Pi 6-2022

Gebouwd voor ogen en oren

Cultuurpaleis Amare is een imposant project, om te zien en vooral ook om te horen. Vanwege de hoge akoestische eisen sloten wij al in de ontwerpfase aan met technisch advies. De lat lag hoog, wat vroeg om vindingrijkheid. Neem de klankkaatsers die in de concertzaal hangen. Die waren ontworpen als massief houten panelen, maar dat zou te zwaar zijn. Wij bedachten een oplossing vanuit

Opdrachtgever: Bouwcombinatie Cadanz Architecten: NOAHH / Jo Coenen Architects & Urbanists

Design needs dialogueand new work needs good old interactions

Spaanplaat collectie gemaakt van 100% gerecycled hout

Saviola staat voor design, schoonheid én duurzaamheid. Het Italiaanse merk staat met hun producten bekend om hun verbazingwekkende ontwerpen en realistische texturen, die bij aanraking het gevoel geven van echt hout, steen, marmer en vele andere materialen. En dit alles wordt geproduceerd van 100% gerecycled en recyclebaar hout.

Duurzaam ontwerp uit 100% gerecycled hout

Exclusief aanbod alleen door Baars & Bloemhoff

Exclusieve designs en structuren

Authentieke afstemming van laminaattexturen

Scan & bestel

Op zoek naar meer informatie over Saviola? Scan de QR code, ontdek de producten en lees meer! bit.ly/savioladecoren

Nieuw bij Baars & Bloemhoff: Saviola Trend-á-Porter

REVYVA BOUCLÉ - FROM PLASTIC TO FABRIC REVYVA IS SUITABLE FOR IN- AND OUTDOOR USE REVYVA IS MADE FROM POST-CONSUMER PLASTIC BOTTLES REVYVA IS 100% RECYCLED & RECYCLABLE

PI, project & interieur is een uitgave van Sanders Vakmedia en verschijnt zes keer per jaar in Nederland en België.

Gedrukte oplage: 9.500 exemplaren

Uitgeefteam Sanders Woonmedia Peter Vorstenbosch (uitgever vakmedia) Martin ten Hoven (salescoördinator)

Hoofdredacteur Rutger van Oldenbeek, r.v.oldenbeek@bdu.nl

Eindredactie Job van der Mark

Redactie Eva Vroom

Medewerkers Peter van Kester, Monique van Empel, Wouter Peeters

Ontwerp en concept ZiLtd., Amsterdam

Vormgeving Frizzon B.V., Arnhem, Walter Bouwman

Redactie

Postbus 15341, 1001 MH Amsterdam telefoon 06-21171337 e-mail redactie.pi@interieur.net

Verkoop voor Nederland en België Hielke van der Werf telefoon 06-31958305 e-mail hielke@sandersmedia.nl

Abonnementen telefoon 088-2266688 e-mail sanders@mijntijdschriften.com Jaarabonnement € 91,11 Abonnement België € 98,67 Prijzen excl. 9% btw

Druk Damen Drukkers Web www.pi-online.nl

KAAN Architecten trok het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen de 21ste eeuw in. Binnen het bestaande gebouw is een nieuw en totaal verschillend museum als autonome entiteit in de vier bestaande patio’s geplaatst. Onderdeel van dit nieuwe museum is het hier afgebeelde prentenkabinet.

www.kaanarchitecten.com

(Foto: Stijn Bollaert)

PI wordt op basis van abonnementen verspreid. Tot de lezersdoelgroep worden gerekend: architecten, interieurarchitecten, projectinrichters, hoofden van dienst/facilitymanagers, inkopers van grote bedrijven en interieurbouwers. Zij die menen voor een doelgroepabonnement in aanmerking te komen, kunnen dit aanvragen bij de uitgever. Abonnementen kunnen met elk nummer ingaan, doch lopen steeds tot 31 december. Het abonnement wordt zonder tegenbericht van de abonnee (schriftelijk tot vijf weken vóór het einde van het abonnementsjaar) jaarlijks automatisch verlengd.

© Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Overtuigend pleidooi voor het daglichtmuseum

KAAN Architecten trok het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen de 21ste eeuw in, door binnen het monumentale gebouw een tweede, totaal verschillende museale wereld te creëren.

Bijna twintig jaar werkte KAAN Architecten aan het masterplan, de renovatie en uitbreiding van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen. Het wachten wordt ruim-

schoots beloond: hoewel je het vanaf de straat niet ziet, herbergt het gebouw nu een glanzend nieuwe inbreiding, net als het bestaande museum badend in daglicht.

CULTUUR Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

CULTUUR

FOTO LINKS

KAAN Architecten plaatste het nieuwe 21ste-eeuwse museum als autonome entiteit in de bestaande patio’s van het KMSKA, en voorzag het van een eigen routing in het hart van het gebouw.

(Foto: Sebastian van Damme)

FOTO BOVEN

Het KMSKA, gezien vanaf de Leopold de Waelplaets.

(Foto: Sebastian van Damme)

FOTO ONDER

De ontvangsthal van het museum, met de oorspronkelijke 19deeeuwse mozaïekvloer.

(Foto: Sebastian van Damme)

Zichtlijnen

Het KMSKA is opgericht op de restanten van de 16de-eeuwse

FOTOGRAFIE Stijn Bollaert, Sebastian van Damme

Bouwheer Departement van Cultuur, Jeugd en Media

Architect KAAN Architecten

Interieurbouw Muller Afbouw, Vari

Maatwerk meubilair Kulapro

Vloeren Bolidt (gietvloeren), Mogensen (eiken parketvloeren)

Verlichting Luceplan, Nemo, Philips, Bega, Trilux, LTS, DKN Kreis, Ixilum; Etap, Niko (schakelaars)

Sanitair Duravit, Laufen, Grohe, VitrA (tegels)

Deuren CS Staal, Waterschoot, Detrac, Vari, Maars Jansen

Deurbeslag FSB, Intersteel, FritsJurgens, Simonswerk

Liften Hugo de Jongh

Coördinator Agentschap Facilitair Bedrijf

Aannemer Artes Roegiers

citadel en gaat op in het omringende stedelijk weefsel. Het ontwerp van Architecten Jacob Winders en Frans van Dyck dateert van eind 19de eeuw en is een van de laatste voorbeelden van de robuuste neoclassicistische architectuur van de stad Antwerpen. Toen het museum in 1890 haar deuren opende, was het een licht en open gebouw zegt professor Dikkie Scipio, architect en medeoprichter van KAAN Architecten. “Het museum is gebouwd als tempel voor de kunst. Het is een heel open gebouw, het eerste echte daglichtmuseum met een hele mooie route en veel zichtlijnen naar de omgeving en de Schelde. Een museumbezoek gold destijds letterlijk als een uitje: bezoekers wandelden door de zalen waar ze de prachtige

TEKST Eva Vroom

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

Achter de indrukwekkende neoclassicistische façade van het KMSKA gaat een collectie schuil die meer dan 700 jaar kunstgeschiedenis omspant: van de Vlaamse Primitieven tot Expressionisten, van schilderijen en tekeningen tot beeldhouwkunst. En dankzij het briljante ontwerp van KAAN Architecten voelt een bezoek aan het museum nu ook daadwerkelijk als een reis door de tijd: van de rijk gematerialiseerde grandeur in de 19de-eeuwse zalen naar de oogverblindend heldere beleving van het nieuwe museum.

FOTO BOVEN

De museumwinkel, met maatwerkdisplays afgewerkt met marmer.

(Foto: Sebastian van Damme)

FOTO MIDDEN

In het historische deel van het museum lopen bezoekers door een enfilade van museumzalen.

(Foto: Stijn Bollaert)

FOTO ONDER

Een nieuwe ronde trap leidt vanaf de ontvangsthal naar straatniveau, waar zich de garderobe, de bibliotheek en de groepsentree bevinden. Het vloermozaïek is een eigentijdse interpretatie van het mozaïek in de bovengelegen entreehal.

(Foto: Stijn Bollaert)

kunstwerken konden bewonderen, en konden genieten van het uitzicht op de patio’s en de stad.” Nieuwe opvattingen rondom tentoonstellingsontwerp en museuminrichting brachten in de 20ste eeuw grote wijzigingen met zich mee: ingrepen die vooral de circulatie door het gebouw en de verbinding met de stad drastisch hebben veranderd. KAAN Architecten wilde het oorspronkelijke open karakter van het museum terugbrengen, legt Scipio uit: “Het gebouw is eigenlijk zelf het grootste museumstuk. Maar het was in de loop der jaren dicht geslibd, en in slechte bouwkundige en technische staat.”

Erfgoed

Parallel aan het renovatietraject van het museum is er door de gemeente ook aanzienlijk geïnvesteerd in de transformatie van de omgeving. Scipio: “Toen wij in 2003 begonnen aan deze

opdracht, was Antwerpen Zuid als wijk sterk in opkomst. Om de kracht van het gebouw en haar rol als erfgoed in de snel veranderende buurt te onderstrepen, wilden wij dat je van buitenaf niets kon zien van de verbouwing.” Centraal in het ontwerp stond dan ook het besluit, om de uitbreiding van het museum volledig binnen het bestaande gebouw te realiseren. “Inmiddels was er natuurlijk veel programma bijgekomen, en de vraag was waar de uitbreiding moest komen. Omdat we het oorspronkelijke gebouw intact wilden laten, hebben we hiervoor de vier patio’s van het gebouw gebruikt. Het nieuwe programma bestaat eigenlijk uit vier poten en een tafelblad dat je er van bovenaf inschuift.”

Drie werelden

KAAN Architecten verdeelde het museum in drie werelden: het publieke entreegebied (feel), de expositieruimtes (see) en aan de achterzijde van het gebouw de kantoren (work). Scipio: “In deze laatste beuk van het gebouw bevindt zich ook het

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen CULTUUR

kinderatelier, waar we hele leuke meubeltjes voor hebben ontworpen. De publieke functies hebben we aan de voorzijde van het museum geplaatst, dit deel van het gebouw is vrij toegankelijk.” Bezoekers komen vanaf de Leopold de Waelplaats via de monumentale trap bij de entree van het museum. Zorgvuldig gerestaureerde eikenhouten deuren bieden toegang tot de ontvangsthal met daarin onder andere de interactieve informatiezone, het café, de museumwinkel en het auditorium. Een grote ronde trap leidt naar beneden, waar zich op straatniveau de garderobe, bibliotheek en een tweede entree voor groepen bevinden.

Vanuit de ontvangsthal kom je in de imposante de Keyserzaal (vernoemd naar de kunstschilder Nicaise de Keyser). Deze zaal fungeert als ankerpunt in de twee routes die je in het museum kunt afleggen: de ene route brengt je via de staatsietrap omhoog naar de hoofdverdieping van het gerenoveerde 19de-eeuwse museum; via de andere loop je recht vooruit naar het nieuwe 21ste-eeuwse museum.

Klassieke grandeur

In het historische museum loop je door opeenvolgende zalen

(Foto: Stijn Bollaert)

FOTO ONDER

Op de tweede verdieping stroomt het licht binnen via daklichten; hier kun je op elegante sofa’s even uitrusten tussen de grote meesters.

(Foto: Sebastian van Damme)

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

FOTO BOVEN Uitzonderlijk grote schilderijen kunnen vanuit het depot via een ingenieus systeem van smalle doorgangen naar de verdiepingen getransporteerd worden.

FOTO BOVEN

In het hart van het gebouw bevinden zich de Van Dyck zaal en de hier afgebeelde Rubens zaal, waar je enkele hoogtepunten uit de collectie kunt bewonderen.

(Foto: Sebastian van Damme)

FOTO LINKSONDER

Een zaal in het nieuwe museum, met een indrukwekkende hoogte van maar liefst 23 meter.

(Foto: Stijn Bollaert)

FOTO RECHTSONDER

Een lange rechtdoor gaande trap leidt vanuit de nieuwe expositiezalen op de eerste verdieping naar de zalen op de bovenste verdieping. De trap bestaat uit gestapelde betonnen treden op een stalen frame.

(Foto: Stijn Bollaert)

in donkerroze, groen en rood, een kleurenpalet dat verwijst naar de oorspronkelijke kleuren van het museum. De klassieke grandeur van deze ruimtes wordt nog versterkt door eiken deuren, hoge pilasters en gipsen plafondornamenten. Op de eerste verdieping zijn de zalen eenvoudiger en lichter, met grote ramen die de ruimtes verbinden met de stedelijke omgeving.

Op de tweede verdieping stroomt het licht binnen via daklichten; hier kun je op elegante sofa’s even uitrusten tussen de grote meesters. In het hart van het gebouw bevinden zich de Rubens en Van Dyck zalen, waar je de hoogtepunten uit de collectie

kunt bewonderen. Direct onder deze centrale zalen ligt op straatniveau het museumdepot, in de oude atoomschuilkelder. Van hieruit kunnen zelfs buitengewoon grote schilderijen via een ingenieus systeem van vloer- en plafondluiken naar de verdiepingen getransporteerd worden.

Spiegelend wit

KAAN Architecten plaatste het nieuwe 21ste-eeuwse museum als autonome entiteit in de vier bestaande patio’s, en voorzag het van een eigen routing in het hart van het gebouw. Scipio:

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

CULTUUR

Zaal in het nieuwe museum, met trap naar de hoger gelegen expositieruimtes, erboven een van de vier lichtvallen.

(Foto: Stijn Bollaert)

FOTO RECHTSBOVEN

De nieuwe, volledig witte expositiezalen hebben 198 driehoekige, driedimensionale daklichten. Vier grote lichtvallen brengen natuurlijk licht tot diep in het gebouw.

(Foto: Sebastian van Damme)

FOTO ONDER

Onderdeel van het nieuwe museum is het prentenkabinet. Hier hangt de meest kwetsbare kunst waaronder etsen, tekeningen en schetsen.

(Foto: Stijn Bollaert)

“Het oude museumgebouw was heel sterk in de materialisatie, en de zalen vormden een enfilade, een heel vanzelfsprekende wandeling. Als je aan zo’n gebouw iets wilt toevoegen, moet dat ook heel krachtig zijn, maar wel totaal anders.

De nieuwe ruimtes zijn daarom meer in verticale zin een opeenvolging van compleet andere dimensies. In het nieuwe deel hebben we gekozen voor dematerialisatie, de ruimtes zijn bijna spiegelend wit, met hoogglans vloeren. Als uitzondering hierop hebben we daar waar de uitbreiding de solide massa van het originele gebouw doorsnijdt, subtiele marmeren vlakken toegevoegd. Deze reflecteren de elegante materialisatie van het 19de-eeuwse museum, en creëren een soort gelaagdheid. Ook de vloerpotten voor de elektra en bekabeling zijn in marmer uitgevoerd.”

Net als het bestaande deel is ook het nieuwe deel een daglichtmuseum. De volledig witte expositiezalen hebben 198 driehoekige, driedimensionale daklichten.Vier grote lichtvallen brengen natuurlijk licht tot diep in het gebouw, 23 meter onder het dak. “Je wilt in de zalen noorderlicht, zonder opwarming. In de daklichten hebben we een vlakverdeling van driehoeken toegepast, om het licht diffuus te maken. Geïntegreerde kunstverlichting compenseert het seizoensgebonden gebrek aan lichtinval.”

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

FOTO LINKSBOVEN

FOTO BOVEN

Lichtval, gezien vanuit het prentenkabinet. De ‘donkere kamers’ van het prentenkabinet zijn uitgevoerd in een intens blauwe kleur.

(Foto: Stijn Bollaert)

MIDDEN Doorsnede.

ONDER

Twee musea in één gebouw.

Stairway to heaven

Via een recht doorgaande trap van indrukwekkende lengte loop je vanuit de nieuwe expositiezalen op de eerste verdieping naar de zalen op de bovenste verdieping. Scipio: ”Deze trap bestaat uit gestapelde betonnen treden op een stalen frame. Als je hem opgaat, lijkt het of je naar de hemel kijkt. De ploeg van de aannemer had hem daarom ‘stairway to heaven’ gedoopt. We hebben verschillende nieuwe trappen voor het gebouw ontworpen, waaronder een ronde trap van in het werk gestort beton met een enigszins barokke leuning. En als je vanuit de prentenkabinetten komt ga je via een coulissentrap als het ware ‘door de muur’ – de trappen vormen samen de ‘poort’ waardoor je binnen komt.” In deze prentenkabinetten op de tussenverdieping van het nieuwe museum hangt de meest kwetsbare kunst zoals etsen, tekeningen en schetsen. Deze ‘donkere kamers’ zijn ook zichtbaar vanuit de lichtvallen en uitgevoerd in een intens blauwe kleur. “Het kleurenpalet van het nieuwe museum is een helderder variatie op dat van het originele museum.”

Dialoog

KAAN Architecten realiseerde de benodigde ruimte en technische voorzieningen voor het nieuwe museum middels een aantal zorgvuldige ingrepen in het bestaande gebouw. Om een brugverbinding tussen de prentenkabinetten en de nieuwe museumzalen te maken, is de wand tussen de Rubens- en Van Dyck-zalen verschoven.Verder zorgt de indrukwekkende draaiende wand van 5,5 bij 9 meter op de eerste verdieping voor een betere logistiek rondom grote kunstwerken. Omdat daglicht een centrale rol speelt in het museum, heeft de kunstverlichting een voornamelijk ondersteunende functie. Scipio: “Qua verlichting houd ik van rustig. Als opvallende elementen hebben we in de bibliotheek een soort kroonluchter van grote ringen toegevoegd. In het voorste deel van het gebouw hangt een lijn van gigantische hedendaagse kroonluchters. Ik ben het meest tevreden over het daglicht in de bovenzalen van het nieuwe museumdeel, hoe dat licht werkt met de kunst vind ik prachtig. Het wordt jammer genoeg steeds zeldzamer om daglicht te zien in een museum. Met dit soort projecten hoop ik te laten zien, dat je niet altijd voor de ‘veilige oplossing’ van de black box hoeft te kiezen. Daarmee voeg je eigenlijk een laag toe, ik zoek juist de dialoog tussen kunst en gebouw.” www.kaanarchitecten.com

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen THEMA CULTUUR

Evoluon Eindhoven CULTUUR

Nieuwe toekomst voor het Evoluon

Met de fenomenale tentoonstelling RetroFuture van Next Nature werd dit najaar het iconische Evoluon heropend als museum.

Het Evoluon werd in 1966 geopend als educatief en toekomstgericht techniekmuseum, en was een geschenk van Philips aan de stad Eindhoven ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum van het bedrijf. Het ontwerp is van grafisch vormgever Louis Kalff (die zo’n veertig jaar verantwoordelijk was voor de

reclames van Philips) en architect Leo de Bever. Kenmerkend is de spectaculaire futuristische koepel met een diameter van 77 m, die veel weg heeft van vliegende schotel. Hierdoor kreeg het Evoluon wereldwijd bekendheid en wordt het wel de ‘Eifeltoren van Eindhoven’ genoemd. In 1989 sloot het

TEKST Rutger van Oldenbeek FOTOGRAFIE Roel Backaert

Opdrachtgever Next Nature Network; Mieke Gerritzen; Joanne van der Woude; Koert van Mensvoort; Tim Hoogesteger Interieurontwerp M+R interior architecture; Hans Maréchal; Emy Liebregts; Eva Neijens; Anuschka Maréchal; Marcel Visser Tentoonstellingsontwerp Next Nature Ontwerp catering M+R i.s.m. Vermaat, Rebecca Hilbers + team Fotowandontwerp Sofia Crespo; M+R interior architecture Interieurbouw Caelers interieurbouw Meubelen Lensvelt, Pols Potten, Van Esch, Gispen Meubilair vergadercentrum Wilkhahn Verlichting Deltalight Vloeren Forbo, Studio Wae Bewegwijzering Undog, Ferry van Zijderveld Beplanting Oogenlust Audio-Visueel Bazelmans AV

FOTO LINKS

De entreeruimte onder de koepel van het Evoluon.

FOTO BOVEN

Het Evoluon bij avond.

(Foto: Norbert van Onna)

FOTO MIDDEN

In het restaurant van het Evoluon zijn vrijwel alle meubelen blauw.

(Foto: Herman de Winter)

FOTO ONDER

Het restaurant, met rechts het door M+R ontworpen behang met een beeld van Bryan Versteeg.

(Foto: Herman de Winter)

Evoluon tot veler verdriet zijn deuren als museum, en in 1996 werd het complex heropend als conferentie- en evenementencentrum. In 2018 werd het Evoluon aangewezen als rijksmonument en begin 2021 werd bekend dat het weer een culturele bestemming zou krijgen.

Subsidie

Next Nature Network – een stichting die verkent hoe technologie onze ‘next nature’ wordt, ontwikkelde een visie voor het Evoluon. “Onze directeur Koert van Mensvoort was bezig met een subsidie-aanvraag voor het Next Nature Future Lab en daarvoor was ook een gebouw nodig”, vertelt Mieke Gerritzen van Next Nature, ‘creative lead’ van RetroFuture. Gerritzen was eerder directeur van MOTI, Museum of the Image in Breda, en hoofd van de designafdeling van het Sandberg Instituut, het masterprogramma van de Gerrit Rietveld Academie. Ze was een van de eerste ontwerpers die zich bezighielden met nieuwe media en betrokken bij onder meer de Digitale Stad en VPRO-digitaal. “Koert ging voor aanvraag op zoek naar partners, en kwam in contact met de Stichting Evoluon, waarna bleek dat een culturele invulling voor het gebouw werd gezocht. Een mooie samenloop van omstandigheden, en wij hebben vervolgens een plan voor het Evoluon ontwikkeld.”

BOVEN

(Foto: Herman de Winter)

FOTO LINKSONDER

(Foto: Herman de Winter)

FOTO RECHTSONDER

De

(Foto: Herman de Winter)

Hoewel de subsidie in eerste instantie naar een andere instelling ging, kreeg Next Nature alsnog een andere subsidie, waar subsidies van de gemeente, de provincie en de stichting Brainport Eindhoven bijkwamen. Next Nature nam ook het conferentiebedrijf over, een andere bron van inkomsten. “En dat is nodig, want het is een duur gebouw om te verwarmen en er moet nog veel gebeuren om het te verduurzamen”, aldus Gerritzen.

Out of the blue

Voor het ontwerp van de entreelounge, het restaurant en de vergaderruimtes werd M+R interior architecture gevraagd. M+R en Next Nature werden via een relatie aan elkaar voorgesteld. “En er was meteen een klik”, zegt Hans Maréchal. “Maar er was slechts weinig tijd tot de opening en het budget was te laag. Dat was gevaarlijk, want iedereen kent het Evoluon, en je krijgt maar één kans om een goede eerste indruk te maken en te laten zien dat er echt iets is veranderd.” Maréchal stelde voor om maximaal gebruik te maken van de bestaande

middelen en materialen, en het interieur een tijdelijk karakter te geven. Daarbij moest het gebouw met respect worden gemoderniseerd en zo veel mogelijk het gevoel worden gecreëerd van hoe het oorspronkelijk was. Maréchal: “Alle ellende die in de loop der jaren is toegevoegd is weggehaald, zodat het gebouw weer ‘clean’ als in 1966 is.”

De insteek van M+R is dat duidelijk is gemaakt wat origineel en permanent is, en wat nieuw, tijdelijk en reversibel. Hiervoor is maximaal gebruik gemaakt van de bestaande inrichting, die is voorzien van een ‘nieuwe huid’ in de herkenbare kleur blauw. Door alles wat nieuw en ook tijdelijk is consequent uit te voeren in blauw, is een extra laag toegevoegd aan het monumentale gebouw en blijft de originele verschijningsvorm goed afleesbaar. Maréchal: “De keuze voor blauw was ‘Out of the blue’, maar ook weer niet, want blauw staat onder meer voor puur en zuiver, en wordt vaak geassocieerd met techniek en toekomst. Ook komt het blauw terug in de branding van Next Nature en is het de kleur van Philips, de initiatiefnemer van het Evoluon.”

FOTO

De lounge met museumshop, met op de achterwand het beeld van kunstenaar Sofia Crespo, ‘de canon van het heelal en de aarde’.

De verlichting in het restaurant licht de prachtige betonnen kolommen en het monumentale plafond van houten lamellen aan.

door M+R ontworpen modulaire zitbank in de vorm de X Next Nature.

