ژماره‌ 409

Page 1

‫ساڵی نوێتان پیرۆزبێت‬

‫کۆتای‬ ‫په‌که‌که‌و‬ ‫گۆڕان‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫»» ‪17‬‬

‫خول ‌ی چواره‌می‌ په‌رله‌مان ‌ی كوردستان‬

‫سوێندخواردنێك‬ ‫به ‪ ‌1,776,000,000‬دینار‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪3‬‬

‫ژمار‌ه (‪)409‬‬ ‫سێشەممە ‪2013/12/31‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫داڵده‌دان ‌ی ژنان‬

‫»» ‪17‬‬

‫هه‌ندێك له‌شێڵتەره‌كان ده‌بنه‌ هه‌ڕه‌ش ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر سه‌المه‌تی‌ ژنان‬

‫ریکالم‬

‫کوڕی به‌رپرسه‌کان‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪2‬‬

‫سه‌رۆکی حکومه‌ت له‌سه‌ری ساڵدا پایته‌ختی‬ ‫گه‌شتیاری چۆڵده‌کات‬

‫عه‌لی‌ باپیر‪:‬‬

‫دۆخ ‌ی ئێستا ‌ی یه‌كێت ‌ی جێ ‌ی مه‌ترسیی ‌ه بۆ كوردستان‬ ‫عه‌لی‌ باپیر ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالم ‌‬ ‫ی‬ ‫ئام����اژه‌ به‌و‌ه ده‌كات ك����ه‌ ئه‌و "هیچ‬ ‫زانیاریه‌ك����ی‌ ده‌رب����اره‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫دوقۆڵ����ی‌ نه‌وش����یروان‌و بارزان����ی‌‬ ‫نه‌ب����وه‌و نییه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ����ت "دۆخی‌‬ ‫ئێس����تای‌ یه‌كێتی‌ جێی‌ مه‌ترسییه‌ بۆ‬ ‫كوردستان"‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬هه‌ولێ����ر‪ :‬عه‌ل����ی‌ باپیر‬

‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یان����د كه‌ گرفتی‌ یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س����تێكی‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی����ان‬ ‫نیه‌‌و له‌نێوخۆیاندا جیاوازن‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"پێویسته‌ جه‌مسه‌ره‌كانی‌ ناو یه‌كێتی‌‬ ‫واقیعبینانه‌ ته‌ماش����ای‌ ئێستا بكه‌ن‌و‬ ‫له‌ئێس����تادا بژین‌و له‌مێ����ژودا نه‌ژین‪،‬‬ ‫له‌مێژودا ژیان زۆر خراپه‌"‪.‬‬

‫باپیر جه‌غتی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌‬ ‫كه‌ "ئ����ه‌م دۆخه‌ی‌ ئێس����تای‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌ترسی‌ بۆ دۆخی‌ گشتی‌ كوردستان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫هێشتا دو به‌شه‌‌و به‌شێكیشی‌ به‌ده‌ست‬ ‫یه‌كێتییه‌وه‌یه‌ كه‌ خاوه‌نی‌ ئاس����ایش‌و‬ ‫پۆلیس‌و پێش����مه‌رگه‌یه‌‪ ،‬ناوبراو وتی‌‬ ‫"ده‌كرێت ئ����ه‌م هێزانه‌ش مه‌ترس����ی‬

‫بن له‌س����ه‌ر دۆخی‌ گشتی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ نه‌ك����راون به‌دامه‌زراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر كرابان به‌دامه‌زراوه‌ مه‌ترس����ی‌‬ ‫نه‌بون‪ ،‬ئێس����تا به‌داخه‌وه‌‌و به‌ته‌ئكید‬ ‫خه‌ڵك هه‌س����تده‌كه‌ن مه‌ترسی‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫ده‌ستیان له‌سه‌ر دڵیانه‌و ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌ش����داری‌ حكومه‌ت نه‌بێت‬ ‫ده‌بێت چی‌ بكات‌و ئه‌گه‌ر به‌شداربێت‬

‫ده‌بێت چۆن بێت‪ ،‬یان ئه‌گه‌ر گرژییه‌ك‬ ‫هه‌بێت چی‌ روده‌دات"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێمه‌ وه‌ك ئیسالمیه‌كان‬ ‫هه‌ستمان به‌سه‌ره‌تاكانی‌ ده‌ركه‌وتنی‌‬ ‫ئه‌م مه‌ترس����یه‌ ك����ردوه‌‪ ،‬ب����ۆ نمونه‌‬ ‫له‌چونه‌ س����ه‌ر مزگه‌وته‌كاندا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌سێك خه‌تایه‌كی‌ هه‌بێت‌و به‌به‌ڵگه‌‬ ‫بس����ه‌لمێت‪ ،‬جا ئیس��ل�امی‌ بێت یان‬

‫ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‪:‬‬

‫ئیداره‌ ‌ی كه‌ركوك ده‌كرێت تا كار گه‌یشت ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ یه‌كێت ‌ی به‌و‌ه تۆمه‌تبار بكه‌ن ك ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێ���ت كه‌رك���وك بكات���ه‌ هه‌رێمێك ‌ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬من لێره‌دا ته‌نه���ا ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ده‌ڵێم كاتێك ل ‌ه (‪ )2003‬به‌ته‌نها هاتین ‌ه‬ ‫ن���او كه‌ركوك���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ چ هێزێك بو‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ ‌ی ده‌كرد ده‌یوت هێز ‌ی توركیا‬ ‫ده‌هێنم‌و به‌ڵگه‌كانیش ماون"‪.‬‬

‫»» ‪5‬‬

‫ئه‌و كۆمپانیای ‌هی‌ به‌رپرس بو‌ه له‌رێگرتن له‌ده‌رزی ‌ه‬ ‫ئاڤاستینه‌كه‌‪ ،‬وه‌ك به‌رزه‌ك ‌ی بانان بۆ ‌ی ده‌رده‌چێت‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ساڵ ‌ی رابردو حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم‬ ‫رێككه‌وتنێك���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانیایه‌ك��� ‌ی‬ ‫به‌ریتانی‌ ئه‌نجامدا بۆئه‌وه‌ ‌ی یارمه‌تیبدات‬ ‫له‌رێگه‌گرت���ن ل���ه‌و ده‌رمان���ه‌ خراپانه‌ ‌ی‬ ‫ه���اورده‌ی‌ بازاڕه‌كان ‌ی هه‌رێ���م ده‌كرێن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌و كۆمپانیای ‌ه خۆی‌ له‌كه‌یس��� ‌ی‬ ‫كوێركردن��� ‌ی ‪ 30‬قوربانیه‌ك���ه‌ ‌ی ده‌رز ‌ی‬ ‫ئاڤاستین ده‌دزێته‌وه‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێمیش‬ ‫بێده‌نگی‌ هه‌ڵبژاردوه‌ له‌ئاستیدا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬تایب���ه‌ت‪ :‬كه‌مپه‌ینی‌ چاو هه‌ر‬ ‫چ���اوه‌‪ ،‬داوا ‌ی له‌وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���ت ‌ی‬ ‫حكومه‌ت��� ‌ی هه‌رێم كرد‪ ،‬زانی���ار ‌ی ته‌واو‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌و كه‌یس���ه‌و‌ه ئاش���كرابكاو‬ ‫ورده‌كاری‌ له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌وانه‌ش���ه‌وه‌ ك��� ‌ه‬ ‫له‌پش���ت هێنان ‌ی به‌رهه‌م ‌ی (‪)Altuzan‬‬ ‫كه‌ ئاخ���ۆ ئه‌م به‌رهه‌مه‌ س���اخته‌یه‌ یان‬ ‫ن���ا‪ ،)Altuzan( ،‬ناو ‌ی ئه‌و برانده‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌رمانی‌ ئاڤاس���تینی‌ له‌توركیا به‌ناوه‌و‌ه‬ ‫فرۆشراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و داوایه‌ی‌ كه‌مپه‌ینه‌كه‌ چه‌ند الیه‌نێك‬ ‫ده‌گرێت���ه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌وان���ه‌ كۆمپانیا ‌ی‬ ‫فداس��� ‌ی به‌ریتانی���ه‌ ك���ه‌ به‌گوێ���ره‌ ‌ی‬

‫وێبس���ایته‌كه‌یان‪ ،‬مانگ ‌ی ئه‌یلول ‌ی ساڵ ‌ی‬ ‫‪ ،2012‬رێككه‌وتنێك���ی‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێ���م كردوه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ ئه‌نجامدان ‌ی‬ ‫شیكاری له‌سه‌ر ئه‌و ده‌رمانانه‌ ‌ی دێنه‌ناو‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌وه‌‪ .‬ل ‌ه س���ایته‌كه‌ی‬ ‫فداس‪-‬دا‪ ،‬دو بابه‌ت ‌ی نوسراوو ڤیدیۆیه‌ك‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و رێككه‌وتن���ه‌ باڵوكراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ ده‌یس���ه‌لمێنێت نوێنه‌ره‌كانی���ان‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌یان له‌گه‌ڵ حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم‬ ‫واژۆكردوه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم كۆمپانیاك���ه‌ هی���چ وه‌اڵمێك ‌ی‬ ‫كه‌مپه‌ین ‌ی چاو هه‌ر چ���اوی‌ نه‌داوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئاخ���ۆ ش���یكارییان ب���ۆ ده‌رزیه‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫ئاڤاستین كردوه‌ پێش هاتنه‌ناوه‌وه‌ ‌ی بۆ‬ ‫ن���او بازاڕه‌كان ‌ی هه‌رێم‌و به‌كارهێنان ‌ی یان‬ ‫نا‪.‬‬ ‫گروپ��� ‌ی كۆئۆپه‌ره‌ی���ت وۆچ‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫رێكخراوێكی‌ قازانج نه‌ویست ‌ی به‌ریتانیه‌‪،‬‬ ‫داوای‌ له‌ف���داس ك���ردو‌ه وه‌اڵم���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫داوایه‌ی‌ كه‌مپه‌ینه‌كه‌ بداته‌وه‌‪ ،‬له‌ئه‌نجامدا‬ ‫كۆمپانیاك���ه‌ وه‌اڵمێك���ی‌ مه‌ته‌ڵئامێ���ز ‌ی‬ ‫داوه‌ت���ه‌وه‌و نوس���یویه‌تی‌‪" ،‬ئێم��� ‌ه هیچ‬

‫گرێبه‌س���تێكمان له‌گه‌ڵ حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ ئیمزانه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وه‌اڵمه‌ له‌كاتێكدایه‌‪ ،‬له‌یه‌كێك له‌و‬ ‫بابه‌تانه‌ ‌ی له‌سایتی‌ فداس‪-‬دا باڵوبۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫هاتوه‌‪" ،‬هه‌ری���ه‌ك له‌نێچیرڤان بارزانی‌‌و‬ ‫وه‌زیر ‌ی ته‌ندروست ‌ی رێكه‌وتنێكیان له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمپانیای‌ ف���داس واژۆكرد بۆ رێگه‌گرتن‬ ‫له‌هاورده‌كردن‌و باڵوبون���ه‌وه‌ ‌ی به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫خراپ بۆ ناو بازاڕه‌كان ‌ی هه‌رێم"‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌س���ته‌ر ‌ی ئه‌و دو بابه‌ته‌ی��� ‌ه كه‌ مانگ ‌ی‬ ‫ئه‌یلول���ی‌ ‪ 2012‬له‌س���ایتی‌ كۆمپانیاكه‌دا‬ ‫‪http://www.fdas.‬‬ ‫باڵوبوه‌ت���ه‌وه‌‪:‬‬ ‫‪org/6.html‬‬ ‫مانگ���ی‌ ئ���ازار ‌ی ‪ ،2013‬له‌یه‌كێ���ك‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌كانی‌ شار ‌ی هه‌ولێر‪ ،‬به‌هۆ ‌ی‬ ‫به‌كارهێنان���ی‌ ج���ۆره‌ ده‌رزیه‌ك���ه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌ئاڤاستین ناسراوه‌‪ 30 ،‬كه‌س بیناییان‬ ‫توش ‌ی زیان هات‌و ‪ 9‬كه‌س له‌وانه‌ چاویان‬ ‫ده‌رهێن���را به‌ه���ۆی‌ ئ���ه‌وه‌ ‌ی كاریگه‌ر ‌ی‬ ‫ده‌رزیه‌ك��� ‌ه مه‌ترس��� ‌ی له‌س���ه‌ر ژیانیان‬ ‫دروستكرد‪.‬‬

‫»» ‪4‬‬

‫له‌گرێبه‌ست ‌ه‬ ‫نه‌وتیه‌کاندا‬

‫پارتی‌ به‌ئاشكرا دژایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ده‌كات‬ ‫ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌ب ‌ی سیاس���ی‌‌و لێپرسراو ‌ی رایگه‌یان���د ك���ه‌ ده‌ب���و بارزان���ی‌ دوا ‌ی‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ كه‌ركوك ‌ی یه‌كێت ‌ی نیشتیمان ‌ی هه‌ڵوه‌شانه‌وی‌ لیس���تی‌ هاوبه‌شی‌ الیه‌ن ‌ه‬ ‫كوردس���تان ئاس���ۆ مامه‌ند‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌و‌ه كوردیه‌كان له‌كه‌ركوك داوای‌ كۆبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌كات ك��� ‌ه ناكرێ‌ ئیت���ر پارت ‌ی هه‌رچ ‌ی به‌په‌ل���ه‌ی‌ بكردای���ه‌‌و بهاتایه‌ت���ه‌ س���ه‌ر‬ ‫وت یه‌كێت ‌ی بڵێت به‌سه‌رچاو‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت خه‌ت‪ ،‬حه‌ق ب���و هه‌ڵوێس���ت ‌ی هه‌بوایه‌‪،‬‬ ‫"پارت ‌ی به‌ئاش���كراو به‌ته‌واوه‌تی‌ دژایه‌ت ‌ی ئه‌و وت��� ‌ی "به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئ���ه‌و بڕیاره‌ ‌ی‬ ‫پارتی‌ له‌س���ه‌ره‌وه‌ بڕیاری‌ له‌سه‌ردراوه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێت ‌ی ده‌كات له‌كه‌ركوك"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬كه‌رك���وك‪ :‬ئاس���ۆ مامه‌ن���د ئیعازه‌كانیش ده‌ركه‌وت‪ .‬به‌داخه‌و‌ه ئێستا‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌دا قۆن���اغ به‌قۆناغ گله‌ی���ی‌ له‌د‪.‬نه‌جمه‌دین‌و‬

‫غه‌ی����ری‌ ئیس��ل�امی‌‌و زیان����ی‌ هه‌بێت‬ ‫بۆ هێمنی‌‌و ئاسایش����ی‌ ئ����ه‌م واڵته‌ با‬ ‫لێپرس����ینه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا بكرێت‪ ،‬به‌س‬ ‫ئێمه‌ به‌وه‌ هه‌ست به‌مه‌ترسی‌ ده‌كه‌ین‌و‬ ‫سه‌غڵه‌تین كه‌ ئه‌و رێوشوێنه‌ ئه‌منیانه‌‪،‬‬ ‫مه‌رامی‌ سیاسییان له‌پشته‌وه‌ بێت"‪.‬‬

‫به‌غدا ‪ 6‬گۆڵ‬ ‫له‌هه‌ولێر‬ ‫ده‌کات‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌کی ب���ااڵی ئاگادار‬ ‫باس ل���ه‌و ‌ه ده‌کات ک��� ‌ه به‌غداو‬ ‫هه‌ولێر له‌دۆس���یه‌ی گرێبه‌ست ‌ه‬ ‫نه‌وتیه‌کاندا له‌سه‌رش���ه‌ش خاڵ‬ ‫رێککه‌وت���ون که ‌س���ه‌رجه‌میان‬ ‫مه‌رج���ی توندی به‌غ���دان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "به‌غدا ‪ 6‬گۆڵی له‌هه‌ولێر‬ ‫کرد‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬سه‌رچاوه‌یه‌کی‬ ‫ئاگادار‌و خاوه‌ن پۆس���تێکی بااڵ‬ ‫له‌حکومه‌تی عێراق ئاشکرایده‌کات‬ ‫شاندی حکومه‌تی هه‌رێم له‌دواین‬ ‫سه‌ردانیاندا له‌گه‌ڵ نوری مالیکی‌و‬ ‫حسێن شه‌هرستانی له‌سه‌ر شه‌ش‬ ‫خاڵ رێککه‌وتون که‌ سه‌رجه‌میان‬ ‫مه‌رجی توندی به‌غدان‌و به‌وته‌ی‬ ‫ئه‌و "له‌به‌رژه‌وه‌ندی کورد نین"‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌و مه‌رجانه‌ی که‌ به‌غدا‬ ‫به‌سه‌ر هه‌رێمدا س���ه‌پاندویه‌تی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌و نه‌وته‌ی حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م به‌به‌غدای ده‌فرۆش���ێت‬ ‫له‌رێگه‌ی کۆمپانیای س���ۆمۆو ‌ه‬ ‫بێ���ت‌و هه‌روه‌ه���ا ب���ه‌و نرخ��� ‌ه‬ ‫بفرۆشرێت که‌ حکومه‌تی عێراق‬ ‫نه‌وتی پێده‌فرۆش���ێت‪ ،‬نه‌ک ئه‌و‬ ‫نرخه‌ی هه‌رێ���م له‌گه‌ڵ تورکیادا‬ ‫رێککه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌که‌ سه‌رس���وڕمانی‬ ‫خۆش���ی نیش���اندا س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌وه‌سفکردنی رێکه‌وتنه‌که‌ وه‌ک‬ ‫ده‌ستکه‌وت‌و ده‌ڵێت "به‌غدا شه‌ش‬ ‫گۆڵی له‌هه‌ولێر کرد‌و ئه‌وه‌ی بۆ‬ ‫کورد ل���ه ناردنه‌ده‌ره‌وه‌ی نه‌وتدا‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌ هه‌ر دوکه‌ڵه‌که‌یه‌"‪.‬‬

‫»» ‪2‬‬

‫ده‌رزی ئه‌ڤاستین‬

‫ئاوێن ‌ه سێشه‌ممه‌ی داهاتو ب ‌ه ‪ 40‬الپه‌ڕ‌ه باڵوده‌بێته‌و‌ه‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ ‬

‫ ‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫ ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬


‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫زۆرینه‌ ‌ی كادیره‌كانی‌ یه‌كێتی‌ له‌گه‌ڵ‌ دواخستن ‌ی كۆنگره‌دان‬ ‫ئا ئاوێنه‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ كادیره‌كانی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ دواخستنی‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫حیزبه‌كه‌یاندان‌و پێیانوایه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫جه‌مسه‌ره‌كانی‌ یه‌كێتی‌ به‌بێ‌‬ ‫رێككه‌وتنێكی‌ پێشوه‌خت بچنه‌‬ ‫كۆنگره‌وه‌‪ ،‬ئه‌نجامی‌ نه‌خوازراوی‌‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئاگاداریش ده‌ڵێت "یه‌كێتی‌‬ ‫كۆنگره‌ نابه‌ستێ‌‌و یه‌كالیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ملمالنێی‌ جه‌مسه‌ره‌كانی‌ بۆ‬ ‫كاتێكی‌ تر دواده‌خات"‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان‬ ‫كه‌ ئه‌مس���اڵ‌ ‪ 38‬س���اڵی‌ ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫تێپه‌ڕاند‪ ،‬تا ئێس���تا سێ‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫به‌ستوه‌‪ ،‬هه‌رس���ێ‌ كۆنگه‌ره‌كه‌شی‌‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێك���دا به‌س���توه‌ ك���ه‌‬ ‫چه‌ندی���ن جه‌مس���ه‌ری‌ جی���اواز‬ ‫ملمالنێی���ان ب���وه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ كامی���ان ببنه‌ خاوه‌ن���ی‌ بڕیار‬ ‫له‌یه‌كێتی���دا‪ ،‬ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌ ئ���ه‌م رێكخراوه‌وه‌ تا‬ ‫ده‌گات به‌خه‌باتی‌ شاخ‌و سه‌رده‌می‌‬

‫ده‌سه‌اڵتدارێتی‌ ش���اریش‪ ،‬یه‌كێتی‌‬ ‫ئ���ه‌م باڵباڵێنه‌ ناوخۆییه‌ی‌ ئه‌زمون‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬تاڵه‌بانیش وه‌ك كه‌س���ی‌‬ ‫یه‌كه‌م���ی‌ ئ���ه‌م حیزبه‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫له‌لوتك���ه‌ی‌ هه‌ره‌می‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫یه‌كێتیدا ئیداره‌ی‌ ئه‌م ملمالنێیه‌ی‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێت���ی له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ به‌پێ���ی‌‬ ‫په‌یڕه‌وی‌ خ���ۆی‌‪ ،‬ئ���ه‌و فره‌ییه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌لماندوه‌و له‌كۆنگره‌ی‌ یه‌كه‌مدا‬ ‫ك���ه‌ س���اڵی‌ ‪ 1992‬س���از ك���را‪،‬‬ ‫له‌په‌یڕه‌وه‌كه‌یدا یه‌كێتی‌ به‌"حیزبێكی‌‬ ‫ف���ره‌ مینب���ه‌ر" پێناس���ه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ یه‌كێت���ی‌ له‌كۆنگره‌ی‌‬ ‫دوه‌میدا كه‌ له‌س���اڵی‌ ‪ 2001‬سازكرا‬ ‫ئ���ه‌و بڕگه‌ی���ه‌ی‌ له‌په‌یڕه‌وه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫ده‌رهێنا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ش نه‌بوه‌ هۆی‌‬ ‫كۆتایهێن���ان به‌فره‌ جه‌مس���ه‌ریی‌و‬ ‫باڵباڵێن���ه‌كان‪ .‬ته‌نان���ه‌ت زۆرێك‬ ‫له‌چاودێ���ران پێیانوایه‌ ئه‌و كاته‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ س���ه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫به‌ئاماده‌بون���ی‌ تاڵه‌بانی‌ "په‌یمانی‌‬ ‫ئاكار" ئیمزاده‌كه‌ن‪ ،‬ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫ئ���ه‌و نهێنی���ه‌ ده‌دركێن���ن كه‌ ئه‌م‬

‫س���ه‌ركردانه‌ له‌نێوخۆیان���دا كۆك‌و‬ ‫رێ���ك نی���ن‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ گوتاری‌‬ ‫باوی‌ دوای‌ ئه‌م كۆنگره‌یه‌ ئه‌وه‌ بو‬ ‫"ته‌كه‌تول نه‌ما"‪ ،‬به‌اڵم ش���ه‌ڕكردن‬ ‫له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و به‌ده‌ستهێنانی‌‬ ‫پۆس���ت‌و ده‌س���ه‌اڵت هه‌میش���ه‌‬ ‫پشكۆی‌ ته‌كه‌توالتی‌ گه‌شاندوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌ن���او یه‌كێتیدا‌و به‌پێ���ی‌ لێدوانی‌‬ ‫ئاگاداری���ش‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ "تاڵه‌بانی‌ ئیداره‌ی‌ ئه‌م‬ ‫كێشمه‌كێش���انه‌ی‌ ك���ردوه‌‌و ته‌نها‬ ‫ئه‌ویش توانای‌ یه‌كالیكردنه‌وه‌یانی‌‬ ‫هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ه‌رچاوه‌یه‌ ئام���اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ ته‌نان���ه‌ت هه‌ندێكجار‬ ‫تاڵه‌بانی���ش‬ ‫به‌ئاماده‌بون���ی‌‬ ‫یه‌كالیكردنه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌م ملمالنێیانه‌‬ ‫زه‌حم���ه‌ت بوه‌‪ ،‬جا چ بگات به‌وه‌ی‌‬ ‫ئێستا یه‌كێتی‌ بێ‌ تاڵه‌بانی‌ بێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ دیاریكردن���ی‌ دو‬ ‫جێگره‌كه‌ی‌ ئێس���تای‌ س���كرتێری‌‬ ‫گش���تی‌ له‌كۆنگ���ره‌ی‌ س���ێهه‌مدا‬ ‫به‌نمون���ه‌ ده‌هێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێش���نیاری‌ تاڵه‌بانیش‬ ‫ب���و ب���ه‌اڵم ناڕه‌زای���ی‌ ژماره‌یه‌ك‬

‫ئه‌ندامی‌ كاریگه‌ری‌ نێو كۆنگره‌كه‌ی‌‬ ‫لێكه‌وت���ه‌وه‌و هه‌ندێكی���ان ئ���ه‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌ی���ان ب���ه‌وه‌ لێكدایه‌وه‌ كه‌‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ ئ���ه‌و دو جێگ���ره‌ی‌ بۆ‬ ‫خۆی‌ دیاریكردوه‌ نه‌ك بۆ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫به‌وپێی���ه‌ی‌ هیچ ده‌س���ه‌اڵتێكیان‬ ‫له‌الیه‌ن سكرتێره‌وه‌ بۆ دیارینه‌كرا‬ ‫تا ئێستاشی‌ له‌گه‌ڵدابێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م س���ه‌رچاوه‌یه‌ جه‌غت���ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ "كێشه‌ی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ ئێس���تای‌ یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫سه‌ركرده‌كانی‌ ناتوانن رێكبكه‌ون"‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت دوای‌ هه‌ڵبژاردنیش كه‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ك بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌شكستی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌هه‌ڵبژاردن���دا پێكهێنرا‪،‬‬ ‫له‌ئه‌نجامی‌ لێكۆڵینه‌وه‌كاندا به‌رونی‌‬ ‫ئام���اژه‌ به‌"كێش���ه‌ی‌ رێبه‌رایه‌تی‌‌و‬ ‫ته‌كه‌توالت" ك���را‪ ،‬كه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌‬ ‫وردبكرێته‌وه‌‪ ،‬دوای‌ نه‌خۆشكه‌وتنه‌‬ ‫درێژخایه‌نه‌كه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ به‌ومانایه‌‬ ‫دێت كه‌ به‌شێك له‌یه‌كێتی‌ چاویان‬ ‫له‌سه‌ر پۆستی‌ سكرتێریی‌ یه‌كێتییه‌‌و‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ملمالنێكان���ی‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫توندتركردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫جه‌مس���ه‌ره‌ی‌ ك���ه‌ زیات���ر چاویان‬

‫له‌سه‌ر ئه‌م پۆس���ته‌ بوه‌‪ ،‬له‌چه‌ند‬ ‫مانگی‌ رابردودا چه‌ندین یاداش���ت‌و‬ ‫ئیمزایان ب���ۆ به‌"بنه‌ماڵ ‌ه نه‌كردنی‌‬ ‫یه‌كێتی‌" كۆكرده‌وه‌‌و زیاتر خوازیاری‌‬ ‫به‌ستنی‌ كۆنگره‌ بون‪.‬‬ ‫وته‌كان���ی‌ ئ���ه‌م س���ه‌رچاوه‌یه‌‬ ‫ئاشكرایده‌كه‌ن كه‌ ئێستا گۆڕانكاریی‌‬ ‫له‌ناو یه‌كێتیدا تا ئه‌ندازه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫زه‌حم���ه‌ت بوه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫گۆڕانكارییه‌ك بكرێت‪ ،‬ده‌ره‌نجامی‌‬ ‫نه‌خ���وازراوی‌ ب���ه‌دواوه‌ ده‌بێ���ت‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش���دا كێشه‌یه‌كی‌ تری‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ناتوانن له‌س���ه‌ر‬ ‫دیاریكردنی‌ كه‌س���ێك بۆ پۆستێك‬ ‫رێككبك���ه‌ون‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ بۆ ئه‌و‬ ‫پۆس���ته‌ وه‌زاریانه‌ی‌ له‌پێكهێنانی‌‬ ‫كابین���ه‌ی‌ هه‌ش���ته‌می‌ حكومه‌تدا‬ ‫به‌ریانده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ی یه‌كێتیدا‬ ‫ئێس���تا له‌نێو كادێران ‌‬ ‫ده‌نگێكی‌ زۆر خوازیاری‌ دواخستنی‌‬ ‫كۆنگره‌ن‪ ،‬ئه‌م دۆخ���ه‌ش یه‌كێتی‌‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م دوڕیانێك���دا راگرتوه‌‪:‬‬ ‫یان ئه‌وه‌ت���ا كۆنگ���ره‌ دوابخرێت‪،‬‬ ‫ی���ان ده‌بێت به‌پێ���ی‌ رێككه‌وتنێك‬ ‫ئه‌م س���ه‌ركردایه‌تیه‌ بچنه‌ كۆنگره‌و‬

