Misleiding op verpakkingen

Uitspraak in zaak Teekanne: voor en na

In deze tijd waarin gezonde voeding booming is en de consument meer dan ooit wil weten wat hij eet, staan misleidende verpakkingen steeds in de schijnwerpers. Vorig jaar deed het Hof van Justitie hierover een belangrijke uitspraak die ook voor Nederland zeer relevant is. Heks’nkaas is de eerste Nederlandse uitspraak na Teekanne. Is er nu veel veranderd?

De hoofdregel in de wetgeving is dat verpakkingen niet mogen misleiden. Natuurlijk best een vaag begrip. Een verpakking bestaat uit veel verplichte elementen, zoals de lijst van ingrediënten en allergenen. Daarbuiten heef een producent best wat vrijheid: hij kan spelen met kleur, afeeldingen en woorden. Deze vrijheid wordt begrensd door misleiding. De maatstaf hierbij is de gemiddelde consument.

Vóór Teekanne

Aan welke regels moeten producenten voldoen? Neem de manden vol fruit als afeelding op de voorkant van de verpakking van het vruchtensapje. Wanneer je echter de lijst van ingrediënten op de achterkant goed onder de loep neemt, blijkt dat fruit er hoogstens overheen te zijn gevlogen. Kan dit zomaar?

Tot voor kort gold als juridisch uitgangspunt de labelling doctrine. Dat houdt in dat de consument die geïnteresseerd is in de samenstelling van het product, de hele verpakking leest, inclusief dus de volledige lijst van ingrediënten. Deze consument zal dus niet snel worden misleid door kreten of afeeldingen op de verpakking, want hij leest ook de lijst van ingrediënten op de achterkant van het pak. Daarin staat precies uit welke ingrediënten het product bestaat.

Teekanne-uitspraak

Maar toen kwam Teekanne. Het Hof van

Toetsing wel/geen misleiding

Justitie neemt in de Teekanne-uitspraak nog steeds de labelling doctrine als uitgangspunt. De consument die geïnteresseerd is in de samenstelling van het product, leest eerst de lijst van ingrediënten. Maar dan brengt het Hof een belangrijke nuancering aan door te stellen dat een product, ondanks een correcte lijst van ingrediënten, de consument nog steeds kan misleiden. De ingrediëntendeclaratie kan in sommige gevallen niet voldoende zijn om de misleiding te corrigeren die is veroorzaakt door onjuiste of ondubbelzinnige vermeldingen. Bijvoorbeeld wanneer een verpakking in het geheel beschouwd de indruk wekt dat een product een bepaald ingredient bevat, terwijl dat niet zo blijkt te zijn. Kortom: het is de taak van de rechter om álle verschillende elementen van de etikettering van de verpakking te onderzoeken om te bepalen of de gemiddelde consument kan worden misleid. Daarbij moet de rechter letten op bewoordingen en afeeldingen en met de plaats, omvang, kleur, lettertype, taal, zinsbouw en gebruikte leestekens van de verschillende elementen. Alle elementen van de verpakking dus. Eigenlijk is het niets anders dan elk element van de verpakking beoordelen en een plusje (misleidend) of een minnetje (niet misleidend) toewijzen en die vervolgens tegen elkaar afwegen. Is het eindresultaat positief, dan is de verpakking misleidend.

Een concurrent, consument of andere belanghebbende heeft een aantal stokken om mee te slaan wanneer hij van mening is dat een verpakking misleidend is. Het is allereerst mogelijk een procedure bij de rechter te starten. Een alternatief is het indienen van een klacht bij de Reclame Code Commissie (RCC). Verpakkingen worden namelijk beschouwd als reclame. Ondanks dat het oordeel van de RCC niet bindend is, en de RCC ook geen boetes kan opleggen, worden de aanbevelingen van de RCC in de regel wel opgevolgd. Bovendien worden beslissingen van de RCC, en in hoger beroep het College van Beroep (CvB), serieus genomen door de rechter. Een rechter kan wel een verbod opleggen en zelfs verplichten tot een rectificatie van de misleidende reclame-uitingen. Handhaving door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) bij mogelijk misleidende verpakkingen komt momenteel zeer veel voor. De NVWA kan een boete opleggen of andere maatregelen nemen die zij geraden acht.