FOTO BOVEN

Blauwe meubelen in het café onder de koepel van het Evoluon.

FOTO MIDDEN

De thema’s van de tentoonstelling RetroFuture worden geïllustreerd in een tiental halfronde tunnels.

FOTO ONDER

De tunnel over reizen, met een vitrine met miniaturen van voer- en vaartuigen, en vliegtuigstoelen waarin je sciencefiction films kunt bekijken.

Tweede leven

De inrichting van de publieke ruimten is volledig circulair is en kan optimaal worden hergebruikt.Voor de losse inrichting koos M+R voor stoelen en tafels van Lensvelt en Gispen, van Eindhovense (Brabantse) ontwerpers en kunstenaars als Maarten Baas, Joep van Lieshout en Piet Hein Eek. Maréchal: “In principe worden alle meubelen na gebruik geveild, zodat ze na hun functie in het Evoluon een tweede leven krijgen.” In het restaurant van het Evoluon, Brasserie NEXT, staan bijvoorbeeld blauwe aluminium Aluminum Chairs van Piet Hein Eek en 101-stoelen van Maarten Baas. Ook op het in samenwerking met cateraar Vermaat ontworpen terras staat louter blauw meubilair, met onder meer de door Stefan Scholten ontworpen Loop chair en een door M+R ontworpen modulaire zitbank in de vorm van een X (die van Next Nature), die ook in de lounge is gebruikt.

De bar in het restaurant is hergebruikt, waarbij de osb-platen deels blauw, en deels zwart werden geschilderd – het laatste aan de kant van het a la carte deel van het restaurant, waar ook alle meubelen zwart zijn – de enige uitzondering op de blauwe kleurstelling.Voor verlichting hangen er ranke zwarte tracks up- en downlighting van Delta Light, uitgerust met leds en DALI-gestuurd, waarmee voor elke gewenste sfeer de juiste verlichting wordt verkregen. De uplighting licht de prachtige betonnen kolommen en het monumentale plafond van houten lamellen aan. Een van de wanden van het restaurant is bekleed met een door M+R ontworpen behang met een beeld van de Canadese fotograaf Bryan Versteeg, gecombineerd met beelden van het Evoluon.

De gehele achterwand van de naast het restaurant gelegen lounge met museumshop is bekleed met een schitterend beeld van kunstenaar Sofia Crespo, ‘de canon van het heelal en de aarde’, met onder meer planeten en dieren op een zwarte achtergrond.Verder overheerst ook hier de kleur blauw: alle meubelen, zoals de Skulls van Atelier van Lieshout, en het door M+R ontworpen meubilair voor de museumshop zijn blauw. Op dat meubilair staan twee door Louis Kalff ontworpen tafellampen. “En we hopen dat Philips die weer in productie gaat nemen”, aldus Maréchal.

Toekomstdenkers

De koepel van het Evoluon telt verschillende verdiepingen (de ringen) rond een open middendeel, zodat je bij binnenkomst direct het schitterende, uit driedimensionale hexagonen opgebouwde houten plafond ziet. Op de begane grond zijn

FOTO MIDDEN

De tunnel over communicatie is vormgegeven met oude elektronische apparaten als tv’s, computers en videorecorders.

FOTO ONDER

In de tunnel over kennis staat een lang meubel dat is gemaakt van wit geschilderde afdankertjes uit de kringloopwinkel.

een café en bar/receptiebalie, uitgevoerd in blauw, net als de door Michiel van der Kley ontworpen Chase G kapstokken, die – wanneer er jassen aan hangen en je ze van boven bekijkt – doen denken aan marsmannetjes. In de ruimte staat een grote koker met affiche van de tentoonstelling. “In de toekomst willen we die bekleden met leds die video’s kunnen projecteren, net als op de gevel van de Ziggo Dome”, zegt Gerritzen. Blikvanger in de entree is de futuristische DeLorean die door Next Nature werd aangeschaft en het eerste voorwerp in de vaste collectie vormt.

Tegen de ramen onder de koepel zijn rondom transparante foto’s van ‘toekomstdenkers’ aangebracht, zoals Albert Einstein, Greta Thunsberg, Zaha Hadid, Hannah Arendt, Karl Marx, Benazir Buttho en architect Kalff. De foto’s zijn deel van de eerste tentoonstelling in het Evoluon, ’RetroFuture, de toekomst van gisteren’. Gerritzen: “Die gaat over hoe we in het verleden over de toekomst dachten en wat nu onze verwachtingen ervan zijn. We willen met RetroFuture een optimistisch geluid laten horen zonder de zorgen te negeren over hoe het er nu met de aarde voor staat, en bereiken dat bezoekers niet meer bang zijn voor de toekomst.”

RetroFuture bestaat uit vier delen, ondergebracht op de vier ringen van het Evoluon. Op de eerste ring worden tien universele toekomstdromen weergegeven, gezien door de ogen van hedendaagse kunstenaars. Op de tweede en derde ring zijn deze dromen vertaald naar maatschappelijke uitdagingen als wonen, werken, het eeuwige leven, reizen, klimaat en communicatie. De thema’s worden geïllustreerd in een tiental halfronde tunnels, met namen als Luchtkastelen bouwen, Nooit meer werken, Toren tot aan de hemel en Paradijs op aarde. Elke tunnel is op een andere manier vormgegeven, met onder meer voorwerpen, films, illustraties en interactieve installaties – die je meteen onderdompelen in de toekomst van gisteren. Mooi voorbeeld is de tunnel over reizen (Vliegen als een vogel), met een prachtige vitrine met miniaturen van voer- en vaartuigen, en een fictief vliegtuig met vliegtuigstoelen waarin je sciencefiction films kunt bekijken. Gerritzen: “Bron van inspiratie voor deze tunnel was Stanley Kubrick’s film A Space Odyssey, en diens Dr. Strangelove inspireerde ons tot de conference room in de tunnel die gaat over de samenleving.” De tunnel over communicatie is meesterlijk vormgegeven met tal van oude elektronische apparaten als tv’s, computers en videorecorders. In de tunnel over kennis (Alles willen weten) staat een lang meubel met onder meer een bibliotheek en leestafel, Gerritzen: “Die is helemaal gemaakt van afdankertjes uit de kringloopwinkel die we wit hebben geschilderd.”

FOTO BOVEN

De op Stanley Kubrick’s film Dr. Strangelove geïnspireerde conference room in de tunnel die gaat over de samenleving.

Toegankelijk

De vierde ring is een ‘kermis’ met tien kraampjes gerelateerd aan de dromen. “Als kers op de taart”, zegt Gerritzen. “Hier laten we de toekomst van nu zien, met onderwerpen als deepfakes, een snackautomaat met bacteriën, algen en schimmels, en een tijdmachine die je met een VR-bril van de grond optilt”

Aan het einde van de kermis kom je in een spookhuis, waar ‘foute’ wereldleiders kijken naar een video met dystopische beelden. Alle onderdelen worden toegelicht met toegankelijke teksten (in Nederlands en Engels), die je meenemen in het verhaal van RetroFuture . De tentoonstelling garandeert zo een prachtige dag uit voor jong en oud, “Maar er komt voor Kerstmis nog iets speciaal voor kinderen in elke tunnel”, aldus Gerritzen.

RetroFuture is inmiddels twee maanden open en heeft al ruim 22.000 bezoekers ontvangen. Gerritzen: “De tentoonstelling

loopt in principe tot en met 23 maart 2023, maar wellicht ook langer, want hij was duur om te maken. Omdat vrijwel alles bestaat uit prints, bestaat de tentoonstelling uit een pakket digitale bestanden en kan hij daarna gemakkelijk weer elders worden getoond.” Ook het interieur is mogelijk een langer leven beschoren dan beoogd. Maréchal: “Het meubilair zou na drie jaar worden geveild, maar ze vinden het zo mooi dat het waarschijnlijk langer blijft staan.”

www.nextnature.net www.mplusr.nl www.evoluon.com/nl

FOTO BOVEN De ‘kermis’ op de bovenste ring van het Evoluon.

FOTO MIDDEN De tunnel over wonen, ‘Castles in de Sky’.

FOTO ONDER In de tunnel over wonen hangen foto’s van woonflats boven de hemel.

Gerestyled met vakmanschap

In de bovenzalen van het kasteel van Openluchtmuseum Bokrijk in de Belgische gemeente Genk is de Campus van het Vakmanschap’geopend – drie atelierruimtes als fysieke werkplekken om kennisoverdracht, innovatie en co-creatie te stimuleren.

Verschillende vakopleidingen komen aan bod op de Campus – van initiatielessen mandenvlechten, zeep maken en juweeldesign over masterclasses vakmanschapstechnieken tot lezingen over vakmanschapserfgoed. Om dit alles in een gepast kader te

organiseren, werden zowel de boven- als de benedenverdieping grondig gerestyled.

De laatste jaren leeft er een toenemende waardering voor verfijnd ambachtelijk werk en vakmanschap, synoniemen voor

Campus van het Vakmanschap Bokrijk CULTUUR

Bouwheer/opdrachtgever vzw Het Domein Bokrijk

Interieurontwerp Lens°ass architecten

Verlichting (op maat) Eden Design

Vast meubilair Driesen

Los meubilair Puur Office Interieur in metaal AVC Gemino i.s.m. IMA creaties

Gordijnen en decoratie Grutman Homedecor Kurk Kurk.be

Akoestische plafondlamellen Hunter Douglas Akoestische vilt Kvadrat

Textielkunst Les Monseigneurs (via Bruthaus Gallery)

Aankleding textiel Libeco Home Speciale technieken (lastechniek) Scholiers Schilderwerken ASLV

Automatische toegangsdeur Assa Abloy Veiligheidscoördinatie V-Consult

Elektriciteit & verlichting Algemene Elektriciteitswerken Hermans Verwarming Danio & Partners Luchtafzuiging Limoco Algemene aanneming bouw & afwerking Algemene bouwonderneming Driesen

Totale kostprijs realisatie (excl. BTW) € 490.000,00

FOTO LINKS

De centrale ruimte met ronde tafel en stoelen van Studio Segers, op basis van historische werktuigverbindingen in staal. De muurornamenten, een ontwerp van Frits Jeuris, verwijzen naar de rozentuin van weleer.

FOTO BOVEN Zicht op het kasteel vanuit het parkdomein. (Foto: Luc Daelemans)

FOTO ONDER

De trap uit 1960 onderging een grondige make-over waarbij de rustieke smeedijzeren leuningen in de wandbepleistering werden weggewerkt.

De externe restauratie van het kasteel gebeurde enkele jaren geleden, opgevolgd door Kristien Ceyssens, de eigen architect van vzw Het Domein Bokrijk. Lens°ass architecten uit Hasselt nam nu het interieur van de beneden- en de eerste verdieping voor zijn rekening, terwijl de zolderverdieping als technische ruimte werd ingericht.

Vorm geven aan leefomgeving

Lens°ass architecten, opgericht door Bart Lens in 1982, is gespecialiseerd in kleinere projecten. “Dergelijke opdrachten zorgen vaak voor een intense band met de klant en daar hou ik van”, zegt Lens. “We nemen ook grote projecten en openbare aanbestedingen aan, maar onze passie ligt bij intense verbouw-, herbestemming- en interieurwerken. Het is een fijne uitdaging

TEKST

Campus van het Vakmanschap Bokrijk

authenticiteit, kwaliteit en duurzaamheid. Bouwstenen om te vertalen in een economische meerwaarde. Daarom kreeg Openluchtmuseum Bokrijk financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling voor de uitbouw van de Campus van het Vakmanschap.

FOTO BOVEN

Om de wanden van beschadiging te vrijwaren, raken de kistkasten deze niet. Boven de haard prijkt het door Frits Jeuris ontworpen hoofd van koning Leopold II als trofee.

FOTO MIDDEN

Bibliotheek met naslagwerken over historische en eigentijdse ambachten naast de cafetariaruimte.

FOTO ONDER

De ‘meet & greet’-zone voor de drie atelierruimten. Werk van de cursisten wordt in de wandkasten ten toon gesteld om de inspiratie uitwisseling te bevorderen.

om de leefomgeving van de klant zo optimaal mogelijk vorm te geven.”

Eerder won Lens°ass architecten al een openbare aanbesteding voor de inrichting van een oude schuur in het Openluchtmuseum Bokrijk.Voor de inrichting van het kasteel werd Lens echter niet als interieurarchitect gevraagd, wel als curator. Het kasteel van Bokrijk, geklasseerd als beschermd monument, werd in neorenaissancestijl gebouwd. Dankzij de Wereldtentoonstelling van 1958 kwamen het gebouw en het domein in handen van de provincie Limburg.

“In 2008 werd de buitenschil gerenoveerd, terwijl het kasteel intern op een uitgeleefd schoolgebouw uit de jaren ’60 van vorige eeuw leek”, aldus Lens. “Als om het even welk museaal patrimonium geen toekomst heeft, bezit het slechts een museale waarde waar niemand nog voeling mee heeft. Gelukkig herzag men dat voor het kasteel en mag dat erfgoed nu met zijn tijd meegaan.”

Isoleercel

Op de benedenverdieping, met een iets grotere footprint dan de eerste verdieping, situeren zich drie grote ruimtes, naast een cateringkeuken, sanitaire voorzieningen en een inkomhal. “Daar heb ik echt mijn curatorschap opgenomen, door tien ontwerpers/productontwikkelaars (Cazimir, Frits Jeuris,Vladimir Slavov, Stefan Peeters, Studio Segers, Davy Grosemans, Karen Wuytens, Gyselbrecht Martine, Jeff Rutten en Ick Reuvis) een complementaire taal te laten spreken en uit te voeren binnen het budget”, aldus Lens. “Ik fungeerde als ‘moderator’ om die vakmensen aan te sturen, wat resulteerde in een fijne kruisbestuiving.”

Functioneel meubilair werd ontworpen met connotatie naar het gegeven Openluchtmuseum Bokrijk. “We bekeken wat er beter gemaakt kan worden voor morgen”, verduidelijkt Lens. “We schipperden tussen geschiedenis, ambacht en kunst. Zoals lange tafels die, wanneer op hun kant gelegd, kunstzinnige

Campus van het Vakmanschap Bokrijk CULTUUR

taferelen tonen. De inspiratie vonden we in oude boerderijen, waar de bewoners leefden, woonden en sliepen in de keuken. Wanneer in de winter hun lange tafels aan de kant worden geschoven, tekenden zij op de tafelonderkanten. Dit inspireerde mij om een kunstenaar met een schrijnwerker aan het werk te zetten. Als de nieuwe tafels tegen de wand staan, tonen de onderkanten kunstwerken. En geplaatst zoals het hoort, zijn het buffettafels. Zo eenvoudig inspireert het verleden naar eigentijdsheid.”

Isoleercel

De parketvloeren vertoonden een gele vernislaag – net lelijk plastic. Omdat een dergelijke substantie onmogelijk een mooie ouderdomspatine krijgt, werden de lagen verwijderd en de vloer vergrijsd en geolied, zoals het hoort.

In de ‘Ruimte van de Gouverneur’ worden politieke en andere vergaderingen georganiseerd rondom een grote, hoefijzervormige houten tafel. Een andere, ronde zwarte tafel met een grote opening in het midden is een ontwerp van Studio Segers.

Krukje van Studio Segers op basis van oude werktuigverbindingen. De kistkast is een ontwerp van Cazimir, terwijl Martine Gyselbrecht verantwoordelijk is voor de gordijnen op basis van paardenharen.

FOTO RECHTX

De ronde ‘isoleercel’ werd versierd met takken die op hertengeweien lijken, afkomstig uit de collectie van Arboretum Bokrijk.

FOTO ONDER

Glazen wanden tussen de ateliers worden gebruikt als akoestische afscheiding en zijn met speciale viltstiften als ‘krijtborden’ beschrijfbaar.

Campus van het Vakmanschap Bokrijk

FOTO LINKS

FOTO BOVEN

In de ruime ateliers is voldoende natuurlijke lichtinval.

FOTO LINKSONDER Bibliotheekruimte.

FOTO RECHTSONDER

Tegen de wanden geplaatste tafels vertonen op hun onderzijde landschapstaferelen. Vervaardigd door Cazimir en Stefan Peeters.

(Foto: Luc Daelemans).

De ronde banken in het torenkamertje werden in overleg met Lens door Openluchtmuseum Bokrijk ontworpen. “Omdat de ruimte er ontoereikend was voor een klasatelier, werd een glazen toegangsdeur aangebracht en akoestisch absorptiemateriaal in wanden en plafond. Dat is de ‘isoleercel’ voor mobiele telefoongebruikers”, lacht Lens. Authentieke kasteelelementen, zoals grote spiegels en open haarden, werden in hun oorspronkelijke glorie hersteld.

Indrukwekkende trap met kroonluchter

De oude trap die naar het eerste niveau leidt bestond uit een mix van beton en natuursteen. Lens: “Door het rustieke smeedijzerwerk, een misinterpretatie van een oud kasteel, weg te werken in de bepleistering en met de vormen te spelen om het geheel van wanden en plafonds te verzachten, oogt de trap

nu indrukwekkend en modern, een mooie omkadering voor de kroonluchter. Die luchter, bestaande uit een 6 meter lange lichtstaaf van 300 kg met diverse vertakkingen, begeleidt de bezoeker vanaf de inkomhal tot op de eerste verdieping. De ‘kristallen’ van de luchter zijn glazen buisjes die bloemen kunnen bevatten.”

Inspireren naar eigentijdsheid

Grandioos en akoestisch belangrijk is het wandtapijt van Les Monseigneurs dat zich als een nachtvlinder in twee helften naar de centrale ruimte open plooit. “Het is de insteek om in de ateliers op de eerste verdieping jongelui op te leiden in nieuwe ambachten die inspireren naar eigentijdsheid, niet naar historie”, zegt Lens. Omwille van gebrek aan tijd en budget om ook daar met verschillende ontwerpers te werken, werden

Campus van het Vakmanschap Bokrijk

CULTUUR

strakke lijnen getrokken: één betrof stalen kasten, schuifdeuren en wanden, een tweede lijn behandelde akoestiek en een derde ging over de vloeren. Gevolgd door de karaktervolle integratie van de technische uitrustingen, beantwoordend aan de look & feel van ateliers. De oude deuren bleven behouden, maar werden geopend om als open atelier aan te voelen. Om de cursussen niet te hinderen en omwille van thermische redenen, werden moderne, minimale schuifdeuren aangebracht. De ruimte kan visueel afgesloten worden door de deuren te sluiten. Lens: “Visueel zijn de drie ateliers met elkaar verbonden, terwijl de glazen wanden akoestische afscheiding waarborgen. Spontane ideeënuitwisseling gebeurt ook in de bibliotheek met zelfbedieningscafetaria. Grote vitrinekasten in de gangen tonen de vervaardigde producten ter inspiratie voor de andere vaklui.” Grijskleurige

vloerbedekking in de ateliers vrijwaart de benedenverdieping van storende geluiden. De akoestiek werd verder verbeterd dankzij viltplafonds.

Relevant

“Op basis van onze ontwerpen leverde de eigen schrijnwerkerij van Bokrijk prachtig werk”, prijst Lens. “Zoals onder meer door de fabricatie van kapstokken waarmee wanden werden afgelijnd. Ook voor die vaklui was het fijn om uit het verleden te stappen om een modern meubel te vervaardigen. Als men zijn kennis en vaardigheid kan gebruiken voor iets wat vandaag en zeker morgen heel relevant is, heeft men als vakman voldoening.”

Nagenoeg alle oorspronkelijke materialen werden hergebruikt. De bestaande vloeren werden weliswaar met beschermvloeren afgedekt, maar die kunnen later weer verwijderd worden. Oude deuren werden voor nieuwe schuifdeuren geplaatst. “Ik meen dat moderne en oude zaken met elkaar gecombineerd mogen worden, op voorwaarde dat de eerstgenoemde niet dominant zijn en makkelijk verwijderbaar.” De led-basisverlichting werd in de ‘ribben’ van de akoestische plafonds aangebracht, terwijl minimale accentverlichtingsarmaturen in sfeerverlichting voorzien.

Aankleding als uitdaging

“De grootste uitdaging was hoe het kasteel aan te kleden”, besluit Lens. “Want het moest betekenisvol, ambachtelijk gelinkt én gerelateerd met Openluchtmuseum Bokrijk zijn. Dat én tien creatieve jongelui parallel krijgen, was voor mij als curator het moeilijkste om waar te maken. Maar het is ons allen gelukt met een consistent, mooi inhoudelijk en visueel resultaat. Het uitvoeringsteam was Openluchtmuseum Bokrijk en het inspiratieteam was Lens°ass architecten.”

www.lensass.be

FOTO RECHTSBOVEN Bestaande deuren kunnen gesloten worden als visuele afscheiding. Het wandtapijt zorgt voor een mooie verrijking van de oorspronkelijke stenen vloer.

FOTO ONDER Wandtapijt van Les Monseigneurs.

Campus van het Vakmanschap Bokrijk

FOTO LINKSBOVEN Schuifdeuren met heldere beglazing zijn achter bestaande, gerenoveerde deuren aangebracht. (Foto: Luc Daelemans).

In dialoog met omgeving en bezoekers

Benthem Crouwel Architects gaf Museum Arnhem een nieuw gezicht door het Rijksmonument in ere te herstellen en uit te breiden met een nieuwe vleugel, die zich als een glanzende sculptuur in het landschap voegt.

Oud combineren met nieuw: Benthem Crouwel Architects deed het jaren geleden al op spectaculaire wijze voor het Stedelijk Museum Amsterdam. Ook Museum Arnhem heeft nu een spraakmakende uitbreiding, in de vorm van een vleugel die deels boven het landschap zweeft. Dat de nieuwbouw op een volkomen vanzelfsprekende manier in de beeldentuin ligt, is te danken aan het zorgvuldige voorwerk van het ontwerpteam. Architect en partner Saartje van der Made: “Wij zijn in 2016 als één van vijf bureaus uitgenodigd voor deze aanbesteding. Het

museum had behoefte aan een nieuw gezicht, en er was extra ruimte nodig. Wij zijn eerst ter plekke gaan kijken om erachter te komen wat voor soort museum het was. Museum Arnhem is echt een ‘museum van de stad’, het wil uitnodigend zijn voor iedereen. De inwoners van Arnhem werden bij het project betrokken, dat bleek bijvoorbeeld uit het feit dat we onze visie aan het publiek mochten presenteren. De museumcollectie omvat onder andere veel werk van magisch realisten, en een belangrijke sieradenverzameling.”

Museum Arnhem CULTUUR

TEKST Eva Vroom

FOTOGRAFIE Jannes Linders

Opdrachtgever/projectmanagement Gemeente Arnhem Architect Benthem Crouwel Architects; team: Joost Vos, Saartje van der Made, Mels Crouwel, Maurice Korenblik, Willem Jan van der Gugten, Nihal Kol, Jerome Latteux. Femke Tophoven. Nico de Waard, Marcel Wassenaar

Interieurarchitect publiek toegankelijke ruimtes Studio Modijefsky; team: Esther Stam, Natalia Nikolopoulou, Ivana Stella, Agnese Pellino, Aurelia de Chevigny

Landschapsontwerp Karres + Brands

Grafisch ontwerp Thonik

Interieurbouw Hardeman Maatwerk

Leverancier geveltegels Koninklijke Tichelaar Constructeur Pieters Bouwtechniek

Installatieadviseur Nelissen Ingenieursbureau Bouwfysisch adviseur DGMR Adviseur Museum Arnhem Dev_real estate Installateur Alferink Installatietechniek Aannemer Rots Bouw

Benthem Crouwel breidde Museum Arnhem uit met een vleugel die deels boven het landschap zweeft. De nieuwbouw ligt op een volkomen vanzelfsprekende manier in de beeldentuin.

FOTO BOVEN

Benthem Crouwel gaf de dichtgezette koepel in het monumentale gebouw zijn oorspronkelijke ruimtelijke karakter terug. Het daglicht stroomt nu weer ongehinderd naar binnen door de ramen en de nok van de koepel.

FOTO ONDER

In het monumentale deel bevinden zich de publiek toegankelijke ruimtes zoals de kaartverkoop, museumwinkel en het café. Studio Modijefsky was verantwoordelijk voor het interieurontwerp van deze ruimtes.

