14
) )623سێشه‌ممه 2018/5/1
بەساغی یەتەوە؟
دالوەر عەلی کەریم
* تۆ بڵێی ئەمجارە بەساغی بێتەوە. * بۆ من ئەزانم باس���ی چی ئەکەیت ،بەناشکوری نەبێت قسەکانت ئەڵێ مەتەڵە. * مەت���ەڵ نیە کاک���ە تۆ تێناگەی ،خۆ باس���ی ساروخت بۆ ناکەم. * ئیستا ئەزانم ئەڵێی چیی ،ساروخەکانی تڕامپ کە نای بە‌س���وریاوە بایی سەد ملیۆن دۆالر زیاتر بوو ،کەچی ئەڵێن سێ کەس بریندار بون. * ئاخ���ر ئاوا لە‌مەس���ەلەکان ئەگەیت بۆیە حاڵی هینمان جوانە. * برام بیکە لە‌ڕێی خوادا من باسی ئەم داماویەی الی خۆمان ئەکەم. * کام داماویە نەگریس * هەڵبژاردن. * ئێ جا چیەتی عاللعال ئەڕوا. * کورە چۆن چیەتی؟ * فەرموو بزانم ش���رۆڤەی جەنابت چیە لەس���ەر ئەم مەسەلەیە. * پێم���ان رامەبوێرە کوڕی ب���اش .بەاڵم ئەڵێم. هەمو جارێ حیزب بە‌سەاڵمەتی نایەتەوە. * لە‌کوێ نایەتەوە ،خۆ نەچون بۆ جەبهە. * جەبهەی چی ،ئەمانە ئەهلێ شەڕ نین ،کاکە نەت دی لە‌شەڕا چۆن قوچانیان. *هەتی���و ت���ۆ ئەڵێی کورد نیت جوان س���ەیری ش���تەکە ناکەیت ،نەت بیستوە ئەڵێن گۆزە هەمو جارێ بەساغی لە‌کانی نایەتەوە * ئێستا تێگەشتم * ش���وکر ب���ۆ خ���وا‌و ب���ۆ هەڵب���ژاردن کە تێ گەشتیت. * هێج���گار وا دەبەنگ نیم ئینج���ا با من تۆ تێ بگەیەنم. * ئادەی فەرمو بە‌قوربانی کوڕبم تێم گەیەنە. * قوربان ع���ەرزی برای خۆم بکەم مەبەس���تت ئەوەیە هەندێ عیزب لەم ئینتیخاباتەدا دەستیان لە‌بنی هەمانەکەوە دەرئەچێ. * جاڕی حیزب نەك عیزب. * واز لە‌وەی���ان بێنە ئەوە زاراوەیە ،بەاڵم دڵنیام ئەمجارە حیزب هەیە بەساغی لە‌کانی نایەتەوە. * کانی چێ‌و عیزبی چی. * خوا بەزیادی نەکا ئاوا تێگەشتی. * کاکە با بۆت بکەم بە‌کوردی .حیزب هەیە میلەت زۆر لێێ پەس���تە ،ئەوا بەساغی لەم هەڵبژاردنەدا سەالمەت دەرناچێ‌و ئیلەاڵ‌و بڕایەوە ،تێگەشتی؟ * بەڵێ جەنابی سیاسەتمەدار حاڵی بوم.
بۆئه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن گوزارش بێت له‌ڕای جه‌ماوه‌ر دارا ره‌شید* نه‌بون���ی هه‌ڵبژاردن نه‌بونی دیموكراس���یه ،به‌اڵم پێچه‌وانه‌كه‌ی وا نیه ،هه‌روه‌ك چۆن هه‌رچی سمێلی س���ور بو هه‌مزه ئاغانیه ،به‌هه‌مان ش���ێوه‌ش هه‌مو ئ���هو هه‌ڵبژاردنانه‌ی ك���ه ئه‌نجامده‌درێت دیموكراتی نیه ،چونكه ده‌س���ه‌اڵتداران چه‌نده‌ها ریگه‌و شێوازو هۆكاری���ان داهێن���اوه ب���و گۆڕین���ی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن تا گه‌ش���تونه‌ته ئاس���تی ته‌كنولوجیای ته‌زویر ،به‌مه‌به‌س���تی یاریكردن بە‌ویست‌و خواستی گه‌ل‌و به‌الڕێدابردنی ،بۆ گه‌ش���تن به‌و ئه‌نجامه‌ی كه خوی���ان ده‌یانه‌وێ‌‌و پێچه‌وانه‌ی ویس���تی جه‌ماوه‌رو ئامانجی هه‌ڵبژاردنه. بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن گوزارشبێت له‌ڕای جه‌ماوه‌ر ده‌بێت چه‌ند مه‌رجێكی تێدابێت ،یه‌كێك له‌ومه‌رجانه ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت هه‌ڵبژاردن به‌ش���ێوه‌ی خوالوبێت، واته بە‌یاس���ا كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كان دیاری بكرێ نه‌ك حزب‌و الیه‌نه سیاسیه‌كان