Etiketlezen: de oplossing voor misleiding?

Teekanne is hiermee een belangrijke toevoeging op de labelling doctrine. Het is echter niet per se een rigoureuze omslag die aanpassing van alle verpakkingen vereist. Maar sommige gevallen die onder de labelling doctrine misschien als grensgeval bestempeld zouden worden, zullen onder Teekanne wel misleidend zijn.

Reclame Code Commissie

In de periode van Teekanne en daarna heef de Reclame Code Commissie (RCC) verscheidene keren geoordeeld over al dan niet misleidende verpakkingen. Zo oordeelde de RCC dat de verpakking van Alpro Pur’Enjoy niet misleidend is. Op de verpakking stond de vermelding ‘geen zoetstofen’. De klager vond dit misleidend omdat het product namelijk wel suiker bevat. De RCC vindt dat de voorkant van de verpakking misschien wel een onjuiste voorstelling van zaken wekt, maar dat dit voldoende wordt gecorrigeerd door de ingrediëntendeclaratie. Een beoordeling van alle omstandigheden dus, precies volgens het Teekanne- boekje. Een ander voorbeeld waarbij de RCC de juiste uitgangspunten hanteert, is de frisdrank Holy Soda. Op de verpakking staat:

‘Holy Soda low calorie & 100% natural’. Klager vond ‘100% natural’ onjuist, omdat het product steviolglycosiden (stevia) bevat.

De RCC komt tot de conclusie dat andere vermeldingen op de verpakking zoals

‘natuurlijk gezoet met stevia extract’ en ‘dit komt uit een plantje’ voldoende duidelijk maken in welke context te vermelding ‘100% natural’ moet worden gelezen. In een recente klacht van dit jaar vond klager de vermelding ‘Frisse Tonijnsalade’ op het product van Lidl misleidend, omdat het alleen kabeljauwpoeder zou bevatten. Lidl liet zien dat het product wel degelijk (42%) tonijn bevat. De voorzitter van de RCC besliste vervolgens dat het ‘gelet op de samenstelling van het product’ niet onjuist is dat adverteerder het product aanduidt als ‘tonijnsalade’. Een zeer interessante overweging, waarbij de voorzitter zich impliciet waagt aan percentages.

Heks’nkaas wel of geen kaas

En dan de rechtelijke uitspraak van 16 mei dit jaar over de naam Heks’nkaas. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vond dat deze naam suggereert dat het product ‘een soort kaas’ is en daardoor misleidend is ten aanzien van de samenstelling van het product. De producent negeerde waarschuwingen tot aan- passen van zijn verpakking en kwam bij de rechter terecht. De rechtbank oordeelde echter dat de lijst van ingrediënten duidelijk is. Hierin staat namelijk ‘smeerdip met 16% roomkaas en verse kruiden’. Dus: geen soort kaas, maar duidelijk gemaakt met 16% roomkaas.

Ook vindt de rechtbank dat de etikettering in haar geheel beschouwd niet de onjuiste indruk wekt dat het product – ondanks de juiste ingrediëntendeclaratie – geheel of nagenoeg geheel uit kaas bestaat. De rechtbank neemt aan dat de naam Heks’nkaas niet verwijst naar een bestaande en algemeen bekende kaassoort. Heks’nkaas is geen soort kaas. De rechtbank vindt dat de vermelding ‘de enige echte smeerdip met roomkaas en verse kruiden’ wel de indruk wekt dat in het product roomkaas is verwerkt, wat ook zo is, maar niet dat het product geheel of grotendeels uit roomkaas bestaat.

