7 minute read
Plafond met bloembladvormen
Complex plafondsysteem met bloembladvormen
Qatar Metro, Doha
TEKST Wilbert Leistra FOTO’S Hunter Douglas Architectural
In Doha is de eerste fase van één van de meest geavanceerde rail transit-systemen ter wereld in gebruik genomen, drie metrolijnen met totaal zevenendertig stations. Het ontwerp voor de stations van Qatar Rail koppelt traditionele islamitische architectuur aan een moderne uitstraling. Belangrijk onderdeel van deze uitstraling wordt gevormd door het speciaal hiervoor ontwikkelde complexe plafondsysteem met bloembladvormen. “In alle facetten was dit een megaproject”, aldus Michiel Langeveld, research & development manager bij Hunter Douglas Architectural.
“Toevallig heb ik vanochtend nog contact gehad met Qatar Rail over de volgende fase van het metronetwerk van Doha. Het betreft een nieuwe lijn en de uitbreiding van de bestaande lijnen. Dan hebben we het de eerste fase goed gedaan, denk ik”, aldus Michiel Langeveld met gevoel voor understatement. De research & development manager van Hunter Douglas Architectural vertelt over het megaproject in Doha. “Eigenlijk was alles speciaal aan dit project. De omvang, in totaal meer dan 50.000 m2 plafonds, de productontwikkeling, de logistiek… Noem maar op. Op het hoogtepunt van het werk was ik er wel zeven dagen per week mee bezig. Maar dat komt natuurlijk ook omdat in Qatar een andere werkweek wordt gehanteerd. Daar hebben ze vrijdags vrij, dat was voor mij de rustige dag dat ik mijn
2
1 Hunter Douglas Architectural ontwierp een complex plafondsysteem met bloembladvormen voor zevendertig metrostations van Qatar Railway. 2 Michiel Langeveld, research & development manager bij
Hunter Douglas Architectural: “Eigenlijk was alles speciaal aan dit project. De omvang, in totaal meer dan 50.000 m2 plafonds, de productontwikkeling, de logistiek… Noem maar op.” 3 Het ontwerp van de stations – Vaulted Spaces geheten, in het Nederlands Gewelfde Ruimtes – van een van de meest moderne metronetwerken ter wereld is van het Nederlandse architectenbureau UNStudio van Ben van Berkel.
mails kon afwerken, maar zaterdag en zondag werd gewoon doorgewerkt”, blikt Langeveld terug op het project dat voor het bedrijf uit Rotterdam al in 2018 is afgerond, maar waarmee Qatar Rail nu pas de publiciteit zoekt.
Gewelfd
Het ontwerp van de stations – Vaulted Spaces geheten, in het Nederlands Gewelfde Ruimtes – van een van de meest moderne metronetwerken ter wereld is van het Nederlandse architectenbureau UNStudio van Ben van Berkel. Het bureau herinterpreteert als het ware de historische islamitische architectuur, specifiek de traditionele Qatari architectuur, en ontwierp een ruimte die het erfgoed van het land verbindt met zijn toekomst als moderne, innovatieve, welvarende staat. De buitenkant van het station is opgebouwd uit goudkleurige zandsteen. De binnenkant heeft een parelmoerige glans. Belangrijke blikvanger in het ontwerp vormt de ‘Petal Ceiling’, het plafond met een bloembladontwerp. Het opvallende modulaire plafond met verschillende bloembladvormen moest boven de gewelfde pilaren in het station worden geïnstalleerd. Oorspronkelijk stond hiervoor in het ontwerp dat het van Glassfibre Reinforced Gypsum (GRG) moest worden. Hunter Douglas Architectural stelde echter een volledig metalen plafond voor.
Te complex
Tijdens de ontwikkelingsfase van het project werd Hunter Douglas Architectural in 2015 door UNStudio benaderd, vertelt Langeveld. “Wij vonden het in eerste instantie een te complexe opgave. ‘Daar beginnen we niet aan’, luidde de conclusie. Pas toen we later de vraag van het Libanese installatiebedrijf IMAR kregen welke mogelijkheden wij konden voorstellen voor een metalen plafond, zijn we ermee aan de slag gegaan.” Voor de drie metrolijnen en de zevenendertig stations werden zeven projectteams samengesteld, twee per lijn en één voor het hoofdstation. Vertegenwoordigers van die projectteams kwamen naar Nederland om het conceptontwerp van het plafond te bekijken. Langeveld: “Wij hebben een mock-up opgebouwd om een beeld te presenteren van onze oplossing. Ik weet niet zeker of het de grootste mock-up in de geschiedenis van Hunter Douglas was, maar zeker de duurste.” Na de presentatie in Nederland mocht het bedrijf uit Rotterdam ter plaatse in Qatar de mock-up opbouwen. “Niet normaal wat we daar meemaakten”, vertelt de research & development manager. “In bunkers van beton en in grote speciaal gebouwde hallen was een groot deel van een metrostation nagebouwd. Compleet met vloeren, wandbe-
4a
4b
4 De constructie is ontworpen op basis van een gelijkzijdige driehoek. Het ontwerp bestaat uit een diepgetrokken petal frame, dus bloembladframe, van 1 mm staal met een middenveld van een 15 mm honingraat sandwichpaneel, dat uit vier lagen bestaat. De eerste is van geperforeerd aluminium met microperforaties, de tweede laag is de aluminium honingraat, de derde de geperforeerde aluminium achterwand en ten slotte een akoestische vlies op de achterzijde (zie foto 4a). De diepgetrokken delen van het bloembladframe vormen samen met de driehoekige achterconstructie de basis voor de honingraatpanelen die met torsieveren zijn afgehangen (zie foto 4b). Foto 4c laat het eindresultaat zien. 5 Qua akoestiek heeft het plafondsysteem de hoge NRC-classificatie van 0,80 gekregen. Voor een metalen plafond met een geringe openheid van slechts 3,5 procent volgens Langeveld uniek te noemen.