Symmetrisch en transparant

Benthem Crouwel liet zich bij het ontwerp voor Museum Arnhem inspireren door het oorspronkelijke gebouw en door de genius loci.Van der Made: “Het museum ligt heel mooi, op een oude stuwwal aan de Utrechtsestraat met prachtig uitzicht op de omgeving en de Nederrijn. Het zeskantige, Rijksmonumentale gebouw is in 1873 als herensociëteit ontworpen door Cornelis Outshoorn. Oorspronkelijk was het heel symmetrisch en transparant, met veel ramen en contact met de omgeving.” Al in 1920 werd de bestemming museum. In 1944 is het gebouw deels verwoest tijdens de slag om Arnhem, pas in 1954 ging het na een grote restauratie weer open als museum voor moderne kunst.Van der Made: “Toen wij aan dit project begonnen, was er veel veranderd aan het ontwerp van Outshoorn. Alles was helemaal dichtgezet. Het was een introvert gebouw geworden, met dode punten.” Benthem Crouwel herstelde het monument in zijn oude glorie, en gaf de dichtgezette koepel zijn oorspronkelijke ruimtelijke karakter en zicht op de omgeving terug.Van der Made: “Voor de verbouwing waren hier allemaal tussenwanden, die hebben we weggehaald; dichtgemetselde raampartijen hebben we weer geopend.”

Museum Arnhem

FOTO LINKS

FOTO BOVEN

De opvallende bar omvat een mix van materialen: marmer, koper, brons, geolied eikenhout, linoleum en witte craquelé tegels.

(Foto: Maarten Willemstein)

FOTO LINKSONDER

In Café Pierre paste Studio Modijefsky, geïnspireerd door het Magisch Realisme, een breed palet afwerkingen en patronen toe.

(Foto: Maarten Willemstein)

FOTO RECHTSONDER

Benthem Crouwel voorzag het centrale ontvangstgebied van een spectaculaire trap die drie lagen met elkaar verbindt.

Publieke ruimtes

Het daglicht stroomt nu ongehinderd naar binnen door de ramen en de nok van de koepel. In deze hoge, transparante ontvangstruimte vind je de kaartverkoop, de museumwinkel en Café Pierre (genoemd naar voormalig museumdirecteur Pierre Janssen), waar je ook zonder toegangsbewijs een kopje koffie kunt drinken. Ook de activiteitenruimte op de eerste verdieping is vrij toegankelijk, geheel in lijn met de doelstelling van het museum om laagdrempelig en verwelkomend te zijn. Benthem Crouwel voorzag het centrale ontvangstgebied van een spectaculaire trap die drie lagen met elkaar verbindt. Het interieur van de publiek toegankelijke ruimtes is ontworpen door Studio Modijefsky, dat zich liet inspireren door de

geschiedenis van het monument en door de collectie magisch realisten die het museum herbergt. Studio Modijefsky behield het ruimtelijke karakter van de koepel, maar voegde een lambrisering rondom toe voor de menselijke maat in deze hoge, monumentale ruimte. De museumwinkel en het café zijn niet door wanden van elkaar gescheiden, maar kregen ieder een duidelijke eigen identiteit en materialisering, gebaseerd op verschillende thema’s uit de museumcollectie. Een eyecatcher is de schitterende maatwerk kroonluchter, die met zijn 18 meter de volledige hoogte van de koepel benut en de verdiepingen visueel met elkaar verbindt.

Magisch Realisme

In Café Pierre is, geïnspireerd door het Magisch Realisme, een

breed palet afwerkingen en patronen toegepast. Zo omvat de opvallende bar een mix van materialen: marmer, koper, brons, geolied eikenhout, linoleum en witte craquelé tegels. Alle ruimtelijke elementen zoals de bar en zitmeubelen zijn gepositioneerd rondom de oorspronkelijke gietijzeren zuilen, die behouden moesten blijven.

Als tegenwicht voor de hoogte en het licht van de koepel, zijn de maatwerk elementen in het café donker en ‘zwaar’ gemaakt.

Om aan te sluiten bij de kleuren van de beeldentuin, is er meer groen toegepast voor de meubels naarmate je dichter bij deze tuin komt.

In de museumwinkel is de sfeer subtieler en lichter.Voor de displaymeubelen zijn glanzende materialen als glas en staal

gebruikt, in combinatie met roze tinten als achtergrond voor de getoonde objecten. Spiegelende oppervlakken en geometrische motieven op de verschillende displays geven deze zone een geheel eigen karakter.

In de activiteitenruimte op de eerste verdieping kunnen bezoekers hun creativiteit de vrije loop laten. Omdat deze ruimte voor uiteenlopende doeleinden gebruikt wordt, moest het meubilair flexibel zijn. Grote opvouwbare metalen tafels staan centraal in de ruimte, de wanden hebben houten gaatjespanelen waaraan werkstukken en gereedschappen opgehangen kunnen worden.

Nieuwe vleugel

Benthem Crouwel realiseerde de uitbreiding voor het museum in de vorm van een negentig meter lange nieuwe vleugel, met een totaal oppervlak van 1000 m2.Voorafgaand aan de

FOTO BOVEN

De museumwinkel. Alle ruimtelijke elementen zijn gepositioneerd rondom de oorspronkelijke gietijzeren zuilen, die behouden moesten blijven.

(Foto: Maarten Willemstein)

FOTO MIDDEN

De activiteitenruimte op de eerste verdieping wordt voor uiteenlopende doeleinden gebruikt.

Studio Modijefsky ontwierp hier flexibel meubilair voor.

(Foto: Maarten Willemstein)

FOTO ONDER Bij het ontwerp van de museumzalen ging het vooral om de juiste verhoudingen, en om het wegwerken van de benodigde installaties. De zalen zijn verder zo neutraal mogelijk gehouden.

Museum Arnhem

BOVEN Benthem Crouwel realiseerde de uitbreiding voor het museum in de vorm van een negentig meter lange nieuwe vleugel, met een totaal oppervlak van 1000 m2.

FOTO MIDDEN

Vanuit de beeldentuin loopt een brede tribunetrap omhoog naar een terras, dat overgaat in een uitkragend balkon.

FOTO ONDER

Het prachtige uitzicht is vanaf dit balkon ook zonder museumkaartje te bewonderen.

bouw moesten twee bestaande vleugels wijken.Van der Made: “Er zijn in de loop der jaren verschillende uitbreidingen gedaan. In 1956 voegde Frits Eschauzier een nieuwe vleugel toe. De hoofdingang, die oorspronkelijk aan de kant van de Utrechtsestraat lag, is in de jaren 70 naar de zijkant van het gebouw verplaatst.” Pas bij een verbouwing in 2000 door Hubert Jan Henket kwam deze weer op zijn oorspronkelijke plaats terecht. Toen zijn ook een tweede vleugel en een museum café toegevoegd.Van der Made: “Deze vleugel splitste de beeldentuin in tweeën. Wij hebben de toegevoegde vleugels gesloopt, om het oorspronkelijke gebouw in ere te herstellen.” Voor de nieuwbouw keek Benthem Crouwel aanvankelijk naar ondergrondse uitbreiding, legt Van der Made uit: “We wilden drie ondergrondse museumzalen maken maar daarmee ging het mooie uitzicht verloren, bovendien zouden bezoekers telkens van boven naar beneden moeten lopen. Omdat we ook de stuwwal intact wilden houden, besloten we om aan de westelijke zijde drie zalen achter elkaar bovengronds te situeren. Op die manier hebben we het uitzicht teruggebracht.” Dit uitzicht is ook zonder museumkaartje te bewonderen: vanuit de beeldentuin loopt een brede tribunetrap omhoog naar een terras, dat overgaat in een uitkragend balkon. De zaal aan de kant van de Utrechtseweg vormt een ontmoeting tussen oud- en nieuwbouw. “Deze zaal is bereikbaar voor vrachtwagens, zodat we meteen de logistieke expeditie vraag hebben opgelost.”

82.000 tegels

De nieuwe vleugel kraagt maar liefst vijftien meter uit vanaf de rand van de stuwwal, en kwam tot stand door middel van een staalconstructie.Van der Made “Voor deze uitbreiding hebben we de staalprijs gewonnen, omdat de bouwwijze van de uitkraging zo complex en vernieuwend was, en het staal uiteindelijk niet te zien is.”Voor de afwerking zijn 82.000 handgemaakte tegels gebruikt, ontwikkeld in samenwerking met Koninklijke Tichelaar. “We hebben natuurlijk verschillende gevelafwerkingen voor de uitbreiding onderzocht. Door een al te gladde afwerking zou de gevel te ongenaakbaar worden. Uiteindelijk

Museum Arnhem CULTUUR

FOTO

BOVEN

Plattegrond begane grond.

FOTO ONDER

Voor de afwerking van de nieuwe vleugel zijn 82.000 handgemaakte tegels gebruikt, ontwikkeld in samenwerking met Koninklijke Tichelaar.

hebben we gekozen voor de tegels, omdat deze door hun fijnmazigheid de menselijke maat geven.” De tegels zijn allemaal verschillend, en Benthem Crouwel paste de kleuren aan op de omgeving: aan de kant van de stuwwal heeft de gevel aardse tinten, aan de kant van de rivier zijn blauw- en grijstinten toegepast. “Daar tussen lopen de lange gevels in kleur in elkaar over. We hebben samen met Tichelaar gezocht naar de juiste kleuren en dieptewerking in het glazuur. We hebben ramen als snedes in de gevel gemaakt, waarbij de raamkaders ook zijn afgewerkt met tegels.”

De uitbreiding heeft een tweelaagse kelderverdieping, die verzonken ligt in de stuwwal. In de bovenste laag bevinden zich de kantoren. Deze hebben ramen, die van buitenaf amper opvallen maar opgaan in het hier toegepaste grof metselverband.

Gastvrij museum

Bij het ontwerp van de museumzalen ging het vooral om de juiste verhoudingen, en om het wegwerken van de benodigde installaties. In de vorige vleugels concurreerde het adembenemende uitzicht met de kunst in de zalen. Om te zorgen dat in de nieuwe uitbreiding alle aandacht naar de kunst gaat, maakte Benthem Crouwel tussen de zalen ruimtes die door de glazen puien volop zicht op de omgeving bieden. In de zalen zelf worden bezoekers nu niet meer ‘afgeleid’ door architectuur of omgeving.Van der Made: “Wij wilden de zalen zo neutraal mogelijk laten zijn. De nieuwe zalen en de ruimtes er tussen hebben een betonvloer. De kaders tussen de zalen hebben we met hout afgewerkt, zodat je je bewust bent van de overgangen.”

Dankzij de bijzondere ligging van de nieuwe uitbreiding en het openen van de koepel gaat het museum op verschillende manieren een dialoog aan met de omgeving: met de stuwwal en zijn begroeiing, met het uitzicht over de stad en de rivier en natuurlijk met de beeldentuin. Hiervoor maakte Karres en Brands een eigentijds ontwerp, waarbij de monumentale bomen behouden bleven. Door de beeldentuin net als de ontvangstruimte vrij toegankelijk te maken, geeft het museum deze plekken terug aan het publiek en wordt zo meer dan ooit tevoren een gastvrij museum voor iedereen.

www.benthemcrouwel.com www.studiomodijefsky.nl

Een nieuwe manier van ontwerpen

Dit najaar vond in Huis de Wiers in Nieuwegein N’EXT plaats – een event van creatieve ‘design-activisten’ die hun gezamenlijke producten, kennis, kunde en netwerk delen –op zoek naar oplossingen voor een nieuwe vorm van leven en werken in dit sterk veranderende tijdperk. N’EXT is een initiatief van interieurarchitect Odette Ex van Ex Interiors in samenwerking met verschillende toonaangevende Nederlandse fabrikanten en ontwerpers, zoals Lensvelt, Moduplus, Verwol, Desso/Tarkett, Rofa en i-did.

De meerderheid van de wereldbevolking vult haar werkdagen steeds flexibeler en meer hybride in. We lijken op zoek te zijn naar een nieuwe balans in ons dagelijks leven, waarin natuur, welzijn en gemeenschapszin steeds belangrijker worden. N’EXT gelooft erin dat alles met elkaar is verbonden. Dit vraagt om een bewuste relatie tussen mens, architectuur, natuur, techniek en ruimte. Hoe kunnen we de hedendaagse technologie en circulair bouwen verbinden met de natuur? Een antwoord hierop vormt het N’EXT concept – werken op kantoor als een vorm van buitenleven, met het gevoel van vrijheid en in harmonie met de natuur.

Dankzij de samenwerking tussen Odette Ex en de fabrikanten en ontwerpers zijn verschillende producten ontwikkeld die hieraan tegemoet komen – de N’EXT Products. Hierbij zijn modulariteit, flexibiliteit, circulair design een respect voor de

natuur vanzelfsprekende uitgangspunten. Zo probeert N’EXT een aanzet te geven aan een nieuwe manier van ontwerpen, waarbij ook de combinatie van mannelijke en vrouwelijke energie meer in evenwicht is. De N’EXT Products waren te zien op het plein voor Huis de Wiers, dat was omgetoverd tot een weldadige groene oase.

Het N’EXT concept en de producten zijn ontstaan uit het gevoel en het verlangen naar mooie samenwerkingen, en niet slechts met als doel een nieuw product te creëren. Samenwerkingen die gelijktijdig naast elkaar zijn ontstaan en met N’EXT een overlap krijgen – wat het resultaat nog bijzonderder maakt.

www.n-ext.nl

FOTOGRAFIE Alexander van Berge

Relinde van der Horst (links, 1992, Zwolle) en Sylwia Kolodko (rechts, 1989, Bialystok) zijn interieurontwerpers bij EGM interieur. Dagelijks verwonderen zij zich over het vak dat ze liefhebben en met passie uitvoeren om mensen een prettige plek in een gezond gebouw te bieden. Hun werkveld is breed, met onder meer ontwerpen voor kantoren, scholen, ziekenhuizen en ambassades waarbij verrassende interieuroplossingen, veeleisende opdrachtgevers, innovatieve materialen en hightech technologieën haast als vanzelf stof opleveren voor deze column. Sylwia en Relinde schrijven bij toerbeurt.

Een icoon graag

Door het glas van een witte, elegante, kamerbrede pui zien we over de robuust geplaveide oprit een tot in de puntjes verzorgde dame en heer aan komen wandelen. Een mooi aluminium greepdetail komt van zeer dichtbij in focus. De camera volgt het stel langs een fraai geplaatste boom, opgenomen in een ronde bak en uitgevoerd als bank om even te zitten. Ze schuift de pui open en samen lopen ze door een open, witte en doorwaadbare ruimte. De camera volgt van dichtbij. Alle meubels staan precies goed en door een tweede elegante pui zwaait het beeld richting de achterliggende patio met zwembad. De architectonische droom van modern leven anno 1960 vastgelegd in een scène van de tv-serie ‘Mad Men’.

In het tv-programma ‘Krabbé zoekt Kahlo’, wordt Frida’s eerste ontmoeting met het buitenhuis Falling Water van de hand van architect Frank Lloyd Wright beschreven. Een alomvattende ervaring, waarbij de toeschouwer ervan, zo ook kunstenares Kahlo, niet neutraal kan blijven. Haar raakte het hoe de mens samenkomt met de natuur in de vorm van dit huis dat de waterval opslokt en weer uitspuwt. Je ziet en hoort het water binnenstromen. In vervoering van het huis zegt Jeroen Krabbé zelf nog “Alles is mooi.”

Deze zomer ging een collega op vakantie naar Californië in Amerika. Het was zijn lang gekoesterde wens om dan ook één van de heel speciale woningen aan de Westkust te bezoeken. Na een e-mailtje en met wat geluk ging hij op bedevaart naar het huis van ‘the Big Lebowski’, de Sheats-Goldstein Residence van architect John Lautner in Los Angeles. Het interieur loopt naadloos over in het exterieur, oorspronkelijk letterlijk, zónder glazen pui. Binnen en buiten worden zo één onder het grote, karakteristieke gevouwen dak. Op geen enkel punt in het ontwerp maakte de architect compromissen. Mijn collega plofte neer op de bank waar ‘the Dude’ had gezeten. Als vanzelf voelde hij zich opgenomen in de filmscene. Uiteraard liet hij zichzelf fotograferen, voor later. Alleen de wollen sweater en een paars T-shirt ontbraken.

Dit zijn drie voorbeelden van een intense, diep gevoelde architectonische ervaring, beschouwd door een filmmaker, een kunstenaar en een architect.

Als ontwerper verlang je er heimelijk naar om iedere keer als je een nieuw werk begint een dergelijke kwaliteit, uniciteit, te raken. Waar de ontworpen ruimtes, gekozen materialen en de positionering van functies zo samenkomen dat een ‘gesamtkunstwerk’ ontstaat. Je krijgt het als gedachte al mee in de studie: wees bijzonder, maak vooral uniek en origineel werk, liefst zoals er nog geen van bestaat. Ruimtes met een geest die een plek verheffen tot een bezielde ruimte. Je hebt immers alleen een architect nodig als je meer verlangt dan een verzameling functionele ruimten met pragmatische oplossingen en materiaaltoepassingen.

Echter, vaak is het hedendaagse resultaat iets wat ‘icoon’ is gaan heten. En daarmee krijgt het ‘magische’ iets reproduceerbaars. Een oefening die herhaald kan worden. In toekomstplannen lees ik dan bijvoorbeeld “Het stedenbouwkundige plan staat hier een icoon toe”, of “Opdrachtgever is op zoek naar een icoon”.Vaak streven ontwerpers hier zelf ook naar, in de zucht om beroemd te worden of op te vallen. Anders te zijn dan anderen maakt dat je je onderscheidt.

Eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de meeste ontwerpers weten dat het op voorhand niet te voorspellen is. Het is niet eenvoudig te bepalen wanneer de dingen zo goed samenkomen dat in het resultaat deze magische, bezielde ervaring ontstaat. En zelfs dan is het de gebruiker, of bij omvangrijke publieke gebouwen soms de pers en het publiek, die dit eindoordeel vellen. Waar ik wel zeer in geloof is dat vooral het echte vakmanschap, waar de dingen die met liefde en aandacht zijn gemaakt, een dergelijke ‘ziel’ meekrijgt.Van ons mag verwacht worden dat wat we doen altijd met vakmanschap en intrinsieke motivatie en betrokkenheid tot stand komt. Met een nieuwsgierigheid om de logica én de ziel ervan te ontdekken. Zoals een Japans theeritueel. Het alledaagse wordt verheven tot kunst door speciale aandacht en het bewuste cultiveren van schoonheid.

Daniël van den Berg Dordrecht, december 2022

Daniël is eenmalig gastcolumnist, hij is partner-architect bij EGM architecten en leidt daar het EGM interieurteam.

Oplossingen voor de veranderende werkwereld

Orgatec – van 25 tot en met 29 oktober –voldeed volgens organisator Koelnmesse ruimschoots aan de verwachtingen, en maakte zijn reputatie als dé beurs voor de moderne werkende wereld meer dan waar.

Het was de eerste Orgatec in vier jaar, en tevens de eerste beurs voor de projectmarkt die sinds het begin van de coronapandemie gewoon op de ‘eigen’ data plaatsvond. Hoewel de Orgatec misschien iets kleiner was dan vorige keer, waren er nog steeds 686 bedrijven uit 43 landen vertegenwoordigd. De bezoekers – zo’n 45.000 – kwamen uit meer dan 130 landen, waarbij (uiteraard) Russen en Chinezen grotendeels ontbraken. Wie er was, was enthousiast, en de sfeer op de beursvloer was elke dag aangenaam dynamisch.

Gumpo uit Dingolfing bij München ontwerpt en produceert op duurzame wijze gebruiksvriendelijke meubelen voor dynamische werkomgevingen. Een voorbeeld is deze pony – een combinatie van een mobiele poef en een werktafel die zich intuïtief laat gebruiken. Je kunt er zijdelings of direct achter het tafeltje op plaats nemen, en pony als bureau gebruiken. Het ronde blad kan excentrisch worden gedraaid om de afstand met de zitting aan te passen. Dankzij zwenkwieltjes kan pony eenvoudig worden verplaatst en in een groep worden gebruikt voor spontane communicatie. pony is vrijwel geheel met de hand van hout en multiplex gemaakt en verkrijgbaar in zes finishes. Het laatste geldt ook voor de stoffering van de zitting, vervaardigd van gerecycled plasticafval. Behalve op de werkplek is pony ook te gebruiken in bijvoorbeeld hotels of restaurants en thuis. www.gumpo.de

De stand van DUM kreeg de prijs voor ‘Best Use of

tijdens de speciale Orgatec-editie van de FRAME Awards. Volgens de jury blonk “de stand uit in het naar binnen lokken van mensen.” De stand was opgedeeld in vier kleuren, die verwijzen naar een bepaalde stemming. Zo wordt groen gebruikt om het geheugen en het concentratieniveau positief te beïnvloeden, terwijl het neutrale grijs fungeert als een rustige tegenhanger voor de prikkels van de hectische buitenwereld. Roze past bij creativiteit en speelsheid, en geel vertegenwoordigt levendige energie en het overgaan tot actie. De vier kleuren hebben alle een plek in het moderne kantoor, waarvan de ruimtes variëren van vergaderkamers en stilteplekken voor geconcentreerd werken tot informele ruimtes voor vermaak. DUM voorzag niet de stand zelf van kleur, maar gebruikte de duurzame interieurproducten uit de eigen collectie om een levendige en kleurige omgeving te scheppen. De Dum Fades tapijten markeerden de verschillende kleurthema’s, er stonden meubelsets in corresponderende tinten, en de indrukwekkende Dum Dips gordijnen liepen vanaf het vijf meter hoge plafond tot aan de vloer. www.dumoffice.com

Er is zoals bekend door de pandemie een hoop veranderd in werkomgevingen, en het aanbod op Orgatec kwam daar op verschillende manieren aan tegemoet. Thuiswerken en op afstand vergaderen worden steeds meer de norm, en het kantoor moet daarom niet alleen flexibeler, maar ook aantrekkelijker zijn – zodat mensen er (in ieder geval een paar dagen per week) graag komen, om te vergaderen, ideeën uit te wisselen en onder elkaar te zijn.Veel fabrikanten introduceerden producten waarmee kantoren (en andere projecten) flexibel, mobiel en met een warme, kleurrijke en huiselijke ‘touch’ kunnen worden ingericht, om omgevingen te creëren die uitnodigen tot samenzijn. Ook privacy en afscheiding zijn gewenst, en daarvoor was er een royaal aanbod aan ruimteverdelers. Wie op kantoor komt, moet natuurlijk goed en gezond kunnen zitten. Daarvoor is Orgatec eveneens de beurs bij uitstek, met de nieuwste ergonomische bureaustoelen en andere verantwoorde zitoplossingen.

Andere belangrijke thema’s waren ten slotte duurzaamheid en circulariteit: voor steeds meer producten worden recyclebare en gerecyclede materialen gebruikt, en materialen die duurzaam zijn verkregen en zo weinig mogelijk schade aan het milieu toebrengen.