به‌پێێ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان ی���ار ی كه‌ن‌و دیاری كه‌ن ،چونك���ه كاتی هه‌ڵبژاردن كاریگه‌ری زۆری هه‌یه له‌س���ه‌ر هه‌ڵكشان‌و داكشانی رێژه‌ی ده‌نگه‌كان. ئه‌نجامدان���ی هه‌ڵب���ژاردن له‌كاتی خوی���دا هێنده گرنگه بە‌مه‌بده‌ئێكی ده‌ستوری دانراوه ،زیاد له‌مه‌ش ده‌ستوری زۆربه‌ی واڵتان ئه‌م مه‌بده‌ئه‌ی پاراستوه، ده‌س���توری عێراقیش جه‌ختی كردوه‌ته‌وه له‌س���ه‌ر خوالوی هه‌ڵب���ژاردن ئه‌ویش به‌دیاری كردنی ماوه‌ی په‌رله‌مان بە‌چوارس���اڵ ،واته هه‌رچوارس���اڵ جارێ ده‌بێ خولێك ته‌واو بێت‌و هه‌ڵبژاردن بكرێته‌وه. گرنگ���ی مه‌بده‌ئی خوالوی هه‌ڵبژاردن له‌وه‌دایه كه به‌هێزترین دڵنیاییه بۆ به‌ده‌س���تهێنانی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵب���ژاردن ،چونك���ه په‌رله‌مانت���ار ده‌زانی ماوه‌ی په‌رله‌مانتاریه‌ك���ه‌ی دی���اری ك���راوه بە‌چوارس���اڵ، ئه‌گ���ه‌ر بیه‌وێ خ���ۆی هه‌ڵبژیرێته‌وه ك���ه زۆربه‌یان ده‌یانه‌وێ ،ده‌بێ ره‌زامه‌ن���دی جه‌ماوه‌رو ده‌نگده‌ران به‌ده‌س���تبێنێ‌‌و دورب���ێ له‌هه‌ژمون���ی ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن‌و حزبی ده‌س���ه‌اڵت .دواجار ده‌گه‌ینه چاودێری جه‌ماوه‌ر له‌س���ه‌ر په‌رله‌مان‌و په‌رله‌مانیش له‌سه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن ،ئه‌وكات ده‌توانین بڵێین هه‌ڵبژاردنه‌كانمان دیموكراتیه‌و گوزارشه له‌ڕای جه‌ماوه‌رو ده‌س���ه‌اڵتی گه‌له بۆ گ���ه‌ل .ره‌نگبێ هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه بێ كه له‌كوردس���تان هه‌ڵبژاردن له‌كاتی خۆیدا ئه‌نجام نادرێ .بێ به‌رگییه عیلله‌ت كه هه‌تیو مه‌یلی هه‌تاوه. *ماجستیر ـ یاسای گشتی
كورد‌و دیموكراتی‌‌و هه‌ڵبژاردن سه‌باحی غالیب له گه‌لێ����ك واڵتی جیهاندا بە‌تایبه‌ت����ی له‌ئه‌مێریكا، ئه‌وروپ����ای رۆژئاوا ،چه‌ن����د واڵتێكی����ش له‌ئه‌وروپای رۆژهه‌اڵت ،ئیس����رائیل ،یاب����ان‌و هندس����تان ،بە‌پله‌ی جیاواز ،دیموكراتی س����ه‌رپێ كه‌وت����ووه‌‌و بۆته دیارده له‌سیس����ته‌می فه‌رمانڕه‌وایه‌تی����دا ،بە‌مانایه‌ك����ی دیكه دیموكرات����ی مه‌س����ه‌له‌یه‌كی س����ه‌ره‌كییه له‌به‌رنامه‌ی سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌و واڵتانه .هه‌ڵبه‌ت دیموكراتی ته‌نیا ش����ێوازێكی په‌یڕه‌وكراو نیی����ه یا ئهوه نییه هه‌ر له‌سه‌ر زار بێ‌‌و بانگه‌شه‌ی بۆ بكرێ ،ئه‌گه‌ر دیموكراتی له‌و تێگه‌یش����تنه س����اكار‌و باس‌و وتنه‌وه‌یه تێنه‌په‌ڕێ‌‌و نه‌بێت����ه بناغه‌یه‌كی س����ه‌ره‌كی به‌ه����ای كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و له‌كۆمه‌ڵگه‌دا بە‌ش����ێوه‌ی كولتوور باڵونه‌بێته‌وه ،ئهوه بایه‌خ����ی بۆ په‌یدا نابێ ،كاریش به‌و ش����ێوه‌یه بێ ،نه هه‌ڵبژاردن نرخێكی ده‌بێ نه نوێنه‌ران‌و په‌رله‌مان .