kleding, plafonds, toiletgroepen en zelfs gebedsruimten. En dan per segment vijf verschillende leveranciers. Dus in ons geval presenteerden vijf verschillende plafondleveranciers per mock-upruimte hun ontwerp, in totaal zo’n twintig alternatieven. Uit al die partijen werden wij gekozen om het plafond te leveren voor de perrons en de centrale hal van de stations.”
Bloemontwerpen
Het oorspronkelijke architecturale ontwerp bestond uit vier verschillende bloembladafmetingen. Hieruit konden veertien verschillende bloemontwerpen worden gemaakt. “Uiteindelijk is dit gereduceerd tot één bladvorm maar wel in drie verschillende modules. Het ontwerp van het plafond was een complex engineeringswerk om alle vormen, componenten en eigenschappen op elkaar afstemmen en er één systeem van te maken. Belangrijk hierbij was het ontwerp van het speciaal ontwikkelde ophangsysteem. Elk item is geprefabriceerd en het systeem is als een bouwpakket zonder maatwerk op de bouwplaats geassembleerd en geïnstalleerd”, vertelt Langeveld. Hij legt het principe van het complexe plafondsysteem uit. “De constructie is ontworpen op basis van een gelijkzijdige driehoek. Het ontwerp bestaat uit een diepgetrokken petal frame, dus bloembladframe, van 1 mm staal met een middenveld van een 15 mm honingraat sandwichpaneel met een lengte van 2,5 meter. Deze panelen zijn extreem vlak door hun opbouw. Ze bestaan uit vier lagen. De eerste is van geperforeerd aluminium met microperforaties, de tweede laag is de aluminium honingraat, de derde de geperforeerde aluminium achterwand en ten slotte een akoestische vlies op de achterzijde. De perforaties zorgen voor de akoestische prestaties van het systeem. De diepgetrokken delen van het bloembladframe vormen samen met de driehoekige achterconstructie de basis voor de honingraatpanelen die met torsieveren zijn afgehangen. Door dit torsieveersysteem kunnen de panelen tijdens de installatie gemakkelijk op de juiste positie in het frame wor-
7
den gebracht en blijft het plenum ook volledig toegankelijk voor onderhoudsdoeleinden.”
Investering
De ontwikkeling van het nieuwe plafondsysteem vergde een enorme investering. Langeveld: “We hebben het hier over een behoorlijk stukje productontwikkeling met bijkomende kosten. Om het rendabel te maken was één station niet voldoende. Onder andere daarom zijn we bij de ontwikkeling een samenwerking aangegaan met VDL uit Eindhoven. Zij hebben meegewerkt aan de ontwikkeling van de constructie. Cruciaal daarbij was dat elke sectie van de constructie zodanig is ontworpen dat deze eenvoudig en tegen minimale kosten konden worden getransporteerd. De honingraatpanelen konden vlak in kisten worden gedaan en de twee framedelen die op de bouw het bloemblaadje vormden konden optimaal in kisten worden verpakt. Opschaling is uiteraard het juiste middel om het systeem rendabel te krijgen. De hoofdopdrachtgever Qatar Rail heeft daarom het plafond in alle zevenendertig stations voorgeschreven. Logistiek was nog wel een dingetje, want uiteindelijk zijn er qua materiaal meer dan honderd zeecontainers vervoerd en hebben we bij elkaar bijna een compleet vrachtvliegtuig moeten inzetten om de plafondonderdelen op tijd naar Qatar te vervoeren.”
Geheim
Het geheim van het plafondsysteem zit hem volgens Langeveld in het deel dat niet zichtbaar is. “De achterconstructie is dusdanig ontworpen dat het systeem probleemloos kon worden afgehangen. Dat was ook noodzakelijk, want de vorm en de opbouw van het systeem is zo complex dat het in één keer goed moest gaan. Ik ben tijdens de mock-uppresentatie twee keer in Doha geweest en daarna nog een keer tijdens de montage en het bleek het soepelst verlopen project dat ik heb meegemaakt. Er is totaal geen probleem geweest bij de assemblage en de montage, er is geen enkele klacht binnengekomen. Best wel uniek als je bedenkt dat het systeem aan erg hoge eisen voldoet. Qua akoestiek heeft het de hoge NRC-classificatie van 0,80 gekregen, voor een metalen plafond met een geringe openheid van slechts 3,5 procent uniek te noemen, en de brandwerendheidclassificatie SB1 A2 S1 D0 / ASTM klasse A. Qatar Rail was dan ook erg tevreden met het eindresultaat. En wie weet, misschien mogen we er binnenkort weer aan de slag.”
