwen op ingevingen In een eerste coachsessie met een succesvolle manager (man) van 45 jaar, wiens coachdoel in het kort neerkwam op ‘meer leren delegeren, minder controlfreak zijn’ flitst opeens door mij heen ‘driftige vader ... mishandeling?’ In de intake was hierover niets ter sprake gekomen en we zijn net begonnen zijn familiegeschiedenis door te nemen. Ik heb hem niet ongemakkelijk zien verzitten, noch een trilling in zijn stem gehoord. Hij heeft ‘een heel normale kindertijd’ gehad, vertelt hij. En nu?

Sinds ik mijn intuïtie ben gaan ontwikkelen, vertrouw ik op mijn ingevingen, hoe absurd ze ook zijn. Intuïtieve ontwikkeling is immers het her-inneren van een vermogen dat we allemaal hebben en als kind ook allemaal hebben gebruikt: open en bewust in contact staan met ons eigen energieveld en dat van anderen. In onze cultuur verleren we die vaardigheid ten gunste van praten, denken en het vertrouwen op onze zintuigen en de feiten. Vergelijk het huidig wetenschappelijk paradigma: feitelijk waarneembaar, evidence based, empirisch aangetoond. Als je jezelf traint in het waarnemen van energie, zul je merken dat dit betrekkelijk gemakkelijk gaat. Gaandeweg krijg je weer toegang tot de onzichtbare informatie die in de energievelden is opgeslagen en hierbij put je uit een heel directe bron (László, 2005). Je leest als het ware achter de feiten, je komt bij de oorsprong van gevoelens, gedachten of gedrag. Een intuïtieve waarneming kan heel vreemd op je overkomen, juist

omdat het zo’n rechtstreekse waarneming is, voorbij de controle van de persoonlijkheid. Daarnaast neem je informatie van de ander waar en ken je zelf de context niet; voor de ander blijkt de informatie vaak niet absurd, maar juist heel betekenisvol, al kan die vergeten of verdrongen zijn uit het dagelijkse bewustzijn.

Enorme sprong Het hoort bij een goede uitoefening van ons vak dat we ons bewust zijn van het risico van projectie of tegenoverdracht. Hoe spelen deze aspecten bij de inzet van intuïtie? In mijn ervaring is intuïtieve informatie er te direct en concreet voor en herken je het duidelijk als niet-eigen. Maar natuurlijk blijf je alert en check je je ingevingen. Hoe? Ik vertrouw mijn ingevingen absoluut, maar ik heb ook geleerd ze er niet stante pede letterlijk uit te ﬂappen. Ik maak een aantekening in de kantlijn – ik houd het gegeven in mijn achterhoofd. In het eerder genoemde voorbeeld zal ik langer stilstaan bij het gedrag van en de relatie met de vader van de coachee dan ik anders had gedaan. Opvallend vaak komen er dan al zaken naar voren die in lijn liggen met mijn intuïtieve vermoeden en die de coachee zelf kunnen verbazen: ‘Ik was dit allang vergeten, nu denk ik er pas weer aan.’ Zo nodig breng ik zelf mijn ingeving – en ook precies als dat wat het is, namelijk een ingeving – naar voren: ‘Ik kan het niet verklaren, maar ik kreeg daarnet een ingeving dat jouw vader soms heel driftig kon worden …?’ En dan werk ik met de reactie van de coachee op mijn vraag en diep ik verder uit. Al te vaak heb ik gemerkt dat intuïtieve waarnemingen de vinger op de zere plek leggen en we een sprong maken in het coachtraject, vooral in de heling van oude pijn. Is vertrouwen op ingevingen gerechtvaardigd? Is dat volgens een bepaalde methode te verdedigen? Niet anders dan ‘mijn intuïtie’ volgen. Is dat verkeerd? Maakt dat coaching op deze manier minder tot een vak? Ik kan me voorstellen dat er visies zijn die intuïtief coachen veroordelen als niet-vakmatig, want uiterst individueel bepaald, onvoorspelbaar, oncontroleerbaar en niet reproduceerbaar. Hoewel ze altijd beschikbaar is, volgt intuïtie immers geen script. Maar hoe zit het dan met empathie? Een begrip waar ieder, de wetenschappelijke literatuur incluis (Duncan, 2010), het over eens is als onontbeerlijk voor een goede uitoefening van het coachvak. Is empathie een procedure die je kunt volgen, of een individueel bepaald, oncontroleerbaar vermogen, waar de ene coach meer van heeft (ontwikkeld) dan de andere?

Dit brengt mij bij de hamvraag van ons vak: hoeveel kunst is het en hoeveel kunde? Voor mij is coaching zowel een kunst als een kunde. Waarbij de kunde – het beheersen van de methoden en technieken – een noodzakelijke voorwaarde is, en de kunst de werkelijk begaafde coach maakt. Gebruikmaken van de schat van intuïtie schaar ik nu nog onder kunst, maar het zou me niet verbazen als we het over enkele jaren tot kunde rekenen.

Verder lezen en surfen • Boer, E. de (2014). Professionele Intuïtie. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen. • Bolte Taylor, J. (2009). My Stroke of Insight. Geraadpleegd via: www.ted.com/talks/jill_bolte_taylor_s_powerful_stroke_ of_insight • Duncan, B.L., Miller, S.D., Wampold B.E. en Hubble, M.A. (2010). The Heart and Soul of Change. Washington: American Psychological Association. • Hunt, V.V. (1989). Inﬁnite Mind, Science of Human Vibrations of Conciousness. Malibu: Malibu Publishing Co. • László, E. (2007). Science and the Akashic Field. Rochester, VT: Inner Traditions. • Minnee, S. (2009). Coachen met Creative Problem Solving. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen. • Radin, D. (2009). The Conscious Universe: the Scientiﬁc Truth of Psychic Phenomena. New York: Harper Collins. • Talbot, M. (2011). The Holographic Universe, the Revolutionary Theory of Reality. New York: HarperCollins.

coachlink magazine

3 • 39

Ontwikkel jezelf gebruik Coachlink!

De kennisbank bevat ruim ϭϳϬϬ ĂƌƟŬĞůĞŶ Ƶŝƚ ŵĞĞƌ ĚĂŶ 140 boeken over coaching en persoonlijke ontwikkeling. De ĂƌƟŬĞůĞŶ ǌŝũŶ ĚŽŽƌǌŽĞŬďĂĂƌ ŽƉ thema’s, methoden, technieken en instrumenten.

Probeer Coachlink

aand GRATIS er maand O € 18,50 p lijks O maande opzegbaar

O eerste m

Met de wekelijkse ŶŝĞƵǁƐďƌŝĞĨ ĂůƟũĚ up-to-date.

/Ŷ ĚĞ >ŝŶŬĞĚ/ŶŐƌŽĞƉ ďĞŶ ũĞ welkom voor het uitwisselen van ĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶ͕ ƉƌĂŬƟũŬǀŽŽƌďĞĞůĚĞŶ͕ vragen en discussies.

www.coachlink.nl

40 • c o a c h l i n k

magazine

Coachlink Magazine is een fullcolor coachglossy, vol ǀĂŬĂƌƟŬĞůĞŶ͕ ŝŶƚĞƌǀŝĞǁƐ en columns.

Met de Coachlink-workshops fris je snel je kennis op en ga je naar huis met de nieuwste inzichten op uiteenlopende gebieden!

KƉ dǁŝƩĞƌ ;Λ ŽĂĐŚ>ŝŶŬE>Ϳ vind je nieuws, blogs en ŝŶƚĞƌĞƐƐĂŶƚĞ ĂƌƟŬĞůĞŶ͕ speciaal voor coaches.

De ﬁets van...

Lex Mulder ‘De fiets schudt mij wakker’ ‘Het is een omafiets, zo’n zwarte met een krat voorop. Een stang vind ik onzin, bij deze fiets kan ik goed open afstappen.’ ’s Ochtends fietst Lex Mulder naar zijn coachpraktijk aan de Amstel. ‘Veel bewegen is veel beleven.’ Een groot deel van Mulders route loopt over de Prinsengracht, waar het plaveisel nogal hobbelig is. ‘Je moet echt stuurmanskunst bezitten om daar te fietsen, zeker als je gezelschappen op huurfietsen tegenkomt. Die drommen toeristen ontwijken is echt een kunst.’ Hij rijdt dan naar de Amstel, waar hij een spreekruimte heeft tegenover Carré. ‘Het is tien minuten fietsen vanaf de Jordaan, waar ik woon. Dat fietstochtje is lang genoeg om me flink wakker te schudden voor de coachingsgesprekken van die dag.’

Gelukkig hoeft hij niet veel mee te nemen. In het krat voorop zijn fiets ligt gewoonlijk de tas van Mulder. ‘Mijn pen, blocnote en telefoon heb ik mee, het meeste wat ik gebruik voor coaching zit in m’n kop.’ De fietstassen zijn dus echt alleen voor de boodschappen. ‘Het fietstochtje is echt om me op te warmen voor de activiteiten van de dag.’ Mulder maakt veel gebruik van spel en drama. ‘We bewegen dus veel bij coachingsessies. Veel bewegen is veel beleven, vind ik.’ (NvO)

foto: berry collewijn

‘Die drommen toeristen ontwijken is echt een kunst.’

Mulder is klinisch psycholoog en past Voice Dialogue en psychodrama toe in individuele gesprekken en in teamcoaching. Hij geeft daarnaast opleidingen en managementtrainingen. ‘Mijn werk is heel divers, daarom blijft het leuk.’ Gesprekken met coachees vinden plaats in zijn spreekruimte, maar als een opdrachtgever voor teamcoaching op opleidingen in Amsterdam zit, stapt Mulder weer op de ﬁets. ‘Tenzij het regent, ik heb er een hekel aan om zeiknat aan te komen, dus dan neem ik het openbaar vervoer.’

coachlink magazine

41 • 41

Diepzeeduiken in intuïtie en het onbewuste

anne-lies hustings

Als coaches leren luisteren naar hun innerlijke stem is dat niet alleen waardevol voor de coaches zelf, maar uiteraard ook voor hun coachees. Anne-Lies Hustings vertelt hoe zij zelf op haar intuïtie leerde vertrouwen en hoe coaching zonder én met gebruik van intuïtie eruitziet.

42 • c o a c h l i n k

magazine

ntuïtie of ingeving (onderling uitwisselbaar) verwijst naar een oordeel 1 dat snel opkomt in ons bewustzijn; 2 waarvan we de onderliggende redenen niet volledig beseﬀen en; 3 dat sterk genoeg is om ernaar te handelen.

Deze deﬁnitie komt uit het boek De kracht van je intuïtie, de intelligentie van het onbewuste (2007) van psycholoog Gerd Gigerenzer. Is het intuïtie die me drijft om dit artikel te schrijven? Nee. Want er ligt een oproep om te schrijven, ik denk er over na en ik wil een artikel schrijven. Dat doe ik nu. Ik denk, ik wil, ik doe. Dit is gebruikmaken van het bewuste. In dit artikel neem ik je mee in de wereld van de intelligentie van het onbewuste, van coaching met gebruikmaking van intuïtie en hoe je dat kunt leren.

Het universum van het onbewuste In mijn jarenlange ervaring in het opleiden van coaches valt mij steeds weer op dat van de ‘intelligentie van het onbewuste’ nog nauwelijks gebruik wordt gemaakt. Gek is dat. We vertrouwen meer op onze door studie verkregen kennis, dan op de universele kennis die in het universum voor het grijpen ligt. We worden opgevoed om heel veel kennis te vergaren voordat we als coach aan de slag mogen en kunnen, tenminste: als je coach wilt worden volgens de regeltjes. Als je naar een beroepsopleiding zoekt via Google en je bekijkt de curricula van de verschillende opleidingen, snap je wel wat ik bedoel. Kennis is het hoogste goed. Maar wat is die kennis nu helemaal waard? Op dit moment volg ik een online cursus sociale psychologie op Coursera.com. Een boeiende ervaring, vooral omdat ik weer geconfronteerd word met het feit dat veel wetenswaardigheden die ik als therapeut ooit heb geleerd helemaal onderuit worden geschoﬀeld door nieuwe onderzoeken en nieuwe kennis. Stel je voor dat ik me was blijven focussen op mijn oude kennis van allerlei wetenswaardigheden. Er is andere, heel oude nieuwe kennis voorhanden die mij veel meer brengt dan de bekende leerroutes. Ik was in de bijzonder gelukkige omstandigheid dat ik mocht ervaren dat deze kennis voor het grijpen ligt in het universum. Dat ik mijn onbewuste

Karel knikt gelukkig. Fijn dat hij haar kon helpen!

maar aan het werk hoef te zetten om te weten. Een weten dat opborrelt en de coachee de ruimte geeft om het bij zichzelf ook te laten borrelen. We weten immers alles al – waarom maken we er dan niet veel meer gebruik van als we met coachvragen worden geconfronteerd? Wat zou ik gelukkig zijn als alle coaches, therapeuten en andere adviseurs zich deze kracht zouden eigen maken in dienst van hun klanten. Of moet ik dat niet willen, maken we onszelf daarmee overbodig? Weten onze klanten dan immers zelf wat ze moeten doen of laten? Welnee, nog lang niet. Wij zullen ze toch wegwijs moeten maken in die oude nieuwe kennis. We maken de wereld er dan samen een beetje mooier van: minder drama, meer compassie.

Een voorbeeld: coachen zonder intuïtie In de opleiding tot coach interpersoonlijke dynamiek waarin ik lesgeef, dien je als examenopdracht een gesprek te voeren met je cliënt over de uitslagen van de interpersoonlijkheidstesten van deze coachee. Ik ben de examinator, Karel de geëxamineerde coach. Uit de test blijkt dat Marianne, zijn coachee, zowel door haarzelf als door haar omgeving vooral wordt ervaren als submissief en samenwerkend. (Zie ook het boek Beïnvloed anderen, begin bij jezelf (2011) door Bert van Dijk.) Ook de coachingsvraag waarmee Marianne in coaching kwam gaat daarover. Ze wil zich wat assertiever en duidelijker proﬁleren. Karel denkt dat het goed is haar passende adviezen te geven om zich assertiever te gedragen. De twee worstelen zich door het examenuurtje heen. Karel is empathisch genoeg, heeft voldoende coachkwaliteiten en is goed opgeleid. Hij heeft zo te horen veel kennis over assertiviteit. Coachee Marianne doet wat ze altijd doet: ze is blijmoedig, knikt veelvuldig en volgt Karels uitleg helemaal. Het lijkt erop dat ze de opdrachten zeker zal gaan doen. Karel knikt gelukkig. Fijn dat hij haar kon helpen! Je snapt misschien dat Karel zakt voor het examen, want van interpersoonlijke dynamiek kent hij de clou nog niet. Maar wat erger is, coachee Marianne heeft hier helemaal niks aan. Alle adviezen die Karel haar geeft, kent ze zelf ook wel. Had Karel de ruimte genomen om al zijn kennis even op zolder te stallen zodat hij kon inpluggen in zijn intuïtieve domein, dan had hij geweten dat deze coachee zijn adviezen zeker nooit zou opvolgen. Ze is daar veel te bang voor. Hij zou hebben gezien dat deze angst haar ingaf om ‘ja’ tegen hem te zeggen, hij zou hebben gehoord dat er trillers in haar stem zaten, hij zou hebben gevoeld waar de blokkade zat, hij zou misschien zelfs hebben coachlink magazine

• 43

geroken dat de angst zich om haar heen verspreidde. Hij had al zijn zintuigen kunnen gebruiken om haar dit te vertellen. Kortom, hij zou de coachee hebben kunnen leiden naar waar het voor haar werkelijk om ging en onder haar coachvragen verborgen lag: het gevoel van er niet mogen zijn. Kun je je voorstellen dat ik dit jammer vind? Pas in het nagesprek kon ik Karel de signalen teruggeven die hij allemaal gemist had. Gelukkig gaat hij nog verder met deze coachee en begrijpt hij nu ook de wederkerigheid in interactie: namelijk dat hij met zijn reactie op haar houding de coachee hielp te blijven zitten in haar veilige reacties van submissieve volgzaamheid. Karel zal zeker slagen de volgende keer.

Deep listening In mijn opleiding tot therapeut moesten we veel vlieguren onder supervisie maken in opdracht van verschillende briljante geesten. Vaak hoorde ik van hen: ‘Je hebt zo’n enorme intuïtie, waarom doe je daar niks mee? Waarom luister je niet naar je innerlijke stem?’ Ik las er veel over, maar steeds weer opnieuw ontglipte mij de kern van al die boeken over intuïtie. Wat was het nu echt? Wat liet ik liggen? Waarom had ik dan toch een bloeiende praktijk en waren mijn cliënten over het algemeen zeer tevreden? Had ik het wel nodig? De vragen bleven mij jarenlang bezighouden, totdat ik trainingen en coaching ging geven in een grote commerciële organisatie en intuïtie en dergelijke geen afvinkpunten waren op de targetlijst. Ik dutte in wat dit betreft. In mijn vrije tijd ging ik me meer toeleggen op mediteren, yoga, mindfulness. Het leek een goede tegenhanger voor de stresswereld waarin ik acteerde. En het licht begon te gloren. Ik begon te begrijpen waarom ik de antwoorden al wist voor ze me verteld waren door de coachee. Ik begon te begrijpen waarom ik bepaalde vragen stelde waar coachees en leerlingcoaches heel verbaasd over waren, maar die ons beiden wel veel opleverden. Waar kwam die wijsheid vandaan? Was dit nu die beroemde intuïtie? Ik nam het maar aan, maar in Gerd Gigerenzers deﬁnitie stond ook als punt 3: intuïtie verwijst naar een oordeel dat sterk genoeg is om ernaar te handelen. Nee, dat was het niet. Maar lag dat aan de intuïtie of misschien aan mij?

Wat een kracht heeft intuïtie als je er echt naar leert luisteren. 44 • c o a c h l i n k

magazine

Ik besloot dit te gaan onderzoeken toen ik op internet een aankondiging zag van een cursus ‘Deep Listening’ in Ierland, waarin onder andere stond dat je ook leerde te luisteren naar je innerlijke stem. In Ierland mocht ik een week vertoeven en heel veel leren. Wat een kracht heeft intuïtie als je er echt naar leert luisteren. Wat een ongelooﬂijk onmeetbare intelligentie herbergt dat onbewuste. Wat een feest als je hiermee een coachingsgesprek in gaat. Wat een ontdekkingen van eigen wijsheid doet je coachee. Wat zou ik elke coachee dit geschenk gunnen.

Een voorbeeld: coachen met intuïtie Carolien komt voor coaching omdat ze haar tijd niet goed beheert. Haar leidinggevende denkt dat een cursus ‘Timemanagement’ misschien goed voor haar is, maar die heeft Carolien al eens eerder gedaan en daar is ze niet veel mee opgeschoten. Dan nu maar eens een coachingstraject. Carolien is een vlotte bijna-dertiger, die alles interessant vindt en leuk en ook nog denkt dat ze dat er allemaal bij kan doen, bij haar turbulente baan als accountmanager. Natuurlijk kan ze nee zeggen, maar waarom zou ze: ‘Dit is zo boeiend, daar leer ik veel van!’ Ik schakel mijn hoofd uit en stem af op mijn luistercentra. Ik zie het water in haar ogen, ik hoor het gemaakte lachje in haar woorden. Diep luisterend voel ik het enorme gat dat in Carolien zit tussen haar onderste borstbeen en haar navel. Het is gevuld met vloeistof, het voelt en proeft als zoute tranen. ‘Ik moet mezelf bewijzen, anders houdt mijn vader nooit van me!’, is de boodschap die bovenkomt als ik daar een vraag over stel. Samen luisteren we naar de boodschappen die daaronder liggen, onder ‘de wijsheden’ van dit leven. We gaan rechtstreeks naar de universele kennis van het onbewuste. Nu kan Carolien zelf aan de slag om het gat te helen, en ik mag haar gids zijn.

Is intuïtie genoeg? Veel coaches die bij mij op cursus komen, willen dit ook leren en ze vragen me: ‘Hoef je dan helemaal geen coachopleiding te doen als je dit kunt?’ Mijn antwoord daarop is: Jazeker wel, je moet als coach alle kennis en ervaring hebben om je werk goed te doen, maar je moet het ook even op de plank kunnen zetten om de kracht van je intuïtie, de intelligentie van het onbewuste, te laten spreken. Daarvoor heb je naast kennis ook het lef nodig om voorbij alle concepten te kunnen gaan en het onbewuste in te duiken. En ernaar te kunnen luisteren. Leer diepzeeduiken in het onbewuste met de kracht van intuïtie. Het is een zegen voor jou en voor je coachee.

Column

Mailwisseling

tim theeboom Afzender: sara@student.uva.nl Onderwerp: welke vraag moet ik stellen?

Afzender: sara@student.uva.nl Onderwerp: re: re: welke vraag moet ik stellen?

Beste Tim Afgelopen voorjaar heb ik bij jou de cursus coaching gevolgd aan de Universiteit van Amsterdam. Ik heb veel dingen direct in de praktijk kunnen brengen op mijn stageplek. Super leuk! Ik blijf er echter tegenaan lopen dat ik het moeilijk vind om de juiste vragen te stellen. Soms zie ik zoveel mogelijke ingangen dat ik niet weet waar ik op moet inhaken en soms heb ik absoluut geen idee welke vraag ik kan stellen om verder te komen. Kan jij me wellicht op weg helpen?

Beste Tim, Dank voor je reactie. Klinkt goed. Mijn oom (die al jaaaáren coachet) zei precies hetzelfde! Scheelt me een hoop werk om alle technieken los te laten! Maar dan even een gewetensvraag: als je dat doet, wat heb je dan nog aan een opleiding of al die psychologische basiskennis die we van jou moesten leren?

Afzender: t.theeboom@uva.nl Onderwerp: re: welke vraag moet ik stellen?

Intuïtie kan je zien als een denkproces, waarbij op ervaring en kennis gebaseerde informatie uit het langetermijngeheugen automatisch en onbewust wordt verwerkt tot een gevoel dat kan dienen als basis voor beslissingen. Met andere woorden, intuïtieve beslissingen (bijvoorbeeld over welke vraag je als coach gaat stellen) komen dus niet uit de lucht vallen, maar kun je eerder zien als een soort educated guesses.

Beste Sara, Fijn dat je tevreden bent en dat je de geleerde stof direct kan toepassen! Wat betreft je onzekere gevoel over de vragen. Ik ken dat nog goed. Tijdens mijn eerste gesprekken was ik soms zo hard bezig met het bedenken van een goede vervolgvraag dat ik soms compleet vergat om echt naar de cliënt te luisteren. Mijn advies: vertrouw wat meer op je intuïtie!

Afzender: t.theeboom@uva.nl Onderwerp: re: re: re: welke vraag moet ik stellen?