In 2024 is de volgende Orgatec, van 22 tot en met 26 oktober. www.orgatec.com

Colour’

Bij Johanson Design waren ook de lampen van het Zweedse Noon te zien, waaronder deze door Alexander Lervik ontworpen Ori – een ‘herrijzenis’ van zowel de bekende Anglepoise lamp uit de jaren 30 als de lampen van rijstpapier die vooral in de jaren 70 populair waren. De binnenkant van de Ori is geheel gevuld met kleine leds, die een gelijkmatig verspreid licht geven. De lamp is gemaakt van een composiethars in drie verschillende lagen rond een metalen draadframe. Ori is er alleen in wit, maar in drie maten – Piccolo (S) en Medio (M) als bureaulamp en Piantana (XL), een reusachtige versie als vloerlamp. www.noonlight.se

LIV van Blå Station, ontworpen door Ola Giertz, is een kleine tafel die lijkt op een kleine sculptuur, maar ook doet denken aan een mimetisch design dat een gezicht voorstelt. Het heldere grafische ontwerp is in ieder geval meer dan de som der delen: een cilinder voor de stabiliteit, een rechthoek met geronde hoeken voor hoogte en een rond tafelblad – alle in perfecte balans met elkaar. LIV is Zweeds voor leven, en zal met zijn ontwerp elke plek doen opleven – bij een bank of bureau, of vrijstaand in de ruimte. LIV is er in eiken- of essenhout en in verschillende beitskleuren. www.blastation.com

De Hide van Intuit by Softrend uit Estland is als een knus nest waarin je je in kantooromgevingen even kunt verstoppen – bijvoorbeeld om even na te denken of geconcentreerd te werken, of je aan de blikken van je collega’s te onttrekken. Een gordijnachtig, huiselijk scherm zorgt daarbij voor afscheiding, naast de comfortabele zitting kan een handig houten tafeltje of opbergelement met legvlak worden bevestigd. Dankzij het modulaire design kunnen het scherm, de zitting en het houten element in verschillende richtingen aan het frame worden gekoppeld. Het ranke frame staat op poten van gepoedercoat staal met eronder wieltjes, zodat de Hide eenvoudig kan worden verplaatst naar elke gewenste plek – bijvoorbeeld voor het raam als je uitzicht wilt, of met je rug naar je rumoerige collega’s. De Hide is er in twee breedtes (80 en 116 cm), de hoogte is steeds 135 cm en de diepte 83 cm. Daarbij is er keuze uit van de stoffen uit de Intuit Furniture Cover Collection. Hide is ontworpen door Pent Talvet van designstudio Iseasi. www.intuitoffice.com

Arco ontwikkelde samen met HofmanDujardin de flexibele tafel Move, die gemakkelijk kan worden gekoppeld om steeds veranderende, intuïtieve en speelse werkomgevingen te creëren. Het kunnen aanpassen van de werkomgeving, waarbij verschillende disciplines, zowel in kleine als in grote teams, kunnen samenwerken wordt steeds belangrijker. De Move combineert de functionaliteit waar deze nieuwe vormen van werken om vraagt met Arco’s vakmanschap. De Move is er in een lage en hoge variant en kan worden voorzien van wielen en onzichtbare magneten, die het nog eenvoudiger maken om speelse configuraties te maken. De poten en het frame zijn gemaakt van massief hout. Het driehoekige blad is verkrijgbaar in semi-massief hout, fineer of HPL. Zoals elke Arco tafel wordt de Move in Nederland geproduceerd, met gecertificeerd hout (FSC/PEFC/ STIP) en lak op waterbasis. www.arco.nl

Bloon Paris presenteerde deze ergonomische ‘zitbal’, een alternatief voor een bureaustoel dat ervoor zorgt dan je vanzelf je rug recht en een goede werkhouding aanneemt. De opblaasbare design-zitbal wordt met een bijgeleverde pomp gevuld, waarbij je zelf de hardheid kunt bepalen. Doordat de bal Is gevuld met lucht, zit je nooit helemaal stil – waardoor je spieren ongemerkt steeds aan het werk zijn. Zo wordt de druk op de nekspieren verlaagd en worden de diepere spieren in de rug geactiveerd. Dit vermindert niet alleen rugen nekklachten, maar zorgt ook voor een optimale bloeddoorstroming. Dankzij een band is de Bloon Paris zitbal gemakkelijk verplaatsbaar. De zitbal wordt met de hand gemaakt in Portugal en gemaakt van duurzame en milieuvriendelijke materialen en stoffen. De ademende hoes van polyester is wasbaar en verkrijgbaar in tal van stoffen en kleuren, maandelijks komen er nieuwe bij. www.bloon-paris.fr / www.uni-store.nl

Orgatec 2022 BEURZEN

Humanscale onthulde de Path – volgens het bedrijf ‘s werelds duurzaamste bureaustoel. De door Todd Bracher en de Humanscale Design Studio ontworpen Path bestaat uit bijna tien kilo gerecycled materiaal, waaronder teruggewonnen visnetten, gebruikte plastic PET-flessen en postindustrieel materiaal. Path is de derde generatie in de collectie van ‘Ocean’ stoelen en de nieuwste bijdrage in Humanscale’s missie om een positieve impact te hebben op de aarde. Path straalt warmte uit en het slanke, ronde silhouet past perfect in zowel een kantoor- als thuiswerkomgeving. Het speciaal voor Path ontworpen kleurenpalet van Revital textiel is geïnspireerd op warme, elegante en neutrale tinten die de schoonheid van de natuur naar de werkplek brengt. Humanscale zet zich in voor het welzijn van de mens en de planeet. Inmiddels zijn 26 producten, die meer dan 60% van de verkoop vertegenwoordigen, gecertificeerd als klimaat- , water- en energiepositief door de Living Product Challenge (LPC) van het International Living Future Institute. Naast het gebruik van gerecyclede materialen, elimineert Humanscale chemicaliën die op de ‘Red list’ van coatings, afwerkingen en additieven staan. Ook wordt per product een ‘Declare-label’ afgegeven –een ‘ingrediëntenlijst’ die volledige transparantie biedt over het gebruik van grondstoffen en materialen, zodat de gebruiker goed geïnformeerd en met volledig vertrouwen tot aankoop kan overgaan. www.humanscale.com

Werkomgevingen krijgen steeds vaker een huiselijke uitstraling waar mensen zich net op zo op hun gemak voelen als thuis. Deze benadering was de basis voor CoMeet van Klöber, een collectie ‘Coffee and Meeting’ stoelen die communicatie en samenwerking stimuleert. De vriendelijk ogende CoMeet past in elk interieur zonder dominant te zijn – niet alleen op kantoor, maar ook in bijvoorbeeld lounges en cafés. CoMeet er is in zestien varianten, met verschillende soorten materialen, kleuren en onderstellen. De zitting en rugleuning zijn gemaakt van met glasvezel versterkt polypropyleen, in zwart, puur-wit, groen, blauw en grijs – kleuren die zijn geïnspireerd op de streek rond het Bodenmeer, de ‘geboortestreek’ van Klöber. De rugleuning is optioneel verkrijgbaar in een PET non-woven materiaal. CoMeet is er met een stalen slede-onderstel en een frame met vier poten, de laatste zijn er in naturel eiken en zwart gebeitst beuken. Er is tevens een barkruk met vier poten of een slede-onderstel. Ontwerp: Jörg Bernauer. www.kloeber.com/be/nl

Wallstreet van Casala is een modulaire ruimteverdeler die een open ruimte in meerdere zones verdeelt, voor individuele en groepsactiviteiten – zoals ontmoeten, lunchen, werken en loungen. Ook ruimtes als een breakout area, garderobe en coffee corner zijn met Wallstreet goed te realiseren. Daarnaast creëert Wallstreet visuele elegantie en verbeterde akoestische prestaties. Wallstreet is er in meerdere hoogtes en breedtes en kan zo eenvoudig worden afgestemd op het gewenste privacy niveau. Wallstreet bestaat uit lineaire opstellingen, waarmee gemakkelijk L-, T- en X-vormige configuraties kunnen worden gegenereerd. De eindpanelen hebben een duidelijk herkenbare afgeronde hoek en worden voorzien van een stalen standaard. Wallstreet kan worden uitgebreid met een jashanger met ophangfunctie aan beide zijdes. Kruisconfiguraties kunnen voorzien worden van wandplanken. Hierbij is er keuze in diverse standaard poedercoatkleuren uit de Casala collectie. Het ontwerp is van Kateryna Sokolova. www.casala.com

Johannes Foersom en Peter Hiort-Lorenzen ontwierpen voor Lammhults Atlas Air – een serie werkstoelen in een eigentijdse versie van een klassieke designcategorie. Kenmerkend zijn de elegante vorm en de ranke belijning, de slijtvaste en luchtige mesh-zitting (verkrijgbaar in vier kleuren) biedt een hoog zitcomfort.

Atlas Air is ontworpen met het oog op circulariteit: de duurzame stoel bevat geen composieten, heeft een lichtgewicht frame van gerecyled aluminium, en om reparatie, onderhoud en uiteindelijk recycling te vereenvoudigen, zijn alle componenten demonteerbaar.

Atlas Air is er met vier poten op glijders en met een vijfpoots in hoogte verstelbaar frame op wieltjes. Er is ook een versie met een gewatteerd kussen in stof of leer. www.lammhults.se

Hanglamp Plivello van het Deense Le Klint, ontworpen door Christian Troels, is een speelse en eigentijdse interpretatie van de klassieke, getrapte kroonluchter. De naam is een combinatie van het Italiaanse woord livello (vlak) en het Franse pli (vouw). Met zijn ontwerp wilde Troels onderzoeken hoe een vleugje historie zich laat overzetten op eenvoudig gevouwen papier in organische vormen. Doordat de Plivello uit meerdere niveaus bestaat ontstaat een aangenaam licht, de open binnenstructuur geeft de lamp een verfijnde uitstraling. De Plivello is gemaakt van FSC-gecertificeerd papier met een frame van aluminium, en verkrijgbaar in verschillende afmetingen. www.leklint.com

Esitt van het Spaanse Inclass is een professioneel nieuw stoelconcept met een volledig gestoffeerde rugleuning en tal van verborgen ergonomische elementen. De comfortabele stoel laat zich prima integreren in werkomgevingen met een warme, huiselijke uitstraling, zonder concessies te doen aan de ergonomie en de internationaal geldende eisen. Zo heeft Esitt een innovatief geïntegreerd synchroonmechanisme dat geen afbreuk doet aan de tijdloze elegantie en de subtiele belijning van de stoel. Esitt is ontworpen in samenwerking met Alegre Design. www.inclass.es

Dice van Johanson Design is zowel poef als bijzettafel. Het door designduo Böttcher & Kayser ontworpen hybride concept combineert beide functies in een ingenieus kubusvormig meubel. Dice heeft een gestoffeerde zitting aan één kant, en een lichtgewicht geperforeerd tafelblad aan een andere kant – door het meubel als een dobbelsteen te ‘gooien’, wordt de gewenste functie verkregen. De geronde hoeken geven Dice daarbij een vriendelijke, uitnodigende uitstraling. Het metalen frame is er in vele kleuren, net als de stoffering. www.johansondesign.com

Stoel Chairik van het Deense Montana is een veelzijdige stapelbare sledestoel met een heldere, eigentijdse uitstraling. Chairik is gemaakt van een 100% gerecycled materiaal dat voor 20% bestaat uit gerecycled glas en 80% gerecycled polypropyleen; de glasvezels zorgen daarbij voor stevigheid en comfort. Het enige dat wordt toegevoegd is de kleur: Chairik is er onder meer in de Montana kleuren snow, mushroom, amber, beetroot, flint, parsley, antraciet en zwart. Frame en zitschaal kunnen worden uitgevoerd in dezelfde kleuren, of worden gemixt voor een speelsere, meer persoonlijke look. Chairik is ontworpen door Erik Magnussen. www.montanafurniture.com

Extremis verwelkomde bezoekers in een dynamisch ingerichte ‘ideeënbrouwerij’, waar de ‘tools for togetherness’ werden getoond – een uitgebreide office-collectie waarmee de werkplaats kan worden omgetoverd tot inspiratieplek, en de vergaderruimte tot ontmoetingsoord. Een voorbeeld van zo’n ‘tool’ is AMAI – bedoeld voor de werkplek, de buitenruimte, en alles daartussen. De flexibele en verstelbare tafel kan worden aangepast aan elke bijeenkomst, zowel binnen als buiten, voor werk of ontspanning, en zittend of staand werken. Het blad kan op twee hoogtes tussen twee A-vormige frames worden geplaatst, en in een handomdraai van zit- naar stahoogte worden gebracht. De frames kunnen worden voorzien van onder meer dimbare led-verlichting, stopcontacten en USBC-verbindingen. Op Orgatec werd een ‘paranoise’ versie getoond, met een luifel gemaakt van een akoestische stof van Kvadrat, die buiten uiteraard ook tegen de zon beschermt. AMAI is een ontwerp van Dirk Wynants. www.extremis.com

Orgatec 2022 BEURZEN

Cascando pakte groots uit met Patio – een door Robert Bronwasser ontworpen brede reeks ruimteverdelers waarmee open ruimtes kunnen worden getransformeerd in hybride oases voor werken, ontspannen en teambijeenkomsten. Doel is het verhogen van de productiviteit, verbinding en het welzijn van zowel teams als individuen. Patio bestaat uit lichtgewicht tweeen driedimensionale aluminium frames, die snel en eenvoudig kunnen worden gekoppeld en waarmee gemakkelijk aanpasbare, mobiele hoek- en wandconfiguraties kunnen worden gecreëerd. De frames kunnen worden uitgerust met onder meer gestoffeerde en akoestische panelen, gordijnen, whiteboards, plantenbakken, legplanken voor tijdschriften, opbergvakken en videoschermen. De opvouwbare frames zijn uitgerust met scharnieren en wielen, wat de flexibiliteit nog eens verhoogd. www.cascando.com/nl

Genaya van Kusch+Co is een nieuwe modulaire soft seating serie die zich eenvoudig laat aanpassen aan elk soort ruimte. Het flexibele systeem bestaat uit zacht geronde, geometrische zitmodules, waaraan ook akoestische schermen kunnen worden bevestigd. Met Genaya kunnen haast eindeloos comfortabele zitoplossingen worden gecreëerd, in onder meer lobby’s en wachtruimtes. Genaya is een ontwerp van brodbeck | koepp design. www.kusch.com

Industrial Facility, het Brits-Amerikaanse designduo Sam Hecht en Kim Colin, ontwierp voor Thonet de S 220 – een nieuwe stoel die het DNA, de vormentaal, het materiaalgebruik en het technische erfgoed van het bedrijf weerspiegelt, en vertaalt naar een ultramoderne variant. De lichte, stapelbare stoel heeft een ergonomische zitschaal van voorgevormd multiplex, waarbij de technologische mogelijkheden van het werken met dit materiaal tot het uiterste zijn benut. De ingetogen, organische zandloper-vorm van de zitschaal met zacht geronde voorzijde biedt optimaal comfort en de juiste ondersteuning, en voorkomt druk tegen de bovenbenen bij het zitten. De S 220 heeft een stalen buisframe en is er ook met armleuningen van gebogen hout, als S 220 F. Bron van inspiratie was de iconische Thonet 214 stoel van gebogen hout. De vertrouwde en tegelijkertijd moderne vormgeving maakt de S 220 geschikt voor zeer uiteenlopende omgevingen, zowel in projecten als thuis. www.thonet.de

Een van de blikvangers op de stand van het Spaanse Enea was deze in hoge mate stapelbare tafel Tema – bedoeld voor multifunctionele ruimtes die snel moeten getransformeerd van bijvoorbeeld een onderwijs- of trainingslokaal tot een open ruimte voor een yogaklas – en omgekeerd. Tema is een ontwerp van Estudi Manel Molina. www.eneadesign.com/en

Code van het Italiaanse True Design is een comfortabel en flexibel zitsysteem dat bestaat uit kleine en grote poefs in heldere, geometrische vormen, die kunnen worden gecombineerd met rugleuningen en geïntegreerde tafeltjes. De poefs kunnen los worden geplaatst, maar ook op talloze manieren worden geschakeld, wat het systeem geschikt maakt voor vrijwel elk soort ruimte. Bovendien is Code is er ook met een speciale stoffering voor buitengebruik – als Code Out. Ontwerp: Parisotto+Formenton. www.truedesign.it/en

Een van de grote afwezigen op Orgatec was Wilkhahn, dat wel een presentatie had in een pop-up lounge in het Keulse designhotel The Qvest Hideaway. Hier was een nieuwe variant van de kuipstoel Yonda te zien, de Yonda Lounge – een serie loungefauteuils voor onder meer recepties, lobby’s en thuis. De eveneens door neunzig°design ontworpen Yonda Lounge heeft een volledig gestoffeerde, ergonomische zitschaal met geïntegreerde armleuningen. Voor extra comfort zorgen de drie zones van de rugleuning met geïntegreerde hoofdsteun. De fauteuil is er met slede-onderstel, draaibare vierpunts aluminium kruisvoet en semiovale eiken poten. Bij de Yonda Lounge zijn twee bijzettafels, een gestoffeerde poef en een ottomane op slede-basis verkrijgbaar. Net als de originele Yonda is de fauteuil vervaardigd van louter duurzame materialen. www.wilkhahn.com

Wagner heeft een vaste stand in Design Post Köln, maar was ook de beursvloer vertegenwoordigd – met een presentatie van het #wagnerdesignlab op de lange boulevard langs de beurshallen. Hier was onder meer de door de beroemde ‘star architect’ en productdesigner Hadi Teherani ontworpen W3D te zien, een volledig 3D-geprinte ‘active hocker’. De W3D heeft een afgerond voet- en zitvlak, wat zorgt voor een ergonomische zit waarbij je steeds in beweging blijft. Zo ondersteun en versterk je je rugspieren – geheel volgens het motto van Wagner Living: ‘Move your life’. De hocker is gemaakt van 100% recyclebaar bio-kunststof en verkrijgbaar in drie hoogtes, in zwart, wit, zand- en moskleur. www.wagner-living.de

Onder het motto ‘Nieuwe werkomgevingen’ presenteerde Palmberg een aantal oplossingen voor de eigentijdse, toekomstgerichte werkomgeving. Voorbeeld is dit P5 Flex-systeem, een mobiele variant van het rekkensysteem P5, met stabiele wielen, verplaatsbare tafels, royale werkoppervlakken en whiteboards – voor gebruik in bijvoorbeeld agile groepen, bij informele vergaderingen of brainstormrondes. In combinatie met elementen van polyestervlies, zoals laden, kleppen, garderobe-eenheden, prikborden en boxen, creëert P5 moderne opbergruimte voor alle behoeften. Daarbij oogt het rekkensysteem nooit zwaar, biedt het aangename doorkijkjes, en verdeelt het ruimtes op een transparante manier. www.palmberg.de/nl

Bij Sedus stond alles in het teken van eigentijdse werkomgevingen, waar zowel individuen als teams elkaar kunnen ontmoeten en samenwerken in een aangename, uitnodigende sfeer. Dat ook een bureaustoel hier aan bij kan dragen liet Sedus zien met de nieuwe se:kit – een uiterst flexibele en modulaire bureaustoel in een nieuwe aantrekkelijke vormentaal. De se:kit kan naar wens individueel worden samengesteld met verschillende modulaire elementen, die eenvoudig en vrijwel alle zonder gereedschap kunnen worden gekoppeld. Van de neksteun tot de zwenkwieltjes, van de kleur van het membraan of de volledige stoffering tot het mechaniek – vrijwel alle componenten kunnen individueel worden gekozen en gecombineerd tot de gewenste bureaustoel. Bij deze hoge mate van flexibiliteit hebben alle opties één ding gemeen: het resultaat is steeds een stoel die voldoet aan de hoogste ergonomische eisen. Een flexibel element in de rugleuning zorgt voor optimale ondersteuning van de rug bij elke beweging. De comfortzitting van de se:kit heeft een standaard hoogte van 55 mm, voor extra zitcomfort is er optioneel een zitting met een hoogte van 65 mm. De duurzame zithoogteverstelling (met 30 jaar garantie) werkt ook bij wisselende gebruikers vrijwel slijtagevrij. In de onderste instelling zorgt deze voor een zacht ‘inveren’ tijdens het zitten, waarbij de rug wordt ontzien. Een doordachte keuze in materiaal- en stofcombinaties en de kleuraccenten completeren het totaalbeeld. Daarbij is de stoel zeer duurzaam: een groot deel van het materiaal is recycled en recyclebaar, dankzij scheidbare en verwisselbare componenten. www.sedus.com/nl

Perfecte setting voor design en functie

www.bero-agencies.com / www.dietiker.com

De filigrane vormtaal van de LANTA-tafelfamilie van het Zwitserse merk Dietiker biedt de perfecte setting voor design en functie. Hoogwaardige materialen maken het nieuwe tafelprogramma optimaal. Belangrijke kenmerken zoals voldoende beenruimte en rolstoeltoegankelijkheid worden geboden door slimme afmetingen en plaatsing van de tafelpoten. Naast de standaardmaten zijn er op verzoek ook speciale grote en extra lange uitvoeringen leverbaar, met behoud van stabiliteit en uitstraling. De LANTA-tafel met tafelpoten in massief beuken of eiken is gebeitst met Dietikers standaard beitscollectie. Het tafelblad is verkrijgbaar in berken multiplex, het oppervlak in HPL of in beukenfineer. De tafels zijn verkrijgbaar als rechthoek, vierkant en rond. Ook als countertafel, statafel en salontafels in twee hoogtes. LANTA wordt in de Benelux en Scandinavië voor het Zwitserse merk Dietiker op de markt gebracht door Bero Agencies.

Ingetogen en opvallend

www.artifort.com

Interactie, vergaderen, communicatie en teamwork zijn bij veel activiteiten in de moderne werkomgeving niet meer weg te denken. Met Beso Table van ontwerper Khodi Feiz komt Artifort aan deze eisen tegemoet. Hoogwaardige materialen en een verfijnde constructie zijn het fundament van de Beso Table. Met een ruime keuze aan tafelbladopties, elektrificatie-oplossingen, poedercoat-kleuren voor de metalen tafelpoten en de massief eikenhouten tussenbalk is een ontwerp gecreëerd dat ingetogen is en tegelijkertijd opvalt. Daarmee is Beso Table perfect voor ontvangst, ontmoeting, werken, vergaderen en kort overleg.Verkrijgbaar als standaard modules of losse modules waarmee je een persoonlijke opstelling kunt creëren. Khodi Feiz: “Met Beso Table wilde ik een uniek ontwerp ontwikkelen voor tafelpoten die ruimte bieden voor je benen, zonder in te leveren op stabiliteit en constructie. Te vaak zijn tafelpoten hinderlijk voor zittende gebruikers. En dat is gelukt met Beso Table. De vormtaal is zowel sculpturaal en elegant als architectonisch.”

Simpel, spannend, briljant

www.dutchoriginals.com

Simpel, spannend en briljant in uitvoering. Deze Dutch Design-thuiswerkplek heeft alles in huis om de toekomstige klassieker te worden. Anno 2022 is een thuiswerkplek onmisbaar en stijl is hierbij niet onbelangrijk. Dit bureau uit de Gispen Today collectie is geïnspireerd op het gelijknamige bureau uit 1932, destijds ontworpen door Willem Hendrik Gispen. Het huidige ontwerp is van Richard Hutten, wiens eigentijdse versies van de populairste ontwerpen van Gispen een modern eerbetoon zijn aan de beroemde stalen buismeubelen. Passend bij het Gispen Today Reaal bureau is er de Gispen Today bureaustoel. Leverbaar in drie verschillende uitvoeringen, geïnspireerd op bestaande Gispen modellen. In tijden waarin thuiswerken het nieuwe normaal wordt, draagt een match tussen thuiswerkmeubilair en het al bestaande design in de woonkamer, bij aan de harmonie. Door te kiezen voor een bureaustoel van Gispen Today blijft het interieur strak en elegant, zonder de stijlbreuk van doorsnee kantoormeubilair. De Gispen Today bureaustoel hanteert de meest gangbare functionaliteiten van een bureaustoel. Hiermee behoudt de woonkamer de schoonheid van het tijdloze Gispen design, voor nu en voor de toekomst.

De terugkeer van een klassieker

www.blastation.se

Stoel Sting van Blå Station – een ontwerp uit 2003 van Fredrik Mattson en Stefan Borselius – is opnieuw uitgebracht, met exact hetzelfde profiel en dezelfde, uiterst nauwkeurige grafische vormentaal. Sting wordt gemaakt van slechts twee materialen: roestvrij staal en aluminium.Verschil met 2003 is dat het aluminium nu vrijwel geheel afkomstig is hergebruikte materialen, verwerkt in de Hydro hersmelt-faciliteit in Sjunnen, Zweden. De profielen worden gemaakt van Hydro Restore, dat bestaat uit 90 procent gerecycled aluminium. Sting zelf is 100 procent recyclebaar. Kenmerkend is de perfecte neiging van de rugleuning. De stoel weegt slechts 6 kilo en kan tot maar liefst 50 stuks worden gestapeld op een trolley – gemakkelijk om ze op te bergen wanneer ze niet worden gebruikt. Sting is ook koppelbaar, en verkrijgbaar met verschillende soorten kussens en een schrijftafeltje. De stoel is er zowel met als zonder armleuningen, en geschikt voor binnen en buiten.