Opvallend is dat de rechtbank op eigen initiatief aangeef wanneer de verpakking mogelijk wel misleidend zou zijn geweest. Bij gebruik van ‘smeerdip van roomkaas en verse kruiden’ wordt volgens de rechtbank wel de suggestie gewekt dat het product geheel of grotendeels uit roomkaas zou bestaan. Het subtiele verschil tussen de woordjes ‘met’ en ‘van’ kan dus in sommige gevallen het verschil zijn tussen wel en niet misleidend.

Race to the bottom

Waar Reclame Code Commissie en rechtbank Teekanne goed bestudeerd hebben, lijkt de NVWA Teekanne vooral aan te grijpen om aanbieders van levensmiddelen te waarschuwen. Hun brieven hebben allemaal een soortgelijke strekking: de vermelding op de voorzijde van de verpakking is misleidend. De NVWA lijkt daarmee volledig voorbij te gaan aan de nog steeds geldende maatstaf dat alle elementen van de verpakking moeten worden meegewogen en beoordeeld.

Veel aanbieders – met name supermarktorganisaties – conformeren zich direct aan de waarschuwingen van de NVWA. De desbetrefende verpakking wordt vrijwel meteen aangepast. Hier kunnen natuurlijk diverse redenen voor bestaan. Denk aan het onderhouden van een goede relatie met de NVWA en het behouden van goodwill. Anderzijds veronderstellen aanbieders, niet geheel onterecht, dat het oordeel van de NVWA ongetwijfeld juist zal zijn. En soms is aanpassen gewoon de meest praktische en kostenefciënte oplossing. Is dat erg? Mogelijk. Zonder enige weerstand verpakkingen aanpassen kan namelijk leiden tot een race to the bottom, waarbij het eindstation onbekend is. Kijk bijvoorbeeld naar Heksn’kaas: zij kunnen hun verpakking ongewijzigd blijven produceren. Kernvraag is dus eigenlijk: wie geef eerder toe, de toezichthouder of de aanbieder? En de consument – als uitgangspunt – komt in deze discussie gek genoeg helemaal niet voor. Het treurig eindresultaat zou kunnen zijn dat de geïnteresseerde consument verandert in een luie consument die niet verder hoef te kijken dan de voorkant van de verpakking.

Uiteraard is elke verpakking uniek. Waar bij de ene verpakking overduidelijk geen sprake is van misleiding, kunnen sommige andere verpakkingen wel misleidende mededelingen bevatten die niet voldoende gecorrigeerd worden of kunnen worden door een juiste lijst van ingrediënten. Het risico bestaat dat wanneer producenten te snel toegeven en hun verpakkingen aanpassen, er een race to the bottom-efect ontstaat. De gemiddelde, echt niet domme, consument wordt te veel gepamperd, waardoor op den duur steeds minder mag en kan. Of het zover gaat komen, hangt vooral af van de branche zelf. Zijn er meer producenten zoals Heks’nkaas die een beslissing durven aan te vechten, of gokt men erop dat de NVWA alsnog inbindt? De tijd zal het leren.

Mr.

Bedieningsterminals

Pilz presenteert de nieuwe productfamilie PMI (Pilz Machine Interface) 6 Control. Deze eerste bedieningsterminal is uitgerust met een sofPLC volgens de standaard IEC 61131-3. De bedieningsterminals zijn gebaseerd op een processormodule met 1,3 GHz en hebben een RAMwerkgeheugen van 512 MB. Verder hebben ze de 512 MB fash-opslagcapaciteit en het besturingssysteem Windows Embedded Compact 7. In de bedieningsterminals is het diagnoseconcept PVIS van Pilz al geïnstalleerd. Dit vergemakkelijkt de foutopsporing bij bedrijfsstoringen van de machine. .......................................................www.pilz.com

Perslucht-adsorptiedrogers

Beko Technologies introduceert een reeks perslucht-adsorptiedrogers in tien verschillende groottes die debieten van 100 tot 1.000 kuub per uur kunnen verwerken en drukken van 4 tot 16 bar. De koudgeregenereerde DryPoint AC-adsorptiedrogers extraheren vocht van perslucht tot een drukdauwpunt van -40 °C. Volgens Beko ontstaan bij het gebruik van standaard-adsorptiedrogers in persluchtinstallaties hevige drukvallen. Om deze drukvallen te compenseren, wordt het compressorvermogen en dus ook het energieverbruik verhoogd. Koudgeregenereerde DryPoint AC-adsorptiedrogers zouden hiervoor een oplossing moeten zijn. De containers van deze drogers zijn gevuld met geactiveerd aluminium droogmiddel. De shuttleklep met een interne zuiveringsluchtlijn voor een adequate luchtstroom bij een stroomstoring, zorgt voor een robuust systeem.

