Rotterdam heeft de hoogste Edo Beerda

REPORTAGE

Rotterdam heeft ‘s werelds hoogste Prefabtoren gaat door de 200 metergrens

‘s Werelds hoogste prefabgebouw bereikte onlangs keurig volgens planning de top. Het geheim is een bouwsysteem zonder complexe constructieve knopen en een hijsloods erbovenop waarin het echte constructiewerk gebeurt. Alle prefabelementen worden daar vlotjes op hun plek gezet.

DOOR EDO BEERDA

Op het topje van de 215 meter hoge blokkendoos is het beschut werken achter de wanden van de hijsloods. Het is er bijna behaaglijk, weer en wind hebben geen vat op de drukke werkzaamheden die hier de hele dag doorgaan. Prefabelementen komen binnen via de 40 tons-bovenloopkraan, sommige lichtere pakketten gaan met een van de jumpliften. Eenmaal boven zet een tweede portaalkraan ze op hun plaats. Op die manier wisten de bouwers de afgelopen twee jaar een snelheid te bereiken van een verdieping per vijf dagen. Alleen de laatste weken was het andere koek, want toen was de enkele meters slankere kroon aan de beurt. “Daar kun je de hijsloods niet op afschoren en de bovenloopkraan kan er niet uit de voeten, dus moesten we hem vanaf de hoogste betonvloer maken”, vertelt bouwplaatsmanager Frans Quataert (BAM). “We hebben bij de bouw van de top eerst de bovenste verdieping gemaakt en die omhoog gevijzeld. Vervolgens hebben we er op die manier nog

De bouwers haalden de afgelopen twee jaar een snelheid van een verdieping per vijf dagen. Foto: Rob Glastra

drie verdiepingen onder gebouwd en die stuk voor stuk opgevijzeld.”

Luchtbehandelingskast

Snel bouwen lukt bij prefab alleen door het aantal keren hijsen zoveel mogelijk te beperken, want het duurt pakweg een half uur voor de hijskraan op en neer is. Elementen die omhooggaan moeten dus zo groot mogelijk zijn. Balkonelementen en voorgespannen breedplaatelementen gingen gestapeld op speciale frames in één keer naar boven. Buitenwanden werden aangevoerd compleet met sandwich-gevelelementen met beglazing en natuursteen afwerking. Veel dragende wanden hebben een dikte van 60 centimeter, een lengte van 13,5 meter en wegen zo’n 34 ton. “Het minimale gewicht dat we hebben gehesen is een luchtbehandelingskast van anderhalve ton”, vertelt Quataert. “Op die manier is het gelukt om het aantal hijsjes te beperken tot 104 per verdieping” Met die hijs van anderhalve ton haalde het bouwproject overigens de krant, want de luchtbehandelingskast waarom het ging werd een speelbal van de wind. “Niks aan de hand verder hoor, we moesten alleen een balkonhekje vervangen.” Maar het geeft wel een idee van de uitdagingen die werken op grote hoogte opleveren.

Projectgegevens

Opdrachtgever: Zalmhaven CV (AM i.s.m. Amvest Vastgoed) Architect hoogbouw: Dam & Partners Architecten Architect laagbouw: KAAN Architecten Prefabbeton: Byldis Ontwerpend constructeur: Zonneveld ingenieurs Coördinerend constructeur: BAM Advies & Engineering Installaties: Techniplan Adviseurs Bouwfysisch advies: Peutz Opleverdatum: eerste kwartaal 2022 Aantal appartementen: 475, waarvan 260 in de toren

Hijsloods

Letterlijk alles is prefab in de Zalmhaventoren. Toch betekent dit niet dat de constructie zich zomaar weer uit elkaar laat trekken. Om alle losse elementjes bij elkaar te houden is de toren uitgevoerd met een groot aantal natte knopen. Verder vormen voorgespannen breedplaatvloeren met een druklaag vol met installaties in relatief hoge betonsterkte (C55/67) de horizontale koppeling. BAM kon daardoor het oorspronkelijke idee om de prefabwanden op elkaar door te stapelen laten varen. De vloeren zijn namelijk over de wanden heen gestort. Dat is sterker en scheelt kilometers stekkenbakken uitbuigen. Had het niet met volledig prefabvloeren gekund? BAM wilde wel, maar Bouw & Woningtoezicht gaf toch de voorkeur aan gestorte vloeren. De onderbouw tot aan de vijfde etage is zelfs helemaal in het werk gestort. Deze krijgt de meeste krachten te verwerken en is daarom extra zwaar uitgevoerd met 600 millimeter dikke wanden (C55/67) en kolommen met betonkwaliteit C80/95.

Voorafgaand aan de bouw zijn uitvoerige studies uitgevoerd naar de ideale bouwmethode. Zo had een glijbekisting een snelheid van wel vier verdiepingen per week kunnen halen. Toch is dat niet echt praktisch, omdat de kern dan ver vooruit zou lopen op de rest van het gebouw. De veiligheid voor de omgeving gaf uiteindelijk de doorslag bij de keuze voor prefab in plaats van in het werk gestort. Volgens de nieuwe richtlijn Bouw- en Sloopveiligheid had BAM bij afwezigheid van de hijsloods een zogenoemd ‘crashdeck’ moeten maken. Staande op 200 meter hoogte in een van de volledig glazen hoeken (die Byldis als één vormvast element maakte) is goed zichtbaar welke consequenties dat had gehad. Een prefabelement dat vanaf deze hoogte naar beneden valt, kan in de 25 meter brede valzone een grote variatie aan personen en objecten treffen. In de diepte krioelen auto’s en fietsers, vlakbij de nieuwbouw begint de historische bebouwing van het statige Scheepvaartkwartier.

“Als je in prefab werkt, moet je niet gaan lopen trutten met halfslachtige tussenoplossingen”

Hydraulische vijzels

De hijsloods die specialist CT de Boer bouwde uit blauwe stalen vakwerkspanten heeft wel iets van een boorplatform. Op de vier hoeken van de toren staan vier zware kolommen waarlangs de loods op en neer beweegt. De afgelopen twee jaar krikten hydraulische vijzels de 900 ton zware loods elke keer wanneer twee verdiepingen af waren een eindje omhoog. Vervolgens werden er van onderaf zes meter hoge stalen buispalen tussen gezet. De poten van de constructie schoven zo langzaam verder uit. De bouwsnelheid van een verdieping per vijf dagen verdubbelde boven de 53ste etage. Vanaf deze laag beginnen de du-

Sneller en hoger bouwen op een onmogelijke locatie?

Ontwerp: Studioninedots Fotografie: Laura Miezite

‘Modulair bouwen is hét antwoord op actuele uitdagingen in de bouw’

Modulair bouwen wint snel terrein in Nederland. Het zorgt ervoor dat er duurzamer, slimmer én sneller gebouwd kan worden, tegen een realistische prijs en met een hogere kwaliteit. Met modulair bouwen geven wij een antwoord op actuele uitdagingen in de traditionele bouw, zoals personeelstekorten, lange wachttijden en te hoge (faal) kosten. Maar ook voor de stikstofproblematiek, omdat aanzienlijk minder werkzaamheden én machines op de bouwplaats nodig zijn en transportbewegingen tot een minimum worden beperkt.

Modulair bouwen is prefab bouwen in optima forma, waarbij naar wens complete woningen, woningdelen of badkamers kant-en-klaar op de bouwplaats worden aangeleverd. Als organisatie maken we de prefabricagegraad graag zo hoog mogelijk, zodat de modules op de bouwplaats eenvoudig als legoblokjes gestapeld kunnen worden en een hoogwaardig gebouw ontstaat. Omdat modulaire bouw plaatsvindt in een fabriek en niet op de bouwplaats zelf, kan de productie van de modules gelijklopen met het grondwerk en de fundering. De bouw vindt bovendien onder de beste omstandigheden plaats. Het weer heeft geen enkele invloed op het bouwproces en de monteurs hebben alle gereedschappen bij de hand. Ook is de doorlooptijd op locatie aanzienlijk korter, waardoor overlast voor de omgeving tot een minimum wordt beperkt.

Tot 70 meter en hoger Aan de basis van de modulaire bouwsystemen ligt een betonvloer. Voor de wanden hebben opdrachtgevers keuze uit houtskeletbouw of een houtskeletbouw-staal-combinatie. Voor binnenstedelijke hoogbouwprojecten hebben wij bovendien een hoogbouwsysteem ontwikkeld met een betonnen vloer, houtskeletbouw wanden en geïntegreerde betonnen kolommen, die tot 70 meter of zelfs hoger gestapeld kunnen worden. Als organisatie ontwikkelen we onze producten continu. Zo hebben we voor Hotel Jakarta Amsterdam modules met beton en kruislaaghout (Cross Laminated Timber) gemaakt. Onze volgende stap is een volledig houten module, waarmee we nog beter tegemoetkomen aan de ambities voor een duurzame toekomst.