بۆیه به‌ر له‌هه‌موو شتێك ئه‌و حیزبانه‌ی له‌مه‌یدانه‌كه‌دان ده‌بێ باوه‌ڕیان بە‌دیموكراتی هه‌بێ ،له‌وێو‌ه ده‌ش����ێ هه‌نگاوی یه‌كه‌م‌و سه‌ره‌كی بۆ بە‌دیموكراتیكردن ی كۆمه‌ڵگه ئه‌وجا سیسته‌م بهاوێژرێ. بۆ سه‌رهه‌ڵدان‌و ده‌ركه‌وتن‌و كارپێكردنی دیموكراتی چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌كی گۆڕانكاری له‌كۆمه‌ڵگه‌دا پێویستن، یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه ،ده‌بێ حیزب‌و تاكی كورد ده‌رباره‌ی مانا‌و بایه‌خی دیموكراتی رێكبكه‌ون ،هه‌موو وا بزانن كه دیموكراتی كارێكی سه‌خته ،سه‌ختێكه‌ی له‌دوو الوه‌یه، یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه ك����ه بە‌بڕیارێك‌و له‌خاڵێكی تایبه‌تی ش����وێن‌و كاتێكدا په‌یدا نابێ ،ئ����هو ی دیكه‌یان ئه‌وه‌یه كه دیموكرات����ی پرۆس����ه‌یه‌كی په‌روه‌رده‌یی‌‌و كرداری‌‌و جێبه‌جێكردنی درێژخایه‌نه ،زه‌مینه‌س����ازیو كه‌ش����ی ئاماده‌ك����راوی ده‌وێ تا تێیدا په‌یدا بێ ،گه‌ش����ه بكا‌و ئه‌نجام بدرێ .مه‌س����ه‌له‌ی دووه‌م ئه‌وه‌یه كه پێویسته خودی حیزب باوه‌ڕی بە‌دیموكراتی هه‌بێ‌‌و له‌ناو خۆیدا بۆ هه‌ڵبژاردن����ی ئۆرگانه‌كانی پیاده‌ی بكا ،په‌یڕه‌وێكی ناوخۆی هه‌بێ بە‌یه‌كس����انی ماف‌و ئه‌ركی ئه‌ندامه‌كانی بە‌پێیی پابه‌ندبوون بە‌بنه‌ما بیرۆكه‌یی‌‌و ره‌وشتییه‌كانی حیزب مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ����دا بكرێ ،بۆ ئه‌رك‌و خزمه‌تی گۆمه‌ڵگه خۆیان‌و جه‌ماوه‌ر س����ازبكه‌ن ،دوور له‌توند‌و تی����ژی ،ئه‌ندامان‌و خه‌ڵك په‌روه‌رده بكه‌ن .س����ێیه‌م، دیموكراتی رێككه‌وتنی زۆرینه‌یه له‌سه‌ر كێ‌‌و چۆن‌و بۆ فه‌رمانڕه‌وایه‌تی ده‌كا؟ واتا زۆرینه‌ی حیزبێك یا چه‌ند حیزبێك له‌په‌رله‌مان����دا ،حكومه‌ت داده‌مه‌زرێنێ ،ئه‌وی دیكه ده‌بێته موعاره‌زه‌یه‌كی ده‌ستووری‌‌و بە‌پێی رێنمایی قانوون ی ئه‌رك‌و كاره‌كانی دیاری ده‌كرێ ،ئه‌م بابه‌تانه بوونه‌ته بنه‌ما له‌سیسته‌می واڵتانی دیموكراتدا ،به‌اڵم الی ئێمه مه‌سه‌له‌ك ه ئه‌وه‌یه به‌رامبه‌ر هه‌موو گۆڕانكارییه‌ك چه‌نده باشیش بێ ،به‌شی خۆی به‌ربه‌ره‌كانی ده‌كرێ، زۆربه‌ی كاتیش سه‌رده‌كێش����ێ ب����ۆ رق ،تۆڵه‌‌و ئاژاوه،
دی����اره ئه‌مه زیاتر بۆ بۆچوون‌و لێكدانه‌وه‌ی كه‌س����انی بە‌ده‌س����ه‌اڵتی ناو حیزب ده‌گه‌ڕێته‌وه ،به‌الی ئه‌وانه‌و‌ه ئاس����ان نییه له‌هێز‌و ده‌س����ه‌اڵته‌وه ،له‌خه‌ڵك به‌دواوه‌‌و كاروانی ترومبیل له‌پش����ته‌وه ،خۆیان بە‌بێ ده‌سه‌اڵت‌و كه‌م هێز ببینن ،كێشه سه‌ره‌كییه‌كه‌شیان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ الوازی كه‌سێتی لێپرسراوه بە‌ده‌سه‌اڵته‌كان. له ناوه‌ڕاس����تی هه‌شتاكانی س����ه‌ده‌ی پێشوو ،زۆر له‌سه‌ركردایه‌تی ئه‌م حیزب‌و ئه‌و حیزب له‌پێش من‌و دوای من گه‌یش����تنه له‌نده‌ن ،له‌دانیشتن‌و باوه‌ڕ گۆڕینه‌وه‌دا، جارێ����ك ع����ه‌رزی یه‌كێكیانم كرد ،ئ����ه‌رێ كاكه ره‌نگه بە‌كاغه‌ز‌و راسپارده‌ی جه‌نابت كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك چووبنه شاخه‌كانی باشووری كوردس����تان بۆ پێشمه‌رگایه‌تی، به‌الی منه‌وه ده‌بوایه ئه‌وانه‌ت به‌جێنه‌هێش����تایه‌‌و وه‌ك ئه‌ركێكی ئه‌خالقی له‌گه‌ڵیاندا بمابایته‌وه ،كه هاتوشیته ئێره ئیدی ده‌س����ت له‌حیزبایه‌تی هه‌ڵگره ،پێویس����ت