Opvallende vormentaal en fijne kleuren

www.demachinekamer.nl

Met speels gemak trekt MK de aandacht. Een lichtpuntje. Ontwapenend. Een ijsbreker. Net even anders dan anders. De Machinekamer heeft de MK ontwikkeld als een stevig en aaibaar stoeltje met een vriendelijke en eigenzinnige uitstraling. Met opvallende vormentaal en fijne kleuren. Een stoel die ook geschikt is voor horeca, kantoorof projectruimtes. De zitting, de rug en de optionele eikenhouten armleggers hebben zacht afgeronde vormen. Het frame is juist hoekig en recht, met een mooie strakke afwerking door het lasersnijden en poedercoaten van het staal. Om het samengaan van die vormen te benadrukken zijn het frame en de stoffering van wolvilt in één kleurstelling uitgevoerd. Er zijn standaard vier kleuren leverbaar: het blauw en paars zijn in het oog springend, de twee lichte kleuren zijn terughoudender. Maar voor projecten zijn ook andere kleuren te bestellen.

Een speelse akoestische krachtpatser

www.buzzi.space

Het gebogen ontwerp van BuzziChip helpt af te stappen van harde randen en voegt een speelse toets toe aan elke ruimte. Dankzij zijn pluchen buitenkant creëert BuzziChip onmiddellijk een gezellige omgeving, zowel in een kantoor, hospitality sector of woongebied, terwijl hij overmatig geluid helpt absorberen. Combineer de verschillende modellen in verschillende stoffen en kleuren tot een speels en dynamisch plafond. Afhankelijk van de grootte kan BuzziChip uitgerust worden met onze geïntegreerde ledoplossingen: BuzziSol Solo, BuzziSol Trio en BuzziSol Quintet in een Globe- of Spotuitvoering, wat zorgt voor vrolijkere en gezondere ruimtes.

MADE TO TOUCH. DESIGNED TO CIRCULATE.

Al meer dan 50 jaar worden er miljoenen LS 990 schakelaars en contactdozen gebruikt over de hele wereld. De reden hiervoor is niet alleen de tijdloze vormgeving van LS 990, maar ook de lange levensduur en de kwaliteit van de materialen. In de categorie “Material Reutilization” heeft JUNG bij de Cradle to Cradle certificering zowaar de score “Gold” behaald.

Vertegenwoordiging voor Nederland:

Hateha Elektrotechnische Handelsonderneming B.V. HATEHA.NL JUNG.NL

New visions of work

Onder het motto ‘new visions of work’ presenteerde Pedrali op Orgatec verschillende nieuwe collecties en collectie-uitbreidingen voor eigentijdse dynamische werkomgevingen.

Nieuw is bureaustoel Polar (ontwerp Jorge Pensi Design Studio), die zich qua ergonomie maximaal laat aanpassen met een simpel, intuïtief ingebouwd mechanisme. De Polar heeft een rugleuning met een ademend, flexibel mesh dat een gevoel van transparantie geeft. De lumbale steun kan voor elke gebruiker individueel worden ingesteld, en in dezelfde stof worden gestoffeerd als de zitting – voor optimale aanpassing. De zitting beweegt met een speciaal mechanisme, waardoor de diepte kan worden ingesteld. Het zitcomfort wordt nog verhoogd door het gewicht-geactiveerde synchro-tilt mechanisme, waarmee de neiging automatisch aan het gewicht van de gebruiker wordt aangepast.

akoestische en visuele privacy. De Buddyhub Desk kan worden voorzien van een unit voor kabelmanagement, dankzij het modulaire ontwerp kunnen meerdere exemplaren aan elkaar worden gekoppeld.

FOTO BOVEN

De stand van Pedrali, met de Arki-Table Adjustable Desk en bureaustoel Polar. (Foto: Frank Jankowski)

FOTO LINKS De Buddyhub Desk.

FOTO LINKSONDER Het Toa Workstation.

FOTO MIDDEN De Elinor Low Back.

FOTO RECHTS Ypsilon Connect.

De Elinor Low Back, de nieuwe versie van de door Claudio Bellini ontworpen executive stoel Elinor, heeft hetzelfde gewicht-geactiveerde synchro-tilt mechanisme als de Polar. De comfortabele stoel heeft een elegant, in hoogte verstelbaar onderstel van gegoten aluminium, en een aangename, uitnodigende rugleuning en zitting van polyurethaan schuim.

De Buddyhub Desk, het nieuwste lid van de door Busetti Garuti Redaelli ontworpen Buddy familie, is een informele en functionele werkplek, waar gebruikers zich terug kunnen trekken om geconcentreerd te werken. Het meubel heeft rondom een geluidsabsorberend paneel dat een werkblad van massief laminaat omhult, en zo een soort omsloten nis creëert voor

Tafel Toa, ontworpen door Robin Rizzini, verscheen ook in een workstation-versie met twee of vier werkplekken. De tafel kan worden uitgerust met het akoestische Toa Folding Screen, dat zeer licht en opvouwbaar is, en daardoor gemakkelijk kan worden verplaatst. Ook zijn er verschillende soorten units voor kabelmanagement. Een andere werktafel is de in hoogte verstelbare (740 tot 1140 mm) Arki-Table Adjustable Desk (ontwerp: Pedrali R&D), waaraan zowel zittend als staand kan worden gewerkt – voor optimale ergonomie.

Jorge Pensi Design Studio ontwierp ten slotte ook de Ypsilon Connect – een elegant, vrijstaand en akoestische ruimteverdelend paneel, dat op tal van manieren kan worden aangepast om steeds weer nieuwe layouts en indelingen te creëren.Ypsilon Connect kan worden uitgerust met verschillende accessoires, zoals whiteboards, legplanken, kapstokken en een tv-scherm houder.

www.pedrali.it www.burikenburik.nl

Grandeur en gastvrijheid

Office Winhov en Studio Linse maakten van Stadhuis Leiden weer een gastvrij gebouw dat zich richt op de stad, en behielden de allure van het oorspronkelijke ontwerp.

In juli dit jaar opende het Stadhuis Leiden zijn deuren, na een renovatie en verbouwing die twee jaar in beslag nam. Het verduurzaamde monumentale pand biedt nu plaats aan 500 medewerkers van de gemeente, en heeft een publieke

functie als trouwlocatie en ontmoetingsplaats voor de stad. Office Winhov en Studio Linse werkten samen aan het project en gaven het stadhuis een compleet nieuwe indeling, maar bewaarden tegelijkertijd zorgvuldig de essentie van

het oorspronkelijke gebouw.

Het Stadhuis van Leiden staat al sinds de 14de eeuw aan de Breestraat. Door de eeuwen heen is het verschillende keren uitgebreid en door brand geteisterd: de laatste keer tijdens een koude

februarinacht in 1929, wanneer het volledige complex in vlammen opgaat. De monumentale gevel uit 1595 van rijksbouwmeester Lieven de Key wordt als enige gered.

De brand luidt een nieuw hoofdstuk in voor het stadhuis. Achter de herstelde Renaissance gevel verrijst een voor die tijd modern gebouw met betonnen casco, naar het ontwerp uit 1935 van architect C.J. Blaauw die de prijsvraag voor het nieuwe stadhuis heeft gewonnen.

Marmer

Als gevelafwerking voor het stadhuis gebruikt Blaauw traditioneel baksteen, aansluitend bij de herstelde Renaissancegevel en de omringende historische bebouwing. In contrast met het ingetogen exterieur laat hij de binnenzijde van het stadhuis afwerken met

FOTO LINKS

De stadsfoyer is de ‘huiskamer van de stad’, waar ook bijeenkomsten en tentoonstellingen kunnen plaatsvinden.

FOTO BOVEN

Het stadhuis gezien vanaf de Nieuwe Rijn.

(Foto: René de Wit)

FOTO

ONDER

Het oorspronkelijke ontwerp van Blaauw met zijn rijke materialenpalet vormde de leidraad bij de renovatie en verbouwing van het stadhuis. Hier afgebeeld de burgerzaal en trouwzaal.

(Foto: René de Wit)

een uitzonderlijk rijk palet aan materialen. Hij kiest voor marmeren vloeren en lambriseringen, stucwerk plafonds, parketvloeren, wanden met houten inlegwerk en veel toegepaste kunst. Paul Linse, eigenaar van Studio Linse: ”Er is voor dit interieur zoveel marmer gebruikt, dat er tijdens de bouw van het stadhuis een marmertekort ontstond in Europa.”

Het ontwerp van Blaauw vormde de leidraad bij de renovatie en verbouwing

TEKST Eva Vroom

FOTOGRAFIE Adam van Noort

Opdrachtgever Gemeente Leiden

Architect Office Winhov; team: Jan Peter Wingender, Henk Tiegelaar, Inez Tan, Anna Tabellini, Peter Nagtzaam, Guy Prudon

Interieurarchitect Studio Linse

Ontwerp binnenhof H + N + S Landschapsarchitecten

Interieurbouw Keijsers Interiors

Meubilair Pedrali, Ahrend, Arco, Arper, Gubi, La Cividina, DeVorm, Ferm Living, Miniforms, Norr11, &Tradition, Vitra Verlichting o.a. Luceplan, Wästberg Tapijt EGE, Desso Aannemer Du Prie bouw & ontwikkeling BVO 12.000 m²

van het stadhuis: de architecten hebben gekozen voor een assimilerende benadering waarbij oud en nieuw leesbaar zijn zonder te contrasteren. Linse: “We hebben omarmd wat er al was, zo hebben we de bestaande marmervloeren aangevuld met terrazzo, waarbij messing lijnen de oorspronkelijke patronen in het marmer volgen.” Ook in de belijning van het stucwerk keren de verhoudingen van de oorspronkelijke natuurstenen wandbekleding terug. Het resultaat is een

Stadhuis Leiden

FOTO BOVEN

De architecten hebben gekozen voor een assimilerende benadering waarbij oud en nieuw leesbaar zijn zonder te contrasteren. Hier is de oorspronkelijke houten betimmering aangevuld met een nieuwe terrazzovloer, meubilair en verlichting.

FOTO MIDDEN

Ruimte op de eerste verdieping. De nieuwe terrazzovloeren sluiten aan op de bestaande marmervloer, in de belijning van het stucwerk keren de verhoudingen van de oorspronkelijke natuurstenen wandbekleding terug.

FOTO ONDER

De glazen overkapping van de binnenhof uit de jaren 90 is verwijderd. Hier bevindt zich nu een publiek toegankelijke binnentuin, een Hortus Conclusus.

gebouw waar je dankzij de zorgvuldige detaillering en bescheiden opstelling van de architecten het verschil tussen oud en nieuw niet opmerkt.

Hortus Conclusus

Toch zijn er wel degelijk flinke ingrepen nodig geweest aan het gebouw. Na jaren van gebruik en verscheidene aanpassingen was het stadhuis met zijn dichtgeslibde interieurs veel van zijn oorspronkelijke allure kwijt, het ging gebukt onder een slechte akoestiek en een gebrekkig binnenklimaat. De hele programmering moest op de schop en alle installaties zijn vernieuwd. Uitgangspunt bij de verbouwing was om de gelaagde geschiedenis van het gebouw in ere te herstellen en het stadhuis, in de geest van Blaauw, terug te geven aan de burgers van Leiden. Het moest een gastvrij en duurzaam gebouw worden, waar de gemeente op eigentijdse manier kan werken. Om te beginnen is de overbodig geworden glazen overkapping van de binnenhof uit de jaren negentig van de vorige eeuw verwijderd. Tot aan de verbouwing bevonden zich hier de publieksbalies, maar die zijn in 2020 verhuisd naar het Stadskantoor in gebouw LEVEL bij het station. Op de plek waar je vroeger kwam voor het aanvragen van een paspoort of rijbewijs, vind je nu een publiek toegankelijke binnentuin. Een Hortus Conclusus met een klein terras en als middelpunt een tulpenboom, zoals de beroemde Leidenaar Boerhaave die ooit plantte in de Hortus Botanicus. De tuin is zichtbaar vanuit de omrin-

gende ruimtes, waaronder de centrale ontvangsthal, de stadsfoyer. Deze royale, dubbelhoge ruimte sluit – net als de binnentuin – aan bij de wens om van het stadhuis weer een gastvrije, verwelkomende plaats voor de Leidenaren te maken. Linse: ”Dit is nu de ‘huiskamer van de stad’, waar ook bijeenkomsten en tentoonstellingen kunnen plaatsvinden.”

Hiërarchie van materialen

De ontvangsthal is dubbelhoog geworden dankzij het verwijderen van een tussenvloer. Op deze tussenvloer bevond zich oorspronkelijk de commissiekamer, die bij de verbouwing een nieuwe, representatieve plek heeft gekregen. Behalve een nieuwe commissiekamer kreeg het stadhuis ook een nieuw vergadercentrum. Linse: “De bestaande vergaderzalen leken op een soort van klaslokalen, dat karakter wilden we behouden. Om te zorgen dat het niet te kil zou worden, hebben we warmere materialen toegepast.”

Om meer werkruimte te creëren zijn onder meer de zolders van het gebouw

gebruikt. Hier is het betoncasco in zicht gebracht en bevindt zich nu kantoorruimte met flexwerkplekken, passend bij het Nieuwe Werken. Linse: “De zolder was erg verwaarloosd. We hebben hem weer fris en helder gemaakt, met een ingetogen materiaalkeuze. Hierbij hebben we aangesloten bij de hiërarchie van materialen en afwerkingen die Blaauw in zijn ontwerp heeft toegepast: op de

lager gelegen verdiepingen zoals de begane grond en de verdiepingen met de bestuurskamers, de trouwzaal en de burgemeesterskamer is de materialisering heel rijk; naarmate je hoger in het gebouw komt, wordt de materialisatie soberder. Op de zolder hebben we dat gegeven uitgewerkt in de nieuwe vloeren, die een simpel zwart-wit tegelpatroon kregen.”

FOTO BOVEN

Het oorspronkelijke karakter van de vergaderzalen is behouden. Om te voorkomen dat het te ‘kil’ zou worden, zijn warmere materialen toegepast.

FOTO ONDER Om meer werkruimte te creëren zijn onder meer de zolders van het gebouw gebruikt. Hier is het betoncasco in zicht gebracht en bevindt zich nu kantoorruimte met flexwerkplekken.

Stadhuis Leiden

FOTO BOVEN

Lunch en overlegruimte op de derde verdieping, met eikenhouten parketvloer en notenhout maatwerk pantry en meubilair.

FOTO MIDDEN

Concentratiewerkplekken, de groene panelen zijn toegevoegd voor een betere akoestiek.

ONDER

Plattegrond begane grond.

(Tekening: Office Winhov)

Vanzelfsprekendheid

Bij de verbouwing zijn ook alle installaties vernieuwd.Voor de verduurzaming van het gebouw zijn verschillende maatregelen getroffen; zo liggen er zonnepanelen op het dak, en wordt er gekoeld en verwarmd met behulp van een WKO-systeem.Verder is het gebouw voorzien van extra isolatie, onder meer in de vorm van achterzetramen die passen bij de monumentale kozijnen. Door in het stadhuis het nieuwe op harmonieuze wijze met het oorspronkelijke te laten samengaan, is een aangename omgeving ontstaan waar het prettig toeven is. Linse kijkt dan ook met voldoening terug op het project

en op de samenwerking met Office Winhov. “Een monument verbouwen is altijd een cadeautje, omdat er al zoveel moois is om van uit te gaan. We hebben vaker gewerkt met Office Winhov, en kijken met dezelfde mentaliteit naar een gebouw. We stellen ons terughoudend op bij een project, het gaat niet om ons ontwerp maar om wat het resultaat doet.

Ik ben erg blij met de gastvrijheid en vanzelfsprekendheid die het interieur nu uitstraalt; het heeft iets geruststellends waar mensen zich fijn bij voelen.”

www.studiolinse.com www.winhov.nl

Aandacht voor detail

REV’IT! is een grote speler op het gebied van innovatieve motorkleding. In Oss bouwde het bedrijf een nieuw hoofdkantoor met een distributiemagazijn, een ontwerpafdeling, een laboratorium, ondersteunende kantoren, vergaderunits, showrooms, een gym en een restaurant. De eigen motorkleding diende als inspiratie voor het interieur.

Het snelgroeiende en toonaangevende REV’IT! ontwerpt zijn innovatieve motorkleding en accessoires zelf. Het bedient een brede doelgroep die varieert van professionele coureurs en motorrijders die lange tochten maken tot mooiweerrijders. De producten worden onder meer gefabriceerd in Zuid-Europa en

Azië en vanuit Oss naar de 1200 dealers wereldwijd gedistribueerd. REV’IT! beheert ook een eStore. Het exterieur en het casco, inclusief de vaste voorzieningen als trappen, vergaderunits, stiltewerkplekken, sanitaire voorzieningen et cetera, van het nieuwe hoofdkantoor is ontworpen door architectenbureau

cepezed. Het interieurontwerp is van Studio Westgeest. Al in de auto op weg naar REV’IT! vertelt Judith Westgeest over de stimulerende samenwerking.

“Het was echte co-creatie, waarin we elkaar steeds uitdaagden tot het uiterste te gaan. Dat zie je terug in het eindresultaat.”

Aangekomen schuift Silvester den Dekker aan, de 3D designer van REV’IT! Hij coördineerde het inrichtingsproces in overleg met creatief directeur Gerbrandt Aarts: “De nieuwbouw straalt onze kernwaarden uit: design, performance en innovation. We wilden een stoere uitstraling en besteedden veel aandacht aan de afstemming van de materialen en details. Ook om een omgeving te creëren waarin transparantie, samenwerking en plezier centraal staan. Onze motorkleding vormde de inspiratiebron: functioneel, innovatief en stijlvol.”

Stramien

cepezed ontwierp een stoer en gebruiksvriendelijk gebouw met veel daglicht. Het is modulair van opzet: een innovatieve, stalen draagconstructie omspant twee beuken van elk drie verdiepingen met daartussen een lichtstraat en achterin het warehouse. Bij de ingang verrast een entreebalie van aan elkaar gelaste aluminium platen, geïnspireerd op de constructie van een motorframe. In de lichtstraat erachter verrijst een imponerende trap van onbewerkt blauwstaal die tot de tweede

Opdrachtgever REV’IT! Sport Architect cepezed Interieurontwerp Studio Westgeest Vaste inrichtingselementen REV’IT! Losse inrichting REV’IT!, Desque (Moroso, Vitra, Lensvelt, HAY) Workbench tafels eigen ontwerp REV’IT! i.s.m. Studio Westgeest, met onderstellen van Inrichting restaurant in-huis vervaardigd met o.a. natuurstenen eettatels en onderstellen van Moooi Verlichting interieur Eikelenboom (XAL) Vloerbedekking vergaderruimtes Interface (Contemplation Rural) Vilt wandbekleding ReFelt Trappen & balustrades Hektracon Vloeren Quick-Steel, Hoco Beton Coating gevlinderde betonvloer Ashford Formula Systeemwanden Interior Glassolutions Plafonds Ecophon, Hunter Douglas (Heartfelt) Bouwmanagement V.R. Bouwmanagement Constructies Aveco de Bondt Installaties, bouwfysica & duurzaamheid K+ Adviesgroep E&W-installateur Van Delft Groep Staalconstructie Metaalbouw Vloet Gevels Quick-Steel, JM van Delft & zn Dak Quick-Steel, Hollanddak Daklichten JET BIK

Keuken IQ-Kitchen Warehouse consultant Groenewout Hoofdaannemer Bouwbedrijf Berghege Oppervlakte kantoren ca. 3600 m²

FOTO BOVEN

Exterieur

(Foto: Lucas van der Wee | cepezed)

FOTO ONDER

De entree van REV’IT!. De imponerende trap van onbewerkt blauwstaal loopt door naar de tweede verdieping. Hij is op maat gemaakt en zo groot dat hij al geplaatst werd voordat het dak erop ging.

(Foto: Lucas van der Wee | cepezed)

verdieping doorloopt. Op maat gemaakt en zo groot dat hij al geplaatst moest worden voordat het dak erop ging. De open treden laten de zichtlijnen intact. Links van de trappen ligt het researchen testlaboratorium, rechts de showroom en het restaurant. Op de eerste verdieping bevinden zich links de afdeling Innovatie, de grafische afdelingen en de sanitaire ruimtes en rechts de ontwerpateliers en product development. De

TEKST Peter van Kester FOTOGRAFIE Lucas van der Wee

FOTO LINKS

Links de ingang naar het restaurant, rechts het research- en testlaboratorium. Achterin liggen de showrooms.

van het nieuwe hoofdkantoor van REV’IT! dat modulair van opzet is. Een innovatieve, stalen draagconstructie omspant twee beuken van elk drie verdiepingen met daartussen een lichtstraat en achterin het warehouse.

FOTO LINKSONDER

Langs de glazen gevels bevinden zich vides, waarvan de uiteinden zijn bekleed met verticale, antracietkleurige Heartfelt lamellen. Op de afdelingen zijn dezelfde lamellen toegepast in lichtgrijs. Zij benadrukken de hoogte en zorgen voor rust en een goede akoestiek.

FOTO RECHTSONDER

De zwartstalen klemprofielen van het modulaire, door REV’IT zelf geproduceerde shop-in-shop systeem, bieden talloze variatiemogelijkheden. Zij zijn overal in het interieur toegepast en scheiden onder meer de werkplekken van elkaar.

tweede verdieping huisvest de ondersteunende kantoren, zoals marketing, supply chain en finance. Plus een gym voor alle medewerkers.Verder zijn er op alle verdiepingen open ruimtes met pantry’s voor ontmoeting, concentratieplekken, bel- en vergaderunits en instructielokalen voor de dealers en het personeel. Iedere ruimte is vernoemd naar een bekend circuit, zoals Mugello, Assen, en Sachsenring.

cepezed gebruikte voor de tussenvloeren betonnen TT-vloerdelen van 120 centimeter breed. Zij overspannen een lengte van 16,2 meter in één keer, wat veel ruimte gaf om de vloeren vrij in te delen. “Bij het plaatsen van de bureaus en meubels gebruikten we een soort damboordpatroon”, vertelt Den Dekker.

“Gebaseerd op het stramien van 120 centimeter van de vloerdelen en veelvouden daarvan. De combinatie met het

FOTO BOVEN

Blik op de eerste verdieping met de ontwerpateliers en product development.

FOTO BOVEN Voor de tussenvloeren gebruikte architectenbureau cepezed betonnen TT-vloerdelen van 120 centimeter breed. Deze overspannen een lengte van 16,2 meter in één keer, wat veel ruimte gaf om de vloeren vrij in te delen. De plaatsing van de bureaus en meubels is gebaseerd op het stramien van 120 centimeter van de vloerdelen en veelvouden daarvan.

FOTO MIDDEN Afgescheiden bespreekkamer op de eerste verdieping.

FOTO ONDER

Onder het plafond lopen brede kokers van 180 bij 75 centimeter: de zogeheten aorta’s, waarin de technische leidingen zijn ondergebracht. Ze zijn afgewerkt met Neolife dat normaliter op buitengevels wordt gebruikt. De verticale stroken maken de kokers minder massief en harmoniëren met de kleur ‘early dew’ van de plafonds die het midden houdt tussen spierwit en grijs en vaak figureert in de REV’IT! motorkleding.

zwarte staal, het vele glas, beton, vilt en donkere MDF geven het interieur zijn identiteit.”

Aorta’s

Door het hele interieur lopen over het plafond brede kokers van 180 bij 75 centimeter: de zogeheten aorta’s waarin de technische leidingen zijn ondergebracht. “Nogal aanwezige elementen”, zegt Westgeest. “Lastig te integreren. Na intensief zoeken en het aandragen van talloze staaltjes, hebben we ze afgewerkt met Neolife, een houtcomposiet die normaliter op buitengevels wordt gebruikt. We pasten het toe in zwarte, verticale stroken die perfect harmonieren met de kleur ‘early dew’ van de Ecophon plafonds. Deze houdt het midden tussen spierwit en grijs en figureert opvallend vaak in de REV’IT! motorkleding. De airsocks die vanuit de aorta’s over de plafonds lopen, zijn speciaal in dezelfde tint gekleurd.” De verlichting en de sprinklers in de vergaderruimtes zijn subtiel in de vilten plafonds opgenomen, evenals de vele beeldschermen en brandslangen in de wanden.

In het restaurant is een hoge wanddisplay uitgevoerd in fraai gedetailleerd, zwart MDF. Dit is ook toegepast in de omkleding van de kasten, waarin standaard archiefkasten zijn gebruikt. Ook de TV’s zijn erin weggewerkt. De uitgiftebalie in het restaurant en de pantry’s op de verdiepingsvloeren zijn afgewerkt in smalle delen Neolife, waarmee de Aorta’s bekleed zijn. De vele, glazen balustrades zijn afgetopt met smalle staalstripjes.

FOTO BOVEN

Zicht op de tweede verdieping en een deel van de lichtstraat.

FOTO ONDER

Een bespreekkamer aan de zijgevel.

Interne meubelwerkplaats

REV’IT! nam veel los meubilair mee uit de vroegere huisvesting. Opvallend is de hoge kwaliteit ervan: zo staan er meubelen van Maarten van Severen, Konstantin Grcic, Charles en Ray Eames, Jasper Morrison en de gebroeders Bouroullec. De nieuwe zit-sta-bureaus zijn van Lensvelt. Overal staan werk- en bespreektafels uit het Join-systeem van

Vitra maar met aangepaste bladen. Den Dekker: “Wij beschikken over een eigen meubelwerkplaats. Toen wij vaker deelnamen aan beurzen, werd het aantrekkelijker om de stands in huis te bouwen. Zo kunnen we snel sturen en hebben we grip op de kleinste details. We hebben de werkbladen net als het vaste meubilair van zwart MDF zèlf gemaakt. Maar ook de zwartstalen klemprofielen van ons

shop-in-shop syteem. Dat is modulair en biedt veel variatiemogelijkheden.” Het duikt dan ook overal in het interieur op. Zij bepalen de hoofdstructuur en scheiden de werkplekken van elkaar, afgestemd op de werkbehoeften ter plaatse. Het keert ook terug in de showroom, het laboratorium en op de ontwerpafdeling, waar partijen kleding snel moeten worden doorgepast en gepresenteerd. Want net als in de mode-industrie presenteert REV’IT! winter- en zomercollecties.Vanwege wisselende volumes en samenstelling van de collectie, vraagt dat om een modulaire indeling.

Sponsoring

In de lengte van het gebouw bevinden zich aan de glazen gevels vides. ‘De koppen daarvan hebben we bekleed met verticale lamellen van antracietkleurig Heartfelt”, licht Westgeest toe. “Op de afdelingen pasten we deze lamellen in lichtgrijs toe. Zij benadrukken de hoogte van de vides en zorgen voor rust, helderheid en een goede akoestiek. Het interieur is nergens rommelig. Iedereen wordt gestimuleerd de werkplek opgeruimd te houden, ook tijdens de hectische presentatieweken.” Zo wordt de bedrijfsfilosofie in het interieur doorgetrokken en krijgen dealers en bezoekers eenzelfde experience.

Sinds 2008 sponsort REV’IT! op het hoogste niveau van de wegrace:

MotoGP. Het mobiele laboratorium van het bedrijf, het REV’IT! Racing Technology Center, kreeg in 2019 een vaste plek en is tijdens raceweekenden door heel Europa te zien. Hier wordt de feedback verwerkt die REV’IT! ontvangt van wereldkampioenen als Danilo Petrucci, Álvaro Bautista en Augusto Fernández. In het laboratorium op het hoofdkantoor in Oss vinden zelfs valnabootsingen plaats. Behalve motorkleding ontwerpt en ontwikkelt REV’IT! inmiddels ook laarzen, handschoenen en andere accessoires, inclusief de beschermende onderdelen daarin. Dit vereist de nodige research en testfaciliteiten. Diverse producten wonnen Red Dot design-onderscheidingen. Het hele project duurde zo’n 1,5 jaar. Enkel de boardroom met prachtig uitzicht over de snelweg wacht nog op zijn definitieve inrichting. Ook hier komen een op maat gemaakte vergadertafel en wandmeubels, gelast volgens hetzelfde principe als de entreebalie. Zodra dat klaar is, gaat REV’IT! nadenken over nieuwe ruimtes. Want het snelgroeiende bedrijf telt inmiddels bijna 120 medewerkers en moet alweer uitbreiden. De modulaire draagconstructie van cepezed en de modulaire indeling van het interieur maken dat soepel mogelijk.

www.studiowestgeest.nl www.cepezed.nl/nl/revit-sport

LINKS

Plattegrond begane grond.

MIDDEN

Plattegrond eerste verdieping.

RECHTS

Plattegrond tweede verdieping.

FOTO ONDER

De vele, glazen balustrades zijn afgetopt met smalle staalstripjes. Overal is zwart MDF toegepast: in de omkleding van de archiefkasten, de sanitaire ruimten, het restaurant etc.

Werken, leren en inspireren

Het nieuwe kantoor van Hollandse Nieuwe laat zien waar het bureau in gelooft: een creatieve plek waar architectuur, duurzaamheid, gezondheid, samenwerken, leren en plezier centraal staan, en waar wordt geëxperimenteerd met wat de opdrachtgevers wordt geadviseerd.

Het vorige kantoor van Hollandse Nieuwe aan de Papaverweg in Amsterdam-Noord zou worden afgebroken, en hoewel dat uiteindelijk niet

is gebeurd, verhuisde Hollandse Nieuwe naar de Verrijn Stuartweg in Diemen, waar in het industrieel vormgegeven bedrijfsverzamelgebouw STOCK

Amsterdam een tweetal eenheden werd gekocht. “Dit kantoor is de helft kleiner”, zegt Hans Reineke, “maar voor onze achttien medewerkers is het nog

heel royaal en dat vinden we prettig. Bovendien is de ruimte veel slimmer ingedeeld.”Van de twee ruimtes werd één grote gecreëerd, waarvoor op de begane grond en de eerste verdieping doorbraken zijn gemaakt.

Living lab

De studio is ontworpen als een serie van verschillende ruimtes, waarin Hollandse Nieuwe verschillende vormen van werken, leren en inspireren ontwikkelt, toetst en gebruikt. De begane grond is de ‘dynamische maakruimte’ van Hollandse Nieuwe. “Een soort living lab waar we doen wat we onze klanten beloven”, aldus Reineke. Alles staat hier in teken van samen-

werken en samenzijn – met aan twee kanten een grote tafel, die zowel intern als met klanten worden gebruikt. “Ook voor feestjes en etentjes”, zegt Reineke, “we willen hier alles kunnen doen, behalve slapen.” In het midden is een bar en een ‘playzone’ met een voetbalen een tafeltennistafel. Aan een kant is een lange wand met kasten en de keuken, beide door Hollandse Nieuwe zelf ontworpen en geëngineerd. In de modulaire kasten zijn onder meer het archief en een materialenbibliotheek, met handige uitrijdbare bakken. De kasten zijn gemaakt van duurzame plaatmaterialen, en geheel demontabel. “Belangrijk, want je bent de tijdelijke gebruiker van een gebouw”,

TEKST Rutger van Oldenbeek

FOTOGRAFIE Ewout Huibers

Interieurontwerp Hollandse Nieuwe

Interieurbouw Issos

Maatwerk hergebruik Marco Heederik

Losse meubelen Desque, Charles & More, DUM office, PUIK, Marco Heederik, InteriorWorks

Verlichting Fagerhult

Vloeren Duracryl (Duracem) Kleden Ege

Gordijnen DUM office, geproduceerd door Textiles & More (Dum Dips)

Tegels Intercodam Keukenbladen Cosentino Installaties Klaver Giant groep

EW adviseur Installatie Advies Groep Constructeur W2N Engineers ICT SCC Business Systems

Aannemer Premium Bouw Netto vloeroppervlak 450 m²

FOTO LINKS

Op verschillende plekken zijn tussen de twee delen van het kantoor doorbraken gemaakt, zoals hier op de begane grond.

FOTO BOVEN

De voorgevel van het kantoor van Hollandse Nieuwe in bedrijfsverzamelgebouw STOCK Amsterdam.

FOTO LINKSONDER

De begane grond staat in het teken van samenwerken en samenzijn – met aan twee kanten een grote tafel die zowel intern als met klanten worden gebruikt

FOTO RECHTSONDER

Een van de twee trappen naar de eerste verdieping.

stelt Reineke, “dus daarom moet het interieur heel flexibel zijn. Alles in het kantoor is dan ook losmaakbaar ontworpen.”

Hollandse Nieuwe Diemen

FOTO BOVEN

Zitje in het groen aan de voorgevel van het kantoor.

FOTO MIDDEN

Hollandse Nieuwe ontwierp en engineerde zelf een modulair kastensysteem voor onder meer het archief en een materialenbibliotheek, met handige uitrijdbare bakken.

FOTO ONDER

De ‘playzone’ van het kantoor, met voetbal- en tafeltennistafel.

Het oude kantoor werd gebruikt om materialen te oogsten voor het nieuwe: zo zijn oude OSB wandbekledingsplaten verzaagd, geschilderd en ingezet voor nieuwe maatwerkkasten. Oude TL-armaturen en -bakken zijn voorzien van ledstrips, waarmee de kasten zijn getransformeerd in lichtobjecten die ’s avonds een spectaculair licht geven. Ook veel van het meubilair komt uit het oude kantoor; daarnaast zijn hergebruikte collecties toegepast of door middel van een nieuwe stof of kleur weer als nieuw gemaakt. Er werden slechts achttien nieuwe stoelen gekocht, waarvan veel eerst op proef zodat ze konden worden getest in de dagelijkse praktijk. Hollandse Nieuwe is de eerste gebruiker

van de ruimte en alle installaties zijn nieuw. De studio is voorzien van een energiezuinige installatie met WTW (warmteterugwinning) en vloerverwarming. Alle verlichting is led en de gesloten ruimtes zijn voorzien van bewegingssensoren.

Hybride

De eerste verdieping heeft een echt studiokarakter, met werkplekken waar mensen zowel geconcentreerd als in teams kunnen werken en (digitaal) kunnen vergaderen. “De werkplekken zijn hybride, een vraag die ook bij onze klanten leeft”, aldus Reineke.Voor afscheiding hangen er gordijnen met een mooi kleurverloop. “Niet voor de akoestiek, maar voor sfeer, warmte en visuele privacy”, stelt Reineke. “Als we bezoekers ontvangen kun je de gordijnen dicht doen zodat ze niet de studio inkijken.” Daarnaast zijn er afgesloten ruimtes – voor bellen, (digitaal) vergaren en samen of alleen werken – waarvoor Hollandse Nieuwe zelf een flexibel losmaakbaar en herindeelbaar systeem ontwikkelde.

Op de bovenste verdieping is tweetal kleinere overleg- en samenwerkruimtes, die een verschillende inrichting kregen. Aan een kant is die wat informeler, als een soort huiskamer met een zitje, tv en koelkast, en een diepblauwe achterwand.

“Dat geeft diepte en vormt een goede achtergrond bij videocalls, je gezicht

Hollandse Nieuwe Diemen

komt beter uit”, zegt Reineke. De ruimte aan de andere kant is grijs, en meer ‘corporate’ en neutraler – als een jaren tachtig-boardroom, met een grote vergadertafel en Eames Aluminium Chairs. Met de beide ruimtes experimenteert Hollandse Nieuwe ook hoe overleggen nu en in de toekomst het meest effectief is. Bij de ruimtes is een groot dakterras, waar ’s zomers ook kan worden gebarbecued.

Adaptief vermogen

Het oogsten en hergebruiken van materialen en ze een nieuw leven geven speelt volgens Reineke ook bij de opdrachtgevers: “Die stellen zelf vaak voor om dingen her te gebruiken, ook bijvoorbeeld scholen en advoca-

FOTO BOVEN

De eerste verdieping, met achterin de afgesloten ruimtes voor onder meer bellen, (digitaal) vergaderen en samen of alleen werken.

FOTO ONDER

In het kantoor wordt niet alleen gewerkt, maar ook gefeest en gegeten.

Hollandse Nieuwe Diemen

FOTO BOVEN

Op de eerste verdieping zijn werkplekken waar mensen zowel geconcentreerd als in teams kunnen werken. Voor afscheiding hangen er gordijnen met een mooi kleurverloop.

FOTO MIDDEN

Zicht vanaf het dakterras op de overleg- en samenwerkruimtes op de bovenste verdieping.

FOTO ONDER

Oude TL-armaturen en -bakken zijn voorzien van ledstrips, waarmee kasten zijn getransformeerd in lichtobjecten die ’s avonds een spectaculair licht geven.

tenkantoren. Dat laat zien dat iedereen steeds meer zijn verantwoordelijkheid neemt. Nederland is wat dat betreft een gidsland, we verduurzamen in een rap tempo.” Corona, de stikstof- en de ener-

giecrisis versnellen volgens Reineke deze ontwikkeling: “Het is een uitdagende, maar tegelijkertijd fantastische tijd, we leren er veel van en veranderen snel. Het adaptief vermogen van organisaties,

gedreven door covid en de energiecrisis, blijkt groter dan wanneer je niet hoeft te veranderen. Dan ben je traag maar nu moet je wel, en daaruit komen veel goede dingen. Het is nog niet genoeg, maar je moet vieren wat er wel gebeurt en niet klagen over wat niet gebeurt.

Hollandse Nieuwe is ervan overtuigd dat er een herwaardering komt van het kantoor. Reineke: “Na Covid hebben we letterlijk meer afstand gedaan van de noodzaak om elkaar fysiek te ontmoeten.

Voor veel functionele taken is dat geen probleem, maar wat we missen is interactie, waarin we leren, nieuwe inzichten opdoen, nieuwe combinaties maken en innoveren. Dit vindt toevallig of georganiseerd plaats, en is het efficiëntst als je alle zintuigen hierin kunt aanspreken en ruimte laat aan toeval. Einstein was briljant als individu maar had ook nauw contact met briljante tijdsgenoten. Als hij op een zolderkamer was blijven zitten is het onze overtuiging dat hij minder briljant zou zijn geweest. Het kantoor kent andere functies dan pre-covid, maar is essentieel voor een leven waarin je blijft leren en ontwikkelen. Want als je stopt met het verkrijgen van nieuwe inzichten, met leren, stop je met leven. Dit is waartoe een gebouw moet uitnodigen, en dat passen we toe in ons kantoor en adviseren we onze opdrachtgevers.”

IDUNA IN EDUCATIEVE RUIMTES

Het portugese Iduna. Virtuozen met staal helemaal thuis in bibliotheken, universiteiten, kantoren en openbare ruimtes. Een aanvulling op de architectuur. Oplossingsgericht tot in de details; verfijnd, subtiel en effectief.

Benieuwd wat Iduna kan betekenen voor jouw ruimte? Bel ons gerust op 010-211 2050.

Iduna Conceptual STUA Sellex LAMM Wagner UniFor Prooff Citterio

MEER VAN IDUNA BEKIJK JE OP ONZE WEBSITE!

Project Universiteitsbibliotheek van de Erasmus Universiteit Rotterdam Architect Defesche van den Putte (DVDP) Fotograaf Roos Aldershoff

De extra klap van Issos

Interieurbouwer Issos voert al 30 jaar uit wat de (interieur)architect bedenkt en gaat daarbij geen enkele uitdaging uit de weg. Het technisch perfect uitwerken van een ontwerp is een speerpunt van het bedrijf, met oplossingen die vaak het gevraagde overstijgen: “Wij geven de extra klap.”

Issos werd in november 1992 als montagebedrijf opgericht door Herman Bosvelt. Het eenmansbedrijf was toen nog gevestigd in Utrecht, waar aanvankelijk vooral werd gewerkt voor winkelinterieurs en die van Total benzinestations, ook in Frankrijk. Twee jaar later werd het managementteam versterkt door Nico Rigter, en al snel

kwam er een afdeling voor meubelproductie bij en werd de eerste computergestuurde cnc-machine aangekocht – waarmee Issos ook één van de eerste interieurbouwbedrijven in Nederland was die zo’n machine inzette voor de productie. In 1998 verhuisde Issos naar IJsselstein en in 2012 naar Aalsmeer, waar een bestaand interieurbouwbedrijf

werd overgenomen. “Sindsdien heeft het bedrijf een grote vlucht genomen”, vertelt technisch directeur Niels Kinneging, die zo’n acht jaar geleden het stokje overnam van Herman Bosvelt en zijn eigen bedrijf in Issos integreerde. “Zowel het aantal projecten als het niveau ervan nam toe, en daarmee ook de omzet.”

Inmiddels werken er zo’n 40 mensen bij

FOTO LINKS

Wand in het Greene+-kantoor van ABN Amro aan het Stadsplateau in Utrecht

(Foto: Snow-white fotografie)

FOTO RECHTSBOVEN

Jesse Rigter (L) en Niels Kinneging in de werkplaats van Issos.

(Foto: Issos)

FOTO LINKSONDER

De Aula van de Vrije Universiteit in Amsterdam.

(Foto: Too van Velzen)

FOTO RECHTSONDER

Balie van de marechaussee op Schiphol.

(Foto: Bart Brussee)

Kinneging: “Maar dat is exceptioneel en dan het moet wel iets bijzonders zijn.” Het laatste geldt voor alle projecten die Issos uitvoert. “Het leukste vinden we complexe technische uitdagingen. Dat zorgt ook wel eens voor hoofdpijn, maar we zeggen niet snel dat iets niet gaat lukken.”

Issos, plus een flexibele schil van 5 tot 10 zzp’ers.Voor sommige opdrachten worden ook andere kleinere interieurbouwers ingeschakeld. Ontwerpers heeft Issos niet in dienst, “want we willen geen concurrent van onze eigen klanten zijn.”

Complexe uitdagingen

Het werkgebied van Issos ligt voornamelijk in de vier grote steden, maar aldus Jesse Rigter, financieel manager en zoon van Nico Rigter: “We werken ook elders in het land, en in opdracht van de overheid zelfs in bijvoorbeeld Libanon en andere landen.” De overheid is een grote klant van Issos, maar er worden ook veel projecten voor bedrijven uitgevoerd, en incidenteel voor particulieren.

Aan een ontwerp dat door de architect wordt aangeleverd, moet vaak nog het nodige worden gesleuteld. Rigter: “Wanneer de architect met een DO komt, gaan we aan de slag met de engineering en de technische uitwerking ervan, waarvoor we soms ook een ontwerper inhuren die het verder ontwikkelt.” Een mooi voorbeeld van een complex ontwerp dat door Issos glansrijk werd uitgevoerd vormen de twee vurenhouten ‘canopies’ in het atrium van het gebouw C30 van Shell in Den Haag. Deze door Ingenieursbureau ABT digitaal parametrisch ontworpen 8 m hoge boomsculpturen bestaan uit talloze houten balken in evenveel hoeken, waarbij geen enkel onderdeel recht is. Het ontwerp werd door Issos in 3D getekend, de uitvoering ervan was zowel qua productie als installatie een enorme uitdaging. Bovendien is er paar honderd meter aan in kleur aanpasbare ledverlichting ingefreesd, waarvoor Issos de aansturing ontwikkelde. Kinneging: “Het is een geweldig project geworden en vormt werkelijk de ‘kroon’ op

de renovatie van dit monumentale gebouw.”

Lichtere versie

Andere bedrijven en instellingen waarvoor Issos heeft gewerkt zijn onder meer ABN Amro,Vrije Universiteit Amsterdam en Royal Flora Bloemenveiling, en alle grote aannemers – waaronder BAM, Spie en Heijmans. Voor de laatste heeft Issos in de loop der jaren tal van kantoren ingericht en de geldautomaten geplaatst en onderhouden. Inmiddels zijn dat de automaten

30 jaar Issos

FOTO LINKSONDER

Barmeubel in het werkcafé van Cognizant in Amsterdam; het interieur is ontworpen door Ideal Projects.

(Foto: Ronald Smits)

FOTO RECHTSONDER

Balie in het kantoor van Adidas in Amsterdam Zuidoost, ontworpen door Hollandse Nieuwe.

(Foto: Ewout Huibers)

van Geldmaat geworden, en Issos is nauw betrokken bij de inrichting van diverse Geldmaat-locaties in het hele land. Daarnaast worden projecten uitgevoerd voor een brede reeks overheidsinstellingen, veelal in opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf en Rijkswaterstaat.

Een van de grootste opdrachtgevers is Schiphol, waarvoor Issos onder meer verschillende pieren opnieuw inrichtte, inclusief de beveiligde ‘airside’ ruimtes achter de paspoortcontrole – een expertise van Issos. De opdracht voor de D, E, F en G pieren, ontworpen door

Benthem Crouwel, werd Issos gegund na het winnen van een aanbesteding en is uitgevoerd in samenwerking met interieurarchitect DUS Architects. Kinneging: “We hebben deze opdracht echter totaal anders uitgevoerd dan in opgave was gesteld. Zo waren in het ontwerp zitbanken en statafels van massief terrazzo getekend, die echter veel te zwaar zouden worden. We hebben daarom een frame en een lichtere versie van het terrazzo ontwikkeld, die wordt aangebracht op een honingraatstructuur van glasvezel en aluminium en in Italië is gemaakt.” In de bladen zijn figuren computergefreesd, net als in de vloeren, waarvoor bij Issos een speciale productielijn werd ingericht. De frames werden uitgevoerd door mensen op een sociale werkplaats – ook wat betreft Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) heeft Issos de zaken op orde. Rigter: “De frames kunnen bovendien weer uit elkaar worden gehaald en opnieuw ingevuld, en zijn dus ook zeer duurzaam.”

Out of the box

De pieren werden compleet door Issos ingericht – inclusief alle balies van de marechaussee (ook een specialiteit van

het bedrijf) en de andere vaste meubelen.Voor de door cepezed ontworpen 55.000 vierkante meter A-pier won het bedrijf in 2019 de aanbesteding met een innovatieve mock-up – met incheckbalies waarvoor Issos een speciale stevige deur ontwikkelde. “Niet met een armoedig scharniertje”, zegt Kinneging, “wij stelden als enige een deur op een vloerspil voor. Die zijn zo stevig dat je er probleemloos op kunt zitten.” Dit ’out of the box’denken in kenmerkend voor Issos.Voor de paspoortbalie ontwikkelde het bedrijf zelf een besturingskast, waarin van alles uitkomt en is weggewerkt – van de internetaansluitingen en transformatoren tot de ventilatie en DALI-gestuurde verlichting. Rigter: “Bij een storing kan binnen een half uur een reserve besturingskast worden aangebracht, waarna het kapotte exemplaar bij ons wordt gerepareerd. De technische uitwerking van een ontwerp is een belangrijk deel van het plaatje, en daarin zit ook de meerwaarde van Issos.” De paspoortbalies hebben een stalen frame en een corpus van glas en HiMacs, de boarding desks een stalen basis met sparingen voor ledverlichting ten behoeve van de belettering en eveneens een corpus van HiMacs. De belettering en het HiMacs zijn op gelijke hoogte uitgevoerd, wat het schoonhouden vergemakkelijkt. Issos vervaardigt en plaatst niet alleen alle vaste meubelen voor de pier, maar plaatst ook de row seating, waarvoor het bedrijf samen werkt met Kusch+Co. De banken zijn bekleed met een speciaal voor Schiphol ontwikkeld duurzaam ‘e-leather’, waarvoor Issos een stoffeerder inhuurde. “Het is zoals bekend een project waarin hevige vertraging is opgetreden als gevolg van problemen met de voormalige hoofdaannemer”, zegt Rigter.” Wij hebben gelukkig een goede relatie met Schiphol en daarom goede afspraken kunnen maken.” Issos heeft het grootste deel van het maatwerk voor de A-pier al gereed: in een opslaglocatie in Aalsmeer staat het klaar om geplaatst te worden.

FOTO BOVEN EN ONDER De door DUS Architects ontworpen pieren op Schiphol, met de door Issos ontwikkelde tafels van terrazzo. (Foto’s: Snow-white fotografie)

FOTO BOVEN

Een van de canopies in het atrium van het gebouw C30 van Shell in Den Haag.

(Foto: Issos)

FOTO ONDER

De door Issos vervaardigde balie op een Forbo Marmoleum-vloer in de toeristische attractie FloriWorld van de Royal Flora Bloemenveiling in Aalsmeer.

(Foto: Michael van Oosten)

Grachtenpand

Issos verkrijgt niet alleen veel opdrachten naar aanleiding van gewonnen aanbestedingen, veel projecten worden ook onderhands en via mond-tot-mondreclame – én dankzij goede referenties binnengehaald. Daarnaast is het bedrijf ‘preferred suplier’ van het Rijksmuseum en sinds kort ook van de Vrije Universiteit, waar onder meer reeds de nieuwe Aula en het Auditorium door Issos werd verbouwd en ingericht, en in het verlengde daarvan de bibliotheek en een aantal onderwijsruimtes. Ook wordt veel samengewerkt met projectinrichters, en verzorgt Issos bij de totale inrichting van een project het maatwerk. Ook de goede relatie met architectenbureaus leidt tot nieuwe opdrachten. Zo richtte Issos niet alleen het nieuwe kantoor van Hollandse Nieuwe in, maar ook het door dat bureau ontworpen kantoor van Adidas in Amsterdam. Zo’n 90 procent van de opdrachtgevers is afkomstig uit de zakelijke markt, maar voor cepezed voerde Issos recentelijk ook het ontwerp van een monumentaal grachtenpand in Amsterdam uit. Rigter: “We halen onze neus niet op voor kleinere opdrachten. We zijn groot genoeg om een pand van zes verdiepingen in te richten, maar ook snel en flexibel genoeg om kleine projecten te doen.”

Aston Martin

In de productiehal van Issos staan de

modernste machines, waarin de afgelopen jaren veel is geïnvesteerd. “En volgend jaar komt daar een nieuwe computergestuurde freesmachine bij”, zegt Kinneging. De voorraad is ‘lean’ en er staat zo weinig mogelijk opgeslagen, in principe verlaat een gereed product

binnen 2-3 dagen de productiehal. Alle meubelen worden wel van tevoren getest, om er zeker van te zijn dat alles klopt en past. De meubelmakers maken een product van begin tot eind, en niet slechts een bepaald onderdeel. Kinneging: “We noemen dat de ‘Aston Martin-gedachte’, naar de Britse autofabrikant die bij elke auto vermeldt welke werknemer daarvoor verantwoordelijk was.” Mensen werken dan ook graag bij Issos, “en onze werknemers hebben dezelfde instelling als wij”, zegt Kinneging., “Vakmensen die het leuk vinden om onmogelijke dingen mogelijk te maken.” Issos is ook een leerbedrijf, en stagiaires blijven regelmatig ‘plakken’ na hun studie.

Kinneging: “Meubelmakers zijn ook gemotiveerder dan bijvoorbeeld timmermannen, ze hebben al vroeg voor het vak gekozen. Ik voorzie wel dat het in de toekomst moeilijker zal worden om goed gemotiveerde medewerkers te vinden, maar vooralsnog hebben we gelukkig geen moeite om geschikt personeel te vinden.”

Hoogwaardige kantoren

Issos ziet de toekomst vol vertrouwen tegemoet, en op dit moment zitten er tal van opdrachten in het vat. Zo is net begonnen met de herinrichting van de begane grond van het Amsterdamse kantoor van de Kamer van Koophandel

(waarmee het bedrijf ook een lange relatie heeft) en lopen er aanbestedingen voor diverse gemeente- en provinciehuizen door het land. Rigter verwacht ook mooie nieuwe opdrachten in de kantoorwereld: “Sinds Corona zijn daar grote verschuivingen. Mensen werken

meer thuis en het aantal vierkante meters wordt teruggebracht, maar kantoren worden wel hoogwaardiger ingericht.”Voorbeeld daarvan is het kantoor van IK Investments in MVDRV’s The Valley aan de Amsterdamse Zuidas, waarvoor Issos het door Fokkema & Partners Architecten ontworpen interieur realiseerde.

Zo is Issos in de loop der jaren uitgegroeid van een klein clubje tot een bedrijf met klanten in de top 10. “We zijn ook zekerder van onszelf geworden” zegt Rigter, en, voegt Kinneging daaraan toe: “Het is nog steeds ‘doe maar gewoon’, maar we maken waanzinnige projecten.Veel concurrenten maken ook mooie projecten, maar wij geven de extra klap door die technisch perfect uit te werken. En als we een aanbesteding toch verliezen zijn we daar wel een dagje ziek van, maar wensen we de concurrentie veel succes toe.” www.issos.nl

FOTO BOVEN De werkplaats van Issos in Aalsmeer. (Foto: Lucas van der Wee)

FOTO ONDER Balie in het kantoor van IK Investments aan de Amsterdamse Zuidas. (Foto: Lucas van der Wee)

No more waste

Van ‘waste no more’ naar ‘no more waste’. Dat is de fase waarin ontwerpers, bouwbedrijven, onderzoekers, materiaalproducenten en beleidsmakers nu zitten. De Dutch Design Week liet zien dat ontwerpers met werkelijk álles werken; van koeienmagen en mensenhaar tot poep en plas.Vrijwel gratis ‘afval’, plus natuurlijk allerlei natuurlijke en gerecyclede materialen uit de bouw, textiel- en meubelindustrie. Ook fabrikanten zelf hergebruiken steeds vaker hun eigen restafval. Dé boodschap van de DDW 2022: alles moet zo groen en duurzaam mogelijk zijn, het liefst circulair, maar minimaal recyclebaar. 25 ideeën voor een betere en gezondere (woon- en werk)wereld.

www.ddw.nl

De magie van maquettes

Jasper Bloem studeerde cum laude af aan de Design Academy Eindhoven met zijn project ‘Visions of Kataro’; een soort maquette van de toekomstige stad Kataro, die wordt geregeerd door kunstmatige intelligentie. Bloem: “De komst van 3D-software heeft gezorgd voor een verschuiving in de manier waarop we de toekomst ontwerpen en visualiseren. Door deze digitalisering gaat de magie en het ambacht van fysieke schaalmodellen en maquettes verloren. Miniatuurwerelden zitten vaak vast in conservatieve thema’s als treinen en oorlog, of zijn verkleinde kopieën van bestaande plekken.” Bloem wil die magie terugbrengen. Het verlies van de menselijke maat wordt duidelijk wanneer je – in plaats van neer te kijken op deze miniatuurwereld – je deze van onderaf betreedt. Via een trap kun je zijn complexe, hyperdigitale stad vanuit een ongewoon perspectief aanschouwen terwijl je luistert naar de verhalen van haar inwoners (Foto: Nicole Marnati). www.jasperbloem.world

Zonnepanelen bekennen kleur

Highlight op Strijp S was dit jaar het Solar Paviljoen, waarmee Marjan van Aubel en V8 Architects een nieuw perspectief op zonneenergie toonden. Het paviljoen bestaat uit een stalen constructie bekleed met een flinterdun en iets doorhangend doek van gekleurde zonnecellen. Veel esthetischer dan die saaie grijze panelen. Via twee trapjes kon je als bezoeker ‘door’ het doek klimmen om de bovenkant te bekijken en via een app en QR-code vanaf een afstand een foto van jezelf laten maken. Het paviljoen is volledig circulair en maakt gebruik van geleende bouw- en energiecomponenten die terugkomen bij de eigenaren en partners.

www.marjanvanaubel.com

Verhoogd platform

Ook DAE-student Valentin Ruoß ging de hoogte in met zijn ‘Elevated Platform’. Een verhoogd platform met rondom banken, bedoeld voor drukke voetgangerszones om hier even wat rust te vinden en je te ontdoen van de vele prikkels van dit soort gebieden. Gewoon genieten van de menigte, zonder er deel van uit te maken. www.ruoss.biz

Zitsculpturen

Loop is een sculpturaal zitobject van Raw Color in samenwerking met Sancal. Alles draait hierbij om licht, schaduw, kleur en volume. De zachte zitobjecten zijn zo gestoffeerd dat ze de cirkel doorbreken. Voor een nieuwe, vrije manier van zitten. www.sancal.com

Hergebruik van restanten

‘Future Perfect’: onder deze naam presenteerde initiatiefnemer UNStudio samen met Object Carpet, Kvadrat, F.FRI en YACademy een intrigerende blauwe installatie met restanten als inspiratiebron. Het doel van het concept is het tot stand brengen van een ontwerpcollectie in de breedste zin van het woord. Waarbij zowel het ontwerp zelf als het begrip duurzaamheid vanuit nieuwe invalshoeken benaderd worden. De restproducten worden hergebruikt in plaats van gerecycled, mét behoud van hun oorspronkelijke eigenschappen. Een interessante samenwerking; zowel esthetisch als ethisch. (Foto: UNStudio). www.unstudio.com www.object-carpet.com

Bloementuin

Bij MondiLab exposeerden diverse ontwerpers en merken, waaronder het Tilburgse Lyb met hun grote, geflockte bloemen en planten in vrolijke kleuren. De stengels zijn van staal, de bladeren van kokosnoot-fiber. De varianten met zitbankjes zijn ideaal voor (wacht)ruimten in bijvoorbeeld ziekenhuizen, scholen en andere projecten. www.lyb.nl

Sieraden van staal

Het Evoluon was de iconische locatie waar Lensvelt ‘Le Petit Boudoir’ liet zien. Ontwerper Teun Zwets ontwierp voor Lensvelt vooralsnog slechts tien van deze ‘juwelen kastjes’, gemaakt van staalrestanten uit de eigen Lensvelt-productie, zoals snijplaten met laserpatroon en gestanste restanten van staalproducten. Mogelijk dat in de toekomst een grotere modulaire serie ontworpen wordt. www.lensvelt.nl

TEKST Monique van Empel

Circulaire bank

Design Academy-student Thomas Norman introduceerde VTBFmeubels: a veneer topped biofoam composite. De bank is opgebouwd uit een bioschuim-composiet met een hoge dichtheid dat volume en stabiliteit geeft aan een harde buitenkant met een laag houtfineer. Het bioschuim is bewust gekozen omdat het materiaal snel verslechtert. “Als onze meubels niet lang meegaan, dan kunnen ze ook maar beter zó ontworpen worden dat ze snel ‘bederven’ én vooral gerecycled kunnen worde”, vindt Norman. “VTBF biedt betaalbare interieurtoepassingen die op schaal kunnen worden geproduceerd, aangezien het een gegoten proces is en nodigt ontwerpers en fabrikanten uit om meubeldesign circulair te benaderen.” (Foto: Nicole Marnati). www.designacademy.nl www.studiomom.nl/en/thomas-norman

Handwerk in hout

De Franse ontwerper Alexander Labruyère toonde een van de mooiste stoeltjes van de DDW bij de Pennings Foundations (Isola). Het ontwerp van deze massief houten vierpoot Pétiole is afgeleid van de samenhang tussen stengels of stammen, takken en bladeren. Ook als driepoot, maar dan met één ‘blad’. In verschillende (kleur) afwerkingen. www.alexanderlabruyere.com

Luchtig idee

Opblaas-design is populair; van lampen tot zitmeubelen. Ook Romain Albers experimenteerde met lucht om 3D volumes te creëren met als resultaat deze Expendible Ch/air. Nu niet als goedkope, vereenvoudigde weergave van een ‘echte’ tegenhanger, met een korte levensduur, maar een haast iconische stoel waarbij het spel van harmonieuze lijnen en gedefinieerde vormen het materiaal ontwart uit zijn samenhangende context. www.designacademy.nl www.instagram.com/romainalbers

Multifunctioneel werkmeubel

Mono is een alles-in-een flexibel werkmeubel van Bogaerts Design. Het is gemakkelijk in en uit te klappen én koppelbaar, wat het ideaal maakt voor ruimtes waar tijdelijk extra werkplekken nodig zijn. Mono heeft een geïntegreerd bureaublad en is gemaakt met gerecycled petvilt dat geluid absorbeert. Als Solo en Duo-versie en phone booth. Optioneel met wieltjes. www.bogaerts.design

Steengoed

Voor zijn modulaire Hunebed bank liet Sander Mulder zich inspireren door de intrigerende grafsteenformaties. Er is keuze uit tien verschillende ‘stenen’, plus plantenbakken die allemaal 360 graden kunnen draaien. Slim geïntegreerde connectiepunten maken talrijke, flexibele combinaties mogelijk én bieden makkelijk toegankelijke stroompunten. Voor het label Very. www.sandermulder.com

Alles in/uit de kast

Luudo Sustainable Fu(rni)ture is agent van onder meer Werner Works. Hun productlijn Parkour herinterpreteert het interieur van de kast. De multifunctionele kastcabines bieden ruimte om te werken of bellen, voor een koffiepauze, als lounge of ontmoetingsplek. Geschikt als wandsculptuur, roomdivider, vergaderruimte of werkeiland. Parkour kan solitair en in combinatie met andere elementen en/of kasten, garderobe-units of plantenbakken gecombineerd worden. www.luudo.nl

Op rolletjes

Job van den Berg heeft een fascinatie voor industriële maakprocessen. Eerder al wist hij een boomstructuur in metaal te krijgen, de basis voor zijn O-serie zijn ‘rollen’ eikenfineer. Na een rek en lampen, is er nu ook een O-stoel met ‘holle’ poten en rug. Lekker lichtgewicht dus. www.jobvandenberg.com

Linoleum

Elk jaar is er wel een student van de DAE die iets doet met het linoleum van Forbo. Dit jaar experimenteerde Lina Chi met deze ‘vloer’. Door middel van vouwen en snijden veranderde ze linoleumplaten in krukken, banken en tafels, zonder gebruik te maken van lijm of andere permanente bindingen. Door het linoleum ‘op zijn eigen manier’ te laten krullen, vallen, buigen en bewegen, werkt Lina eerder vanuit de essentie van het materiaal dan naar de idealisering van de eigenschappen ervan (Foto: Ronald Smits). www.designacademy.nl

Grijsaards uit de sixties

Onder de titel ‘Rietveld - Cordemeyer – Hutten’, lanceerde Dutch Originals drie ontwerpen uit de jaren ’60 van Wim Rietveld die nu door art director Richard Hutten op details zijn aangepast aan de ergonomische eisen van vandaag: de Gispen 116 stoel, de Gispen 1401 fauteuil en de Gispen Panama lampenserie. Eerder al maakte Cordemeyer, ook als ontwerper verbonden aan Gispen, hierop al een aantal varianten. Het traditionele ‘Gispen grijs’ werd opnieuw geïntroduceerd. www.designacademy.nl

Rob Parry

De Rolls Chair van Rob Parry heeft een onderste laag van kokosnoothaar, met daarbovenop latex. Dit is bedekt met wolvilt van Nederlandse schapen en vervolgens bekleed met stof van gerecyclede wollen truien. De stoel is in productie genomen door Nel; naar eigen zeggen ‘het eerste volledig duurzame designmerk van Nederland’. www.nel.nl www.robparry.nl

Paprika en zeewier

The Embassy of Cicular & Biobased Building is een netwerk van ontwerpers, materiaalproducenten, bouwbedrijven, onderzoekers, natuurexperts en beleidsmakers. Hun doel: ervoor zorgen dat de miljoenen huizen die gebouwd en gerenoveerd gaan worden, CO2 en stikstof-negatief zijn en bijdragen aan de bodemkwaliteit en biodiversiteit voor een gezondere leefomgeving. Ook op deze DDW waren er volop (door)ontwikkelingen te zien van onderzoeken en materialen voor duurzaam bouwen, zoals plaatmaterialen van vezels, versnipperde paprikaplanten en zetmeel, biolaminaat van gedroogde bermgrassen, vloertegels van myceliumcomposiet of plafondbekleding van zeewier en gerecycled papier. www.worlddesignembassies.com

Circulair leerafval

Elk jaar wordt 2,49 miljoen ton leerafval gestort of verbrand. Het enige gerecyclede leerproduct dat momenteel wordt gemaakt om dit probleem aan te pakken, is ‘gebonden leer’. Gereon Wahle van de Design Academy ontwikkelde een effectiever alternatief. Door biologische huidlijm en versnipperd leerafval te combineren, creëerde hij een biologisch composiet dat kan worden gerecycled en tot iets nieuws worden geperst. Zijn materiaalproces- en recyclinginfrastructuur stelt bedrijven in staat deel te nemen aan de circulaire leereconomie; om controle krijgen over de volledige levenscyclus van hun producten en voortdurend waarde genereren uit hun afval (Foto: Nicole Marnati). www.gereonwahle.com

Tegels van gerecycled PVC

High Rise, zo heet de nieuwe façadetegel voor geprefabriceerde hoogbouw van Pretty Plastic, die dankzij het uitgekiende ontwerp in verschillende posities toegepast kan worden. In combinatie met een achterwandconstructie van gerecycled aluminium door Lomax Systems, vormt de tegel een duurzame oplossing voor geventileerde geveltoepassingen. De tegels van Pretty Plastic zijn voor 100% gemaakt van gerecycled PVC, afkomstig van oude kunststof kozijnen, regenpijpen en dakgoten. www.prettyplastic.nl

Microben geven gevels kleur

Cellular van Vivian Tamm is een waterbergende geveltegel die elke verticale, stedelijke ruimte in een algentuin kan veranderen. Ze experimenteerde met nieuwe soorten keramische oppervlakken die aanpasbare habitats bieden aan microben. Op de plaatsen waar geen glazuur zit, zullen deze micro-organismen groeien en zo zorgen voor kleur en structuur op gevels. En terwijl het voortdurend verdampende regenwater fungeert als een natuurlijke airco, absorbeert, ontbindt en metaboliseert de micro-patina verontreinigende stoffen uit de lucht. www.viviantamm.com

Opvang regenwater

Voorstel voor een keramisch gevelpaneel dat regenwater opvangt, tijdens zomerse wolkbreuken. Eenmaal opgeslagen wordt dit hemelwater over een periode van drie dagen opgezogen door het keramisch materiaal en aan de buitenzijde van de muur verdampt. De transitie van vloeibaar naar damp, geeft verkoeling. Een mooi idee van studio Tjeerd Veenhoven. www.tjeerdveenhoven.com

Glas in textiel

Echt apart, deze ‘Woven Bricks’ van Iris Toonen. In samenwerking met het Glaslab in Den Bosch en het Textiellab in Tilburg ontdekte ze een manier om glasplaatjes te ‘kaderen’ in textiel; net als gevoegde tegels. Prachtig, die zachte tactiliteit van textiel versus de hardheid, transparantie en spiegeling van glas. Bij het werk van Iris gaat het meer om het experiment en de nieuwe mogelijkheden dan een concreet eindproduct. www.studioiristoonen.nl

Gevelstenen van afval

StoneCycling werkt aan oplossingen voor de groeiende wereldwijde afvalberg, de schaarste aan grondstoffen zoals zand en grind en de enorme ecologische voetafdruk van de gebouwde omgeving. Ze ontwikkelen nieuwe bouwmaterialen die bijdragen aan de verduurzaming van de bouw en architectuur én positieve CO2-impact hebben op onze planeet. Op de DDW presenteerden ze o.a. hun WasteBasedBricks, gevelstenen van 60% afval, maar ook tegels gemaakt met hulp van bacteriën, betonklinkers zonder cement en keramische wandtegels van 100% afval. www.stonecycling.com

Creatief met kurk

Corkbrick is een modulair systeem, geïnspireerd op Lego, bestaande uit zeven verschillende blokken van kurk waarmee zowel wanden als meubels gebouwd kunnen worden, zonder gereedschap, schroeven of lijm. Ideaal voor (tijdelijke) kantoor- en wachtruimten e.d. De blokken zijn keer op keer herbruikbaar. Kurk is natuurlijk, licht, duurzaam en volledig recyclebaar. Qua afmetingen is de Base een kubus van 20 cm, de Double is twee Bases hoog, de andere vijf blokken zijn connectoren. www.stonecycling.com

Nieuw kleurenpalet voor vinyl wandbekleding

www.vescom.com

Met de introductie van Kilby’s nieuwe kleurenpalet dat is geïnspireerd op de natuur, blaast Vescom een van haar meest populaire wandbekledingen nieuw leven in. Dankzij de richtingloze linnenlook is Kilby subtiel maar toch onderscheidend. De uitstraling en structuur bieden een look en feel die niet te vergelijken is met die van geschilderde oppervlakken, zonder een ruimte te overheersen. Daardoor kan het niet alleen worden toegepast op elke schaal - van bescheiden gangen of kamers tot grote oppervlakken en open ruimtes - maar in elk type interieur, van hotels tot horeca en de gezondheidszorg.Vescoms kleurenexperts hebben een stijlvol en fris nieuw kleurenpalet samengesteld. De diverse tonen en tinten kunnen op een harmonieuze manier worden gecombineerd. Door de sterke samenhang met de natuur, passen de 33 nieuwe kleuren perfect in de huidige tijd.

Een baanbrekende reeks innovatieve downlights

www.quarkstar.com

Concord Equinox is de nieuwe generatie hoogwaardige armaturen die gebruik maakt van QuarkStar’s bekroonde lichtrefractietechnologie. Equinox toont een nieuwe innovatieve manier van hoe downlights kunnen worden gebruikt door architecten en lichtontwerpers en een revolutie teweegbrengt in de manier waarop ruimtes worden verlicht. Met een keuze uit twee standen, met ingetrokken of uitgetrokken optiek, biedt het systeem een manier om de lichtstroom te sturen. Als eerste in zijn soort wordt het licht niet gereflecteerd, maar gebroken, zowel naar beneden voor een directe component als naar boven op het plafond voor een indirecte component. De armatuur is verkrijgbaar in een witte en zwarte uitvoering, in trim- en trimloze versies voor installatie in gipsplafonds. Ze levert tot 2500 lumen met een lage verblinding UGR<19 en een hoge efficiëntie tot 125lm/W met CRI90 LED chips voor een uitstekende kleurweergave. Equinox is ook beschikbaar met het intelligente sturingssysteem SylSmart Standalone.

Design, schoonheid, duurzaamheid

www.baars-bloemhoff.nl

Saviola staat voor design, schoonheid en duurzaamheid. Het Italiaanse merk staat met hun producten bekend om hun verbazingwekkende ontwerpen en realistische texturen, die bij aanraking het gevoel geven van echt hout, steen, marmer en vele andere materialen. En dit alles geproduceerd met 100 procent gerecycled en recyclebaar hout. Saviola wordt exclusief verkocht door Baars & Bloemhoff.

Comfort en veiligheid

www.forbo-flooring.nl

Of het nu gaat om hotels, recreatiecentra, vakantieparken of restaurants, een hoogwaardige vloerbedekking biedt comfort en veiligheid en maakt de gebruiker tegelijkertijd trots op het design. Forbo biedt nu een speciale collectie onderhoudsvriendelijke Flotex-vloeren met opvallende designs voor het hospitality & leisure segment. Dankzij de high-definition printtechnologie, kan Forbo Flooring een ruime keuze bieden aan dessins die passen bij alle ruimtes. Een trendy hotel in het hart van de stad, een gezellig etablissement in de bergen of een charmant traditioneel restaurant: elk concept vindt het ontwerp dat zijn verhaal vertelt. Forbo Flooring is zich bewust van de uitdagingen van de horeca- en vrijetijdssector, waar vaak maar één kans is om een goede eerste indruk te maken. Daarom heeft de leverancier unieke ontwerpen gemaakt die op elkaar zijn afgestemd, in verschillende maten verkrijgbaar zijn of zelfs speciaal voor gangen zijn gemaakt.

Optimaliseren naar eigen wens

www.palmberg.nl

De volledig vrij te plaatsen Clamp-wanden van Palmberg zijn ook lineair toe te passen met bodemplaten en stelvoeten. De functionaliteit is te optimaliseren naar eigen wens. Bijvoorbeeld met een stroomvoorziening of een Stick&Load-wandelement om accessoires als legborden, kapstokhaken of whiteboards toe te passen. Het geheel is eenvoudig en snel te verplaatsen, uit te breiden of in te korten of zelfs te verhuizen. De akoestiche voordelen zijn groot en de wandseparatie in de vrije ruimte bevordert het welbevinden van de medewerkers.

Eenvoud, helderheid en eenheid

www.kreon.com

Met armatuur kreon inti krijgen lichtdesigners een gereedschap in handen voor het creëren van verschillende sferen in een architectonisch ontwerp – met één enkele downlighter en zonder onnodige ‘ruis’. Twee verschillende lichtpatronen worden gecreëerd vanuit één enkel lichtpunt: directionele puntverlichting en diffuse verlichting. Door deze tegenovergestelde lichteffecten te combineren, is kreon inti een vernieuwde keuze voor eenheid, ongeacht de dubbele functie. kreon inti is het resultaat van geduldig voortbouwen op de kennis van lichttechnologie en het zorgvuldig onderzoeken van het karakteristieke design van kreon: eenvoud, helderheid en eenheid. De eenvoud en uniformiteit zijn niet het resultaat van een sobere vormentaal, maar van de concentratie en de complexiteit in een essentieel onderdeel, waarin de dome in de hoge uitsparing niet slechts transparant en neutraal wil zijn, maar doorzichtig en verzachtend – dankzij de gefacetteerde dome die verwijst naar glasdesign uit de jaren vijftig.

From plastic to fabric

www.vyvafabrics.nl

REVYVA Bouclé is het zusje van de REVYVA en eveneens gemaakt van 100 procent gerecyclede polyestergarens, gemaakt van post-consumer plastic flessen. De stof heeft een zachte en fluffy uitstraling en voldoet aan hoogwaardig vlamvertragende eigenschappen. Geschikt voor zowel binnen- als buitengebruik, en verkrijgbaar in een reeks van veertien kleuren. REVYVA Bouclé is 100 procent gerecycled & recyclebaar en is gecertificeerd volgens de hoogste normen, waaronder Global Recycle Standard (GRS) en OEKO-TEX Standard 100. Hoe komt het dat bouclé zo populair is? In 1954 creeerde de ontwerpster Coco Chanel de “Little Black Jacket” en de “Little Black Dress”, die elke vrouw er elegant moest laten uitzien. Ze maakte beide ontwerpen in bouclé. Er is bijna geen enkele stof zo veelzijdig en klassiek als bouclé. Bouclé komt uit het Frans en betekent zoveel als ring of lus. Het is geweven van onregelmatig bewerkte garens waardoor er een opvallend design ontstaat.

Design vloerkleden met een positieve boodschap

www.leoxx.com

TOSHY x LEOXX is een originele collectie luxe design karpetten, ontworpen door de Nederlandse kunstenaar Toshy in samenwerking met LEOXX. De collectie staat voor authentiek en inspirerend design met een positieve boodschap. De vloerkleden zijn beschikbaar in drie verschillende designs: Connected Love, Love Now! en Step by Step. Elk design is individueel vormgegeven en uitgevoerd in een aantal kleuren. Ieder karpet wordt door Toshy voorzien van een handgeschilderde tekst op de achterzijde. Daarmee heb je een uniek en persoonlijk vloerkleed met een onderscheidend verhaal. De TOSHY x LEOXX kleden zijn gemaakt van een zijdezachte, projectgeschikte silky kwaliteit met shiny look. In samenspel met en naargelang de lichtinval zorgt dit materiaal voor een prachtige en steeds wisselende werking van de kleuren. De vloerkleden worden afgewerkt als volumekarpet, met een rug die standaard is voorzien van antislip.Verkrijgbaar in een aantal verschillende (rechthoekige en ronde) formaten.

Videoconference-oplossingen voor hybride werken www.vogels.com/professional

Nu de trend van hybride werken zich voortzet, zijn teams niet meer afhankelijk van één locatie om samen te werken. In kantoorpanden wordt veel gebruik gemaakt van meeting rooms die zijn uitgerust met een videoconferencing-display.Via dit scherm wordt contact gelegd met collega’s of zakenrelaties die thuis of op een andere locatie aan het werk zijn.Vogel’s biedt naast professionele muurbeugels ook verschillende soorten videoconferencing oplossingen aan, van statisch tot elektrisch. Met het modulaire Vogel’s Connect-it systeem wordt eenvoudig een complete videoconferencing trolley of vloerstandaard gecreëerd door deze te verrijken met een camera- en speaker plateau. Deze zijn als losse accessoire verkrijgbaar. Ook heeft Vogel’s videoconferencing-meubels in haar assortiment, die geschikt zijn voor twee displays tot 65 inch of één extra groot display tot 90 inch. Deze stijlvolle meubels bieden veel opbergruimte en passen perfect in elk kantoorinterieur. Tot slot zijn de elektrisch in hoogte verstelbare RISE-displayliften bij uitstek geschikt voor plaatsing in vergaderruimtes, waarbij het (interactieve) display vaak op een andere hoogte ingesteld dient te worden. Indien de videoconferencing oplossing in meerdere ruimtes gebruikt moet kunnen worden, zijn er verrijdbare oplossingen verkrijgbaar. Alle montageoplossingen van Vogel’s zijn snel en eenvoudig te installeren.

Lumineuze lichtoplossingen laten ruimtes spreken

www.qcat-lighting.nl / www.led-linear.com

Met de MARS Architectural armaturenreeks biedt het Duitse LED Linear architecten en lichtontwerpers een extreem veelzijdige lichtoplossing. Het armatuur laat zich zowel opbouw, inbouw als gependeld toepassen in talrijke lengtes tot max 3 m. De ruime keuze in statische kleurtemperaturen (CRI >95), tunable white of RGBW, maakt het een echte alleskunner. Uitgevoerd met een opale afscherming, of innovatieve NanoRay optieken voor minimale lichthinder (UGR <13), brengt het armatuur hoogwaardig licht op een efficiënte manier de ruimte in. Het conformeert zich hiermee niet alleen aan hedendaagse normen, maar leent zich ook uitstekend om de juiste ambiance te realiseren. Door de vele verschijningsvormen van de armaturenreeks, ontstaat een harmonieus geheel. Het gehele armatuur wordt in Duitsland volgens de hoogste kwaliteitsnormen geproduceerd. Kenmerkend aan de LED Linear-ledengines is de hoge lichtkwaliteit en lage degeneratie. Dit maakt het product naast een hoogwaardige, ook een duurzame keuze.

Micro geperforeerde wandpanelen

een perfecte akoestiek

www.den2.nl

voor

DEN-2 uit Woerden verzorgt de productie en afwerking op maat van hoogwaardige houten en bamboe wand- en plafondpanelen. “Voor het project EWI in Delft leverden we bamboe fineer wandpanelen met microperforatie”, vertelt eigenaar-directeur Bart van Ulden. “Deze perforaties wilde de opdrachtgever om esthetische en akoestische redenen. Zo absorberen de wanden veel geluid in de drukke ruimte en zijn de nano gaatjes in de panelen vrijwel onzichtbaar. De panelen zijn ook uitstekend toepasbaar in kasten, balies en plafonds. DEN-2 is een klein bedrijf dat vooral binnen Nederland werkt - een enkele keer in België of Frankrijk – en in 2023 het 25-jarig bestaan viert. “We leveren alles volledig naar de wensen van de klant: verschillende akoestische oplossingen, op brandvertragende en/of vochtwerende basis, uiteraard diverse soorten massief hout en fineer. Natuurlijk leveren we ook kunststof afgewerkte panelen en kunnen we de panelen in onze eigen lakstraat en spuitcabine van alle gewenste RAL-kleuren voorzien.”

Zintuiglijk en zinnig design

Tunto is het Finse woord voor gevoel. Het lampenmerk met deze naam ontwerpt dan ook zintuiglijk en zinnig design. Bij Tunto is er heel veel mogelijk: inspirerende verlichting voor grote openbare ruimtes én unieke lampen voor in huis. Dit komt de modulaire aanpak. Armaturen als de bekroonde Ballon of de unieke Hex zijn uit verschillende onderdelen samengesteld die op allerlei manieren kunnen worden gecombineerd. De lampen zelf kunnen worden samengevoegd tot groepen, en zelfs tot architecturale sculpturen die een ruimte op een bijzondere manier verrijken. Zo nodig wordt er speciaal voor een ruimte of een project ontworpen. Tenslotte zijn deze lampen voorzien van de beste lichtbronnen, en dimbaar. Dat laatste kan bijvoorbeeld geregeld worden via de smart lighting drivers van Casambi. Daardoor is het eindresultaat altijd een bron van gemak plezier en luxe.

De veerkracht van designers in crisistijd

Nederlandse designers staan wereldwijd bekend om hun originaliteit en gedurfde innovaties, en hun werk dringt door tot in de haarvaten van onze maatschappij. Design is overal: ontwerp geeft vorm aan de wereld van nu en loopt vooruit op die van morgen. De afgelopen periode werd getekend door de naweeën van de pandemie, een onverwachte oorlog, uit de hand lopende klimaatproblemen en ongekende inflatie: een chaotische tijd. Al treffen deze crises ook de creatieve sector ingrijpend, de onzekere periode daagt ontwerpers extra uit om na te denken over de toekomst. Hoe kunnen zij antwoorden helpen vinden op de dilemma’s van deze tijd? Wat kan hun rol zijn bij de noodzakelijke transities? Dutch designers Yearbook ’22 belicht het designjaar onder het motto ‘chaos’ en kijkt tevens vooruit. Het boek geeft een openhartige inkijk in wat designers nu denken en maken: via essays van klimaatdiplomaat Yvo de Boer en journalist Jeroen Junte, bevlogen eindexamenwerk van Nederlandse ontwerpopleidingen, prijswinnende designcases, een beeldessay over kunstmatige intelligentie, portretten van beeldbepalende designers als Petra Blaisse, Chequita Nahar en tinker imagineers, het jubile-

rende ontwikkelingstraject Driving Dutch Design, en interviews met onder andere de Oekraïense studio Between the Walls, solar designers Marjan van Aubel en Pauline van Dongen, en scheidend BNO-directeur Madeleine van Lennep.

Dutch designers Yearbook biedt daarmee een jaar Dutch design in één boek – van prijswinnend design tot beeldbepalende ontwerpers – en toont de veerkracht en vindingrijkheid van Nederlandse designers in deze chaotische periode.

Dutch designers Yearbook is een initiatief en productie van de BNO, en wordt uitgegeven in samenwerking met nai010 uitgevers. Het boek wordt kosteloos verspreid onder de ontwerpers en bureaus die zijn aangesloten bij de BNO.

www.bno.nl www.nai010.com

Dd ‘22, Dutch designers Yearbook

Freek Kroesbergen (red.), Yvo de Boer, Edo Dijksterhuis, Pao Lien Djie, Rita van Hattum, Jeroen Junte, Freek Kroesbergen, Madeleine van Lennep, Barbara van Santen, Gert Staal, Viveka van de Vliet | hardcover | 192 p. | 21 x 26 cm | geïllustreerd | nur 656 | a-titel | design: studio de Ronners | € 29,95 | ISBN 97894-6208-777-4 | Ook verkrijgbaar als e-book € 19,95 | ISBN 978-94-6208-778-1

Gelaagd spel van tijd, architectuur, geschiedenis en kunst

Het prachtige neoclassicistische gebouw van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen huisvest sinds 1890 een rijke collectie met meer dan zeven eeuwen kunstgeschiedenis: van de Vlaamse Primitieven tot Expressionisten. Bijna twintig jaar werkte KAAN Architecten aan het masterplan, de renovatie en de nieuwe uitbreiding van het museum, dat in september werd heropend. De herstelwerkzaamheden en het nieuwe ontwerp verenigen een hedendaagse allure met de glorieuze, maar ook ietwat verwaarloosde schoonheid van het 19e-eeuwse monument. Een uniek aspect van de uitbreiding is dat die volledig verhuld is binnen het bestaande museumgebouw.Vanaf de buitenkant is niets te zien van de verbouwing, wat de kracht van het oorspronkelijke gebouw en haar rol als erfgoed binnen het snel veranderende Antwerpen onderstreept. Zo brengen de renovatie en de uitbreiding het verleden, het heden en de toekomst bij elkaar, in een gelaagd spel van tijd, architectuur, geschiedenis en kunst. “Zowel het 21e- als het 19e -eeuwse zouden niet meer verschillend en intens kunnen zijn”, aldus professor Dikkie Scipio, architect en medeoprichter van KAAN Architecten. “Ze belichamen een emblematisch contrast in

dimensies, licht een sfeer, waarbij ze zijn ontworpen als flexibele ruimtes voor toekomstige tentoonstellingen.” Bij uitgeverij nai010 verscheen onlangs een door KAAN Architecten vormgegeven ‘verslag’ van de omvangrijke verbouwing, Bridging Time - The renovation of the KMSKA Royal Museum of Fine Arts Antwerp. Met bijdragen van Inge Bertels en Frederik Vandyck, Melanie Buehler, Louis De Mey en Dikkie Scipio onthult het boek het ‘palimpsest’ van invloeden die het museum en zijn omgeving vorm gaven, en uiteindelijk de leidraad vormden van de ingreep van KAAN Architecten. De teksten zijn rijk geïllustreerd met tekeningen, archiefmateriaal en unieke beelden van het nieuwe KSMKA, en met getuigenissen van de ontwerpers, bouwers en ambachtslieden die de afgelopen twee decennia bij het project waren betrokken.

www.kaanarchitecten.com www.nai010.com

Bridging Time - The renovation of the KMSKA Royal Museum of Fine Arts Antwerp Inge Bertels, Melanie Buehler, Dikkie Scipio, Louis De Mey, Frederik Vandyck | design: Alice Colombo | Engels | hardcover | 22 x 31 cm | 176 pag. | geillustreerd (150 kleur) | in samenwerking met: KAAN Architecten | € 34,95 | ISBN 978-94-6208-743-9

Vakbeurzen

Amsterdam 9 – 12 januari Horecava www.horecava.nl

Frankfurt 10 – 13 januari Heimtextil www.heimtextil.messefrankfurt.com

Hannover 12 – 15 januari Domotex www.domotex.de

Antwerpen 14- 22 januari Bouw & reno, bouw- en renovatie beurs www.bouwreno.be

Paris-Nord Villepinte 19 - 23 januari Maison&Objet www.maison-objet.com

Eindhoven 22 – 24 januari Destination: Design destinationdesign.nl

Utrecht 24 – 28 januari Nationale Onderwijs Tentoonstelling www.not-online.nl

Frankfurt a. M. 3 - 7 februari Ambiente ambiente.messefrankfurt.com

Utrecht 6 – 10 februari BouwBeurs www.bouwbeurslive.nl

Rotterdam 10-12 februari OBJECT www.objectrotterdam.com

Stockholm 7 - 11 februari Stockholm Furniture Fair/ Lighting www.stockholmfurniturefair.com

Valencia 27 februari – 3 maart Cevisama cevisama.feriavalencia.com

Utrecht 8 – 10 maart MaterialDistrict Utrecht utrecht.materialdistrict.nl

Frankfurt a. M. 13– 17 maart ISH ish.messefrankfurt.com

Brussel 14- 19 maart Batibouw www.batibouw.com

Cernobbio 18 – 20 april Proposte www.propostefair.it

Milaan 18 – 23 april

Salone Internazionale del Mobile www.salonemilano.it

Keulen 4 – 7 juni januari imm cologne www.imm-cologne.de

Dit overzicht werd met zorg samengesteld. In verband met onvoorziene omstandigheden kan geen verantwoordelijkheid worden genomen voor de volledige juistheid ervan.

Duurzaamheid centraal op Heimtextil 2023

Van 10 tot en met 13 januari 2023 vindt in de Messe Frankfurt weer Heimtextil plaats, de toonaangevende vakbeurs voor textiel voor de project- en thuismarkt. Meer dan 2.200 exposanten uit 50 landen hebben zich reeds ingeschreven voor de beurs, die daarmee opnieuw een zeer internationaal karakter krijgt. Belangrijk overkoepelend thema op Heimtextil 2023 is duurzaamheid: met de bezoekersgids Green Directory en Green Village – dat een platform geeft aan discussie met leveranciers – biedt de beurs belangrijke oriëntatiepunten in de ‘jungle’ van het enorme aanbod aan duurzame materialen. De populaire Green Tours nemen bezoekers mee langs geselecteerde exposanten, die meer vertellen over hun producten en duurzaamheidsstrategieën. Als onderdeel van de Trend Space in hal 9.0 is er weer de indrukwekkende Future Materials Library – met een uitgebreide internationale collectie van innovatieve materialen voor de interieursector, gecureerd door het ‘future agency’ FranklinTill uit Londen. Dat bureau is, samen met Anne Marie Commandeur, directeur van Stijlinstituut Amsterdam, ook verantwoordelijk voor de Trend Space – een spectaculair vormgegeven designen trendpresentatie waar de Heimtextil trends 23/24 worden getoond. Met als titel Textiles Matter zetten deze trends de norm voor de komende twee jaar, met toekomstgericht en duurzaam textiel voor morgen. De nadruk lig hierbij op circulariteit: door materialen steeds opnieuw te gebruiken, wordt de vraag naar nieuwe materialen immers gereduceerd, terwijl tegelijkertijd de hoeveelheid textielafval wordt verminderd. Nietorganische materialen, zoals nylon, polyester, plastic en metaal, kunnen worden gerecycleerd zonder verlichting van kwaliteit. Organische stoffen als linnen en bastvezels worden aan het eind van een nuttig ‘leven’ teruggegeven aan de natuur. Deze gedachte vormt ook de basis voor de vier trendthema’s op Heimtextil: Make and Remake, Continuous, From Earth en Nature Engineered. Voor interieurontwerpers en hospitality-experts is er weer het programma Interior.Architecture.Hospitality, met onder meer lezingen en tours, en een materialenbibliotheek die ook online is te raadplegen (www.textile-library.de)

heimtextil.messefrankfurt.com

Eind november werd Cosentino City Amsterdam officieel geopend, het experience center van de Spaanse marktleider in de productie en distributie van innovatieve materialen voor architectuur en design. Met de opening werd tegelijkertijd het tweejarig jubileum gevierd: Cosentino City Amsterdam opende in 2020 al zijn deuren, maar door de coronacris vonden er toen geen feestelijkheden plaats. Het experience center beslaat 550 m2 verdeeld over twee verdiepingen en toont de belangrijkste merken van Cosentino: Silestone, Dekton en Sensa. Er zijn verschillende multifunctionele toepassingen, waaronder de Cosentino materialen op groot formaat, mock-ups van (geventileerde) geveltoepassingen, keuken- en badkamerinspiratie, een atelier met kleurstalen en werkplekken voor professionals om hun projecten uit te werken en ruimte voor het organiseren van evenementen en exposities. In het Atelier Lab worden bezoekers omringd door stalen, niet alleen van de eigen collectie maar ook van andere materialen (hout, textiel, behang, boeken, etc.). Hier kunnen architecten en interieurontwerpers inspiratie op doen voor ieder soort project. Men kan er moodboards maken en materialen combineren om een goed beeld te schetsen voor het uit te werken project. In totaal opende Cosentino wereldwijd 22 City’s, verder onder meer in Sydney, Singapore, New York, Parijs, Londen en Tokio. Aan de Amsterdamse Van Baerlestraat 39-43 schuin tegenover het concertgebouw en om de hoek van het Rijksmuseum, wil Cosentino haar bezoekers inspireren onder het motto ‘Get inspired and explore what’s beneath the surface’.

www.cosentino.com/nl-nl

(Her)opening Cosentino City Amsterdam

Design Museum, Brussel t/m 5-3

On Display. Design van de boetiek designmuseum.brussels

Design Museum, Den Bosch t/m 12-2

PROCESS – Design Drawings from the Rijksmuseum 4-3 t/m 3-9

Sneller, beter, mooier – de vormgeving van de vooruitgang www.designmuseum.nl

Kunsthal, Rotterdam t/m 12-2

Getekend: Rotterdam! Ze hebben mijn huis vermoord www.kunsthal.nl

Textielmuseum, Tilburg t/m 4-6

Makersgeheimen #2 – kunstenaars en ontwerpers in het TextielLab www.textielmuseum.nl

CID, Grand-Hornu 12-2 t/m 27-8

Futuro Gentile - Een beminnelijke toekomst, Michele De Lucchi www.cid-grand-hornu.be

DeSingel, Antwerpen t/m 12-3

BWMSTR Label 023: StadsStalling t/m 21-5

Marie-José Van Hee architecten desingel.be

Het Nieuwe Instituut, Rotterdam t/m 5-3

The Energy Show - Zon, zonne-energie en menskracht t/m 8-3

Prix de Rome Architectuur 2022. Healing Sites hetnieuweinstituut.nl

ARCAM, Amsterdam t/m 28-5

Playing Architecture – het spel om de stad arcam.nl

Z33, Hasselt t/m 12-2

Composite Presence. Bovenbouw Architectuur www.z33.be

Bonnefanten, Maastricht t/m 26-2

Werner Mantz: The Perfect Eye www.bonnefanten.nl

Museum De Lakenhal, Leiden t/m 15-1

Imagine Intuition www.lakenhal.nl

Tropenmuseum, Amsterdam t/m 7-5

Plastic Crush – over onze veranderende relatie met plastic www.tropenmuseum.nl

Tijdelijk

Bart Eijking heeft een Design & Build bedrijf in Londen en Patrick de Louwere werkt als architect/design director in Singapore. Samen zijn zij eigenaar en creative director van het Nederlandse meubelmerk Studio Lawrence. De column is een briefwisseling tussen hen en bekijkt ontwikkelingen in Azië en Groot-Brittannië door Nederlandse brillen.

Het is soms moeilijk voor een columnist een keuze te maken. Er is te veel om over te schrijven: de catastrofale mislukking van de stijfkoppige Westerse leiders tijdens de COP27. Laten we vooral geen afspraken maken over het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen, maar een revolutionaire doorbraak presenteren over de compensatie van de arme slachtoffers van ons slechte gedag. De beste kenschets van deze doorbraak is dweilen met de kraan open. Als 4-jarige leerde ik op de kleuterschool ”ruim je eigen rommel op” - niet iets om het podium mee te halen. Om met dichteres M.Vasalis te spreken: “Arm en beschaamd zo arm te zijn” *.

Of, zal ik schrijven over Banksy, de anonieme Britse kunstenaar, die door oorlog verwoeste gebouwen in Hostomel, Horenka and Borodjanka gebruikt als canvas voor zijn kritische en hoopgevende schilderijen? Het beeld van de kleine judoka (Oekraïne) die een kolossale tegenstander (Poetin) door de lucht slingert voor een vol punt, Ippon! Misschien Banksy’s laatste aanvaring met het modemerk Guess dat zijn kunst, in zijn visie, zonder toestemming gebruikte voor een collectie. In een reactie roept hij op hetzelfde te doen in de winkels van Guess, to help yourself… “They’ve helped themselves to my artwork without asking, how can it be wrong for you to do the same to their clothes?”

Maar liever toch iets positiefs, zonder al die strijd.

De Gemeente Rotterdam en de Bibliotheek Rotterdam hebben besloten de Centrale Bibliotheek, een grillige witte puist aan de Hoogstraat, te vernieuwen. Aan het Rotterdamse Powerhouse Company, Atelier Oslo en Lundhagem, beide uit Noorwegen, de eer om dit monument, een late Van den Broek en Bakema uit de jaren 80, nieuw leven in te blazen. Met Powerhouse aan het stuur zit zo’n vernieuwing wel snor. Tijdens te verbouwing moet de bibliotheek wel open blijven, immers waar blijft de Rotterdammer zonder boeken?

Voor de tijdelijke huisvesting in de sombere Librijesteeg, op loopafstand van de huidige bibliotheek, is het Amersfoortse bureau TenBrasWestinga geselecteerd. Het ontwerp is volledig circulair, een prima uitgangspunt voor een tijdelijke accommodatie.Volgens Maaike Westinga, een van de architecten, wordt de tijdelijke vestiging een proeftuin die ook kan helpen bij het ontwerp van de nieuwe bibliotheek. Maar is een proeftuin niet precies wat een bibliotheek moet zijn? Wat is de functie van papieren kennis in de digitale toekomst?

Tijdelijkheid is de grote opgave voor een ontwerp van een bibliotheek met tijdloze boeken, afgaand op de leestijd** per generatie. Een 65-plusser leest gemiddeld 80 minuten per dag en heeft alle tijd om naar de bibliotheek te slenteren. Jongere generaties 13-49 jaar lezen tussen de 15-20 minuten per dag, gedrukt en digitaal. De afweging om voor maximaal twee uurtjes lezen per week een uur stuk te slaan om naar de bibliotheek te gaan en later nog een keer om geleende boeken terug te brengen vraagt toewijding.

De laatste ingrijpende verbouwing van de Rotterdamse Centrale Bibliotheek is in 2004 afgerond, het is 2022 en we plannen de volgende. Met het veranderende leesgedrag is het oppassen dat circulariteit geen doel van de bibliotheek op zich wordt.

Singapore 2022

* Uit: M.Vasalis,Vergezichten en gezichten, Sotto Voce (1954)

** Lezen, auteurs Schaper, Wennekers & De Haan, Publicatie Sociaal Cultureel Planbureau, 19 december 2019

photo