Anatomie: Ons briljante brein (I

Anatomie

Ons briljante (deel I) brein

Dat Covid-19 het dagelijkse leven geheel op zijn kop heeft gezet is evident.

Het jaar 2020 zal de geschiedenisboeken ingaan als een turbulent jaar met een ongekende, grote pandemie, verspreid over alle continenten

op de aardbol. Ook het jaar waarin landen gezamenlijk de strijd aanbinden met een onzichtbare sluipmoordenaar, het Coronavirus.

De gevolgen van deze langdurige strijd zijn nog niet te overzien, de strenge maatregelen werpen vooralsnog te weinig vruchten af. Wat overheerst is een mix van machteloosheid, gevoelens en emoties van boosheid, woede, spanning en angst. Wereldwijd werken wetenschappers koortsachtig aan een vaccin met de juiste cocktail aan stoffen om dit destructieve virus een halt toe te roepen.

MAATREGELEN De Dikke van Dale heeft er nieuwe woorden bijgekregen, de intelligente lockdown, het Outbreak Management Team, RED team. De coronabarometer en het corona-dashbord. 24 uur per dag houdt het RIVM, Rijksinstituut voor Volksgezondheid, de vinger aan de pols omtrent het aantal positieve besmettingen, opgenomen patiënten in ziekenhuizen en IC’s en het aantal overledenen door dit virus. De persconferenties van premier Mark Rutte en minister Hugo de Jonge houden de mensen vol spanning aan de buis gekluisterd. Welke maatregelen worden aangescherpt, wat wordt er versoepeld, welke beroepsgroepen worden er structureel getroffen… Dit virus houdt ons allen al maanden in zijn greep. Mediakanalen zoals radio, tv, krant, en sociale media verdringen elkaar om de voors en tegens omtrent de genomen maatregelen te registreren en in kaart te brengen. Met behulp van virologen en IC-specialisten en overige al dan niet deskundigen die dagelijks aanschuiven bij de toonaangevende regionale en landelijke talkshows.

DE GEVOLGEN VAN HET BELEID Het dagelijkse leven is compleet ontwricht. Thuiswerken is nu de algemene norm, het mondkapjesbeleid heeft ook veel voeten in de aarde doordat diverse wetenschappers het niet eens zijn over het preventieve karakter hiervan. De beschermende maatregelen zijn voor contactberoepen zoals schoonheidsspecialisten, kappers et cetera veelomvattend en soms niet geheel duidelijk. Het schoolleven is veranderd, wij allen zijn veranderd, wij hebben ons moeten aanpassen aan het Coronabeleid. Niet zomaar even een omhelzing, een knuffel, gewoon een hand geven, het elkaar spontaan aanraken. Nee, de anderhalve meter blijft voorlopig leidend in de reikwijdte van de ene mens tot de andere. Terwijl in deze grimmige tijd juist de behoefte is aan even schuilen bij elkaar, daadwerkelijk elkaar voelen, zoeken naar troost, de huidhonger waar iedereen vroeg of laat mee te maken krijgt. En niet te vergeten de eenzaamheid en het isolement waar vooral de kwetsbare mensen en ouderen in terecht komen door het strenge deurbeleid. Maar ook de zorg om de verpleegcapaciteit neemt weer toe naarmate het virus verder rondwaart. Is er nog plaats voor acute en reguliere zorg? En is er nog een leven naast en na Corona?

DE HUID ALS STRESSBAROMETER Bewezen is dat stress een grote trigger blijkt te zijn voor het uitlokken, het ontstaan en het verergeren van diverse huidaandoeningen, net als voor de aantasting en de onderdrukking van het immuunsysteem. De voortdurende angst en onzekerheid veroorzaakt een vorm van stress die chronische vormen kan aannemen en kan leiden tot ernstige depressiviteit, burn-out en zelfs suïcidaliteit. Het lichaam blijft in een constante alarmtoestand waardoor er diverse somatische klachten kunnen ontstaan zoals verhoogde bloeddruk, slapeloosheid, hartkloppingen, hoofdpijn, spierpijn, aanhoudende vermoeidheid, slechte eetlust, maag- en darmstoornissen en verminderde weerstand. Al deze negatieve symptomen hebben hun uitwerking op de huid en ons gehele lichaam, waardoor we in een vicieuze cirkel terechtkomen. Corona heeft een immens grote impact op het leven van ons allemaal, jong en oud. We moeten leven met het nieuwe normaal. Wat doen deze gebeurtenissen met ons zijn? Wat doet dit virus met ons brein, welke invloed heeft dit op ons functioneren en wat zijn de gevolgen op de lange termijn? Voor antwoorden zullen we eerst meer kennis moeten vergaren over het functioneren van het menselijk brein.

HET HART VAN ONS BRILJANTE BREIN Alle informatie (auditief, visueel, of tactiel, positief en negatief) wordt als prikkels vanuit de huid, oren en ogen via de achterhoorn (het achterste gedeelte van de grijze stof in het

Anatomie

ruggenmerg van het centrale zenuwstelsel) naar het hart van ons brein, de thalamus, gestuurd. Daar worden de prikkels geselecteerd, verwerkt en doorgestuurd naar de betreffende hersengedeelten voor de motorische of sensorische respons, psychische en fysieke reacties, gedachten en gedrag. Het brein is een zeer complex gedeelte van ons gehele zijn, het is de kern van ons leven. In het brein wordt de verkregen informatie verwerkt en bepaald hoe we waarnemen, aansturen, controleren en handelen. Hoe en wat we denken en op welke manier we reageren en anticiperen op bepaalde situaties. Samen met het ruggenmerg vormen de hersenen het centrale zenuwstel, het deel dat zich in het hoofd, onder de schedel, bevindt. Het ruggenmerg ligt buiten de schedel.

OPBOUW VAN DE HERSENEN De schedel, het cranium, is het harde beenderstelsel, bestaande uit 23 beenstukken, dat de uiterst gevoelige hersenen beschermt. Daaronder bevinden zich de drie hersenvliezen, de meringes. Van binnen naar buiten zijn dat : ➤ Pia Mater, daar bevinden zich de bloedvaten ➤ Arachnoidea, het spinnenwebvlies ➤ Dura Mater, het harde buitenste hersenvlies Deze vliezen omsluiten het zachte weefsel van de hersenen. De kleurloze hersenvloeistof (liquor) tussen het Arachnoidea en de Pia Mater vormt een stootkussen ter bescherming van het delicate hersenweefsel. Daarnaast worden afvalstoffen door bloed en liquor afgevoerd en een constante temperatuur gehandhaafd. De hersenen drijven in dit hersenvocht dat in de hersenkamers (de ventrikels) wordt geproduceerd en drie keer per etmaal geheel wordt vervangen (circa een halve liter hersenvocht per dag.)

INGENIEUS NETWERK De hersenen zelf zijn opgebouwd uit een vetachtige witte en een grijze stof. Ca 100 miljard zenuwcellen (de grijze stof) die met elkaar verbonden zijn door kilometerslange zenuwbanen, of zenuwuitlopers, de axonen. Deze zenuwuitlopers zijn omwonden met speciale isolerende cellen, bestaande uit eiwitten en vetten, de myelineschede, (de witte stof) en samen vormen zij een zeer effi ciënt en uitgebreid neuraal netwerk waarlangs de informatieprikkels en de respons hierop worden geleid. De efferente, afvoerende banen en afferente, aanvoerende banen. Iedere zenuwcel kan met ongeveer 5.000 andere zenuwcellen verbinding maken.

CELLEN Naast de zenuwcellen bevatten de hersenen ook belangrijke steuncellen, de Gliacellen. Deze cellen produceren het isolerende myeline, voeren de afgestorven zenuwcellen af en geven structuur en stevigheid aan de hersenen en het gehele neurale netwerk. De hersenen bevatten gemiddeld negen keer zoveel gliacellen dan zenuwcellen. In tegenstelling tot de zenuwcel kan de gliacel zich wel delen. Zenuwcellen hebben een zeer

Voorhoofdskwab

Wandbeenkwab

Grote hersenen (cerebum)

Slaapkwab

Ruggenmerg Achterhoofdskwab

Hersenstam

lange levensduur, maar worden na afsterven niet meer vervangen. De gliacellen bestaan uit verschillende soorten. ➤ Oligodendrieten vormen de witte myelinelaag rondom de uitlopers van de zenuwcellen, ➤ Astrocyten reguleren de neurotransmitters in de synapsen. Zorgen voor aanmaak van groeifactoren bij beschadigingen aan de zenuwcellen om een snel herstel te bevorderen. ➤ Microglia vormen een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem van de hersenen en de zenuwcellen door bestrijding van infecties en schadelijke stoffen.

BESTURINGSSYSTEEM In de grijze massa met een gewicht van zo’n 1330 gram worden allerlei vitale lichaamsfuncties (onder andere ademhaling en hartslagfrequentie) gereguleerd, en vinden belangrijke mentale processen plaats zoals denken en voelen. De besturing van de motoriek van het lichaam (zoals bewegen van armen en benen) wordt gecoördineerd in de hersenen. De hersenen zelf voelen geen pijn, maar registreren wel de pijn die we ergens anders in het lichaam voelen. De hersenen verbruiken maar liefst 20 procent van alle zuurstof die we opnemen en zelfs 30 procent van de energie die in ons lichaam vrijkomt bij de verbranding van voeding in onze cellen. Deze energie wordt omgezet in glucose, de belangrijkste voedingsbron voor het optimaal functioneren van de hersenen.

In de volgende editie van ESTHÉ worden de functies van de hersenen behandeld.

DE HERSENEN WORDEN VERDEELD IN: ➤ Cortex, Hersenschors ➤ Het Cerebrum, Telencephalon (de grote hersenen) met: ➤ Limbisch systeem ➤ Hippocampus ➤ Amygdala ➤ Prefrontale cortex ➤ Het Cerebellum (de kleine hersenen) ➤ Diencephalon tussenhersenen met: ➤ Epifyse (de pijnappelklier) ➤ Thalamus ➤ Hypothalamus ➤ Hypofyse ➤ Mesencephalon (Middenhersenen) ➤ Hersenstam met: ➤ Verlengde Merg ➤ Pons of de brug van Varol

“De hersenen bepalen hoe we waarnemen, aansturen, controleren en handelen”