......................................www.beko-technologies.nl

VOEDINGSMIDDELEN

Analyses:

ISO 9001:2015

Het bedrijf Brammer voldoet aan de nieuwste versie van de kwaliteitsnorm ISO 9001. Ten opzichte van eerdere ISO 9001-certifceringen zijn de kwaliteitseisen behoorlijk aangescherpt. Gecertifceerde bedrijven moeten aantonen dat de verbetering van processen een continu proces is.

Daarnaast hecht de nieuwe norm meer waarde aan de communicatie met klanten, leveranciers en andere partners. Lloyd’s Register deed de audits voor hercertifcering bij de hoofdlocatie van Brammer Nederland in Haarlem en bij de vestigingen in Spankeren, Hengelo en Utrecht.

Tijdens de audits zijn alle processen op deze locaties uitgebreid onderzocht.

Detecteerbare kunststoffen

Igus biedt producten aan die uit smeermiddelvrije en gelijkmatig detecteerbare kunststofen bestaan. Daarmee is gegarandeerd dat tijdens het bedrijf geen smeermiddelen en bij uitval geen kunststofen in de productieketen komen. In bedrijven in levensmiddelen- en verpakkingsindustrie zijn metaaldetectoren inmiddels standaard. Maar hoe kunnen kunststofdeeltjes worden opgespoord? De medewerkers van Igus ontwikkelden een speciale hoogwaardige kunststof die met de gangbare methoden van metaaldetectie opgespoord kan worden. Het materiaal is momenteel terug te vinden in geselecteerde producten van de igubal-serie, die stangkoppen, gafels, fens-, gewrichts- en staande lagers omvat. Zowel de behuizing als de sferische kogels zijn vervaardigd uit detecteerbaar kunststof. .............................................www.igus.nl

YOUR PARTNER IN QUALITY ASSURANCE

Allergenen (ELISA+PCR), voedingswaarde, mycotoxinen en andere contaminanten, microbiologie, microscopie, GMO, vleestypering, NIR enz.

Ook voor: verhandelbaarheidsrapporten, monstername en advies.

Hartig

Vlees

Gevogelte

Groente

Bouillon

Umami systemen

Sojasauzen

MSG en alternatieven

Zoutreductie systemen

Yama heeft alle basis ingrediënten voor hartige smaken, aansluitend op de trends van vandaag. Kennis van de juiste balans en toepassing maken ons Umami pakket compleet.

YAMA, Your silent partner in famous food

YAMA PRODUCTS B.V.

+31 (0)30 240 80 30

YAMA.NL

Adverteerdersindex VMT

Intrafood

Nieuwe producten creëren of bestaande herformuleren? De laatste evoluties op het vlak van ingrediënten voor food & beverage ontdekken? Dat kan op Intrafood:16, het drie-inéén-platform voor de voedingsindustrie; beurs, seminars en netwerkgelegenheid. Het brede aanbod van ingrediënten zal de bezoekers ongetwijfeld inspireren. Zij kunnen er uitgebreid en vrijblijvend van gedachten wisselen over ideeën en projecten met meer dan honderd fabrikanten en verdelers van ingrediënten tot halfabrikaten. Registreer gratis via www.intrafood.be met code 840.

Locatie: Kortrijk (BE), 21-22 september

Opleiding LMT

De applicatie-opleiding levensmiddelentechnologie (LMT), NLQF niveau 4, bevat alleen benodigde vakken voor de voedingsindustrie, zoals grondstof- en warenkennis, microbiologie, voedselveiligheid, afvullen en verpakken en technologie. Er is veel aandacht voor de praktijk. De trainer heef uitgebreide werkervaring in de voedingsindustrie, geef voorbeelden van producten en processen. In de opleiding is aandacht voor interessante discussies over aansprekende en actuele onderwerpen. De opleiding biedt verdieping en uitbreiding van praktische kennis en beter inzicht in de processen van de levensmiddelentechnologie. LMT is geschikt voor mensen die in de voedingsindustrie werken of willen werken, maar daarvoor geen vakopleiding hebben gedaan. Of om bij te scholen dan wel carrièreperspectief te creëren binnen de voedingsindustrie.

Locatie: Ede, Datum: 2 september - 13 januari www.lsbl.nl/lmt

Industrial Processing

Industrial Processing is de grootste vakbeurs voor de totale natte en droge procesindustrie in de Benelux. De exposanten tonen hier de laatste trends, producten en ontwikkelingen op het gebied van procesapparatuur, -engineering en -automatisering. Bekijk met eigen ogen wat de ruim 200 exposanten in petto hebben, woon live-demonstraties bij en neem deel aan tal van lezingen en interactieve sessies.

Locatie: Jaarbeurs Utrecht, Datum: 4-7 oktober www.industrialprocessing.nl

Cursussen Beurzen Congressen

20-jun Workshop verpakkingen , Zaltbommel

21-24 juni Automatica 2016, München (DE)

23-jun

23-jun

23-jun

Training VITAL2-drempelwaarden, Maarsbergen

Hoe kan uw verpakking voldoen aan de wetgevingen rond voedselcontactmaterialen?, Gent (BE)

Trendcollege Biomimicry: De natuur als uitvinder, Den Bosch

28-jun Cursus Interne auditing, Zaltbommel

29-jun

Sensors for Food/kick-off i-Fast Flanders' Food, Affligem (BE)

30-jun Training Food defense, Zaltbommel

6-jul Workshop ILS en BRC storage & distribution, Zaltbommel

6-jul Workshop IFS/BRC/FSSC 22000, Zaltbommel

30 augustus30 oktober Cursus Levensmiddelenmicrobiologie, Den Bosch

30 augustus30 januari

Cursus Productkunde & Verpakken, Den Bosch

1 september26 januari Cursus Vleestechnologie, Den Bosch

1 september26 januari Cursus Zuiveltechnologie, Den Bosch

1 september30 oktober

Cursus Food & Business Marketing, Den Bosch

2 september13 januari Opleiding levensmiddelentechnologie, Ede

2-sep Training IFS in de praktijk, Doorn

2-sep Training BRC in de praktijk, Doorn

5-12 september Orange Belt in Lean Six Sigma, Doorn

13 september15 november Cursus levensmiddelenmicrobiologie en -hygiëne, Wageningen

15-sep Training Etikettering, Doorn

21-sep Intrafood, Kortrijk (BE)

Voor de volledige agenda: www.vmt.nl

Voedingsmiddelenjaarboek en ingrediëntenwijzer 2016

Voedingsmiddelenjaarboek 2016

Dit boek geeft een overzicht van alle voedingsmiddelen producerende bedrijven in Nederland. Daarbij zijn ook de handelsorganisaties/retail in kaart gebracht. Daarnaast bevat het boek alle organisaties en instellingen die van belang zijn voor de voedingsmiddelenindustrie en is het onderwijs en opleidingenaanbod voor de sector in kaart gebracht. Opgenomen zijn verder de toeleveranciers van machines, apparaten, toebehoren en diensten die actief zijn in of zich richten op de voedingsmiddelensector. Ook adviesorganisaties zijn vermeld.

Ingrediëntenwijzer 2016

Dit naslagwerk geeft een overzicht van leveranciers van grondstoffen, ingrediënten en additieven voor de voedingsmiddelenindustrie. Daarbij zijn de ingrediënten overzichtelijk in kaart gebracht naar functionele eigenschappen. Tevens geeft de Ingrediëntenwijzer een overzicht van de additievenwetgeving met uitgebreide E-nummerlijsten in vijf talen.

Ook uw relaties mogen mee profteren!

Als abonnee van VMT profiteert u van maar liefst 30% korting op extra exemplaren. Bestel nu deze uitgave voor uw relaties of collega’s en betaal slechts € 80,- ( i.p.v. € 114,95). Bestel een extra uitgave op vmt.nl/ voedingsmiddelenboekkorting

Adressen ook digitaal beschikbaar!

Op zoek naar adressen in de voedingsmiddelenindustrie? Wij bieden een overzichtelijk excel bestand geheel naar wens. Een selectie van verschillende voedingsmiddelensegmenten is mogelijk, bijvoorbeeld zuivel, agrifood, vlees- en visindustrie of bijvoorbeeld op postcodegebied. U betaalt slechts € 0,50 per adres. Interesse? Stuur een mail naar j.verbeek@mybusinessmedia.nl

Voedingsmiddelen, Management en Technologie is hét mediaplatform voor de voedings-, genotmiddelen- en drankenindustrie in Nederland en België. VMT is opgenomen in Food Science and Technology Abstracts (FSTA) en is een voortzetting van Conserva en Voeding + Techniek, waarin opgenomen het internationaal tijdschrift voor Brouwerij & Mouterij. VMT verschijnt 16x per jaar.

MYbusinessmedia

Mr. H.F. de Boerlaan 28

7417 DA Deventer

Postbus 58

7400 AB Deventer

T 0570 504065

F 0570 504080

E redactie.vmt@mybusinessmedia.nl

I www.vmt.nl

Uitgever

Suzanne Wanders

T 010 2894017

E s.wanders@mybusinessmedia.nl

Hoofdredactie

Willem-Paul de Mooij

T 010 2894065

E w.mooij@mybusinessmedia.nl

Eindredactie

Margo Verbiest

T 010 2894022

E m.verbiest@mybusinessmedia.nl

Redactie

Hans Damman

T 010 2894070

E h.damman@mybusinessmedia.nl

Dionne Irving

T 010 2894071

E d.irving@mybusinessmedia.nl

Maurice de Jong

T 010 2894041

E m.jong@mybusinessmedia.nl

Nathan Strik (webredactie)

T 0570 504380

E n.strik@mybusinessmedia.nl

Bianca van de Schraaf (stagiaire)

Redactie-adviesraad

Dr. ir. R.W. van den Berg; prof. dr. ir.

M.A.J.S. van Boekel; prof. dr. ir. M. Uyttendaele; F. Egberts, dr. ir. C.D. de Gooijer; M. Janssen; dr. P.M. Klapwijk; prof. dr. ir. A. Van Landschoot; ir. F. Lanting; ir. J. Maagd; A. Postema; ir. J. van de Put; drs. J. Stark (voorzitter); dr. W. Visser; Ir. E.J.C. Paardekooper (erelid)

Met medewerking van TNO, NIZO food research, Wageningen Universiteit en Researchcentrum, Universiteit Gent, Universiteit Utrecht.

Advertentie Monique van Neutegem

T +31 6 50449402

E m.neutegem@mybusinessmedia.nl

Anneloes Veerman

T +31 6 12707014

E a.veerman@mybusinessmedia.nl

Marketing

Judith Verbeek

T +31 10 2894039

E j.verbeek@mybusinessmedia.nl

Vormgeving

Colorscan bv, www.colorscan.nl

Druk

Drukkerij Roelofs, Enschede

Abonnementen

Voor vragen over abonnementen, bezorging en/of adreswijzigingen kunt u:

Bellen met +31 10 2894008; Mailen naar klantenservice@vmt.nl; Schrijven naar MYbusinessmedia bv, VMT, Postbus 8632, 3009 AP Rotterdam.

Jaarabonnement VMT Optimaal

Nederland € 299,40.

Jaarabonnement VMT Magazine

Nederland € 227,40.

Jaarabonnement VMT Online

Nederland € 203,40.

Studentenabonnement € 104,79