ن����اكا لێره تێهه‌ڵچیته‌وه ،له‌وه‌اڵمدا عه‌رزی كردم :ئهوه مه‌گ����ه‌ر هه‌ر بە‌تۆ بكرێ ،چونكه واز له‌حیزبایه‌تی بێنم ده‌یان تاوانی سیخوڕی‌‌و پیاوی ئه‌م واڵت‌و ئه‌و واڵتم بۆ هه‌ڵده‌به‌ستن ،جارێ له‌ناو كورد وای لێنه‌هاتووه بە‌بێ ده‌سه‌اڵت رێز له‌یه‌كێك بگیرێ مه‌گه‌ر بە‌ده‌گمه‌ن. هاوین���� ی 1985بۆ گه‌ڕانه‌وه بۆ كوردس����تان چوومه دیمه‌ش����ق ،له‌هۆتێل ش����ام له‌گه‌ڵ س����كرتێری گشتی حیزبێك����ی كوردس����تان یه‌كدیمان بین����ی ،براده‌رێكی دیكه‌ش����مان له‌گ����ه‌ڵ بوو ،ب����ه‌دوای چ����اك‌و چۆنی، ب����ۆ دوو كار تۆزێك ستایش����ی كردم ،ئ����هو كات تازه كتێبە‌نایابه‌كه‌ی مێژوونووسی گهوره موحه‌ممه‌د ئه‌مین زه‌كی "دوو ته‌قه‌الی بێ س����وود"م دۆزیبۆوه‌‌و له‌سه‌ریم نوسی‌‌و چاپم كردبۆوه ،ئه‌وجا هاته سه‌ر پێداهه‌ڵدانی گۆڤاری "هه‌ڵوێست" كه ئه‌و ده‌می له‌گه‌ڵ كاك كه‌مال میراوده‌ل����ی ده‌رم����ان ده‌ك����رد .منیش وتم ك����ه كاری رووناكبیریی‌‌و رۆژنامه‌نووس����ی هێنده چ����اك‌و پیرۆزه منی پێتاریف بكرێ ،خۆ جه‌نابیش����ت قه‌ڵه‌می چاكت هه‌یه‌‌و توانایه‌كی زۆر باشترییش ،بۆ كاری رۆشنبیری‌‌و راگه‌یاندنی س����ه‌ربه‌خۆ ناكه‌ی؟ ئه‌ویش وتی نه ئه‌وه‌ی ئێوه بە‌ئێمه ده‌كرێ نه ئه‌وه‌ی ئێمه بە‌ئێوه ده‌كرێ ،بۆ جێگاگرتن له‌سیاسه‌ت‌و حیزبایه‌تی له‌كوردستاندا ،ئێمه زۆرمان هه‌وڵ����داوه‌‌و ژیانی خۆمان بۆ ته‌رخان كردووه، زۆر جاریش بۆ پارێ����زگاری له‌جێگای تایبه‌تی خۆمان له‌ن����او حیزبه‌كاندا شه‌ڕیش����مان ك����ردووه ،بۆیه ئێمه باوه‌ڕم����ان وایه بە‌زۆر‌و چه‌ك نه‌ب����ێ مه‌یدان بۆ كه‌س چۆڵ ناكه‌ین. ئ����هو دوو كه‌س����ه حیزبییه‌ی له‌س����ه‌ره‌وه هێمام بۆ كردن ،هه‌ردووكیان بە‌راستیان بوو ،سووربوون له‌سه‌ر بۆچوونی خۆیان ،چاك خۆیان ده‌ناسی‌‌و باش كۆمه‌ڵگه‌ی كوردییان هه‌ڵس����ه‌نگاندبوو ،وه‌ك ئهوه وا بوو بە‌ناوی س����ه‌ركردایه‌تی هه‌موو حیزبه‌كانی كوردستانه‌وه قسه بكه‌ن ،كاریگه‌ری گوته‌‌و بیری توندڕه‌وی ئایدیۆلۆژیای ماركسی‌‌و رێكخستنی شێوه‌ی ئه‌وان كه له‌ده‌سته‌وشه‌ی "ده‌سه‌اڵتی سیاس����ی له‌لووله‌ی تفه‌نگه‌وه هه‌ڵده‌قوڵێ"
بیست‌و شه‌ش ساڵ ماوه‌یه‌كی كه‌م نیی ه بۆ فێربوون‌و شاره‌زای ی په‌یداكردن له‌حكومداری‌‌و به‌ڕێوه‌بردندا ،به‌و مه‌رجه‌ی ئه‌هلی عه‌دل‌و یه‌كسانی ،دڵسۆزی‌‌و ئازایه‌تی ،كه‌سایه‌تی‌‌و خزمه‌تگوزاری، ده‌ستپاكی‌‌و كارگێڕی‌‌و باوه‌ڕ بە‌دیموكرات ی له‌سیماكان ی كاربه‌ده‌ستان بن خۆی ده‌بینیه‌وه ،له‌حیزبایه‌تی‌‌و بۆ مانه‌وه‌ی كه‌س���� ی یه‌ك هم‌و به‌گژداچوونه‌وه‌ی بیروباوه‌ڕی له‌خۆیان جیاواز، بە‌چه‌ك له‌ش����اخ‌و دۆڵه‌كانی كوردس����تاندا په‌یڕه‌وییان لێده‌كرد .