Eén kanttekening: een dergelijke heuristische manier van werken kan ook een probleem zijn: zeker in coaching en therapie waarbij je te maken hebt met unieke individuen, in een unieke context en met unieke problemen en/of uitdagingen. Wat voor de ene cliënt (of voor jezelf) werkt, hoeft immers niet voor een andere cliënt te werken. Check je intuïtieve ingeving dus goed voordat je iets doet! Kan je daar wat mee? Afzender: sara@student.uva.nl Onderwerp: re: re: re: re: welke vraag moet ik stellen? Beste Tim, Vertrouwen op mijn intuïtie heeft dus zowel voor- als nadelen, dat is duidelijk. Ik weet echter nog steeds niet hoe ik mijn probleem nu moet oplossen! Moet ik er nou wel of niet op mijn intuïtie vertrouwen? Afzender: t.theeboom@uva.nl Onderwerp: re: re: re: re: re: welke vraag moet ik stellen? Beste Sara, Wat voor cijfer had je ook alweer?

Scheelt me een hoop werk om alle technieken los te laten!

Tim Theeboom doet promotieonderzoek naar de effectiviteit van coaching (UvA) en werkt als adviseur, trainer en coach voor het Instituut voor Positieve Psychologie.

coachlink magazine

• 45

De boekenkast van...

Rozemarijn Dols schrijfster/leiderschapsexpert

46 â&#x20AC;˘ c o a c h l i n k

magazine

Tekst: Joep Schrijvers

Ze coacht, is leiderschapsexpert en vooral ook filmliefhebster. De donkere krochten van de menselijke geest fascineren haar al van kinds af aan. Voor haar is de grens tussen normaal en abnormaal fluïde. Ze kent de valkuilen van het coachingsvak als geen ander. Over lezen, coachen, films en het Moeder Teresasyndroom. Deze keer bij de boeken- én dvd-kast: Rozemarijn Dols.

dat jij de pech hebt ze niet te kennen. Later kom je erachter dat dat onzin is, dat er geen normale mensen bestaan. Er zijn alleen patiënten. Sommige patiënten weten zich staande te houden ten koste van andere patiënten. Die noemen we geen patiënten. Die noemen we geslaagd.” Die scheidslijn is zo ongelooﬂijk interessant.’

‘Ik kan je ook de boeken boven laten zien.’ Dols kijkt me uitnodigend aan. We hebben net de boeken in haar werkkamer geteld op een bovenverdieping in een negentiende-eeuws pand in het centrum van Amsterdam. Ze gaat me voor op de trap met glasin-loodramen naar de riante en lichte zolderverdieping. ‘Kijk hier heb je ze. Dat zijn de mooie boeken. Die gaan over ﬁlm, mode en reclame. Deze is ook zo lekker.’ Ze wijst naar een boek van de Engelse schilder Waterhouse in een designboekenkast. Ze loopt naar een andere hoek. ‘Wat ik je ook moet laten zien is mijn dvdkast. La collectioneuse noemde mijn vader mij. Ik heb wel iets van een verzamelaar, maar ik ben niet pathologisch. Als ik iets mooi vind dan wil ik er niet één, maar direct drie. Ik kan me niet altijd beheersen. Begrijp je wat ik bedoel? Ik heb een neiging tot compleetheid. Ben ik hélémaal in een regisseur of een schrijver, dan wil ik alles hebben. Het is wat veelvraterig.’

De ballade der gehangenen

foto’s: diederik de klerk

Wat zijn nou afwijkingen? Terug in haar werkkamer vertelt Dols over haar fascinaties: ‘Ik lees nu het boek Borderline Times van Dirk de Wachter. Die zegt dat het onderscheid tussen patiënten en niet-patiënten moeilijk is te maken. Dat zeg ik ook altijd in mijn presentaties: de grens tussen normaal en niet-normaal is een uiterst ﬂuïde lijn. Dat is ook mijn grootste interesse: wat zijn nou afwijkingen, wat zijn nou gektes van mensen, waar zitten hun lekken, waar zit hun schaduw? Waarom vermoordt een bankdirecteur eerst zijn vrouw en dochter om dan de hand aan zichzelf te leggen? Waarom doet hij dat laatste niet meteen en laat hij zijn vrouw en kind met rust? Er zijn toch allerlei andere manieren om problemen op te lossen? Waarom doet iemand dat? Grunberg heeft daar een mooie uitspraak over. Mag ik die voorlezen?’ Ze loopt naar de boekenkast en pakt een boek: ‘Grunberg zegt: “Als je jong bent, dan denk je dat er normale mensen bestaan en

Waar komt haar belangstelling voor de schaduw van mensen vandaan? ‘Ik denk dat ik dat van mijn vader heb. Die was heel creatief. Hij schilderde en tekende veel, ook wel morbide taferelen. En hij las ook grimmige sprookjes voor. Hij hield van de Franse taal. Dan werd François Villon voorgedragen: La Ballade des pendus, de ballade der gehangenen.’ Ze lacht en declameert: ‘Hoor onze skeletten rinkelen in de oostenwind.’ Ze vervolgt: ‘Wat op mij als kind grote indruk maakte, waren de doodsklokken in dit gedicht. Ik begreep verder niets van de tekst want ik sprak geen Frans, maar voelde wel het griezelige van het gedicht. Mijn vader had een zwak voor duistere ﬁguren. Het gezin waar ik uit kom, was mijn eerste vooropleiding psychologie. In elke familie komt gekte voor. In die van ons had ik wel genoeg casusmateriaal. Als veertienjarige ging ik al psychologieboeken uit de bibliotheek halen. Ik had het idee: dan snap ik een beetje beter dan anderen hoe het werkt tussen mensen en dat geeft me een voorsprong.’

‘Als veertienjarige ging ik al psychologieboeken uit de bibliotheek halen.’ Dols gaat psychologie studeren en bij diverse adviesbureaus werken zoals LTP. Op haar vijftigste wordt ze zelfstandig ondernemer. ‘Dat is vrij laat. Gelukkig had ik in 2007 ontzettend de markt mee. Mensen om me heen zeiden ook: doen, je hebt een goed netwerk. Ik ben er helemaal blij mee dat ik dat gedaan heb. Ik wil nooit meer terug. Het jaar daarvoor had ik ook mijn relatie beëindigd: met pijn en moeite. Ik dacht, als ik een geliefde buiten de deur kan zetten, dan kan ik ook afscheid nemen van loondienst. Beide beslissingen hebben me goed gedaan. Nu ben ik leiderschapscoach en -trainer

coachlink magazine

• 47

en teamcoach. Dat is mijn hoofdaccent. Ook doe ik individuele coaching hier aan huis. Er komen diverse mensen met loopbaanvragen, maar ook met blokkadevragen als “hoe manifesteer ik me als leidinggevende”, of “ik beheers het politieke spel niet”, of “ik loop vast omdat ik te rationeel ben”. Door ze op een andere manier naar zichzelf te laten kijken, kunnen ze zich bevrijden uit – meestal zelfopgelegde – inperkingen. Dat kan grote effecten hebben, en dat is het mooie van dit vak.’

Contra-indicaties bij coachen Dols besteedt in haar boek over loopbaancoaching ruime aandacht aan de vraag wanneer je iemand niet in coaching moet nemen. Dat onderscheidingsvermogen vindt ze belangrijk. ‘Ja, dat vind ik ook echt. Dat zijn de contra-indicaties. Ik heb eens meegemaakt dat iemand een suïcidepoging had gedaan, een halfjaar in een inrichting had gezeten en toen bij mij kwam voor een loopbaanvraag. Ik heb toen gezegd, dat we dat niet moesten doen en dat hij eerst aan zijn fundament moest gaan werken. In coaching is een volgorde: de cliënt moet eerst de basis op orde hebben. Bijvoorbeeld iemand met een alcoholprobleem die op een loopbaangesprek komt. Dan lijkt me dat zo’n persoon eerst dat probleem op orde moet krijgen voordat hij aan zijn ambities werkt. Dus: coaches herken de psychische klachten en houd je aan die volgorde.’

‘Als ik mijn geliefde buiten de deur kan zetten, dan kan ik ook afscheid nemen van loondienst.’ ‘Er is een dunne lijn tussen coaching en psychotherapie. Ik ben geen klinisch psycholoog, maar ik durf wel te zeggen dat ik een soort klinische blik heb ontwikkeld. En echt, wanneer je goed oplet en goed waarneemt, dan voel en zie je al heel veel. Dus als een cliënt een relatie met je aangaat en er gebeurt iets raars: doorverwijzen. Volg die stem. Ik durf steeds meer op mijn intuïtie en eerste indruk af te gaan. Soms deed ik twee intakegesprekken, nu volstaat één. “Never doubt your doubts”, dat komt uit een misdaadﬁlm met Robert de Niro. In zijn bende zit een mol, maar ze weten niet wie het is. Wel heeft De Niro een voorgevoel en dat blijkt later te kloppen. Twijfel niet aan je intuïtie. Rond een gesprek wel professioneel af met een doorverwijzing.’

Moeder Teresasyndroom Er is een euvel waar coaches en andere hulpverleners aan kunnen lijden: het Moeder Teresasyndroom. Wat houdt dat in? ‘Het is een

48 • c o a c h l i n k

magazine

term ontleend aan een boek van Paula Lampe dat hierover gaat. Het Moeder Teresasyndroom wil zeggen dat je als hulpverlener meer bezig bent met het opvullen van je eigen existentiële leegte en verwondingen dan met je cliënt. Je moet hier heel beducht voor zijn. Wanneer een hulpverlener iemand in huis neemt, dan wordt dat een beetje ziekelijk. Waar Lampe ook voor waarschuwt zijn coaches die heel dedicated zijn, heel veel uren maken en daarin doorschieten. Die kennen geen grenzen meer. Je moet ook alert zijn wanneer in je coachingspraktijk steeds dezelfde thema’s naar boven komen. Dus als jij een worsteling met je vader hebt gehad, dat bij elke cliënt de vader-zoon-, vader-dochterproblematiek op tafel komt. Dan is er onraad. Dit komt zelfs bij loopbaanvragen voor. Als ik bijvoorbeeld vind dat vrouwen meer voor zichzelf moeten opkomen, dan kan ik in mijn coaching daar erg de nadruk op gaan leggen. Terwijl ik ook in bepaalde situaties veel beter de acceptatie van een aantal tekortkomingen had kunnen adresseren. Dan leg ik mijn thematiek – mijn waarden, wat ik belangrijk vind – op aan de ander omdat ik misschien zelf ooit gehinderd ben in mijn loopbaan. Je hebt hier wel gradaties in en het wordt erger als het om hele diepe persoonlijke vragen gaat.’

‘Je moet ook gewaarschuwd zijn als je cliënten heel erg op je lijken. Je krijgt dan het feest der herkenning en je kritische blik als coach schiet tekort. Je moet waakzaam zijn wanneer je gestreeld wordt door de cliënt en je die bewondering lekker vindt. Houd afstand! Of mensen die met cadeautjes komen, of te veel van je willen weten en ook naar jouw persoonlijke leven vragen… Niet doen, niet intrappen! Of hun vakantiehuisje ter beschikking stellen: niet doen! Of met je uit eten willen: ook niet doen. Houd afstand, bewaak de professionele relatie...’ Ik vraag Dols waar zij scoort op de ‘Moeder Teresaschaal’ van een tot tien. Ze zwijgt, kijkt omhoog. Licht straalt in de ruimte. ‘Ik denk een vier.’ Stilte. ‘Ik mis het geduld. Ik heb wel reddersfantasieën, die hebben we allemaal, maar ik heb een ingebouwd mechanisme om op tijd de afslag te nemen. Ik krijg het namelijk benauwd als iemand zich te zeer van mij afhankelijk maakt. Liz Taylor heeft een mooie uitspraak: opvoeden is weten wanneer je je geduld moet verliezen.

Boekenkasten: Laten maken én gekocht Meters boekenplank: 40 meter Boeken: 1400 Dvd’s: 800 Percentage gelezen: 60 procent Type lezer: Hapsnaplezer, in de breedte scannen en dan diepzeeduiken Type schrijver: Jezelf opsluiten en aan een stuk door werken. Beste boeken: Laurent Binet, HhhH. Himmlers hersens heten Heydrich Anthony Storr, Reuzen op lemen voeten. Een studie over goeroes Martin Appelo, Een spiegel voor narcisten Beste films: Das Leben der Anderen, American Beauty, A Clockwork Orange Lezen is voor mij… verrijkend, een andere wereld binnentreden Schrijven is voor mij… je eigen imperium creëren Publicaties: 2008: Professionele loopbaancoaching, praktijkboek voor het begeleiden van loopbaanvragen 2009: 50 werkvormen voor creatieve sessies (in samenwerking met Josine Gouwens) 2012: De coach als regisseur (in samenwerking met Belia van den Berg)

Dat geldt ook voor coaching. Coachen is weten wanneer je je geduld moet verliezen. Dit klinkt misschien wat streng nu ik het er zo over heb, maar het gaat me natuurlijk om de juiste mix van afstand tot én betrokkenheid met je cliënt, om de juiste balans van durven confronteren én empathie. Uiteindelijk gaat het om de client, en daar zet je je als coach helemaal voor in.’

Zoeken en creëren ‘Ik vind schrijven een zoekproces. Je creëert iets. Het is lekker om invloed op een pagina te hebben. Dat je je gang kunt gaan zonder dat je tachtig overlegvormpjes moet hebben voordat je een letter op papier kunt krijgen. Als ik schrijf, maak ik eerst een bouwplan en bepaal ik vooraf wat ik met het boek wil. Dat was ook bij mijn laatste boek De coach als regisseur het geval. Ik wilde een boek schrijven over hoe je ﬁlmfragmenten in je coachingsen trainingspraktijk kunt gebruiken. Daar heb ik een heel bouwplan voor gemaakt. Over hoe je afweermechanismen, groepen en persoonlijkheidstypen in beeld kunt brengen. Dat allemaal aan de hand van ﬁlmfragmenten. Toen ontmoette ik iemand die ik heel grondig en gedisciplineerd vond, Belia van den Berg en vroeg of ze wilde meelezen. Dat meelezen werd meeschrijven. Ieder deed haar eigen hoofdstukken en we reviewden elkaar. Zij pakte bijvoorbeeld teamcoaching op omdat ze daarop was gepromoveerd.’

‘Wie gaan er voor ongezond leiderschap?’ Hoe ziet Dols verder haar toekomst. Wat wil ze nog? ‘Lezen, schrijven, adviseren. Ik ben nu bezig met het boek Lessen voor leiders uit ﬁlms. Daarin komen naast nieuw werk ook bewerkte columns die ik hierover heb geschreven in Management Team. Eigenlijk zijn er ook lessen uit te halen voor coaches. Een geweldige ﬁlm over coaching is The King’s Speech. Die stemcoach is een goed rolmodel voor ons. Mijn boek komt in de eerste helft van 2015 uit. En dan: een proefschrift schrijven! Ik heb iemand benaderd die buitenpromovendi aanneemt. Ik zou niet zozeer leiderschap in kaart willen brengen, maar volgelingenschap. Wat voor type volgers heb je? En dan ook de vraag: wie gaan er voor ongezond leiderschap? Dan kun je denken aan narcistisch leiderschap, dwangmatig leiderschap, theatraal, cynisch en depressief leiderschap. Waarom volgen sommige mensen dit soort leiders? Waarom hebben ook goeroes zo’n invloed op mensen? Hier zal ik naast mijn andere klussen nog zeker vier jaar mee bezig zijn. De schaduwkant, hè. Snap je?’

coachlink magazine

• 49

OP EN TRAIN IN G E N VOO R J AAR 2 0 1 5

start

Kijk voor meer informatie en aanmelden op www.heteerstehuis.nl

5 &6

.......................................

Start 10 januari 2015

Donderdag 5 februari & vrijdag 6 februari 2015

‘Transformationeel Coachen van Kinderen & Jongeren

‘Coachen met Theory U’

6- DA AG S E TR AI N I N G

2 -DA AG S E T RA IN IN G

verspreid over een half jaar

‘Transformationeel Coachen van Kinderen & Jongeren’

Deze training is speciaal voor professionals die met kinderen werken. Als begeleider, coach of docent breng je een kind in contact met zijn of haar eigen potentieel. Met effectieve tools creëer je een band, waarbij het kind zich ontplooit vanuit de eigen essentie. Met nieuwe vormen van dialoog, coaching en overleg bereik je meer met en voor kinderen.

‘Coachen met Theory U’

Voor complexe vraagstukken is een diepgaande aanpak nodig. Met Theory U bekijk je problemen vanuit een breder bewustzijn waardoor je oog krijgt voor vernieuwende oplossingen. Tijdens deze ervaringsgerichte training ga je aan de slag met tools, neem je je eigen vraagstuk mee en coach je anderen. Op die manier ga je naar huis met een mix van theorie en tools die je direct kunt toepassen in de praktijk.

11 t/m12

.......................................

t/m29 25 .......................................

Woensdag 11 februari & donderdag 12 februari 2015

Woensdag 25 t/m zondag 29 maart 2015

‘In-to-it: Intuïtief leven en werken’

‘Transformational Presence for Leaders & Coaches’

2- DAAG S E TR AI N I N G

5 -DA AG S E T RA IN IN G

‘In-to-it: intuïtief leven en werken’

Versterk je intuïtieve vermogen waardoor je met meer informatie beslissingen neemt. Je maakt gebruik van andere kennisniveaus waar andere inzichten uit voortkomen. Wil jij de kracht van je eigen intuïtie leren vertrouwen en effectief benutten? Ontwikkel dan je intuïtieve vermogen tijdens deze 2-daagse waarin je veel tools krijgt en vooral weinig nadenkt!

Het Eerste Huis is trendsetter in moderne leiderschaps- en teamontwikkeling. Wij trainen en coachen mensen en organisaties met praktische toepassingen van moderne inzichten op het gebied van organisatieverandering. Wij zijn gespecialiseerd in het werken met Theory U en Transformational Presence, methoden die werkelijk de essentie raken. VRAAG HET EERSTE HUIS Wij hebben een uitgebreid aanbod van producten en diensten waarmee wij mensen en organisaties ondersteunen in transformatie. Dit doen wij

‘Transformational Presence for Leaders & Coaches’

Tijdens deze intensieve, praktijkgerichte training leer je mensen begeleiden vanuit een omvangrijk, diepgaand perspectief. Leiders & coaches staan versteld van de kwaliteit die deze nieuwe manier van werken oplevert. De training wordt gegeven door de Amerikaanse coach-trainer Alan Seale, onlangs nog benoemd tot ICF Life Coach of the Year 2014.

door training, coaching of advies waardoor een nieuwe manier van zien, zijn en doen ontstaat. Meer weten? Bel of mail ons. 030 – 6772513, contact@heteerstehuis.nl

www.heteerstehuis.nl

De coachstijl van...

Cobi Brouwer Jarenlang begeleidde ze groepen en leidde ze coaches op. Tegenwoordig heeft ze vooral individuele coachingsgesprekken. ‘Als ik mensen zie kijk ik. Ik probeer helder waar te nemen, met een zachte energie.’ Op gevoelsniveau zoekt Cobi Brouwer verbinding. ‘Er komt nog iemand langs, om te praten. Dat gevoel heb ik eigenlijk altijd en soms zeg ik het ook.’ Het gesprek met Cobi Brouwer wordt onmiddellijk heel persoonlijk. ‘Al heel jong werd ik geconfronteerd met de dood van een cruciaal persoon in mijn leven. Ik heb daar heel lang niet over gesproken.’ Cobi vertelt dat zij op de middelbare school een gedicht schreef: ‘Ik wacht op jou’. Een van haar docenten moedigde haar aan om te schrijven. ‘Ze zei: “Jij kunt echt schrijven.” Die woorden waren geweldig, ik werd gezien!’ Inmiddels heeft Cobi vier boeken op haar naam staan, waarvan Onorthodoxe interventies bij coachen in 2013 werd uitgeroepen tot het Coachboek van het decennium. Na haar opleiding tot andragoloog begeleidde Cobi groepen op de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en vroegen studenten haar tot haar verbazing ook om persoonlijke begeleiding. ‘Het gebeurt zoals het gaat.’ Toen Cobi begon met begeleiden, kon ze minder goed verbinding leggen, maar

Een transparant contact was er bijvoorbeeld toen er een paar dagen geleden iemand langskwam. ‘Deze man kon bijna niet meer praten door alle zaken waar hij mee worstelde. Toen ben ik gaan zingen, want zingen komt uit het hart.’ Al zingend ontstond er contact tussen hem en zijn gevoel. ‘Ik houd van al die mensen die langskomen en voel nabijheid. Ik gebruik dan alles wat ik in huis heb om de ander weer in balans te brengen.’

nu is dit centraal in haar manier van coachen. ‘Angst is een belangrijke bron om in coaching te gaan. Dus is het essentieel om ontspannen te zijn en je veilig te voelen, pas dan kun je verbinding maken.’

‘Toen ben ik gaan zingen, want zingen komt uit het hart.’

Door haar Tibetaans-boeddhistische opleiding in India is Cobi zich bewust geworden van de verschillende lagen van contact: fysiek, gevoel en dan nog dieper. Hierover heeft ze ook een mooie anekdote, over een directeur van een fabriek die bijna failliet gaat en boos klinkt bij alles wat hij zegt. ‘Hij zit 99 procent van de tijd in zijn hoofd, zegt hij. Ik vroeg hem daarom: “Hoe voel jij je kont?” Cobi laat een stilte vallen. ‘Hij ontspande, lachte en daarna hadden we een heel ander gesprek.’ ‘In India zien ze een mens meer als een verzameling van identiteiten. Als moeder, buurvrouw of coach heb je een andere rol.’ Cobi coacht haar vrienden dan ook niet. ‘Dat is een andere relatie, een andere lijn. Anders dan bij vriendschap ben je in coaching helemaal toegewijd aan degene die langskomt.’ (NvO)

coachlink magazine

• 51

Moviecoaching De kracht van film bij coaching Er zijn veel verschillende instrumenten en methodieken beschikbaar voor coaches. Relatief nieuw in de toolkit van de coach is het inzetten van films. Ik merk daarin vaak enige drempelvrees bij coaches. Een gemiste kans. De kracht van een aansprekend filmfragment is dat het emotioneel op een ander niveau binnenkomt en daardoor vaak tot een echte ‘wake-up call’ of doorbraak kan leiden. Het leidt ook vaak tot een inspirerende dialoog over wat de cliënt voelt en denkt. De vraag is echter, hoe kies je als coach de juiste film voor je cliënt en hoe zet je dat dan professioneel in?

it onderzoek blijkt dat mensen persoonlijke problematiek beter herkennen als zij die waarnemen bij een ander, meer dan bij zichzelf. Een aansprekende film kan daardoor als een prachtige spiegel werken en mensen in beweging zetten, zeker als de hoofdpersoon een aansprekend rolmodel is. Een rolmodel dat ook dalen en momenten van vertwijfeling kent en weerstanden moet overwinnen. Moviecoaching komt oorspronkelijk uit Amerika, waarbij films gebruikt worden bij het verwerken van levensproblematiek, overwinnen van blokkades of acceptatie, herwinnen van persoonlijke vrijheid en het vinden van je pad. Moviecoaches schrijven als het ware een film ‘op recept’ voor, waardoor clienten kunnen herkennen in welke fase zij verkeren en wat hen te wachten staat. Vanuit de Positieve Psychologie is nog verder onderzocht en bevestigd wat de kracht van film is bij persoonlijke ontwikkeling. Door het zien van aansprekende rolmodellen blijkt dat positieve kwaliteiten worden versterkt zoals moed, persoonlijk leiderschap, authenticiteit, intuïtie, psychologisch inzicht, vergevingsgezindheid en loyaliteit.

Het maken van de juiste filmkeuze De vraag is hoe je als coach van dit medium gebruik kunt gaan maken als je daar nog niet zo veel ervaring mee hebt. Natuurlijk helpt het wanneer je filmliefhebber bent. Maar er zijn ook boeken die je wegwijs kunnen maken in de wereld van film en coaching. Het boek De coach als regisseur beschrijft overzichtelijk waarom films buitengewoon geschikt zijn om bepaalde coachingsthema’s te adresseren en bespreekt een aantal films die bij die thema’s in te zetten zijn. 52 • c o a c h l i n k

magazine

Allereerst is van belang te weten welk effect je precies beoogt met het voorschrijven van een film. Wat heeft de cliënt nodig? Grofweg kunnen films de volgende functies hebben: • Illustreren, verhelderen, doorleven van levensthema’s; wat gebeurt er bij ingrijpende veranderingsprocessen? • Verwerking, verzoening en troost bij verschillende onderwerpen; hoe om te gaan met verlies of verloren dromen? • Begrijpen en hanteren van eigen afweermechanismen, angsten en weerstanden vanuit de omgeving. Wat te doen met innerlijke blokkades of weerstand van naasten als je verandert? Vergroten van procesdeskundigheid; herkennen van fasen • bij persoonlijke ontwikkeling. Het leren verdragen van fasen van onduidelijkheid of open einden. • Spiegel voorhouden bij irrationaliteit en de schaduwkant. Wat durf je bij jezelf niet onder ogen te zien. Welke zijn de grootste demonen? • Passie ontdekken en durven volgen. Wat is dat en hoe kun je er vorm aan geven? Hoop en perspectief bieden en het aanreiken van krachtige metaforen. Als zaken zinloos en hopeloos lijken, waar put je dan kracht uit? • Inspireren, rolmodellen aanreiken en positieve kwaliteiten versterken. Welke filmpersonages geven je kracht en kunnen je door moeilijke momenten trekken? Ten tweede moet je goed weten welk thema je wenst aan te snijden bij de cliënt. Het gaat erom dat je je bewust bent welke gevoelens en thema’s je mogelijk uitlokt bij het ‘voorschrijven’ van een film. Zorg bijvoorbeeld dat je de gekozen film liefst meerdere malen hebt gezien en analyseer welke thema’s op verschillende lagen spelen.

Het losmaken van verstikkende patronen: American Beauty

The Shawshank Redemption lijkt op het eerste gezicht een gevangenisfilm te zijn waarin de hoofdpersoon weet te ontsnappen. Als je verder kijkt, zie je dat de film ook gaat over de ‘geestelijke gevangenis’ die wij voor onszelf bouwen en hoe wij geïnstitutionaliseerd raken, maar ook hoe we ons daaruit kunnen bevrijden. Let vooral goed op wat het onderliggende thema van de film is. Wat wil de regisseur los van de plot vertellen?

Het inzetten van film vergt dus oefening en voorbereiding, maar biedt ook veel verrijking, verdieping en schoonheid in ons coachingsvak. Niet alleen voor de client, maar ook voor de coach zelf! Om vertrouwd te raken met het inzetten van dit medium is het waardevol om je expertise op dit vlak te vergroten door workshops en materclasses te volgen. In deze bijeenkomsten worden filmervaringen en filmtips uitgewisseld en wordt geoefend hoe je een filmfragment met impact kunt presenteren en gebruiken. Vaak gebeurt dit aan de hand van een fragment dat je zelf inbrengt, zodat je ook zelf ervaart wat de kracht van film bij persoonlijke thema’s kan zijn. Werken met films bij coaching is krachtig en fascinerend. Het zorgt voor verdieping en versnelling bij het coachen van de cliënt, en is door de vaak verrassende uitkomst ook verrijkend en inspirerend voor de coach. Rozemarijn Dols

‘It’s a great thing when you realize you still have the ability to surprise yourself, makes you wonder what else you can do you have forgotten about.’ Lester Burnham voelt zich alsof hij in coma is. Hij heeft een baan waar hij geen plezier meer in heeft, een echtgenote die hem niet meer ziet zitten en hij is zelf inmiddels vergeten wie hij is en wat hem drijft. Dan wakkert een verliefdheid op een jong meisje zijn levensvuur weer aan. Daardoor ontwaakt hij uit zijn coma. Hij komt in opstand en gaat uit een ander vaatje tappen. Hij pakt zijn vrouw aan, zijn dochter, zijn baas, en creëert vrijheid voor zichzelf. Hij vindt zichzelf langzaamaan terug. De film gaat over wakker worden, in opstand komen, losmaken, loslaten en zelfbevrijding. In Amerika hebben veel mensen naar aanleiding van deze film hun leven anders ingericht. Deze film is goed bruikbaar als cliënten voor een keerpunt staan in hun leven of loopbaan.

Professionalisering van het coachingsvak: The King’s Speech

‘Say it to me, say it to me as a friend’ Dit is een ‘must-see’ voor elke coach. Stemcoach Lionel Logue is een uitstekend rolmodel voor iedereen die zijn eigen kwaliteiten als coach bespreekbaar wil maken en verder wil ontwikkelen. Lionel laat een staaltje psychologisch inzicht zien als hij de onwillige, afstandelijke en pessimistische ‘niemand-kan-mij-van-mijn-kwaal-afhelpen’ prins George coacht. Hij weet de juiste snaar te raken bij de prins en hem in beweging te krijgen. In de intakefase laat Lionel zien hoe hij in een coachrelatie gelijkwaardigheid weet in te bouwen, hoe hij onafhankelijkheid bewaart, hoe hij omgaat met weerstand, hoe hij uitdaagt, provoceert. Ook weet hij humor te gebruiken en op het juiste moment steun te bieden en weer los te laten.

Ook films leren toepassen bij coaching? •

• • •

•

Literatuurtips

Kijk op www.filmenpsychologie.nl voor een • Dols, R. & Berg, B. van den (2012). De coach als regisseur. Gebruik van filmfragmenten overzicht van filmboeken, thema’s, filmtips, voor leiderschapsontwikkeling, teamcoaching inspiratiebijeenkomsten en masterclasses en zelfreflectie. Van Duuren Media. Benader Rozemarijn Dols voor tips over inzetten van films: roosdols@hetnet.nl • Hesley, J. & Hesley, J. (2001). Rent two films Gebruik het boek De coach als regisseur and let’s talk in the morning. Using popular movies in coaching. John Wiley, Sons Inc. Woon inspiratiebijeenkomsten bij Dols-House met collega-coaches over het inzetten van film • Niemec, R. & Wedding, D. (2008). Positive bij coaching Psychology at the movies. Using films to build virtues and character strengths. Hogrefe. Volg een masterclass ‘Gebruik van filmfragmenten voor coaches’ c o a c h l i n k m a g a z i n e • 53

De tien geheimen van snel en goed beslissen

De overschatting van het bewuste denken kost geld, groei en daadkracht jolien slavenburg en gert-jan van schaik

Om tot optimale beslissingen te komen is het slim om gericht je intuïtie in te zetten, naast je denken. Je onbewuste ‘weet’ vaak al eerder dan het bewuste denken wat het juiste is om te doen, zo wijst een interessant experiment uit.

54 • c o a c h l i n k

magazine

ls ondernemer, leider of manager neem je dagelijks veel beslissingen om je organisatie te laten ﬂoreren. Verkeerde keuzes kosten veel geld, veroorzaken onrust en verminderen productiviteit. Een groot deel van het werk bestaat uit het doorhakken van knopen, al dan niet na overleg met anderen. Je doet dat op basis van een grote hoeveelheid informatie. Deze informatie is altijd onoverzichtelijk, vaak onvolledig en deels onjuist. Daarnaast zijn er bij complexe beslissingen belangentegenstellingen. Dat alles voel je aan en weet je. Het maakt het nemen van beslissingen tot een lastige taak. En wanneer iets moeilijk is, gaan mensen langer nadenken en veel overleggen, in de hoop dat dat de juiste keuze oplevert. Het leidt tot vertraging en uitstel en bovendien tot onzekerheid.

20.000 keer sneller Uit overvloedig en gedegen wetenschappelijk onderzoek blijkt dat te veel denken de kwaliteit van beslissingen verslechtert. Het rationele denken wordt zwaar overschat. In feite is het bewuste denken nogal beperkt en slechts bij eenvoudige afwegingen goed bruikbaar. Bij complexe keuzes levert je onbewuste denken beter werk af en is het sneller dan de grootste supercomputer! Je bewuste denken kan maximaal 60 bits per seconde verwerken, je onbewuste 1,25 miljoen bits. Dat wil zeggen dat je onbewuste denken 20.000 keer sneller is dan je bewuste denken. Je zou gek zijn als je daar niet (beter) gebruik van gaat maken. De manier waarop je onbewuste onmiddellijke oordelen en plotselinge ingevingen produceert, is door het uitziften van alles wat van belang is in de situatie die zich aan ons voordoet en het weggooien van alles wat irrelevant is. Het is een feit dat je onbewuste daar echt goed in is, zelfs zó goed dat het vaak een beter antwoord oplevert dan bedachtzamere en grondigere manieren van denken. Je onbewuste neemt veel meer waar dan je ooit tot je bewuste kunt laten doordringen. De beste beslissingen neem je met je hoofd, hart en buik. Je sluit het denken niet uit, analyse heeft haar plaats. Het beste is als je weet wanneer je kunt stoppen met nadenken en je intuïtie verder het werk laat doen. Dat is nogal een verandering ten opzichte van traditionele, rationele besluitvorming.

De beste beslissingen neem je met je hoofd, hart en buik.

Gevaarlijke kaarten Antonio Damasio beschrijft in De vergissing van Descartes (1998) een treffend experiment, gepubliceerd in Science.1 Het toont aan dat het onbewuste significant sneller is dan het bewuste denken. Stel je voor dat je vier spellen kaarten voor je hebt liggen. Twee ervan zijn rood en de andere twee zijn blauw. Met elke kaart in die vier spellen kun je een geldbedrag winnen of verliezen en het is jouw taak om steeds één kaart uit een van de vier spellen te trekken met als doel: zo veel mogelijk geld winnen. Maar wat je in het begin niet weet, is dat de rode kaarten gevaarlijk zijn. Je kunt er veel geld mee winnen, maar als je verliest met de rode kaarten, verlies je ook meteen heel veel. In feite kun je alleen winnen door kaarten uit het blauwe spel te trekken, omdat die bescheiden verliezen bieden en vaker winsten van vijftig dollar opleveren. De vraag is: hoelang doe je erover om hierachter te komen? Wat denk je? De psychologen van de University of Iowa stelden vast dat men na het omdraaien van zo’n vijftig kaarten een idee begint te krijgen. We weten nog niet waarom we de voorkeur geven aan de blauwe spellen, maar op dat punt weten we vrijwel zeker dat je daarop het beste kunt gokken. Pas na zo’n tachtig kaarten kunnen we uitleggen waarom je de rode kaarten beter kunt mijden. Wat dit onderzoek interessant maakt, is dat de wetenschappers de proefpersonen op een paar apparaatjes hadden aangesloten die de subtiele stressreacties van iedere gokker maten. Huidgeleiding, zweetproductie in de handpalmen, dat soort zaken. De onderzoekers ontdekten dat de gokkers al bij de tiende kaart stressreacties op de rode spellen vertoonden! Belangrijker nog is dat ook hun gedrag begon te veranderen na de eerste stressreacties. Vanaf dat moment pakten ze steeds vaker een blauwe kaart en steeds minder een rode. Met andere woorden, de gokkers hadden onbewust het spelletje door voordat ze zich ervan bewust waren wat er aan de hand was. Hun onbewuste hielp hen effectief te zijn voordat het bewuste denken snapte wat er aan de hand was: dat kostte tachtig kaarten. Nadenken, deduceren en conclusies trekken (bewust rationeel nadenken) is vergeleken met onbewust nadenken (intuïtie) een trage strategie die veel informatie vereist.

1 Deciding Advantageously Before Knowing the Advantageous Strategy, Science 275 (februari 1997): 1293-1295. Het onderzoek wordt ook beschreven in Blink van Malcolm Gladwell (2005) en in Het slimme onbewuste van Ap Dijksterhuis (2007).

coachlink magazine

• 55

Tien adviezen De volgende tien adviezen kunnen je helpen om je intuïtie op een slimme en verantwoorde manier in te zetten: 1 Weet waar je expert in bent (en waarin niet!). Expert zijn betekent dat je op basis van patroonherkenning ‘weet’ wat het beste is. Als je gebruikmaakt van je expert-intuïtie heb je direct een duidelijk idee wat er moet gebeuren in combinatie met een zeker gevoel van ‘zo is het!’ 2 Volg je eerste ingeving. Het is belangrijk om je bewust te worden van je eerste ingevingen, beelden en gedachten omdat die veel bruikbare informatie bevatten uit je onbewuste. 3 Maak bij complexe keuzes en innovaties gebruik van incubatieintuïtie. Na de noodzakelijke analyse laat je de vraagstelling een poosje rusten. Dat wil zeggen, je stopt met bewust nadenken en laat het onbewuste denken het werk doen. Slaap er een nachtje over. Ontbind de vergadering. Ga verder met het volgende agendapunt. 4 Ga iets anders doen als je er niet uitkomt. De beste ingevingen komen als je ritmische, repeterende handelingen uitvoert waar je niet zo veel bij hoeft na te denken. Dat zijn activiteiten als wandelen ﬁetsen, adressen invoeren, strijken, douchen, et cetera. Je onbewuste denkkracht werkt dan optimaal.

5 Gebruik je denken om de ingeving te toetsen. Na een goede ingeving is je bewuste denken weer nodig om het idee te veriﬁëren. Ook een intuïtief idee wordt getoetst. 6 Visualiseer resultaten en gewenste situaties, in plaats van te conceptualiseren. Stop met voor- en tegenlijstjes te maken in je hoofd. Beelden bevatten veel meer informatie dan taal. Beelden spreken je intuïtie aan, terwijl taal je bewuste denken representeert. 7 Leer het verschil kennen tussen ‘direct weten’ en je angst of verlangen. Hoe weet je het verschil tussen de zachte stem van je intuïtie versus je hormonen, instincten, waardepatronen, verleden en oordelen? Dit verschil leren herkennen is cruciaal om sneller de juiste knopen door te hakken. Het verschil tussen angstgedreven en wetengedreven keuzes is fysiek voelbaar. Geeft de keuze, hoe ingrijpend ook, een gevoel van ruimte of juist een vernauwing? Verruiming wijst erop dat het klopt. 8 Geloof niets van wat de ander zegt. Het resultaat van je intuïtie druist vaak in tegen rationele overwegingen van je omgeving. Luister aandachtig naar andere argumenten én vind je eigen waarheid. 9 Accepteer de zekere onzekerheden. Geen enkel besluit is waterdicht. Geen enkele oplossing een totaaloplossing. Besturen betekent in de praktijk dat je een beslissing neemt en die bijstelt als de situatie daar om vraagt. Dat is geen falen, dat

Lisette: ‘Mijn coaching- en adviesbureau liep niet zo goed meer en ik moest mensen ontslaan. Ik was mijn gut feeling als ondernemer kwijt. Ik besefte dat een koerswijziging noodzakelijk was, maar wist niet meer welke kant we op moesten bewegen. Ik piekerde, werd besluiteloos en kon het tij niet keren. Uiteindelijk ging ik een programma doen bij Kernzaken. Als eerste les leerde dat ik alle antwoorden al tot mijn beschikking heb, dat ik alleen het contact ermee verloren ben. Het belangrijkste wat ik te doen had, was uit mijn hoofd komen om die antwoorden te herkennen. Een doorbraak ontstond bij het visualiseren en ervaren van mijn ideale toekomst. Ik kreeg verrassende beelden van mijn ideale doelgroep en de meerwaarde die we daarvoor leverden. Niet strokend met waar ik de laatste jaren zo veel energie in gestopt had. Toch voelde ik direct ‘dit klopt’. Vervolgens stak de onzekerheid de kop op. Dit is anders, durf ik dit wel, kunnen we dat waarmaken, hoeveel tijd kost ons dit? De eyeopener die mij hielp uit deze twijfel te komen, was het in kaart te brengen van mijn ‘expert-intuïtie’. Ik ontdekte dat mijn lange ervaring als coach gestold is tot een heel snel weten wat er aan de hand is. Bijvoorbeeld, ik weet vaak al hoe het zit als ik een cliënt zie binnenkomen. Ik ontdekte dat ik als expert veel beslissingen kan nemen op grond van minimale informatie! Deze expert-intuïtie leerde ik inzetten om de juiste keuzes te maken in de koerswijziging waar ik voor stond. Dit gaf mij zo veel vertrouwen dat ik direct een aantal belangrijke knopen doorhakte binnen mijn bedrijf. Niet altijd de makkelijkste, maar er kwam wel gelijk beweging en… er kwamen nieuwe klanten! Natuurlijk leidt zo’n traject niet tot het definitief oplossen van al mijn onzekerheden in het leven. Het grote verschil is dat ik nu de tools heb gekregen om steeds weer te kunnen onderscheiden wanneer ik handel uit angst of verlangen en wanneer ik intuïtief weet: dit is het beste. De ene keer weet ik dat direct, de andere keer laat ik een vraagstuk bewust even rusten. Dat geeft me de rust om zuiver de koers te bepalen en ondertussen ontspannen te genieten van wat ik doe. Ik heb mijn energie en daadkracht terug en kan met recht zeggen dat mijn bedrijf weer bloeit.’

56 • c o a c h l i n k

magazine

is praktijk. Besluiten nemen gaat sneller en wordt makkelijker als je een besluit wat minder absoluut neemt. 10 Beter een onjuist besluit dan geen besluit. De gevolgen van uitgestelde of vermeden beslissingen zijn vaak groter dan de eﬀecten van een onjuist besluit. Zeker als we in onze organisaties een beetje kunnen ontspannen en het onjuiste besluit simpelweg aanpassen aan de nieuw verworven informatie. Want wie heeft er nou zo veel moeite mee als een keuze omgebogen moet worden? Is het perfectionisme, je ‘ik mag niet falen’? Om tot optimale beslissingen te komen, is het slim om gericht je intuïtie in te zetten, naast je denken. Je intuïtie helpt om grote hoeveelheden informatie razendsnel te verwerken. Denken is nodig voor analyse en helpt om je intuïtieve ingevingen goed te toetsen. Beslissers moeten vaak nogal wennen aan dit nieuwe paradigma. In de praktijk is het nogal een verandering.

Intuïtief beslissen stimuleert creatief denken en draagt bij aan innovatie. Het helpt dwarsverbanden te leggen die niet meteen voor de hand lijken te liggen. Traditionele instrumenten als checklists en risicoanalyses worden vervolgens weer hulpmiddelen om je intuïtieve keuzes te toetsen en te onderbouwen. Vertrouwen op je intuïtie vraagt kennis, oefening en een mindshift – en als je dat met je team of organisatie wilt doen ook nog verbeteringen in de procedures. Je zult ontdekken dat het mogelijk is om iets zeker te weten zonder meteen precies te weten waarom je het zeker weet. Onderzoek2 laat zien dat de kwaliteit van besluitvorming stijgt en je zult betere beslissingen nemen in minder tijd.

2 Bijvoorbeeld Dijksterhuis (2004). Think diﬀerent: The merits of unconscious thought in preference development and decision making. Journal of Personality and Social Psychology, 87, 586-598

coachlink magazine

• 57

Stap voor stap naar meer werkgeluk onno hamburger

In het begin van deze eeuw werd je nog vreemd aangekeken als je zei dat je geluk en werk probeerde te combineren, meent Onno Hamburger. De afgelopen jaren heeft dit onderwerp vaste voet aan de grond gekregen. Steeds meer medewerkers en organisaties raken oprecht geĂŻnteresseerd in het onderwerp.

58 â&#x20AC;˘ c o a c h l i n k

magazine

ls gelukstrainer krijg ik via gelukkigwerken.nl steeds meer uitnodigingen voor gesprekken. De centrale vraag die steeds wordt gesteld is: hoe kan ik of hoe kunnen wij als organisatie gelukkiger werken? Het liefst uitgesplitst in een aantal concrete stappen. Onze coachees hebben meer behoefte aan gelukkig(er) werken. De crisis heeft zijn sporen achtergelaten. Medewerkers en managers moeten meer werk verzetten met minder mensen. Dat geeft veel stress. Ik merk dat organisaties op zoek zijn naar andere manieren om medewerkers daarbij te helpen. De oude manier om stress aan te pakken werkt onvoldoende. Verder zorgen onzekerheid en constante veranderingen in organisaties voor een negatieve sfeer die niet bijdraagt aan gezondheid en duurzaam personeelsbeleid. Veel burn-out en overspanning, ook (soms juist) bij jongeren. Veel organisaties realiseren dit en zijn op zoek naar een nieuwe manier om hiermee om te gaan. Aandacht voor gelukkig(er) werken is zo’n alternatieve, maar wel eﬀectieve manier. Ook voor coaches is de vraag naar gelukkig werken relevant. Coaches zijn over het algemeen erg zelfkritisch doordat zij dagelijks werken met persoonlijke ontwikkeling (en daardoor de lat voor zichzelf erg hoog leggen). Daarnaast zijn ze ook gevoeliger dan gemiddeld. Daardoor worden ze vaak meer geraakt door bijvoorbeeld kritiek of tegenvallers. Dit maakt coaches gevoelig voor ongeluk. Veel coaches zijn niet geheel ongeschonden de crisis doorgekomen. Je moet je nu meer onderscheiden, jezelf verkopen en positioneren. Dat kan stress geven en gevoelens van ongeluk. Het leek zo’n mooie baan, maar de afgelopen tijd ervaren veel coaches ook de andere kant van deze prachtige job. Iedere persoon en iedere organisatie is natuurlijk uniek, maar ik zal hieronder een paar concrete tips geven waar je direct mee aan de slag kan gaan om jezelf, je coachees of organisaties gelukkiger te laten werken.

Ken jezelf (echt!) Geluk in het algemeen, en gelukkig werken in het bijzonder, wordt voor een belangrijk deel bepaald door je persoonlijkheid. Jezelf (nog) beter leren kennen is daarom een fundamentele eerste stap. Daarnaast is het goed te kijken in hoeverre jouw persoonlijkheid past bij je huidige functie of bedrijfscultuur. Iedereen heeft een unieke persoonlijkheid en daarom heeft ieder speciﬁeke behoefte wat de ideale context voor gelukkiger werken. Wanneer je die kent, kun je zelf aan de slag. Vaak

kunnen kleine gedragsveranderingen al een grote positieve impact hebben. Stel dat uit jouw persoonlijkheid volgt dat je erg nieuwsgierig bent en van uitdagingen houdt. Wanneer dit onvoldoende in je werk naar voren komt, zal dit jou belemmeren in de mate van geluk die je ervaart. Ben je benieuwd hoe jij ervoor staat? Met behulp van de Big Five-vragenlijst en het boek Gelukkig Werken kun je zelf al een heel eind komen. De uitgebreide Big Five is een betaalde persoonlijkheidsvragenlijst die wordt afgenomen door een professional (meestal psychologen zoals ondergetekende). Er zijn gelukkig ook gratis Big Fivevragenlijsten, die bevatten weliswaar iets minder vragen, maar kunnen ook inzicht bieden (zie bijvoorbeeld jezelf.nl).

Zoek je talenten en kwaliteiten Een volgende stap richting gelukkiger werken is op zoek te gaan naar je kwaliteiten en talenten. Probeer daarbij voor jezelf een onderscheid te maken tussen iets waar je goed in bent en waar je energie van krijgt. Sommige kwaliteiten heb je jezelf aangeleerd omdat dit prettig of nodig was voor je omgeving. Ze geven je wellicht wel erkenning, maar niet automatisch energie. Ga in gesprek met mensen om je heen en vraag hoe zij jouw kwaliteiten zien. Kwaliteiten die jij normaal vindt en bij iedereen verwacht, zijn vaak precies die kwaliteiten die jou onderscheiden van anderen. Via gelukkigwerken.nl/instrumenten kun je een oefening downloaden die je daarbij goed kan ondersteunen (de oefening is ook te vinden in Gelukkig werken).

Waar kies je voor, en vooral: hoe maak je de juiste keuze? Maak gebruik van je intuïtie Wanneer je weet wie je bent en waar je kwaliteiten liggen, wordt het vaak duidelijk dat je actie zult moeten gaan ondernemen. Maar waar kies je voor, en vooral: hoe maak je de juiste keuze? Onderzoek laat zien dat het bij het maken van complexe keuzes loont gebruik te maken van ons onbewuste. De manier om dat aan te pakken is als volgt. Neem het probleem en schrijf uit wat de verschillende mogelijkheden en consequenties zijn van iedere keuze. Neem hiervoor rustig de tijd. Wanneer je deze analyse hebt gemaakt, lees je deze nog een keer door en ga je iets geheel anders doen. Of je zorgt ervoor dat je er een nacht over kunt slapen. Blijf niet piekeren. Wellicht heb je daar coachlink magazine

• 59

een aﬂeidende activiteit voor nodig, zoals sporten of bioscoopbezoek. Je onbewuste gaat in de tussentijd aan de slag met het doordenken van alle mogelijkheden. Helaas kan je onbewuste niet precies en rationeel vertellen welke overwegingen het heeft, maar vaak heb je de volgende dag wel een nieuwe ingeving. Misschien zullen je dan weer dingen te binnen vallen die je nog moet uitzoeken. Neem daar dan weer de tijd voor en laat je daarna opnieuw aﬂeiden. Waar het om gaat, is bij elke optie een gevoel te ontwikkelen. Deze intuïtie zal je in de regel niet bedriegen en je kunt je daar gerust door laten leiden. Bovenstaande drie stappen geven je alvast een begin om mee aan de slag te gaan. (In het boek Gelukkig Werken beschrijven we ook nog vijf andere stappen.)

Je werkomgeving als factor bij gelukkig werken Slim omgaan met je eigen mogelijkheden is natuurlijk niet de enige factor die van invloed is op gelukkig werken. Ieder heeft te maken met een eigen werkcontext. Als je zelfstandig professional bent, kun je hier veel zelf bepalen, maar in een organisatie krijg je te maken met collega’s en management. Hoe kun je zicht krijgen op de mate waarin jouw werkcontext je ondersteunt dan wel belemmert wat betreft gelukkig werken? Het adagium ‘meten is weten’ biedt ook hier houvast. Om de kwaliteit van de werkcontext te meten, worden nu vaak arbeidstevredenheidsvragenlijsten gebruikt. Deze tevredenheidsvragenlijsten geven een indicatie hoe medewerkers zich voelen binnen de organisatie of het team. Maar vaak geven ze een onvolledig beeld. Mensen kunnen heel tevreden zijn in hun werk, maar vooral passief gedrag vertonen. Werken in het onderwijs wordt dan bijvoorbeeld fijn gevonden vanwege de lange vakanties. Werk is dan goed genoeg, maar er wordt niet onderzocht of het meer kan zijn. En voor de teamleider of werkgever is het ook belangrijk de passieve tevredenheid niet te verwarren met echte bevlogenheid. Ik heb daarom samen met de geluksonderzoeker Ad Bergsma en het onderzoeksbureau Soffos een vragenlijst ontwikkeld die de mate van geluk in het werk meet. Je krijgt dan een beeld van hoe een specifieke organisatie scoort op zeven dimensies van gelukkig werken. Dit maakt direct zichtbaar waar de sterke kanten en aandachtspunten van de werkcontext liggen. Het is ook mogelijk om op team- en individueel niveau naar de resultaten te kijken. Op deze manier kun je heel direct inzoomen op de sterke punten en aandachtspunten van de betreffende organisatie. 60 • c o a c h l i n k

magazine

Geluk is geen hangmat We hebben hierboven gekeken naar een aantal concrete acties die je voor jezelf of een organisatie kunt doen om meer geluk in het werk te genereren. Realiseer je goed dat geluk in werk geen bestemming is, maar een weg. Het is een continu proces waarin een constante stroom van veranderingen binnen en buiten jezelf steeds weer een andere geluk score oplevert. Uiteindelijk is er maar één die echt weet of hij voldoende gelukkig wordt van zijn huidige baan en dat ben jij! Vrienden, familie, collega’s, leidinggevenden kunnen hier hun eigen ideeën over hebben, maar er is er maar één die weet hoe het vanbinnen voelt. Leer te vertrouwen op je eigen gevoel en je eigen intuïtie. Merk je dat je vaak negatieve gevoelens ervaart naar aanleiding van je werk, neem dit dan serieus. Negatieve emoties zijn bedoeld als boodschappers en je wordt geacht hier iets mee te gaan doen. Negatieve emoties zijn boodschappers die moeten aanzetten tot actie. Blijf je te lang hangen in negatieve emoties, dan gaat dit ten koste van jezelf. In het begin voel je je wat vermoeider en ga je met wat minder plezier naar je werk. Na verloop van tijd merk je misschien dat je weerstand wat afneemt en word je sneller ziek. Druk dit soort signalen niet weg: neem ze serieus. Dat is beter voor jezelf en uiteindelijk ook beter voor je omgeving en de organisatie waarin je werkt.

Leer te vertrouwen op je eigen gevoel en je eigen intuïtie. Beetje moe geworden van al deze informatie? Kijk hoe je het proces van (zelf)onderzoek dat gelukkig werken van je vraagt ook leuk kan houden. Maak geen uitgebreide en gedetailleerde plannen die niet leuk zijn om uit te voeren en waarschijnlijk toch in de la blijven liggen. Maak het leuk, maak het plezierig. Neem een (mid)dag vrij om er tijd aan te besteden. Ga lekker bij een strandtent zitten met een ijsthee erbij. Geniet van het proces om je eigen geluk te vergroten. Misschien komen we elkaar wel tegen daar bij die ene strandtent. ;-)

Literatuur • Ass, S. van (Red.) (2013). Het Coachingsinstrumenten Boek. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen. • Gelukkigwerken.nl, blog • Hamburger, O. & Bergsma, A. (2011). Gelukkig Werken. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen.

Column

Hoeveel sjamaans zal de toekomst herbergen?

andrea wiegman Soms weten we dingen zonder dat we het weten. Hoe kan dat? Bij Second Sight houden we ons bezig met trend forecasting – we zoeken naar signalen en snapshots die iets vertellen over de trends van morgen. Intuïtie speelt hierin een belangrijke rol.

foto: inga powilleit

Wat verandert er en hoe veranderen wij? We krijgen constant onbewust signalen of ingevingen die ons iets vertellen over wat morgen misschien belangrijk is. We kijken niet altijd naar deze snapshots – we zijn te druk met de waan van de dag. We volgen de dagelijkse agenda om succesvol te zijn en zijn blind voor de verborgen schatten die ons ook ergens kunnen brengen. Er komt steeds meer informatie op ons af. We weten eigenlijk niet meer wat waar is. Wie moeten we geloven? Nieuwsberichten spreken elkaar soms tegen. En dan is er ook de algoritme die over het internet waakt. Als we niet uitkijken, krijgen we steeds meer informatie van dezelfde soort en over dezelfde onderwerpen. Booking.com denkt dat als ik dat ene hotel leuk vind, daarom waarschijnlijk ook wel dat andere hotel. Of denk aan de Zalando’s die ons achtervolgen met de aankoop die we ooit gedaan hebben. De informatiestromen zijn tot een jungle geworden. We zullen op een andere manier kennis en wijsheid tot ons moeten laten komen.

Tijdens de tsunami in Azië in 2004 waren voornamelijk mensen slachtoffer. De beesten waren al gevlucht, ver weg landinwaarts. Zij volgden hun zintuigen en wisten op een of andere manier dat onheil naderde. Wij mensen laten ons maar al te graag leiden door het rationele, het bekende. Maar het is niet voor niets dat steeds meer mensen geïnteresseerd zijn in cursussen mindfulness of yoga. Ze zijn op zoek naar innerlijke rust, die gut feeling, die weleens onze beste raadgever zou kunnen zijn. Er bestaat een verschil tussen instinct en intuïtie. Instinct komt voort uit een vertrouwd, bekend onderbewuste. Het is een geconditioneerd symptoom dat van binnenuit komt. We herkennen het signaal. Intuïtie daarentegen is onbekend, nog niet vertrouwd. We weten het zonder het te weten. Onbewust valt iets onbekends op. De aanwijzing komt van buitenaf. Het is een snapshot waar we op dat moment de waarde nog niet van kennen, maar toch prikkelt het. Hierin zit nog geen verhaal. Mensen die gevoelig zijn voor deze signalen zullen proberen ze te duiden. Het onbe-

De informatiestromen zijn tot een jungle geworden.

kende is een stimulator van innovatie. We kunnen soms aanvoelen wat opkomt of in de mode raakt, of het laat ons per ongeluk op het juiste moment niet los. We benoemen, we creëren dat waar we niet eens bewust naar op zoek waren. Einstein zei het al: intuïtie en creativiteit zijn de motor van vernieuwing. Als mensen beschikken we nu eenmaal over het geweldige vermogen om te scheppen en te creëren. Als trendwatcher krijg ik regelmatig de vraag of we trends kunnen maken. Mijn antwoord is steevast: ‘Ja en nee!’ De aanwijzingen, de snapshots – die kloppen, die nemen we waar. Maar alleen als je het goed onder woorden kunt brengen, kun je een trend een goeie duw voorwaarts geven en het onbekende een plek geven die meerdere mensen begrijpen en zien. Er is echter verandering gaande, ook in onze ideeën over waarheid en maakbaarheid. Ons bewustzijn groeit en we weten steeds meer over onszelf en ons brein. Intuïtie is meer dan het louter overleven wat de dieren in Azië in 2004 deden. Hoeveel sjamaans zal de toekomst herbergen? Andrea Wiegman is oprichter van Second Sight – een platform voor trend forecasting en tijdgeeststudie. Ze is auteur van het boek De Tijdgeest Ontrafeld. Van snapshots naar trends.

coachlink magazine

• 61

Intuïtie is beweging jaap van manen

Danscoach Jaap van Manen had nooit geweten dat zijn vak zo intuïtief is. Daar kwam hij tijdens het schrijven van dit artikel achter. Hij adviseert intuïties altijd te checken, aangezien projecties op de loer liggen. 62 • c o a c h l i n k

magazine

k heb dan wel een boek over danscoaching geschreven, door de bril van intuïtie heb ik nog meer in danscoaching ontdekt. Misschien had ik vaag het idee dat het zo was en voelde ik dat ook intuïtief aan, maar nu weet ik het zeker: danscoaching is vanuit zichzelf een intuïtieve werkwijze. In dit artikel laat ik zien hoe ik tot deze conclusie ben gekomen. Ik beschrijf wat mijn vak inhoudt en hoe het te werk gaat en leg vervolgens uit op welke manier danscoaching intuïtief is. Ik sluit af met een pleidooi voor een bredere visie op intuïtie. Zij is niet statisch, maar in beweging. Zij is zelf beweging.

Het lichaam in beweging Danscoaching onderscheidt zich van andere coachingsvormen doordat er met het lichaam en de expressiemogelijkheden van de coachee gewerkt wordt. Centraal staat het lichaam in beweging. De coachee danst en de coach observeert dit. De coachee komt in beweging via de methode van danscoaching. Het bijzondere aan deze dansvorm is dat ieder op eigen wijze zijn dans vormgeeft. De coachee zelf creëert zijn eigen dans. De bewegingen liggen niet vast, maar ontstaan ter plekke. En dat kan, zoals bij alle creatieve werkvormen, alleen maar op intuïtieve wijze. Want de coachee weet niet wat zijn volgende beweging wordt, deze ontstaat. Via dans ontdekt hij wat er allemaal rond zijn doelen speelt. Eerst non-verbaal, explorerend en intuïtief en vervolgens reﬂecteren coachee en coach op deze dans. Dan worden er woorden gegeven aan lichamelijke sensaties, gevoelens en beelden, die (half) onbewust en intuïtief ervaren zijn. Sowieso is dans een gebeuren waarbij beide hersenhelften betrokken zijn en door het gebruik van muziek meer de rechterhelft dan de linker. Volgens psychiater McGilchrist is de linkerhelft op het bekende georiënteerd en gefocust, terwijl de rechter breed en ﬂexibel tegen de wereld aankijkt en zich richt op het nieuwe. Zoals gezegd staat bij dit vak het lichaam in beweging centraal. Hoe kijkt een danscoach daarnaar? Hij hanteert een methode, die ‘de elementen’ wordt genoemd, en waardoor hij veel meer zicht op en inzicht in bewegingen krijgt. Elke beweging die een dansend lichaam maakt, heeft een tempo, bepaalde spierspanning en vindt ergens in de ruimte plaats. Ik zal deze vier elementen (lichaam, tijd, kracht en ruimte) kort uitleggen.

‘Er kan meer, voel ik’

Het lichaam is het instrument van de beweging. Een coachee beweegt bijvoorbeeld met zijn armen en benen, strekt of buigt zijn lichaam en rent, springt of valt. Het tweede element van dans is tijd en dat gaat erover of bewegingen snel of langzaam zijn, kort of lang duren en een bepaald ritme hebben. Het volgende element is kracht, dat te maken heeft met hoe gespannen of ontspannen een beweging is. Tot slot het vierde element: ruimte. Een coachee beweegt op de plek of (veel) door de ruimte, maakt zich klein of groot en blijft op zijn benen of danst ook op de grond. De coachee is door dans intuïtief bezig en de danscoach kijkt nauwgezet naar de lichaamsbeweging via de elementen. Maar een coach doet meer. Hij reﬂecteert met de coachee op diens dans. In het verslag van een sessie wordt duidelijk hoe dat gaat.

Een sessie danscoaching Tijdens een sessie danscoaching krijgt Gerardien – niet haar echte naam – de opdracht om een van haar handen op de plek van haar hart te leggen. Het thema van deze sessie is passie, die ze in haar werk en ook in haar verdere leven mist. Daarna doet ze enkele oefeningen, waardoor haar borstkas soepeler beweegt. Vervolgens gaat ze op muziek vanuit haar borstkas en hart dansen. Gerardien maakt langzame en rustige bewegingen en als ze al iets van haar plek komt, dan keert ze er snel naar terug. Op het moment dat de muziek aanzwelt, maakt ze zich wat kleiner, krimpt haar lichaam in en veert ze met haar benen op en neer op de plek. Na deze dans reﬂecteren coach en coachee erop. De coach vraagt Gerardien hoe het was. Ze is enthousiast over haar dans en voelt zich geïnspireerd. Ze wil graag nog een keer op dezelfde muziek, want ze wil meer durven. ‘Ik heb de smaak te pakken, er kan meer, voel ik.’ De danscoach heeft de potentie van de coachee gezien en focust met zijn opdracht op het element ruimte. ‘Ontdek op welke wijze jij ruimte wilt gebruiken: vooral op de plek of juist meer door de ruimte; meer naar voren of achteren of juist naar de zijkant; naar de grond of juist niet.’ De volgende dans zorgt ervoor dat Gerardien meer ruimte neemt, zelfs op de grond danst, maar haar armen blijven er een beetje bij hangen. Het gesprek erna gaat daarover en dat leidt weer tot een verdiepende opdracht en een nieuwe dans, waarop dan weer wordt gereﬂecteerd. Enzovoort, enzovoort. Aan het slot van de sessie voert Gerardien een gepassioneerde dans uit, waarin haar hele lichaam, tot aan de vingertoppen toe, betrokken is. ‘Heerlijk! Mijn passie er nog steeds’, verzucht ze aan het einde. coachlink magazine

• 63

Leergang LeanTeamcoach Kom naar onze gratis infomiddag met proeflessen! Lean is een managementfilosofie die erop is gericht kwaliteit van zinvol werken te bevorderen door verspillingen – zaken die geen toegevoegde waarde leveren – te elimineren uit processen. Echter lang niet alle lean initiatieven slagen. Een belangrijke oorzaak hiervoor is dat in leantrajecten het accent vaak sterk ligt op analyses en meetbare efficiencyverbetering met relatief weinig oog voor intermenselijke processen. Het belang van coachvaardigheden wordt vaak alleen theoretisch behandeld in leanopleidingen. Het bouwen aan een cultuur van continu verbeteren vraagt juist om leanteamcoaches die in de praktijk kunnen omgaan met de 5 Kritieke Succesfactoren (KSF’en). Van belang is het gezamenlijk eigenaarschap, het onderkennen en het bespreekbaar maken van onder- en bovenstroom met teams én management. De kracht van de CB Leergang LTC (PHBO in aanvraag) is het combineren van het Lean gedachtegoed en bijbehorende vaardigheden met het systeemgericht werken als teamcoach. Doel is een cultuur te bouwen waarin structureel verbeteren en ontwikkelen vanzelfsprekend is: lean & meaningful (Purple Belt). De opleiders zijn: Marijke Lingsma, Aty Boers, Jeroen de Groot en Ben van Wamel. Vrijstellingen op basis van EVC’s vanuit leanopleidingen en Leergang Teamcoach zijn mogelijk.

Basis LTC

Startbekwaam LTC

Gevorderd LTC

LTC1 Competentieprofiel & de 5 Succesfactoren

LTC6 Teamintake, Analyse & Ontwikkelingsfasen

LTC10 Conflicten Productief Maken

LTC2 Procesdenken: Basis voor Lean

LTC7 Lean Purple Belt Interventies

LTC11 Lean & Meaningful Transities

LTC3 Lean Principes LTC4 Dynamiek van Intervisie LTC5 Lean Processen Examen Green Belt

LTC8 Teaminterventies LTC9 LeanTeamcoaching in de Praktijk

LTC12 Stagnaties in Lean LTC13 Kritieke Momenten LeanTeamcoach

Examen Purple Belt

Gratis infomiddag op 24 november 2014, 14 januari en 18 maart 2015 Meer informatie en aanmelden interactieve informatiemiddag, incl. proeflessen: www.coachboulevard.nl Coachboulevard: 3 CEDEO erkend 3 Erkende coachopleidingen met PHBO-diploma 3 St!R erkend 3 NOBCO EQA geaccrediteerd: 3 Foundation en 1 Practitioner 3 NOBCO PE-punten voor diverse 1-daagsen 3 BTW-vrijgesteld 3 Maak je eigen opleidingsplan 3 Meer informatie op: www.coachboulevard.nl

Danscoaching en intuïtie Zoals uit het voorbeeld blijkt, maakt de coachee niet alleen bewegingen, maar ervaart ze vanbinnen ook het een en ander. Deze beleving is voor de coach niet zo zichtbaar als de uiterlijke dans, maar al kijkende gebeurt er iets met hem: hij krijgt beelden – ‘ze veert, alsof ze in de startblokken staat’; heeft gevoelens – ‘ze durft niet, aarzelt’ of associaties – ‘armen kunnen als vleugels functioneren’. Je zou dergelijke beelden, gevoelens en associaties ook intuïties kunnen noemen. Terwijl de coach waarneemt, krijgt hij allerlei ingevingen, die op nauwkeurige observaties zijn gestoeld en verder op zijn ervaring in kijken naar dans. Maar hij moet voorzichtig zijn, want deze beelden, gevoelens en associaties zouden ook projecties van hemzelf kunnen zijn. Projecties gaan over iets wat een coach in een coachee ziet of van hem vindt, maar wat in wezen over de coach zelf gaat. Het is daarom belangrijk dat hij zich bewust is van wat hij zelf beleeft, dat hij blijft kijken en in het reﬂectiegesprek naderhand vraagt naar de eigen beleving van de coachee. Pas dan kan de coach met zijn beleving, intuïties en inzichten komen. En dan blijkt of beide ervaringen overeenkomen en of dat er sprake is van projecties. Verder speelt intuïtie ook nog een rol bij de muziekkeuze van de danscoach. Allereerst bepaalt het thema van een sessie de muziek, want bij passie zet de danscoach andere muziek op dan bij boosheid, verdriet of in je kracht komen. Een coach moet veel soorten muziek kennen en deze op het juiste moment weten in te zetten. Hij houdt rekening met de tempi, de instrumenten en de sfeer van de muziek. Dat is kennis van zaken, een rationele bezigheid. Maar muziek komt bij de een anders binnen dan bij de ander. Het blijft dus gissen en de keuze blijft altijd iets intuïtiefs hebben.

Het derde oog We kunnen danscoaching dus zeker een intuïtief vak noemen, zowel voor degene die het ondergaat, als voor degene die begeleidt. Maar wat is intuïtie nu eigenlijk? Er worden verschillende betekenissen aan dit begrip gegeven, waarbij het vooral gaat om aanvoelen, ingeving en inzicht zonder nadenken. Kennelijk hebben kennis, ervaring en lineair denken er niets mee te maken. Ik vermoed dat de meeste mensen hieraan denken als ze het over intuïtie hebben. Maar graaf ik wat dieper en onderzoek ik de grondbetekenis van het woord, dan blijkt er meer aan de hand te zijn. Intuïtie is afgeleid van het Latijnse werkwoord intueri. Het zelfstandig

naamwoord intuiutus betekent letterlijk blik of overweging. Intuïtie kan op basis hiervan een veel bredere betekenis hebben en heeft te maken met onze ogen, met het zintuig kijken en eveneens met denken. In het Indiase model van de chakra’s, dat ik regelmatig in mijn praktijk inzet, wordt intuïtie met het zesde chakra, het derde oog, verbonden. Het is de stip midden op het voorhoofd, die je bij Indiërs kan zien. Weer wordt er een verband met ogen gelegd, al gaat het bij het derde oog meer om naar binnen kijken, om innerlijk zien. Bovendien zit dit zesde chakra midden in ons hoofd en dat is de plek die wij toch ook veelal met denken associëren. Dit brengt mij ertoe om het begrip intuïtie wijder op te vatten dan gebruikelijk. Mijn vak en het schrijven van dit artikel hebben me dat geleerd. Dans in zichzelf is bij uitstek een intuïtief gebeuren, waarbij beide hersenhelften betrokken zijn. De coach kijkt (naar het lichaam in beweging) en denkt (qua beelden, gevoelens en associaties) zo veel tijdens zijn werk, dat de ingevingen hem om de oren vliegen. Een drama-collega, met wie ik vroeger veel heb samengewerkt, noemde onze vakken ‘denken om een hoekje’, waarmee ze bedoelde dat zowel onze cursisten als wij docenten intuïtief aan het werk waren. Voor mij heeft intuïtie dan ook te maken met kijken en denken, maar het gaat zo snel, dat je het gevoel hebt dat het een ingeving uit het niets is. Het is meer dan een onmiddellijk inzicht. Mijn vak leert me eveneens dat ik moet blijven kijken en mijn ingevingen altijd moet checken. Want het gevaar van projectie ligt op de loer. In het gewone leven – en heel soms ook bij collega’s – hoor ik mensen roepen: ‘Maar dat weet ik gewoon! Dat is mijn intuïtie.’ Nu wil ik niemand zijn intuïties ontnemen, maar een ander mag er toch wel vragen bij stellen. Misschien is er sprake van projectie. Maar een gesprek is niet mogelijk, er is geen enkele twijfel. Het is zo, of hij of zij is zó. Voor mij klopt dat niet. Hoe intuïtief iemand ook mag zijn, hij kan het nooit zeker weten. Dat kijken en nadenken hoort er gewoon bij. Intuïtie is nooit klaar, zij is in beweging, zij is beweging.

Literatuur • Manen, J. van (2012). Danscoaching. Persoonlijke ontwikkeling door mentale en fysieke expressie. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen. • McGilchrist, I. (2009). The Master and his Emissary. New Haven, CT: Yale University Press.

coachlink magazine

• 65

De ccoachplek De oach ach hpl h plek vvan... an n .

Esther Hasselman coachen vanuit de natuur

66 â&#x20AC;˘ c o a c h l i n k 66

magazine

‘Amelisweerd heeft een rijke natuur. Je hebt kleine paden en grote, soms een prachtig uitzicht en dan weer zit je midden in het bos.’ De favoriete werkplek van mindfulnesstrainer en wandelcoach Esther Hasselman is de natuur. ‘De rust en stilte helpen om naar jezelf te luisteren.’ ‘Ik liep laatst met een klant in Amelisweerd en zij was aan het praten, praten, praten. Na een halfuur zei ik: ‘Dat is een heel verhaal, zullen we eens wat gaan dóen?’ De klant zocht een plek uit die paste bij haar leven op dat moment. Er lagen veel takken en stammetjes, wat voor haar symbool stond voor de drukte in haar leven. ‘Pak ze maar eens op, wat zijn die stammetjes voor jou?’ Het waren haar kinderen, haar man, baan, vrienden... al snel had ze haar armen helemaal vol. ‘Dat is wel veel hè? Kun je het allemaal nog dragen?’ Esther lacht bij de herinnering. ‘Daarna keken we welke stammetjes ze kon laten liggen en zag ze zelf wat voor haar van belang is.’ Als het even kan, ﬁetst Esther voor een coachingssessie naar landgoed Amelisweerd, bij Utrecht. ‘Het is vrij klein dus ik ken het op m’n duimpje en weet altijd de kortste weg terug.’ De natuur zit vol symbolen en metaforen die zij graag gebruikt of waar haar klanten zelf mee komen. ‘Laatst zat ik naast een dame met een onverwerkt rouwproces aan de waterkant. Een mooie plek om het te laten stromen.’ Naast wandelcoaching geeft Esther onder andere een jaartraining Mindfulness in de natuur, met tien sessies door het jaar heen

en op verschillende plaatsen. ‘In de winter is alles stil, maar onder de grond broeit er van alles. In het voorjaar lopen de planten en bomen uit, maar is alles nog heel kwetsbaar. Bij elk thema zoek ik een passende plek. De sessie over dromen houd ik bijvoorbeeld op de Larense heide, omdat dat een heel open landschap is.’

‘Een mooie plek om het te laten stromen.’ De rust en stilte werken goed voor coaching en Esther weet ook dat wandelen in de natuur helpt door het activeren van de linker- en rechterhersenhelft. ‘Bij wandelcoaching gebruik je spraak en motoriek; die bevinden zich in verschillende hersenhelften. Net als analyse en creativiteit; als je beide helften stimuleert, kom je makkelijker tot de kern in een gesprek.’ Als Esther met mensen op pad is, zijn de gesprekken vaak licht en makkelijk. Maar menig klant heeft bekend dat hij na thuiskomst doodmoe op de bank in slaap viel. ‘Mijn uitgangspunt is dat we alles wat we nodig hebben al in ons hebben, zoals onze eigen wijsheid en intuïtie. Diep vanbinnen weten we wat goed voor ons is en wat niet; helaas kunnen we daar niet altijd meer bij.’ Esther helpt haar klanten dus om zelf de antwoorden te vinden. ‘De natuur heeft geen haast en leeft mee met de omstandigheden. Ook mijzelf doet de natuur goed – ik heb de mooiste werkplek van de wereld!’ (NvO)

foto’s: marike van pagée, ron chin

coachlink magazine

• 67

Het

incongruentiesyndroom – vier lessen om je intuïtie om zeep te helpen ans tros

Kinderen en dwazen spreken de waarheid. Maar wat spreken volwassenen dan? Waarom verbloemen ze zo vaak wat ze echt vinden? Omdat ze ‘niet onnodig willen kwetsen’ of omdat iemand ‘het zo goed bedoelt’? Het is een verschijningsvorm van een diepgeworteld incongruentiesyndroom in onze samenleving. Vier ‘wijze lessen’ in opvoeding en onderwijs versterken dit syndroom. 68 • c o a c h l i n k

magazine

Les 1: Verzwijg wat je denkt of voelt

Les 4: Wetenschap biedt de waarheid

Een van de eerste lessen die je als kind leert, is dat je niet zomaar mag zeggen wat je denkt en voelt. Een bepaalde mate van beschaving is natuurlijk wenselijk, maar werkt ook verwarrend. De onaardige tante met een priksnor krijgt dus toch een kus en de lakschoenen die je vreselijk lelijk vindt, koop je toch maar. Oma vindt ze immers zo mooi ... Onnavolgbare logica voor een kind. Het gevolg is dat je eerste indrukken en gevoelens al heel vroeg leert wantrouwen of in ieder geval op de tweede plaats zet. Daardoor raakt je aangeboren vermogen om te voelen wat klopt of energie geeft afgestompt. Je leert handelen in strijd met je gevoel.

Een wijdverbreide aanname is dat alleen wetenschappelijk onderbouwde (onderzoeks)resultaten tot echte kennis kunnen leiden. Op deze valide en betrouwbare onderzoeken wordt dan weer verder gebouwd. Inzichten van de vakman of vakvrouw die in de praktijk een enorme body of knowledge heeft ontwikkeld, kan daarentegen geen relevante bijdrage aan wetenschap leveren. Hierdoor gaan veel innovaties en kennis die we hard nodig hebben verloren.

Les 2: Vertrouw op een externe meetlat Na les 1 nemen de meeste onderwijssystemen het stokje moeiteloos over van de ouders. Je leert dat er goede en foute antwoorden bestaan en dat je onder of boven de maat kunt presteren. Je leert vertrouwen op een externe meetlat, op goedkeuring van buitenaf en vergelijkt jezelf voortdurend met anderen. Iedereen moet hetzelfde schoolprogramma binnen dezelfde tijd doorlopen. Ruimte voor individuele behoeften en verschillende leerstijlen wordt geminimaliseerd. Dit vermindert het zelfvertrouwen van de meeste kinderen en werkt stigmatisering en pesten in de hand. En dat terwijl het ook anders kan: kinderen in Denemarken bijvoorbeeld kúnnen niet blijven zitten. Iedereen gaat elk jaar over en krijgt onderwijs en ondersteuning op maat.

Les 3: Na-apen is veilig Op school leer je dat ‘grote’ mensen rationele en weldenkende wezens zijn. Dat de mens verschilt van de apen doordat hij goed kan nadenken. Maar eigenlijk leer je vooral elkaar na te apen in plaats van je eigen wijsheid en waarheid te leven. Je wordt verleid te vertrouwen op de peergroep, te ontdekken wat hip is in plaats van je eigen smaak en eigenheid te volgen. De jongeren die wel het lef hebben hun eigen smaak te volgen of echt anders leren, worden gemakkelijk buiten de groep gezet, gepest of belachelijk gemaakt.

Een van de eerste lessen die je als kind leert, is dat je niet zomaar mag zeggen wat je denkt en voelt.

Nu er zo veel schandalen over misleiding (belangenverstrengeling, onjuiste informatie, falend toezicht) boven tafel komen, wordt het steeds belangrijker én moeilijker om te kiezen voor je innerlijk weten in plaats van te vertrouwen op kennis uit externe bronnen. De uitdaging is te voelen wat (niet) goed voor je is, ongeacht wat de buitenwereld ervan zegt. Je wordt teruggeworpen op jezelf om ‘waarheden’ te onderzoeken. In relatie tot je gezondheid is het bijvoorbeeld wijsheid om meerdere bronnen en experts te raadplegen voordat je een beslissing neemt zolang je nog twijfelt over een voorstel van je behandelaar. In de 21e eeuw wordt het steeds belangrijker dat mensen durven vertrouwen en handelen volgens hun innerlijk weten. Zij geven blijk van persoonlijk leiderschap. Incongruent gedrag, zwijgen of zelfs liegen over wat je denkt of voelt, is wel degelijk waarneembaar. Kinderen, jongeren en collega’s bieden je daarvoor een perfecte leerschool. Ze ontmaskeren genadeloos tegenstrijdigheden en onwaarheden. Steeds meer mensen worden wakker en zijn niet langer bereid hiermee genoegen te nemen. Incongruentie tussen zeggen en doen, tussen voelen en beslissen, wordt steeds zwaarder ‘bestraft’. Enerzijds omdat je je geloofwaardigheid als politicus of ondernemer verliest, anderzijds omdat je je gezondheid ondermijnt wanneer je incongruente keuzes maakt en over je eigen grenzen gaat. En jezelf voor de gek houden is eveneens een ongezonde gewoonte. Voor de korte termijn werkt het prima om in een baan te blijven waarin je niet meer op je plek bent, maar op langere termijn loop je tegen je eigen grenzen aan door uitputting of ziek te worden als je niet in actie komt. Het incongruentiesyndroom is daarmee een van de grootste problemen waarmee we in onze maatschappij te kampen hebben. Wat is jouw bijdrage om het te verkleinen?

coachlink magazine

• 69

Rationele analyse en intuïtie als twee handen op een virtuele buik johan oltvoort en anne ribbers

In hoeverre maken coaches die hun coachees enkel kennen en coachen via een internetverbinding (e-coaching) gebruik van intuïtie? Johan Oltvoort en Anne Ribbers gingen te rade bij enkele bekende e-coaches in Nederland en vroegen naar hun ervaringen met het inzetten van intuïtie binnen online begeleiden.

70 • c o a c h l i n k

magazine

ommige coaches stellen zonder blikken of blozen dat vrijwel alles wat ze doen en communiceren gebaseerd is op intuïtie. Dat je met dergelijke uitspraken in de meeste wetenschappelijke kringen geen vrienden maakt, laat hen onverschillig. Tegelijk zijn er vakgenoten die het ietwat ongrijpbare begrip intuïtie liever vermijden. Daar waar ze zich door een ‘gevoel’ of ‘een onberedeneerd, innerlijk weten’ laten leiden, zien ze dat als het uitvloeisel van alle in de loop der jaren bewust en onbewust verzamelde kennis en ervaring. Wikipedia en tal van andere sites geven verschillende definities van ‘intuïtie’. Meest gangbaar is de omschrijving dat het een ingeving betreft, een vorm van ‘direct weten’ zonder dat men dit heeft beredeneerd. Varianten op die definitie zijn onder meer te vinden binnen de filosofie en de theosofie. In het kader van dit artikel is verder de term ‘impliciete ingeving’ relevant, afkomstig uit de (integratieve) psychologie. Deze ingeving zou het gevolg zijn van ‘bepaalde gedachtegangen en waarnemingen’ en mensen helpen om in complexe situaties toch snel een beslissing te kunnen nemen. Daarbij wordt intuïtie gezien als een vorm van automatische en onbewuste verwerking van aangeleerde informatie. Oftewel: intuïtie is – volgens deze visie – aan te leren/te trainen.

Ontelbare signalen Louise Arnold Bik uit Soest schreef enkele maanden geleden een blog met als titel ‘Intuïtie als superprocessor’. Ze betoogt daarin dat intuïtief weten en handelen is terug te voeren op tastbare feiten en inzichten. Als voorbeeld noemt ze onder meer de zweefduikkopbal waarmee Robin van Persie deze zomer tijdens het WK scoorde tegen Spanje. ‘Wie gelooft dat Van Persie ook zou hebben gescoord met een expliciete analyse van het speelveld en alle mogelijkheden? Ook voetballers registreren en handelen in een ﬂow. Om dat professioneel en op hoog niveau te kunnen, zijn training, kennis en ervaring nodig. Pas dan levert het de messcherpe analyses en goede acties op. Intuïtief professioneel handelen ontstaat niet vanzelf.’ Volgens Arnold Bik is dat wat een intuïtieve handeling lijkt, achteraf meestal goed te verklaren: ‘Impliciet neem je ontelbare signalen waar. Denk aan iemands lichaamstaal, stembuigingen,

‘Ook voetballers registreren en handelen in een ﬂow.’

oogopslag, veranderingen in het gezicht. Ons brein kan dergelijke prikkels razendsnel verwerken tot een opvatting, hypothese of actie. Een geniaal vermogen, want het zou ondoenlijk zijn om al het denkbare rationeel te toetsen. In mijn werk gebruik ik intuïtie bijvoorbeeld op het moment dat ik moet beslissen waar ik wel of niet op in wil gaan. Of door niet sec op woorden en zinnen te letten, maar ook op dat wat tussen de regels door wordt verteld.’ Als e-coach heeft ze vaak iemand onder haar hoede die ze niet face-to-face ziet en die haar berichten soms pas uren of zelfs dagen later leest en beantwoordt. Is dat een belemmering? ‘Nee, ook dan kun je dingen intuïtief “weten”. Je pikt op wat je tussen de regels door leest, in het licht van alles wat al eerder is uitgewisseld. Je neemt ook opvallende stijlbreuken en taalfouten waar, zodra je daar een antenne voor hebt ontwikkeld. Voordeel is dat ik niet acuut hoef te reageren. Ik kan het even laten bezinken. Kom ik tot een bepaalde hypothese, dan toets ik die vervolgens: “Klopt mijn indruk dat …?” Zo controleer ik of mijn aanname klopt en “erken” ik gelijktijdig de boodschap die mijn coachee bewust of onbewust meestuurde.’

Patronen overstijgen Zonder intuïtie geen vernieuwing, stelt Annette Lechner. Ze vindt dat intuïtie een centrale plek inneemt in de zoektocht van coach en coachee naar aanknopingspunten om samen tot echte veranderingen te komen. ‘Een gedeelte van coaching is het herkennen van belemmerende gedachtenpatronen van clienten. Maar ook als coach volg je bepaalde gedachtepatronen, die de ene keer fantastisch helpen, maar een andere keer kunnen belemmeren. Intuïtie helpt om die patronen te overstijgen. Het combineert vaak allerlei zaken en zet je op een spoor, nog voor je het kunt beredeneren. Waarom je intuïtie klopt, kun je eerst nog niet eens zeggen. Maar zodra je hierover met de cliënt in gesprek komt, worden vaak punten verbonden die eerder in het proces al wel los waren benoemd, maar nog niet op die manier samengebracht. Door het verbinden van een aantal zaken ontstaat een ander bewustzijn of perspectief, dat de cliënt een ander beeld geeft van zijn of haar werkelijkheid. Dit kan voor een aha-ervaring zorgen, gevolgd door een transformatie.’ Bij face-to-facecoaching heb je daarbij extra houvast aan iemands stem, lichaamstaal en andere zaken die informatie geven, geeft Lechner aan. Maar ook met e-coaching kun je meer lezen dan sec de tekst: ‘Wat zegt deze persoon niet, of wat voor gevoel krijg je als je de tekst leest en wijkt dat af van coachlink magazine

• 71

de geschreven tekst?’ Coach Marjanne Peters uit het Brabantse Bavel is dat met haar eens: ‘Door elk bericht te lezen door de bril van “hoofd” en “hart” zie je meer dan alleen de inhoud van de tekst. Belangrijk is om goed te onderscheiden wat de inhoud is, wat de taal is en wat je zelf “ontvangt” als lezer. Ik schrijf mijn reacties met aandacht voor de ontvanger. De energie die dat genereert, vind je terug in mijn woordkeuze en zo in het bericht.’

Je ratio ‘kijkt mee’ Eline Trapman laat zich vanuit intuïtie enthousiasmeren, maar tegelijk ook waarschuwen: ‘Als ik via mijn online coachomgeving een nieuw bericht ontvang van de coachee, dan kan het zijn dat ik meteen denk: dat is raak. Maar direct daarna volgt een tweede signaal: let op … Mijn intuïtie waarschuwt mij voor een te snelle reactie.’ Soms ontvangt ze een bericht en ‘voelt’ dan dat ze niet kan doordringen tot de kern, hoe ze ook leest en herleest. ‘Dan merk ik dat er nog veel te onderzoeken is over de daadwerkelijke vraag.’

‘Kun je het uitschakelen dan?’ Trapman vraagt zich af of een coach überhaupt een keuze heeft om intuïtie te gebruiken: ‘Ik weet eigenlijk niet beter of je gebruikt het. Kun je het uitschakelen dan? Daar kan ik me niets bij voorstellen. Het zal dan een keuze zijn om je hart, je gevoel weg te drukken en alleen je ratio in te schakelen. Maar mijns inziens gaat het samen. De percentages weet ik niet, maar mijn gevoel zegt dat ook bij intuïtie je ratio sowieso “meekijkt”.’

Tijdens de intake weet ik het al Jingxiu Hu omschrijft intuïtie zowel als een stemmetje in haar hoofd als ook als een fysieke gewaarwording. ‘Intuïtie speelt in alle aspecten van mijn leven een rol’, zegt de Amsterdamse e-coach. ‘Het geeft mij raad of signalen als er iets niet in de haak is en helpt om goede beslissingen te nemen. Ook in mijn werk. Vaak weet ik bijvoorbeeld tijdens het intakegesprek al of er sprake zal zijn van een geslaagde samenwerking of niet. Intuïtief weet ik meestal direct of ik de juiste persoon ben om die persoon te kunnen coachen. Verder voel ik tijdens coachingsgesprekken vaak al in mijn lichaam wat er speelt bij de ander. Het kan een gevoel zijn of een beeld dat ik dan opeens 72 • c o a c h l i n k

magazine

Uitspraken over intuïtie De rede biedt ons vele mogelijkheden tegelijk. Intuïtie kiest daaruit feilloos de beste. Arthur Japin Intuïtieve waardeoordelen zijn gevoelens, maar geen emoties: ze hebben een andere oorsprong en daardoor ook een andere functie. (...) Intuïtieve beoordelingen steunen op het waarnemen van het innerlijke, de kern, het wezen van de dingen, mensen en situaties. Anita Martiny Alle menselijke kennis begint met intuïtie, ontwikkelt zich tot concepten en eindigt met ideeën. Immanuel Kant Het intuïtieve denkvermogen is een godsgeschenk en het rationele verstand is een dienaar. Albert Einstein Ik geloof dat intuïtief of symbolisch inzicht geen gave is, maar een vaardigheid, een vaardigheid die gebaseerd is op zelfvertrouwen. Caroline Myss Intuïtie wordt meer en meer van waarde in de nieuwe informatie maatschappij, juist omdat er zoveel informatie is. John Naisbitt

krijg. Ook gebruik ik mijn intuïtie als we voor mijn gevoel niet vooruit komen in een gesprek en de coachee vast lijkt te lopen. Ik geef dan terug wat ik intuïtief ervaar en zie.’ En als je de coachee niet ziet, omdat het om e-coaching per e-mail gaat? ‘Ik val terug op mijn intuïtie als ik niet meer weet welke stap ik het beste kan zetten met mijn coachee. Omdat mijn e-coachvaardigheden nog in ontwikkeling zijn en de automatismen waar ik bij mijn andere coachwerk op kan vertrouwen hier soms nog ontbreken, fungeert mijn intuïtie als alarmbel. Daar waar ik het bij face-to-facecoaching juist inzet om tot inzichten te komen, zet ik het tijdens e-coaching vaak in als extra check. Als een traject even wat minder goed loopt, voel ik dat vaak intuïtief aan. Ook gebruik ik intuïtie als ik het gevoel heb dat er meer speelt dan wat de coachee schrijft. Je leert tus-

sen de regels door te lezen. Wat daarbij wel belangrijk is, is dat je intuïtie niet verwart met het trekken van eigen conclusies of dat je dingen gaat invullen.’

Groot reservoir Intuïtief coachen gaat niet verloren wanneer er geen faceto-facecontact is tussen coach en coachee, stelt psycholoog Alexander Waringa resoluut. Hij is een van de auteurs van het boek E-coaching. Direct aan de slag met Het Nieuwe Coachen (2012). ‘Niemand kan zijn intuïtie uitschakelen. Het hoort bij wie je bent, inclusief je professionele keuzes. Zelf zie ik intuïtie voornamelijk als het onbewust maken van keuzes vanuit een groot reservoir van eerder verzamelde kennis en ervaringen, zonder dat je alle mogelijke opties steeds opnieuw hoeft te checken en te analyseren. Kennis, ervaring én een gezonde dosis zelfvertrouwen: je weet op den duur wel dat je een antenne hebt voor het vinden van de goede aanpak. Maar: je moet er wel wat voor doen.’

‘Als e-coach heb je nieuwe vaardigheden nodig.’ Waringa kan zich goed voorstellen dat professionele coaches zich bij het kiezen van een aanpak deels of grotendeels baseren op wat hun intuïtie hen inﬂuistert. Maar: niet zonder de juiste tools en training. ‘Bij e-coaching is het bijvoorbeeld van groot belang dat je als coach de teksten nauwkeurig analyseert. Dat

is te leren. Net als close reading: woorden en zinnen zo kunnen lezen dat je ook meekrijgt wat tussen de regels door wordt gezegd of misschien verzwegen. Kijk, bijna elke beroepscoach heeft in principe voldoende basisvaardigheden, technieken en ervaringen in huis om een coachtraject vorm te geven. Maar als e-coach heb je verschillende nieuwe vaardigheden nodig zoals het analytisch en objectief lezen. Dan doel ik op het op de beste manier lezen, analyseren en interpreteren van teksten. Dat noemen we binnen onze leermethode “driedimensionaal lezen”. De coach vraagt bijvoorbeeld bij elke mail van de coachee af: Wat is de boodschap van de coachee? Welke behoefte is hierin te lezen? Wat zegt dit mij als coach? De methode die wij beschrijven in ons boek E-coaching maakt gebruik van verschillende, elkaar aanvullende en versterkende taalkundige methodieken, die wetenschappelijk zijn onderbouwd en getoetst. Het helpt om met die kennis op zak je intuitie extra richting te geven. Waarbij je je eigen aannames zorgvuldig checkt en het doel scherp in de gaten houdt: de ander een stap verder brengen. Op weg naar dat doel zijn rationele analyse en intuïtie sowieso twee handen op een virtuele buik.’

Literatuur • Arnold Bik, L. (23 juni 2014). ‘Intuïtie als super-processor’. Via: http://www.interventies.info/intuitie-super-processor/ • Ribbers, A. & Waringa, A. (2012). E-coaching. Direct aan de slag met Het Nieuwe Coachen. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen. • Waringa, A., Ribbers, A. & Peters, M. (2013). ‘Het Digitale Gesprek.’ TvC 3, pp. 39-42.

coachlink magazine

• 73

Boek

Edward de Boer, Professionele intuïtie 175 blz, 1e druk, 2014, Uitgeverij Boom Nelissen, ¤ 22,50, inclusief gratis e-book Ons dagelijks leven is doortrokken van ingevingen, inzichten en gevoelens die een rol spelen in de keuzes die we maken. Professionals moeten op een hoog niveau kunnen opereren en ﬂexibel omgaan met een snel veranderende omgeving. Kennis en inzicht zijn hierbij van belang, maar vooral ook de integratie van vakmanschap met gevoel: intuïtief handelen. Dat is niet alleen een talent, maar ook een vermogen dat je bewust kunt ontwikkelen en toepassen. Dit boek beschrijft de betekenis van intuïtie en hoe je intuïtie praktisch kunt inzetten. Wat maakt het verschil in het succes van professionals? Welke sleutelrol speelt intuïtie hierin? Hoe versterk je intuïtieve vermogens? Aan de hand van voorbeelden en oefeningen nodigt het de lezer uit zijn intuïtieve vermogens te versterken en dagelijks toe te passen.

Joost Crasborn

Katja Broekhuijsen

Suzanne van Leeuwen-Monteiro

Coach, senior trainer en auteur Intuïtie is net als mediteren, als je erover gaat lezen, verliest het aan kracht. Ervaren en doen – daar gaat het om. Professionele intuïtie is een praktijkboek en veel meer dan dat. Wat me aanspreekt, is dat er ook een stevige theoretische verkenning in terugkomt. Het helpt om je intuïtie beter te herkennen en doelgerichter in te zetten. In mijn werk als trainer en coach is juist de combinatie van intuïtief én doordacht handelen zeer effectief. Het vraagt lef en vertrouwen om te reageren en door te gaan, of juist niet, vanuit wat er plots opborrelt. Immers, je hebt er niet altijd direct woorden voor en je kunt de plank ook weleens misslaan. Intuïtie is een groot goed, wat we vaak nog onbenut laten. Naast veel actietips, geeft het boek onderbouwde informatie om je keuze voor intuïtief handelen te verantwoorden. Veel belangrijke besluiten nemen managers immers intuïtief.

Allround HR-adviseur Goed leesbaar boek waarin wordt beschreven hoe intuïtie in de dagelijkse praktijk ingezet kan worden. Om de tekst te ondersteunen worden duidelijke en herkenbare situaties beschreven. Verder zijn in het boek naast individuele oefeningen en reﬂectievragen ook concrete opdrachten opgenomen waarbij vaak een collega of vakgenoot ingeschakeld kan worden. Om de oefeningen goed in de praktijk te brengen, dien je wel actief te zijn binnen een organisatie. Tijdens het lezen bekroop mij regelmatig het gevoel een studieboek in handen te hebben. Persoonlijk vind ik het boek meer geschikt als lesmateriaal of voor trainingsdoeleinden. Plezierig is wel dat aan het eind van elk hoofdstuk een terugblik is opgenomen waarin puntsgewijs het betreffende hoofdstuk wordt samengevat. Leuk advies is ook het bijhouden van een intuïtiedagboekje. Voor diegene die zich iets meer wil verdiepen in de materie, is Professionele intuïtie een prima boek en naslagwerk.

Oprichter en eigenaar van SCM Communicatie en Loopbaanadvies Edward de Boer legt op een heldere wijze uit hoe je je intuïtie op een effectieve manier kunt inzetten in je professionele handelen. De schrijver benadert de intuïtie vanuit diverse invalshoeken en illustreert dit met praktische voorbeelden. Zo word je je steeds meer bewust hoe intuïtie in het dagelijkse werk functioneert. Het boek is zeker geschikt voor coaches en loopbaanadviseurs, maar ook voor psychologen, therapeuten en docenten. Het heeft een duidelijke lay-out en de opdrachten springen eruit door een afwijkende kleur. Het leest erg prettig en de opdrachten nodigen uit om gelijk aan de slag te gaan. Als communicatieadviseur en loopbaancoach probeer ik mijn intuïtie zo veel mogelijk te gebruiken. Dit boek heeft mij extra tools gegeven hoe ik mijn professionele intuïtie nog beter kan inzetten. Het heeft mij weer scherper gemaakt en ik ben ook zeker van plan om mijn professionele intuïtie nog bewuster in te zetten!

8,5

74 • c o a c h l i n k

magazine

8,5

‘Voor mij is het belangrijk dat je steeds je beste zelf laat zien’ ERIK BERTRAND LARSSEN De Noorse mental coach Erik Bertrand Larssen is een internationaal fenomeen. Met zijn inspirerende ‘helweek’ stimuleert hij zijn coachees om uit hun comfortzone te stappen en te doen wat ze altijd uitstelden. In gesprek met Victor Mion, One Minute Coach en voormalig tenniscoach, legt hij uit wat hem drijft.

foto’s: jeton kacaniku en kees dogterom

‘

coachlink magazine

• 75

Interview

Tekst: Victor Mion

rik Bertrand Larssen coacht topatleten en topmanagers. Sinds 2012 publiceerde hij twee boeken waarin hij zijn coachingsmethoden voor iedereen beschikbaar maakt: Bli best med mental trening en Helvetesuka. De boeken zijn ware bestsellers in Noorwegen en de vertaalrechten zijn wereldwijd verkocht. In oktober verscheen Helweek in het Nederlands. ‘7 dagen die je leven veranderen’ luidt de ondertitel van het boek, en dat is precies de bedoeling: dit boek stimuleert de lezer om uit zijn comfortzone te stappen, zijn dagelijkse routine te doorbreken en verder te reiken dan normaal. Dat is ook wat Larssen met zijn coaching beoogt.

Larssen is een doorzetter: hij moest twee ‘helweken’ doorstaan voordat hij werd geselecteerd voor de Noorse Special Forces. Hij maakte er carrière en werd uitgezonden naar crisisgebieden over de hele wereld. Daarnaast studeerde hij bedrijfskunde en uiteindelijk maakte hij de overstap naar het bedrijfsleven. De lessen die hij in het leger leerde, is hij echter niet vergeten. Mion en Larssen spraken elkaar om zes uur op een vrijdagochtend, geheel in overeenstemming met Larssens levensstijl. De Noor is ook op dit vroege tijdstip al keurig in pak. Hij oogt ﬁt, antwoordt weloverwogen. Met zijn kwieke uitstraling, zijn alerte en scherpe blik en zijn doordachte reacties demonstreert hij voortdurend zijn eigen coachingsuitgangspunten.

‘De beste leiders hebben altijd tijd.’

Je hebt met veel van je cliënten een helweek voorbereid. Doelen en een strategie opgesteld, de regels bepaald die gevolgd moesten worden. Wat is de essentie van de helweek voor jou?

Larssen maakte kennis met het fenomeen ‘helweek’ toen hij dienst nam in het Noorse leger. Een helweek is de ontgroeningsweek van het leger, een week die draait om moed, uithoudingsvermogen, kracht en karakter, een week waarin moet blijken of de aspirant-soldaten in staat zijn om leiding te geven en of ze voor zichzelf kunnen zorgen in noodsituaties. Een week waarin niemand weet wat er precies op zijn pad zal komen, maar waarin in elk geval fysieke en mentale afmatting een hoofdrol zullen spelen.

‘Voor mij is het belangrijk dat je steeds je beste zelf laat zien. Al vanaf mijn tijd bij de Special Forces, nu zo’n twintig jaar geleden, weet ik mezelf steeds vooruit te duwen in het dagelijkse leven. Als het om veranderen gaat, geloof ik niet in quick ﬁxes. Maar met het doorleven van een helweek kun je een verandering in je leven inzetten en daardoor een momentum creëren waar je de rest van je leven plezier van kunt hebben. Vanaf die week kun je altijd terugvallen op bepaalde momenten in die week. Het doorlopen van een helweek vraagt een enorme inspanning, uiteraard, maar door niet weg te lopen van deze momenten en te genieten van de tegenstellingen in het leven kun je stappen maken in je persoonlijke ontwikkeling. Dat is niet eenvoudig, voor niemand.’

Over Helweek

‘Doe alles waarvan je weet dat je het zou moeten doen – in één enkele week! Het boek neemt je mee in de belangrijkste week van je leven, van maandag 5 uur ’s ochtends tot zondagavond 22 uur. Je stapt uit je comfortzone, je doorbreekt je dagelijkse routine en leert verder reiken dan normaal. Als je tachtig jaar wordt heb je 4160 weken geleefd. Helweek is een week die daar met kop en schouders bovenuit steekt.’ Een gesigneerd exemplaar van Helweek winnen? Kijk op p. 96 van dit magazine. Meer over Helweek en Erik Bertrand Larssen op www.helweek.nl.

76 • c o a c h l i n k

magazine

In je boek roep je mensen op de strijd aan te gaan met dat waar ze het bangst voor zijn. Je zegt dat mensen bang zijn voor verandering. Welke rol speelt angst in het proces van veranderen? ‘Dankzij angst hebben we als mensheid overleefd. Angst heeft bij mensen steeds weer energie opgewekt om in beweging te komen. Door voortdurend het perspectief te veranderen en daarmee de zaken te relativeren, leren mensen steeds beter om te gaan met hun eigen angst. Als je steeds minder bang wordt voor de dood, of minder angst hebt om jezelf belachelijk te maken in aanwezigheid van anderen, kun je zelf de spanning steeds makkelijker controleren. Daarnaast speelt de interne dialoog een zeer

belangrijke rol. Hoe je met jezelf praat, bepaalt in grote mate de wijze waarop je je brein conditioneert. Door deze conditionering van jezelf, door herkenning omdat je jezelf al een aantal keren in deze situatie hebt bevonden, al dan niet door visualisatie, wordt angst controleerbaar.’

Je boek Helweek draait erom dat de lezer op elke dag van die week een nieuwe uitdaging aanpakt. Je begint op maandag met het onder de loep nemen van je vaste gewoontes, vervolgens ga je aan de slag met modus en focus en timemanagement. Op donderdag treed je buiten je comfortzone, daarna is er ruimte voor rust en herstel en innerlijke dialoog. Op zondag plaats je je leven in perspectief. Waar ligt jouw grootste uitdaging? ‘Timemanagement is veruit de grootste uitdaging voor mij. Vertalingen van mijn beide boeken worden gelanceerd in zestien landen. Er komen veel aanvragen voor lezingen en trainingen vanuit de VS, waardoor ik daar regelmatig mijn gezicht moet laten zien en ik dus veel in het vliegtuig zit. Op dit moment werken er 25 medewerkers in mijn bedrijf. Al met al betekent dit dat ik veel ballen tegelijkertijd in de lucht moet houden. Dat in combinatie met de druk om steeds het beste van mijzelf te geven, is veel. Maar ik vind het tegelijkertijd ook heerlijk en word er blij van. Bovendien leef ik graag volgens mijn eigen uitgangspunten. Ik houd bijvoorbeeld enorm van de contrasten in mijn huidige leven en zoek daardoor juist de rustige momenten op om zelf mentaal op te laden en te genieten van het proces waar ik middenin zit. En ten slotte kijk ik steeds verwachtingsvol naar de toekomst en ben ik voortdurend bezig met de planning voor de komende periode.’

Hoe kun je creatief blijven als je zo enorm druk bezig bent? ‘Creativiteit creëer je in je brein als je die momenten van ontspanning en van kalmte weet te laten ontstaan, ondanks de drukte van het dagelijkse leven. Wat mij is opgevallen in alle gesprekken en coaching met vooraanstaande leiders is dat ze altijd alle tijd lijken te hebben als ik met hen spreek. De beste leiders hebben in mijn beleving altijd tijd. Een goede voorbereiding en een uitstekende focus op doelen én een voortdurende verbinding met zichzelf en de ander zijn enkele van de redenen waarom zij dit zo goed kunnen.

‘Hoe je met jezelf praat, bepaalt in grote mate de wijze waarop je je brein conditioneert.’

Ik heb echt tijd nodig om creatief te denken en dan bijvoorbeeld te werken aan mijn volgende boek. Het vliegtuig is voor mij een uitstekende plaats daarvoor, vooral omdat er geen aﬂeiding is door telefoontjes die moeten worden beantwoord. Daarnaast neem ik ook dagen vrij om bij mijn gezin te zijn en daar ook ontspannen momenten voor mijzelf te creëren.’

In je boek vertel je over het belang van mentaliteit en veerkracht om beter te leren omgaan met wisselende omstandigheden. Wat is voor jou mentale veerkracht? ‘Ik train veel topsporters en maak dan ook graag gebruik van de topsport om mijn antwoord te illustreren. De wedstrijdsport is gebaseerd op een zwart-wittegenstelling. Je kunt immers, zeker op lange termijn, alleen maar winnen of verliezen. Deze tegenstelling creëert op zichzelf al veerkracht. Als je dit zwartwitprincipe op jezelf laat inwerken heeft dit een enorm eﬀect op je mentaliteit en vraagt het je om mentaal sterk te zijn in het omgaan met tegenslagen. coachlink magazine

• 77

‘Ik vraag mijn cliënten om zich elke dag bewust te zijn van de keuzes die ze maken.’ Dit is in het “gewone dagelijkse leven” niet anders. Daarbij is het dagelijkse leven nog complexer vanwege de verschillende rollen die we moeten vervullen en alle krachten waarmee we te maken hebben. Die rollen vragen keuzes en opoﬀeringen en roepen momenten op waarop we onszelf afvragen: “Waarom doe ik dit eigenlijk?” Als ik met mijn dagelijkse trainingen en coaching bezig ben, vraag ik mijn cliënten om zich elke dag bewust te zijn van de keuzes die ze maken. Ik help hen te visualiseren, ik train ze om power statements te maken, hun dromen en hun visie aan te passen en zich op hun waarden te richten. De kunst is om perspectief te creëren en daarmee de bewustwording aan te scherpen. Ik adviseer mensen hun horloge eens een aantal dagen om de andere pols te doen, de klok te verplaatsen naar de andere kant van het kantoor en bijvoorbeeld een schilderij op zijn kop te hangen. Dit alles creëert de gewoonte om zaken volledig bewust te doen. Er ontstaat een habit of excellence.’

De gouden regels voor de helweek • Start maandagochtend om vijf uur en stop zondagavond om tien uur. • Sta elke ochtend om vijf uur op. • Ga elke avond om tien uur naar bed. • Werk de hele week extreem hard. Wees gefocust, bewust en plichtsgetrouw. • Blijf trouw aan je plan. • Wees je te allen tijde bewust van je modus en focus. • Wees je bewust van de verschillende rollen die je in de loop van een dag vervult en vervul ze met glans. • Probeer de hele tijd blij, positief en oplossingsgericht te zijn. • Wees daadkrachtig en proactief. • Neem weloverwogen, kwalitatieve rust. • Besteed extra aandacht aan kleding en uiterlijk. • Laat alle privéaangelegenheden wachten tot de avond. • Gebruik geen sociale media onder werktijd. • Beperk praatjes met collega’s tot een minimum. • Train minstens één keer per dag, het liefst ’s ochtends. • Eet de hele week uitsluitend gezond. • Laat de tv uit.

78 • c o a c h l i n k

magazine

Je hebt een zeer goed draaiende praktijk in Noorwegen waar je topsporters, CEO’s en politici op het hoogste niveau traint en coacht. Wat zijn de geheimen van je succes? ‘Mijn achtergrond als ex-militair heeft me enorm geholpen. Daarnaast heb ik bedrijfskunde gestudeerd en daardoor het bedrijfsleven leren doorgronden. Ik voel me nederig en gelukkig dat ik deze stappen heb mogen maken. Ik heb de nodige zware tijden meegemaakt en realiseer me dat het niet makkelijk is geweest om te komen waar ik nu sta. Maar juist door deze momenten te overleven en te doorgronden voor mijzelf, ben ik sterker geworden. Ik werk erg hard, heb een vierde kind dat over een aantal weken ter wereld komt, ben aan mijn derde boek bezig. Ik denk ook dat ik laat zien aan de mensen om mij heen dat het niet zo eenvoudig is, dat Erik ook niet perfect is. Ik hoop zo te laten zien dat je als mens je eigen wegen kiest en dat je je leven zelf bepaalt.’

Er zijn in Nederland veel mensen die zich bezighouden met professionele begeleiding: coaches en trainers. Wat zou je hen willen meegeven? ‘Ik denk dat wij als professionals in het bedrijfsleven en ook coaches in de sport de wereld kunnen veranderen. Door mensen meer bewust te maken van hun kwaliteiten en capaciteiten kunnen we met elkaar de wereld net weer een beetje beter maken dan ze nu is. We moeten met meer mensen in gesprek om ervoor te zorgen dat we hieraan kunnen bijdragen. Als we in staat zijn anderen, ook onze kinderen, groter te laten denken en te dromen, creëren we meer impact.’

Column

Dwars tegen de ratio in

huub van zwieten

In de wereld van coaches en counselors zijn beperkende overtuigingen uit en te na bekend. Het vormt het belangrijkste deel van ons werk, om onze cliënten bewust te maken van dat ondermijnende stemmetje in je achterhoofd, dat continu allerlei destructieve gedachten op je af werpt, die je afhouden van je volle potentieel of je stoutste dromen.

foto: else kramer

Mijn collega’s spreken vaak over ‘Harry’, als ze het over die beperkende overtuigingen hebben. Harry is de verpersoonlijking van dat ondermijnende stemmetje. Harry is nooit te beroerd om jouw aspiraties en verlangens direct van cynisch, negatief of zurig commentaar te voorzien. Een vervelend baasje, die Harry. Een schreeuwlelijk, ongenuanceerd en zelﬁngenomen. ‘Wie denk je wel dat je bent?’ roept Harry steevast, of ‘Geloof je het zelf?’ ‘Je bent niet goed genoeg’ of ‘Dat lukt je nooit, daar heb je geen talent voor.’

Iedereen heeft een ‘Harry’ op zijn schouder meereizen en het is een van de belangrijkste strategieën naar succes en geluk om Harry vooral te relativeren en hem zeker niet al te serieus te nemen. Eén manier om de invloed van Harry, die op je schouder meereist met zijn ondermijnende commentaren, te minimaliseren, is om te focussen op je andere schouder. Daar zit een minder opvallend, bijna timide persoontje, dat ook met je meereist. Een bescheiden, zachtaardig typje, dat bijna op ﬂuistertoon ook zijn commentaren met je deelt. Laten we hem Pietje noemen, de stem van je intuïtie. Pietje weet heel goed wat het beste voor je is, waar je hart sneller van gaat kloppen en waar je energie vandaan komt. Hij gaat soms dwars tegen de ratio in, heeft – in al

De ware kunst van het leven is om je te laten leiden door Pietje.

zijn bescheidenheid – lak aan conventies en aan ‘hoe hoort het eigenlijk’. Hij geeft stem aan je echte innerlijke verlangens en dromen. Omdat Pietje bescheiden is en vaak overschreeuwd wordt door Harry, is het lastiger om hem te blijven horen. Zijn zachtaardige aanwijzingen, die je perfect de richting wijzen van je grootste successen, de wegen waar je het meeste aan anderen te bieden hebt en waar jouw meeste toegevoegde waarde ligt, sneeuwen nog weleens onder in het geweld van Harry, die je precies vertelt waarom dat allemaal niet gaat lukken. De ware kunst van het leven is om je te laten leiden door Pietje. Door direct naar je intuïtie te luisteren en daarop in actie te komen. Dwars door de ondermijnende gilles-de-latourette-commentaren van Harry heen. Huub van Zwieten (talentﬁrst.nl) verspreidt de kunst van het werken en laat zien hoe hard werken en 365 vakantiedagen samen kunnen gaan. Hij schreef hierover in zijn boek Thank God it’s Monday.

coachlink magazine

• 79

Weten voorbij de wereld van logica caroline beumer

80 â&#x20AC;˘ c o a c h l i n k

magazine

Sommige mensen lijken het van nature te hebben. En anderen hebben het overduidelijk niet. Vrouwen zijn er berucht om. En mensen die ermee zijn begiftigd én er naar weten te handelen zien we vaak uitgroeien tot grote leiders in bijvoorbeeld politiek, zaken of oorlog. Maar wat is het eigenlijk, intuïtie?

ntuïtie gaat over het verschil tussen het intellectuele, logische brein en het meeromvattende rijk van de menselijke geest. Logica is wat het brein weet als zijnde de realiteit. Terwijl intuïtie gaat over hoe onze geest die werkelijkheid ervaart buiten de logische redeneringen van het cognitieve brein om. Alle mensen hebben een natuurlijke aanleg voor intuïtief weten. Het is een aangeboren eigenschap. Maar meestal werken sociale conditionering en reguliere educatie de ontwikkeling ervan tegen. We worden onderwezen dit natuurlijke instinct te negeren, meer dan dat we worden uitgenodigd het te begrijpen en het te gebruiken als een fundament voor individuele groei en ontwikkeling. En in dit proces van ‘opvoeding’ wordt afbreuk gedaan aan de wortels van onze aangeboren wijsheid die zijn bedoeld om uit te groeien tot wat onze intuitie is. Zo was ook mijn ervaring als kind, waar mijn goedbedoelende ouders mij regelmatig lieten weten dat mijn er soms op ongepaste momenten uitgeﬂapte ‘ingevingen’ berustten op fantasie. En wel een teveel daaraan. Daardoor ben ik echter wel heel nieuwsgierig geworden naar het fenomeen en verdiep ik me er al sinds jaar en dag in om het te leren doorgronden.

Het bekende en het onbekende Om intuïtie te kunnen doorgronden, moeten we echter eerst leren haar te identiﬁceren. We moeten het verschil leren herkennen tussen een intuïtief inzicht en ‘wishful thinking’, dat vaak verleidt tot het maken van foute keuzes en leidt tot ongewenste consequenties. Waar denken en cognitief weten het product zijn van processen in de frontale cortex, reist intuïtie zonder voertuig. Het is een sprong in het diepste diepe. Een

Alle mensen hebben een natuurlijke aanleg voor intuïtief weten.

sprong van één punt naar het volgende punt zonder dat er een connectie tussen die twee bestaat. Er is geen tussenstap van A naar B. Dat betekent dat het bestaat op punt A en het volgende moment bestaat het op punt B. En daartussen bestaat helemaal niets. Welkom in de wereld van de kwantumfysica. Intuïtie is dus niet iets wat naar je toe komt in stappen. Het is iets wat je overkomt, zonder enige causaliteit, zonder enige bron. Als het niet plotseling, geheel ononderbroken met wat eraan voorafging kwam, zou ons brein er een pad, een orde in kunnen ontdekken. Dan zou er op een dag zelfs een stap-voorstapproces kunnen worden ontdekt en, na enig onderzoek, een instrument voor kunnen worden ontwikkeld waarin intuïtie kan worden gemeten of ontvangen. Zoiets als een radio of tv. Maar intuïtie verplaatst zich niet door middel van stralen of golven. Er bestaat geen instrument dat het kan ontvangen, want het is geen meetbaar fenomeen zoals frequentie. Het is alleen een sprong van niets naar Zijn. Daarom ontkent de logica waarschijnlijk de intuïtie, omdat die alleen verschijnselen erkent die kunnen worden onderverdeeld in oorzaak en gevolg. Logisch geredeneerd zijn er twee mogelijkheden in dit bestaan: het bekende en het onbekende. Het onbekende betekent dat het nog niet bekend is, maar op een dag bekend zal worden.

Het onkenbare De mystiek zegt dat er drie mogelijkheden zijn: het bekende, het onbekende en het onkenbare. Met het onkenbare bedoelt de mystiek dat die nooit kan worden gekend. Het denken houdt zich bezig met het bekende en het onbekende. Niet met het onkenbare. En intuïtie houdt zich bezig met het onkenbare, met wat niet gekend kan worden. Het is niet alleen een kwestie van tijd. Onkenbaarheid is de intrinsieke kwaliteit, de essentie. Het zal altijd blijven bestaan als het onkenbare. Dat is het rijk van de intuïtie.

coachlink magazine

• 81

Als iets vanuit het onkenbare in het bekende komt, is dat een sprong die je kunt voelen, maar die je niet kunt begrijpen. Het logische brein doet het af als ondenkbaar, als nonsens. Nonsens betekent voor mij echter niets anders dan dat het niet door onze zintuigen kan worden doorgrond. Non-sense. En ons denkend brein is als je het mij vraagt een zintuig, en wel ons meest subtiele. Intuïtie is mogelijk omdat het onkenbaar is. Maar de wetenschap ontkent dit onkenbare. Die probeert juist het onkenbare bekend te maken, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van een deeltjesversneller om het bestaan van het ‘Gods’-deeltje, het Higgs-boson, aan te tonen. ‘Als het bestaat zal de wetenschap het bewijzen’, is de onderliggende gedachte. Het kost alleen tijd.

De mystiek zegt aan de andere kant: wat je ook doet of probeert, iets in de basis van ons bestaan zal altijd onkenbaar blijven ... een mysterie. Voor mij ligt daarin de schoonheid van het bestaan. Dat is ons menselijk streven, ons doel. Vanwege het onkenbare heeft ons leven betekenis. Als alles bekend is, verliest het leven zijn glans, wordt het plat. Dan gaan we ons, denk ik, stierlijk vervelen. ‘Als je je de kunst van het luisteren naar je intuïtie eenmaal eigen hebt gemaakt zal je verbaasd staan: het intellect kan dwalen, maar intuïtie vergist zich nooit. Het is onfeilbaar. Het leidt je altijd naar de juiste koers van handelen.’ Deze uitspraak van de Indiase mysticus Osho had ik misschien nooit begrepen als de hieronder beschreven gebeurtenis niet had plaatsgevonden.

Ongeluk Op een ogenschijnlijk normale maandagochtend in 1997 gooide ik, klaar om de nieuwe werkweek weer te beginnen, de voordeur van mijn huis achter me dicht en liep naar mijn geparkeerde auto. Mijn man volgde me heel attent om afscheid te nemen en droeg mijn koffertje met werkmaterialen voor mij naar mijn auto. Op het moment dat ik de handgreep van het portier aan de bestuurderszijde van mijn auto aanraakte, schoot er als uit het niets de gedachte aan een ernstig auto-ongeluk door me heen. ‘Ga niet. Je krijgt een ongeluk’, zei de stem. Onmiddellijk vertelde mijn verstand me hoe onzinnig deze gedachte was. En al gekscherend deelde ik mijn zojuist in een luttele seconde gevoerde interne conversatie met mijn über-ich met mijn man, die me net ter afscheid een zoen op mijn linkerwang drukte. ‘Doe niet zo raar mens’ was ook zijn commentaar. Ik stapte in de auto en reed, het voorval alweer snel vergetend, vanuit Haarlem naar

Amsterdam-Zuid, waar ik een afspraak zou hebben met een cliënt. Zo’n halve kilometer voor mijn einddoel rijdend op een drukke voorrangsweg kwam de klap van links volkomen als een verrassing. Uh ... (even terugspoelen). Ik werd vanuit een zijstraat van links aangereden door een auto waarvan de bestuurder achteraf aan het bellen bleek te zijn. Handheld bellen was in die tijd nog niet bij wet verboden. Ook was hij bezig een afspraak in zijn agenda te noteren terwijl hij de bocht wilde nemen om de voorrangsweg waarop ik mij bevond op te rijden. Hij had me geen moment gezien, verklaarde hij achteraf. De botsing kwam hard aan. Ik knalde eerst met mijn ribben tegen het middenconsole en daarna weer keihard terug met mijn gezicht en schouder tegen het zijraam. Autogordels hebben bij een zij-impact helaas veel minder effect dan bij een kop- of startbotsing. Een aantal gekneusde ribben en een ernstige whiplash

Vanwege het onkenbare heeft ons leven betekenis. 82 • c o a c h l i n k

magazine

waren het resultaat. Ik herinner me nog levendig hoe op het moment van de impact mijn beleving van tijd in een andere versnelling raakte. Elke nanoseconde werd intens bewust beleefd. Hierdoor was er even een staat van volkomen helderheid van geest die ik pas vele jaren later na jarenlange oefening in meditatie weer opnieuw wist te bereiken. Een volmaakte aanwezigheid in het moment. In die intens beleefde seconden hoorde ik de stem die eerder die ochtend had gesproken weer terug in mijn herinnering. Hoewel ik aan de toedracht van het ongeval geen enkele schuld had, knaagde de gebeurtenis van die ochtend toch aan me. Ik had het kunnen voorkomen. Er was die stem, die zachtjes, maar toch zo overtuigend, eenmaal had gesproken. En ik had haar gehoord en ... in een flits van een seconde besloten haar terzijde te schuiven omdat mijn verstand me zei dat deze gedachte onzinnig was.

Bovenstaande gebeurtenis is er slechts een van vele die ik uit mijn herinnering kan putten. Door schade en schande wijzer geworden heb ik gaandeweg geleerd de stem van mijn intuïtiefweten te onderscheiden van andere stemmen, heb ik geleerd ernaar te luisteren en er de juiste handelingen aan te verbinden. Voor deze distinctieve stem, die als een sprong vanuit het niets komt, die slechts eenmalig spreekt en die ruimte en tijd moeiteloos lijkt te overstijgen, heb ik groot respect gekregen. Ze heeft ervoor gezorgd dat ik op tijd arriveerde om afscheid te kunnen nemen van stervende geliefden. Ze heeft me gewaarschuwd voor potentieel gevaarlijke situaties die makkelijk tot

ernstig letsel of zelfs erger hadden kunnen leiden. En ze is tegenwoordig in mijn werk als oplossingsgericht coach en therapeut verworden tot het kompas waarop ik zonder twijfel durf te varen. Ik hoef het niet te weten, want er is iets wat voor mij weet. Daardoor kan ik mijn denken vrijhouden voor andere, belangrijker processen. Ben ik meer beschikbaar en aanwezig voor mijn cliënten en kan ik ook mijn eigen interne processen beter waarnemen en managen. ‘Ik mag vertrouwen’, is de onderliggende overtuiging geworden. Het volgende fragment van een sessie is daar een mooi voorbeeld van.

Gewoon vragen Dit is een deel van de zesde sessie met Bart, een intelligente jongen van negentien jaar met ASS, die niet meer naar school gaat. Hij speelt games op zijn computer en gebruikt elke dag softdrugs. Daardoor vergeet hij onze afspraken nogal eens. Hij is intrinsiek gemotiveerd om aan zijn problemen te werken, maar vooralsnog lukt het niet stappen te nemen. Ik: Hoe urgent denk je dat het is voor jou om actie te ondernemen? Hij: Erg urgent. Ik: Ik denk dat je gelijk hebt. Dus hoe gaan we zorgen dat het worstcasescenario niet gaat gebeuren en jij je gestelde doelen gaat bereiken? Hij: Ik weet niet. Detox? Alleen niet NU. Ik: Wanneer dan wel? Hij: Weet ik niet. Als ik geweten had dat het weer hierover ging, was ik niet gekomen. Er valt een lange stilte waarbij hij met een diepe frons alleen naar de grond kijkt, terwijl ik de adertjes in zijn wangen heftig zie kloppen.

In plaats van zijn stuursheid als weerstand te interpreteren open ik bewust mijn hart. Ik voel me verzachten en daar is de stem van mijn intuïtie: hij weet dat de beslissing om in detox te gaan onoverkomelijk is. Daar hoeven we niet meer over te praten. Hij is alleen maar bang voor de komende veranderingen. Ik: Wat moet er gebeuren? Welke factoren moeten zijn ingevuld voor jou om ‘ja, nu is het goede moment’, te kunnen zeggen? Lange stilte … Hij: Ik maak me zorgen. Ik: Waarover? Hij: Over alles. Ik: Alles? Hij: Ja, alles. Ik: Kun je me wat meer vertellen over ‘alles’? Lange stilte ... Hij: Ik ben er bang voor. Over van huis zijn. En ook over de tijd erna. Of ik het wel kan. En dat mijn ouders er dan voor niks geld voor hebben betaald.

Ik: Ik begrijp het. Dat zijn ook heel veel zorgen. Wat zou je helpen minder bezorgd te zijn? Hij: Weet ik niet. Ik: Mag ik een suggestie doen? Hij: Oké. Ik: Wat zou er gebeuren als je eens naar je intuïtie zou luisteren? Door in plaats van al je concentratie op je zorgen te richten, deze te richten op wat je intuïtie ervan vindt. Hij: Hoe dan? Ik: Ga maar eens ontspannen zitten en vraag het gewoon. Wat is mijn beste stap in de goede richting naar detox? Hij: Haha, da’s een goeie … Gewoon vragen. Haha ... Ik: Ah mooi, je hebt je humor teruggevonden. Doe het maar eens. Hij (verlegen): Oké … (Bart richt zijn aandacht intern) Hij: Uh, het zegt dat ik het nodig heb eerst overal te gaan kijken. Ik kan beslissen door het te zien. Ik: Dat lijkt me een helder inzicht. Hij: Ja, dat is het.

Ik hoef het niet te weten, want er is iets wat voor mij weet. coachlink magazine

• 83

Het intuïtiemodel voor teams in de toekomst

sietske biesmeijer en peter ten buuren

Het is waardevol om in allerlei situaties je intuïtie te herkennen en ernaar te handelen. Maar alleen met je intuïtie kom je er niet. Het intuïtiemodel helpt individuen en ook teams om in een combinatie van verstand en gevoel tot de beste resultaten te komen.

84 • c o a c h l i n k

magazine

in·tu·ï·tie (de; v; meervoud: intuïties) 1 inzicht zonder nadenken

o eenvoudig vertaalt de Dikke Van Dale intuïtie. Maar een uitleg over de precieze werking van intuïtie is moeilijker te vinden. Vandaar ook dat het begrip op heel verschillende manieren wordt geïnterpreteerd. Zo zijn er mensen die denken dat wij in verschillende dimensies tegelijk kunnen verkeren, en daar onze informatie ophalen en dit vervolgens gebruiken als ‘intuïtie’. Anderen denken dat de informatie die bij ons intuïtief binnenkomt wordt doorgegeven door beschermengelen. Hoe het ook zij, intuïtie is in ieder geval een vermogen van ons onbewuste brein om nuttige en belangrijke signalen te sturen. Wonderlijk toch, hoe intuïtie wordt gevoed door informatiebronnen waarop het verstand geen zicht heeft? Wat doen we vervolgens met die intuïtieve ingevingen? Het is de bedoeling van intuïtie dat het je handelen beïnvloedt, dat het je informatie geeft waar je wat aan hebt. Dat vraagt dan wel dat je ernaar luistert. En dat is nog niet zo eenvoudig. Want tegenwoordig zijn we meer gewend om te handelen vanuit onze ratio, ons verstand. Dit ‘verstandig bezig zijn’ hebben we zo prachtig gecultiveerd dat het bijna als heilig wordt beschouwd. Maar intuïtie is een basis, een begin. Ook in de wetenschap wordt vaak begonnen vanuit een intuïtieve vraag, een stelling die wordt onderzocht. Wij gaan uit van drie stappen in het werken met intuïtie.

Stap 1: erkennen Om te werken met intuïtie moeten je het eerst erkennen. Dit is voor de meeste mensen niet zo’n probleem. Wij weten eigenlijk allemaal wel dat intuïtie bestaat, dat er meer is dan wat wij denken en zeker weten, dat er meer is dan een gevoel of een vorm van instinct.

Stap 2: herkennen Het herkennen van de ‘algemeen geaccepteerde intuïtieve ingevingen’, het zogenoemde onderbuikgevoel, gaat meestal wel eenvoudig. Denk aan: ‘Ik heb geen goed gevoel bij die persoon’ of ‘Ik denk dat het verstandig is dat ik hier heel snel wegga’. En iedereen begrijpt je als je zegt dat die situatie niet goed ‘voelt’. Maar de wat minder algemene of de wat minder sociaal geaccepteerde ingevingen zijn vaak lastiger te herkennen. Waarom? Eigenlijk gewoon omdat we dat niet geleerd hebben, we zijn niet echt opgevoed met het herkennen van deze signalen, het gebruiken van deze inzichten en erover communice-

ren. Maar geen nood, we hebben deze signalen allemaal en we kunnen ze herkennen.

Alleen luisteren naar je intuïtieve ingevingen en ernaar handelen is niet de meest eﬃciënte manier. Een intuïtief signaal komt zelden alleen. Dat wil zeggen, de signalen zullen zich blijven herhalen tot je er iets mee doet, of tot het te laat is of het niet meer van toepassing is. Een eenvoudig signaal als ‘Ik heb geen goed gevoel bij die persoon’ zal zich – als je erop gaat letten – meerdere keren aan jou kenbaar maken. Dat moet natuurlijk ook wel, want als je één keer een signaal ontvangt, is dat vaak niet voldoende om tot handelen over te gaan. Enkele kenmerken van intuïtieve ingevingen: • Een intuïtieve ingeving zal zich vaak herhalen, want bij één signaal kom je vaak niet in beweging. • Een enkele keer is een intuïtieve ingeving zo ontzettend duidelijk dat je er ook al bij de eerste keer naar móét luisteren. • Een intuïtieve ingeving komt vaak opeens, zonder aanleiding, zonder logica of zonder reden. • Een intuïtieve ingeving komt vaak binnen via een van je zintuigen. Je hoort, ziet, ruikt of voelt opeens heel duidelijk iets.

Het gebeurde tijdens een weekend waarin mijn dochter alleen thuis was en ik een training volgde 160 kilometer verderop. De afspraak was dat mijn dochter niet stiekem zou roken. Net na het zaterdagmiddagprogramma, rond halfzes, kreeg ik opeens een hele nare smaak in mijn mond, alsof ik een dikke sigaar had gerookt. Ik nam wat te drinken, maar vrij snel daarna kwam dezelfde smaak weer naar boven. Ik was verbaasd want ik rook niet, dus snapte niet waar die smaak vandaan kwam. Plotseling moest ik aan mijn dochter denken en in één keer wist ik het, mijn dochter was aan het roken! Toen ik mij dit realiseerde, verdween bijna direct de vieze smaak uit mijn mond. Op zondagavond kwam ik thuis. Ik vroeg mijn dochter of zij op zaterdag rond halfzes een sigaret had gerookt. Zij keek mij heel verbaasd aan en zei toen: ‘Ja hoor, dat heb ik weer, zo’n vader.’

coachlink magazine

• 85

Stap 3: handelen – het intuïtiemodel Vergroot je zelfvertrouwen Als je begint met meer te luisteren naar je intuïtieve ingevingen is het vaak eng of spannend om ernaar te handelen. Je hebt nog niet ervaren dat je een dergelijke ingeving kunt volgen zonder dat je er een rationele verklaring voor hebt. Hoe moeten andere mensen jouw ingevingen vertrouwen als je er zelf nog niet op vertrouwt? Je moet dus oefenen met het uitvoeren van je intuïtieve ingevingen. Dit gaat het beste met ingevingen die niet al te ingrijpend zijn. Als je meer gaat handelen vanuit je intuïtieve ingevingen zullen mensen aan je vragen waarom je iets doet of laat. Mensen willen nu eenmaal begrijpen van waaruit een bepaalde handeling of beweegreden is ontstaan. Als jij vervolgens uitdraagt dat het heel vanzelfsprekend is om op je intuïtie te vertrouwen, zijn anderen ook eerder geneigd dit te doen.

Tweewekelijks reed ik de weg van mijn werk naar mijn huis. 120 kilometer over snelweg. Ik kon de weg ondertussen dromen en keek nauwelijks meer op de ANWB-borden met plaatsnamen. Op een gegeven moment kwam tijdens het rijden één bord heel duidelijk in beeld. Alsof mijn ogen er naartoe werden getrokken. Ik dacht: ‘Ik hoef daar niet naartoe’ en gaf het verder geen aandacht. Een paar kilometer verderop kwam opnieuw een bord met die plaatsnaam heel duidelijk in beeld. Weer dacht ik ‘ik hoef hier niet de snelweg af’ en reed rustig verder. Toen 500 meter verder weer het afslagbord met deze plaatsnaam zo de aandacht trok, dacht ik even: ‘Wat moet ik hiermee?’ En ik had het nog niet gedacht, ik was de afslag nog niet voorbij gereden of één bocht later stond ik in de file. En niet een gangbare file voor die route. Nu ben ik wat hardleers (en wil graag alles rationeel verklaren) dus in de twee jaar dat ik deze route reed, heeft het nog enkele van dit soort voorvallen geduurd voor ik naar mijn intuïtieve signaal ging luisteren. Uiteindelijk heb ik geleerd de signalen te herkennen en juist te interpreteren. Vanaf die tijd reed ik keurig de afslag af als een bepaald bord zo duidelijk in beeld kwam. De enkele keren dat dit gebeurde, reed ik daarna binnendoor naar huis, parallel aan een file …

Het intuïtiemodel Toch is intuïtie nog maar het begin. Alleen luisteren naar je intuïtieve ingevingen en ernaar handelen is niet de meest eﬃciënte manier. Je hebt namelijk meer kennis in huis dan alleen die intuïtie. Wij gaan uit van een holistische visie op de mens. 86 • c o a c h l i n k

magazine

Deze visie gaat ervan uit dat je alle componenten die je in je hebt, gebruikt om je beslissingen te nemen. Na je intuïtie komt je gevoel. Dit gevoel is nodig om te checken wat deze intuïtieve ingeving voor jou en voor je omgeving betekent. Als laatste ga je naar je verstand. Hiermee onderzoek je hoeveel tijd, geld, moeite of energie het kost om je intuïtieve ingeving uit te voeren. Pas daarna bepaal jij – met behulp van al je verkregen informatie – wat je met de ingeving doet. Om dit in ons werk te verduidelijken, hebben wij het intuïtiemodel samengesteld, zoals weergegeven in de ﬁguur. Veel mensen gebruiken wel de losse elementen van dit verstand model, maar vaak niet in combinatie met elkaar en niet in de juiste volgorde.

gevoel

Een goed ontwikkelde intuïtie verkort de beslistijd enorm.

intuïtie

Intuïtie op de werkvloer Voor de teams van de toekomst wordt intuïtief handelen steeds belangrijker. Door alle bezuinigingen van mensen en budgetten is er steeds minder tijd om over beslissingen na te denken. Het is dus erg belangrijk dat de intuïtie van de medewerkers goed ontwikkeld is. Een goed ontwikkelde intuïtie verkort de beslistijd enorm. Ook in het werken met teams en teamleden kan het intuïtiemodel worden gebruikt. Met dit model leren zij om opnieuw hun intuïtie te herkennen en ernaar te handelen. Door beslissingen te nemen vanuit het intuïtiemodel zullen teams en teamleden minder tijd kwijt zijn met vergaderen, meer zinvolle mogelijkheden onderzoeken en vaker innovatief bezig zijn. Dit spaart geld en levert betere prestaties op. Het werken vanuit de holistische benadering kan mensen meer werkgeluk opleveren. De intentie van intuïtie is bijdragen aan jouw geluk.

Hoe ik coach werd

Frank Schaper Van uitvinder tot ingenieur in de psychologie

beslissing te nemen. Frank werkte toen zo’n twintig jaar voor KLM en werkte gewoonlijk zestig tot tachtig uur per week. ‘Mijn kinderen gingen al naar de middelbare school toen ik me realiseerde: wat was ook alweer de bedoeling?’ Om meer tijd aan zijn gezin te besteden en om boeken te schrijven, nam hij ontslag en werd zelfstandig. Hij schreef boeken over het Enneagram, burnout, levensfasen, leidinggeven, rolmodellen en zelfvertrouwen. ‘Ook waren er al snel mensen die vroegen of ik ze wilde coachen of hun afdeling wilde begeleiden. Die rol als coach kwam dus vrij natuurlijk.’

‘Ik heb een te grote nieuwsgierigheid en te veel talenten voor één mensenleven. Dus gebruik ik mijn talenten na elkaar.’ Frank Schaper begon als ingenieur bij KLM, was uitvinder, leidinggevende en is nu personal coach en trainer. ‘Ik wil steeds nieuwe dingen doen.’ ‘Na mijn studie lucht- en ruimtevaarttechniek in Delft heb ik een jaar in Amerika gewerkt. Ik was 22 jaar en ik leerde Nederland kennen met een blik van buitenaf. Hoe we in Nederland tegen de dingen aankijken, is heel relatief.’ Personal coach Frank Schaper vertelt met vaart over het begin van zijn carrière als ingenieur bij de KLM. Na Amerika kwam hij terecht bij KLM helicopters. ‘Daar kreeg ik vrij snel managementfuncties, omdat ik meer met mensen heb dan met techniek.’ Het was een klein onderdeel van KLM, dus Frank kreeg te maken met allerlei soorten problemen en zag hoe alles met elkaar verbonden is. Na KLM helicopters volgden diverse leidinggevende functies in ‘de rederij’, de grote maatschappij. Frank werkte onder andere op het hoofdkantoor, bij strategie en planning en op Schiphol. Om de paar jaar had hij een andere functie; ‘de afdelingen waar ik leiding aan gaf, werden steeds groter: van tientallen tot honderden en duizenden medewerkers.’ Frank had regelmatig trainees onder zijn hoede; ‘Ik vond het belangrijk om mensen en teams te coachen en mijn kennis door te geven. Waar getallen

‘Waar getallen en emoties samenkomen, heb ik de meeste meerwaarde.’ en emoties samenkomen, heb ik de meeste meerwaarde.’ ‘In die tijd speelde ook de uitvinding voor de perfect ronde bal die ik met mijn broer had gedaan. We hadden ons idee aan Nike verkocht en zij namen de voetbal in productie.’ Dit zorgde voor wat extra inkomsten en heeft Frank geholpen een belangrijke

Voor Frank hoort het allemaal bij elkaar: schrijven, coachen, trainen en onderzoek doen. ‘Toen allerlei mensen om mij heen een burn-out kregen, realiseerde ik me dat dat mij ook kon overkomen. Ik heb alle boeken erover gelezen die ik kon vinden en bleef toen nog zitten met een heleboel vragen. Daarom heb ik online enquêtes afgenomen en de antwoorden daaruit heb ik verwerkt in mijn boek. Door Geen tijd voor een burn-out en Eerste hulp bij stress en vermoeidheid te schrijven leerde ik veel en ik kreeg ook weer vragen naar coaching en workshops.’ Frank is nu bezig met een trilogie over rolmodellen; na Hoe je een geboren leider wordt volgt Hoe je een dictator wordt (najaar 2014) en Hoe je een rolmodel wordt (gepland voor 2016). ‘Als coach en trainer pas ik mijn kennis toe en geef deze door. Hoe kan ik mensen helpen om hun eigen talenten te ontplooien?’ (NvO)

coachlink magazine

• 87

Boom Psychologie brengt je verder

Bestel vakliteratuur op het gebied van psychologie, coaching en management van alle Nederlandse uitgeverijen op

www.boompsychologie.nl

Psychologie & Psychiatrie

info@boompsychologie.nl | (020) 524 45 14 Krijgt u onze nieuwsbrief al? Schrijf u in via de website!

Column

Welke ingevingen sturen jouw coaching?

foto: rita van de poel

manu busschots

‘Wist ik het maar! Dan zat ik nu niet bij jou’, en ze kijkt je aan met een mix van boosheid en onmacht. Dit is je tweede coachgesprek met deze vrouw en het kwartje valt duidelijk nog niet. Je hebt haar net gevraagd: ‘Hoe komt het denk je, dat je manager je opnieuw geen promotie heeft gegeven?’ Door jouw hoofd gaat van alles heen: ‘Meent ze dit? Heeft ze echt niet door waarom het haar niet gegund is?’

en zal dus een aanval van een coachee altijd willen voorkomen. En bovendien, vult je prestatiegerichte ego aan, dat is ook niet effectief. Dan gaat ze zich alleen maar verdedigen over gedrag dat haar in de weg zit. En een ego heeft sympathie met andere ego’s, dus snapt heel goed: als het ego van die andere vrouw afkeuring hoort, dan is dat enorm schrikken. Want niet goed doen, is niet goed zijn – voor het ego.

Je vindt het vervelend om haar te coachen: ze is veeleisend, en als ze zelf aan de bak moet met reﬂectie, dan geeft ze het meteen op. En tegelijk heb je met haar te doen: je voelt ook haar onmacht, dat ze verder wil komen, maar niet weet hoe. Welke van deze gedachtes en gevoelens over haar ga je inzetten voor een interventie? Bij deze vraag horen nog meer afwegingen: welke gaat bij haar binnenkomen? Wat nu als ze me te confronterend vindt? Je intuïtie voorspelt: deze vrouw breekt, of valt genadeloos aan, als je haar vertelt: vanwege je houding zou ik jou ook geen promotie gunnen.

Als je coacht vanuit de ziel, dan komen er andere ingevingen. Wat wil en kan ik betekenen op het levenspad van deze vrouw? Wat heeft deze vrouw te leren of ervaren, om te groeien? Hoe voel ik me verbonden met haar, ook al ervaar ik irritatie? Of misschien juist wel: verbonden in de irritatie? Het ego van de coach gaat dat soort reﬂectie liever uit de weg: ‘Geef ik het weleens op, of ben ik soms veeleisend? Zijn er mensen die zich aan mij ergeren en mij iets niet gunnen?’ De ziel ‘weet’ dat perfectie niet bestaat en vindt dat soort zaken dan ook

Als je coacht vanuit egodriften is zoiets teruggeven héél spannend. Het ego, de perceptie van onze persoonlijkheid, is bezig met goed gevonden worden en veiligheid,

Zij heeft recht op een ‘imperfect ego’, maar haar leidinggevende ook.

minder bedreigend. Met liefde kun je vanuit de ziel de ander een spiegel gunnen over waar haar gedrag botst met de wensen van een ander. Zonder dat zij ook maar iets minder waard is. Het is niet vrijblijvend: zij heeft recht op een ‘imperfect ego’, maar haar leidinggevende ook. En de organisatie mag ook dingen verwachten. In de praktijk maak je vaak geen bewuste keuze tussen of ‘ego’- of ‘ziels’-ingevingen tijdens het coachen. Daarvoor gaat het te snel, en zijn die twee ook te zeer verweven met elkaar. Met onze intuïtie en intentie kunnen we echter wel koers zetten voor alles wat er uitgewisseld en ervaren wordt. Welke ingevingen sturen jou in je coaching? Is je intentie als coach om ervoor te zorgen dat het ego van de ander zich onbeschadigd en opgepoetst voelt? Of is je intentie om ervoor te zorgen dat het feilbare, tekortschietende ego van de ander stralend durft te falen, aangemoedigd en getroost door de ziel? Manu Busschots is opleider van coaches en eigenaar van De Ondersteen. Hij is auteur van het boek Je Eigen Managementcoach. Leid jezelf naar meer voldoening en succes.

coachlink magazine

• 89

Intuïtie in kunst en coaching annemijn birnie en mirjam dirkx

Voor Annemijn Birnie en Mirjam Dirkx – kunstenaar en musicus én beiden coach – is intuïtie een dankbare bron waar ze in beide vakgebieden uit putten. Precies daar waar hun ratio geen antwoord meer heeft, biedt de intuïtie hen vaak onverklaarbare, maar feilloze ingevingen.

90 • c o a c h l i n k

magazine

Ze zit tegenover me en vertelt mij dat ze niet altijd verbinding voelt met de mensen met wie zij werkt. ‘Alsof ik ze niet kan bereiken’, zegt ze. Ik kijk naar haar grote, welwillende ogen en zoek naar de juiste vraag om te stellen, die ons gesprek wat op weg kan helpen. Tot er plotseling een beeld verschijnt, een persoonlijke ervaring van mijzelf van een aantal dagen ervoor, waar ik ook zo worstelde met contact maken met collega’s. Het knarst en sputtert wat in mij, ik voel schroom om over mijzelf te beginnen …

Naar aanleiding van bovenstaand voorbeeld, moesten we denken aan wat Picasso eens zei tegen een vriend: dat intuïtie is als een duif met een boodschap die landt op de rand van je balkon. Het belangrijkste is dat je weet dat de duif gearriveerd is ‘en dat je niet direct de boodschap hoeft te ontvouwen en te lezen’.

Wat gebeurt er als de duif arriveert?

De boodschap van de duif ontvangen: toevertrouwen aan het niet-weten ‘Luisteren naar je intuïtie’ – ofwel de boodschap van de duif ontvangen – vraagt overgave aan het niet-weten; de uitkomst van je actie laat zich immers niet voorspellen en het resultaat is vooralsnog ongewis. In ons boek, waarin wij ons coachingsen counselingswerk met de muzen uiteenzetten, hebben wij het onderstaande model opgenomen. begeleider

niet-weten

dium me

Als de duif arriveert, is er een beeld of een gedachte uit ons onbewuste naar ons bewuste gereisd. Dat een creatief idee of een creatie niet altijd ontstaat door hard na te denken, maar door de intuïtie, werd al gesuggereerd door Carl Jung, die prachtig over kunst heeft geschreven. ‘Of de kunstenaar nu weet dat zijn werk in hem verwekt is, groeit en rijpt, of dat hij zich inbeeldt dat hij naar eigen opzet zijn vondsten vorm geeft, verandert niets aan het feit dat in werkelijkheid zijn werk groeit in hem … het creatieve werk groeit uit onbewuste diepte op.’ Veel recenter schreef Ap Dijksterhuis (2009) dat het onbewuste denken cruciaal is in een scheppingsproces. Sterker nog, volgens Dijksterhuis ‘zit het grote verschil tussen Newton en Einstein aan de ene kant en gewone stervelingen aan de andere kant niet (of in ieder geval minder) in het feit dat hun

bewustzijn zoveel slimmer was dan dat van anderen. Het komt vooral doordat hun onbewuste zo geniaal was.’ Zowel kunstenaars als coaches en counselors specialiseren zich in deze onbewuste processen. Als je je hieraan kunt toevertrouwen, kunnen nieuwe wegen zich openen. Want zoals kunst zich niet laat maken door een vooropgezet plan – het schilderij ontvouwt zich onder de kwasten van de kunstschilder, het uitvoeren van een muziekstuk vraagt elke keer om een dosis inleving en overgave aan het moment – zo zijn ook de ontmoetingen die je hebt als coach met je cliënten niet vooraf te plannen. Deze ontmoetingen ontvouwen zich in de loop van het gesprek en vragen om inleving en overgave. Dat dit niet altijd gemakkelijk is, en niet zonder horten of stoten gaat, heb je vast ervaren. De kunstschilder Joan Miró vertelt over het gebruik van zijn intuïtie: ‘Ik geef toe dat ik vaak in paniek raak; het soort paniek dat ontdekkingsreizigers voelen als ze door ongerept gebied reizen.’ Zoals het in bovenstaand voorbeeld bij mij knarste en sputterde in mijn ontmoeting met mijn cliënt. Het was of ik even in paniek raakte, zo op de rand balancerend, het risico aanschouwend om de plank mis te slaan en mijn cliënt niet te bereiken.

cliën t

ntuïtie: daar waar het bewuste en het onbewuste samenkomen, waar het rationele en het irrationele met elkaar in balans zijn en waar het denken en het voelen verbonden zijn. Of – zoals Henk Smeijsters stelt in zijn boek De kunsten van het leven (2008): ‘Intuïtie legt de wereld niet in begrippen, onderdelen en hoeveelheden uiteen, werkt niet analytisch, maar neemt synthetisch als het ware in één oogopslag, gestaltmatig, de stroom van het leven waar.’

Het belangrijkste is dat je weet dat de duif gearriveerd is. coachlink magazine

• 91

Als we met cliënten werken, en we geven ze een opdracht om te schilderen, boetseren of al zingend te improviseren, dan ontmoeten de begeleider (of de coach), de cliënt en het creatieve werk (het medium) elkaar. Precies waar ze elkaar overlappen ontstaat een ruimte, waar het niet-weten zich bevindt. Daar laat je je verrassen en inspireren door de ontmoeting met je cliënt (en in ons geval ook door het creatieve werk), en zet je je intuïtie in. De boodschap van de duif laat zich niet op commando versturen. Er is tijd, rust en vertrouwen voor nodig. Het vraagt overgave aan het onbekende, aan het niet-weten. Zoals een muzikant die het podium opstapt en nog niet weet wat de avond hem zal brengen wat betreft publiek, eigen muzikale invallen en inspiratie van zijn medebandleden. De Amerikaanse zanger en dirigent Bobby McFerrin, die met vele muzikale vormen en stijlen experimenteert en improviseert, vertelt hoe hij deze ‘staat van zijn’ aan zijn studenten uitlegt: ‘I tell them to do their best not to perform. Simply be themselves, the same voice, the same self that they are when they simply walk from class to class or standing in line to wait for the bus … Then improvisation basically is simply motion. It precedes musical knowledge or understanding about anything. It’s simply the courageous act of opening up your mouth and simply singing something and following it.’ (Tippet, 2014) ‘Gewoon iets zingen (of zeggen) en dat volgen’ is dus het devies, volgens McFerrin. Al volgend geef je je over aan je intuïtie en komen er rake bewoordingen op of ‘improviseer’ je een doelgerichte interventie. Ik vertel mijn cliënt hoe ik soms het gevoel heb dat er een muur is tussen mij en mijn collega’s. Ik vertel haar welke leuzen op die muur geschreven zijn en hoe ik deze herken in de geschiedenis van mijn familie. Mijn cliënt huivert en trekt zich wat terug in haar stoel. Het is alsof het ter plekke weer plaatsvindt. Ik neem de tijd om hierin te ontspannen, en benoem wat ik zie gebeuren. Dan begint zij te vertellen over haar leuzen en de angst om over haar muur te kijken.

De boodschap van de duif ontvouwen en lezen De duif heeft zijn boodschap verstuurd en deze is aangekomen. Hoe nu verder, zonder dat de scepsis de overhand neemt op de intuïtie? De fenomenologie biedt uitkomst. Letterlijk vertaald betekent fenomenologie ‘de verschijnselen laten spreken’; ze gaat uit van de wisselwerking tussen jou als mens en de wereld om je heen. Je luistert dus naar wat de dingen je te zeggen hebben en hebt aandacht voor de werkelijkheid zoals die 92 • c o a c h l i n k

magazine

zich aan je voordoet. Bert Hellinger, grondlegger van het systemisch werken, spreekt over het ‘zien’ van de mensen: ‘Ik maak onderscheid tussen “observeren” en “zien”. Het woord “observeren” betekent individuen tot in detail waarnemen, maar dat gaat ten koste van de perceptie van het geheel. Wanneer ik iemands gedrag observeer, observeer ik wat die persoon doet, maar de persoon als totaliteit ontgaat me. Wanneer ik de personen zie, dan neem ik ze als geheel in mij op. Daardoor kunnen allerlei details van hun gedrag me ontgaan, maar ik neem direct waar (ik voel aan) wat er wezenlijk aan hen is en ik doe dat ten dienste van die persoon als de ander.’ (Hellinger, 2001)

Luisteren naar je intuïtie vraagt overgave aan het niet-weten. Als coach creëer je een ontmoetingsruimte waarbinnen je cliënt zich in zijn eigen taal kan uitdrukken en zichzelf kan hervinden. Dit doe je door de verschijnselen die je cliënt laat zien – zijn taal, de metaforen die hij gebruikt, zijn fysiek, zijn wijze van relateren – te laten spreken. Je brengt vervolgens deze verschijnselen, jouw waarnemingen, in verbinding met je eigen beleven, voelen en denken. Je ontwart daarin wat jouw projecties zijn, en wat de verschijnselen je vertellen over je client. Het aannemen van de fenomenologische houding is niets anders dan in ontmoeting zijn met je cliënt en met jezelf. Dit uitstapje naar de fenomenologie brengt ons dichter bij het begrijpen van de intuïtie. Want wat als we de boodschap van de duif nu zien als een fenomeen? Als een ‘verschijnsel’ dat je kunt laten spreken? De boodschap van de duif zal niet in logische bewoordingen komen aanvliegen, maar zal zich eerder als een beeld, een metafoor, een gedachteflard of een gevoel aan je opdringen. Dit fenomeen kun je in de ontmoeting met je cliënt inbrengen. Niet als een absolute waarheid, maar als een verschijnsel waarvan je de uitwerking zorgvuldig registreert. Wat is het effect van het verwoorden van datgene wat je intuïtie je ingeeft op je cliënt? Brengt jouw beeld of gevoel iets teweeg bij je cliënt? Zie je schrik, boosheid, herkenning, blijdschap? Of is er weinig reactie? Pas in de ontmoeting zal de boodschap van de duif echt duidelijk worden. Want hoe helder ze voor jou kan zijn, als je cliënt geen spoor van ‘aangeraakt’ zijn vertoont, dan zal jouw intuïtie weinig effect hebben.

De betrouwbaarheid van de boodschap van de duif Als vervolg op ons betoog komen we op de interessante vraag naar de betrouwbaarheid van de waarneming. Deze is per deﬁnitie subjectief, maar is in het contact met cliënten toch het betrouwbaarste instrument dat je bezit, als je zowel je geest als je lichaam bij de waarneming laat meespreken. Maurice Merleau-Ponty, een Frans fenomenologisch ﬁlosoof die schreef over de perceptie van waarnemen, benadrukt het belang van het betrekken van het lichaam bij de waarneming. Hij ziet het lichaam als primair middel om de wereld te leren kennen, door de relatie tussen de ‘waarnemer’ en het ‘waargenomene’ in de beschouwing te betrekken. (Merleau-Ponty, 1945)

De hedendaagse Brits-Indiase kunstenaar Anish Kapoor maakt objecten van spiegelende materialen, die wegvallen in de ruimte en deze ruimte reflecteren, zodat de kijker als het ware in de ruimte kan vallen. ‘Zo kunnen wij verdwalen en onszelf daarna herontdekken’, zegt hij. Zijn Cloud Gate is een liggende vorm van gepolijst roestvrij staal, in het hart van Chicago. Deze vorm, ook wel ‘de boon’ genoemd, weerspiegelt de wolkenkrabbers, het park en de voorbijtrekkende wolken. De kijker verandert van toeschouwer naar deelnemer als hij in de buurt komt van de ‘navel’ van het werk. Zo worden de toeschouwers en de weerspiegeling van hun fysieke lijf ingesloten in Cloud Gate, zoals ook wij begeleiders onszelf en alle gewaarwordingen in ons lijf moeten insluiten in het contact met de cliënt.

Je eigen lichaam buiten je waarneming houden betekent je eigen voelen en jouw manier van relateren buiten beschouwing laten, waardoor je beoordelaar wordt van de ‘verschijnselen’ bij de cliënt. Je kunt de ander alleen wezenlijk kennen als je zelf deelnemer in het ‘gekende’ bent. Je bezit niets anders dan je eigen lichaam om de wereld mee te leren kennen, je bent waarnemer én onderdeel van het waargenomene.

Je bezit niets anders dan je eigen lichaam om de wereld mee te leren kennen. Als coach is het van belang je eigen ‘wetende lichaam’ te leren kennen en het te kunnen inzetten voor basale ‘diagnostiek’. Daardoor kun je de wereld om je heen, je cliënten en je eigen intuïtie als fenomeen waarnemen en begrijpen. Als je je eigen lichamelijke reacties op het waargenomene leert herkennen, kun je deze gebruiken om onderscheid te maken tussen je eigen projecties en datgene wat spreekt uit het waargenomene. Daarvoor moet je het waargenomene eerst ‘in bezit nemen’, want pas als het geheel binnenkomt, kan er sprake zijn van ‘weten’. Waarop je de boodschap van de duif, je intuïtieve weten, ontvouwen en lezen kunt, en vol vertrouwen kunt inzetten in de ontmoeting met je cliënt.

Literatuurlijst

Anish Kapoor, Cloud Gate, 2004

• Birnie, A. & Dirkx, M. (2013). De muzen aan het woord. Werken met beeld en muziek in coaching, therapie en training. Utrecht: Zadoks. • Dijksterhuis, A. (2009). Het slimme onbewuste; denken met gevoel. Amsterdam: Bert Bakker. • Hellinger, B. (2001). De verborgen dynamieken van familiebanden. Haarlem: Altamira-Brecht. • Merleau-Ponty, M. (1945). Fenomenologie van de waarneming. Amsterdam: Boom. • Smeijsters, H. (2008). De kunsten van het leven. Amsterdam: Veen Media. • Tippet, K. (interviewster) (2014, 27 februari). Catching songs with Bobby McFerrin. In: On being [podcast]. Geraadpleegd op: http://www.onbeing.org/program/catching-song-bobbymcferrin/249

Foto: Filippo Diatolevi

coachlink magazine

• 93

De coach voor coaches

All Online toegan g meer da tot n coachin 140 gs boeken -

you

can read! www.coachlink.nl

Probeer Coachlink

aand GRATIS er maand O â&#x201A;Ź 18,50 p jks O maandeli opzegbaar

O eerste m

Van nature marit agterhof

‘Marit, vertel eens waarom je zo hebt gehandeld ...’ ‘Ach ja, weet ik veel ... Gewoon, omdat het zo goed voelde?’ Zeventien jaar was ik, toen ik als stagiaire begon binnen de zorg. Met mij durfden ze het wel aan op een intensieve begeleidingsgroep voor volwassenen met een (lichte) verstandelijke beperking, psychiatrische kenmerken en agressieproblematiek. Ik zou ‘van nature’ precies de houding hebben die nodig is voor deze doelgroep. En het klopte! Als een vis in het water, héérlijk werken was het! De ene uitdaging na de andere, van actie naar actie. Maar dan ... de evaluaties, meerdere keren per dag ... ‘Vertel eens hoe je hebt gehandeld, wáárom heb je zo gehandeld?!’ Met grote, vragende ogen probeerde ik met mijn hoofd, mijn buik en hart woorden te geven. ‘Bewust leren handelen’, het werd een redelijke worsteling. Nu 12,5 jaar later vier ik mijn eigen jubileum en coach ik mijn coachees vanuit mijn buik en hart. Wat een feest om met open hart van buik tot buik te spreken! ‘Wat is die “hummm”? Je zucht, vertel eens ...’ Ik heb het moeten leren, maar nu vertelt mijn buik voor tachtig procent wat mijn coachee nodig heeft. Voel ik blijdschap, spanning, verdriet, irritatie ... ik volg het. Als coach noem ik dat mijn kriebels. Daar waar het spannend wordt, daar is het leuk! Weg uit dat hoofd! Lang leve het hart en buik! Hoe noemen ze dat ...? Intuïtie. coachlink magazine

• 95

Win! 3 x een gesigneerd exemplaar van het boek Helweek. 7 dagen die je leven veranderen door Erik Bertrand Larssen t.w.v. € 24,95

2 x een boekenpakket met daarin de Coachingskalender 2015 door Aty Boers, Professionele intuïtie door Edward de Boer, Thank God it’s Monday door Huub van Zwieten, De tijdgeest ontrafeld door Andrea Wiegman en Onorthodoxe interventies bij coachen door Cobi Brouwer t.w.v. € 100,-

3 x een exemplaar van Succesvol coachen door John Whitmore t.w.v. € 31,90

5 x een halfjaarabonnement op Coachlink t.w.v. € 111,-

Stuur vóór 15 januari 2015 een mailtje naar win@coachlink.nl en laat weten wat je wilt winnen. Winnaars krijgen bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

96 • c o a c h l i n k

magazine

Dé link naar vakmanschap in coaching search

teams | lastige teams zeurende teams onzelfstandige teams saboterende teams

Training Teamcoachtechnieken www.schoolvoorcoaching.nl Voel jij je als enige verantwoordelijk voor het behalen van het resultaat? Het kan echt veel gemakkelijker! Leer de “aap” bij het team te leggen en geniet van de effecten... Leergang Teamcoaching www.schoolvoorcoaching.nl Lijkt een soepel samenwerkend team jou ook zo fantastisch? Door teams te coachen op eigenaarschap, conﬂictoplossing en besluitvaardigheid zorg je voor duurzame resultaten met de minst mogelijke moeite... Training Organisatiecoaching www.schoolvoorcoaching.nl Maak jij het verschil of blijf je nummer zoveel? Wil je je impact als adviseur of verandermanager vergroten, dan helpt de systeembril om interventies te verzinnen met echte impact op het grotere geheel...

WWW.SCHOOLVOORCOACHING.NL • E SVC@SCHOOLVOORCOACHING.NL

facebook.com/BPopleidingen