Basischirurgie: de kwaliteit van de chirurgische ingrepen verbeteren

BASISCHIRURGIE KWALITEIT VAN CHIRURGISCHE INGREPEN VERBETEREN OM HET ZIEKTE- EN STERFTECIJFER IN DE REFERENTIEZIEKENHUIZEN TE VERLAGEN De toegang tot betaalbare en veilige chirurgische zorg en anesthesie is

CONTEXT

bijzonder beperkt in lage- en middeninkomenslanden. Degelijke basischirurgie wil zeggen: toegankelijke, veilige, tijdige en betaalbare chirurgische zorg en anesthesie. Dit kan niet alleen levens redden, maar ook invaliditeit en rampzalige gezondheidskosten voorkomen. Basischirurgie heeft een rechtstreekse invloed op de verlaging van het ziekte- en sterftecijfer gelinkt aan chirurgische pathologieën, evenals de neonatale en moedersterfte. Het is bewezen dat investeren in chirurgische diensten in lage- en middeninkomenslanden een betaalbare en essentiële strategie is om de universele gezondheidszorg en de ambities inzake gezondheid - die deel

11%

van het wereldwijde sterftecijfer is toe te schrijven aan ziektes die chirurgie met succes zou kunnen behandelen

uitmaken van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen - waar te maken(1) .

Basischirurgie is een van de elementen van het complementaire activiteitenpakket (CAP) dat referentieziekenhuizen aan hun bevolking moeten aanbieden. Dit omvat gynaecologische, verloskundige en traumatologische ingrepen, én essentiële chirurgische urgenties. Basischirurgie heeft betrekking op alle actoren van het operatiekwartier van het referentieziekenhuis. Dit is het operationele onderdeel van het gezondheidssysteem dat mensenlevens redt.

Capaciteitsversterking van de dienst basischirurgie in een referentieziekenhuis blijkt mogelijk door: 1. de vorming van versneld opgeleide chirurgische teams 2. de afstemming van de technische infrastructuur op de kwaliteitsnormen 3. de oprichting van een strategisch partnerschap voor technische en financiële ondersteuning 4 de creatie van een gunstige omgeving voor een duurzame implementatie van de aanpak, Het expertennetwerk van Artsen Zonder Vakantie is op deze 4 domeinen actief.

Evidence and solutions for achieving health, welfare, and economic development - Lancet Commission 2015, Global Surgery 2030 (1)

BELANGRIJKSTE UITDAGINGEN • Belangrijke handelingen van het CAP voor de basischirurgie worden reeds gesteld in de meeste referentieziekenhuizen. Deze handelingen worden echter meestal uitgevoerd door huisartsen, die hiervoor geen opleiding hebben genoten. Zij werden immers opgeleid door hun collega’s (op de werk plek), die zelf evenmin zijn opgeleid. Die situatie doet vragen rijzen over het gebrek aan medische en paramedische competenties en de kwaliteit van de chirurgische en verloskundige urgenties.

• Ook chirurgische teams hebben te kampen met een hoge mobiliteit in het gezondheidssysteem.

• De huidige initiatieven voor opleidingen in de basischirurgie zijn versnipperd, niet gecoördineerd, onvolledig en vaak zonder betrokkenheid van de nationale instanties. Ze worden niet ondersteund door een formeel opvolgings- of toezichtsmechanisme.

• Het doorverwijzingssysteem van de chirurgische en verloskundige urgenties is ontoereikend en de organisatie ervan vertoont lacunes.

• Aangezien de technische infrastructuur in meerdere referentieziekenhuizen onvoldoende aan de normen beantwoordt, blijft de toegang tot het aanbod aan verloskundige en chirurgische urgentiediensten (onder meer voor verkeersongevallen) moeilijk.

SYSTEMATISCHE EN PROFESSIONEEL OMKADERDE COMPETENTIEOPBOUW TER PLAATSE In de opleiding komt aan bod welke informatie er nodig is om: een diagnose te stellen, over gepaste behandelingen te beslissen, kwaliteitsvolle zorg voor-, tijdens- en na de operatie te organiseren. Verder worden deelnemers aangemoedigd om in team te werken en om mensvriendelijke, patiëntgerichte zorg te verlenen.

De opleiding wordt in het ziekenhuis gegeven (opleiding ter plaatse). De deelnemers en de trainers blijven gedurende de hele opleiding op de werkplek. Zo bouwen ze een vertrouwensrelatie op en leggen ze de basis voor toekomstige communicatie en uitwisselingen. Het trainersteam bestaat uit expert-vrijwilligers van het nationale en internationale netwerk van Artsen Zonder Vakantie. Zij bereiden de deelnemers voor, leiden hen op en evalueren hen, alvorens ze de rol van trainer mogen opnemen.

De organisatie volgt het leermodel ‘70-20-10’: efficiënte en goed presterende personeelsleden leren 70% al doende op de werkplek, 20% via een gepersonaliseerde opvolging of een sociaal leerproces (gesprekken, netwerking, feedback), en slechts 10% via formele kennisoverdracht.

Na een volledige analyse van elk referentie ziekenhuis worden de doelstellingen van de opleidingen vastgelegd. Er wordt rekening gehouden met: geldende normen voor basischirurgie op nationaal niveau, technische infrastructuur, patiëntenstroom en de bestaande chirurgische competenties van het personeel.

De opleiding ter plaatse biedt tal van voordelen. Ze: 1. haalt het zorgpersoneel niet uit hun eigen werkmilieu 2. betrekt het volledige team van de dienst 3. leidt de deelnemers op in hun eigen omgeving met de beperkte middelen waarover ze beschikken 4. brengt gespecialiseerde geneeskunde dichter bij de bevolking 5. verhoogt de uitwisselingsmogelijkheden tussen deelnemers en trainers

Hoe verloopt de opleiding basischirurgie?