دیاره به‌رده‌وام بوونی تێگه‌یش����تنی باوه‌ڕی توندڕه‌وی له‌و ش����ێوه ،جاران چه‌نده‌‌له‌كێو‌و به‌نده‌نان مه‌ترسیی بووه ،ئێستا له‌ناو شار‌و الدێدا ،له‌خوێندنگه‌‌و زانكۆدا ،له‌فه‌رمانگه‌‌و ده‌زگاكان ،له‌گه‌ڕه‌ك‌و ناوچه‌كان، له‌ناو پێشمه‌رگه‌‌و ئاساییش‌و چه‌كداراندا زۆر مه‌ترسیتره، بۆیه له‌ناو گۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واریدا به‌ر له‌هه‌موو شتێك، پێویست بە‌گۆڕانكاری ناخ‌و بیر‌و ره‌وشتی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌كا ،كاری له‌و ش����ێوه تا نه‌بێت����ه نه‌ریت‌و مامه‌ڵه‌ی رۆژانه‌ی ئیقلیمگیر له‌ناو حیزب‌و له‌ناو خه‌ڵكدا ،ئاسان نییه له‌بواری كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و فه‌رمانڕه‌وایه‌تیدا ،دیموكراتی ببێت����ه دیارده‌‌و له‌جومگه‌كان����ی فه‌رمانڕه‌وایه‌تیدا بێته دی. له‌ناوه‌ڕاس����تی هه‌شتاكانی س����ه‌ده‌ی پێشوو كه ئه‌و دوو یاده‌وه‌رییه ده‌گێڕمه‌وه تا ئێس����تا ،ده‌وروبه‌ری 33
بیرورا
ساڵه ،له‌و ماوه‌یه‌دا 26س����اڵه كورد فه‌رمانڕه‌وایه‌تی باش����ووری كوردس����تان ده‌كا ،بیس����ت‌و ش����ه‌ش ساڵ ماوه‌یه‌كی كه‌م نییه بۆ فێربوون‌و شاره‌زایی په‌یداكردن له‌حكوم����داری‌‌و به‌ڕێوه‌بردن����دا ،به‌و مه‌رج����ه‌ی ئه‌هلی عه‌دل‌و یه‌كس����انی ،دڵس����ۆزی‌‌و ئازایه‌تی ،كه‌سایه‌تی‌‌و خزمه‌تگ����وزاری ،ده‌س����تپاكی‌‌و كارگێ����ڕی‌‌و ب����اوه‌ڕ بە‌دیموكراتی له‌س����یماكانی كاربه‌ده‌س����تان بن ،به‌اڵم له‌ناو ئێمه‌دا ،له‌و كاتانه‌ی كه له‌ناوخۆدا كه‌س����انی زۆر بە‌ئارام‌و ئازا ،دڵس����ۆز‌و شاره‌زامان پێویستن‌و هه‌شن، بهداخهوه پیاوی ده‌مارتوند‌و باوه‌ڕنه‌بوو بە‌پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه زیات����رن ،زۆرتریش هه‌ر ئ����ه‌وان حیزبایه‌تی ده‌ك����هنو فه‌رمانڕه‌وایه‌ت����ی ئه‌م خه‌ڵكه‌ی باش����ووری كوردس����تان ده‌كه‌ن ،ئه‌مه دیارده‌یه‌ك����ی دواكه‌وتووی ت����ه‌واوی كورده‌وارییه جا بە‌هه‌ر ناویك����ی حیزبییه‌وه بێنه مه‌یدانی سیاس هتو فه‌رمانڕه‌وایه‌تییه‌وه ،هه‌ڵبه‌ت خه‌ڵكی ده‌مارتوند‌و توڕه‌‌و قسه ره‌ق ،نه بۆ حیزبایه‌تی ده‌ش����ێن نه بۆ حكومداری ،به‌ره‌ك����ه‌ت دا ،له‌وانه‌مان ك����ه‌م نین ،تا دێ ژماره‌یان بۆ س����ه‌رێ هه‌ڵده‌كش����ێ، خه‌ڵكی سه‌ر شه‌قامه‌كانی شار‌و دیهاتی باشوور زێده‌تر كه‌یفی����ان به‌وانه دێ‌‌و ده‌نگیان بۆ ده‌ده‌ن ،وه‌ختێكیش ئه‌وانه ده‌چنه پێش‌و ده‌بنه كاربه‌ده‌ست ،هه‌زار كه‌الوه بە‌پولێك‌و هه‌زار گیرفان بە‌تاڵ ده‌كرێ ،چرای هه‌زاران مێشك ده‌كوژێنه‌وه ،تا وای لێدێ پیاوه له‌واڵت بارده‌كا یا له‌ماڵێ خۆی به‌ند ده‌كا‌و ناچێته ده‌ره‌وه. ئه‌و گرژی‌‌و ب����اس‌و پێكهه‌ڵپڕژانه‌ی ئه‌م‌و ئه‌و یا ئه‌م حی����زب‌و ئه‌و حیزب له‌هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی به‌غدادا چ له‌عێراق‌و چ له‌كوردس����تان ئه‌نجام ده‌درێن، نیش����انه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی هیچ خاڵێك����ی هاوبه‌ش له‌نێوان پێكهاته‌كان����ی ئ����هو ق����ه‌واره عێراقه ب����ۆ دووه‌م جار بە‌زۆر دروس����تكراوه‌دا نییه ،ئه‌و بنه‌ما ده‌س����توورییانه له"سیس����ته‌می په‌رله‌مان����ی ،فیدراڵی ،دیموكراس����یو ته‌وافوق����ی" كه الیه‌ن����ه حیزبییه‌كانی كورد‌و ش����یعه‌‌و س����وننه له‌دوای روخاندنی رژێمی س����ه‌ددام له‌سه‌ری رێككه‌وتن‌و له2005دا له‌ده‌س����تووری عێراقدا ره‌نگیان دایه‌وه ،له‌و چ����وار بنه‌مایه ،زۆر كه‌م نه‌بێ ،یه‌كێكیان بە‌ته‌واوه‌تی جێبه‌جێ نه‌كراوه ،بە‌واتایه‌كی دیكه خودی ئه‌و پێشیلكاریانه‌‌و پیاده‌نه‌كردنی بنه‌ماكانی ده‌ستوور، ره‌نگدان����ه‌وه‌ی عه‌قڵیه‌ت����ی ئه‌مێریكا ب����وو كه له‌گه‌ڵ لیژنه‌یه‌ی سیاس����ی الیه‌نه عێراقییه‌كان بە‌كوردییشه‌وه سه‌رپه‌رشتی داڕشتن‌و نووسینه‌وه‌ی ده‌ستووری ده‌كرد، الیه‌نه‌كان له‌ناو خۆیاندا ،یه‌كێكیان باوه‌ڕیان به‌و چوار بناغه‌ی����ه‌ی دامه‌زرانی ده‌وڵه‌تی عێ����راق نه‌بووه‌‌و نییه، هه‌ر الیه‌ن����ه بە‌هه‌موو جۆرێك له‌هه‌وڵ����ی په‌یداكردنی هێزدایه بۆ ئه‌وه‌ی ده‌س����توور بگۆڕی‌‌و هه‌ژموونی خۆی به‌سه‌ر الیه‌نه‌كانی دیكه‌دا بسه‌پێنێ ،ئه‌مه جگه له‌وه‌ی كه ئه‌مێریكا بە‌زه‌بری هه‌ڕه‌ش����هو هێز هه‌موو شته‌كانی به‌سه‌ر الیه‌نه‌كاندا سه‌پاند،
»» 19
چۆن ده‌نگ بده‌ین؟ به‌ڕێز عه‌باس هه‌ڵب���ژاردن‌و ده‌نگدان ب���ۆ په‌رله‌مانی عێراق نزیك بۆته‌وه‌و لیست‌و قه‌وار‌ه جیاجیاكان تادێت دروش���م‌و بانگه‌ش���ه‌كانیان توندترده‌كه‌ن���ه‌وه‌و بە‌ئ���اوازی الیه‌نگرانی���ان ده‌خوێن���ن‌و دوات���ر كاریگ���ه‌ری خراپی ئه‌و بانگه‌ش���هو دروش���م ه توندان ه له‌داهاتوودا چۆن ده‌بێت زۆر كێشه‌نیی ه به‌الیان���هوه! حیزبە‌سیاس���ییه‌كان هه‌مووی���ان به‌ڕێگای جی���اواز خه‌ریكی ده‌نگ كۆكردنه‌وه‌ن‌و هه‌ریه‌كه‌یان ترسی له‌وی تریان نیشتووه! له‌كاتی به‌شدارییه‌كی سیاس���ی به‌مشێوه‌یه‌دا پێویست ه هاواڵتی‌و خه‌ڵك له‌كاتێكی وا هه‌ستیارو گرنگدا هه‌میش ه پرس���یاری ئهوه له‌خۆی بكات‌و بڵێت چۆن ده‌نگ بده‌م؟ له‌س���ه‌ر چ بنه‌مایه‌ك ده‌نگ به‌هێزێكی ساس���یی بده‌م؟ چونكه له‌ڕاس���تیدا ده‌نگدان���ی هاواڵتی بۆخۆی به‌رپرس���یارێتییه‌و ده‌نگدانێك���ی ئاس���ایی‌و ب���ێ كاریگه‌رنیی���هو ده‌بێت بە‌وریایی���هوه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت، له‌به‌رئه‌وه‌ی وه‌ك ده‌وترێت حكومه‌تێكی چاك‌و دامه‌زراو‌و پێشكه‌وتوو به‌رهه‌می گه‌لێكی هوشیارو به‌ئاگایه‌و وه به‌پێچه‌وانه‌شه‌و‌ه راسته ،له‌كاتێكی وه‌ه���ادا واده‌خوازێت یاده‌وه‌ریم���ان به‌رده‌وام زیندووبێ���ت‌و كه‌متری���ن كات په‌راوێزی بخه‌ین، بۆئه‌وه‌ی بتوانین ب���اش له‌خراپ جیابكه‌ینه‌وه‌و بڕیاره‌دروسته‌كه‌بده‌ین. ئه‌وه‌ی تێبین���ی ده‌كرێت‌و مایه‌ی س���ه‌رنج ه ده‌نگدان له‌م ناوچه‌و هه‌رێمه‌ی ئێمه‌دا له‌س���ه‌ر پێوه‌رێكی راست‌و دروست نادرێت هه‌ربۆی ه زۆرجار هه‌ڵبژاردنه‌كان گۆڕانكارییه‌كی ئه‌وتۆدروس���ت ن���اكات‌و به‌ش���ێكی سه‌ره‌كیش���ی ب���ۆ ئ���هوه ده‌گه‌ڕێته‌وه شێوازه‌كانی ده‌نگدان‌و پێوه‌ره‌كانی ده‌نگدانمان بۆ كاندیدێك یان هێزێكی سیاس���ی ته‌واو‌و له‌شوێنی خۆیدانییه! بۆ ده‌نگدان ده‌بێت بە‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌و حه‌ماس���هتو س���ۆز‌ه زۆره‌ی كاندیدان‌و حیزبە‌سیاسییه‌كان‌و بانگه‌شه‌كه‌ران‌و الیه‌نگره‌كان���ی هێزێك���ی سیاس���ی ده‌یك���ه‌ن به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هاواڵتی‌و ده‌نگده‌ر به‌س���اردییه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكات‌و ئاس���ایی‌و سروشتی بیبینێت‌و نه‌كه‌وێت ه ژێركاریگه‌ری گوتارو وتار‌ه
ده‌بێت له‌مه‌ودوا گله‌یی‌و گازنده‌و پرسیار له‌و ئه‌ندام په‌رله‌مان‌و هێزه سیاسیانه نه‌كرێت كه ناتوانن بە‌باشی موماره‌سه‌ی كاروباره‌كانی خۆیان بكه‌ن‌و شكستیان خواردووه ،به‌ڵكو ده‌بێت گله‌یی‌و پرسیار له‌و ده‌نگده‌رانه بكرێت كه ده‌نگیان به‌و هێزه سیاسیو ئه‌ندام په‌رله‌مانانه داوه سۆزداری‌و عاتفییه‌كانه‌وه ،گرنگ ه پرۆژه‌و پالن‌و دونیابینی هێزه سیاس���ییه‌كه‌ی بیرنه‌چێته‌وه، چوارس���اڵی پێشتری هێزه سیاسییه‌كان گرنگ ه بخرێن ه به‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌و هه‌ڵس���ه‌نگاندن‌و لێپرسراویه‌تییه‌وه‌و بۆئه‌وه‌ی هاواڵتی‌و ده‌نگده‌ر به‌راوردی حی���زب‌و هێزه سیاس���ییه‌كان بكات له‌گ���ه‌ڵ یه‌كتریدا‌و تابزانێ���ت‌و بۆی ده‌ركه‌وێت كامیان باش���تره له‌ویتریان ،بۆ هێزه نوێكانیش دیسانه‌و‌ه ده‌بێت بە‌ووردی بیانخوێنێته‌وه‌و ته‌نها هه‌ڵگری دروش���می نوێ بوون فریومان نه‌دات‌و چاودێریكردنیان‌و هه‌ڵس���ه‌نگاندنیان گرنگ ه بۆ ئه‌وه‌ی بڕیاری دروست بده‌ین ،هه‌روه‌ها ده‌بێت وریای ئ���هو كاندیدانه بین ك��� ه خه‌ریكی په‌ت
په‌تێن���ن له‌م حیزب بۆ ئ���هو حیزب باز ده‌ده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی هه‌میش��� ه له‌پۆس���تی به‌رده‌وامدابن به‌ناوی چاكس���ازیو گۆڕانگارییه‌وه! خراپترین ج���ۆری ده‌نگدان ئه‌و ده‌نگدانه‌ی ه ك ه به‌رمه‌بنای هاوڕێیه‌ت���یو خزمایه‌تی‌و خێاڵیه‌تی‌و كه‌وتنه‌ژێر كاریگ���ه‌ری ئه‌ویت���ره‌و‌ه ده‌درێ���ت ،بهداخهوه له‌دونیای ئێمه‌دا له‌م ج���ۆره له‌ده‌نگده‌ر زۆره‌و كاریگه‌ری خراپیش���ی به‌جێهێشتووه ،جۆرێك له‌ده‌نگ���ده‌رو ده‌نگدان هه‌ی ه ده‌توانین پێیبڵێین دیكتات���ۆری ده‌نگدان ئه‌ندامی خێزانێك به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئینتیم���ای بۆ هێزێكی سیاس���ی هه‌ی ه زۆر له‌ئه‌ندامه‌كان���ی ت���ری خێزانه‌كه‌ی ده‌كات ك ه ده‌بێت ده‌نگ بۆ ئه‌و هێزه سیاس���ی ه بده‌ن ك ه ئه‌و ئینتیماو ب���ڕوای پێیه‌تی رێك ئه‌وه‌ش بریتییه له‌بیركردنه‌وه‌ی خێڵه‌كی‌و ده‌شته‌كی! وه‌ك چۆن داوای حكومه‌تێكی خۆشگوزه‌ران‌و دیموكراسی‌و پێش���كه‌وتوو ده‌كه‌ین هاوشێوه‌ی واڵتانی رۆژئاوا له‌هه‌مان كاتیش���دا پێویس���ت ه ده‌نگده‌ری���ش ئاگای���ی ئ���ه‌وه‌ی هه‌بێ���ت ده‌نگدانه‌كه‌ی ده‌بێت هاوشێوه‌ی ده‌نگدانه‌كه‌ی تاكی واڵتانی دیموكراسی‌و پێشكه‌وتوو واڵتانی رۆژئاوابێت‌و بە‌هوش���یاریی‌و وریایی‌و دیقه‌ته‌و‌ه ده‌نگبدات،یه‌كێ���ك له‌تراژیدیاكانی ده‌نگده‌رانی ئێم ه ئه‌وه‌ی ه هه‌ندێك له‌كاندیده‌كان به‌رمه‌بنای جوانی هه‌ڵده‌بژێ���رن‌و ده‌نگی پێده‌ده‌ن نه‌وه‌ك روئیاو دونیابینی‌و كه‌سایه‌تی ،كۆمیدیایه‌پێتوابێت جوانی كاندید تاكه‌پێوه‌ربێت بۆ ئه‌وه‌ی باش���تر مافه‌كانم���ان له‌به‌غدا به‌ده‌س���تبهێنین! ئه‌بێت كاندید له‌ناو حیزبدا بخوێنینه‌وه ،چونكه ده‌نگ بە‌حیزب ده‌ده‌ین نه‌وه‌ك ته‌نها بە‌كاندید دواجار كاندی���د به‌رنامه‌كانی حی���زب جێبه‌جێ ده‌كات نه‌وه‌ك به‌رنامه‌ی خۆی هه‌ندێك جار گوێبیستی ئهوه ده‌بین كه‌س���ێكی باش(ئه‌م ه جگ ه له‌وه‌ی ده‌بێت بپرس���ین باش بە‌پێوه‌ری چی‌و چۆن؟) له‌ن���او حیزبێكی خراپدا خ���ۆی كاندیدكردووه‌و كێش���ه‌نییه مادام كاندید باش ه با ده‌نگ بهێنێت ك���ه ئه‌م��� ه زۆر پێچه‌وانه‌ی لۆژیك���ه ،چونك ه حیزبە‌دواجار لێپرسینه‌و‌ه ده‌كات له‌كاندید نه‌وه‌ك بە‌پێچه‌وان���هوه بۆ هه‌ر هه‌ڵه‌و ك هم‌و كورتییه‌ك، هه‌روه‌ها ده‌بێت ئهوه بزانین حیزبێك له‌ناوخۆیدا دیموكراس���یو دامه‌زراونه‌بێت‌و كێشه‌كانی خۆی
نه‌توانێ���ت چاره‌س���ه‌ربكات چاوه‌ڕێ���ی ئه‌وه‌ی لێمه‌كه حكوم��� هتو ده‌وڵه‌تێك���ی دیموكراس‌و دامه‌زراو دروست بكات. خراپه‌و دروس���ت نییه به‌ته‌نها كاندید له‌سه‌ر زۆربڵێی‌و هاوارك���ردن‌و بڕوانامه‌و‌ه هه‌ڵبژێرێت‌و ده‌نگ���ی پێبدرێت ،چونكه به‌ش���ێكی گر نگی نه‌هامه‌تییه‌كان���ی رابردوو ئه‌وان ه دروس���تییان ده‌كرد ،كاتێ���ك بڕوانام���ه‌ی كاندیدێك گرنك ه ك ه هه‌ڵگری راس���ته‌قینه‌ی مانای بڕوانامه‌بێت‌و ره‌نگدان���ه‌وه‌ی هه‌بێ���ت له‌ژی���ان‌و كاره‌كانیدا، له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی راب���ردووی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان كاندیدی خوێنه‌وارو س���ه‌ركه‌وتوو له‌بوارێك���ی دیاریكراودا هه‌ب���وو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌یویست بە‌عه‌قاڵنی بانگه‌ش���ه‌بكات‌و هاواری نه‌ده‌كردو ژینگه‌ی پیس نه‌كردو به‌ڵێنی گهوره گه‌وره‌ی نه‌ده‌دا ده‌یویس���ت ئهوه بڵێت ك ه بۆی جێبه‌جێ ده‌بێت‌و له‌تواناو ئیشی په‌رله‌مانتاریدا هه‌ی ه كه‌چی كه‌مترین ده‌نگی هێنا! به‌اڵم هه‌ندێك له‌وان���ه‌ی هاواریان كردو زۆرتری���ن به‌ڵێنیانداو له‌زمانی قس���ه‌كردن‌و ئه‌تواریاندا دیاربوو ته‌نها ئامانجییان ده‌رچ���وون‌و بوون بە‌په‌رله‌مانتاربوو ده‌نگیان هێنا! له‌ڕاستیدا سایكۆبۆجیا خزمه‌تی زۆر گرنگمان ده‌كات ب���ۆ ئه‌وه‌ی نیازو مه‌رامی هه‌ندێ���ك له‌حیزب‌و كاندی���ده‌كان بخوێنینه‌وه‌و نه‌توانن فریومان بده‌ن. هه‌ندێ���ك له‌كاندی���ده‌كان به‌ن���اوی ئ���ه‌وه‌ی له‌پۆستی پێشوتریان سه‌ركه‌وتوبون‌و جار هه‌رچ پۆس���تێكی جیاوازبێت خۆی���ان كاندیدكردوه‌و ده‌یانه‌وێ���ت له‌و رێگه‌یه‌و‌ه ده‌ن���گ كۆبكه‌نه‌وه، كێش���ه‌وگرفت ه ت���ۆ بۆ هه‌موو پۆس���تێك خۆت تاق���ی بكه‌یت���ه‌وه‌و له‌ئاماده‌باش���یدابیت ،بۆی ه ده‌بێت ئه‌وه‌بزانی���ن مه‌رج نییه كارێكت ئه‌نجام دابێت پێش���ووتر هه‌م���ان كارت ب���ۆ بكرێت‌و مه‌یس���ه‌ربێت بۆت له‌په‌رله‌مانێكی ئاڵۆزی وه‌كو به‌غ���داد! له‌كۆتاییدا ده‌ڵێی���ن ده‌بێت له‌مه‌ودوا گله‌یی‌و گازنده‌و پرسیار له‌و ئه‌ندام په‌رله‌مان‌و هێزه سیاس���یان ه نه‌كرێت ك ه ناتوانن بە‌باش���ی موماره‌س���ه‌ی كاروباره‌كان���ی خۆی���ان بك هنو شكس���تیان خواردووه ،به‌ڵك���و ده‌بێت گله‌یی‌و پرسیار له‌و ده‌نگده‌رانه بكرێت ك ه ده‌نگیان به‌و هێزه سیاسیو ئه‌ندام په‌رله‌مانانه داوه.