¬ uw job, ons werk
Visie ¬ vrijdag 2 november 2018
11
Zijn we beter af met minder regels?
J
obs, jobs, jobs: de belofte van premier Michel. Toch lijkt het er steeds meer op dat de jobgroei vooral de verdienste is van de aangezwengelde internationale economie dan van de kibbelregering. Economen van de KU Leuven lieten in september al zien dat die jobcreatie geen duidelijk gevolg is van het regeringsbeleid. Duidelijk is wel dat we steeds minder verdienen met die jobs. De Nationale Bank van België kwam begin oktober met de melding dat de reële lonen sinds 2004 daalden. We kunnen vandaag dus minder met die lonen kunnen kopen dan veertien jaar geleden. ‘De daling was het grootst voor de laagst gekwalificeerde banen’, volgens de Nationale Bank. Dat is geen verrassing. Economen weten namelijk al langer dat de meerwaarde die we samen creëren steeds minder naar de lonen vloeit. Dat zogenaamde ‘arbeidsdeel’ daalt al decennia lang. Sinds de jaren 80 hinkt het inkomen uit lonen achter op de stijgende productiviteit. We werken harder en efficiënter, waardoor we meer produceren. Maar de vruchten daarvan komen in steeds mindere mate bij de werknemers terecht. Ze gaan meer en meer naar de eigenaars en aandeelhouders van bedrijven. De Leuvense economen Yannick Borremans en Filip Abraham van het onderzoekscentrum
VIVES becijferden dat in België dat arbeidsdeel daalde van 65,6 procent in 1985 naar 60,4 procent in 2014. Of zoals de onderzoekers het stellen: ‘voor iedere honderd euro toegevoegde waarde die we tegenwoordig creëren, krijgen werknemers ongeveer vijf euro minder uitbetaald dan vroeger.’ Dat is ook slecht nieuws voor de gelijkheid in onze samenleving. Een dalend arbeidsdeel zorgt er namelijk niet alleen voor dat er een kleiner deel van de taart naar werknemers gaat, maar ook voor een stijgende ongelijkheid.
Verarming door flexibele arbeidsregels Technologische vooruitgang creëerde een stijgende productiviteit. Een gevolg is dat er minder werkkrachten nodig zijn. Daardoor zullen er dus ook minder lonen uitbetaald worden. Maar die technologische ontwikkeling verklaart slechts een deel van de neerwaartse trend. Volgens sommige werkgevers, politici en economen zijn er te veel regels. Rigide regels voor ontslag, loon, werktijd en andere arbeidsvoorwaarden zou de arbeidsmarkt en de economie verstarren. Met
dat idee werden in het verleden verschillende arbeidsregels versoepeld. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) komt in een nieuw onderzoek tot de conclusie dat die versoepeling net een belangrijke invloed had op een lager arbeidsdeel. Door het afbreken van de arbeidsvoorwaarden sinds de jaren 80 krijgen werknemers een steeds kleiner deel van de economische koek, besluit de organisatie die mee de economische en sociale krijtlijnen uitzet op wereldvlak. Ze onderzocht daarvoor 26 landen, waaronder België. Het onderzoek toont voor een eerste keer een rechtstreeks verband aan tussen minder arbeidsregels voor onder andere opzegtermijnen, ontslagvergoedingen of mogelijkheden om een contract te beëindigen en dalende lonen. Het onderzoek stipt aan dat door deregulering van de arbeidsmarkt de productiviteit weliswaar kan stijgen, maar dat het dus ten koste gaat van de lonen en ongelijkheid in de hand werkt. Het IMF roept daarom overheden op goed na te denken voor ze de rechten van werknemers inperkt. De beoogde efficiëntiewinst in de economie zou wel eens een grote, ongewenste impact kunnen hebben op de lonen en ongelijkheid. Samen-
gevat: de grootste groep mensen ontvangt minder in ruil voor haar werk, een kleine groep aandeelhouders krijgt meer. Maar een samenleving waar ongelijkheid te groot wordt, kampt al snel met problemen als hoge armoedecijfers, onveiligheid en slecht onderwijs.
Vakbonden als beste garantie tegen loonverlies Verschillende wetenschappers hebben al vaak aangetoond dat het bestaan van vakbonden een maatschappij eerlijker en gelijker maakt. Maar behalve het bestaan
20%
meer loon dankzij vakbonden
van het verband wisten onderzoekers niet hoe groot het effect was. Het Amerikaans Nationaal bureau voor economisch onderzoek heeft nu berekend dat inkomens tot meer dan twintig procent hoger liggen dankzij vakbonden. Dat concludeert het bureau door aan analyse van cijfers van de voorbije tachtig jaar. Nils De Neubourg
Flexibilisering in de praktijk: het jeugdloon en verloren inkomsten In België geldt er een minimumloon. Minder dan dat minimumloon (1 593 euro bruto per maand) mag je niet verdienen voor een voltijdse job als je 18 of ouder bent. Meer dan een jaar gelden werkte de regering een vernieuwing van de loonregels uit. Werkgevers zouden jongeren onder het minimumloon mogen betalen. Een premie zou er voor zorgen dat jongeren netto evenveel overhouden. Berekeningen door het ACV tonen aan dat dat niet klopt. Het vakantiegeld en de eindejaarspremie worden berekend op het brutoloon. Als je dat in rekening brengt verliest een jongere die begint te werken als garagist 470 euro per jaar. Ook ziekte-uitkeringen en vergoedingen voor tijdelijke werkloosheid zijn lager als het brutoloon verlaagt.
Neetje
Te strakke arbeidsvoorwaarden zouden een flexibele economie in de weg staan. Het Internationaal Monetair Fonds toont nu aan dat inperkingen van de rechten en bescherming van werknemers ook grote negatieve gevolgen kent. Lagere lonen en een groeiende ongelijkheid zijn het gevolg. Vakbonden zijn dan weer een goede beschermer. Lonen liggen tot twintig procent hoger dankzij vakbonden.