1 I VOORBEREIDING Het is de bedoeling dat de deelnemers op hun gebruikelijke werkplek blijven, namelijk het referentieziekenhuis.

Tijdens een voorbereidend bezoek aan de opleidingsplaatsen worden het technische niveau van het ziekenhuis (normatief kader van het land), het patiëntentraject en het aanbod van mensvriendelijke zorg geëvalueerd. Het gekozen ziekenhuis moet over voldoende patiënten beschikken om in aanmerking te komen. Een analyse van de werkingsverslagen van de voorgaande jaren biedt daaromtrent objectieve informatie.

2 I INITIËLE THEORETISCHE OPLEIDING TER PLAATSE Tijdens de initiële theoretische opleiding worden de deelnemers aangemoedigd om in team te werken. Ze krijgen alle theoretische en praktische informatie die nuttig kan zijn om een diagnose te stellen, om over gepaste behandelingen te beslissen, om kwaliteitsvolle zorg voor, tijdens en na de operatie te organiseren, en om mensvriendelijke, patiëntgerichte zorg te verlenen. De theoretische opleiding loopt over een periode van 2 à 4 weken.

Na afloop hiervan vindt een evaluatie van de competenties plaats met vragenlijsten of geïllustreerde uiteenzettingen, praktijksimulaties, casestudies met evaluatie van de complicaties enz. Er wordt een voorstel uitgewerkt voor de inhoud van een theoretische opleiding voor de artsen, verpleegkundigen en anesthesisten.

De opgeleide deelnemer moet het werk van het team in een situatie kunnen beschrijven, de aanbevolen praktijken kunnen toepassen en de verschillende complicaties en hun behandeling kunnen identificeren.

De deelnemer moet een score van minstens 60% halen. Haalt hij die score niet, dan kan hij de evaluatie van de theoretische opleiding een maand later opnieuw afleggen. Pas wanneer hij voor de test geslaagd is, mag hij aan de opleiding ter plaatse deelnemen.

BASISCHIRURGIE

6. beperkt de organisatorische en financiële moeilijkheden.

3 I EEN PRAKTISCHE OPLEIDING TER PLAATSE Deze opleiding richt zich tot het hele chirurgische team om de banden tussen de arts (die de chirurgische ingrepen uitvoert), de anesthesist en het verplegend personeel te versterken. De opgebouwde vertrouwensrelatie met de trainers verlaagt de drempel voor de deelnemers om later eventueel advies of informatie te vragen (telefoon, WhatsApp, e-mail). Iedere deelnemer vult een ‘opleidingsschrift’ in met de naam van de patiënt, het type chirurgie/anesthesie/zorg en het niveau van zelfstandigheid waarmee hij een bepaalde actie heeft uitgevoerd. Op het einde van de dag kijkt de trainer de schriften na.

De opleiding ter plaatse heeft een effectieve duur van 5 maanden (2 maanden voor verloskundige en neonatale urgenties en 3 maanden voor inwendige chirurgie en traumachirurgie). Om de 2 à 4 weken wisselen de trainers op de plaats van de opleiding.

4 I EDUCATIEF TOEZICHT NA DE OPLEIDING De opvolging van de opleidingen gebeurt via regelmatige, korte bezoeken (2 à 3 dagen) in het ziekenhuis.

De trainer checkt de toepassing van de competenties door het personeel van de dienst chirurgie, biedt coaching en kijkt of er bijkomende ondersteuning nodig is. Experten voeren dit toezicht uit in samenwerking met de lokale gezondheidsautoriteiten, zodat iedereen op één lijn zit.

FILOSOFIE EN RESULTAAT De capaciteitsversterking die Artsen zonder Vakantie bewerkstelligt op het vlak van basischirurgie, is geënt op een systematische aanpak. Wij trachten de aangeboden activiteiten en diensten voor de bevolking steeds efficiënt te integreren conform de criteria van globaliteit, continuïteit en integriteit. Dit helpt om het ziekte- en sterftecijfer als gevolg van chirurgische pathologieën, en de neonatale en moedersterfte te verlagen.

DANKZIJ DEZE AANPAK:

Zwartzustervest 21, 2800 Mechelen, België info@azv.be - www.azv.be - Tel +32 (0) 15 400 888

Artsen Zonder Vakantie is een internationale ngo en vormt een dynamisch netwerk van meer dan 500 zorgprofessionals en experten in België en Afrika. Samen zetten we ons in voor toegankelijke, kwaliteitsvolle en veerkrachtige gezondheidszorg. Vanuit een globale, patiëntgerichte aanpak helpen we de capaciteiten en competenties van de ziekenhuizen verhogen.

Zo kunnen ziekenhuizen groeien. Zo kunnen zorgprofessionals zich verder ontplooien. Zo krijgen patiënten de beste zorg.

02.2022-v1

• Is het complementaire pakket van activiteiten en essentiële basiszorg toegankelijker en van betere kwaliteit.

• Verbetert de prognose van chirurgische en verloskundige pathologieën en urgenties.

• Kan het opgeleide ziekenhuispersoneel chirurgische basisingrepen uitvoeren, in contact staan met experten en gebruikmaken van permanente kennisuitwisseling.

• Wordt de technische infrastructuur van het ziekenhuis breder, beter uitgerust en beter beheerd.

• Wint het ziekenhuis aan geloofwaardigheid en vertrouwen bij de bevolking.