“Om maximaal voordeel te behalen is het belangrijk om zo vroeg mogelijk in het proces modulair te ontwerpen en te denken”

Corporaties Over de kwaliteit zijn corporaties tevreden. Ze zien dat de conceptwoningen goed in elkaar zitten. Bouwoplossingen zijn al doordacht in het concept, die hoeven dus niet meer per project bedacht te worden. Alles is netjes afgewerkt en dat is fijn voor de bewoners. Ze hebben de ambitie om in de toekomst een forse bouwstroom te realiseren. Wij onderstrepen het belang van omvang en continuïteit van de productie van de modulaire woonmodules. We hebben een fantastische productielocatie met innovatieve en vooruitstrevende mogelijkheden die nog meer aan kan. Om die reden voeren we gesprekken met corporatiebestuurders om de productievraag te bundelen over projecten heen. Het initiatief van corporaties om hun vraag te combineren is echt een grote stap de goede richting in. Maak ook het verschil en bouw samen met ons modulair.

Dan moet je bij Ursem zijn!

plexwoningen – over twee etages – en penthouses. Deze zijn uitgevoerd met elementengevels. Het aantal hijsbewegingen gaat daardoor naar ongeveer tweehonderd. Het grootste penthouse bevindt zich op de 56ste verdieping en omspant een complete etage. Met zijn volledig open vloervelden, glazen puien en slechts een paar kolommen nodigt hij uit voor een rondje fietsen, om de stad eens vanuit een ander perspectief te bekijken. Erboven ligt nog een publiek toegankelijk panoramarestaurant.

Horizontaal denken

Werken met een hijsloods heeft grote invloed op de organisatie van de bouwplaats, vertelt Quataert. “Je moet niet verticaal, maar horizontaal denken in de montage. Er moet telkens een verdieping af, want je kunt niet terug.” Verdiepingen worden van achteren naar voren gebouwd, exact in de juiste volgorde.

Dat is ook van invloed op de gang van zaken op het maaiveld. Vrachtwagens krijgen een tijdslot om just in time hun lading af te leveren. Boven aangekomen plaatst de montagekraan de elementen exact op de juiste plek in een van de negen vakken waarin de vloer is verdeeld. Die worden om beurten gevuld. Na plaatsing van de prefabelementen komen de installateurs om kabels en leidingen plaatsen, gevolgd door de stortploeg die de druklaag aanbrengt op de breedplaatelementen. Dat laatste gebeurt overigens pas als alle werk conform de NEN-normen is gekeurd en goed bevonden.

Kleine pakketten worden allemaal afgeleverd op een bouwhub aan de Keileweg. Twee keer per week gaan die met een elektrisch wagentje richting de bouwplaats. “Dat scheelt 20 tot 30 procent aan verkeersbewegingen richting de bouwplaats”, zegt Quataert. Toch is er een flink aantal vrachtwagenbewegingen nodig. Veel van de 770 kant-en-klare gevelelementen, 1140 binnenwanden, 400 balkonplaten en 250 trappen en bordessen zijn zo omvangrijk dat er maar één exemplaar op een truck met oplegger past. Omdat tegelijkertijd ook de naastgelegen mid-rise complexen Zalmhaven II en III in aanbouw waren, liep het aantal vrachtwagens dagelijks vaak op tot een stuk of vijftig. “En toch hebben we hier nog nooit een file gehad”, zegt Quataert. “Gewoon een kwestie van teamwork van de bouwer met zijn partners dat het werk goed plant en organiseert.”

Topvloeren

Inmiddels heeft de hijsloods zijn hoogste punt bereikt op de 59ste etage en is de kroon door het dak ervan gegaan. Deze drie bovenste etages zijn uitgevoerd met een lichtgewicht staalconstructie en staalplaatbetonvloeren. Op deze topvloeren zijn straks voornamelijk installaties te vinden. De montage ervan is momenteel in volle gang.

Als dat af is, begint de demontage van de hijsloods. Rond het ter perse gaan van deze special zakt de loods langs de hoekkolommen naar beneden. Van onderaf wordt daarbij telkens een buisdeel verwijderd. Demontage van de delen van de loods gebeurt op de zesde etage. Mobiele kranen kunnen ze daarvandaan eenvoudig naar beneden takelen.

Zien we dankzij de aangepaste richtlijn Bouw- en Sloopveiligheid straks op iedere prefabtoren een hijsloods? Quataert betwijfelt het, het is sterk afhankelijk van de directe omgeving. Maar handig is het zeker, heeft hij gemerkt, omdat het ideale werkomstandigheden en veel mogelijkheden verschaft om een complexe elementen- puzzel ordelijk naar boven te krijgen. “Als je in prefab werkt, moet je ook in prefab denken en niet gaan lopen trutten met halfslachtige tussenoplossingen.”

Naald

De dakvloer van de Zalmhaventoren ligt op 202 meter, maar officieel is het gebouw 215 meter hoog. Dat komt doordat er nog een 13 meter lange naald bovenop komt. De naastgelegen twee mid-rise torens en de tussengelegen parkeergarage krijgen ook een speciale dakafwerking. Momenteel is hier een grote gemeenschappelijke daktuin in aanbouw met een totaal vloeroppervlak 15 duizend vierkante meter.