‫نمایش���ێك بكه‌ن‌و وه‌ك���و خۆیان‬ ‫دابنرێنه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌ده‌ر له‌وه‌ی‌ یه‌كێك‬ ‫به‌ئاره‌زوی‌ خۆی‌ بڵێت وازده‌هێنم‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ وته‌ی‌ سه‌رچاوه‌كه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ری‌ دواخستنی‌ كۆنگره‌‬ ‫ئه‌گه‌رێكی‌ به‌هێزه‌‪ ،‬به‌اڵم هێش���تا‬ ‫جه‌مس���ه‌ره‌كان له‌هه‌وڵه‌كانی���ان‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫نه‌كه‌وتون به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫زۆرین���ه‌ی‌ ده‌نگی‌ ناو كۆنگره‌‪ ،‬له‌م‬ ‫پێناوه‌شدا كه‌وتونه‌ته‌ به‌خشینه‌وه‌ی‌‬ ‫ئوتومبێلی‌ پرادۆو به‌ڵێنبه‌خشینه‌وه‌‬ ‫به‌وانه‌ی‌ پاڵێوراون بۆ به‌ش���داربون‬ ‫له‌كۆنگره‌ی‌ چواره‌می‌ یه‌كێتی‪.‬‬ ‫یه‌كێت���ی‌ له‌پلنیۆمێك���ی‌ ی���ه‌ك‬ ‫س���ه‌عاتیدا له‌رۆژی‌ ‪10‬ی‌ تش���رینی‌‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬بڕیاریدا كۆنگره‌ی‌ چواره‌می‌‬ ‫خ���ۆی‌ له‌كۆتایی‌ كانون���ی‌ دوه‌می‌‬ ‫س���اڵی‌ داهاتودا ببه‌س���تێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫حزب���ه‌ له‌كات���ی‌ دروس���تبونیه‌وه‌‬ ‫له‌ س���اڵی‌ ‪ ،1976‬س���ێ‌ كۆنگره‌و‬ ‫چوار پلنیۆمی‌ به‌ستوه‌‪ ،‬كۆنگره‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌م له‌س���اڵی‌ ‪ 1992‬له‌هه‌ولێر‌و‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬دوه‌م له‌س���اڵی‌ ‪2001‬‬ ‫له‌س���لێمانی‌‪ ،‬س���ێیه‌میش له‌ساڵی‌‬ ‫‪ ،2010‬له‌سلێمانی‌‪.‬‬

‫"به‌غدا ‪ 6‬گۆڵ‪ ،‬هه‌ولێر هیچ"‬

‫ناوه‌ڕۆكی‌ رێككه‌وتنی‌ نێوان هه‌ولێر‌و به‌غدا له‌سه‌ر نه‌وت‬ ‫ئا هێمن مامه‌ند‪ ،‬هه‌ولێر‬

‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ بااڵو ئاگادار‬ ‫له‌رێككه‌وتنی‌ نێوان شاندی‌‬ ‫هه‌رێم‌و به‌غدا رایده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق ئه‌مجاره‌یان‬ ‫گۆڵی‌ له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫كردو هه‌مو مه‌رجه‌ تونده‌كان‌و‬ ‫ئامانجه‌كانی‌ خۆی‌ به‌سه‌ر شاندی‌‬ ‫هه‌رێمدا سه‌پاندو پێشی‌ سه‌یره‌‬ ‫كه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ئه‌مه‌‬ ‫به‌ده‌ستكه‌وت ناوده‌بات‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادارو خاوه‌ن‬ ‫پۆس���تێكی‌ بااڵ له‌حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫ك���ه‌ ك���ورده‌و له‌به‌ر هه‌س���تیاری‌‬ ‫پۆس���ته‌كه‌ی‌ نه‌یویس���ت ن���اوی‌‬ ‫بهێنرێ���ت‪ ،‬تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪"،‬شاندی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌دوایین سه‌ردانیان بۆ به‌غدا له‌گه‌ڵ‬ ‫نوری‌ مالیكی‌‌و حسێن شه‌هرستانی‌‬ ‫له‌سه‌ر شه‌ش خاڵ رێككه‌وتون"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ سه‌رچاوه‌كه‌ ئه‌و شه‌ش‬

‫خااڵنه‌ش ئه‌مانه‌ن‪:‬‬ ‫‪ -1‬حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫رازیبوه‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم هاوش���ێوه‌ی‬ ‫ناوچه‌كانی تری كوردستان له‌رێگای‬ ‫كۆمپانیای سومۆبفروشرێت‪.‬‬ ‫‪ -2‬نه‌وتی كوردس���تان به‌هه‌مان‬ ‫نرخی عێراق بفروش���ێت‪ ،‬نه‌ك به‌و‬ ‫نرخه‌ی كه‌ له‌گه‌ڵ توركیا رێكه‌وتنی‌‬ ‫له‌سه‌ر كراوه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬ده‌بێ���ت داهات���ی‌ نه‌وته‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم له‌بانكی ‪ DFA‬دابنرێت كه‌‬ ‫هه‌مو پاره‌ی نه‌وتی عێراقی تێدایه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك بانكی توركی‪.‬‬ ‫‪%5 -4‬ی داهاتی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم بۆ‬ ‫قه‌رزی كوه‌یت دیاری بكرێت‪.‬‬ ‫‪ -5‬داهاتی‌ نه‌وت ده‌گه‌ڕێنرێته‌وه‌‬ ‫ناو بودجه‌ی‌ گشتی عێراق‌و پاشان‬ ‫‪%17‬ی بۆكوردستان دابینبكرێت‪.‬‬ ‫‪ -6‬هه‌ر الیه‌نه‌و له‌بودجه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫پ���اره‌ی كۆمپانیا بیانیه‌كانی نه‌وت‬ ‫ك���ه‌ له‌عێراق‌و هه‌رێ���م كارده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫دابین بكات‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌س���ه‌پاندنی‌ ئ���ه‌و‬

‫ریکالم‬

‫خااڵنه‌ به‌سه‌ر شانده‌كه‌ی‌ كورددا‪،‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌وت���ی‌‪" :‬ده‌توان���م‬ ‫بڵێ���م ئه‌مج���اره‌ حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫گه‌وره‌تری���ن گۆڵ���ی‌ له‌هه‌رێم كرد‪،‬‬ ‫چونكه‌ ی���ه‌ك خاڵ ل���ه‌و خااڵنه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ رێككه‌وتون له‌س���ه‌ری‌‪ ،‬هیچی‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ك���ورد نییه‌‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫دوكه‌ڵی‌ نه‌وت‌و سه‌رئێشه‌ بۆخه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستان ده‌مێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ سه‌رسوڕمانی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌رده‌بڕێت له‌وه‌ی‌ به‌رپرسانی‌ هه‌رێم‬ ‫ئه‌نجامی‌ ئه‌و سه‌ردانه‌ به‌ده‌ستكه‌وت‬ ‫‌وه‌س���فده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬م���ن‬ ‫پێمس���ه‌یره‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ئه‌مه‌‬ ‫به‌ده‌ستكه‌وت ناوده‌بات‌و پێویسته‌‬ ‫ش���اره‌زایانی‌ بواری‌ نه‌وت له‌س���ه‌ر ‬ ‫ئه‌مه‌ بێنه‌ده‌نگ‌و رێگه‌ نه‌ده‌ن به‌م‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم‌و س���امانی‌‬ ‫ئاینده‌ی‌ نه‌وه‌كانمان به‌فێڕۆ بڕوات‪،‬‬ ‫پێویسته‌ له‌ئێستادا لێگه‌ڕێین ئه‌م‬ ‫نه‌وته‌ له‌ژێر خاك بمێنێته‌وه‌ باشتره‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ به‌م شێوه‌یه‌و به‌و هه‌مو‬ ‫مه‌رجه‌ بفرۆشرێت"‪.‬‬

‫یه‌کێک له‌ کۆمپانیاکانی نه‌وت له‌هه‌رێمی كوردستان‬

‫له‌سەری ساڵدا‪ ،‬بەرپرسانی كورد‬ ‫پایته‌خت ‌ی گه‌شتیاری ‌ی چۆڵده‌كه‌ن‬ ‫ئا رەوا بورهان‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ به‌رپرسانی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌ئێستادا هه‌وڵه‌كانیان‬ ‫چڕكردوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫شاری‌ هه‌ولێر ببێته‌ پایته‌ختی‌‬ ‫گه‌شتوگوزاریی‌ واڵتانی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ ،2014‬به‌اڵم له‌جه‌ژنی‌‬ ‫سه‌ری‌ هه‌مان ساڵدا زۆرینەی‬ ‫بەرپرسه‌ حیزبی‌‌و حكومیه‌كان‬ ‫بەخاووخێزانەوە هەرێمی‬ ‫کوردستانیان بەرەو ئەوروپا‬ ‫بەجێهێشتوه‌‪.‬‬ ‫لەگەڵ نزیکبون���ەوەی بۆنەکانی‬ ‫کریسمس‌و سەریساڵ‪ ،‬پەیتا پەیتا‬ ‫بەرپرس���ان هەرێمی کوردس���تان‬ ‫بەجێدەهێڵ���ن‪ ،‬له‌دیارترینی���ان‬ ‫نێچیرڤ���ان بارزانی‪ ،‬هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئەحم���ەد‌‪ ،‬کوڕەکانی کۆس���رەت‬ ‫رەسوڵ‌و هەردو کوڕی نەوشیروان‬

‫مستەفان‪ ،‬بەگوێرەی زانیاریەکانی‬ ‫ئاوێن���ەش نەوش���یروان مس���تەفا‬ ‫بەهۆکارێک���ی تایب���ەت‌و لەب���ەر‬ ‫هاوڕێیەک���ی پەش���یمانبوه‌تەوە‬ ‫لەبڕیاری بەجێهێشتنی کوردستان‪.‬‬ ‫هەفتەی رابردو هێ���رۆ ئیبراهیم‬ ‫ئەحم���ەد ئەندام���ی مەکتەب���ی‬ ‫سیاس���ی‌و خانمی یەکەمی عێراق‬ ‫س���ەردانی واڵتی ئەڵمانیای کرد‌و‬ ‫پابەندی ئەو بەڵێنەبو کە پێش���تر‬ ‫لەنێ���وان ئەوو ج���ەالل تاڵەبانیدا‬ ‫هەبو‪ ،‬کە هەمو س���ەری س���اڵێک‬ ‫پێکەوەب���ن‪ ،‬م���اوەی دو س���ەری‬ ‫ساڵیشە س���ەرۆک کۆماری عێراق‬ ‫بەهۆی نەخۆش���ییەوە لەهەرێمی‬ ‫کوردستان‌و عێراق نییە‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا هێشتا هیچ ئاسۆیەک‬ ‫دیار نییە ب���ۆ پێکهێنانی كابینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نوێی‌ حکومەتی هەرێم‌و ماوەی سێ‬

‫مانگە هەوڵی پێکهێنانی دەدرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم نێچیرڤ���ان بارزانی‌ کاندیدی‬ ‫راسپێردراو بۆ پێکهێنانی حکومەت‬ ‫بەردەوامە لەس���ەفەرەکانی‌و پاش‬ ‫هاتن���ەوەی لەتورکی���ا له‌هەفتەی‬ ‫رابردودا‪ ،‬ئەم هەفتەیەش هەرێمی‬ ‫کوردس���تانی بەجێهێش���ت بەبێ‬ ‫ئ���ەوەی هی���چ بەیانێک���ی فەرمی‬ ‫باڵوبکرێتەوە‪.‬‬ ‫ه���ەر بەگوێ���رەی زانیاریەکانی‬ ‫ئاوێنە ش���ەوی یەکشه‌ممە لەسەر‬ ‫دوش���ەممەی‌ راب���ردو‪ ،‬بڕیارب���و‬ ‫نەوش���یروان مس���تەفا کاتژمێر‪12‬‬ ‫هەرێمی کوردس���تان بەرەو تورکیا‬ ‫بەجێبهێڵێت‪ ،‬ب���ەاڵم بەهۆکارێکی‬ ‫تایبەت س���ەردانەکەی دواخست‌و‬ ‫تەنه���ا کوڕەکانی س���ەفەرەکەیان‬ ‫ئەنجام���دا‪ ،‬هەر لەو سەفەرەش���دا‬ ‫کورەکان���ی کۆس���رەت رەس���وڵ‬ ‫عەل���ی ک���ە یەکێکی���ان ئەندامی‬

‫س���ەرکردایەتی یەکێتی���ەو ئەوەی‬ ‫دیکەش���یان ئەندام���ی پەرلەمانی‬ ‫کوردس���تانە‪ ،‬بەیەک فڕۆکە لەگەڵ‬ ‫کوڕەکانی نەوش���یروان مس���تەفا‬ ‫به‌ره‌و واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌ به‌ڕێكه‌وتن‪.‬‬ ‫هەر لەو فرۆکەیەدا هەڵس���وڕاوی‬ ‫دیاری گۆڕان‪ ،‬عوس���مانی حاجی‬ ‫مەحمودی‌ تێدابوه‌‪.‬‬ ‫جێهێشتنی‌ به‌كۆمه‌ڵی‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫هه‌رێ���م له‌كاتێكدای���ه‌‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ شانازی‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ب���ه‌وه‌ی‌ هه‌ولێر له‌س���اڵی‌ ‪2014‬دا‬ ‫وه‌ك پایته‌ختی‌ گه‌شتیاری‌ واڵتانی‌‬ ‫عه‌ره‌ب���ی‌ دیاریبكرێ���ت‪ ،‬هاوكات‬ ‫هاواڵتیان���ی‌ هه‌رێمی���ش ره‌نگ���ه‌‬ ‫له‌بۆنه‌یه‌كی‌ وه‌ك س���ه‌ری‌ س���اڵدا‬ ‫باشترین شوێن كه‌ بیری‌ لێبكه‌نه‌وه‌‬ ‫بۆی‌ بچن‪ ،‬ش���ه‌قامێكی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ناوش���ار یان هاوینه‌هه‌وارێكی‌ بێ‬ ‫خزمه‌تگوزاری‌ بێت‪ .‬‬


‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪3‬‬

‫بۆ پێكهێنان ‌ی كابینه‌ ‌ی نوێ‌‪ ،‬پارت ‌ی دوا دانیشتن له‌گه‌ڵ یه‌كێت ‌ی ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬ ‫ملمالنێكانی‌ پارتی‌‌و یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌باره‌ی‌ دابه‌شكردنی‌ پۆسته‌‬ ‫حكومیه‌كانی‌ كابینه‌ی‌ هه‌شته‌م‪،‬‬ ‫تا دێت قوڵترده‌بێته‌وه‌و ئه‌ندامێكی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫"دانیشتنی‌ ئه‌مجاره‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێتی‌ دوا دانیشتن ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر رازی‌ نه‌بن با بۆ خۆیان‬ ‫ببن به‌ئۆپۆزیسیۆن"‪ ،‬به‌رپرسێكی‌‬ ‫یه‌كێتیش ده‌ڵێت‪" ،‬ئێمه‌ش پێش‬ ‫ئه‌وان ده‌مانزانی‌ ئه‌و گه‌مه‌یه‌ بكه‌ین‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕان حكومه‌ت ته‌شكیل‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫پارت����ی‌ دیموكرات����ی‌ كوردس����تان ك ‌ه‬ ‫نه‌یویست ناوی‌ بهێنرێت له‌لێدوانێكی‬ ‫تایبه‌تدا به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬چیتر‬ ‫ده‌رف����ه‌ت نه‌م����اوه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هه‌م‬ ‫له‌الیه‌ن خه‌ڵكانی‌ خۆمان‌و سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫پارتی‌ فشارمان له‌سه‌ره‌‪ ،‬هه‌م له‌الیه‌ن‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان‌و الیه‌نه‌كانی‌ تریش‬ ‫ب����ه‌وه‌ی‌ كه‌ به‌زوتری����ن كات كابینه‌ی‌‬ ‫هه‌ش����ته‌م پێكبهێنی����ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌‬

‫كه‌س له‌كوردستان به‌ته‌نیا نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫كورسی زۆرینه‌ به‌ده‌ستبێنێت‪ ،‬هێشتا‬ ‫هه‌ردوال باس له‌رێككه‌وتنی‌ ستراتیجی‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‌و‪ ،‬بڕیاریش����ه‌ حكومه‌تێك����ی‌‬ ‫نیشتیمانی‌ پێكبهێنرێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌كان به‌شداربن"‪.‬‬

‫نزیكه‌ی‌ چوار مانگه‌ هه‌ڵبژاردن كراوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ دانیش����تنی‌ ئه‌مجاره‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێتی‌ دوا دانیشتن ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌‬ ‫ب����ه‌دوری‌ ده‌زانێت جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت‌و س����ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان بۆ‬ ‫یه‌كێت����ی‌ بێ����ت‌و ده‌ڵێ����ت‪" :‬له‌دواین‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫دانیش����تنمان له‌گ����ه‌ڵ یه‌كێت����ی‌ كه‌‬ ‫ی ‪ 1992‬پارت����ی‌‬ ‫ی له‌س����اڵ ‌‬ ‫بڕیاره‌ دوای‌ س����ه‌ری‌ ساڵ ببه‌سترێت‪ ،‬پارت���� ‌‬ ‫به‌راش����كاوانه‌ به‌یه‌كێت����ی‌ ده‌ڵێی����ن‪" ،‬گه‌وره‌ترین چاك����ه‌ی‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌نێوان پۆس����تی‌ جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌ كردوه‌ ك ‌ه ئه‌وكات پارتی‌ ‪ 51‬كورسی‌‬ ‫حكوم ‌هت‌و پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان هه‌ب����و یه‌كێت����ی‌ ‪ 49‬كورس����ی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه‌كێكیان هه‌ڵبژێرن‪ ،‬چونكه‌ مه‌حاڵه‌ كردمان په‌نجا به‌په‌نجا‪ .‬ئه‌وكات پارتی‌‬ ‫ئه‌م دو پۆس����ته‌ به‌یه‌كێت����ی‌ بدرێت"‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ زۆرینه‌ بو پۆس����تی‌‬ ‫ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش����كرد" ئه‌گ����ه‌ر هاتو س����ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان����ی‌‌وه‌رگرت‪ ،‬ئه‌ی‌‬ ‫رازینه‌بون ئێمه‌‌و خه‌ڵكانی‌ كوردستان بۆ ئێس����تا یه‌كێتی‌ رازی‌ نییه‌ به‌ ‪18‬‬ ‫چیت����ر ناتوانیی����ن چ����اوه‌ڕێ بكه‌ین‌و كورسیه‌وه‌ پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‬ ‫پێكهێنان����ی‌ حكوم����ه‌ت دوابخه‌ی����ن‪‌ ،‬وه‌ربگرێت؟"‬ ‫خواحافیزی����ان بێت‌و با بۆخۆیان ببنه‌‬ ‫له‌ئه‌گ����ه‌ری‌ پێكهێنان����ی‌ كابین����ه‌ی‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن"‪.‬‬ ‫نوێ‌ به‌ب����ێ‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬ئارێز‌وتی‌‪":‬ئێمه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش����دا ئارێ����ز عه‌ب����دواڵ رێككه‌وتنامه‌ی‌ س����تراتیژیمان له‌نێوان‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت����ی‌ هه‌یه‌و ده‌بێت له‌گه‌ڵ یه‌كتر راستگۆبین‪،‬‬ ‫نیشتیمانی‌ كوردستان بۆ ئاوێنه‌‌وتی‌‪ :‬ئه‌و گه‌مه‌یه‌ی‌ كه‌ ئ����ه‌وان ده‌یانه‌وێت‬ ‫"پارتی‌ مه‌حاڵه‌ ب����ێ یه‌كێتی‌ بتوانێت بیكه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ش پێش ئه‌وان ده‌مانزانی‌‬ ‫حكومه‌ت ته‌شكیل بكات‪ ،‬چونكه‌ هیچ بیكه‌ی����ن‌و له‌گ����ه‌ڵ گ����ۆڕان حكومه‌ت‬

‫ته‌شكیل بكه‌ین‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ پارتی‌‬ ‫ی‌وا نه‌كاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫بیر له‌شت ‌‬ ‫ئارێز‌وه‌ك‌وه‌اڵمێك بۆ به‌رپرسه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پارت����ی‌‪ ،‬ده‌ڵێت " ئاس����اییه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫هێش����تا ئاسه‌واری‌ دو ئیداره‌یی ماوه‌و‬ ‫هێزێكی‌ نیش����تیمانی‌ تۆكمه‌مان نییه‌‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ له‌ئێس����تادا ئۆپۆزیس����یۆنبون‬ ‫ب����ۆ یه‌كێت����ی‌‌و ته‌نانه‌ت ب����ۆ پارتیش‬ ‫زه‌حمه‌ته‌"‪.‬‬ ‫چواره‌مین هه‌ڵبژاردن����ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان ل ‌ه ‪21‬ی‌ ئه‌یلولی‌ ‪،2013‬‬ ‫ئه‌نجامدراو به‌پێی‌ ئه‌نجامی‌ ره‌س����می‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ش‪ ،‬پارتی‌ پله‌ی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫هێن����ا به‌بردن����ه‌وه‌ی‌ ‪ 38‬كورس����ی‌‌و‬ ‫دوای‌ ئ����ه‌و گۆڕان ه����ات به‌بردنه‌وه‌ی‌‬ ‫‪ 24‬كورس����ی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم یه‌كێت����ی‌ ‪18‬‬ ‫كورس����ی‌ برده‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌نجامێكی‌‬ ‫چاوه‌ڕواننه‌كراوب����و ب����ۆ یه‌كێتی‌‪ .‬له‌و‬ ‫كات����ه‌وه‌ دانوس����تانی‌ نێ����وان هێ����زه‌‬ ‫سیاس����یه‌ ب����راوه‌كان به‌رده‌وام����ه‌ بۆ‬ ‫پێكهێنانی‌ كابینه‌ی‌ نوێ‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫نه‌گه‌یش����تونه‌ته‌ ئه‌نجام بۆ پێكهێنانی‌‬ ‫كابینه‌ی‌ هه‌شته‌می‌ حكومه‌ت‪.‬‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫گۆڕان ڕاده‌ستی‌ قه‌ده‌ر ده‌كات‬

‫کۆنگره‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬

‫ئه‌ندامێك ‌ی‬ ‫ئه‌ندامێكی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌‪ :‬سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‪:‬‬ ‫ئه‌و یاریه‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌رۆك ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان وه‌رناگرن‪ ،‬ده‌یانه‌وێت بیكه‌ن‪،‬‬ ‫خواحافیزیان بێت‌و ئێمه‌ پێش ئه‌وان‬ ‫باببنه‌ ئۆپۆزسیۆن ده‌مانزانی‌‬

‫سوێندخواردنێك‬ ‫به ‪ 1‌,776,000,000‬دینار‬

‫فۆتۆ‪ :‬هێرش سه‌نگه‌ری‬

‫كوردیه‌كاندا دروس����تده‌كات‌و كاریگه‌ری‌ نه‌وشیروان به‌نیازبو كۆمه‌ڵێك سه‌ركرده‌ ‌ی‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫گه‌وره‌ له‌سه‌ر ته‌الری‌ حزب جێده‌هێڵێت‪ .‬گه‌نج پێبگه‌یه‌نێت‌و بڕواته‌ ماڵه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گ����ۆڕان ئه‌گه‌رچ����ی‌ بانگه‌ش����ه‌ی‌ كاتێك ویستی‌ ئه‌و ئه‌زمونه‌ تاقیبكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫"ئومێدمان وایه‌‪...‬گۆڕان ببێته‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌ له‌حزبه‌كان����ی‌ دیكه‌ به‌ه����ۆی‌ پش����وكورتی‌‌و وازهێنانی‌ چه‌ند‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌كی‌ ئه‌وتۆ‪ ،‬به‌كه‌سێك‌و دو‬ ‫جیاوازه‌‪ ،‬ئه‌م����ه‌ ئه‌گه‌ر له‌روی‌ پێكهاته‌ی‌ گه‌نجێك����ی‌ دیاریك����راو ك����ه‌ جێگ����ه‌ی‌‬ ‫ك ‌هس‌و وازهێنانی‌ ده‌ كه‌س‌و پانزه‌‬ ‫رێكخراوه‌یی����ه‌وه‌ راس����تبێت‪ ،‬ره‌نگ����ه‌ ره‌زامه‌ن����دی‌ خۆی‌ بون‪ ،‬ل����ه‌و بۆچونه‌ی‌‬ ‫ك ‌هس‌و مردنی‌ چه‌ند كه‌سێك جارێكی‌‬ ‫النیكه‌م له‌بابه‌تی‌ په‌یوه‌س����ت به‌كه‌س����ی‌ په‌ش����یمانبوه‌ته‌وه‌و ره‌نگ����ه‌ ب����ۆ چه‌ند‬ ‫كه‌ توشی‌ هیچ جۆره‌ قه‌یرانێك‬ ‫یه‌كه‌می‌ ناو بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ساڵێكی‌ دیكه‌ دوای بخات"‪.‬‬ ‫نه‌بێته‌وه‌‪ "،‬به‌م وته‌یه‌ی‌ رێكخه‌ری‌‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ س����ه‌رچاوه‌كه‌‪ ،‬له‌زی����اد‬ ‫بانگه‌شه‌یه‌ جێگه‌ی‌ سه‌رنج بێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫گشتیی‌‪ ،‬گۆڕان كۆتایی‌ به‌یه‌كه‌مین‬ ‫له‌ده‌ستكاریكردنی‌ لوتكه‌ی‌ هه‌ڕه‌مه‌كه‌دا‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا داوای‌ له‌هه‌ڵس����وڕاوانی‌‬ ‫كۆنگره‌ی‌ خۆی‌ له‌هه‌ولێر هێنا كه‌‬ ‫دورنیه‌ ئ����ه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ وه‌ك حزبه‌كانی‌ گۆڕان كردوه‌ كه‌ "ئه‌و به‌راستی‌ ماندوه‌و‬ ‫ده‌كرێت وه‌ك په‌یامێكی‌ پڕ گرێ‌‌و‬ ‫دیك����ه‌ نه‌كه‌وێته‌ قه‌یران����ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ده‌یه‌وێت پشو بدات‪ ،‬ئێوه‌ له‌ناو خۆتاندا‬ ‫گۆڵ خوێندنه‌وه‌ی‌ بۆ بكرێت‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫زانیاریه‌كانی‌ ئاوێنه‌ش به‌شێكی‌ گه‌وره‌ی‌ م����اوه‌ی‌ مان����ه‌وه‌ی‌ رێكخه‌ری‌ گش����تیی‌ رێكبك����ه‌ون بۆ دیاریكردنی‌ كه‌س����ێك بۆ‬ ‫له‌پۆسته‌كه‌یدا له‌دواین كۆنگره‌دا دیاریكرا ش����وێنگرتنه‌وه‌‌و ئه‌و ده‌چێته‌وه‌ ماڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و په‌یامه‌ بۆ قۆناغی‌ دوای‌ خودی‌‬ ‫كه‌ ئه‌وپه‌ڕی‌ ‪ 6‬ساڵ ده‌بێت‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ ب����ه‌اڵم بۆچون����ی‌ زۆرینه‌ ئ����ه‌وه‌ بوه‌ كه‌‬ ‫خۆیه‌تی‌ كه‌ زیاتر دراوه‌ته‌ ده‌ست‬ ‫ئارام ش����ێخ محه‌مه‌د‪ ،‬رێكخ����ه‌ری‌ ژوری‌ له‌گه‌ڵی����ان بمێنێته‌وه‌و بۆ ئ����ه‌م قۆناغه‌‬ ‫قه‌ده‌ر‪.‬‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان به‌ئاوێنه‌ی‌ پێویستیانه‌"‪.‬‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا‪ 69 ،‬س����اڵ‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن����ده‌ ئه‌مه‌ یه‌كه‌می����ن لێدوانی‌ راگه‌یان����د‪" ،‬رێكخه‌ری‌ گش����تیی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫له‌وشێوه‌یه‌ نیه‌ له‌الیه‌ن خودی‌ نه‌وشیروان خانه‌ی‌ راپه‌ڕاندنه‌وه‌ هه‌ڵده‌بژێردرێت‪ ،‬ئه‌م كه‌ هه‌میش����ه‌ به‌س����اده‌یی‌‌و زۆرجاریش‬ ‫مس����ته‌فاوه‌‪ ،‬به‌ڵك����و له‌س����ه‌روبه‌ندی‌ خانه‌یه‌ش ره‌نگه‌ له‌یه‌كه‌مین كۆبونه‌وه‌ی‌ به‌توڕه‌بونه‌كانی‌ ده‌ناس����رێته‌وه‌‪ ،‬ماوه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌ لیستی‌ گۆڕانداو له‌هه‌ڵبژاردنی‌ جڤات����ی‌ نیش����تمانیدا دیاریبكرێ����ت كه‌ نیو سه‌ده‌یه‌ سه‌روكاری‌ له‌گه‌ڵ سیاسه‌ت‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ عێراق����دا له‌س����اڵی‌ ‪‌2010‬و ژماره‌ی����ان ‪ 7‬كه‌س����ه‌و هه‌ریه‌كه‌ی����ان بۆ ب����وه‌‪ ،‬ره‌نگ����ه‌ ل����ه‌دوای‌ ئ����ه‌و ئه‌زمونه‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌یه‌كی‌ كه‌ناڵ����ی‌ كه‌ی‌ ئێن ئێن‪ -‬سێ‌ خولی‌ دو ساڵی‌ بۆیان هه‌یه‌ خۆیان س����ه‌رنه‌كه‌وتوه‌یه‌وه‌ ب����ۆ دۆزین����ه‌وه‌ی‌‬ ‫جێگره‌وه‌ی����ه‌ك‪ ،‬ج����ارێ‌ نه‌یه‌وێ����ت بیر‬ ‫دا‪ ،‬ناوبراو هه‌مان په‌یامی‌ به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ بپاڵێون به‌رێكخه‌ری‌ گشتیشه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كان����ی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬له‌دوای‌ له‌دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌كاری‌ سیاسی‌و پۆستی‌‬ ‫دیك����ه‌ دا به‌گوێی‌ یارو نه‌ی����اردا‪ ،‬كاتێك‬ ‫باس����ی‌ له‌وه‌ ك����رد‪ ،‬به‌مردن����ی‌ خۆی‌ جا دروس����تبونی‌ گۆڕانه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵی‌ سه‌ره‌كی‌ رێكخه‌ری‌ گشتیی‌ گۆڕان بكاته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌هه‌ر هۆكارێك بێت‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان رێكخه‌ری‌ گش����تیی‌ دۆزینه‌وه‌ی كه‌سێكی‌ وه‌ك س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ش ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ش����یاو بوه‌ ب����ۆ جێگرتن����ه‌وه‌ی‌ خۆی‌‌و "كاك نه‌وش����یروان ده‌یه‌وێ����ت گ����ۆڕان‬ ‫له‌به‌رده‌وامبون ناوه‌ستێت‪.‬‬ ‫بۆچونی‌ زۆرێ����ك له‌چاودێ����ران وایه‌‪ ،‬ئیداره‌دانی‌ كاره‌كانی‌ گۆڕان‌و هێشتنه‌وه‌ی‌ وایلێبێت كه‌ كه‌س����ێك ویستی‌ وازبهێنێت‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ په‌یك����ه‌ره‌ی‌ رێكخراوه‌یی‌ له‌س����ه‌ر ره‌وت����ی‌ جوڵ����ه‌ی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌‪ ،‬یاخ����ود ئی����راده‌ی‌ خۆی‌ بس����ه‌پێنێت‌و‬ ‫زۆرینه‌ی‌ حزبه‌ كوردیه‌كان شێوه‌ هه‌ڕه‌میه‌و به‌اڵم س����ه‌ركه‌وتو نه‌بوه‌ ل����ه‌و هه‌وڵه‌یدا‪ .‬گۆڕان به‌ئاراس����ته‌یه‌كی‌ دیك����ه‌دا به‌رێت‬ ‫ناوه‌ندی‌ بڕیار له‌س����ه‌ره‌وه‌ شۆڕده‌بێته‌وه‌ س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ب����ااڵی‌ ناو گ����ۆڕان كه‌ ك����ه‌ پێچه‌وانه‌ی‌ ئی����راده‌ی‌ زۆرینه‌ بێت‪،‬‬ ‫به‌ره‌و خواره‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌میشه‌ جێگۆڕكێ‌ له‌ب����ه‌ر هه‌س����تیاری‌ بابه‌ته‌ك����ه‌ داوایكرد نه‌توانێت ئه‌م كاره‌ بكات"‪.‬‬ ‫زۆرینه‌ی‌ سیاسیه‌ ژماره‌ یه‌كه‌كانی‌ كورد‬ ‫یاخ����ود ده‌س����تكاریكردنی‌ لوتكه‌ی‌ ئه‌م ن����اوی‌ نه‌هێنرێت‪ ،‬ئام����اژه‌ی‌ به‌هه‌وڵێكی‌‬ ‫هه‌ره‌مه‌ كه‌ كه‌س����ی‌ یه‌كه‌م����ی‌ ناو حزب س����ه‌رنه‌كه‌وتوی‌ له‌وشێوه‌یه‌ كرد له‌الیه‌ن له‌ماوه‌ی‌ رابردودا‪ ،‬باس����یان له‌وازهێنان‬ ‫ده‌گرێت����ه‌وه‌‪ ،‬قه‌یرانی‌ ق����وڵ له‌ناو حزبه‌ نه‌وش����یروان مس����ته‌فاوه‌و وت����ی‌‪" ،‬كاك له‌كاری‌ سیاسیی‌ كردوه‌ته‌وه‌و هه‌موشیان‬

‫ی‬ ‫له‌دوای‌ دروستبون ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕانه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخه‌ر ‌‬ ‫سه‌ره‌ك ‌‬ ‫گشتیی‌ دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫كه‌سێكی‌ شیاو بو‌ه‬ ‫ی‬ ‫بۆ جێگرتنه‌وه‌ ‌‬ ‫خۆی‌‌ به‌اڵم‬ ‫سه‌ركه‌وتو نه‌بو‌ه‬ ‫له‌و هه‌وڵه‌یدا‬

‫په‌رله‌مانی کوردستان‬

‫فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬

‫ئا‪ :‬هێمن‬

‫له‌گه‌ڵ سه‌ره‌تای‌ ئه‌و مانگه‌دا‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ خولی‌ چواره‌می‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان دوه‌مین‬ ‫موچه‌ی په‌رله‌مانتارییان وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫كه‌ بڕه‌كه‌ی‌ نزیكه‌ی‌ هه‌شت ملیۆن‬ ‫پاس����اوی‌ وازهێنانه‌كانی����ان له‌یه‌كتریه‌و‌ه دیناره‌‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌ماوه‌ی‌ ئه‌م دو‬ ‫نزیك بوه‌‪( ،‬ماندوبون‌و خۆته‌رخانكردن مانگه‌ی‌ رابردو ئیشی‌ ئه‌وان ته‌نیا‬ ‫ب����ۆ نوس����ینه‌وه‌ی‌ بی����ره‌وه‌ری‌‌و هه‌ندێك سوێندخواردنێك بوه‌"‪.‬‬ ‫پرۆژی‌ نوس����ین)‪ ،‬به‌اڵم س����ه‌ره‌نجام یان‬ ‫خۆی����ان به‌راس����تی‌ نه‌یانویس����توه‌ ئه‌وه‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ به‌رپرسی‌ كوردستان‬ ‫بك����ه‌ن یان له‌ژێر فش����اری‌ چوارده‌وریان كه‌ نه‌یویست ناوی‌ بهێنرێت به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د" له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و رۆژه‌ی‌‬ ‫هه‌نگاوێكی‌ له‌وشێوه‌یه‌یان نه‌ناوه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ بااڵكه‌ی‌ ناو گۆڕان ده‌ڵێت‪ :‬په‌رله‌مانتار سوێندی‌ یاسایی‌ ده‌خوات‬ ‫"گ����ۆڕان دوای‌ كاك نه‌وش����یروان دو ‪ ،‬هه‌مو ج���ۆره‌ مافێكی‌ په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫ئه‌گ����ه‌ری‌ له‌به‌رده‌مدای����ه‌‪ :‬ی����ان ئه‌وه‌یه‌ ده‌بێت یه‌كێكیش له‌و مافانه‌ مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫ده‌بێت كه‌سێكی‌ نوێ له‌گه‌نجه‌كان ببێته‌ موچه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ وتیش���ی‌"‬ ‫رێكخه‌رو به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ده‌س����ته‌جه‌معی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ببرێ����ت‪ ،‬ی����ان ئه‌گه‌ر كه‌س����ێك‪ ،‬په‌رله‌مانتاران���ی‌ خولی‌ چ���واره‌م له‌‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی‌ یه‌كێ����ك له‌س����ه‌ركرده‌كانی‌ ‪2013/11/6‬سوێندی‌ یاساییان خوارد‬ ‫پێش����وی‌ ناو یه‌كێتی‌‌و ئێس����تای‌ گۆڕان‪ ،‬ل���ه‌و رۆژه‌وه‌ موچه‌ی���ان ب���ۆ خه‌رج‬ ‫بیه‌وێت ده‌س����تبگرێت به‌س����ه‌ر گۆڕاندا‪ ،‬كراوه‌ واته‌ ل���ه‌‪ 12/6‬یه‌كه‌م موچه‌یان‬ ‫یه‌كه‌م س����ه‌ركه‌وتو نابێ����ت‪ ،‬چونكه‌ زیاد وه‌رگرت���وه‌‪ ،‬وه‌ به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌‬ ‫له‌ناوه‌ن����دی‌ هێزو ناوه‌ندێكی‌ بڕیار هه‌یه‌‪ .‬له‌‪ 2014/1/6‬دوه‌م موچه‌ وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫دوه‌م گۆڕانیش له‌پاشه‌كش����ه‌دا ده‌بێت‌و كه‌ بۆ هه‌ر كه‌سێكیان نزیكه‌ی‌ هه‌شت‬ ‫ملیۆن دیناره‌"‪.‬‬ ‫به‌دیلی‌ دیكه‌ی‌ بۆ دروست ده‌بێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و په‌رله‌مانتاران���ه‌ی‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‪ ،‬كه‌ وه‌ك هاوڕێكانی‌‬ ‫باس����ی‌ ده‌كه‌ن جگه‌ له‌خولیای‌ نوسینی‌ كه‌ باس له‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن به‌دوای‌ موچه‌‬ ‫بابه‌ت����ی‌ مێژویی‌‪ ،‬حه‌ز ب����ه‌ به‌خێوكردنی‌ نه‌كه‌وت���ون‌و نازان���ن موچه‌كانی���ان‬ ‫په‌له‌وه‌رو ئاژه‌ڵی‌ كێوی����ش ده‌كات‪ ،‬له‌و له‌كوێیه‌‪ ،‬ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ وتی‌ "ئه‌مه‌‬ ‫كاته‌وه‌ی‌ وه‌ك جێگری‌ سكرتێری‌ پێشوی‌ موزایه‌ده‌ی���ه‌و پێویس���ت به‌موزایه‌ده‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌س����اڵی‌ ‪ ،2006‬وازی‌ له‌و حزبه‌ ناكات‪ ،‬چونكه‌ په‌رله‌مانتار حیسابێكی‌‬ ‫هێنا‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كی‌ میدیایی‌ به‌ناو كۆمپانیای‌ بانك���ی‌ بۆ ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬بچێت‌و نه‌چێت‬ ‫وش����ه‌ دامه‌زراند‌و له‌وێش����ه‌وه‌ لیستێكی‌ موچه‌كه‌ی‌ ده‌چێته‌ س���ه‌ر حیس���ابی‌‬ ‫به‌ناوی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌ساڵی‌ ‪ 2009‬بانك���ی‌‌و ه���ه‌ر په‌رله‌مانتارێكیش كه‌‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬كه‌ ئێستا خاوه‌نی‌ ‪ 24‬كورسی‌ ده‌ڵێ���ت من نازانم موچه‌كه‌م له‌كوێیه‌و ‪ 2013/9/21‬په‌رله‌مانتاران���ی‌ خول���ی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ كوردس����تان‌و ‪ 8‬كورس����ی‌ به‌دوای���دا نه‌چوم‪ ،‬ئه‌وه‌ ب���ا بێت من چواره‌م ته‌نیا ئیش���یان ئه‌وه‌ بوه‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ عێراقه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ له‌ئێس����تادا پێیده‌ڵێم موچه‌كه‌ی‌ له‌كوێیه‌‪ ،‬موچه‌ی‌ ماوه‌ی‌ یه‌ك ده‌قیقه‌ سوێندی‌ یاسایی‌‬ ‫قورس����ترین ئاس����ته‌نگ له‌به‌رده‌میدا كه‌ په‌رله‌مانتاران له‌بانكی‌ قه‌اڵ له‌شه‌قامی‌ بخۆن‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا له‌ماوه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫دو مانگه‌دا هه‌ر ‪ 111‬په‌رله‌مانتاره‌كه‌‪،‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ‪ 51‬ساڵ كاری‌ سیاسیدا هاتبێته‌ ‪100‬مه‌تری‌ له‌شاری‌ هه‌ولێره‌"‪.‬‬ ‫جێگ���ه‌ی‌ ئاماژه‌ بۆ كردن���ه‌ له‌دوای‌ یه‌ك ملیارو حه‌فت سه‌دو حه‌فتاو شه‌ش‬ ‫به‌رده‌م����ی‌‪ ،‬دۆزینه‌وه‌ی‌ به‌دیلێكی‌ متمانه‌‬ ‫په‌رله‌مانیه‌ك���ه‌ی‌ ملیۆنیان وه‌كو موچه‌ وه‌رگرتوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌‬ ‫پێكراوبێت بۆ دوای‌ خۆی‌‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتار حیسابێكی‌‬ ‫بانكی‌ بۆ ده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بچێت‌و نه‌چێت‬ ‫موچه‌كه‌ی‌ ده‌چێته‌‬ ‫سه‌ر حیسابی‌ بانكی‌‌و‬ ‫هه‌ر په‌رله‌مانتارێكیش‬ ‫كه‌ ده‌ڵێت من نازانم‬ ‫موچه‌كه‌م له‌كوێیه‌و‬ ‫به‌دوایدا نه‌چوم‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ له‌بانكی‌ قه‌اڵ‬ ‫له‌شه‌قامی‌ ‪100‬مه‌تری‌‬ ‫له‌شاری‌ هه‌ولێره‌‬


‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫ی باپیر‪:‬‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫دۆخ ‌ی ئێستا ‌ی یه‌كێتی‌ جێی‌ مه‌ترسیی ‌ه بۆ كوردستان‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫عه‌لی‌ باپیر ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‬ ‫له‌م گفتوگۆی ‌هی‌ ئاوێنه‌دا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌پێكهێنانی‌ حكومه‌تی‌ ئایند‌هی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌دوێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫"من هیچ زانیاریه‌كم ده‌ربار‌هی‌‬ ‫كۆبونه‌و‌هی‌ دوقۆڵی‌ نه‌وشیروان‌و‬ ‫بارزانی‌ نییه‌‪ ،‬نه‌ له‌پێش دانیشتنه‌كه‌و‬ ‫نه‌ له‌دوای‌ دانیشتنه‌كه‌ش"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێوه‌ له‌م���او‌هی‌ راب���ردودا‬ ‫زۆر پێداگریت���ان له‌س���ه‌ر پێویس���ت ‌ی‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ چاكسازی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌هی‌‬ ‫ت���ۆ له‌نزیكه‌وه‌ ئاگاداری���ت‌و له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫گفتوگۆكان���ی‌ ئه‌مدواییه‌دا بۆ پێكهێنانی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت نیه‌تێك���ی‌ راس���ته‌قینه‌تان‬ ‫له‌الی‌ پارتی‌ بۆ ئه‌نجامدانی‌ چاكس���ازی‌‬ ‫به‌دیكردوه‌؟‬ ‫عه‌لی‌ باپیر‪ :‬من ك���ه‌ كاك نێچیرڤان‬ ‫ه���ات‪ ،‬پێمگ���وت‪ :‬كاك نێچیرڤان ئێوه‌‬ ‫ده‌تان���ه‌وێ‌ چۆن حكوم���ه‌ت پێكبهێنن‌و‬ ‫چ���ی‌ بێت ئه‌و حكومه‌ت���ه‌و چی‌ بكات؟‬ ‫وت���ی‌‪ :‬چۆن؟ وت���م‪ :‬ئێ���وه‌ ده‌تانه‌وێت‬ ‫هه‌روه‌ك پێش���ێ‌ بێ‌؟ وتی‌‪ :‬مامۆس���تا‬ ‫راستییه‌ك ‌هی‌ من خۆم ده‌مه‌وێت كابین ‌هی‌‬ ‫ئه‌مج���اره‌ كابین���ه‌ی‌ گۆڕان���كاری‌ بێت‪،‬‬ ‫كابین ‌هی‌ چاكسازی‌ بێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت باسی‌‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌كردن���ی‌ كاروباره‌كانی‌ كرد‪،‬‬ ‫باس���ی‌ نه‌هێش���تنی‌ هه‌یمه‌ن ‌هی‌ حیزبی‌‬ ‫كرد‪ ،‬باسی‌ نه‌هێشتنی‌ قۆرغكاری‌ كرد‪،‬‬ ‫باس���ی‌ ش���ه‌فافیه‌ت‌و رونی‌ كرد‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئه‌و ش���تان ‌هی‌ ئێمه‌ مه‌به‌ستمانه‌‪ .‬دیاره‌‬ ‫پێمانوت به‌وه‌ كاروباره‌كان زیاتر ده‌چنه‌‬ ‫سه‌ر سك ‌هی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم له‌كابین ‌هی‌ حه‌وتیش���دا‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ هه‌مان قس��� ‌هی‌ كرد‪،‬‬ ‫پێتوای���ه‌ ئه‌مج���اره‌ به‌ڵێنه‌كانی‌ ده‌چنه‌‬ ‫خان ‌هی‌ جێبه‌جێ‌ كردنه‌وه‌؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپیر‪ :‬من نه‌ریت���م وا نییه‌ كه‌‬ ‫له‌په‌رداخێك���ی‌ نی���وه‌ خاڵ���ی‌ ده‌ڕوانم‪،‬‬ ‫زیاتر س���ه‌یری‌ نیوه‌ خاڵییه‌ك ‌هی‌ بكه‌م‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئۆپۆزیسیۆنیش���ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌نه‌فه‌س���ی‌ خۆمان ئۆپۆزیس���یۆنبون‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ هه‌ن���دێ‌ كه‌س���یش‬ ‫تێبینییان له‌س���ه‌ر ئه‌م ئاڕاسته‌ی ‌هی‌ من‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬پێیانوابێت ئۆپۆزیس���یۆن ته‌نها‬ ‫ده‌بێ���ت ره‌خنه‌ بگرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ خوای‌‬ ‫گه‌وره‌ پێمده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر قس���ه‌تان كرد‬ ‫دادپه‌روه‌رانه‌ قس���ه‌ بكه‌ن"‪ .‬به‌ڕاس���تی‌‬ ‫پێموایه‌ ئه‌م قۆناغ ‌هی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫كۆمه‌ڵێك هه‌ن���گاو نراوه‌و بڕدراوه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫ناكرێت راس���ت‌و چه‌پ به‌سه‌ر هه‌مویدا‬ ‫بهێنی‌‌و بڵێی‌ هه‌ر هی���چ نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆر ش���ت م���اوه‌ بكرێت‪ ،‬ده‌ش���گونجا‬ ‫له‌ماو‌هی‌ ئه‌و ‪ 22‬س���اڵ ‌هی‌ رابردودا زۆر‬ ‫ش���تی‌ چاكتر بكرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌مارگیری‌‬ ‫حیزب���ی‌‌و خۆپه‌رس���تی‌ لێگه‌ڕابا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫قۆراغ���كاری‌ لێگه‌ڕاب���ا‌و تێڕوانینێك���ی‌‬ ‫ستراتیجیمان هه‌بوایه‌‪ .‬پرسیاره‌كه‌شتان‬ ‫به‌جێیه‌ پێش���تریش ئه‌و قسانه‌ كراوه‌و‬ ‫ئ���ه‌و به‌ڵێنان���ه‌ش دراون‪ ،‬ئێم���ه‌ وه‌ك‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ به‌براده‌رانی‌ پارتیمان‬ ‫وتوه‌ مه‌رجی‌ به‌ش���داربونمان ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌دانانی‌ به‌رنام ‌هی‌ حكومه‌تدا به‌شداربین‪،‬‬ ‫پاشان ئه‌وه‌یه‌ نیه‌ت‌و ئیراد‌هی‌ چاكسازی‌‬ ‫ببینی���ن‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر چاكس���ازی‌ نه‌كرێت‬ ‫به‌ڕاس���تی‌ زوڵم له‌خۆمان‌و خه‌ڵكه‌كه‌ش‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ ببین به‌به‌شێك له‌واقیعێكی‌‬ ‫فاس���د‌و به‌ش���داریكردنمان له‌كابین ‌هی‌‬ ‫هه‌ش���ته‌مدا ده‌بێته‌ یارمه‌تیدانی‌ پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌س���ه‌ر گوناح‌و ده‌س���تدرێژی‌‪،‬‬ ‫ئومێد ده‌كه‌ین كه‌ ئه‌م جاره‌ به‌ڵێنه‌كان‬ ‫باشتر بێنه‌دی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر بچنه‌ حكومه‌تیش���ه‌وه‌‬ ‫ئه‌و نیه‌ته‌تان به‌دی‌ نه‌كرد بۆ چاكسازی‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری‌ ئ���ه‌وه‌ هه‌ی���ه‌ بكش���ێنه‌وه‌‬ ‫له‌حكومه‌ت؟‬ ‫عه‌لی‌ باپیر‪ :‬به‌ڵێ‌ الی‌ خۆمانه‌وه‌ وه‌كو‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ به‌دڵنیایی‌‪ .‬من زۆرجار‬ ‫به‌كاربه‌ده‌ستانی‌ ئه‌م واڵته‌م وتوه‌ كاكه‌‬ ‫تۆ بێنه‌ ده‌ نه‌فه‌ری‌ گه‌نده‌ڵ‌ له‌خۆت زیز‬ ‫بكه‌‪ ،‬چ���وار پێنج ملیۆن خه‌ڵك له‌خۆت‬ ‫رازی‌ بكه‌‪ ،‬له‌س���ه‌روی‌ هه‌موش���یانه‌وه‌‬ ‫خ���وای‌ پ���ه‌روه‌ردگار‪ ،‬ئه‌وان��� ‌هی‌ ك���ه‌‬ ‫نه‌یانهێش���توه‌ ئه‌م واڵته‌ بكه‌وێته‌ س���ه‌ر‬ ‫س���كه‌و ره‌وڕه‌و‌هی‌ خ���ۆی‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێ���ك‬ ‫خه‌ڵكی‌ هه‌لپه‌رس���تن له‌په‌ن���ای‌ ئه‌و دو‬ ‫حیزبه‌‪ ،‬خه‌ڵكێك���ی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ تریان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ خۆیان ش���ه‌ریك ك���ردوه‌‪ ،‬خێرو‬ ‫بێری‌ ئه‌م واڵته‌یان ته‌خش���ان‌و په‌خشان‬ ‫كردوه‌ له‌نێو چه‌ند كه‌سێكی‌ دیاریكراودا‬ ‫له‌سه‌ر حسابی‌ زۆرینه‌یه‌كی‌ زۆر‪.‬‬

‫عه‌لی باپیر له‌نوسینگه‌که‌ی خۆی له‌مه‌کته‌بی ئه‌میر له‌شاری‌هه‌ولێر ‪ 2013/12/25‬فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێستا دوای‌ ئه‌و گفتوگۆیان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ نێچیرڤان بارزان���ی‌ كردوتانه‌ تا‬ ‫چه‌ند گه‌ش���بینی‌ كه‌ كابین ‌هی‌ هه‌شته‌م‬ ‫له‌ئاستی‌ خواستی‌ ئێوه‌دا بێت؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ :‬ل���ه‌دوا كۆبون���ه‌و‌هی‌‬ ‫ش���اندی‌ ئێمه‌ كه‌ له‌گه‌ڵیان دانیشتون‪،‬‬ ‫پێش���نیارێكمان ك���ردوه‌و ئه‌وانی���ش‬ ‫په‌س���ه‌ندیان كردوه‌‪ ،‬ش���انده‌ك ‌هی‌ ئێمه‌‬ ‫پێش���نیاریان ئه‌وه‌ بوه‌ ك���ه‌ لیژنه‌یه‌ك‬ ‫دروستبكه‌ین هه‌مو به‌رنام ‌هی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫حیزبه‌كان‌و پێش���نیاری‌ دیكه‌ش بهێنین‬

‫گرفتی‌ یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ بڕیار به‌ده‌ستێكی‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌یان نیه‌‬ ‫ده‌بێت جه‌مسه‌ره‌كانی‌‬ ‫ناو یه‌كێتی‌‌و كۆی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ واقیعبینانه‌‬ ‫ته‌ماشای‌ ئێستا‬ ‫بكه‌ن‌و‌ له‌ئێستا بژین‬ ‫له‌مێژودا نه‌ژین‪،‬‬ ‫له‌مێژودا ژیان زۆر‬ ‫خراپه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ تاوتوێ‌ بكه‌ن‌و به‌رنام ‌هی‌ حكومه‌ت‬ ‫له‌وانه‌ پێكبهێ���ت‪ ،‬كاك نێچیرڤانیش بۆ‬ ‫خۆی‌ وتویه‌تی‌ كه‌ ئێمه‌ ده‌بێت له‌دانانی‌‬ ‫به‌رنام ‌هی‌ حكومه‌تدا به‌شداربین‪ ،‬جا ئایا‬ ‫ئێمه‌ تا چه‌ند گه‌ش���بینین به‌وه‌؟ من تا‬ ‫ئێستا شتێكم نه‌بیستوه‌ ئاسته‌نگ بێت‬ ‫له‌پێكهێنانی‌ حكومه‌ت���دا‪ ،‬ته‌نها ئه‌و‌هی‌‬ ‫بیستومه‌ الی‌ قۆڵی‌ یه‌كێتییه‌وه‌ جۆرێك‬ ‫له‌ئاڵق���ان‌و گرێ‌ كوێره‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫الی‌ ئه‌و س���ێ‌ قۆڵ ‌هی‌ ئۆپۆزیس���یۆنه‌وه‌‬ ‫نه‌مبیستوه‌ ئاڵقانێك هه‌بێت‪ ،‬هیوادارین‬ ‫كه‌ حكومه‌ت پێكبهێنرێت‌و چاكس���ازی‌‬ ‫رێچك ‌هی‌ خۆی‌ بگرێت‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر بزانین‬ ‫چاكس���ازی‌ ناكرێت‪ ،‬ئێمه‌ رازی‌ نابین‌و‬ ‫ده‌كشێینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌مه‌ بوه‌ به‌بڕیار الی‌ ئێوه‌؟‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر‪ :‬الی‌ ئێمه‌ وه‌ك كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمی‌ به‌ڵێ‌ بوه‌ به‌بڕیار‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ��� ‌هی‌ الی‌ دو الیه‌نه‌ك ‌هی‌ تری‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن؟‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر‪ :‬ئه‌وانیش وه‌كو بۆچونی‌‬ ‫خۆم پێموایه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم من ئاگادارنیم‬ ‫ئه‌وه‌ كرابێته‌ بڕیارێكی‌ هاوبه‌ش‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���بینی‌ ده‌كه‌یت حكومه‌ت‬ ‫ب���ه‌م زوانه‌ پێكبێ���ت ی���ان پێكهێنانی‌‬ ‫كاتێكی‌ زۆرتر ده‌خایه‌نێت؟‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر‪ :‬ئه‌وه‌ند‌هی‌ م���ن ئاگام‬

‫لێیه‌‪ ،‬جگه‌ له‌یه‌كێتی‌‪ ،‬ئه‌و سێ‌ الیه‌ن ‌هی‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن ئاڵقان‌و گرێ‌ كوێره‌یه‌ك‬ ‫له‌پێكهێنانی‌ حكومه‌تدا دروستناكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ پێتوای���ه‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫ئاس���ته‌نگی‌ ب���ه‌رده‌م پێكهێنان���ی‌‬ ‫حكومه‌ته‌؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ :‬پێموای���ه‌ گرفت���ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بڕیار به‌ده‌س���تێكی‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌یان نه‌بێ���ت‪ ،‬له‌نێوخۆیاندا‬ ‫ره‌نگ���ه‌ جیاوازی‌ بی���روڕا هه‌بێت‪ ،‬دوه‌م‬ ‫یه‌كێتی‌ ئێس���تا‌و پارتیش دوایی‌ ده‌بێت‬ ‫قه‌ناع���ه‌ت به‌خۆی���ان بهێنین كه‌ كاتێك‬ ‫ده‌ڵێین دیموكراس���ی‌‌و رای‌ خه‌ڵك‪ ،‬كه‌‬ ‫پێشتر بایی‌ س���ی‌ كورسی‌ ده‌نگی‌ به‌تۆ‬ ‫داوه‌و ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش راس���تبوبێت‌و‬ ‫ته‌زویره‌فه‌ندی‌ زۆر رۆڵی‌ تیا نه‌بینیبێت‪،‬‬ ‫ئێستا بایی‌ ‪ 18‬كورسی‌ ده‌نگتپێده‌دات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر راس���ت ده‌كه‌یت‌و ب���ڕوات به‌رای‌‬ ‫خه‌ڵ���ك‌و سیس���ته‌می‌ دیموكراس���ی‌‌و‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن هه‌ی���ه‌‪ ،‬تۆ ده‌بێ���ت له‌قه‌د‬ ‫‪ 18‬كورس���ییه‌كه‌ ئێستا ته‌ماشای‌ خۆت‬ ‫بكه‌یت‪ .‬راس���ته‌ یه‌كێتی‌ خه‌باتی‌ هه‌یه‌و‬ ‫مێژوی‌ هه‌یه‌و جوگرافیای‌ هه‌یه‌و ئێمه‌ش‬ ‫ئ���ه‌وه‌ زۆر چاك ده‌زانین‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌‬ ‫به‌جێی‌ خۆی‌‪ ،‬ناكرێت بڵێی‌ من وه‌ختی‌‬ ‫خۆی‌ وابوم ده‌بێت ئێستاش هه‌ر وا بم‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ له‌كوێی‌ دیموكراس���ییه‌؟! هه‌مبو‬ ‫هه‌مبو هی���چ نییه‌‪ ،‬هه‌مه‌ هه‌مه‌ ش���ته‌‪.‬‬ ‫وه‌ك���و ئه‌و‌هی‌ م���ن هه‌س���ت راده‌گرم‌و‬ ‫له‌خه‌ڵكی‌ بڕیاربه‌ده‌ستم بیستوه‌ وتویانه‌‬ ‫له‌وێوه‌ شته‌كه‌مان لێئاڵقاوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا وانه‌بوایه‌ ئێستا ده‌گه‌شتنه‌‬ ‫پێكهێنانی‌ حكومه‌ت؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ :‬خه‌ڵكی���ی ته‌قدیری‌‬ ‫بارودۆخ���ی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێت���ی‌ ده‌كات‌و‬ ‫هه‌مومان ده‌زانین كه‌ وه‌زعه‌كه‌یان چۆنه‌‪،‬‬ ‫ئومێدم وایه‌ یه‌كێتی‌ زاڵ‌ بێت به‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫گرفته‌یدا‪ ،‬له‌پێناوی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتیدا‪،‬‬ ‫واز له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ حیزبی‌‌و شه‌خس���ی‌‬ ‫خۆی���ان بهێنن‌و چ جه‌مس���ه‌ره‌كانی‌ ناو‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و چ كۆی‌ یه‌كێت���ی‌ واقیعبینانه‌‬ ‫ته‌ماشای‌ ئێس���تا بكه‌ن‌و له‌ئێستا بژین‬ ‫له‌مێژودا نه‌ژی���ن‪ ،‬له‌مێ���ژودا ژیان زۆر‬ ‫خراپه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���ه‌ ئه‌م دۆخ ‌هی‌ ئێس���تای‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ به‌مج���ۆر‌هی‌ كه‌ ت���ۆ ده‌ڵێیت‬ ‫مه‌ترسی‌ بۆ دۆخی‌ گش���تی‌ كوردستان‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپیر‪ :‬به‌ڵێ‌ ئه‌وه‌ گومانی‌ تێدا‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ چ رویه‌كه‌وه‌؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپیر‪ :‬گومانی‌ تێدا نییه‌ كه‌ تا‬ ‫ئێستا ئه‌م هه‌رێمی‌ كوردستانه‌ دو به‌شه‌‪،‬‬ ‫دێگه‌ڵه‌ به‌مالوه‌ به‌ده‌ست پارتییه‌وه‌یه‌و‬ ‫دێگه‌ڵه‌ به‌والوه‌ به‌ده‌ست یه‌كێتییه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئاس���ایش‌و پۆلی���س‌و پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن به‌ده‌ست یه‌كێتییه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وات���ه‌ ده‌كرێت ئ���ه‌م هێزانه‌‬ ‫مه‌ترس���ی بن له‌س���ه‌ر دۆخی‌ گش���تی‌‬ ‫كوردستان؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ :‬وه‌اڵه���ی‌ ده‌كرێ���ت‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌هی‌ نه‌كراون به‌دامه‌زراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كرابان به‌دام���ه‌زراوه‌ نه‌وه‌اڵ مه‌ترس���ی‌‬ ‫نه‌ب���ون‪ ،‬بۆی���ه‌ ئێمه‌ داكۆكی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌كه‌ین كه‌ ئ���ه‌م هێزانه‌و غه‌یری‌‬ ‫ئ���ه‌م هێزان���ه‌ش‪ ،‬دارای���ی‌‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫سیاس���یه‌كانمان‪ ،‬مامه‌ڵ���ه‌ كردنم���ان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ به‌غ���دا به‌دام���ه‌زراوه‌ بكرێن‪.‬‬ ‫ئێس���تا به‌داخ���ه‌وه‌‌و به‌ته‌ئكی���د خه‌ڵك‬

‫له‌الیه‌ن خه‌ڵكی‌ هه‌مو كوردس���تان‪ ،‬جا‬ ‫ئه‌وه‌ بۆ پارتیش وایه‌‪ ،‬بۆ كۆمه‌ڵ‌‌و گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كگرتوش وایه‌‪ .‬ده‌بێت هه‌مو حیزبێك‬ ‫ئه‌و جورئه‌ت ‌هی‌ هه‌بێ���ت هه‌ڵه‌كاره‌كانی‌‬ ‫خۆی‌ سزابدا‌و دوریانبخاته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و‌هی‌‬ ‫هه‌م���و حیزبه‌ك���ه‌ باجی‌ هه‌ڵ��� ‌هی‌ ئه‌و‬ ‫نه‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���تر باس���ی‌ ئه‌وه‌ت كرد‬ ‫كه‌ دۆخی‌ یه‌كێتی‌ ئاس���ته‌نگه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫پێكهێنانی‌ حكومه‌تدا‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ئێوه‌ هه‌س���تتان به‌وه‌ كردوه‌ كه‌ پارتی‌‬ ‫ده‌یه‌وێت بتانكاته‌ ش���ه‌ریكی‌ راسته‌قینه‌‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردنی‌ حكومه‌تدا؟‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر‪ :‬وتویانه‌ كه‌ ده‌تانكه‌ینه‌‬ ‫ش���ه‌ریكی‌ راس���ته‌قینه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌گۆڕان‌و‬ ‫ئێمه‌و یه‌كگرتوش وتراوه‌‪.‬‬

‫هه‌س���تده‌كه‌ن مه‌ترس���ی‌ هه‌یه‌‌و ده‌ست ‌ی‬ ‫له‌س���ه‌ر دڵیه‌تی‌‌و ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر یه‌كێتی‌‬ ‫به‌ش���داری‌ حكومه‌ت نه‌بێت ده‌بێت چی‌‬ ‫بكات‌و ئه‌گه‌ر به‌ش���دار بێت ده‌بێت چۆن‬ ‫بێت‪ ،‬یان ئه‌گه‌ر گرژییه‌ك هه‌بێت‪ ،‬كاتی‌‬ ‫خۆی‌ كه‌ گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ كێش���ه‌یان بو‪،‬‬ ‫پێموتن‪ :‬كاك���ه‌ ئێوه‌ چی‌ ده‌كه‌ن؟! خۆ‬ ‫ئێوه‌ ه���ه‌ر هی‌ خۆتان نین‪ ،‬س���وپاس‬ ‫بۆ خوا كێش���ه‌كه‌ چاره‌س���ه‌ركرا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئومێده‌وارم به‌ریش���ه‌یی‌ چاك بێت‌و هه‌ر‬ ‫موسه‌كه‌نات نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێوه‌ وه‌كو ئیس�ل�امییه‌كان‬ ‫هه‌ستتان به‌سه‌ره‌تاكانی‌ ئه‌و مه‌ترسییه‌‬ ‫كردوه‌ به‌تایبه‌تی‌ به‌مدواییه‌؟‬ ‫عه‌لی‌ باپیر‪ :‬به‌ڵێ‌ هه‌ستمانپێكردوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ له‌چونه‌ سه‌ر مزگه‌وته‌كاندا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك خه‌تایه‌كی‌ هه‌بێ���ت‌و به‌به‌ڵگه‌‬ ‫بسه‌لمێت‪ ،‬جا ئیسالمی‌ بێت یان غه‌یری‌‬ ‫ئیسالمی‌ بێت‌و زیانی‌ هه‌بێت بۆ هێمنی‌‌و‬ ‫ئاسایش���ی‌ ئه‌م واڵته‌ با لێپرس���ینه‌و‌هی‌‬ ‫له‌گه‌ڵدا بكرێت‪ ،‬به‌س ئێمه‌ به‌وه‌ هه‌ست‬ ‫به‌مه‌ترس���ی‌ ده‌كه‌ین‌و به‌وه‌ سه‌غڵه‌تین‬ ‫كه‌ ئه‌و رێوش���وێنه‌ ئه‌منیان���ه‌‪ ،‬مه‌رامی‌‬ ‫سیاسییان له‌پشته‌وه‌ بێت‪ ،‬بۆ وێنه‌ تێدا‬ ‫ونكردنی‌ هه‌ندێ‌ شتی‌ دیكه‌‪ ،‬شاردنه‌وه‌‬ ‫هه‌ندێ‌ شتی‌ دیكه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ ش���تێكی‌ وات���ان‬ ‫به‌دیكردووه‌؟‬ ‫عه‌لی‌ باپیر‪ :‬خه‌ڵك وای‌ ده‌خوێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫شتێك بوروژێنیت بۆ ئه‌و‌هی‌ شتێكی‌ تر‬ ‫له‌بیری‌ خه‌ڵك ببه‌یته‌وه‌‪ ،‬سیاس���یه‌كان‬ ‫زۆرجار ئه‌و ش���تانه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬تۆ ده‌بێت‬ ‫بێیت ئ���ه‌و گرفت ‌هی‌ هه‌ی���ه‌ وه‌ك خۆی‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ری‌ بكه‌یت‪ ،‬نه‌ك ئه‌و‌هی‌ بێیت‬ ‫گرفتێك���ی‌ ت���ر دروس���تبكه‌یت‪ .‬خه‌ڵك‬ ‫وا هه‌س���ت ده‌كات‪ ،‬ئێس���تا ئ���ه‌و كاوه‌‬ ‫گه‌رمیانیی��� ‌هی‌ په‌یامنێ���ری‌ ئێ���وه‌ خوا‬ ‫عافوی‌ بكاو سه‌بوری‌ كه‌سوكاری‌ بدات‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌كوژرێت به‌و ش���ێوه‌یه‌‪ ،‬ئیدی‌ من‬ ‫نازانم كێی‌ له‌پش���ته‌‪ ،‬بیس���تومه‌ ده‌ڵێن‬ ‫كابرایه‌كی‌ بكوژ دان���ی‌ پێداناوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ه���ه‌ر ئه‌و بێت‌و به‌مه‌ كۆتایی‌ بێت به‌الی‌‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌شیه‌وه‌ باشه‌ كه‌ به‌مه‌ ته‌واو‬ ‫بێت‌و ش���ته‌كه‌یان ال فراوانت���ر نه‌بێت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ كه‌ گه‌وره‌تر بو خ���وا ده‌زانێت‬ ‫ئیجرائ���ات ده‌كرێت یان نا! به‌اڵم بۆ له‌م‬ ‫ئانوساته‌دا شتیتر ده‌وروژێنن؟ به‌شێك‬ ‫له‌م شتانه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ فره‌جه‌مسه‌ری‌‬ ‫ن���او یه‌كێت���ی‌‪ ،‬نه‌بون���ی‌ مه‌ركه‌زی���ه‌ت‬ ‫له‌ناویاندا‪ ،‬ئه‌و شتانه‌ ئینفعال ده‌كرێن‪،‬‬ ‫ته‌قه‌ك���ردن له‌شاس���وار عه‌بدولواحیدو‬ ‫كوش���تنی‌ به‌رپرس���ی‌ حمایه‌كانی‌ مام‬ ‫ج���ه‌الل‌و ته‌قینه‌وه‌كانی‌ ت���رو تا دوایی‌‪،‬‬ ‫به‌ته‌ئكی���د خه‌ڵك مه‌ترس���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫شته‌ زیاتر ته‌شه‌نه‌ بكاو بته‌نێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس���ی‌ كاوه‌ گه‌رمیانیت كرد‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌زمونی‌ خۆت ئه‌وان ‌هی‌ له‌پش���ت‬ ‫تیرۆركردنێوه‌ن ده‌درێنه‌ دادگا؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ :‬ئومێدم وای���ه‌ بدرێنه‌‬ ‫دادگاو پێویس���ته‌ بدرێنه‌ دادگا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر وانه‌بێت هه‌مو ئه‌و دروش���مان ‌هی‌‬ ‫به‌رزی���ان كردوه‌ته‌وه‌ درۆیه‌‪ ،‬ده‌بێت ئه‌و‬ ‫به‌رپرس���ان ‌هی‌ ناو یه‌كێت���ی‌ كه‌ به‌ته‌نگ‬ ‫سومعه‌و مێژوی‌ خۆیانه‌وه‌ن زۆر جه‌غت‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ بكه‌نه‌وه‌ كه‌ بدرێنه‌ دادگا‪،‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم ئه‌زمون���ی‌ راب���ردو‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌س���ێك هه‌بێت له‌پش���تییه‌وه‌‪ ،‬دڵخۆشكه‌ره‌؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ :‬ئه‌زمون���ی‌ راب���ردو‬ ‫بۆچی‌؟ تۆ قوربانی‌ به‌كه‌س���ێك بده‌یت‬ ‫باش���تره‌ ن���ه‌ك به‌س���ومع ‌هی‌ حیزبێك‪ ،‬دڵخۆشكه‌ر نییه‌‪ ،‬به‌اڵم واقیعی‌ ئێستاش‬ ‫نیشان ‌هی‌ پرس���یار نه‌خرێته‌ سه‌ر خۆت جیایه‌ له‌واقیعی‌ رابردو‪ ،‬هاوكێش���ه‌كان‬

‫من هیچ زانیاریه‌كم‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫دوقۆڵی‌ نه‌وشیروان‌و‬ ‫بارزانی‌ نییه‌‪ ،‬نه‌‬ ‫له‌پێش دانیشتنه‌كه‌و‬ ‫نه‌ له‌دوای‌‬ ‫دانیشتنه‌كه‌ش‬

‫پێویسته هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی له‌پشت‬ ‫تیرۆرکردنی کاو‌ه‬ ‫گه‌رمیانیه‌وه‌ ‌ن‬ ‫بدرێنه‌ دادگا‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫وانه‌بێت هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و دروشمان ‌ه ‌‬ ‫به‌رزیان‬ ‫كردوه‌ته‌وه‌ درۆیه‬ ‫گۆڕاون‪ ،‬پارتی‌ زۆر پێویستی‌ به‌خه‌ڵكه‌‪،‬‬ ‫زیاتر له‌و‌هی‌ ئێمه‌ وه‌ك س���ێ‌ الیه‌نه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن‌و یه‌كێتیش پێویس���تمان‬ ‫به‌پارتی‌ بێ���ت‪ ،‬پارتی‌ پێویس���تی‌ به‌و‬ ‫خه‌ڵكه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌هی‌ مه‌س���ئولیه‌تێكی‌‬ ‫گه‌وره‌تری‌ له‌سه‌ر شانه‌و ده‌بێت به‌ته‌نگ‬ ‫رازیكردنی‌ خه‌ڵكه‌وه‌ بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ داوای‌ پۆس���تێكی‌‬ ‫دیاریكراوتان كردوه‌؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپیر‪ :‬ئێمه‌ ئه‌وه‌مان حه‌واڵ ‌هی‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ك���ی‌ دیاریك���راو ك���ردوه‌‪ ،‬الی‌‬ ‫خۆمان���ه‌وه‌ س���ه‌قفێمان دیاریك���ردوه‌‪،‬‬ ‫وتومانه‌ ئه‌وه‌ سه‌قفی‌ ئێوه‌یه‌ له‌دانوستانی‌‬ ‫ئێوه‌ له‌گه‌ڵ‌ براده‌ران���ی‌ پارتیدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌وه‌ كه‌متر بێت ناگونجێت به‌شداربین‪،‬‬ ‫ئه‌ویش دوای‌ ئه‌و‌هی‌ له‌س���ه‌ر به‌رنام ‌هی‌‬ ‫حكومه‌ت رێككده‌كه‌وین‌و هه‌س���تده‌كه‌ین‬ ‫كه‌ ئیراد‌هی‌ چاكسازییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا ئ���ه‌م گفتوگۆیان ‌هی‌ بۆ‬ ‫پێكهێنان���ی‌ حكومه‌ت ده‌كرێت‪ ،‬س���ێ‌‬ ‫الیه‌نه‌ك ‌هی‌ ئۆپۆزیس���یۆنی‌ پ���رژ‌و باڵو‬ ‫نه‌كردوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر‪ :‬ئێمه‌ رێككه‌وتنامه‌یه‌كی‌‬ ‫س���تراتیجمان نه‌بوه‌‪ ،‬ت���ا بڵێین ده‌بێت‬ ‫به‌یه‌ك���ه‌وه‌ دانوس���تان بكه‌ی���ن‪ ،‬به‌س‬ ‫ده‌گونجا باشتر مامه‌ڵه‌ بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وات���ه‌ هه‌س���تده‌كه‌ن ل���ه‌م‬ ‫گفتوگۆیانه‌دا مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ باش نه‌كرا؟‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر‪ :‬ده‌گونجا باش���تربێت‪،‬‬ ‫ناڵێ���م خراپم���ان ك���ردوه‌‪ ،‬چونك���ه‌‬ ‫رێككه‌وتننامه‌یه‌كم���ان نه‌ب���وه‌ تا بڵێم‬ ‫نه‌ده‌بو واتبكردایه‌و نه‌ده‌بو وا بچویتایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چونی‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫بۆ الی‌ بارزانی‌‌و كۆبونه‌و‌هی‌ دوقۆڵییان‬ ‫له‌دیدی‌ ئێوه‌وه‌ چۆن خوێندرایه‌وه‌؟‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر‪ :‬من هی���چ زانیارییه‌كم‬ ‫ن���ه‌ له‌پێش دانیش���تنه‌كه‌و ن���ه‌ له‌دوای‌‬ ‫دانیش���تنه‌كه‌ ده‌ربار‌هی‌ ئه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬الی‌ منه‌وه‌ هی���چ گله‌ییه‌ك نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌لیژن ‌هی‌ هاوبه‌شدا گله‌یی‌ كراوه‌و‬ ‫خۆشیان دانیان پێدا ناوه‌‪ ،‬باشتر بو كه‌‬ ‫ئێمه‌ ئاگاداربین‪ ،‬به‌اڵم به‌هه‌رحاڵ‌ هه‌قی‌‬ ‫خۆشیانه‌‪ ،‬ئێستا كاك نه‌وشیروان حه‌قی‌‬ ‫خۆیه‌ت���ی‌ ده‌چێ‌ له‌گه‌ڵ‌ كاك مه‌س���عود‬ ‫داده‌نیش���ێ‌‪ ،‬منیش حه‌قی‌ خۆمه‌‪ .‬به‌ڵێ‌‬ ‫ئه‌وه‌ حه‌ق���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���اگا له‌یه‌كتربون‬ ‫باش���تره‌‪ ،‬هێزێكی‌ زیاتر ده‌داته‌ قس ‌هی‌‬ ‫هه‌مو الیه‌كمان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬واڵتان���ی‌ ده‌وروب���ه‌رو هیچ‬ ‫گوشارێكیان له‌سه‌ر ئێوه‌و الیه‌نه‌كانی‌ تر‬ ‫هه‌یه‌ بۆ پێكهێنانی‌ حكومه‌ت؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ :‬الی‌ خۆمان���ه‌وه‌ هیچ‬ ‫گوشارێكم نه‌بینیوه‌و گوشار له‌كه‌سیش‬ ‫قبوڵ‌ ناكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ ‌هی‌ ئێ���ران‌و توركیا رۆڵیان‬ ‫نییه‌؟‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ :‬وه‌اڵ رۆڵی���ان هه‌یه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ند‌هی‌ من ئاگادارم وه‌فدێكی‌ كۆماری‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ ئێران هات���وه‌و له‌گه‌ڵ‌ هه‌مو‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان دانیش���توه‌‌و له‌گه‌ڵ‌ ئێمه‌ش‬ ‫دانیشتن‌و كونسوڵی‌ توركیاش سه‌ردانی‌‬ ‫كردوین‌و دانیشتنمان هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌یامێك���ی‌ دیاریكراوی���ان‬ ‫پێبو یان هانی‌ ئه‌وه‌یانداون به‌ش���داری‌‬ ‫حكومه‌ت بكه‌ن؟‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر‪ :‬په‌یامه‌كه‌ی���ان ئه‌وه‌بو‬ ‫ك���ه‌ ئێم���ه‌ پێمانخۆش���ه‌ حكومه‌تێكی‌‬ ‫بنكه‌فراوان پێكبهێنن‌و پێشمانخۆشه‌ كه‌‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌كان به‌شداربن‪.‬‬


‫کوردستانی‬

‫‪5‬‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫ئه‌ندام ‌ی مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و لێپرسراو ‌ی مه‌ڵبه‌ندی‌ كه‌ركوكی‌ یه‌كێتی‌ ئاسۆ مامه‌ند‪:‬‬

‫پارت ‌ی به‌ئاشكراو به‌ته‌واوه‌ت ‌ی دژایه‌ت ‌ی یه‌كێت ‌ی ده‌كات‬

‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫له‌گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫سیاسی‌‌و لێپرسراوی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ كه‌ركوكی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش����تیمانی‌ كوردس����تان ئاس����ۆ‬ ‫مامه‌ن����د‪ ،‬ب����اس له‌ناكۆكیه‌كان����ی‌ نێ����وان‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ له‌كه‌رك����وك ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێ����ت "ته‌مه‌ننا ده‌كه‌م س����به‌ینێ‌ بڕیار‬ ‫بدرێت كه‌ركوك بگه‌ڕێته‌وه‌ س����ه‌ر هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬بزانین ئێمه‌ین نامانه‌وێت یان‬ ‫الیه‌نی‌ تر"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌و پارتی‌ له‌سێ‌ پارێزگاكه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم هاوپه‌یمانن‪ ،‬به‌اڵم بۆچی‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫ناكۆكن‌و ش����ه‌ڕێكی‌ میدیای����ی‌ له‌نێوانتاندا‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ن����د‪ :‬ئێم����ه‌ لێره‌ كێش����ه‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یمان هه‌یه‌‪ ،‬هیواداربوین لێره‌ ناكۆكی‌‬ ‫فۆتۆ‪ :‬بارام‬ ‫نه‌بوای����ه‌‪ .‬ره‌نگه‌ ئه‌گ����ه‌ر له‌هه‌رێم ناكۆكی‌ ئاسۆ مامه‌ند ‬ ‫هه‌بوایه‌ باشتربوایه‌‪ ،‬چونكه‌ پێویسته‌ ئێمه‌‬ ‫لێره‌ هه‌مو الیه‌نه‌كان یه‌ك ریزو یه‌ك ده‌نگ‬ ‫بین‪ .‬زۆرج����ار ئه‌گه‌ر هه‌ڵوێس����تمان یه‌ك‬ ‫بوبێت ره‌نگ����ه‌ توانیبێتمان داواكارییه‌كانی‌‬ ‫كوردو خه‌ڵكی‌ سنوره‌كه‌ باشتر به‌دیبهێنین‪.‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ هه‌رچه‌نده‌ له‌ش����وێنه‌كانی‌ دیكه‌‬ ‫هاوپه‌یمانی����ن‪ ،‬به‌اڵم لێره‌ براده‌رانی‌ پارتی‌‬ ‫وه‌ك����و ئۆپۆزس����یۆن كارده‌ك����ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئۆپۆزسیۆنێكی‌ بیناكه‌ر نا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌كش����انه‌وه‌ی‌ پارتی‌ لیس����تی‌‬ ‫كه‌ركوكی‌ كوردس����تانی‌ هه‌ڵوه‌ش����ایه‌وه‌و‬ ‫پارتی‌ د‪.‬نه‌جمه‌دین كه‌ریمی‌ كرده‌ هۆكار‪،‬‬ ‫رای‌ ئێوه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ چیه‌؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬مرۆڤ گومان له‌زۆر شت‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم هۆكاره‌ك����ه‌ی‌ د‪.‬نه‌جمه‌دین‬ ‫نه‌بو‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ له‌س����ه‌ره‌تاوه‌ نامه‌مان‬ ‫نارد بۆ الیه‌نه‌كانی‌ ترو ده‌ستپێشخه‌ریمان‬ ‫كرد‌و به‌المانه‌وه‌ گرنگ ب����و كورد له‌هه‌مو‬ ‫ناوچ����ه‌ جێناكۆك����ه‌كان یه‌كلیس����ت بێت‪ ،‬لیسته‌كه‌؟‬ ‫له‌باكور رون‌و ئاش����كرایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ پێشمان‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬ده‌بو داوای‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ بكرێت بۆ پارچه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كوردس����تان‬ ‫به‌داخ����ه‌وه‌ براده‌رانی‌ پارت����ی‌ له‌دواهه‌مین‬ ‫رۆژدا‌و له‌ڕێگ����ه‌ی‌ راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ وتیان به‌په‌له‌ی‌ بكردایه‌‌و بهاتایه‌ته‌ س����ه‌ر خه‌ت‪ ،‬درێغی‌ ناكه‌ین‪ ،‬ناكرێت ئه‌وان گرژییه‌كیان‬ ‫ته‌حه‌فوزیان له‌س����ه‌ر د‪.‬نه‌جمه‌دین هه‌یه‌‌و حه‌ق بو هه‌ڵوێس����ت ‌ی هه‌بوایه‌ چونكه‌ ئه‌وه‌ هه‌بو بیركردن����ه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ش ئاوه‌ها بێت‪.‬‬ ‫وه‌كو وتم ئێمه‌ له‌سه‌ر پرسه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‬ ‫نابێ����ت س����ه‌رۆكی‌ لیس����ت بێ����ت‪ ،‬ئه‌وه‌ بابه‌تێكی‌ گرنگ بو‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پێتوای���� ‌ه هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‌ قوربان����ی‌ حیزبیمان داوه‌‪ ،‬ئێس����تا ناكرێت‬ ‫به‌هانه‌یه‌ك بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واته‌ پارتی‌ ده‌یویس����ت لیستی‌ لیس����تی‌ كه‌ركوكی‌ كوردس����تانی‌ به‌بڕیاری‌ هه‌ڵوێستمان وه‌كو یه‌ك بێت‪.‬‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌بێت‌و د‪.‬نه‌جمه‌دینی‌ كرده‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ كه‌ركوكی‌ پارتی‌ بوه‌‪ ،‬یان‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ده‌وترێ����ت د‪.‬نه‌جمه‌دین دژی‌‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌‬ ‫بڕیاری‌ سه‌روی‌ خۆیان بوه‌؟‬ ‫بیانو؟‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌و بڕیار‌هی‌ بوه‌ بۆ دو ساڵ‪ ،‬بۆیه‌ پارتیش له‌كه‌ركوك‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬به‌ڵێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌رپرس����ێكی‌ ب����ااڵی‌ پارت����ی‌ پارتی‌ له‌س����ه‌ره‌وه‌ بڕیاری‌ له‌س����ه‌ردراوه‌‪ ،‬رازی‌ نه‌بو ببێته‌ سه‌رۆكی‌ لیسته‌كه‌؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬د‪.‬نه‌جمه‌دی����ن ئه‌ندامی‌‬ ‫له‌كه‌ركوك ده‌ڵێ‌ یه‌كێتی‌ ده‌یه‌وێت كه‌ركوك ئیعازه‌كانیش ده‌ركه‌وت‪ .‬به‌داخه‌وه‌ ئێستا‬ ‫بكاته‌ هه‌رێمێكی‌ سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ئێوه‌ به‌نیازی‌ قۆناغ به‌قۆن����اغ گله‌ی���� ‌ی له‌د‪.‬نه‌جمه‌دین‌و مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����ه‌و حه‌ق����ی‌ خۆیه‌ت����ی‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ كه‌ركوك ده‌كرێت تا كار گه‌یشت ‌ه هه‌ڵوێس����تی‌ تایبه‌تی‌ خۆی‌ هه‌بێت‪ ،‬دكتۆر‬ ‫پڕۆژه‌یه‌كی‌ وان؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬هه‌موالیه‌ك هه‌ڵوێستی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ ب����ه‌وه‌ تۆمه‌تب����ار بكه‌ن یه‌كێ����ك له‌وان����ه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش����تی‌‌و‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و جه‌ناب����ی‌ مام ج����ه‌الل له‌باره‌ی‌ ك����ه‌ ده‌یه‌وێت كه‌ركوك بكات����ه‌ هه‌رێمێكی‌ به‌رنامه‌و سیاس����ه‌تی‌ یه‌كێت����ی‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫كه‌رك����وك‌و هه‌م����و پارچه‌كان����ی‌ دیكه‌ی‌ سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬من لێره‌دا ته‌نها ئه‌وه‌نده‌ ده‌ڵێم ده‌كات‪ ،‬پێموای����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر د‪.‬نه‌جمه‌دی����ن‬ ‫كوردس����تانه‌وه‌ ده‌زانن‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ تۆمه‌تێكی‌ كاتێ����ك ل����ه‌(‪ )2003‬به‌ته‌نه����ا هاتینه‌ ناو قه‌ناعه‌تی‌ به‌وه‌ نه‌بوایه‌ هه‌ڵوێستی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌و ب����ێ‌ بنه‌مایه‌‪ .‬ئه‌گ����ه‌ر ئێمه‌ ئه‌و كه‌ركوكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ چ هێزێك بو هه‌ڕه‌شه‌ی‌ ده‌ب����و‪ .‬ئێمه‌ باج����ی‌ ئه‌و پرس����ه‌مان داو‬ ‫مه‌به‌س����ته‌مان هه‌بوای����ه‌ د‪.‬نه‌جمه‌دین كه‌ ده‌ك����رد ده‌ی����وت هێزی‌ توركی����ا ده‌هێنم‌و ئۆپۆزسیۆن له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ كاری‌ زۆری‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌نگده‌ری‌ یه‌كێتی‌ كرد‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ لیژن����ه‌ی‌ ئه‌منی‌ ب����و‪ ،‬رێگری‌ به‌ڵگه‌كانیش ماون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كرێت س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوای����ه‌ یه‌كێتی‌ هه‌مان ده‌نگی‌‬ ‫له‌پێكهێنانی‌ هێزی‌ دیجله‌نه‌ده‌كرد‪ .‬ته‌مه‌نا‬ ‫گرژییه‌كانی‌ نێ����وان پارتی‌‌و د‪.‬نه‌جمه‌دین‪،‬‬ ‫ده‌كه‌م س����به‌ینێ‌ بڕیارێكی‌ له‌و ش����ێوه‌یه‌ هه‌ڵبژاردنی‌ پێشو ده‌هێنێته‌وه‌؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬به‌خوێندن����ه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ ب����ۆ مانگی‌ ئای����اری‌ رابردو‬ ‫بدرێت كه‌ كه‌ركوك بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر هه‌رێمی‌‬ ‫كاتێ����ك له‌گه‌رم����ه‌ی‌ ناكۆییه‌كان����ی‌ نێوان‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬بزانین ئێمه‌ین نامانه‌وێت یان ئه‌گه‌ر زیاتر نه‌هێنین كه‌متر نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خوێندنه‌وه‌ یان زانیاری‌‌و داتاتان مالیكی‌‌و بارزانی‌‪ ،‬د‪.‬نه‌جمه‌دین پێش����وازی‌‬ ‫الیه‌نی‌ تره‌و نایه‌وێ����ت‪ .‬نامه‌وێت هه‌ندێك‬ ‫له‌مالیك����ی‌ كردو ده‌ستپێش����خه‌ری‌ كرد بۆ‬ ‫شت بوروژێنم‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵكی‌ ده‌زانن ئه‌وه‌ له‌به‌رده‌سته‌؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ن����د‪ :‬دات����او راپرس����یمان ئه‌وه‌ی‌ كۆبون����ه‌وه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌‬ ‫ئێمه‌ نین كه‌ س����نورمان له‌س����ه‌ر كوردی‌‬ ‫له‌به‌رده‌س����ته‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردن����ی‌ س����ه‌ندیكاو عێراق بهێنرێته‌ كه‌ركوك؟‬ ‫پارچه‌یه‌كی‌ تر داخستوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی‌ باس له‌وه‌ده‌كات ش����ه‌ڕی‌ رێكخ����راوه‌كان ك����راوه‌و راپرس����ی‌ كراوه‌و‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬پێموایه‌ ئه‌وه‌ مه‌سه‌له‌یه‌كه‌‬ ‫ئێوه‌ له‌سه‌ر كه‌ركوك ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م شاره‌ س����ه‌نگ‌و قورس����ایی‌ یه‌كێتی‌ دیاره‌‌و ئێره‌ ب����ۆ موزای����ه‌ده‌و موزای����ه‌ده‌كاری‌‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫بوه‌ته‌ دوا س����ه‌نگه‌ری‌ به‌هێ����زی‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌قه‌اڵی‌ سه‌وزی‌ یه‌كێتی‌ ناسراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ د‪.‬نه‌جمه‌دین رون‌و ئاشكرا بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتانوایه‌ ئه‌وه‌ی‌ پارتی‌ له‌كه‌ركوك بمانه‌وێ‌‌و نه‌مانه‌وێ‌ به‌ش����ێكین له‌عێراق‪،‬‬ ‫دوای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان����دا گۆڕان‬ ‫كردی‌ تۆڵه‌كردنه‌وه‌ بو له‌هه‌ڵوێس����ته‌كانی‌ دوه‌م د‪.‬نه‌جمه‌دین پرس����ی‌ به‌ مام جه‌الل‌و‬ ‫له‌سلێمانی‌ بوه‌ یه‌كه‌م؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ن����د‪ :‬له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان����دا یه‌كێتی‌ له‌به‌رانبه‌ر پش����تیوانی‌ له‌ئیداره‌ی‌ كاك مه‌سعود كردوه‌ له‌كاتی‌ هاتنی‌ مالیكی‌‪،‬‬ ‫ده‌رك����ه‌وت كه‌رك����وك جێگه‌ی‌ قورس����ایی‌ كاتی‌ خۆرئ����اوای‌ كوردس����تان‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌ی‌ كه‌ هاته‌ س����ه‌ر پرسه‌كانی‌ دیكه‌ هه‌ر‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش����تیمانی‌ كوردستانه‌‪ ،‬نامه‌وێت پارتی‌ دژی‌ وه‌ستایه‌وه‌؟‬ ‫د‪.‬نه‌جمه‌دین نه‌بو ره‌ف����زی‌ دیجله‌ی‌ كردو‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ن����د‪ :‬ناكرێت ل����ه‌و بابه‌ت‌و وتی‌ ده‌چمه‌ ریزی‌ پێش����ه‌وه‌و قبوڵی‌ ناكه‌م‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ قس����ه‌ بك����ه‌م‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌زانین الیه‌نه‌كانی‌ تر له‌ش����وێنه‌كانی‌ تر پرسانه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌كوردانی‌ پارچه‌كانی‌ ده‌زگای‌ ئه‌منی‌ بكه‌وێته‌ ژێر ده‌ستی‌ سوپا‪.‬‬ ‫چۆن ده‌نگیان هێناوه‌و جۆره‌ها به‌ڵگه‌مان تره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌ بیرو بۆچون‌و هه‌ڵوێستمان ئه‌ی‌ دواتر له‌هه‌ولێر پێش����وازی‌ له‌مالیكی‌‬ ‫له‌به‌رده‌ستدایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر هاوپه‌یمانێتی‌‌و وه‌كو ئ����ه‌وان بێت‪ ،‬ناكرێت ئه‌وان حیزبێك نه‌كراو فه‌رشی‌ سوری‌ بۆ رانه‌خرا‪ .‬پێموایه‌‬ ‫زۆر شتی‌ دیكه‌ قسه‌مان نه‌كردوه‌‪ .‬زۆرجار له‌خۆیانه‌وه‌ نزیكه‌و وه‌كو پێویست قورسایی‌ له‌و ناكۆكیه‌ی‌ له‌نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ند هه‌بو‬ ‫ك����ه‌ ده‌نگی‌ ئێم����ه‌ كه‌می‌ هێن����اوه‌ له‌به‌ر له‌رۆژئ����اوا نیه‌و ئیتر س����نوره‌كه‌ دابخه‌ن‌و كه‌ركوك‌و ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان زه‌ره‌رمه‌ندی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ بااڵی‌ میله‌ته‌كه‌مان‌و بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئێم����ه‌ش هه‌م����ان هه‌ڵوێس����تمان هه‌بێت‪ .‬س����ه‌ره‌كی‌ بون‪ ،‬چونكه‌ وه‌زاره‌ته‌كان زۆر‬ ‫درز نه‌كه‌وێته‌ نێ����وان هاوپه‌یمانێتیه‌كه‌مان راس����ته‌ یه‌كێت����ی‌ نیش����تیمانی‌ له‌پێناوی‌ دژایه‌ت����ی‌ ئیداره‌ی‌ ئه‌م ناوچانه‌یان ده‌كرد‪،‬‬ ‫ده‌نگمان نه‌كردوه‌و زۆرجار باجی‌ ئه‌وه‌مان به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش����تی‌ زۆرج����ار قوربانیمان ئه‌ی‌ دواتر دانیشتنه‌كانی‌ هه‌ولێر له‌به‌رانبه‌ر‬ ‫داوه‌‪ .‬پێموای����ه‌ الی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس����تان‌و به‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌ حیزبیه‌كانمان داوه‌‪ ،‬به‌اڵم چی‌ بو‪ ،‬ئایا ره‌ف����زی‌ دیجله‌یان كرد‪ ،‬ئایا‬ ‫رۆش����نبیران هه‌ڵوێس����ته‌كانی‌ یه‌كێت����ی‌‌و له‌پرسه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان هه‌ڵوێستمان رون‌و شتێكی‌ تیابو تایبه‌ت به‌كه‌ركوك‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ الیه‌نه‌كانی‌ دیكه‌ش ئاشكران‪ .‬ئاشكرایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ده‌وترێت هۆكارێك����ی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌وكاته‌ی‌ له‌س����ه‌ر كۆنگره‌ی‌ ناكۆكیه‌كان����ی‌ نێوان پارتی‌‌و د‪.‬نه‌جمه‌دین‪،‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب����ه‌ڕای‌ ئێوه‌‪ ،‬بۆچی‌ تائێس����تا‬ ‫بارزانی‌ وه‌كو س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و سه‌رۆكی‌ نه‌ته‌وه‌ی����ی‌ گرژیی‌ كه‌وته‌ نێ����وان پارتی‌‌و رازیبونێتی‌ به‌گرێبه‌س����تی‌ نێوان وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پارت����ی‌ هی����چ هه‌ڵوێس����تێكی‌ له‌ب����اره‌ی‌ په‌كه‌ك����ه‌‪ ،‬د‪.‬نه‌جمه‌دی����ن‌و كوڕێك����ی‌ كاك نه‌وتی‌ عێراق‌و كۆمپانیای‌ بریتش پترۆڵیۆم‬ ‫هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‌ لیس����تی‌ كه‌ركوك����ی‌ كۆس����ره‌ت چون����ه‌ قه‌ندی����ل‌و س����ه‌ردانی‌ بۆ په‌ره‌پێدانی‌ كێڵگه‌ نه‌وتیه‌كانی‌ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫په‌كه‌كه‌یان ك����رد‪ ،‬ئایا ئه‌وه‌ ته‌حه‌داكردنی‌ له‌كاتێكدا پارتی‌ دژی‌ ئه‌و گرێبه‌س����ته‌یه‌‪.‬‬ ‫كوردستانی‌ نه‌بوه‌؟‬ ‫ته‌نان����ه‌ت له‌(‪)11/6‬ی‌ ئه‌مس����اڵ پارێزگار‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬ئه‌و پرس����یاره‌ له‌خۆی‌ پارتی‌ نه‌بو؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬ناكرێت ئێمه‌ به‌پرس����ی‌ پێشوازی‌ له‌وه‌زیری‌ نه‌وتی‌ عێراق‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫بكه‌ن باش����تره‌‪ .‬هیواداربوین له‌م بابه‌ته‌دا‬ ‫پارت����ی‌ مامه‌له‌له‌گه‌ڵ ك���� ‌هس‌و الیه‌نه‌كان جێبه‌جێكاری‌ ئه‌و كۆمپانیا ‌ی كرد؟‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ هه‌بوایه‌‪.‬‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ن����د‪ :‬ناك����رێ‌ كۆمپانیایه‌ك‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌گ����ه‌ر به‌ڕاش����كاوی‌ وه‌اڵمم بكه‌ی����ن‪ ،‬ئه‌وه‌ كێش����ه‌ی‌ براده‌رانی‌ پارتیه‌‬ ‫بده‌یته‌وه‌ پێیتوایه‌ بێده‌نگی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم ئه‌گه‌ر وا بیر بكه‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌ڵوێستی‌ جه‌نابی‌ براده‌ران����ی‌ پارت����ی‌ گرێبه‌س����تیان له‌گه‌ڵ‬ ‫نیش����انه‌ی‌ رازیبونێتی‌ به‌هه‌ڵوه‌ش����انه‌وی‌ م����ام جه‌الل له‌باره‌ی‌ پرۆس����ه‌ی‌ ئاش����تی‌ نه‌كردبێ����ت ی����ان له‌الی����ه‌ن ئه‌وان����ه‌وه‌‬

‫ێ‬ ‫ناكر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیتر پارت ‌‬ ‫ی وت‬ ‫هه‌رچ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫بڵێت به‌سه‌رچاو‬

‫كاتێك له‌(‪)2003‬‬ ‫به‌ته‌نها هاتینه‌ ناو‬ ‫كه‌ركوكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ چ‬ ‫هێزێك بو هه‌ڕه‌شه‌ی‌‬ ‫ده‌كرد ده‌یوت هێزی‌‬ ‫توركیا ده‌هێنم؟‬

‫ده‌ستپێش����خه‌ری‌ نه‌كرابێ����ت‪ ،‬ئیت����ر ئه‌و‌ه‬ ‫خراپ����ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌ڕێگ����ه‌ی‌ ئه‌وانه‌وه‌‬ ‫بێت باش����ه‌‪ .‬بمانه‌وێ‌‌و نه‌مانه‌وێ‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫كه‌ركوك س����ه‌ر به‌به‌غدای����ه‌‪ ،‬ناكرێ‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫كۆمپانیای����ه‌ك ل����ه‌الی ئه‌وان����ه‌وه‌ نه‌هات‬ ‫ره‌تبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پارت����ی‌ گله‌یی‌ ئ����ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫زۆرین����ه‌ی‌ پڕۆژه‌كانی‌ كه‌رك����وك ده‌درێته‌‬ ‫كۆمپانیاكان����ی‌ نزیك له‌یه‌كێت����ی‌ نه‌وه‌كو‬ ‫كۆمپانیاكانی‌ ئه‌وان؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬بڕۆ جه‌ردێك بكه‌ بزانه‌‬ ‫چه‌ند كۆمپانیای‌ سه‌ر به‌پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان له‌م شاره‌ پڕۆژه‌یان وه‌رگرتوه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش پڕۆژه‌ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ نیشته‌جێبون‪.‬‬ ‫به‌اڵم خه‌ڵكانێك له‌م ش����اره‌ پێش����وتریش‬ ‫به‌جۆره‌ه����ا ش����ێوه‌‌و به‌كه‌یف����ی‌ خۆی����ان‬ ‫سودمه‌ند بونه‌‪ ،‬ئێس����تا كه‌ رێگری‌ له‌شته‌‬ ‫تایبه‌ته‌كانیان ده‌كرێت‪ ،‬حه‌تمه‌ن قس����ه‌ی‌‬ ‫خێ����ر‌و باش ناك����ه‌ن‪ .‬ده‌یانه‌وێت پارێزگار‬ ‫به‌جۆرێ����ك بێ����ت یه‌كێت����ی‌‌و پارتی‌ هه‌ر‬ ‫كۆمپانیایه‌كیان هێنا ئه‌وان پڕۆژه‌كان بكه‌ن‪،‬‬ ‫پارێزگار ده‌بێت به‌پێی‌ میكانیزم‌و ئالیه‌تی‌‬ ‫خۆی‌ كاربكات‪ .‬هه‌رچه‌ن����ده‌ د‪.‬نه‌جمه‌دین‬ ‫حیزبایه‌تی‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ قس����ه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكانێكه‌ كه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندیان دراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌كو به‌رپرسی‌ یه‌كه‌می‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌كه‌ركوك به‌ڕای‌ ت����ۆ د‪.‬نه‌جمه‌دین وه‌كو‬ ‫ئیداریی����ه‌ك ی����ان وه‌كو ده‌وترێ����ت وه‌كو‬ ‫كادرێكی‌ حیزبی‌ كاریكردوه‌؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ن����د‪ :‬چه‌ندانجار ئیش����مان‬ ‫هه‌بوه‌و د‪.‬نه‌جمه‌دین ره‌ف����زی‌ كردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ ئه‌وه‌م����ان به‌الوه‌ گرنگ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌المان����ه‌وه‌ گرنگ بوه‌ پارێ����زگار تاچه‌ند‬ ‫خزمه‌تی‌ خه‌ڵك ده‌كات‪ .‬راش����كاوانه‌ بڵێم‬ ‫زیاتر وه‌كو ئیدارییه‌ك‌و كه‌سێكی‌ نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫كاریكردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ده‌وترێ����ت د‪.‬نه‌جمه‌دین له‌الی‌‬ ‫ئه‌مریكیه‌كان به‌تون����دی‌ ره‌خنه‌ی‌ له‌پارتی‌‬ ‫گرتوه‌و ئه‌وه‌ش به‌وان گه‌یشتۆته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ هاوبه‌شی‌ نێوان مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس����ی‌ ه����ه‌ردوالدا ده‌مه‌قاڵ����ی‌ له‌نێوان‬ ‫دكتۆرو فازڵ میرانی‌ دروست بوه‌‪ ،‬تاچه‌ند‬ ‫راسته‌؟‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬نازانم ده‌مه‌قاڵێ‌ بوه‌ یان‬ ‫ناو ناتوانم له‌وباره‌یه‌وه‌ قس����ه‌ بكه‌م‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ ماوه‌یه‌ك����ی‌ زۆره‌ پێمانوابو براده‌رانی‌‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان له‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫كه‌س����انێك ك����ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندیی����ان دراوه‌‬ ‫دژایه‌تی‌ د‪.‬نه‌جمه‌دین ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫گه‌یشتۆته‌ ئاس����تێك قه‌ناعه‌تمان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫پارتی‌ به‌ئاشكراو به‌بێ‌ په‌رده‌‌و به‌ته‌واوه‌تی‌‬ ‫دژایه‌ت����ی‌ ئی����داره‌ی‌ ئه‌م ش����اره‌‌و یه‌كێتی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ناش����كرێ‌ ئیتر پارتی‌ هه‌رچی‌ وت‬ ‫یه‌كێتی‌ بڵێت به‌س����ه‌رچاو‪ ،‬ئێمه‌ش له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م مه‌سه‌النه‌ هه‌ڵوێستمان ده‌بێت‪ ،‬مانای‌‬ ‫وانیه‌ هه‌رچی‌ پارتی‌ پێی‌ باش بو یه‌كڕیزیه‌و‬ ‫هه‌رچی‌ ئه‌وان نه‌یانویست یه‌كڕیزی‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌پێ����ی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ راگه‌یاندنی‌ ئه‌نجامی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪،‬‬ ‫له‌ڕێگ����ه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ ته‌له‌فۆنی نێوان‬ ‫نه‌وشیروان مس����ته‌فا له‌گه‌ڵ د‪.‬نه‌جمه‌دین‪،‬‬ ‫پێش����نیاری‌ بۆ یه‌كێتی‌ كردوه‌ هه‌ماهه‌نگی‌‬ ‫نێوانیان زۆر بكه‌ن تا ئاستی‌ تێكه‌اڵوكردنی‌‬ ‫لیسته‌كان‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ببنه‌ لیستی‌ زۆرینه‌و‬ ‫ب����ۆ پێكهێنان����ی‌ حكوم����ه‌ت پارت����ی‌ رو‬ ‫له‌ئێوه‌و گۆڕان بكات‪ ،‬نه‌ك وه‌كو ئێس����تا‬ ‫هه‌م����و الیه‌نه‌كان بچن����ه‌ الی‌ پارتی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌ ئ����ه‌و داوایه‌ی‌‬ ‫ره‌تكردۆته‌وه‌؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ن����د‪ :‬له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و بابه‌ته‌‬ ‫هیچ لێدوانێك ناده‌م‪ .‬ب����ه‌اڵم ئێمه‌ پێمان‬ ‫باش����بو‌ه په‌یوه‌ندییه‌كانمان له‌گه‌ڵ گۆڕان‬ ‫زۆرباش بێ‌‌و له‌س����ه‌ر حس����ابی‌ پارتی‌ نا‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیش����مان له‌گه‌ڵ پارتی‌ باش‬ ‫بێ‌ به‌اڵم له‌سه‌ر حس����ابی‌ گۆڕان نا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێمان باش بوه‌ حكومه‌تێك دروس����ت بێ‌‬ ‫هه‌مو الیه‌ك به‌شداری‌ تێدابكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌كه‌رك����وك په‌یوه‌ندییه‌كانتان‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕان له‌چ ئاستێكدایه‌؟‬ ‫ئاس����ۆ مامه‌ند‪ :‬باشه‌‌و باشیش بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نازانم بۆچی‌ كشانه‌وه‌ له‌لیستی‌ كه‌ركوكی‌‬ ‫كوردس����تانی‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ به‌ته‌نها لیستی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ نه‌ب����و‪ .‬به‌هی����وا بوین ئ����ه‌وان‌و‬ ‫الیه‌نه‌كانی‌ تریش له‌و لیسته‌ نه‌كشێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬چ����اوه‌ڕوان ده‌كرێ����ت‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانت����ان له‌گ����ه‌ڵ پارتی‌ به‌ره‌و‬ ‫ئاسایبونه‌وه‌ یان گرژی‌ زیاتر بچێت؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ن���د‪ :‬ئێم���ه‌ نی���ن ك���ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان گرژ ده‌كه‌ین‌و ش���ه‌ڕی‌‬ ‫میدیایی‌ ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬هیوادارین یه‌كڕیزی‌‬ ‫ماڵی‌ ك���ورد بپارێزی���ن‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ���ه‌وان هه‌ر دژایه‌ت���ی‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫كه‌رك���وك‌و یه‌كێت���ی‌ نیش���تیمانی‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ش ه���ه‌روا بێده‌نگ نابین‌و‬ ‫هه‌ڵوێستمان به‌رانبه‌ر موسڵ‌و هه‌ولێرو‬ ‫دهۆك ده‌بێت‌و ناكرێ‌ هه‌مو شتێك هه‌ر‬ ‫به‌قسه‌ی‌ ئه‌وان بێت‪.‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫ڤتفۆگڵ‌و مانای ستەمی خۆرهەاڵتی‬

‫ستەمی خۆرهەاڵتی‌و ستەمی خۆرئاوایی «فاشیزم‌وەک سنتێز»‬ ‫له‌ڕەخنەی خوێندنەوەکانی پێشتردا بۆ کۆمەڵگای خۆرهەاڵتی‬ ‫کارل ئەوگۆست ڤتفۆگڵ‪ ،‬مستەفا حیجازی‪ ،‬داریوشی شایگان‌وەک نمونە‬ ‫«بەشی یەکەم»‬ ‫بەر له‌ڤتفۆگڵ‪ .‬خۆرهەاڵت‬ ‫الی مۆنتسیکۆ‌و مارکس‬ ‫له‌زنجی���رە‌وتارەکان���ی پێش���وومدا‬ ‫دەربارەی فاشیزمی خۆرهەاڵتی‪ ،‬باسم‬ ‫له‌ڕۆڵی مۆدێرنە کرد‪ ،‬له‌س���ەرهەڵدان‌و‬ ‫ژێرخانسازیی بۆ ئەمجۆرە توندوتیژییەی‬ ‫ک���ە ئێس���تا له‌گۆڕێی���ە‪ ،‬ت���ەواوی‬ ‫تێزەکانیش لەس���ەر جیاکردنەوەیەکی‬ ‫ڕادیکالی هەردوو چەمکی «مۆدێرنە»‌و‬ ‫«تازەگ���ەری» بەندب���وو‪ .‬به‌کەمێک‬ ‫درێ���ژی لەس���ەر ڕۆڵ���ی تەکنۆلۆژیا‌و‬ ‫ماش���ێنی مۆدێ���رن له‌تێکش���کاندنی‬ ‫بونیادی دونیای کالس���یکدا ‌وەستام‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت له‌تێکدانیاندا ب���ۆ فۆرمی‬ ‫دەوڵەت‪ ،‬له‌فۆرمی کالس���یکییەوە بۆ‬ ‫فۆرمی دەوڵەتی ماشێندار‌و کاریگەرییە‬ ‫قووڵەکانی لەسەر داڕشتن‌و گەورەبوونی‬ ‫«ئەگەر‌و پۆتێنسیالیەتی فاشیستی»‬ ‫ل���ەم کۆمەڵگایانەدا‪ .‬ئەوەی لەو دەیان‬ ‫‌وتارەی پێش���وودا کارم لەس���ەر کرد‌و‬ ‫ئاماژەم پێدا‪ ،‬ڕاوەس���تان بوو له‌ئاست‬ ‫کاریگەری���ی هاتنی مۆدێرنە به‌ڕووکارە‬ ‫خۆرئاواییەکەی���دا بۆ دونی���ای ئێمە‪.‬‬ ‫قسەبوو له‌بەرەنجامەکانی ئەو تێکچوونە‬ ‫قووڵ���ە‪ ،‬ئەو بومەل���ەرزە گەورەیە کە‬ ‫زانست‌و تەکنۆلۆژیای خۆرئاوا له‌دونیای‬ ‫ئێم���ەدا س���ەوزی دەکات‌و له‌ڕێگایەوە‬ ‫ستراکتوری دەسەاڵت‪ ،‬س���تراکتوریی‬ ‫ش���وێن‪ ،‬بونی���ادی شوناس���ەکان‬ ‫دەگۆڕێ���ن‪ .‬هەم���وو ئەو بەش���انەش‬ ‫تەنیا پێکۆڵکاری بوون بۆ قس���ەکردن‬ ‫لەسەر چەمکی «جەستەی سیاسی»‬ ‫له‌خۆره���ەاڵت‌و کاریگ���ەری چەمک���ی‬ ‫«جەس���تەی یەکانگی���ر‌و پێرفێکت»‬ ‫به‌مانا الکانییەکەی لەسەر سەرهەڵدانی‬ ‫فاشیزم‪ ،‬کە له‌بەشەکانی داهاتوودا دێمە‬ ‫س���ەری‪ .‬بەاڵم بەر لەوەی لەم کارەدا‬ ‫هەنگاوێکی دی بڕۆمە پێشێ‪ ،‬ئیشێکی‬ ‫گەورەت���ر هەیە دەبێت بکرێت‪ ،‬ئەویش‬ ‫تێڕوانین���ە له‌خۆره���ەالت خۆی‪‌،‬وات���ە‬ ‫پش���کنینی کولت���ووری توندوتیژی���ی‬ ‫له‌خۆرهەاڵت‌و پێشینەکانی‪ ،‬ئیشکردن‬ ‫بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییە تیورییەی‬ ‫کە لەالی پۆزێتیڤیست‌و کۆمۆنیستەکان‬ ‫به‌ڕوون���ی دەبینرێت‪ ،‬کاتێک هیچ کات‬ ‫به‌ش���ێوەیەکی جیدی ڕووبەڕووی ئەو‬ ‫پرسیارە نابنەوە‪ :‬توندوتیژیی له‌مێژووی‬ ‫خۆرهەاڵتدا له‌کوێوە دێت؟‪ .‬غیابی ئەم‬ ‫پرس���یارە‌و خۆدزینەوەی بەردەوامیش‬ ‫لێی شتێکی سەیر نییە‪ ،‬بۆ‌وەاڵمی‌وەها‬ ‫پرس���یارێک م���رۆڤ ناتوانێ���ت بەس‬ ‫به‌مۆدێل���ی چەمک���ی «دەوڵەت���ی‬ ‫نەوتی»‪« ،‬ئایدۆلۆژیای ئیس�ل�امی»‪،‬‬ ‫«حوکم���ی عەش���یرە‌و بنەماڵ���ە»‌و‬ ‫«بوونی ڕۆش���نبیریی نامەسئول» ‪...‬‬ ‫هتد‪ ،‬کاربکات‪ ،‬ک���ە هەندێک چەمکی‬ ‫س���واوی ناو ڕۆژنامەگەریی سیاسین‪،‬‬ ‫دواتریش بیەوێت به‌قیڕەقیڕی مندااڵنە‌و‬ ‫دەن���گ بەرزکردن���ەوە هەڵەی فیکری‌و‬ ‫دەستکورتی عەقڵی خۆی بشارێتەوە‪.‬‬ ‫پرس���یارەکە له‌ڕووە س���ەرەتاییەکەیدا‬ ‫ئەوەیە‪ :‬ئایا سروشتی سیستم‌و لکەکان‌و‬ ‫دەرکەوتەکان���ی ن���اوی بەچی بپێوین‪،‬‬ ‫به‌دروش���م‌و هوتاف‌و ئایدۆلۆژیاکان کە‬ ‫له‌هەناویدا هاتوونە قس���ە‪ ،‬یان به‌بڕی‬ ‫ئەو ئەگ���ەرە توندوتیژانەی له‌هەناوی‬ ‫خۆیدا شاردۆێتییەوە؟‪.‬‬ ‫مۆدێرن���ەی خۆرئاوای���ی ڕۆڵێک���ی‬ ‫گ���ەورە له‌بەگەڕخس���تنەوەی ئامێرە‬ ‫توندوتیژەکانی خۆرهەاڵتدا دەگێڕێت‪،‬‬ ‫کاریگەرییەکی چارەنوسس���ازی لەسەر‬ ‫دەرکەوتن���ی بناغەکان���ی فاش���یزمی‬ ‫خۆرهەاڵت���ی هەیە‪ ،‬ب���ەاڵم ئەمە بەو‬ ‫مانایە نییە کە فاش���یزمی خۆرهەاڵتی‬ ‫هەم���وو کولت���وور‌و توندوتیژی���ی‬ ‫خۆی تەنی���ا له‌ماش���ێن‌و ئامێرەکانی‬ ‫مۆدێرنەوە‌وەرگرت���ووە‪ ،‬یان دڕندەیەکە‬ ‫تەنیا تەکنۆلۆژیا‌و خۆرئاوا ناردویانەتە‬ ‫دونی���ای ئێم���ە‪ ،‬تەفس���یری‌وەها‬ ‫نیوەناچ���ڵ‌و کورتبی���ن دەردەچێ���ت‪.‬‬ ‫فاشیزم له‌خۆرهەاڵتدا ساتێکی سنتێز‬ ‫ئاس���ایە له‌مێژووی س���تەمدا‪ ،‬ساتێکە‬ ‫تێی���دا دوو فۆرمی ئیس���تیبداد بەیەک‬ ‫دەگەن‪ ،‬تێکەڵدەب���ن‪ ،‬یەک ئەزموونی‬ ‫خۆی دەدات بەوی دی‪ ،‬یەک سیستمی‬

‫چاودێ���ری‌و کۆنترۆلی خ���ۆی دەخاتە‬ ‫خزمەت ئەویترەوە‪ .‬گەر بڕوانین‪ ،‬ستەمی‬ ‫خۆرهەاڵتی‌و خۆرئاوایی له‌زۆر ڕووکاری‬ ‫بنەڕەتیان���دا جیاواز دیارن‪ .‬س���تەمی‬ ‫خۆرهەاڵتی‪ ،‬س���تەمێکە له‌سەردەمانی‬ ‫بەر له‌لەدایکبوونی زانس���تی مۆدێرندا‬ ‫ش���ێوەی خ���ۆی‌ وەرگرتووە‪ ،‬لەس���ەر‬ ‫توندوتیژی���ی بین���راو‌و راس���تەوخۆ‬ ‫کاردەکات‪ ،‬ئایدۆلۆژیاکەی ڕیش���ەیەکی‬ ‫دین���ی هەیە‪ ،‬له‌فۆرمی دەس���ەاڵتێکی‬ ‫س���وڵتانی‌و پاش���اییدا گ���ەورە بووە‪،‬‬ ‫کۆنت���رۆڵ تێیدا پت���ر له‌ڕێگای‌ویژدانی‬ ‫مەزهەب���ی مرۆڤەکانەوەی���ە‪ .‬ئەمجۆرە‬ ‫له‌س���تەم‪ ،‬کە شەریعەت تێیدا ڕۆڵێکی‬ ‫س���ەنتراڵ دەبینی‪ ،‬به‌ن���اوی خوداوە‬ ‫کۆنترۆڵ���دەکات‪ ،‬چاودێ���ری یەکەم‌و‬ ‫چاوی سەرەکی‪ ،‬نیگایەکی غەیبییە کە‬ ‫به‌ناوییەوە پادشاکان‌و فەرمانڕەواکان‪،‬‬ ‫حوکمدەک���ەن‪ .‬س���تەمی خۆره���ەاڵت‬ ‫ت���ا ئەم���ڕۆ له‌زۆرب���ەی مۆدێلەکان���ی‬ ‫سیس���تمێکی‬ ‫خوێندن���ەوەدا‌وەک‬ ‫چاوەدێ���ر‌و کۆنترۆڵی ناوەکی س���ەیر‬

‫ستەمی خۆرهەاڵتی‬ ‫ستەمێکە له‌سەردەمانی‬ ‫بەر له‌لەدایکبوونی‬ ‫زانستی مۆدێرندا‬ ‫شێوەی خۆ ‌ی‬ ‫وەرگرتووە‪ ،‬لەسەر‬ ‫توندوتیژیی بینراو‌و‬ ‫راستەوخۆ کاردەکات‬ ‫ئایدۆلۆژیاکەی‬ ‫ڕیشەیەکی دینی‬ ‫هەیە‪ ،‬له‌فۆرمی‬ ‫دەسەاڵتێکی سوڵتانی‌و‬ ‫پاشاییدا گەورە‬ ‫بووە‪ ،‬کۆنترۆڵ تێیدا‬ ‫پتر له‌ڕێگای‌ویژدانی‬ ‫مەزهەبی مرۆڤەکانەوەیە‬ ‫نەکراوە‪ ،‬س���تەمێک کە‌وەک س���تەمی‬ ‫خۆرئاوای���ی لەس���ەر ناواخنکردن���ی‬ ‫س���وڵتان ب���ۆ ن���اوەوەی مرۆڤ���ەکان‬ ‫ئیشدەکات‪ .‬بەاڵم سیستمی دیسپۆت‌و‬ ‫ستەمی خۆرهەالتی هیچ کات به‌قووڵی‬ ‫پشکنینی بۆ نەکراوە‪ .‬لێرەدا له‌‌هەندێک‬ ‫هەوڵی خوێندنەوەی سیستمی سیاسی‌و‬ ‫کولتوریی‌و س���ایکۆلۆژیی خۆرهەاڵتی‪،‬‬ ‫یان دەرەخۆرئاوای���ی دەڕوانم‪ ،‬به‌مانا‬ ‫بەر لەوەی تەواو سەرنج‌و بۆچوونەکانی‬ ‫خ���ۆم لەس���ەر پەیوەن���دی س���تەمی‬ ‫خۆرهەاڵتی‌و خۆرئاوایی دابڕێژم‪ ،‬دەبێتە‬ ‫شتێک له‌ئاڕاستە گشتییەکان‌و هەندێک‬ ‫خوێندن���ەوە ب���ۆ دۆخ���ی کولتووری‌و‬ ‫ئابووریی خۆرهەاڵت بخەمە بەر دیدەی‬ ‫خوێنەر‌و کەم تا زۆر‌و بەپێی پێویست‬ ‫ڕەخنەیان بکەم‪.‬‬ ‫گرنگتری���ن کاراکتەرێ���ک له‌نی���وەی‬ ‫دووەمی سەدەی بیس���تدا‌و له‌خۆرئاوا‬ ‫لەسەر چەمکی «دیسپۆتی خۆرهەاڵتی»‬ ‫کاریکردبێ���ت «کارل ئەوگۆس���ت‬ ‫ڤتفۆگڵ» ـە‪ .‬ڤتفۆگڵ کارەکانی له‌ژێر‬ ‫کاریگەرییەکی قووڵی جەنگی س���اردا‬ ‫نوس���یوە‪ ،‬بڕوای هەرە س���ەرەکی ئەو‬ ‫ئەوەبوو کە باڵوبوون���ەوەی کۆمۆنیزم‬ ‫له‌دەرەوەی خۆرئ���اوا‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫بوونی پەیوەندییەک‌و ڕیشەیەکی قووڵ‬ ‫له‌نێ���وان خودی کۆمۆنی���زم‌و چەمکی‬ ‫ستەمی خۆرهەاڵتیدا‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬


‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫ئێران ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر ره‌وان ‌هی‌ سلێمانی‌ ده‌كات‌و‬ ‫یه‌كێتیش به‌چه‌ك وه‌اڵمیده‌داته‌وه‌‬ ‫ ‬

‫كاتێك پرسیار ‌ی‬ ‫له‌باره‌ی‌ قاچاغچێتی‌‬ ‫لێكرا له‌سنوره‌كانه‌وه‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌دا كه‌ چه‌ك‬ ‫له‌سلێمانیه‌وه‌ به‌قاچاغ‬ ‫ده‌برێت بۆ ناوچه‌‬ ‫كوردنشینه‌كانی‌ ئێران‬ ‫ناوبراو وتی‌‪" ،‬ئێمه‌‬ ‫نامانه‌وێت رێگه‌ له‌و‬ ‫قاچاغچێتیه‌ بگرین"‬

‫له‌س����نوره‌كانیه‌وه‌ ره‌وان����ه‌ی‌ ئێ����ران‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌ی����ه‌ ك����ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئێران چاوپۆشی‌ ده‌كات له‌وه‌ی‌‬ ‫دیپلۆماتكاره‌ ئه‌مریكیه‌كانه‌وه‌ نوسراوه‌و‬ ‫ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان به‌شێوه‌ی‌ قاچاغ‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واشنتۆن‬ ‫له‌خاكه‌كه‌یه‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫ك����راوه‌‪ ،‬مێژوه‌ك����ه‌ی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ده‌كرێت‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا وه‌ك‬ ‫ساڵی‌ ‪ ،2007‬كاتێك له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌ك‪ ،‬یه‌كێتی‌ رێگه‌ده‌دات‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانی‌ س����كرتێری‌ گش����تیی‌‬ ‫به‌قاچاغبردنی‌ چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬رایگه‌یان����دوه‌‪" ،‬ئێران به‌هه‌ر‬ ‫له‌سلێمانیه‌وه‌ بۆ ناوچه‌ كوردیه‌كانی‌‬ ‫شێوه‌یه‌ك بێت له‌رێگه‌ی‌ سنوره‌كانه‌وه‌‬ ‫ئێران‪.‬‬ ‫ماده‌ی‌ هۆش����به‌ر ره‌وانه‌ی‌ پارێزگای‌‬ ‫به‌پێ����ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك����ی‌ نهێن����ی‌‪ ،‬سلێمانی‌ ده‌كات‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی‌ هاندانی‌‬ ‫ك����ه‌ پێگ����ه‌ی‌ ره‌س����می‌ ویكیلیك����س گه‌نجانی‌ كوردی‌ بێ����كار تا په‌ناببه‌نه‌‬ ‫باڵویكردوه‌ته‌وه‌و وێنه‌یه‌كی‌ ده‌س����ت به‌ر به‌كارهێنانی‌ ئه‌و مادانه‌"‪.‬‬ ‫له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌شدا باڤێڵ تاڵه‌بانی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌ كه‌وت����وه‌‪ ،‬ئێ����ران له‌رێگه‌ی‌‬ ‫ره‌وانه‌كردنی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌ بۆ كوڕه‌ گه‌وره‌ی‌ تاڵه‌بان����ی‌ ئاماده‌بوه‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬فشاری‌ خستوه‌ته‌ به‌هه‌مانشێوه‌ جه‌ختی‌ له‌سه‌ر وته‌كانی‌‬ ‫س����ه‌ر ئیداره‌ی‌ پارێزگای‌ س����لێمانی‌‌و باوكی‌ كردوه‌ت����ه‌وه‌و وتویه‌تی‌‪" ،‬ئه‌وه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش����دا یه‌كێتی‌ چاوپۆش����ی‌ س����تراتیژی‌ ئێرانیه‌كانه‌ ب����ۆ تێكدانی‌‬ ‫ك����ردوه‌ ل����ه‌و چ����ه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نیه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان"‪.‬‬

‫له‌ب���اره‌ی‌ به‌قاچاغبردن���ی‌ چ���ه‌ك له‌ته‌قاندن���ه‌وه‌ی‌ باره‌گاكان���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌سلێمانیه‌وه‌ بۆ ناوچه‌ كوردنشینه‌كانی‌ له‌س���اڵی‌ ‪ ،2004‬راده‌ستی‌ به‌رپرسان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران‪ ،‬تاڵه‌بان���ی‌ رایگه‌یاندوه‌‪" ،‬ئێمه‌ ئیداره‌ی‌ س���لێمانی‌ بكاته‌وه‌‪ .‬تاڵه‌بانی‌‬ ‫نامانه‌وێ���ت رێگ���ه‌ ل���ه‌و قاچاغچێتیه‌ باس���ی‌ له‌وه‌ش كرد كه‌ ئ���ه‌و نایه‌وێت‬ ‫بگری���ن‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ كوردانی‌ ئێران رێگه‌ له‌به‌قاچاغبردن���ی‌ چه‌ك بگرێت‬ ‫پێویستیان به‌چه‌كه‌"‪.‬‬ ‫له‌س���لێمانیه‌وه‌ بۆ ئێران‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا‪ ،‬كوردانی‌ ئێران پێویستیان به‌چه‌كه‌‪.‬‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ به‌تیم���ی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌مری���كای‌ راگه‌یاندوه‌ كه‌ "ئێرانیه‌كان تاڵه‌بانی‌ له‌گه‌ڵ راوێژكارانی‌ ئه‌منیی‌‬ ‫ئێران كۆده‌بێته‌وه‌‬ ‫‪ 3‬ئه‌ندام���ی‌ رێكخ���راوی‌ تیرۆیس���تی‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك���دا له‌گ���ه‌ڵ تیم���ی‌‬ ‫ئه‌نس���ار س���وننه‌یان زیندانیكردوه‌ كه‌‬ ‫به‌رپرسن له‌ته‌قینه‌وه‌كانی‌ ساڵی‌ ‪ 2004‬ئاوه‌دانكردن���ه‌وه‌ی‌ هه‌رێم���ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌هه‌ولێر‌و به‌هۆیه‌وه‌ چه‌ند به‌رپرسێكی‌ له‌باره‌گای‌ سه‌ره‌كی‌ یه‌كێتی‌ له‌سلێمانی‌‬ ‫ل���ه‌رۆژی‌ ‪11‬ی‌ كانونی‌ یه‌كه‌می‌ ‪،2007‬‬ ‫بااڵی‌ یه‌كێتی‌ كوژران"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كانی‌ ناو به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ عێ���راق ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌‬ ‫ناوه‌رۆكی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ تایبه‌ت بوه‌ ته‌ئكیدی‌ له‌و راپۆرت���ه‌ رۆژنامه‌وانیانه‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ی‌ بریتی بوه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ ئێران ئه‌و كرده‌وه‌ كه‌ رۆژێك پێش���تر له‌سلێمانی‌‬ ‫‪ 3‬ئه‌ندامه‌ی‌ ئه‌نس���ار سوننه‌ راده‌ستی‌ چاویكه‌وت���وه‌ به‌وه‌فدێك���ی‌ ئێ���ران‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئیداره‌ی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ جێگ���ری‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫بكاته‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا یه‌كێتی‌ مانگانه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫ب���ڕی‌ ‪ 1.2‬ملی���ۆن لیتر س���وته‌مه‌نی‌ ئێران‪( .‬تاڵه‌بانی‌ راپۆرتێكی‌ خسته‌ڕو‬ ‫له‌ئێرانه‌وه‌ هاورده‌ی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ له‌ب���اره‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ك���ه‌ی‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫به‌رپرس���انی‌ ئێران ك���ه‌ تێیدا هه‌ردوال‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫چۆنیه‌ت���ی‌ پته‌وكردن���ی‌ په‌یوه‌ندی���ه‌‬ ‫ده‌ق���ی‌ به‌ڵگه‌نام���ه‌ نهێنیه‌ك���ه‌ی‌ سیاس���یی‌‌و ئابوریه‌كانی‌ نێوان ئێران‌و‬ ‫عێراقی���ان تاوتوێك���ردوه‌و تاڵه‌بان���ی‌‬ ‫ویكیلیكس‬ ‫هیوای خواس���توه‌ ئێران رۆڵی‌ هه‌بێت‬ ‫له‌به‌ره‌وپێشبردنی‌ عێراقدا)‪.‬‬ ‫ئای‌‪ :‬دی‌‪07BAGHDAD161 :‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌ به‌تیم���ی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫باب���ه‌ت‪ :‬س���ه‌رۆكی‌ عێ���راق چاوی‌‬ ‫ده‌كه‌وێت به‌راوێژكارانی‌ ئه‌منیی‌ ئێران ئه‌مریكای‌ راگه‌یان���دوه‌‪ ،‬ئێرانیه‌كان ‪3‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان���ه‌ی‌ ئه‌مریكا ئه‌ندامی‌ رێكخراوی‌ تیرۆیستی‌ ئه‌نسار‬ ‫س���وننه‌یان زیندانیكردوه‌ كه‌ به‌رپرسن‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫به‌روار‪16 :‬ی‌ كانونی‌ دوه‌می‌ ‪ 2007‬له‌ته‌قینه‌وه‌كانی‌ ساڵی‌ ‪ 2004‬له‌هه‌ولێر‌و‬ ‫به‌هۆی���ه‌وه‌ چه‌ند به‌رپرس���ێكی‌ بااڵی‌‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ كوژران‪ .‬تاڵه‌بانی‌ وتی‌‪ ،‬به‌رپرسه‌‬ ‫ئێرانیه‌كان په‌یمانیاندا ئه‌و سێ‌ كه‌سه‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‌و سكرتێری‌ راده‌ستی‌ به‌رپرسانی‌ ئیداره‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‪ ،‬جه‌الل بكه‌ن���ه‌وه‌ له‌م���اوه‌ی‌ چه‌ن���د رۆژێكدا‌و‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ به‌تیم���ی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌ به‌ڵێنیان���دا به‌رده‌وامبن له‌لێكۆڵینه‌وه‌و‬ ‫هه‌رێم���ی‌ ئه‌مری���كا له‌هه‌ولێ���ری‌ ده‌س���تگیركردنی‌ ئه‌ندامانی‌ ئه‌نس���ار‬ ‫راگه‌یان���دوه‌‪ ،‬رێككه‌وتنێك���ی‌ له‌گه‌ڵ س���وننه‌‪ .‬تاڵه‌بانی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌‬ ‫وه‌فدێكی‌ به‌رپرس���انی‌ ئه‌منیی‌ ئێران ئه‌نسار سوننه‌ هیچ ئاماده‌ییه‌كیان نیه‌‬ ‫ئه‌نجامداوه‌ بۆ هاورده‌كردنی‌ سوته‌مه‌نی‌ له‌ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌ یه‌كێتی‌ له‌سلێمانی‌‪.‬‬ ‫له‌ئێران‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا ئێران ‪ 3‬ئه‌ندامی‌ (تێبین���ی‌‪ :‬رۆژی‌ ‪7‬ی‌ هه‌م���ان مانگ‪،‬‬ ‫ئه‌نسار س���وننه‌ كه‌ ده‌ستیان هه‌بوه‌ جێگری‌ پارێزگاری‌ س���لێمانی‌‪ ،‬جوتیار‬

‫نوری‌ به‌رێكخ���ه‌ری‌ هه‌رێمی‌ ئه‌مریكای‌‬ ‫راگه‌یان���دوه‌ ك���ه‌ ئه‌ندامانی‌ ئه‌نس���ار‬ ‫سوننه‌ له‌سلێمانی‌ بونیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێس���تادا توانای‌ دروستكردنی‌ هیچ‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی‌ ئه‌منییان نیه‌)‪.‬‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ وتی‌‪ ،‬رێككه‌وتنێك له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌فده‌ك���ه‌ی‌ ئێراندا ئه‌نجام���دراوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ل���ه‌م زس���تانه‌دا مانگانه‌ بڕی‌‬ ‫‪ 1.2‬ملیۆن لیتر سوته‌مه‌نی‌ له‌ئێرانه‌وه‌‬ ‫هاورده‌ی‌ پارێزگای‌ س���لێمانی‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫(تێبینی‌‪ :‬به‌رپرس���ێكی‌ یه‌كێتی‌ باسی‌‬ ‫له‌وه‌ كردوه‌ كه‌ پێویسته‌ یه‌كێتی‌ خۆی‌‬ ‫به‌دوربگرێ���ت له‌و هه‌ڵمه‌ت���ه‌ ئه‌منیه‌ی‌‬ ‫رۆژی‌ ‪11‬ی‌ كانون���ی‌ دوه‌م له‌الی���ه‌ن‬ ‫هێزه‌كانی‌ هاوپه‌یمانانه‌وه‌ كرایه‌س���ه‌ر‬ ‫باره‌گای‌ ئێران له‌هه‌ولێر‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ بۆ‬ ‫پاراستنی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ سوته‌مه‌نیه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران هه‌یانه‌)‪.‬‬ ‫ی سنوره‌كانی‌‬ ‫قاچاغچێتی‌ له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ئێرانه‌وه‌‬ ‫كاتێك پرسیاری‌ له‌باره‌ی‌ قاچاغچێتی‌‬ ‫لێكرا له‌سنوره‌كانه‌وه‌‪ ،‬تاڵه‌بانی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌دا كه‌ چه‌ك له‌سلێمانیه‌وه‌ به‌قاچاغ‬ ‫ده‌برێت ب���ۆ ناوچه‌ كوردنش���ینه‌كانی‌‬ ‫ئێران‪ .‬ناوب���راو وتی‌‪" ،‬ئێمه‌ نامانه‌وێت‬ ‫رێگ���ه‌ ل���ه‌و قاچاغچێتی���ه‌ بگری���ن‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كوردانی‌ ئێران پێویستیان‬ ‫به‌چه‌كه‌"‪ .‬باڤێ���ڵ تاڵه‌بانی‌‪ ،‬كه‌ كوڕی‌‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌‌و به‌رپرس���ێكی‌ ده‌زگای‌‬ ‫دژه‌تیرۆره‌‪ ،‬ئام���اده‌ی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ بو‬ ‫باسی‌ له‌وه‌ كرد كه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 7.62‬ملم‬ ‫ته‌قه‌مه‌نی‌‌و چه‌ك له‌ئێرانه‌وه‌ هاورده‌ی‌‬ ‫س���لێمانی‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ی‌‬ ‫زۆری‌ قاچاغچێتی‌ چه‌ك به‌ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫پێچه‌وانه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌شدا كه‌ ئێران به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ سنوره‌كانه‌وه‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ پارێزگای‌ س���لێمانی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ هاندانی‌ گه‌نجانی‌ كوردی‌‬ ‫بێكار تا په‌ناببه‌نه‌ ب���ه‌ر به‌كارهێنانی‌‬ ‫ئه‌و مادان���ه‌‪ .‬باڤێڵ‪-‬یش ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌‬ ‫كرد كه‌ ئه‌وه‌ ستراتیژی‌ ئێرانیه‌كانه‌ بۆ‬ ‫تێكدانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬

‫په‌كه‌كه‌ له‌سه‌ر جیابونه‌و‌هی‌ بڕیار گابار دێته‌ده‌نگ‬

‫"ئاڵۆزبونی په‌یوه‌ندی ئه‌ردۆغان‌و گوله‌ن‪ ،‬كاریگه‌ری‌ زۆری له‌سه‌ر باشوری كوردستان ده‌بێت"‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‌‬

‫به‌رپرسێكی‌ بااڵی‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و هه‌ڵمه‌ته‌ی‌ ئێستا‬ ‫له‌توركیا له‌دژی‌ گه‌نده‌ڵی‌ به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬كاریگه‌ری‌ زۆری له‌سه‌ر‬ ‫باشوری كوردستان ده‌بێت‌و به‌شێكی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ناكۆكی‌ نێوان گروپی‌‬ ‫گوله‌ن‌و ئه‌ردۆگان هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫پرسی‌ كورد‪ ،‬له‌باره‌ی‌ جیابونه‌وه‌ی‌‬ ‫بڕیار گاباریش‪ ،‬ده‌ڵێت " گه‌وره‌یی‌و‬ ‫كه‌سایه‌تی هه‌ركه‌سێك به‌هۆی‬ ‫حزب‌و گه‌له‌وه‌یه‌‪ ،‬كاتێك ئیلتیزامات‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌حزبه‌وه‌ نه‌ما ئه‌و هێزو‬ ‫گه‌وره‌ییه‌ی‌ نامێنێت"‪.‬‬ ‫له‌یه‌ك���ه‌م چاوپێكه‌وتنی رۆژنامه‌وانیدا‬ ‫دوای ده‌س���تبه‌كاربونی‪ ،‬به‌رپرسی نوێی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردستان (په‌كه‌كه‌)‪ ،‬ده‌م هات عه‌گید‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی ئاڵۆزیه‌كانی توركیاو پرۆسه‌ی‬ ‫ئاش���تی‌و پرس���ی كورد ل���ه‌و ‌واڵته‌دا‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬دروس���تبونی ئه‌م‬ ‫دۆخ���ه‌ له‌توركی���ادا كاریگ���ه‌ری زۆری‬ ‫له‌سه‌ر پرس���ی كورد هه‌یه‌ له‌و‌واڵته‌دا‪.‬‬ ‫پرس���ی كورد یه‌كێك���ه‌ له‌هۆكاره‌كانی‬ ‫ئ���ه‌م ئاڵۆزی���ه‌ی نێوانی���ان‌و چۆنیه‌تی‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنه‌ له‌گه‌ڵ چاره‌س���ه‌ری پرسی‬ ‫كورد‪ ،‬به‌دوای ئه‌وه‌ش كێشه‌كانیان زیاتر‬ ‫له‌ سه‌ر ده‌سه‌اڵت‌و ئابوریه‌"‪.‬‬ ‫ده‌م ه���ات جه‌ختی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫ك���رده‌وه‌ ك���ه‌ رێكه‌وتنێ���ك له‌نێ���وان‬ ‫جه‌ماعه‌ت���ی گول���ه‌ن‌و ئ���ه‌ردۆگان دژی‬ ‫كورد هه‌بو بۆ چاره‌سه‌رنه‌كردنی پرسی‬ ‫كورد‪ ،‬به‌اڵم ئێستا به‌هۆی ملمالنێكانیان‬ ‫ئه‌و رێكه‌وتنه‌ تێكچوه‌‪ .‬ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌ ئه‌وه‌ش���ی رونك���رده‌وه‌ ك���ه‌‬

‫ ‬

‫دروستبونی ئه‌م دۆخه‌‬ ‫له‌توركیادا كاریگه‌ری‬ ‫زۆری له‌سه‌ر پرسی‬ ‫كورد هه‌یه‌ له‌و‌واڵته‌دا‪.‬‬ ‫پرسی كورد یه‌كێكه‌‬ ‫له‌هۆكاره‌كانی ئه‌م‬ ‫ئاڵۆزیه‌ی نێوانیان‌و‬ ‫چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌كردنه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ چاره‌سه‌ری‬ ‫پرسی كورد‬ ‫پێش���تر عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن به‌ئه‌ردۆغانی‬ ‫راگه‌یاندبو كه‌ "ئه‌گه‌ر زو پرس���ی كورد‬ ‫چاره‌سه‌رنه‌كه‌یت‪ ،‬ئه‌وه‌ چاره‌نوست‌وه‌ك‬ ‫تورگ���ۆت ئۆزال‌و نه‌جمه‌دی���ن ئه‌ربه‌كان‬ ‫لێدێت‪‌ ،‬واته‌ یان ده‌س���گیرتده‌كه‌ن یان‬ ‫تیرۆر ده‌كرێیت‪ .‬بۆیه‌ ئێس���تاش ئه‌گه‌ر‬ ‫چاره‌سه‌ری پرسی كورد نه‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ری‬ ‫هه‌یه‌ له‌و ش���ه‌ڕو ملمالنێیه‌ی كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫گوله‌ن له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت هه‌یه‌تی‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫ناوبراو بڕوخێت‪.‬‬ ‫ده‌م هات باسی له‌وه‌شكرد به‌الی ئێمه‌‬ ‫ئه‌وه‌ نیه‌ كه‌ بڵێین گوله‌ن باش���تره‌ یان‬ ‫ئه‌ردۆغان‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌یه‌ پرس���ی كورد‬ ‫چاره‌سه‌ربكرێت‪ ،‬جا گرنگ نیه‌ كێ ئه‌م‬

‫بریار گابار‬ ‫كاره‌ ده‌كات‌و له‌سه‌ر ده‌ستی كێ ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێت‪.‬‬ ‫ن���ه‌ورۆزی س���اڵی راب���ردو ئۆجه‌الن‬ ‫نه‌خش���ه‌ڕێگایه‌كی بۆ پرۆسه‌ی ئاشتی‬ ‫پێش���كه‌ش ك���رد‪ ،‬له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاخۆ ت���ا چه‌ند ئه‌و نه‌خش���ه‌ رێگایه‌ی‬ ‫ئۆجه‌الن له‌الیه‌ن دادو گه‌ش���ه‌پێدانه‌وه‌‬ ‫جێبه‌جێكراوه‌‪ ،‬به‌رپرسی په‌یوه‌ندیه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌كه‌ك���ه‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"ئه‌گه‌ر ئه‌و نه‌خش���ه‌رێگایه‌ به‌باش���ی‌و‬ ‫به‌ته‌واوی جێبه‌جێبكرایه‌‪ ،‬ئێستا ره‌وشی‬ ‫نێوان ئاكه‌په‌و جه‌ماعه‌تی گوله‌ن ئاڵۆز‬ ‫نه‌ده‌بو‌و دۆخی دادوگه‌ش���ه‌پێدانیش به‌و‬ ‫حاڵه‌ نه‌ده‌گه‌یشت"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ی چ جیاوازیی���ه‌ك‬

‫به‌دیده‌كرێت له‌نێوان جه‌ماعه‌تی گوله‌ن‌و‬ ‫ئه‌ردۆغ���ان له‌تێروانینیان بۆ پرۆس���ه‌ی‬ ‫ئاش���تی ل���ه‌ توركیا‪ ،‬ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌ جه‌خ���ت له‌وه‌ ده‌كات���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫جیاوازییه‌ك���ی ئه‌وتۆ ل���ه‌ نێوانیادا نیه‌‪،‬‬ ‫"چونك���ه‌ هه‌ریه‌كه‌یان ده‌یه‌وێت له‌دیدی‬ ‫خۆی���ان‌و له‌ڕوانگ���ه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‬ ‫خۆی���ان مامه‌ڵ���ه‌ له‌گه‌ڵ ئ���ه‌م دۆخه‌دا‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ب���اس له‌گۆڕان���ی‌ قۆناغه‌كه‌‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئێس���تا قۆناغی شه‌ڕ‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو قۆناغی دیالۆگ‌و موزاكه‌ره‌یه‌و‬ ‫ئێمه‌ ته‌نها ده‌توانین داوای چاره‌س���ه‌ری‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاخۆ ئه‌م ملمالنێیه‌ی‌‬

‫نێوان ئه‌ردۆگان‌و گوله‌ن چ كاریگه‌ریه‌كی‬ ‫ده‌بێت له‌سه‌ر باشوری كوردستان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌رپرس���ه‌ی په‌كه‌كه‌ جه‌ختی له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ كرده‌وه‌‪" ،‬كاریگه‌ری‌ زۆری ده‌بێت‬ ‫له‌سه‌ر باشوری كوردس���تان‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌بواری سیاس���ی‌و ئابوری‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیان���ه‌ له‌سه‌رده‌س���تی ئه‌ردۆغان‬ ‫بوه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی دروس���تبونی پارتێكی نوێی‌‬ ‫كوردیش له‌باكوری كوردستان كه‌ نزیكه‌‬ ‫له‌پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان‪ ،‬ده‌م‬ ‫هات‌وتی‪" ،‬ئێم���ه‌ش ته‌نها له‌هه‌واڵه‌كاندا‬ ‫گوێبیستی دروستبونی ئه‌و پارته‌ بوین‌و‬ ‫ئاگاداری ناوه‌ڕۆك‌و ئامانج‌و خه‌باتی ئه‌و‬ ‫پارته‌ نین كه‌ چۆنه‌"‪.‬‬ ‫له‌چه‌ن����د رۆژی‌ رابردودا‪ ،‬بڕیار گابار‪،‬‬ ‫ئه‌ندامی كۆنسه‌ی به‌رێوه‌به‌ری كه‌جه‌كه‌‬ ‫هه‌واڵ����ی‌ جیابون����ه‌وه‌و په‌یوه‌ندیكردنی‬ ‫به‌هێزیكی دیك����ه‌وه‌ باڵوبۆوه‌و ده‌نگۆی‬ ‫ئ����ه‌وه‌ هه‌بو ك����ه‌ له‌الی����ه‌ن په‌كه‌كه‌وه‌‬ ‫به‌یاننامه‌ی����ه‌ك باڵوبكرێت����ه‌وه‌ بۆ رای‬ ‫گش����تی‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌ ئه‌و به‌رپرسه‌ی‌‬ ‫په‌كه‌ك����ه‌ ‌وت����ی‪" ،‬پێویس����ت ن����اكات‬ ‫به‌یاننام����ه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ بۆ رای گش����تی‬ ‫باڵوبكرێت����ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌‌وه‌ك حزبه‌‬ ‫كالس����یكیه‌كانی دیك����ه‌ نی����ن‪ .‬زۆرجار‬ ‫مرۆڤ كه‌ گه‌وره‌ ده‌بێت‌و ده‌بێته‌ خاوه‌ن‬ ‫كه‌س����ایه‌تی به‌هۆی ح����زب‌و گه‌له‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫كاتێك ئیلتیزامات‌و په‌یوه‌ندی به‌حزبه‌وه‌‬ ‫نه‌ما ئ����ه‌و هێزو گه‌وره‌ی����ه‌ی‌ نامێنێت‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ ئێمه‌ له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ ئه‌زمونمان‬ ‫هه‌یه‌و پێش����تر كه‌س����ی ل����ه‌و گه‌وره‌تر‬ ‫‌وازیانهێن����او په‌یوه‌ندی����ان نه‌م����ا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ش����ه‌خس ب����ه‌الی‌ ئێمه‌وه‌ گرن����گ نیه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێمه‌و هه‌ركه‌سێكی دیكه‌ش هه‌ر‬ ‫هێ����زو كه‌س����ایه‌تییه‌كی هه‌بێت به‌هۆی‬ ‫گ����ه‌ل‌و حزبه‌وه‌یه‌‪ .‬ئێس����تاش ئه‌و هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی به‌ ئێمه‌وه‌ نه‌ماوه‌"‪.‬‬

‫‪64‬‬

‫ئه‌لته‌رناتیڤی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫رێكخه‌ری گشتیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫به‌ڕسته‌یه‌ك كۆنگره‌ی بزوتنه‌وه‌كه‌ی‬ ‫قوفڵكرد ك���ه‌ ئاماژه‌یه‌ بۆ كردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌رگا به‌س���ه‌ر قۆناغێك���ی ت���ازه‌ی‬ ‫گۆڕان���دا؛ ئه‌و كه‌ باس���ی له‌وه‌ كرد‬ ‫ل���ه‌دوای كۆنگره‌ك���ه‌‪ ،‬بزوتن���ه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان ببێته‌ دامه‌زراوه‌و به‌وازهێنان‌و‬ ‫مردنی چه‌ند كه‌سێك توشی قه‌یران‬ ‫نه‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬پێموایه‌ مه‌به‌س���ت لێی‬ ‫راگه‌یاندنی تێپه‌ڕاندنی ئه‌و په‌تایه‌یه‌‬ ‫كه‌ زۆر له‌حزب���ه‌ كوردییه‌كانی دیكه‌‬ ‫به‌ده‌س���تییه‌وه‌ ده‌ناڵێن���ن‌و ح���زب‬ ‫به‌كه‌س���ی یه‌كه‌م یه‌كس���ان ده‌كرێ‪،‬‬ ‫مان‌و مردن���ی به‌مان‌و مردنی ئه‌وه‌وه‌‬ ‫ده‌به‌سترێته‌وه‌‪ .‬س���ه‌رۆك سه‌نته‌ره‌‌و‬ ‫به‌رنامه‌‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌و قاعیده‌ی‬ ‫حزب به‌ده‌وری ئ���ه‌ودا ده‌خولێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆك هێڵی سوره‌‪ ،‬چونكه‌ له‌سه‌روی‬ ‫هه‌ڵ���ه‌‌و ره‌خنه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬باس���كردنی‬ ‫ئاین���ده‌ی ح���زب له‌دوای س���ه‌رۆك‪،‬‬ ‫كفرێكی گه‌وره‌یه‌‪‌،‬وروژاندنی پرس���ی‬ ‫شوێنگرتنه‌وه‌یش���ی (بێ مۆراڵیی‌و‬ ‫بێ‌وه‌فاییه‌)‌و نابێ له‌خه‌ویش���دا بیری‬ ‫لێبكرێت���ه‌وه‌‪ .‬له‌راس���تیدا ئه‌گه‌رچی‬ ‫بڕبڕه‌ی پشتی بایۆگرافیای سیاسیی‬ ‫(نه‌وش���یروان مس���ته‌فا) بریتیی���ه‌‬ ‫له‌تێكش���كاندنی به‌رده‌وامی ئه‌و بته‌‬ ‫سیاس���ییانه‌‌و رزگاركردنی حزب له‌و‬ ‫نه‌خۆشییه‌ خۆرهه‌اڵتییه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ‬ ‫ئه‌وه‌ بزانین كه‌ بزوتنه‌وه‌كه‌ی خۆیشی‬ ‫خاڵیی نییه‌ له‌و توخمانه‌ی كه‌ ره‌نگه‌‬ ‫سه‌ره‌نجام گۆڕانیش به‌ده‌ردی حزبه‌‬ ‫ترادیش���ناڵه‌كان ببات‌و هه‌مو حزب‌و‬ ‫ئاینده‌كه‌یش���ی له‌كه‌س���ی یه‌كه‌مدا‬ ‫كورتبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬سه‌راس���یمه‌بون‬ ‫به‌توانا‌و كارامه‌یی س���ه‌رۆك شوێنی‬ ‫به‌رنام���ه‌‌و ئاینده‌س���ازیی بگرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئینتیم���ا ب���ۆ گ���ۆڕان بریت���ی بێت‬ ‫له‌خۆشه‌ویس���تیی ب���ۆ نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فا‌و ب���ه‌س‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت ئێمه‌‬ ‫ئێستا به‌رده‌وام ئه‌و ڕستانه‌ له‌ده‌می‬ ‫هه‌ندێ له‌هه‌ڵسوڕاوه‌كانی ده‌بیستین‬ ‫كه‌ به‌هه‌مان تۆنی ئه‌ندامی حزبه‌كانی‬ ‫دیكه‌ به‌شان‌و باڵی رێكخه‌ری گشتی‌و‬ ‫(توانا س���نوربڕه‌كانیدا!) هه‌ڵده‌ڵێن‪.‬‬ ‫ناتوانن به‌بێ ئه‌و‌وێنای بزوتنه‌وه‌كه‌یان‬ ‫بك���ه‌ن‌و ‪..‬ت���اد‪ .‬ئ���ه‌وه‌ ڕاس���ته‌‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا دامه‌زرێنه‌ری‬ ‫س���ه‌ره‌كی بزوتنه‌وه‌كه‌ی���ه‌‪ ،‬خاڵ���ی‬ ‫ه���ه‌ره‌ س���ه‌رنجڕاكێش‌و كۆكه‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڵس���وڕاو‌و ده‌نگده‌رانیه‌تی‪ ،‬به‌بێ‬ ‫ئه‌و مه‌حاڵبو گۆڕان بتوانێ سه‌رپێی‬ ‫خۆی بك���ه‌وێ‌و ببێته‌ ئ���ه‌و هێزه‌ی‬ ‫‌وه‌ك ئێس���تا – نه‌خشه‌ی سیاسیی‬‫هه‌رێم بگۆڕێ‪ .‬ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر كار بۆ‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌ییكردن���ی بزوتنه‌وه‌ك���ه‌‬ ‫نه‌كرێ‌و له‌حزبی سه‌رۆكه‌وه‌ نه‌كرێت‬ ‫به‌حزب���ی هه‌موان‪ ،‬ئه‌وا س���ه‌ره‌نجام‬ ‫ئه‌مانه‌ له‌خاڵی هێزه‌وه‌ ده‌بن به‌خاڵی‬ ‫الوازی���ی‌و ب���ه‌ره‌ ب���ه‌ره‌ بزوتنه‌وه‌كه‌‬ ‫توش���ی داهێ���زران ده‌ك���ه‌ن‪ .‬بۆیه‌‬ ‫گرنگه‌ له‌م قۆناغه‌دا كاری س���ه‌ره‌كی‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا ئه‌وه‌بێت كه‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ له‌خه‌م���ی بون‌و نه‌بونی‬ ‫خۆی بڕه‌خس���ێنێ‌و زه‌مینه‌س���ازیی‬ ‫ب���ۆ دروس���تكردنی ئه‌لته‌رناتیڤ���ی‬ ‫خ���ۆی ب���كات‌و به‌ش���ێنه‌یی خۆی‬ ‫له‌به‌رپرس���یارێتیی راس���ته‌وخۆی‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ بكێش���ێته‌وه‌‪ .‬له‌راستیدا‬ ‫من ئه‌وه‌م له‌ودیو‌وشه‌كانی‌وتاره‌كه‌ی‬ ‫نه‌وش���یروان مسته‌فادا خوێنده‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌كۆتایی كۆنگره‌كه‌ پێشكه‌شیكرد‪،‬‬ ‫هی���وادارم له‌وه‌ش���دا به‌هه‌ڵ���ه‌دا‬ ‫چاوه‌ڕوانییه‌كه‌م���ان‬ ‫نه‌چوبی���ن‌و‬ ‫له‌شوێنی خۆیدا بێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫نه‌ریته‌ حزبییه‌ س���ه‌قه‌ته‌ش گرده‌بڕ‬ ‫تێكبش���كێنرێ‌و چیت���ر ژیانی حزب‬ ‫له‌ژیانی كه‌س���ێكدا كورتنه‌كرێته‌وه‌‌و‬ ‫ئاین���ده‌ی بزوتنه‌وه‌كه‌یش به‌نادیاریی‬ ‫نه‌مێنێته‌وه‌‪ .‬ئه‌و كه‌ توانی له‌ماوه‌ی‬ ‫چوار پێنج س���اڵی رابردودا گۆڕانی‬ ‫به‌رچاو له‌كایه‌ی سیاس���یی كوردیدا‬ ‫دروس���تبكات‪ ،‬ناڕه‌زاییه‌كان���ی ن���او‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا كه‌ناڵیزه‌ ب���كات‌و بیكاته‌‬ ‫سه‌رمایه‌ی سه‌ره‌كی پرۆژه‌كه‌ی خۆی‪،‬‬ ‫ناك���رێ دواتر هه‌م���و ئه‌مانه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ته‌مه‌نی هه‌ڵكشاوی خۆیدا به‌داكشان‬ ‫بسپێرێ‌و له‌وسه‌ری رێگاكه‌دا خۆی‌و‬ ‫پرۆژه‌ك���ه‌ی به‌ده‌س���تبه‌تاڵی‌و ب���ێ‬ ‫سه‌رمایه‌ بمێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪kawamuhamad@yahoo.com‬‬


‫عێراق‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫پرۆفایل‬

‫ی عێراق خالید شوانی‌‪:‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ یاسایی‌ پارله‌مان ‌‬

‫پێویست ‌ه داهاتی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم‬ ‫شه‌فاف بێت‌و بخرێته‌ خزمه‌ت ‌ی هاواڵتیان ‌ی كوردستانه‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ یاسایی‌ پارله‌مانی‌ عێراق‌و‬ ‫ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتیمانی‌ كوردستان خالید شوانی‌‪،‬‬ ‫باس له‌كێشه‌و گرفته‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫ناوه‌ندو رۆڵی‌ پارله‌مانتارانی‌ كورد‬ ‫ده‌كات‪ .‬رایده‌گه‌یه‌نێت مالیكی‌‌و تاڵه‌بانی‌‬ ‫رێكه‌وتن له‌سه‌ر دابینكردنی‌ بودجه‌و‬ ‫چه‌كی‌ نه‌وه‌د هه‌زار پێشمه‌رگه‌ به‌اڵم‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ناوی‌ زیاتر له‌سه‌د‬ ‫هه‌زار پێشمه‌رگه‌ی‌ نارد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ماوه‌ی‌ هه‌ش����ت ساڵه‌ ئه‌ندام ‌ی‬ ‫پارله‌مان����ی‌ عێراقیت‪ ،‬به‌ڕای‌ تۆ كورد له‌م‬ ‫ماوه‌یه‌دا چی‌ له‌ به‌غدا ده‌س����كه‌وت‌و چی‌‬ ‫چنیه‌وه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬قورس����ایی‌ ك����ورد له‌كات����ی‌‬ ‫نوس����ینه‌وه‌ی‌ ده‌س����توری‌ عێراقی����دا‬ ‫ده‌ركه‌وت����وه‌ كه‌ له‌س����ه‌رده‌می‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫نیشتیمانیدا نوسراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌م ده‌ستوره‌دا‬ ‫كۆمه‌ڵێك بنه‌مای‌ گه‌وره‌ كه‌ مافی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستانه‌ چه‌سپیوه‌‪ ،‬وه‌كو فیدراڵیه‌ت‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و داننان‬ ‫به‌كوردستان وه‌كو هه‌رێمێك له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ فیدراڵیدا‌و ده‌س����ه‌اڵتێكی‌ باشی‌‬ ‫به‌هه‌رێمی‌ كوردس����تانی‌ داوه‌‪ .‬به‌بۆچونی‌‬ ‫من ئه‌و مادانه‌ی‌ په‌یوه‌ن����دی‌ به‌مافه‌كانی‌‬ ‫خه‌ڵك����ی‌ كوردس����تانه‌وه‌ هه‌یه‌ ل����ه‌ڕوی‌‬ ‫قانونی����ه‌وه‌ ماده‌ی‌ پت����ه‌ون‌و توانیویه‌تی‌‬ ‫نیمچه‌ سه‌ربه‌خۆییه‌ك له‌ مامه‌ڵه‌كردن بداته‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان‪ .‬ئ����ه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ماده‌ی‌ (‪ )140‬هه‌یه‌ ده‌كرا له‌وه‌ی‌ ئێستا‬ ‫باشتر بنوسرایه‌ته‌وه‌‪ .‬دیاره‌ پارله‌مانیش دو‬ ‫ئه‌ركی‌ سه‌ره‌كی‌ كه‌ یاسادانان‌و چاودێری‌‬ ‫حكومه‌ته‌‪ ،‬ئێم����ه‌ش توانیومانه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫یاس����ای‌ گرنگ ده‌ربكه‌ین كه‌ له‌ده‌ستوردا‬ ‫هاتوه‌و پێویست بوه‌ ده‌ربچێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و قانونانه‌ وه‌كو چی‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬وه‌ك����و قانونی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫هه‌رێم����ه‌كان‪ ،‬قانون����ی‌ دروس����تكردنی‌‬ ‫هه‌رێم����ه‌كان‪ ،‬توانیومانه‌ له‌كۆی‌ هه‌ش����ت‬ ‫بڕیار ك����ه‌ ب����ۆ ته‌عریبكردن����ی‌ كه‌ركوك‬ ‫ده‌رچوه‌ حه‌وتی‌ هه‌ڵوه‌شێنینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌الیه‌ن ئێمه‌وه‌ وه‌كو لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫كوردستان‌و تایبه‌تر وه‌كو نوێنه‌ری‌ كه‌ركوك‬ ‫له‌پارله‌مان‪ ،‬كه‌ دواترینیان ئه‌و قانونه‌ بو‬ ‫به‌زۆر ك����وردو مه‌س����یحی‌‌و توركمانه‌كانی‌‬ ‫ده‌كرد به‌عه‌ره‌ب‪ ،‬له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك قانونی‌‬ ‫تر كه‌ ئێستا له‌یادم نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وه‌ك����و وتت ئه‌رك����ی‌ دوه‌می‌‬ ‫پارله‌مان چاودێریكردن����ی‌ حكومه‌ته‌ له‌م‬ ‫بواره‌دا چیتانكردوه‌؟‬ ‫شوانی‌‪ :‬توانیومانه‌ تاڕاده‌یه‌ك چاودێری‌‬ ‫حكومه‌ت بكه‌ین ب����ۆ جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌و‬ ‫ماده‌ ده‌س����توریانه‌‪ .‬به‌اڵم هه‌ڵسه‌نگاندنی‌‬ ‫م����ن بۆ ئ����ه‌و دو خول����ه‌ی‌ پارله‌م����ان به‌‬ ‫ره‌چاوكردن����ی‌ دۆخی‌ سیاس����ی‌‌و ئه‌منی‌‌و‬ ‫ته‌واف����وق‌و ناكۆك����ی‌ نێ����وان الیه‌ن����ه‌‬ ‫سیاس����یه‌كان‪ ،‬كاریگه‌ری‌ واڵتانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر هاوكێشه‌ سیاس����یه‌كانی‌ ناوخۆ‪،‬‬ ‫توانیومانه‌ له‌گه‌ڵ قۆناغه‌كان‌و پێش����هاته‌‬ ‫سیاس����یه‌كاندا هه‌ڵبكه‌ی����ن‌و به‌رده‌وام����ی‌‬ ‫به‌ملمالنێكم����ان بده‌ین‪ ،‬النیك����ه‌م ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌س����كه‌وتێكی‌ گه‌وره‌ش به‌دینه‌هاتبێت‪،‬‬ ‫نه‌مانهێش����توه‌ ئه‌و مافه‌ ده‌س����توریانه‌ی‌‬ ‫چه‌س����پیوه‌ له‌الی����ه‌ن هێزه‌كان����ی‌ تره‌وه‌‬ ‫پێش����ێل بكرێت‌و له‌ڕوی‌ كرداییه‌وه‌ لێمان‬ ‫بس����ه‌نرێته‌وه‌‪ ،‬وات����ه‌ ده‌توانی����ن بڵێی����ن‬ ‫به‌رگریكارێكی‌ باش بوینه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س����ه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌ تۆ باستكرد‬ ‫به‌اڵم كێش����ه‌ هه‌ڵپه‌س����ێراوه‌كانی‌ نێوان‬ ‫به‌غداو هه‌رێم هێش����تا چاره‌سه‌ر نه‌كراون‪،‬‬ ‫به‌نمونه‌ هه‌مو ساڵێك له‌كاتی‌ تاوتوێكردنی‌‬ ‫بودج����ه‌دا بابه‌تی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ پش����كی‌‬ ‫(‪ )%17‬هه‌رێم دێته‌ ئاراوه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬ئێم����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر پێمانوابێ����ت‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ده‌س����تور نوسراوه‌ته‌وه‌ ئیتر‬ ‫هه‌م����و مافه‌كانمان له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌ش����ه‌دا‬ ‫نی����ن‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌ده‌وڵه‌تێك����ی‌ وه‌كو عێراقدا‬ ‫لێكدانه‌وه‌یه‌كی‌ راست نیه‌‪ .‬جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫ده‌س����توریش په‌یوه‌س����ته‌ به‌هێزو نفوزی‌‬ ‫سیاس����یه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌عێراقی‌ ئێس����تاداو‬ ‫له‌ملمالنێی‌ نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا ئاس����اییه‌‬ ‫ئ����ه‌م بابه‌تانه‌ بێنه‌وه‌ به‌ر باس‪ .‬پش����كی‌‬ ‫(‪ )%17‬هه‌رێم له‌سه‌رده‌می‌ ئه‌یاد عه‌الوی‌‬ ‫بڕیاری‌ لێ����دراوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ س����ااڵنه‌ له‌‬ ‫پارله‌م����ان هه‌وڵی‌ كه‌مكردن����ه‌وه‌ی‌ دراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ����ه‌و هه‌واڵنه‌ س����ه‌ركه‌وتو نه‌بون‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌مس����اڵیش ئه‌و پش����كه‌ وه‌كو خۆی‌‬

‫تائێستا نه‌مانبینیوه‌‬ ‫دۆسێیه‌كی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پارله‌مانتارانی‌‬ ‫گۆڕانه‌وه‌ ئاشكرا‬ ‫بكرێت‪ ،‬له‌ناو‬ ‫پارله‌مانیشدا‬ ‫خیتابیان دیارنه‌بوه‌‬ ‫به‌ره‌و چ ئاراسته‌یه‌كه‬ ‫ده‌مێنێت����ه‌وه‌‪ .‬هۆكاری‌ دروس����تبونی‌ ئه‌و‬ ‫گرفت����ه‌ش ئه‌نجامنه‌دانی‌ س����ه‌رژمێرییه‌‌و‬ ‫هۆكاری‌ سیاس����ی‌ له‌پشته‌و الیه‌نه‌كانی‌ تر‬ ‫پێیانوایه‌ ئه‌وه‌ پشكێكی‌ زۆره‌ بۆ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئێمه‌ش پێمانوایه‌ كه‌مه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ له‌كاتێكدا كورد خاوه‌نی‌‬ ‫سه‌رۆك كۆمار‪ ،‬جێگری‌ سه‌رۆك وه‌زیران‌و‬ ‫پارله‌مان‪ ،‬ژماره‌یه‌ك وه‌زیرو زیاتر له‌ چل‬ ‫پارله‌مانتار بوه‌‪ ،‬ئه‌م كێش����انه‌ چاره‌سه‌ر‬ ‫نه‌كراون؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬بونی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ بۆ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫(‪ )%17‬ك����ه‌م نه‌كرێت����ه‌وه‌‌و ئه‌وانی����ش‬ ‫نه‌یانهێشتوه‌‪ ،‬ئێمه‌ش پێمانوایه‌ ئه‌و (‪)%17‬‬ ‫یه‌ هێش����تا هێنده‌ی‌ ئ����ه‌و زیانانه‌ نیه‌ كه‌‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ رژێمی‌ به‌عسدا له‌ كوردستان‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ كه‌م نه‌كراوه‌ته‌وه‌و وه‌كو‬ ‫خۆی‌ ماوه‌ته‌وه‌ ده‌سكه‌وته‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سه‌باره‌ت به‌بودجه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‪،‬‬ ‫بۆچی‌ تائێستا یه‌كالنه‌كراوه‌ته‌وه‌وه‌؟‬ ‫شوانی‌‪ :‬یه‌كه‌مجاره‌ لێره‌وه‌ ئه‌و قسه‌یه‌‬ ‫ده‌كه‌م‪ ،‬ئه‌و ماده‌ ده‌س����توریه‌ی‌ باس����ی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ ده‌كات ده‌ڵ����ێ‌ هه‌رێم هێزی‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و پاسه‌وانی‌ هه‌رێمی‌ هه‌بێ‌‪ ،‬گرفته‌كه‌‬ ‫لێ����ره‌دا ئه‌وه‌ی����ه‌ ئایا پاس����ه‌وانی‌ هه‌رێم‬ ‫پێش����مه‌رگه‌یه‌ یان نا‪ ،‬پێشمه‌رگه‌ به‌شێكه‌‬ ‫له‌ سیستمی‌ به‌رگری‌ عێراق بڕیاری‌ لێدراوه‌‬ ‫یان نا‪ ،‬تائێس����تا له‌بنه‌ڕه‌ت����دا رێكه‌وتنی‌‬ ‫له‌سه‌ر نه‌كراوه‌‪ .‬به‌غدا به‌مه‌رجێك رازییه‌‬ ‫به‌پێدانی‌ بودجه‌و چه‌ك به‌پێش����مه‌رگه‌ كه‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌ژێر ده‌س����ه‌اڵتی‌ فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫گش����تی‌ هێزه‌ چه‌كداره‌كانی‌ عێراقدا بێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش واتای‌ له‌ده‌س����تدانی‌ س����ه‌روه‌ری‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌یه‌‪ ،‬وات����ه‌ ده‌بێت ئ����ه‌و هێزه‌‬ ‫بكه‌وێته‌ ژێر ده‌ستی‌ ئه‌وان نه‌ك هه‌رێم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ده‌وترێت رێكنه‌كه‌وتنه‌كه‌‬ ‫به‌هۆی‌ زۆری‌ ژماره‌ی‌ پێشمه‌رگه‌یه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬من ئاگاداری‌ ئه‌و رێكه‌وتنانه‌م‬ ‫كه‌ پێش����تر كراون‪ ،‬جه‌ناب����ی‌ مام جه‌الل‬ ‫له‌س����ه‌ر بودجه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌ گفتوگۆی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ مالیك����ی‌ كردبو هه‌ردوال له‌س����ه‌ر‬ ‫ن����ه‌وه‌د ه����ه‌زار پێش����مه‌رگه‌ رێكه‌وتبون‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوات����ر مالیكی‌‌و حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫خۆی����ان له‌جێبه‌جێكردن����ی‌ دزیی����ه‌وه‌و‬ ‫پاشگه‌زبونه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێمیش باسی‌ له‌ زیاتر‬ ‫له‌ سه‌د هه‌زار پێشمه‌رگه‌ كردوه‌‪ .‬پێموایه‌‬ ‫هێزی‌ پێش����مه‌رگه‌ هێزێك����ی‌ به‌رگریكاره‌‬ ‫له‌كوردستان‌و پێویس����ته‌ ئیداره‌و قیاده‌ی‌‬ ‫له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندابێ‌‪،‬‬ ‫نه‌وه‌كو ئ����ه‌وه‌ی‌ مالیكی‌ بانگه‌ش����ه‌ی‌ بۆ‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ماوه‌ی‌ ده‌ ساڵه‌ عێراق قه‌ره‌بو‬ ‫ده‌دات����ه‌ كوه‌یت‪ ،‬ئێوه‌ بۆچی‌ نه‌تانتوانیوه‌‬ ‫عێراق ناچ����ار بكه‌ن قه‌ره‌ب����وی‌ ئه‌نفال‌و‬ ‫كیمیاباران بكاته‌وه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬ئه‌م����ه‌ یه‌كێك����ه‌ له‌دواكارییه‌‬ ‫ره‌واكان‪ ،‬حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ پڕۆژه‌یه‌كی‌ داوه‌ته‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌‪ ،‬پێموانیه‌ ئ����ه‌و بابه‌ته‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫ئاس����ان بێ‌ ئێمه‌ بتوانین له‌شه‌وو رۆژێكدا‬ ‫به‌ده‌س����تی‌ بهێنی����ن‪ .‬كوه‌ی����ت بڕی����اری‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایشی‌ هه‌یه‌و عێراق به‌هۆی‌‬ ‫كوه‌یت����ه‌وه‌ خراوه‌ته‌ ژێ����ر به‌ندی‌ حه‌وت‌و‬ ‫فش����اری‌ ئه‌مریكا هه‌یه‌‪ .‬به‌پێی‌ ده‌س����تور‬ ‫ده‌بێ����ت قه‌ره‌بوی‌ كوردس����تان بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كێش����ه‌ ئه‌وه‌ی����ه‌ الیه‌نه‌كانی‌ عێراق‬ ‫بڕوای����ان به‌ده‌س����تور نییه‌‌و به‌پاس����اوی‌‬ ‫جۆراوجۆر خۆیان ده‌دزنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان هه‌مو‬ ‫دۆسیه‌كان به‌سیاسی‌ ده‌كه‌ن‌و وه‌كو مافی‌‬

‫خه‌ڵكی‌ كوردس����تان سه‌یری‌ ناكه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫بناوانی‌ كێشه‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ قانونیت‬ ‫له‌پارله‌مان����ی‌ عێ����راق‪ ،‬گرێبه‌س����تی‌‬ ‫هه‌نارده‌كردن����ی‌ نه‌وت����ی‌ كوردس����تان بۆ‬ ‫توركی����ا‌و دانانی‌ داهاته‌ك����ه‌ی‌ له‌بانكێكی‌‬ ‫توركی����ادا تاچه‌ند به‌قانونی‌‌و ده‌س����توری‌‬ ‫ده‌زانی‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬به‌پێی‌ ده‌س����تور هه‌رێم مافی‌‬ ‫ده‌رهێنان����ی‌ نه‌وتی‌ هه‌یه‌‌و له‌ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫حه‌س����ری‌ حكومه‌ت����ی‌ فیدراڵ����ی‌ نیه‌ كه‌‬ ‫ئی����داره‌ی‌ دۆس����یه‌ی‌ نه‌وت‌و غ����از بكات‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی‌ بۆ ئ����ه‌و كێڵگان����ه‌ی‌ له‌دوای‌‬ ‫نوس����ینه‌وه‌ی‌ ده‌ستور ئاش����كرا ده‌كرێن‪،‬‬ ‫ده‌رهێنان‌و گرێبه‌ستكردن‌و به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫نه‌وت‌و غ����از مافی‌ هه‌رێمه‌كان����ه‌‪ .‬ماده‌ی‌‬ ‫(‪ )115‬ده‌ستور ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر لێكدژییه‌ك‬ ‫هه‌بێ����ت له‌نێ����وان قانونێك����ی‌ مه‌ركه‌زو‬ ‫قانونێكی‌ هه‌رێ����م‪ ،‬ئه‌وا قانونه‌كه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫وه‌رده‌گیرێ����ت‪ ،‬پارله‌مانی‌ كوردس����تانیش‬ ‫قانونی‌ نه‌وت‌و غازی‌ ده‌ركردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌م‬ ‫روانگه‌ ده‌س����توری‌‌و قانونیه‌وه‌ ئه‌و هه‌مو‬ ‫كۆمپانی����ا گه‌وره‌یه‌ی‌ دنیا هاتون له‌هه‌رێم‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ .‬ب����ه‌اڵم هه‌نارده‌كردن‌و داهاتی‌‬ ‫نه‌وت‌و ش����ێوازی‌ خه‌رجكردنی‌ پێویس����ته‌‬ ‫شه‌فاف بێت‌و بخرێته‌ خزمه‌تی‌ هاواڵتیانی‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌و وه‌كو دۆسیه‌كی‌ نیشتیمانی‌‬ ‫ته‌ماشا بكرێت‌و كۆده‌نگی‌ له‌سه‌ر هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌دوایین هه‌ڵبژاردندا تۆ زیاتر له‌‬ ‫شه‌ست هه‌زار ده‌نگت هێنا‪ ،‬ئێستا ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌ركوكیه‌ك بپرس����ێت له‌م چوارس����اڵه‌دا‬ ‫چیت كرد وه‌اڵمی‌ تۆ چی‌ ده‌بێت؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬دۆزی‌ كه‌رك����وك له‌توان����ای‌‬ ‫پارله‌مانتارێ����ك‌و بگ����ره‌ پارله‌مانی����ش‬ ‫گه‌وره‌ت����ره‌‪ ،‬هه‌ندێكج����ار له‌توان����ای‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ندیش‬ ‫گه‌وره‌تره‌‪ ،‬چونك����ه‌ هه‌ندێكجار ره‌هه‌ندی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ وه‌رده‌گرێت‌و جار هه‌بوه‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌سه‌ر دۆزی‌ كه‌ركوك هاتۆته‌ سه‌ر خه‌ت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئاس����ان نی����ه‌ بڵێ����ی‌ پارله‌مانتارێك‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌ چی‌ بۆ كه‌ركوك‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌تواناماندا بێ����ت كردومانه‌‪ ،‬وه‌كو چۆن‬ ‫ئێمه‌ هه‌وڵ بۆ به‌كوردستانیبونی‌ كه‌ركوك‬ ‫ده‌ده‌ی����ن‪ ،‬كۆی‌ نه‌یاره‌كانیش به‌س����وننه‌و‬ ‫ش����یعه‌و توركمانه‌وه‌ هه‌وڵی‌ له‌ناوبرددنی‌‬ ‫ده‌س����كه‌وته‌كانی‌ ئێم����ه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬ل����ه‌م‬ ‫ملمالنێیه‌دا ئێمه‌ نه‌مانهێش����توه‌ عه‌ره‌ب‌و‬ ‫توركم����ان س����ه‌ركه‌وتو بن به‌س����ه‌رماندا‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر واقیعیانه‌ قسه‌ بكه‌ین كه‌ نه‌مانتوانی‌‬ ‫كه‌ركوك بگه‌ڕێنینه‌وه‌ س����ه‌ر كوردستان‪،‬‬ ‫نه‌مانهێش����توه‌ به‌غ����دا به‌ئ����اره‌زوی‌ خۆی‌‬ ‫له‌كه‌ركوك مامه‌ڵه‌ بكات‌و زاڵ بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كۆی‌ ئه‌و ملمالنێیه‌ش لێكبده‌یته‌وه‌ تاێستا‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ كورده‌‌و پێگه‌ی‌ كورد له‌ناو‬ ‫كه‌ركودا قایمتره‌‪ .‬به‌نمونه‌ ئێمه‌ توانیومانه‌‬ ‫هه‌مو س����اڵێك بودجه‌ ب����ۆ ماده‌ی‌ (‪)140‬‬ ‫دابنێی����ن‌و هه‌وڵی‌ زیادكردنیش����ی‌ بده‌ین‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا زۆرینه‌ی‌ الیه‌نه‌ عه‌ره‌بیه‌كانی‌ ناو‬ ‫پارله‌مان ده‌ڵێن ئه‌و ماده‌یه‌ به‌س����ه‌رچوه‌‪.‬‬ ‫توانیومان����ه‌ له‌ڕێگ����ه‌ی‌ هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‌‬ ‫بڕیاره‌كانی‌ به‌عس����ه‌وه‌ (‪ )900‬هه‌زار دۆنم‬ ‫زه‌وی‌ ب����ۆ ك����ورد بگێڕین����ه‌وه‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌س����كه‌وته‌‪ .‬دواین ده‌سكه‌وتیش ئه‌وه‌بو‬ ‫نه‌مانهێشت تایبه‌تمه‌ندی‌ به‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫كه‌ركوك بدرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس����ت له‌فشاری‌ ئه‌مریكا كرد‪،‬‬ ‫پێتوایه‌ كورد تاچ ئاس����تێك كه‌وتۆته‌ ژێر‬

‫فشاری‌ ئه‌مریكاو ئێرانه‌وه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬پێموای����ه‌ تا س����اڵی‌ (‪)2010‬‬ ‫ك����ورد نه‌رمتر له‌گه‌ڵ ئه‌مری����كا مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر گوش����اری‌ ئه‌مریكا له‌سه‌ر‬ ‫ك����ورد هه‌بوبێت ك����ورد رازیب����وه‌‪ ،‬كورد‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌و گوشارانه‌دا بڕیاریداوه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ل����ه‌دوای‌ كش����انه‌وه‌ی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مریكاوه‌ ئێس����تا كورد سه‌ربه‌س����تانه‌تر‬ ‫بڕیار ده‌دات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بۆچ����ی‌ دوای‌ دو س����اڵ ل����ه‌‬ ‫ره‌وانه‌كردن����ی‌ ب����ۆ پارله‌مان‪ ،‬تائێس����تا‬ ‫پڕۆژه‌ك����ه‌ی‌ م����ام ج����ه‌الل س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌راس����تكردنه‌وه‌ی‌ س����نوری‌ پارێزگاكان‬ ‫په‌سه‌ند نه‌كراوه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬هه‌ندێك ورده‌كاری‌ تیایه‌ كه‌‬ ‫هیوادارم وانه‌بێت‪ ،‬دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌م له‌چه‌ند‬ ‫رۆژی‌ داهات����ودا بۆ به‌غ����دا به‌دواداچونی‌‬ ‫ب����ۆ ده‌كه‌م‌و پاش����ان ئاش����كرای‌ ده‌كه‌م‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئێمه‌ له‌ لیژنه‌ی‌ قانونی‌ س����اڵ‌و‬ ‫نیوێك له‌مه‌وبه‌ر موافه‌قه‌تمان له‌س����ه‌ری‌‬ ‫كردو ناردمان بۆ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ پارله‌مان‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ تائێستا خوێندنه‌وه‌ی‌ بۆ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و قانونه‌ش جێبه‌جێ‌ بكرێت سێ‌‬ ‫به‌ش����ی‌ ماده‌ی‌ (‪ )140‬ته‌واوده‌بێت‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌توانی����ن داوای‌ ریفراندۆم بكه‌ین‪،‬‬ ‫به‌ب����ێ‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ ترس����مان له‌ئه‌نجامه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬تاچه‌ن����د هاوپه‌یمان����ی‌ نێوان‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ له‌به‌غدا ره‌نگیداوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫شوانی‌‪ :‬له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ ستراتیژییه‌كان‬ ‫هاوده‌نگ����ی‌‌و هاوهه‌ڵوێس����تی‌ هه‌ب����وه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌هه‌ندێ����ك مه‌س����ه‌له‌ی‌ دیك����ه‌دا‬ ‫بۆچون����ی‌ جیاواز هه‌ب����وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ له‌و‬ ‫بابه‌تانه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ نه‌بون‌و په‌یوه‌ندییان‬ ‫به‌به‌رژه‌وه‌ن����دی‌‌و بیركردنه‌وه‌ی‌ حیزبیه‌وه‌‬ ‫هه‌بوه‌‪.‬‬

‫كورد ئه‌گه‌ر بتوانێت‬ ‫زیره‌كانه‌ مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ قانونی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ بكات‬ ‫ده‌توانێت كورسیه‌كانی‌‬ ‫له‌جاران زیاتر بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌مجاره‌ سێ‌‬ ‫كورسی‌ بۆ كوردستان‬ ‫زیادكراوه‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێت یه‌كێتی‌ سكرتێره‌كه‌ی‌‌و‬ ‫تیمێك����ی‌ به‌هێزی‌ ناردۆت����ه‌ به‌غدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تیمه‌كه‌ی‌ پارتی‌ له‌و ئاسته‌دا نه‌بوه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬ئه‌وانیش به‌پێی‌ مه‌وقیعه‌كانی‌‬ ‫خۆیان كاریانكردوه‌‪ ،‬تائێستاش ئێمه‌ له‌ناو‬ ‫حكومه‌ت‌و پارله‌مانی‌ عێراقی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫كوردستانین‌و هه‌ماهه‌نگی‌ هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫مانای‌ ئه‌وه‌ نیه‌ رای‌ جیاوازو هه‌ڵوێس����تی‌‬ ‫جیاوازو گله‌یی‌‌و ره‌خنه‌ له‌یه‌كتر نه‌بوبێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌ئه‌دای‌ جێگ����ره‌ كورده‌كه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ پارله‌مانی‌ عێراق رازیت؟‬ ‫شوانی‌‪ :‬ئه‌وه‌ ده‌بێت هاواڵتی‌ بڕیاربدات‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ هاواڵت����ی‌ ئه‌ن����دام پارله‌م����ان‬ ‫كاندیده‌كات‌و هه‌ر ئه‌وانیش ده‌بێت ته‌قیمی‌‬ ‫پارله‌مانتاره‌كان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬تاچه‌ن����د هه‌ماهه‌نگی‌ له‌نێوان‬ ‫پارله‌مانتارو وه‌زیره‌ ك����ورده‌كان له‌به‌غدا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئایا كۆبونه‌وه‌ی‌ ده‌وریتان هه‌یه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬كۆبونه‌وه‌ی‌ ده‌وریمان كه‌مه‌‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ته‌نسیق هه‌یه‌ بۆ نمونه‌ ئێمه‌‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی‌ له‌گه‌ڵ وه‌زیره‌كان����ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتیمانی‌ كوردستان‌و ئه‌وپه‌ڕی‌ گفتوگۆو‬ ‫ته‌نسیق‌و هه‌ماهه‌نگی‌ له‌نێوانمان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئای����ا نه‌بونی‌ ده‌س����ته‌یه‌كی‌‬ ‫راوێ����ژكاری‌ بوه‌ت����ه‌ گرف����ت ب����ۆ ئێوه‌ی‌‬ ‫پارله‌مانتاران؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬به‌ڕاس����تی‌ ئ����ه‌وه‌ یه‌كێكه‌ له‌‬

‫گرفت����ه‌كان‪ ،‬خۆم����ان بیرده‌كه‌ین����ه‌وه‌و‬ ‫پڕۆژه‌ ده‌نوس����ین‌و دیفاعیشی‌ لێده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫له‌كاتێك����دا كوتله‌كان����ی‌ ت����ر راوێژكاریان‬ ‫هه‌یه‌و پڕۆژه‌كانیان بۆ ده‌نوسنه‌وه‌‌و الیه‌نه‌‬ ‫سیاس����یه‌كانیان ب����ۆ داده‌ڕێژن����ه‌وه‌و هه‌ر‬ ‫بابه‌تێكیش بخرێت����ه‌ڕو ئه‌وان ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌و ده‌سته‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ڵسه‌نگاندنت بۆ پارله‌مانتارانی‌‬ ‫الیه‌نه‌ ئۆپۆزس����یۆنه‌كانی‌ كوردستان له‌م‬ ‫خوله‌دا چۆنه‌؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو به‌نه‌فه‌سی‌‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن كاری����ان نه‌ك����ردوه‌‪ ،‬گۆڕان‬ ‫نه‌ئۆپۆزس����یۆن بوه‌ چاودێ����ری‌ حكومه‌ت‬ ‫ب����كات‌و له‌كه‌موك����وڕی‌و گه‌نده‌ڵیه‌كان����ی‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ن����دی‌ بكۆڵێت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌ده‌س����ه‌اڵتیش بوه‌ بتوانن له‌و رێگه‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌س����كه‌وتێك به‌ده‌س����تبهێنن‪ .‬تائێستا‬ ‫نه‌مانبینیوه‌ دۆسێیه‌كی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پارله‌مانتارانی‌ گۆڕانه‌وه‌ ئاش����كرا بكرێت‪،‬‬ ‫له‌ناو پارله‌مانیش����دا خیتابیان دیارنه‌بوه‌‬ ‫به‌ره‌و چ ئاراس����ته‌یه‌كه‌‪ .‬ئه‌و كاتانه‌ش����ی‌‬ ‫سیراعه‌كان له‌كوردستان توندبون له‌نێوان‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و گۆڕان یان پارت����ی‌‪ ،‬له‌به‌غداش‬ ‫كاریگه‌ری‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوایه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتودا‬ ‫كورد ده‌توانێ����ت پارێزگاری‌ له‌س����ه‌نگ‌و‬ ‫پێگه‌ی‌ ئێستای‌ بكات؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬قانونی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مجاره‌‬ ‫ل����ه‌دژی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی‌ ك����ورد نیه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ك����ورد ئه‌گ����ه‌ر بتوانێ����ت زیره‌كانه‌‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ قانون����ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌‬ ‫ب����كات ده‌توانێت كورس����یه‌كانی‌ له‌جاران‬ ‫زیاتر بكات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌مجاره‌ سێ‌ كورسی‌‬ ‫ب����ۆ كوردس����تان زیادك����راوه‌‪ .‬پێموایه‌ بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ ك����ورد به‌هێزبێ‌ له‌هاوكێش����ه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ داهاتوی‌ عێراقدا‪ ،‬پێویسته‌ دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن فراكسیۆنێكی‌ كوردی‌ یه‌كگرتو‬ ‫دروست بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌شێوه‌یه‌كی‌ گش����تی‌ پێتوایه‌‬ ‫كورد تاچه‌ند سه‌ركه‌وتو بوه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كاندا؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬پێموای����ه‌ كورد س����ه‌ركه‌وتو‬ ‫نه‌ب����وه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‌ ئ����ه‌و وه‌زاره‌تانه‌ی‌‬ ‫كه‌ وه‌ریگرتوه‌‪ ،‬پێویس����ته‌ كورد بیر له‌وه‌‬ ‫بكات����ه‌وه‌ له‌خول����ی‌ داهات����ودا كۆمه‌ڵێك‬ ‫وه‌زاره‌ت وه‌ربگرێ����ت كه‌ بتوانێت خزمه‌تی‌‬ ‫كوردس����تان به‌گش����تی‌‌و كه‌ركوك‌و ناوچه‌‬ ‫دابڕاوه‌كان����ی‌ به‌تایبه‌ت����ی‌ پ����ێ‌ ب����كات‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها گرنگه‌ له‌داهاتودا وه‌زیرو بریكارو‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ گش����تیه‌كانی‌ به‌غدا له‌خه‌ڵكی‌‬ ‫كه‌ركوك‌و ناوچه‌ داب����ڕاوه‌كان‌و به‌غدا بن‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌وان ته‌ماسی‌ راسته‌وخۆیان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ حكومه‌تی‌ مه‌رك����ه‌زی‌ هه‌یه‌‪ .‬زۆر‬ ‫گرنگه‌ ك����ورد وه‌زاره‌ته‌كان����ی‌ په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫خوێندنی‌ بااڵ‪ ،‬كش����توكاڵ‪ ،‬گواس����تنه‌وه‌‬ ‫وه‌ربگرێت‪ ،‬له‌ وه‌زاره‌ته‌ س����یادییه‌كانیش‬ ‫ن����ه‌وت‌و دارایی‌ بۆ كورد گرنگن‪ .‬بۆ نمونه‌‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر وه‌زاره‌تی‌ كش����توكاڵ وه‌ربگرین‬ ‫ده‌توانین زۆربه‌ی‌ قه‌زیه‌كانی‌ په‌یوه‌ست به‌‬ ‫(‪ )140‬له‌م ناوچانه‌ چاره‌سه‌ر بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌نیازیت له‌كۆنگره‌ی‌ یه‌كێتیدا‬ ‫خۆت بۆ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ كاندید‬ ‫بكه‌یت؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬به‌هیوام كۆنگره‌ وێستگه‌یه‌ك‬ ‫بێت ب����ۆ نوێكردن����ه‌وه‌و زیندوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و داهێنان����ی‌ كۆمه‌ڵێك به‌رنامه‌ی‌‬ ‫ن����وێ‌ النیك����ه‌م ب����ۆ گه‌ڕان����ه‌وه‌ی‌ ده‌نگه‌‬ ‫تۆراوه‌كان له‌یه‌كێتی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ به‌الی‌ منه‌وه‌‬ ‫گرنگه‌ س����ه‌ركه‌وتنی‌ كۆنگره‌یه‌‌و ئه‌وه‌نده‌‬ ‫شته‌ شه‌خسیه‌كان به‌المه‌وه‌ گرنگ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بۆ خولی‌ داهات����وی‌ پارله‌مان‬ ‫خۆت كاندید ده‌كه‌یته‌وه‌؟‬ ‫شوانی‌‪ :‬بڕیاری‌ شه‌خسیم ئه‌وه‌یه‌ خۆم‬ ‫كاندید ناكه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس له‌وه‌ده‌كرێت به‌نیازی‌ ببیته‌‬ ‫پارێزگاری‌ كه‌ركوك؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬منیش هه‌روه‌ك����و خه‌ڵكی‌ تر‬ ‫گوێم لێبوه‌‪ ،‬ب����ه‌الی‌ منه‌وه‌ گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌هه‌ر كوێیه‌ك بم بتوانم خزمه‌تی‌ ش����اری‌‬ ‫كه‌ركوك بكه‌م‌و مه‌نس����ه‌ب ب����ه‌الی‌ منه‌وه‌‬ ‫گرنگ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ده‌وترێت مام جه‌الل پێیوتوی‌‬ ‫له‌خولی‌ داهاتودا ده‌تكه‌مه‌ وه‌زیری‌ داد؟‬ ‫ش����وانی‌‪ :‬ئه‌وه‌ له‌ناو پارله‌مانی‌ عێراقدا‬ ‫زۆرج����ار پارله‌مانتاره‌ عه‌ره‌به‌كان باس����ی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ره‌نگه‌ هۆكاره‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌ بێت كه‌‬