ژماره‌ 380

Page 12

‫‪12‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بــــــــــــــــــارزانــــــــــــــــــــــی دوای هه‌شت ساڵ‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆکی ‪2‬‬ ‫رۆژ ‌ه‬

‫ چه‌ند ڕامانێك لـــــــــــــــــــــــــــه‌چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫مه‌ریوان وریا قانیع‬ ‫سه‌ره‌تا‬

‫چوار ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌ره‌كی له‌ده‌ستی‬ ‫تاكه‌كه‌سێكدا گۆڕانكارییه‌كی جه‌وهه‌ری‬ ‫له‌هونه‌ری سیاس���ه‌تدا دروستكرد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌ به‌هاتنه‌كایه‌ی “ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌رۆك”‪ ،‬یان به‌هاتنه‌كایه‌ی“پرنسیپی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی” ناس���راوه‌‪ .‬ئه‌م پرنسیپه‌‬ ‫ماش���ێنێكی گ���ه‌وره‌ی به‌رهه‌مهێنان���ی‬ ‫“ئه‌فس���انه‌ی س���ه‌رۆك”ی ”ده‌گمه‌ن“‌و‬ ‫”نمونه‌ی���ی“‌و ”مێژوی���ی“ له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫دروستكرد‪ ،‬س���ه‌رۆكێك بتوانێت له‌باتی‬ ‫هه‌م���وان‌و ب���ۆ هه‌م���وان بیربكاته‌وه‌‌و‬ ‫بڕیاربدات‌و ده‌وڵه‌ت‌و حكوم ‌هت‌و حیزب‌و‬ ‫له‌ش���كریش بكات به‌كه‌ره‌س���ته‌یه‌ك بۆ‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی خواس���ت‌و ئیراده‌كانی‬ ‫خ���ۆی‪ .‬هاوكات س���ه‌رۆك ماش���ێنێكی‬ ‫زه‌به‌الحی میدیای جۆربه‌جۆر‌و ئۆرگانی‬ ‫گه‌وره‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی له‌به‌رده‌ستدابێت‬ ‫كه‌ بتوانن خواس���ت‌و ح���ه‌ز‌و ئیراده‌ی‬ ‫تایبه‌تی ئه‌و س���ه‌رۆكه‌ وه‌ك خواس���ت‌و‬ ‫ئیراده‌ی كۆمه‌ڵگا نیشانبده‌ن‪ .‬سه‌رۆك‌و‬ ‫سه‌ركرده‌ له‌م بۆچونه‌ سیاسییه‌دا وه‌ك‬ ‫فریادڕه‌سێكی مێژویی‌و به‌رجه‌سته‌كه‌ری‬ ‫رۆحی گه‌ل‪ ،‬وه‌ك هه‌ڵگ���ری په‌یامێكی‬ ‫نه‌مر‌و پارێ���زه‌ری نیش���تیمان‌و نه‌ته‌وه‌‬ ‫نیشانئه‌درێت‪ .‬ئه‌م ئاكارانه‌ش واده‌كه‌ن‬ ‫كه‌س���ایه‌تی سه‌رۆك له‌س���ه‌روی هه‌مو‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌‌و به‌رپرس���یارێتییه‌كه‌وه‌‬ ‫دابنرێت‌و ئه‌گه‌ر س���ه‌رۆك هه‌ڵه‌یه‌كیش‬ ‫ب���كات ئ���ه‌وا ئ���ه‌و هه‌ڵه‌ی���ه‌ هه‌ڵ���ه‌ی‬ ‫میلل���ه‌ت‌و مێ���ژو‌و كولت���ور‌و كۆمه‌ڵگا‬ ‫بێ���ت‪ ،‬نه‌ك هه‌ڵه‌ی پیاوێ���ك كه‌ ڕه‌نگه‌‬ ‫النی هه‌ره‌كه‌می تواناكانی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫تیانه‌بێ���ت‪ .‬ئه‌زمون���ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌لش���ه‌فیكه‌ كۆمۆنیس���ته‌كانی ڕوسیا‌و‬ ‫كه‌له‌پوری لینینیزم‌و س���تالینیزیمیش‪،‬‬ ‫چوارچێوه‌ گشتییه‌كانی ئه‌م ڕوانینه‌یان‬ ‫بۆ س���ه‌ركرده‌ به‌هێزتركرد‌و ئه‌م ڕوانینه‌‬ ‫ب���ۆ ڕۆڵ���ی س���ه‌رۆك‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ب���و به‌به‌ش���ێك له‌كولتوری سیاس���ی‬ ‫دژه‌دیموكراسی سه‌ده‌ی بیسته‌م‌و خزایه‌‬ ‫ناو زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری ئه‌زمونه‌ سیاسییه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌ره‌كانی سه‌ده‌كه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌م نوس���ینه‌دا هه‌وڵئه‌ده‌ین دیارده‌ی‬ ‫”س���ه‌رۆكایه‌تی“ ڕاڤه‌بكه‌ی���ن‌و هه‌ندێك‬ ‫له‌ڕه‌هه‌ن���ده‌ س���ه‌ره‌كی‌و گرنگه‌كان���ی‬ ‫له‌دونیای ئێمه‌دا نیش���انبده‌ین‪ .‬وتاره‌كه‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌كی ڕه‌خنه‌ییه‌ بۆ هه‌شتساڵ‬ ‫ته‌مه‌نی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی‌و بۆ ئه‌و‬ ‫شێوازی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌ی له‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫پیاده‌یكردوه‌‪ .‬كاتێك باس له‌س���ه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬مه‌به‌س���تمان‬ ‫ته‌نها مان���ا سیاس���ییه‌كان‌و ده‌ركه‌وته‌‬ ‫سیاسییه‌كانی دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ش���ێوازه‌كان‌و جۆره‌كانی تری ئه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تیش وه‌ك چاالكی‬ ‫ڕێكخستن‌و به‌ڕێوه‌بردن‌و ئاراسته‌كردنی‬ ‫ژیانی سیاس���ی پێناس���ه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬پێ‬ ‫له‌سه‌ر نیشاندانی ئه‌و ئه‌گه‌ره‌ سیاسیی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ئابوری���ی‌و فه‌رهه‌نگییانه‌‬ ‫داده‌گرین كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی سیاس���ی‬ ‫پێویس���ته‌ له‌كۆمه‌ڵ���گادا بیانبینێ���ت‌و‬ ‫په‌ره‌یانپێبدات‌و له‌پێن���اوی خوڵقاندنی‬ ‫دۆخێك���ی ئارام‌و پڕمتمانه‌ی سیاس���یدا‬ ‫بیانخات���ه‌كاره‌وه‌‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تی ل���ه‌م‬ ‫ڕوانین���ه‌دا چاالكی ده‌ستنیش���انكردنی‬ ‫ئامانج���ه‌ سیاس���ییه‌ گش���تییه‌كان‌و‬ ‫ڕه‌نگڕێژكردنی چاوه‌ڕوانییه‌ گشتییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك به‌ش���ی ه���ه‌ره‌زۆری كۆمه‌ڵگا‬ ‫خۆی له‌ناو ئه‌و ئامانج‌و چاوه‌ڕوانییانه‌دا‬ ‫ببینێته‌وه‌‪ .‬كه‌ باس له‌كه‌س���ی سه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌ركرده‌ش ده‌كه‌ین ب���اس له‌توانای‬ ‫بیركردنه‌وه‌‌و پالندان‌و بڕیاردان ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫باس له‌بونی ئیراده‌یه‌كی به‌هێز ده‌كه‌ین‬ ‫ك���ه‌ ه���ه‌م له‌ده‌ركردن���ی بڕی���ار‌و هه‌م‬ ‫ل���ه‌كار‌و ك���رده‌وه‌‌و هه‌ڵس���وكه‌وته‌كانی‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رۆكه‌دا ڕه‌نگبدات���ه‌وه‌‪ .‬هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌ش له‌خزمه‌تی ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌دا‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵگا به‌مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌كی خۆی‬ ‫ده‌زانێت‪ .‬به‌اڵم به‌رله‌وه‌ی به‌وردی بچینه‌‬ ‫سه‌ر باس���كردنی ماناكان‌و شێوازه‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی به‌گشتی‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بارزان���ی له‌كوردس���تاندا به‌تایبه‌ت���ی‪،‬‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت س���ه‌ره‌تا هه‌ندێك بۆچونی‬ ‫به‌عسیزم‌و سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫گش���تی له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و ره‌وت‌و ئه‌زمونه‌‬ ‫نزیكت���ر له‌خۆمان مێژوی به‌عس���یزم‬ ‫مێژویی���ه‌ هاوچه‌رخان���ه‌ ده‌رببڕی���ن كه‌‬ ‫تیایدا مه‌سه‌له‌ی سه‌رۆك‌و سه‌رۆكایه‌تی له‌عێراقدا نمونه‌یه‌ك���ی تری هه‌مان ئه‌و‬ ‫گرنگییه‌كی گه‌وره‌ وه‌رده‌گرێت‌و ده‌بێت شێوازه‌مان له‌سه‌رۆكایه‌تی نیشانئه‌دات‪،‬‬ ‫به‌خاڵی بنه‌ڕه‌تی كرده‌‌و ژیانی سیاسی‪ .‬به‌اڵم له‌دۆخ‌و ره‌وتێكی مێژویی جیاوازدا‪.‬‬ ‫به‌عسیزم له‌ئاسته‌ تیۆرییه‌كه‌یدا ده‌كرێت‬ ‫‌وه‌ك ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌كی پۆستكۆلۆنیالی‬ ‫دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌مێژوی‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رانه‌ی عه‌ره‌بی‌و جیهانی سێ‬ ‫هاوچه‌رخدا‬ ‫له‌س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌مدا دو ئه‌زمونی وێنای بكه‌ین كه‌ له‌ره‌وتی جه‌نگی سارد‌و‬ ‫حوكمڕان���ی ه���ه‌ن ك���ه‌ مه‌س���ه‌له‌ی خه‌ونی ”پێش���كه‌وتن“‌و ”تازه‌بونه‌وه‌“‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی تیایاندا مه‌سه‌له‌ی هه‌ره‌ ”یه‌كخس���تنی جیهان���ی ع���ه‌ره‌ب“‌و‬ ‫ئیمپریالی���زم“دا‬ ‫س���ه‌ره‌كی ژیان���ی سیاس���ییه‌‪ ،‬ئه‌و دو ”به‌گژاچون���ه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌زمونه‌ش ئه‌زمونی نازییه‌كانی ئه‌ڵمانیا‌و دروستبو‪ .‬ئه‌م مۆدێله‌ ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌ی‬ ‫ئه‌زمونی به‌لش���ه‌فیكه‌ كۆمۆنیسته‌كانی به‌عسیزم هه‌وڵدانێك بو بۆ ته‌واوكردنی‬ ‫ڕوس���یان‪ .‬ئێم���ه‌ له‌ب���ه‌ر نه‌بونی كات‌و پ���رۆژه‌ی دروس���تكردنی‌و ده‌وڵ���ه‌ت‌و‬ ‫ش���وێن هه‌وڵئه‌ده‌ین زۆر به‌كورتی ته‌نها نه‌ته‌وه‌ له‌عێراقی مۆدێرندا‌و ئه‌زمونێكی‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌زمونی نازییه‌كان له‌ئه‌ڵمانیا خوێناوی بو بۆ دروس���تكردنی ش���تێك‬ ‫بوه‌س���تین‪ .‬مانگی هه‌شتی ساڵی ‪ ١٩٣٤‬به‌ناوی ”نه‌ته‌وه‌ی عێراق“‌و ”كۆمه‌ڵگای‬ ‫خاڵی وه‌رچه‌رخانێكی سیاسیی‌و ئیداریی عێراقی“ی���ه‌وه‌‪ .‬كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆكی‬ ‫گ���ه‌وره‌ بو له‌مێ���ژوی ده‌س���ه‌اڵتدارێتی حیزبی به‌عس‌و سه‌رۆكی عێراق سێنته‌ری‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئه‌ڵمانیادا‪ ،‬وه‌رچه‌رخانێك كه‌ ئه‌و سیستمه‌ سیاس���ییه‌ بو كه‌ به‌عس‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی گه‌وره‌ی له‌س���ه‌ر مێژوی سه‌روه‌ری كرد‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌ساڵه‌ درێژ‌و‬ ‫س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌م به‌جێهێش���ت‪ .‬له‌م خوێناوییه‌كانی فه‌رمانڕه‌وایه‌تی س���ه‌دام‬ ‫س���اڵه‌دا كۆمه‌ڵگای ئه‌ڵمانی نمونه‌یه‌كی حوس���ه‌یندا‪ .‬به‌عس سه‌دامی نه‌ك ته‌نها‬ ‫زۆر تایبه‌تی له‌مۆدێلی س���ه‌رۆكایه‌تی‌و كردب���وه‌ س���ه‌ركرده‌یه‌كی موقه‌ده‌س‪،‬‬ ‫ته‌كنیك���ی حوكمڕانی به‌رهه‌مهێنا كه‌ بو به‌ڵك���و حوكم���ی یاساش���ی به‌قس���ه‌‌و‬ ‫به‌هۆكاری دروستبونی یه‌كێك له‌ئه‌زمونه‌ گوفتاره‌كانی به‌خش���یبو‪ ،‬س���ه‌دام نه‌ك‬ ‫هه‌ره‌ ترس���ناكه‌كانی ده‌س���ه‌اڵتدارێتی ته‌نها سه‌ركرده‌یه‌كی مێژویی بو‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌مێژودا‪ .‬له‌م ساڵه‌دا هیتله‌ر ده‌سه‌اڵتی ژیان‌و مانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای عێراقیش���ی‬ ‫گرته‌ده‌س���ت‌و نازن���اوی “س���ه‌ركرده‌”‌و به‌ژیان‌و مانه‌وه‌ی س���ه‌دامه‌وه‌ گرێدابو‪.‬‬ ‫“س���ه‌رۆك”ی ئه‌ڵمانیای پێبه‌خش���را‪ .‬ده‌رئه‌نجامه‌كان���ی ئ���ه‌م پرۆژه‌یه‌ش چ‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌و س���ه‌ركردایه‌تی هیتله‌ر ب���ۆ گه‌النی ناو ده‌وڵه‌ت���ی عێراق‌و چ بۆ‬ ‫هه‌مه‌الی���ه‌ن‌و گش���تگیربو‪ ،‬ئ���ه‌م پیاوه‌ گه‌الن���ی ده‌وروبه‌ر هێجگار كوش���نده‌‌و‬ ‫هه‌م س���ه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت‌و هه‌م سه‌رۆكی كاره‌س���اتئامێز ب���و‪ ،‬له‌دۆخ���ی كورددا‬ ‫حكوم ‌هت‌و ه���ه‌م فه‌رمانده‌ی له‌ش���كر‌و به‌جینۆساید كۆتاییهات‪ .‬تێكهه‌ڵكێشانی‬ ‫هه‌م س���ه‌رۆكی حیزب ب���و‪ .‬ئه‌م مۆدێله‌ ده‌وڵه‌ت به‌حیزب‌و حیزب به‌خێڵ‌و خێڵ‬ ‫ل���ه‌ ”فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی تۆتالیتارییانه‌“‪ ،‬به‌خێزان‌و به‌رجه‌سته‌كردنی هه‌موشیان‬ ‫‌واته‌ ده‌سه‌اڵتی ش���مولی‪ ،‬بو به‌هۆكاری له‌جه‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكدا‪ ،‬جیهانێك���ی‬ ‫دروس���تبونی ئه‌زمونێك���ی ترس���ناك تۆتالیتاری دروستكرد كه‌ تا ئه‌مڕۆ گه‌النی‬ ‫له‌سیاس���ه‌تكردن‌و ده‌وڵه‌تمه‌داری���ی كه‌ عێ���راق باج���ی له‌یه‌كجیانه‌كردنه‌وه‌یان‬ ‫دوات���ر هاوش���ێوه‌كانی له‌زۆر ش���وێنی ده‌ده‌ن‪ .‬به‌ع���س به‌دیدێك���ی عه‌لمانی‌و‬ ‫ت���ری دونیادا دروس���تبوو زۆر ئه‌زمونی نیمچه‌ سۆسیالیستییه‌وه‌ ده‌ستیپێكرد‪،‬‬ ‫سیاس���ی تر كه‌وتنه‌ الس���اییكردنه‌وه‌ی له‌كۆتاییه‌كان���ی س���اڵی هه‌شتاش���دا‬ ‫ئه‌و ئه‌زمونه‌ ئه‌ڵمانیی���ه‌‪ .‬كۆكردنه‌وه‌ی ده‌ستیكرد به‌باسكردنی دیموكراسیه‌ت‪،‬‬

‫ب���ه‌اڵم له‌‌واقیع���دا به‌دروس���تكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی خێزان‌و ده‌س���ه‌اڵتی ڕه‌های‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی س���ه‌دام حوسه‌ین كۆتاییهات‪.‬‬ ‫خاڵێك گرنگ���ه‌ هێمای پێبكه‌ین ئه‌وه‌یه‌‬ ‫به‌ع���س ته‌نها ده‌وڵه‌ت���ی خێڵ‌و خێزان‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌ك���ی ته‌قلیدی نه‌ب���و‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌رهه‌می دروس���تكردن‌و گه‌ش���ه‌دانیش‬ ‫بو به‌هه‌مو ئامراز‌و ده‌زگا كوش���نده‌كانی‬ ‫كۆنت���رۆڵ‌و ئه‌تككردن���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها شانیش���ی دادابوه‌ سه‌ر ئابوری‬ ‫نه‌وت‌و پاره‌ی زۆری نه‌وت له‌قاس���ه‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی عێراقدا‪ .‬به‌ع���س له‌وكاته‌دا‬ ‫به‌كولت���وری خێ���ڵ‌و بنه‌ماڵ���ه‌‌و ڕۆحی‬ ‫سه‌كرده‌ په‌رستییه‌وه‌ كاریده‌كرد‪ ،‬هاوكات‬ ‫هه‌م���و ده‌زگا مۆدێرنه‌كانی به‌كارهێنانی‬ ‫توندوتیژی‌و كۆنترۆڵكردن‌و فشاردانان‌و‬ ‫ش���ۆرینی عه‌ق���ڵ‌و ده‌س���تكاریكردنی‬ ‫ده‌رونی���ی مرۆڤ���ه‌كان‌و به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫ترسی له‌به‌رده‌س���تدابو‪ .‬ئیتر له‌له‌شكر‌و‬ ‫ده‌زگای ئه‌منی‌و هه‌واڵگری زه‌به‌الحه‌وه‌‬ ‫بیگ���ره‌ ب���ۆ مۆنۆپۆڵكردن���ی به‌رچاوی‬ ‫جیه���ازی بیرۆكرات���ی‌و مۆنۆپۆڵكردنی‬ ‫میدیا‌و كۆنترۆڵكردنی ته‌واوی كۆمه‌ڵگای‬ ‫مه‌ده‌نی تا به‌تیپی دوگۆڵی كۆاڵنه‌كانیش‬ ‫ده‌گات‪ .‬به‌خشینی ئه‌م گشته‌ كۆنترۆڵ‌و‬ ‫ئاراس���ته‌كراوه‌ به‌س���ه‌رۆكێكی نیمچ���ه‌‬ ‫خوێنده‌وار‌و ڕقاوی وه‌ك سه‌دام حوسه‌ین‪،‬‬ ‫كه‌ فۆبیای پاراستنی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫هه‌م���و كه‌س���ێكی لێكردب���و به‌دوژمن‪،‬‬ ‫یان به‌ئه‌گ���ه‌ری دوژمن‪ ،‬ئ���ه‌و مێژوه‌ی‬ ‫دروس���تكرد كه‌ هی���چ میلله‌تێكی دونیا‬ ‫ته‌مه‌ننای دوباره‌كردنه‌وه‌ی ناكات‪.‬‬

‫كولتور‌و ئاكارێكی‬ ‫سوڵتانگه‌رایی‬ ‫سیاسیی‬ ‫له‌دروستبوندایه‌ كه‌‬ ‫نه‌ك ته‌نها خه‌ونی‬ ‫به‌سعودیكردن‌و‬ ‫به‌خه‌لیجیكردنی‬ ‫ئه‌زمونه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ی‬ ‫كوردستان‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌‌وردیش كاری‬ ‫بۆده‌كات‬ ‫بێگوم���ان لێكچ���ون‌و جیاوازییه‌ك���ی‬ ‫زۆر له‌نێ���وان مۆدێل���ه‌ جیاوازه‌كان���ی‬ ‫تۆتالیتاریزمی كۆمۆنیس���تی‌و فاشیزمه‌‬ ‫ئه‌وروپییه‌ك���ه‌دا له‌گ���ه‌ڵ رژێم���ه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتگه‌ر‌و تۆتالیتاره‌كانی جیهانی‬ ‫س���ێدا هه‌یه‌‪ .‬له‌به‌ر بچوكی���ی روبه‌ری‬ ‫نوس���ینه‌كه‌مان بواری رۆچونمان بۆ ناو‬ ‫ورده‌كاریی خه‌س���ڵه‌ته‌كانی ئه‌م جۆره‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رێتییه‌ له‌ناوچه‌ی ئێمه‌دا نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه‌ جێگای س���ه‌رنجه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ رژێمه‌ ده‌س���ه‌اڵتگه‌ره‌كانی‬ ‫دونی���ای ئێم���ه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌زمونی‬ ‫فاش���یزم‌و نازیزیمی خۆرئ���اواوه‌‪ ،‬به‌بێ‬ ‫بونی ”كرۆكێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی“ ناتوانن‬ ‫بب���ن به‌دیكتاتۆر‪ ،‬ئه‌و كرۆكه‌ش بریتییه‌‬ ‫له‌عه‌ش���یر‌هت‌و خێ���زان‌و هه‌ندێجاریش‬ ‫مه‌زهه‌ب كه‌ كرۆكی ئه‌و ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌‬ ‫دروس���تده‌كه‌ن‌و ده‌زگا گرن���گ‌و‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی حوكمڕان���ی‌و هه‌ڵق���ه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی ئابوری ده‌گرنه‌ده‌ست‪.‬‬ ‫بێگومان له‌پاڵ ئاماده‌گی چه‌ندان وێنه‌ی‬ ‫ناسیۆنالیس���تییانه‌‌و له‌پ���اڵ داهێنان‌و‬ ‫دروستكردنی چه‌ندان هه‌ڕه‌شه‌‌و گوڕه‌شه‌‌و‬ ‫داتاش���ینی وێنه‌ی دوژمن���ی ده‌ره‌كی‌و‬ ‫ناوه‌كی���دا‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌دروس���تكردنی‬

‫كۆمه‌ڵێ���ك ده‌زگای س���ه‌ربازی‌و ئه‌منی‬ ‫تایبه‌ت كه‌ ئاكاری میلیش���یای تایبه‌ت‬ ‫وه‌رده‌گرن‌و كاری سه‌ره‌كی‌و بنه‌ڕه‌تییان‬ ‫پاراس���تنی س���ه‌رۆك‌و پاراس���تنی ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌یه‌ كه‌ سه‌رۆك ده‌یه‌وێت بپارێزرێن‪.‬‬ ‫به‌كورتی له‌ئه‌زمونی ده‌سه‌اڵتگه‌رێتی ئه‌م‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ی الی ئێمه‌دا ئه‌وه‌ ئایدیۆلۆژیا‬ ‫یان حیزب نییه‌ كه‌ سه‌رۆك ده‌پارێزێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی بونی حی���زب‌و بونی بڕێك‬ ‫له‌زمان‌و ڕه‌مز‌و وێنه‌ی ئایدیۆلۆژی گرنگی‬ ‫تایبه‌ت���ی خۆی���ان هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ئه‌وه‌‬ ‫وه‌الئه‌ت���ه‌ جیاوازه‌ خێزان���ی‌و خێڵه‌كی‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ی‌و ئایینزاییه‌كانه‌ كه‌ س���ه‌رۆك‬ ‫ده‌ك���ه‌ن به‌س���ه‌ركرده‌ی هه‌میش���ه‌یی‌و‬ ‫هه‌م���و ده‌س���ه‌اڵته‌كانی له‌ده‌س���تدا‬ ‫كۆده‌كه‌ن���ه‌وه‌‌و ل���ه‌دوا وێستگه‌ش���دا‬ ‫ده‌یكه‌ن به‌دیكتات���ۆر‪ .‬به‌بۆچونی ئێمه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ له‌كوردس���تاندا خه‌ریكی‬ ‫دروس���تبون‌و س���ه‌قامگیربونه‌ ئ���ه‌م‬ ‫مۆدێله‌یه‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌هه‌م���و مان���ا نێگه‌تیڤه‌كان���ی بون���ی‬ ‫”كرۆكێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی“ی���ه‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌ده‌س���تی خێزان‌و گروپێكی‬ ‫هێج���گار بچ���وك له‌خزم‌و كه‌س���وكار‌و‬ ‫ناسیاوی یه‌كتردا كۆده‌كاته‌وه‌‪ .‬مۆدێلێك‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا ئاماده‌یه‌‌و كارده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خۆش���حااڵنه‌ له‌چه‌ن���د س���اڵی ڕابردودا‬ ‫بینیمان كۆمه‌ڵگاكانی ناوچه‌كه‌ ناچاربون‬ ‫په‌الم���اری سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی په‌الماری سه‌رۆك‌و منداڵه‌كان‌و‬ ‫كه‌سانی ده‌وروبه‌ری سه‌رۆكه‌كان بده‌ن‌و‬ ‫ناچار به‌سه‌رهه‌ڵگرتن‌و هه‌اڵتنیان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ی له‌ئێس���تادا له‌كوردس���تاندا‬ ‫واده‌كات چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی له‌دونیای‬ ‫ئێم���ه‌دا‪ ،‬وه‌ك زۆربه‌ی ش���ته‌كانی تر‪،‬‬ ‫له‌قه‌یرانێكی هه‌مه‌الیه‌ندا بێت‌و به‌شێكی‬ ‫س���ه‌ره‌كی بێت له‌و قه‌یرانه‌ سیاس���ییه‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ه‌ی ڕوبه‌ڕوی كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌‬ ‫بۆت���ه‌وه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌رله‌وه‌ی له‌م باس���ه‌‬ ‫بدوێین‌و هێڵه‌ گشتییه‌كانی ڕونبكه‌ینه‌وه‌‬ ‫با س���ه‌رنجێكی خێ���را له‌هه‌ندێك له‌مانا‬ ‫سۆسیۆلۆژییه‌كانی چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی‌و‬ ‫ج���ۆر‌و ئاكاره‌كانی بده‌ین‪ .‬چونكه‌ ته‌نها‬ ‫له‌پاڵ بون���ی وێنه‌یه‌كی ڕوندا ده‌رباره‌ی‬ ‫دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی وه‌ك دیارده‌یه‌كی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪ ،‬ده‌توانی���ن قواڵی���ی ئه‌و‬ ‫لێڵ���ی‌و تاریكییه‌ ببینین ك���ه‌ به‌ده‌وری‬ ‫دیارده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی له‌كوردس���تاندا‬ ‫دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی چییه‌؟‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی دی���ارده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫دیارده‌یه‌كی ئاڵ���ۆز‌و فره‌ڕه‌هه‌نده‌ به‌اڵم‬ ‫له‌ ”كۆمه‌ڵناسی سه‌رۆكایه‌تی“دا گرنگی‬ ‫به‌دو ڕه‌هه‌ندی س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌درێت‪.‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان ئه‌و ئ���اكاره‌ كه‌س���ییانه‌یه‌‬ ‫كه‌ كه‌س���ی س���ه‌ركرده‌كه‌ هه‌ڵگریه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌مان���ه‌ش له‌تواناكان���ی س���ه‌رۆك‬ ‫له‌بیركردن���ه‌وه‌‌و زیره‌كی‌و تێگه‌یش���تن‌و‬ ‫توانای ته‌عبیرك���ردن‌و قه‌ناعه‌تپێهێنان‌و‬ ‫بڕیاردان‌و هێزی ئیراده‌‌و شتی تری له‌م‬ ‫بابه‌ت���ه‌دا جێگیره‌‪ .‬ئه‌ویتری���ان ئاكار‌و‬ ‫پێكهاتی ئه‌و گروپ‌و ژینگه‌یه‌یه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫س���ه‌رۆكه‌ له‌ناویدا كارده‌كات‪ .‬یه‌كه‌میان‬ ‫هێما بۆ چییه‌تی كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆك‬ ‫ده‌كات ‌وه‌ك تاكه‌كه‌س���ێك‪ ،‬دوهه‌میان‬ ‫ده‌یه‌وێت بزانێ���ت ئایا ئه‌و ژینگه‌یه‌ كام‬ ‫جۆر س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌وێ���ت‌و له‌گه‌ڵ چ‬ ‫فۆرمێ���ك له‌فۆرمه‌كان���ی س���ه‌رۆكبوندا‬ ‫ده‌گونجێ���ت‪ .‬ب���ه‌م مانای���ه‌ چه‌ن���ده‌‬ ‫كه‌س���ایه‌تی‌و س���یفه‌ته‌كانی سه‌رۆكه‌كه‌‬ ‫گرنگ���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش كاردان���ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ژینگه‌‌و ناوه‌نده‌ گرنگه‌ كه‌ ئه‌و س���ه‌رۆكه‌‬ ‫تیایدا ده‌ستبه‌كاره‌‪ .‬سه‌رۆكایه‌تی چه‌ند‬ ‫پابه‌ستی ئاكاری سه‌رۆكه‌كانه‌ ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫پابه‌س���تی كاردان���ه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی���ه‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێن‪ ،‬چه‌نده‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆكه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ش په‌یوه‌ن���دی به‌كاردانه‌وه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ هه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌و سه‌رۆكه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ڕێگایه‌ك���ی یه‌كس���ه‌ره‌‬ ‫نییه‌؛ ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌س���ێك به‌ره‌س���می‌و‬ ‫له‌میان���ه‌ی ڕێكه‌وتنێك���ی سیاس���ی‌و‬ ‫تایبه‌ت���ی دابه‌ش���كردنی ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌‬ ‫كرابێت به‌سه‌رۆك‪ ،‬واته‌ ته‌نها په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ڕێكه‌وتنه‌كانی ناو كایه‌ی سیاسییه‌وه‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ڕێگایه‌كی دوس���ه‌ره‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ری دوهه‌م���ی ئ���ه‌و ڕێگای���ه‌ له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ دێت‌و په‌یوه‌ندی به‌‌ویس���ت‌و‬ ‫ح���ه‌ز‌و چاوه‌ڕوانییه‌كان���ی كۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌س���ه‌رێكه‌وه‌ س���ه‌رۆك‬ ‫كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر ئه‌وانه‌ به‌جێبهێڵێت‬ ‫كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تیان ده‌كات‪ ،‬له‌سه‌رێكی‬

‫كێشه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫دوای هه‌شت ساڵ‬ ‫له‌فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫بارزانی‪ ،‬له‌زۆر‬ ‫روه‌وه‌ دۆخێكی‬ ‫زۆر ئاڵۆزی‬ ‫له‌كوردستاندا‬ ‫دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫دۆخێك پڕ‬ ‫له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫دروستبونی‬ ‫پشێوی‌و‬ ‫دوژمنایه‌تی‌و‬ ‫زۆره‌ملێی سیاسی‌و‬ ‫دابه‌شبونی‬ ‫چینایه‌تی گه‌وره‌‌و‬ ‫نائومێدبونێكی‬ ‫قوڵی ئینسانی‬ ‫ئێمه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌سیاس ‌هت‌و‬ ‫سه‌رۆك‌و سیستمه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ی‬ ‫پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫دیك���ه‌وه‌ ئه‌وان���ه‌ی كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ده‌كرێن كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر سه‌رۆكه‌كان‬ ‫به‌جێده‌هێڵ���ن‪ .‬ئه‌م دۆخه‌ی���ه‌ واده‌كات‬ ‫كۆمه‌ڵگای جیاواز پێویس���تی به‌شێوازی‬ ‫جیاوازی سه‌رۆكایه‌تی هه‌بێت‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ی���ه‌ك كۆمه‌ڵ���گا خۆش���ی له‌قۆناغ���ی‬ ‫جی���اوازدا پێویس���تی به‌س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫جی���اواز هه‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌ له‌یاس���ا‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ناو سۆسیۆلۆژیای ده‌سه‌اڵتدا‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی وه‌ك كارێكی پێكه‌وه‌یی‬ ‫خاڵێك���ی ت���ر ك���ه‌ له‌كۆمه‌ڵناس���ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیكردندا گرنگه‌ بینینی ئه‌و‬ ‫ڕاس���تییه‌یه‌ كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رگیز‬ ‫كارێك���ی تاكه‌كه‌س���ی نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و‬ ‫دیارده‌یه‌كی ده‌سته‌جه‌معییه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫”كۆ“یه‌ كامه‌یه‌ كه‌ به‌ش���داره‌ له‌چاالكی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیكردندا‪ .‬له‌ئه‌زمونه‌ سیاسییه‌‬ ‫ته‌ندروس���ت‌و كراوه‌كاندا ئ���ه‌و ”كۆ“یه‌‪،‬‬ ‫هاوڕێ‌و دۆس���ت‌و ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك نین‪ ،‬به‌ڵكو ”ك���ۆ“ی ناو ئه‌و‬ ‫گش���ته‌ن كه‌ ن���اوی ”كۆ“مه‌ڵگایه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫كۆی���ه‌ له‌پله‌ی یه‌كه‌مدا ئ���ه‌و ”كۆ“یه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌ناو كایه‌ی سیاسیدا دروستده‌بێت‪،‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ ئ���ه‌و ”ك���ۆ“ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگییان���ه‌ن كه‌ زۆرجار قس���ه‌كه‌ر‌و‬ ‫نوێنه‌ری هێزه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگییه‌‬ ‫جیاوازه‌كانن‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تی به‌م مانایه‌‬ ‫هونه‌ری كۆكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كان نییه‌‬ ‫له‌ده‌س���تی تاكه‌كه‌س���ێك یان گروپێكی‬ ‫بچوك���دا‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ نییه‌ هه‌م���و هه‌وڵێك‬ ‫ته‌رخانبكرێ���ت ب���ۆ به‌خش���ینی ده‌زگا‬ ‫گرنگه‌كان‌و ت���ه‌وه‌ره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‬

‫ده‌س���ه‌اڵت به‌خزم‌و كه‌س‌و دۆس���تانی‬ ‫س���ه‌رۆك‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت به‌ئه‌ندام���ان‌و‬ ‫هه‌وادارنی حیزبه‌كه‌ی سه‌رۆك به‌ته‌نها‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هون���ه‌ری دابه‌ش���كردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ به‌س���ه‌ر هێ���ز‌و ت���ه‌وه‌ره‌‬ ‫جیاوازه‌كانی ناو كۆمه‌ڵ���گادا‪ ،‬هونه‌ری‬ ‫ڕێگرتنه‌ له‌خه‌س���تبونه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫س���امان له‌ده‌س���تی گروپێكی بچوكدا‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌كی تر س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌هونه‌ری دابه‌ش���كردنه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ په‌یوه‌ن���دی به‌هونه‌ری‬ ‫كۆكردنه‌وه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئیتر له‌دابه‌شكردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و س���امانه‌وه‌ بیگ���ره‌ ب���ۆ‬ ‫دابه‌ش���كردنی ده‌زگاكان‌و پله‌‌وپای���ه‌‬ ‫سیاس���ی‌و گش���تییه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاكارانه‌ی س���ه‌ره‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫واده‌كه‌ن هه‌میشه‌ بڕێكی گرنگ‌و زۆرجار‬ ‫ده‌ستنیشانكه‌ر له‌مه‌سه‌له‌ی قبوڵكردنی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیكردندا‬ ‫خۆبه‌خۆی���ی‬ ‫ئاماده‌بێت‪ .‬واته‌ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫خه‌ڵك ناچاربكرێت كه‌س���ێك به‌سه‌رۆك‬ ‫بزانن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ی���ه‌ خه‌ڵك خۆبه‌خۆ‬ ‫كه‌سێك به‌س���ه‌رۆك یان س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫خۆیان بزانن‪ .‬سه‌رۆكایه‌تی شتێك نه‌بێت‬ ‫به‌زۆر بسه‌پێنرێت‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ڵبژاردنێكی‬ ‫ئازادانه‌ بێت كه‌ ئیجماعێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫سیاسی ڕاسته‌قینه‌ی له‌سه‌ربێت‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌و ڕق‬ ‫ئاكارێك���ی ت���ری ”كۆمه‌ڵناس���ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی“ په‌یوه‌س���ته‌ به‌مه‌سه‌له‌ی‬ ‫ڕقی سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‪ .‬یه‌كێك له‌و‬ ‫شتانه‌ی پێویسته‌ هه‌مو سه‌ركرده‌یه‌كی‬ ‫ڕاس���ته‌قینه‌ خ���ۆی ب���ۆ ئاماده‌ب���كات‬ ‫مه‌سه‌له‌ی ڕقبونه‌وه‌ی خه‌ڵكه‌ له‌سه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‪ .‬زۆرب���ه‌ی ئه‌وانه‌ی ده‌بن‬ ‫به‌سه‌رۆك كه‌س���انێكن وه‌كچۆن هه‌ستی‬ ‫خۆشه‌ویستی الی به‌ش���ێك له‌كۆمه‌ڵگا‬ ‫ده‌بزوێنن ئاواش هه‌ستی ڕقلێبونه‌وه‌ الی‬ ‫به‌شێكی تر دروس���تده‌كه‌ن‪ .‬به‌تایبه‌تی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌ك مه‌رج���ی خۆبه‌خ���ۆ‬ ‫قبوڵكردن���ی تێدانه‌بێت‌و فش���ار‌و فێڵ‌و‬ ‫ته‌ڵه‌كه‌بازی سیاسی سه‌پاندبێتی‪ .‬ئه‌ركی‬ ‫س���ه‌رۆكی ڕاس���ته‌قینه‌ ئه‌وه‌ نییه‌ ڕق‌و‬ ‫ناحه‌زی به‌رامبه‌ر ب���ه‌و كه‌س‌و گروپانه‌‬ ‫گه‌ش���ه‌پێبدات كه‌ ئه‌ویان خۆشناوێت‪،‬‬ ‫كاری ئه‌وه‌ نیی���ه‌ هه‌وڵبدات ئه‌و كه‌س‌و‬ ‫گروپان���ه‌ زه‌لیل‌و بێپه‌نا بكات‪‌،‬وه‌زیفه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ ڕاس���ته‌وخۆ‌و ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫بكه‌وێته‌ ئیهانه‌كردنی نه‌یارانی یان هه‌ر‬ ‫گروپێكی سیاسی ‪ -‬كۆمه‌اڵیه‌تی ناڕازی‬ ‫تر‪ .‬ئه‌ركی سه‌رۆكی ڕاسته‌قینه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫هه‌وڵی كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕق‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫ناحه‌زی‌و بچوككردنه‌وه‌ی ناكۆكییه‌كان‌و‬ ‫كه‌ناڵی���زه‌ی ملمالنێكان ب���دات‪ .‬كاری‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ڕێكخه‌ربێ���ت له‌نێ���وان گروپه‌‬ ‫ناكۆكه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گادا‪ ،‬ته‌حه‌مولی‬ ‫گله‌یی‌و ڕه‌خنه‌بكات‪ ،‬وێنه‌ی خۆی وه‌ك‬ ‫بونه‌وه‌رێك���ی موق���ه‌ده‌س به‌‌وێنه‌یه‌كی‬ ‫خراپ‌و هه‌ڵه‌ بزانێت‪ .‬ته‌نها به‌قسه‌كردن‬ ‫له‌سه‌ر ته‌له‌فیزیۆن‌و له‌ناو ڕاگه‌یاندنه‌كاندا‬ ‫تواناكانی له‌ڕاگرتنی كێشه‌ ملمالنێكاندا‬ ‫نیش���اننه‌دات‪ ،‬به‌ڵكو به‌ك���رده‌وه‌‌و بڕیار‬ ‫نیش���انیبدات‌و ئ���ه‌م هاوس���ه‌نگییه‌ش‬ ‫له‌ش���ێوازی كاركردن���ی له‌گ���ه‌ڵ هێزه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و سیاس���ییه‌ جیاوازه‌كانی‬ ‫ناو كۆمه‌ڵگادا به‌رجه‌س���ته‌بكات‪ .‬جگه‌‬ ‫له‌مه‌ یه‌كێك له‌ئاكاره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫“س���ه‌رۆكی ب���اش” ئاماده‌بونیه‌ت���ی‬ ‫ب���ۆ دۆڕان‪ ،‬ب���ۆ نه‌مان‌و له‌ده‌س���تدانی‬ ‫بڕوای جه‌م���اوه‌ر پێی‪ ،‬ب���ۆ وازهێنان‌و‬ ‫ماڵئاواییك���ردن‌و درێژه‌دان به‌ژیان وه‌ك‬ ‫كه‌س���ێكی ئاس���ایی ناو كۆمه‌ڵگا‪ .‬واته‌‬ ‫به‌ب���ێ ئاماده‌گی ب���ۆ دۆڕان‌و وازهێنان‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت ش���تێكی جه‌وهه‌ری‌و قوڵ‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌تیدا نوقسانه‌‪.‬‬ ‫بارزانی‌و سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌و مانایانه‌ی له‌س���ه‌ره‌وه‌ به‌دیارده‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیمان به‌خشی‪ ،‬ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی له‌هه‌شت ساڵی ڕابردودا‬ ‫بۆی نه‌ك���راوه‌ ئه‌نجامیب���دات‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ببێت به‌سه‌رۆكێكی ڕاس���ته‌قینه‌؛ ببێت‬ ‫به‌س���ه‌ركرده‌یه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی پارته‌كه‌ی‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬كه‌س���ێك كۆمه‌ڵ���گای ئێم���ه‌‬ ‫بیه‌وێ���ت قبوڵیبكات‌و هێزه‌ سیاس���ی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان ل���ه‌ده‌وری خ���ۆی‬ ‫كۆبكاته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌رۆكبون له‌ئاستی‬ ‫یه‌كه‌میدا په‌یوه‌ندی به‌كه‌سایه‌تی‌و سیفه‌ته‌‬ ‫شه‌خسییه‌كانی سه‌رۆكه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬واته‌‬ ‫پێویس���ته‌ س���ه‌رۆك تاكه‌كه‌سێك بێت‬ ‫خاوه‌ن���ی ئیراده‌یه‌كی به‌هێ���ز‪ ،‬خاوه‌نی‬ ‫زیره‌ك���ی‌و داناییه‌كی گ���ه‌وره‌‪ ،‬خاوه‌نی‬

‫ڕوانینێك���ی ئاڵۆز ب���ۆ دونیا‌و كۆمه‌ڵگا‌و‬ ‫ئاینده‌‪ ،‬كه‌س���ێك بێ���ت بتوانێت هیوا‌و‬ ‫ئومێ���د‌و چاوه‌ڕوانی ت���ازه‌ له‌كۆمه‌ڵگادا‬ ‫دروس���تبكات‪ ،‬ب���ڕو ڕاده‌ی س���ازان‌و‬ ‫متمانه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی گه‌وره‌بكات‪ ،‬ئه‌ركه‌‬ ‫سیاسییه‌كانی له‌پله‌و مه‌قامی خۆی وه‌ك‬ ‫سه‌رۆك نیشانبدات‪ ،‬ئه‌وا ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫بارزانی له‌هه‌شت ساڵی ڕابردودا له‌هه‌مو‬ ‫ئه‌م ئاس���تانه‌دا هێمایه‌ك���ی بچوكی بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌ نه‌ناردوه‌ ئه‌وه‌ ده‌ربخات‬ ‫هه‌ڵگری ئ���ه‌و ئاكاره‌ شه‌خس���ییانه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌هیچ ئاستێكدا نیشانینه‌داوه‌ كه‌سێكه‌‬ ‫ده‌توانێت سه‌رۆكایه‌تی میلله‌تێك بكات‬ ‫كه‌ س���ه‌ده‌یه‌ك بۆ ئ���ازادی جه‌نگاوه‌‪،‬‬ ‫ڕوب���ه‌ڕوی كێش���ه‌‌و قه‌یرانی گ���ه‌وره‌‌و‬ ‫ئاڵۆز بۆته‌وه‌ كه‌ پێوس���یتی به‌لێزانی‌و‬ ‫حیكمه‌ت‌و عه‌قڵییه‌تێكی سیاسی كراوه‌‌و‬ ‫به‌ئاگا هه‌یه‌ بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌یان‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌رێكی دیكه‌وه‌ بارزانی سه‌رۆكه‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتێكی زۆری‬ ‫له‌ده‌س���تدایه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی س���ه‌رۆكی‬ ‫حیزبێك���ه‌‌و هاوپه‌یمانێك���ی بێ���رۆح‌و‬ ‫بێئیراده‌ش���ی هه‌یه‌‪ ،‬ه���ه‌م حیزبه‌كه‌ی‬ ‫خ���ۆی‌و ه���ه‌م هاوپه‌یمانه‌ك���ه‌ی ب���ێ‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ هه‌مو توانایه‌كی بڕیاردانیان‬ ‫پێبه‌خشیوه‌‪ .‬واته‌ ئه‌وه‌ی بارزانی كردوه‌‬ ‫به‌سه‌رۆك بونی ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ زۆرانه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ئه‌نجامی دۆخێكی سیاس���ی زۆر‬ ‫تایب���ه‌ت‌و هاوكێش���ه‌یه‌كی زۆر تایبه‌تی‬ ‫دابه‌ش���كردنی ده‌س���ه‌اڵتدا پێی���دراوه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و وه‌ك س���ه‌ركرده‌‬ ‫توانای ئه‌وه‌ی هه‌بوبێت ئاراس���ته‌یه‌كی‬ ‫پۆزه‌تیڤ به‌هه‌ست‌و نه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ببه‌خشێت‌و چاوه‌ڕوانییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ئاراسته‌بكات كه‌ ڕازیبونی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و متمانه‌‌و بڕوابون به‌خه‌ونه‌‬ ‫ده‌سته‌جمعییه‌كانی لێبكه‌ێته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌تا‬ ‫ده‌بینین له‌و س���اته‌دا ك���ه‌ هاوپه‌یمانه‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كه‌ی هه‌ندێك هێمای جیاواز‪،‬‬ ‫له‌هێم���ای گوێڕایه‌ڵیكردنی به‌رده‌وام بۆ‬ ‫پارتی‪ ،‬بۆ هێزه‌ سیاس���ییه‌كانی تر‌و بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ ده‌نێرێت‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی بارزان���ی ده‌كه‌وێت���ه‌‬ ‫به‌رده‌م���ی گومانێكی گ���ه‌وره‌‌و ئه‌گه‌ری‬ ‫له‌ده‌ستدانی پێگه‌ سیاسییه‌كه‌ی بارزانی‬ ‫وه‌ك س���ه‌رۆك‪ ،‬به‌ڕاده‌یه‌ك���ی به‌رچ���او‬ ‫گه‌وره‌ده‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ش یه‌ك ڕاس���تیمان‬ ‫پێده‌ڵێت‪ :‬بارزانی نه‌یتوانیوه‌ مه‌سه‌له‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی خۆی له‌په‌یمان‌و ڕێكه‌وتنه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان ڕزگارب���كات‌و بی���كات‬ ‫به‌مه‌س���ه‌له‌ی قبوڵكردنێك���ی خۆبه‌خۆ‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا‪.‬‬ ‫خاڵێكی تر كه‌ پێویس���ته‌ باسبكرێت‬ ‫ئ���ه‌و ڕاس���تییه‌یه‌ ئه‌گه‌رچ���ی بارزانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی هێجگار زۆری پێبه‌خشراوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم كاریگه‌ری ئه‌م سیاس���ه‌تمه‌داره‌‬ ‫له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردستان‪ ،‬به‌به‌راورد‬ ‫به‌و هه‌م���و ده‌س���ه‌اڵته‌ ك���ه‌ هه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫كاریگه‌رییه‌ك���ی الوازه‌‪ .‬ئه‌م س���ه‌رۆكه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ناوچه‌كانی ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫پارتی خۆی���دا‪ ،‬توانای به‌جێهێش���تنی‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی پۆزه‌تیڤی له‌سه‌ر هه‌ست‌و‬ ‫نه‌ست‌و ویس���ت‌و حه‌زی به‌شێكی زۆری‬ ‫كۆمه‌ڵگای كوردی نه‌بوه‌‌و نییه‌‪ .‬له‌هه‌شت‬ ‫س���اڵی ڕابردوش���دا ئ���ه‌م كاریگه‌رییه‌‬ ‫كه‌میكردوه‌ زیادینه‌كردوه‌‪” .‬كۆمه‌ڵناسی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی“ له‌مێژه‌ ئه‌و ڕاستییه‌ی‬ ‫ئاش���كراكردوه‌ ك���ه‌ بون���ی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫مانای بونی كاریگه‌ریی نییه‌‪ ،‬كه‌س���ێك‬ ‫ده‌ش���ێت ده‌س���ه‌اڵتێكی هێجگار زۆری‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم كاریگه‌ری له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا‬ ‫كه‌م‌و الوازبێت‪ ،‬كه‌س���ێكیش ده‌ش���ێت‬ ‫له‌په‌راوێزدابێت‪ ،‬به‌اڵم كاریگه‌ری له‌سه‌ر‬ ‫دۆخی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی گه‌وره‌بێت‪ .‬بارزانی‬ ‫له‌جۆری ئ���ه‌و س���ه‌رۆكانه‌یه‌ به‌و هه‌مو‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌ كه‌ هه‌یه‌تی خاوه‌نی كه‌مترین‬ ‫كاریگه‌رییه‌ له‌سه‌ر چۆنیه‌تی كاركردن‌و‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌‌و ح���ه‌ز‌و چاوه‌ڕوانییه‌كانی‬ ‫به‌شێكی گه‌وره‌ی كۆمه‌ڵگای ئێمه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی خاوه‌نیه‌تی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫نییه‌ به‌مانا زانس���تییه‌كانی چه‌مكه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بونی پۆس���تێكی سیاسی بااڵیه‌‬ ‫له‌ن���او هه‌ره‌م���ی ده‌س���ه‌اڵتدا‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫بارزانی هه‌یه‌تی ده‌سه‌اڵتێكی ره‌سمییه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ده‌س���ه‌اڵتێكی مه‌عنه‌وی‪ ،‬بارزانی‬ ‫س���ه‌رمایه‌ی مادی هه‌ی���ه‌‪ ،‬پاره‌ی زۆری‬ ‫نه‌وتی له‌به‌رده‌س���تدایه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رمایه‌‬ ‫ڕه‌مزییه‌كه‌ی هێجگار الوازه‌‌و ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫ڕه‌مزییه‌كه‌ش���ی الوازت���ر‪ ،‬النیكه‌م الی‬ ‫به‌شێكی گرنگی كۆمه‌ڵگای كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ش���ێكی گرنگی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫پابه‌س���تی چاالكی���ی قه‌ناعه‌تهێنانبێت‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ���گا‪ ،‬به‌هێ���زه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌‬

‫جی���اوازه‌كان ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی هاری���كاری حكومه‌تی هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆك ب���ن ب���ۆ وه‌دیهێنان���ی ئ���ه‌و‬ ‫كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌كوردستاندا‬ ‫ئامانجان���ه‌ی پێیانده‌گوترێت “ئامانجی‬ ‫ئێمه‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ باسمان له‌كه‌له‌پوری‬ ‫گش���تی“‪ ،‬ئه‌وا هه‌شت س���اڵی ڕابردوی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی هه‌ش���ت س���اڵی تۆتالیتارییانه‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌سه‌ده‌ی‬ ‫دوركه‌وتن���ه‌وه‌ی به‌رده‌وامه‌ له‌م كرده‌ی بیس���ته‌مدا ك���رد‪ ،‬له‌ئه‌زمون���ی نازیزم‌و‬ ‫قه‌ناعه‌تپێهێنان���ه‌‌و ل���ه‌م وه‌دیهێنانه‌ی به‌لش���ه‌فیزم‌و به‌عس���یزم دواین‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ئامانجه‌ گش���تییه‌كان‪ .‬له‌زۆر ساتیش���دا لێره‌دا ده‌مانه‌وێت به‌كورتی باسیبكه‌ین‬ ‫سه‌پاندنی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‌و سه‌پاندنی ئه‌و ڕاس���تییه‌یه‌ كه‌ هه‌لومه‌رج‌و توانای‬ ‫سه‌رجه‌می سیستمه‌ ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌كه‌ دوباره‌كردنه‌وه‌ی ئه‌زمونی به‌عس���ییانه‌‬ ‫له‌ڕێگای فش���اری س���ه‌ربازی‌و ئه‌منی‌و له‌كوردستاندا زه‌حمه‌ته‌‪ .‬ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫په‌نابردن بۆ به‌كارهێنان���ی توندوتیژی له‌كوردس���تاندا هێش���تا تۆتالیتاریزم‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رێتی ڕه‌ها‪ ،‬زه‌مینه‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫نییه‌ ببێت به‌سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدارێتی‬ ‫بااڵده‌ست‪ .‬له‌مه‌ش���دا خۆشحااڵنه‌ ڕۆڵی‬ ‫پارتی‌و مۆدێلی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ب���ه‌اڵم كێش���ه‌كه‌ له‌وه‌دای���ه‌ بارزانی بارزان���ی ڕۆڵێك���ی به‌رچ���اوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی حیزبێكی گوێگر‌و گوێڕایه‌ڵه‌‪ ،‬بارزان���ی نه‌یتوانی���وه‌ خۆی ب���كات به‌‬ ‫س���ه‌رۆكی هێزێكی سیاسییه‌ به‌ده‌گمه‌ن ”سه‌رۆكێكی بێوێنه‌“‌و هه‌مو كۆمه‌ڵگای‬ ‫نه‌بێ���ت ڕه‌خن���ه‌ی تێدانیی���ه‌‪ ،‬دیالۆگی كوردی له‌ده‌وری خۆی‌و بیروبۆچونه‌كانی‬ ‫ناوه‌كی ل���ه‌و حیزبه‌دا كه‌م���ه‌ یان هه‌ر كۆبكات���ه‌وه‌‪ .‬بارزان���ی هه‌رچییه‌كبێت‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬بونی ڕای جی���اواز یان نییه‌ یان س���ه‌رۆكێك نیی���ه‌ هه‌ڵگ���ری الن���ی‬ ‫زۆر كه‌مه‌‪ ،‬هه‌ش���بێت نابێت به‌به‌شێك هه‌ره‌كه‌می كاریزمایه‌كی سیاس���ی بێت‪،‬‬ ‫له‌بڕیاری سیاس���ی‪ .‬بارزانی س���ه‌رۆكی نه‌گوتاربێژێكی باش���ه‌‪ ،‬ن���ه‌ زمانزانێكی‬ ‫حیزبێك���ه‌ ك���ه‌ ئه‌ن���دام‌و هه‌واداره‌كانی باش���ه‌‪ ،‬نه‌ قس���ه‌كه‌رێكی كاریگه‌ره‌‪ ،‬نه‌‬ ‫وا په‌روه‌رده‌ك���راون خ���ودی بارزان���ی‌و كه‌سێكه‌ توانای موناقه‌شه‌كردنی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بنه‌ماڵه‌ك���ه‌ی وه‌ك كه‌س‌و بنه‌ماڵه‌یه‌كی نه‌ خاوه‌نی خه‌یاڵێكی سیاسییه‌ بتوانێت‬ ‫موقه‌ده‌س ته‌ماشابكه‌ن‪ .‬سااڵنێكی درێژه‌ ئیعجابێكی تایبه‌ت به‌كه‌س���ایه‌تی خۆی‬ ‫پارت���ی ئه‌م مۆدێله‌ی بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی دروستبكات‪ .‬جگه‌ له‌مه‌ش‪ ،‬له‌كوردستاندا‬ ‫دروستكردوه‌‌و بارزانی ئه‌مڕۆكه‌ هه‌ڵگری نه‌ یه‌ك ئایدیۆلۆژیای بااڵده‌س���ت بونی‬ ‫ئه‌م دید‌و ئه‌م مۆدێله‌یه‌ بۆ سه‌رۆكایه‌تی‪ .‬هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ هێزێكی سیاسی تێدایه‌ بتوانێت‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌م دی���د‌و مۆدێله‌ كێش���ه‌یه‌كی سه‌رجه‌می هێزه‌كانی تر بێده‌نگبكات‪ ،‬نه‌‬ ‫هێجگار گه‌وره‌‌و قوڵی هه‌یه‌‪ :‬كێش���ه‌ی یه‌كجۆر حیكایه‌ت‌و لێكدانه‌وه‌‌و ڕوانینیش‬ ‫ئه‌وه‌ی گه‌ر له‌ن���او پارتیدا بارزانی وه‌ك به‌رامب���ه‌ر به‌كۆمه‌ڵ���گای كوردس���تان‌و‬ ‫سه‌رۆكێكی موقه‌ده‌س قبوڵبكرێت‪ ،‬ئه‌وا كاركردن���ی ده‌س���ه‌اڵت‌و مانابه‌خش���ین‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیدا قبوڵناكرێت‪ .‬پارتی ب���ه‌ڕوداوه‌كان له‌ئارادایه‌‪ .‬كوردس���تان‬ ‫چه‌نده‌ له‌ناوخۆش���یدا گه‌ش���ه‌ی زیاتر پ���ڕه‌ له‌په‌راوێزی دیموكراس���ییانه‌‪ ،‬پڕه‌‬ ‫به‌كرده‌ی به‌موقه‌ده‌س���كردنی بارزانی‌و له‌خاڵی به‌رگری بچوك‌و گه‌وره‌‪ ،‬چه‌ندان‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ی بدات‪ ،‬ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی پارتی هێزی تێدای���ه‌ ده‌توانن بڵێن نا‪ ،‬خه‌ون‌و‬ ‫خۆیدا‌و له‌ن���او زۆر به‌ش���ی كۆمه‌ڵگای ویستی سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی جیاوازی‬ ‫كوردستانیدا بۆشایی گه‌وره‌تر‌و فروانتر تێدای���ه‌ ك���ه‌ هه‌موی���ان تا ئه‌م س���اته‌‬ ‫له‌نێ���وان پارت���ی‌و خێزان���ی بارزان���ی ڕێیان له‌وه‌گرتوه‌ سیس���تمه‌كه‌ بگۆڕێت‬ ‫له‌الیه‌كه‌وه‌‌و كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ له‌الیه‌كی به‌سیس���تمێكی تاكحیزبی تۆتالیتاری‌و‬ ‫تره‌وه‌‪ ،‬دروس���تده‌بێت‪ .‬به‌مانایه‌كی تر تاكسه‌ركرده‌یی‪ .‬به‌اڵم هاوكات كولتور‌و‬ ‫ئ���ه‌و هه‌لومه‌رج��� ‌ه ناوه‌كیی���ه‌ی پارتی ئاكارێك���ی س���وڵتانگه‌رایی سیاس���یی‬ ‫ب���ۆ س���ه‌ركردایه‌تیكردنی بارزانی وه‌ك له‌دروس���تبوندایه‌ كه‌ نه‌ك ته‌نها خه‌ونی‬ ‫س���ه‌رۆكێكی موقه‌ده‌س دروستیكردوه‌‌و به‌سعودیكردن‌و به‌خه‌لیجیكردنی ئه‌زمونه‌‬ ‫دروس���تیده‌كات‪ ،‬ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیدا سیاس���ییه‌كه‌ی كوردس���تان ده‌بینێت‪،‬‬ ‫نه‌ك ته‌نه���ا گوێی لێناگیرێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو به‌ڵكو به‌‌وردی���ش كاری بۆده‌كات‪ .‬ئه‌م‬ ‫به‌ش���ێكی گرنگی كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ دژ كولت���ور‌و ئاكاره‌ هه‌وڵی دروس���تكردنی‬ ‫به‌و مۆدێله‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌و له‌و جۆره‌ سیس���ته‌مێكی ده‌س���ه‌اڵتگه‌رایی ده‌دات‬ ‫له‌س���ه‌ركرده‌بونه‌یه‌‪ .‬چاره‌س���ه‌ركردنی تیایدا كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆك سێنته‌ری‬ ‫ئه‌م كێش���ه‌یه‌ش به‌وه‌ نابێت كۆمه‌ڵگای سیستمه‌كه‌ بێت‪ ،‬بۆئه‌مه‌ش هه‌مو ئامراز‌و‬ ‫ئێمه‌ به‌پارتی بكرێ���ت‪ ،‬هه‌وڵێك پارتی وێنه‌‌و میكانیزمه‌كانی سه‌ركرده‌په‌رستی‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ئێس���تادا نائومێدان���ه‌ هه‌م���و توانا‌و به‌موقه‌ده‌س���كردنی‬ ‫وزه‌ی خ���ۆی بۆ ته‌رخانك���ردوه‌‌و هه‌مو ده‌خاته‌گ���ه‌ڕ‪ .‬ئه‌و هێزه‌ش كه‌ له‌هه‌موان‬ ‫كارێكیشی كردوه‌ بۆ سه‌پاندنی‪ ،‬به‌ڵكو زیات���ر س���ه‌رقاڵی جێبه‌جێكردنی ئه‌م‬ ‫چاره‌س���ه‌ر له‌وه‌دایه‌ پارتی خۆی له‌گه‌ڵ پرۆژه‌یه‌ی���ه‌ له‌كوردس���تاندا پارت���ی‬ ‫ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌دا بگونجێنێت‪ .‬به‌بۆچونی دیموكرات���ی كوردس���تانه‌‪ .‬ه���ه‌ر ئ���ه‌م‬ ‫ئێمه‌ پارتی ده‌بێت له‌و ڕاستییه‌ ساده‌یه‌ واقیعه‌ش���ه‌ وامانلێ���ده‌كات ش���ه‌ڕی‬ ‫تێبگات ئه‌و پێگه‌‌و ڕۆڵه‌ی بارزانی له‌ناو س���ه‌رۆكایه‌تی له‌هه‌رێم���دا‪ ،‬ش���ه‌ڕی‬ ‫پارتیدا وه‌ك س���ه‌رۆكی موقه‌ده‌س بۆی گۆڕینی سیس���تمه‌ سیاسییه‌كه‌ی هه‌رێم‬ ‫دروس���تكراوه‌‪ ،‬له‌ناو كۆمه‌ڵگای كوردیدا له‌سیس���تمێكی په‌رله‌مانیی���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫ب���ۆی دروس���تنابێت‪ .‬به‌ش���ێكی زۆری سیس���تمی س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬به‌به‌شێكی‬ ‫تاك‌و گروپه‌كانی كۆمه‌ڵگای كوردستان دانه‌بڕاو له‌شه‌ڕی وه‌زیفه‌‌و وێنا نوێكانی‬ ‫ئاماده‌گ���ی قبوڵكردن���ی ئه‌و ش���ێواز‌و س���ه‌ركرده‌ له‌كولتوری سیاسیی تازه‌ی‬ ‫مۆدێل���ه‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تیكردن نییه‌‪ ،‬كه‌ كوردس���تاندا له‌قه‌ڵه‌مبده‌ی���ن‪ .‬ش���ه‌ڕی‬ ‫شێواز‌و مۆدێلی بااڵده‌سته‌ له‌ناو پارتیدا‪ .‬ده‌س���تور له‌كوردستاندا شه‌ڕی ئه‌م یان‬ ‫هه‌ر ئه‌م ناكۆكییه‌ گه‌وره‌یه‌یه‌ له‌هه‌ش���ت ئ���ه‌و په‌ره‌گراف‌و ئه‌م ی���ان ئه‌و بڕگه‌ی‬ ‫س���اڵی ڕابردودا به‌ش���ێكی گ���ه‌وره‌ی ده‌ستور نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو ش���ه‌ڕی ڕێگرتنه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌ی توشی ناڕه‌زایه‌تییه‌كی له‌دروس���تبونی سیس���تمێكی سیاس���ی‬ ‫سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئه‌خالقی گه‌وره‌ تیایدا س���ه‌رۆك هه‌مو ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‬ ‫كردوه‌‪ .‬به‌ڕاده‌یه‌ك ته‌نانه‌ت هاوپه‌یمانه‌ له‌ده‌س���تدابێت‌و ده‌زگای���ه‌ك ی���ان زیاد‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كه‌شی توانای ته‌حه‌مولكردنی له‌ده‌زگایه‌ك هه‌بێت بۆ موحاسه‌به‌كردن‌و‬ ‫ئ���ه‌و مۆدێل���ه‌ی له‌س���ه‌رۆكایه‌تی نه‌ما‌و لێپرسینه‌وه‌ی سه‌رۆك‪ .‬به‌كورتی شه‌ڕی‬ ‫به‌ڕێگای جیاواز له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه‌ خۆی ده‌ستور به‌ڕای ئێمه‌‪ ،‬ش���ه‌ڕی ڕێگرتنه‌‬ ‫له‌بااڵده‌س���تبونی كولت���ور‌و ویس���ت‌و‬ ‫له‌و مۆدێله‌ ڕزگاربكات‪.‬‬ ‫وه‌ك وتم���ان ده‌رچ���ون ل���ه‌م دۆخه‌ ئیراده‌ی سه‌ركرده‌په‌رستی له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫به‌وه‌نابێت پرۆس���ه‌ی به‌موقه‌ده‌سكردنی ئێمه‌دا‪.‬‬ ‫سه‌ركرده‌په‌رستی دیارده‌یه‌كی ئاڵۆزه‌‌و‬ ‫بارزان���ی‌و خێزانه‌ك���ه‌ی له‌ن���او پارتیدا‬ ‫به‌س���ه‌ر هه‌م���و كۆمه‌ڵ���گای كوردی���دا ڕه‌گوڕیش���ه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگی‌و‬ ‫بسه‌پێنرێت‪ ،‬به‌ڵكو به‌وه‌ده‌بێت مۆدێلی دینی تایبه‌ت���ی له‌دونیای ئێمه‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیكردن له‌ناو پارتی خۆیدا ئێم���ه‌ لێ���ره‌دا ب���واری ئه‌وه‌م���ان نییه‌‬ ‫بگۆڕێت‌و به‌شێوه‌یه‌كی نوێ دابڕێژرێته‌وه‌‪ .‬له‌س���ه‌ر ده‌ركه‌وت‌و هۆكاره‌ ئاڵۆزه‌كانی‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیشدا به‌وه‌ده‌بێت هه‌مو دیارده‌ی سه‌ركرده‌په‌رستی ڕابوه‌ستین‪،‬‬ ‫سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ده‌مانه‌وێت ئه‌وه‌ی���ه‌ هێمایه‌كی‬ ‫دابڕێژرێته‌وه‌ ش���وێنێك بۆ دروستبونی خێ���را ب���ۆ دۆخ���ی ش���ۆڕش‌و خه‌باتی‬ ‫سه‌رۆكی موقه‌ده‌س‌و خێزانی موقه‌ده‌س چه‌كداری له‌كوردس���تاندا بكه‌ین‌و ڕۆڵی‬ ‫نه‌هێڵێته‌وه‌‪ ،‬مه‌به‌ستمان له‌مه‌ش گۆڕینی ئ���ه‌م خه‌بات���ه‌ له‌به‌هێزبون���ی دیارده‌ی‬ ‫سیستمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی كوردستانه‌وه‌ سه‌ركرده‌په‌رس���تیدا نیش���انبده‌ین‪.‬‬ ‫له‌ ”سیس���تمی س���ه‌رۆكایه‌تی“یه‌وه‌ بۆ گومان���ی تێ���دا نییه‌ دۆخی شۆڕش���ی‬ ‫”سیستمی په‌رله‌مانی“‌و نه‌هێشتنی هیچ چه‌كدار‌و شه‌ڕی پارتیزانی له‌كوردستاندا‬ ‫ته‌وه‌ره‌یه‌كی تری ده‌س���ه‌اڵتی سیاسییه‌ ن���ه‌ك ته‌نها هی���چ گرفتێكی یاس���ایی‌و‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌م���ان‌و ده‌زگاكان���ی ئه‌خالقی ب���ۆ مانه‌وه‌ی س���ه‌ركرده‌كان‬

‫پاش تێپه‌ڕبونی‬ ‫زیاتر له‌بیست ساڵ‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌زمونی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫كوردیدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ی كه‌‬ ‫پێشڕه‌وایه‌تی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌كداریی‬ ‫كوردستانیان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬هه‌مان ئه‌و‬ ‫كه‌سایه‌تییانه‌ن‬ ‫كه‌ سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫حیزب‌و حكومه‌ت‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ئاماده‌ن‬ ‫هه‌مو رێكارێكی‬ ‫سیاسی‪ ،‬میدیایی‌و‬ ‫یاسایی‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئابوری نه‌وت‌و‬ ‫ئابوری قاچاخ‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیان‬ ‫به‌دونیای ده‌ره‌وه‌‌و‬ ‫به‌ده‌وڵه‌ته‌كانی‬ ‫ناوچه‌كه‌وه‌‬ ‫بخه‌نه‌گه‌ڕ‬ ‫تاوه‌كو ئه‌م‬ ‫پۆسته‌ سیاسییه‌‬ ‫بۆماوه‌یه‌یان‬ ‫له‌ده‌ستنه‌چێت‬ ‫دروس���تنه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌وان گه‌رانتی مان���ه‌وه‌‌و به‌رده‌وامبونی‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ بون‪ .‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی‬ ‫ده‌توانی���ن دو ف���ۆرم له‌س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫له‌دونیای ئێمه‌دا له‌یه‌كتر جیابكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان ”سه‌ركردایه‌تیه‌كی نوێ“ یه‌ كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن گروپه‌ پیش���ه‌یی‌و لێزانه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫‪ ،Professionals‬ئه‌نجامئ���ه‌درا‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫پتر ئه‌و گروپانه‌ی ش���ار ده‌گرێته‌وه‌ كه‌‬ ‫خاوه‌نی بڕوانامه‌‌و زانستی سه‌رده‌مه‌كه‌ی‬ ‫خۆیان ب���ون‪ ،‬زمانی بێگانه‌یان ده‌زانی‪،‬‬ ‫ش���اره‌زابون له‌كاری رێكخستن‌و دونیای‬ ‫میدیا‌و تۆرێك له‌په‌یوه‌ندی سیاس���ییان‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌سان‌و گروپ‌و واڵتانی ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫هه‌بو‪ .‬فۆرمه‌كه‌ی تر له‌س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫بریتییه‌ له‌”س���ه‌ركردایه‌تی سونه‌تی“ كه‌‬ ‫كه‌سی سه‌ركرده‌ نه‌ك به‌هۆی پله‌وپایه‌ی‬ ‫زانین‌و ش���اره‌زایی‌و زیره‌كی‌و كاریزمای‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كه‌یه‌وه‌ نابێت به‌سه‌ركرده‌‌و‬ ‫خ���ودان‪ ،‬به‌ڵكو له‌رێ���گای “قه‌ده‌رێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی”ی���ه‌وه‌ ئ���ه‌و ش���وێنگه‌یه‌‬ ‫به‌ده‌س���تده‌هێنێت‪ ،‬جا ئه‌م شوێنگه‌یه‌‬ ‫ده‌ش���ێت رابه‌رایه‌تییه‌كی ئایینی بێت‪،‬‬

‫‪13‬‬

‫ه‌‬ ‫هر‬ ‫ێ‬ ‫م‬ ‫ه‌‬

‫ی���ان س���ه‌ركردایه‌تییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫سیاس���یی‪ .‬چونكه‌ ئه‌و كه‌سه‌ به‌رێگای‬‫رێكه‌وت منداڵی خێزانێكی ناوداره‌‪ ،‬سه‌ر‬ ‫به‌خێزانی س���ه‌رۆكی خێڵه‌‪ ،‬یان س���ه‌ر‬ ‫به‌خێزانی رابه‌رانی ته‌ریقه‌تێكی ئایینییه‌‪،‬‬ ‫یاخ���ود هه‌ردوكی���ان پێك���ه‌وه‌ن‪‌،‬وه‌ك‬ ‫له‌حاڵه‌تی “شێخانی بارزان ‪ -‬ته‌ریقه‌تی‬ ‫نه‌قش���به‌ندی”‌و “ش���ێخانی به‌رزنج���ه‌‪-‬‬ ‫ته‌ریقه‌تی قادری” بینیمان‪.‬‬ ‫بابه‌تی س���ه‌ركردایه‌تی له‌كوردستاندا‬ ‫تاوه‌ك���و دروس���تبونی رێكخ���راوی‬ ‫مۆدێ���رن له‌وێنه‌ی حیزبی سیاس���یدا‪،‬‬ ‫ته‌نه���ا موڵكی ئ���ه‌و خێزانان���ه‌ بو كه‌‬ ‫به‌رێگای س���ونه‌تییه‌وه‌ سه‌ركردایه‌تییان‬ ‫بۆده‌مایه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی حیزب‌و‬ ‫بیرۆكراس���ییه‌ت‌و ئایدیۆلۆژیا تازه‌كاندا‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ دروس���تبونی گروپی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫نوێ‌و باڵوبونه‌وه‌ی ش���ێوه‌ مۆدێرنه‌كانی‬ ‫خوێنده‌واریدا‪ ،‬ئ���ه‌م مۆدێله‌ گۆڕانكاری‬ ‫قوڵی به‌س���ه‌ردا دێت‪ .‬له‌م چركه‌ساته‌وه‌‬ ‫چیتر به‌ته‌نها ”ق���ه‌ده‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی”‌و‬ ‫”خزمایه‌ت���ی“‌و ”په‌یوه‌ندییه‌كای خوێن“‬ ‫پله‌داریی���ان له‌ناو ده‌زگاكان���ی حیزبدا‬ ‫دروس���تنه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو وه‌الئه‌تی نوێ‌و‬ ‫توانا‌و لێهاتویی‌و چۆنایه‌تی كه‌س���ه‌كان‬ ‫خۆشیان بون به‌پێوه‌ر بۆ به‌خشین یان‬ ‫وه‌رگرتنی ئه‌و رۆڵه‌‪ .‬بێگومان ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ ئاڵۆزتره‌ كه‌ ئێم���ه‌ لێره‌دا بچینه‌‬ ‫ورده‌كارییه‌كانییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگای‬ ‫سه‌رنجه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ حیزبه‌ كوردییه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می خه‌بات���ی سیاس���یی‌و‬ ‫چه‌كدارییان���دا هه‌میش���ه‌ پێویس���تیان‬ ‫به‌كاریزمایه‌كی سیاسیی هه‌بوه‌ تاوه‌كو‬ ‫پێشڕه‌وایه‌تییان بكات‪ .‬پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان گروپی شار دروستیده‌كات‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی س���ه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی ده‌دات���ه‌‬ ‫ده‌س���ت كاریزمایه‌ك���ی س���ونه‌تی‪ ،‬كه‌‬ ‫خێ���ڵ‌و ته‌ریقه‌ت هێزی س���ه‌ره‌كیی بو‬ ‫تیایدا‪ .‬یه‌كێتی نیش���تیمانی كوردستان‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می دروس���تبونییه‌وه‌ تاوه‌كو‬ ‫ئه‌مڕۆ ده‌درێ���ت به‌تاڵه‌بان���ی‪ ،‬چونكی‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كی كاریزمای ناو بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫نوێی خه‌بات���ی چه‌كداریی س���ه‌رده‌می‬ ‫دوای شكس���تی س���ه‌ركردایه‌تی بارزانی‬ ‫بو‪ .‬حیزبی پاس���ۆك كه‌س���ایه‌تییه‌كی‬ ‫باش���تریان له‌ئه‌حمه‌د هه‌ردی ش���اعیر‬ ‫ده‌ستناكه‌وێت بۆئه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تییان‬ ‫ب���كات‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌وه‌ی هه‌ردی هه‌یبو‬ ‫كاریزما ئه‌ده‌بی‌و مه‌عنه‌وییه‌كه‌ی بو نه‌ك‬ ‫كاریزما سیاسییه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫له‌مڕۆش���دا‌و پاش تێپه‌ڕبون���ی زیاتر‬ ‫له‌بیس���ت س���اڵ به‌س���ه‌ر ئه‌زمون���ی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی كوردی���دا‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ی كه‌ پێشڕه‌وایه‌تی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌كداریی كوردستانیان كردوه‌‪ ،‬هه‌مان‬ ‫ئه‌و كه‌س���ایه‌تییانه‌ن كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫حیزب‌و حكوم���ه‌ت ده‌ك���ه‌ن‌و ئاماده‌ن‬ ‫هه‌م���و رێكارێكی سیاس���ی‪ ،‬میدیایی‌و‬ ‫یاس���ایی‪ ،‬هه‌مو ئابوری نه‌وت‌و ئابوری‬ ‫قاچ���اخ‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی���ان به‌دونیای‬ ‫ده‌ره‌وه‌‌و به‌ده‌وڵه‌ته‌كان���ی ناوچه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫بخه‌نه‌گه‌ڕ تاوه‌كو ئه‌م پۆسته‌ سیاسییه‌‬ ‫بۆماوه‌یه‌ی���ان له‌ده‌س���تنه‌چێت‪ .‬بۆچی‬ ‫ئه‌م كه‌س���انه‌ گۆڕانیان به‌سه‌ردا نایه‌ت‌و‬ ‫كه‌سایه‌تی‌و ده‌موچاوی تر له‌ناو روبه‌ری‬ ‫سیاس���ه‌تدا دروس���تنابێت‪ ،‬پرس���ێكی‬ ‫سۆس���یۆلۆژی‌و سیاسی ئاڵۆزه‌‌و ناتواین‬ ‫لێره‌دا به‌شێوه‌یه‌كی زانستی بچینه‌ بنج‌و‬ ‫بناوانییه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی ده‌مانه‌وێت‬ ‫به‌رگریلێبكی���ه‌ن كه‌ گۆڕینی سیس���تمه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ له‌كوردستاندا بۆ ”سیستمی‬ ‫په‌رله‌مان���ی“‌و ڕێگرتن له‌دروس���تبونی‬ ‫”سیستمی س���ه‌رۆكایه‌تی“‪ ،‬هه‌نگاوێكی‬ ‫گرنگ���ی كۆتاییهێنان���ه‌ ب���ه‌و دۆخ���ی‬ ‫سه‌ركرده‌په‌رستییه‌ی باسمانكرد‪.‬‬ ‫له‌بری ده‌رئه‌نجام‬ ‫ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه‌ له‌م نوسینه‌دا جێگای‬ ‫گفتوگۆ ب���و چه‌مكی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی چه‌مك���ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ئه‌زمون���ی سیاس���ی ئه‌مڕۆك���ه‌ی‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬ك���ه‌ له‌‌واقیع���دا مان���ای‬ ‫ئه‌زمونی سه‌رۆكایه‌تی خێزانی بارزانی‪.‬‬ ‫الن���ی كه‌م زیات���ر له‌نیو س���ه‌ده‌یه‌ ئه‌م‬ ‫خێزانه‌ سه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان ده‌كات‌و م���اوه‌ی هه‌ش���ت‬ ‫ساڵیش���ه‌ مه‌س���عود بارزانی به‌فه‌رمی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم كوردستانه‌‪.‬‬ ‫له‌ش���یكردنه‌وه‌كه‌ماندا هێمام���ان‬ ‫بۆئه‌وه‌كرد كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی ڕاسته‌قینه‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ ڕه‌هه‌ندێك���ی خۆبه‌خ���ۆ‌و‬ ‫قبوڵكردنێكی خۆویس���تانه‌ی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سه‌رۆكه‌كه‌‌و سیستمه‌ سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‬

‫تێدای���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كۆنترۆڵكردنی جومگه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی ئابوری‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫س���ه‌ربازیكردنی‬ ‫به‌حیزبیك���ردن‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگای كوردس���تان‌و س���ه‌رفكردنی‬ ‫ئه‌و ملیۆنه‌ه���ا دۆالره‌ له‌میدیای حیزبی‬ ‫ئاراس���ته‌كراو له‌هه‌شتس���اڵی ڕابردودا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ئه‌منیكردنی ته‌واوی كرده‌ی‬ ‫سیاسه‌ت‌و دروس���تبونی قه‌یران له‌دوای‬ ‫قه‌یران له‌په‌یوه‌ندییه‌ سیاس���ییه‌كاندا‌و‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی ده‌س���ه‌اڵت به‌كۆمه‌ڵگاوه‌‪،‬‬ ‫هێم���ا بۆئ���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن كه‌ ش���تێك‬ ‫له‌خۆویس���تی‌و قبوڵكردنێكی خۆبه‌خۆ‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌و مۆدێل���ه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدارێتی‬ ‫له‌كۆمه‌ڵ���گای ئێم���ه‌دا له‌ئ���ارادا نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی له‌هه‌شتس���اڵی ڕابردودا‬ ‫نیش���انیداوه‌ كه‌لێن‌و نوقس���انی هێجگار‬ ‫گه‌وره‌یه‌ له‌هه‌مو ئاس���ته‌كاندا‪ ،‬بارزانی‬ ‫نه‌ خ���ۆی توانای ئ���ه‌وه‌ی هه‌بوه‌ وه‌ك‬ ‫سه‌رۆك كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵگای‬ ‫كوردس���تانی به‌جێبهێڵێت‪ ،‬نه‌ گوێشی‬ ‫ل���ه‌و كۆمه‌ڵگایه‌ گرتوه‌ ت���ا بزانێت چی‬ ‫ده‌ڵێ���ت‌و چی ده‌وێت‪ ،‬نه‌ هێش���تویه‌تی‬ ‫كۆمه‌ڵگا كاریگه‌ری له‌سه‌ر بیركردنه‌وه‌‌و‬ ‫بڕی���ار‌و هه‌ڵس���وكه‌وته‌ سیاس���ییه‌كانی‬ ‫به‌جێبهێلێت‪.‬‬ ‫جێگای هێمابۆكردنه‌وه‌ كه‌ بارزانی ته‌نها‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو سه‌رۆكی‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌ی خۆش���یه‌تی‪ ،‬فه‌رمان���ده‌ی‬ ‫هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌یه‌‌و برازاكه‌یش���ی‬ ‫سه‌رۆكی حكومه‌ته‌‌و كوڕه‌كه‌شی سه‌رۆكی‬ ‫ده‌زگایه‌كی مه‌ترس���یداره‌‌و تاكه‌كه‌سێك‬ ‫به‌رپرس���بێت به‌رامب���ه‌ری‪ ،‬باوكێت���ی‪،‬‬ ‫چونكه‌ ه���ه‌م خۆی‌و ه���ه‌م ده‌زگاكه‌ی‬ ‫له‌س���ه‌روی هه‌م���و لێپرس���ینه‌وه‌یه‌كی‬ ‫حكوم���ی‌و په‌رله‌مانتارییه‌وه‌ن‪ .‬ژماره‌ی‬ ‫كۆی ئه‌و خزم‌و كه‌س���وكارانه‌ی سه‌رۆك‬ ‫ك���ه‌ له‌س���لكی ده‌س���ه‌اڵت‌و ئی���داره‌‌و‬ ‫دیبلۆماس���یدا كارده‌ك���ه‌ن‪ ،‬نادی���اره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مو ئام���اژه‌كان پێمانده‌ڵێت كه‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪ .‬ئه‌م سیس���ته‌می خزمایه‌تییه‌‬ ‫تۆڕێكی گه‌وره‌‌و ئاڵۆس���كاوی به‌ده‌وری‬ ‫خۆی���دا دروس���تكردوه‌ كه‌ پتر له‌س���ه‌ر‬ ‫مۆدێلی “سیسته‌می ئه‌میگۆ” چنراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ه‌رۆكه‌ له‌ئێس���تادا روبه‌ڕوی‬ ‫ئ���ه‌و واقیع���ه‌ یاس���اییه‌ بوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی خودانب���ون نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫وه‌زیفه‌یه‌ك���ه‌ بۆ كاتێكی دیاریكراو؛ گه‌ر‬ ‫به‌پێوه‌ره‌ دیموكراس���ی‌و یاساییه‌كانیش‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وتی له‌گه‌ڵدا بكرێ���ت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫پێ���ش مردن كۆتایی پێدێت‪ .‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫ئاش���كرایه‌ ماوه‌ی هه‌ش���ت س���اڵه‌ ئه‌م‬ ‫خێزانه‌‌و حیزبه‌كه‌ی ده‌س���تیان به‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌س���تیارترین‌و گرنگترین جومگه‌كانی‬ ‫ناو ئابوری‌و میدیا‌و ده‌س���ه‌اڵتدا گرتوه‌‌و‬ ‫هه‌ژمونێك���ی هێن���ده‌ گه‌وره‌ی���ان له‌ناو‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌سه‌اڵتدا دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر ئ���ه‌م واقیعه‌ش���ه‌‌واده‌كات بارزانی‌و‬ ‫پارتی به‌ئاسانی ته‌سلیمی ئه‌و رێسایانه‌‬ ‫نه‌بن كه‌ یاسا بۆیانی ده‌ستنیشانكردوه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ له‌ئێس���تادا پاشئه‌وه‌ی یه‌كێتی بێ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی پرسی س���ازان له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ستور‪ ،‬مه‌ترسییه‌كانی پاڵپشتیكردنی‬ ‫بێچه‌ندوچۆن���ی بارزان���ی له‌هه‌ڵبژاردندا‬ ‫بۆده‌ركه‌وت‪ ،‬پارتی‌و سه‌رۆكه‌كه‌ی به‌ڕوتی‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌رئه‌مه‌ش���ه‌ وامانلێده‌كات‬ ‫مه‌ترس���یی س���ه‌رهه‌ڵدان‌و دروستبونی‬ ‫فه‌راغێكی سیاسیی‌و یاسایی ببینین‪ ،‬كه‌‬ ‫دۆخی كوردستان له‌م قۆناغه‌دا ناتوانێت‬ ‫به‌ئاس���انی له‌گه‌ڵی���دا هه‌ڵس���وكه‌وت‬ ‫ب���كات‪ ،‬چونك���ه‌ ده‌رئه‌نجامه‌كان���ی بۆ‬ ‫پاش���ه‌ڕۆژی سیاس���یی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیمان‬ ‫نادی���ار‌و مه‌ترس���یدارن‪ .‬به‌م ش���ێوه‌یه‌‬ ‫كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی دوای هه‌شت ساڵ‬ ‫له‌فه‌رمانڕه‌وایه‌تی بارزانی‪ ،‬له‌زۆر روه‌وه‌‬ ‫دۆخێك���ی زۆر ئاڵۆزی له‌كوردس���تاندا‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬دۆخێك پ���ڕ له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫دروس���تبونی پش���ێوی‌و دوژمنایه‌ت���ی‌و‬ ‫زۆره‌ملێ���ی سیاس���ی‌و دابه‌ش���بونی‬ ‫چینایه‌تی گه‌وره‌‌و نائومێدبونێكی قوڵی‬ ‫ئینس���انی ئێمه‌ به‌رامبه‌ر به‌سیاس���ه‌ت‌و‬ ‫س���ه‌رۆك‌و سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی‬ ‫پارت���ی‌و یه‌كێتی‪ .‬ئه‌وه‌ی ب���ه‌ڕای ئێمه‌‬ ‫له‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی‌و ده‌ستوردا گرنگه‌‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ ئایا ره‌شنوسه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫په‌رله‌م���ان ی���ان یان ن���ا‪ ،‬به‌ڵكو گرنگ‬ ‫ده‌ستكاریكردنێكی رادیكاڵییانه‌ی چه‌مكی‬ ‫س���ه‌رۆكه‌ له‌ده‌س���توره‌كه‌دا‪‌.‬واته‌ به‌بێ‬ ‫گۆڕینی وه‌زیفه‌ی سه‌رۆك بۆ سه‌رۆكێكی‬ ‫ته‌ش���ریفاتی‪ ،‬مه‌ترس���ی دروس���تبون‌و‬ ‫پایه‌داركردن���ی دیكتاتۆریی���ه‌ت له‌‌واڵتی‬ ‫ئێمه‌دا‪ ،‬كه‌ ئێس���تا ل���ه‌زۆر روه‌وه‌ وه‌كو‬ ‫واقیعێكی سیاس���ی ئاماده‌یه‌‪ ،‬ده‌گۆڕێت‬ ‫بۆ شه‌رعییه‌تێكی ده‌ستوریش‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.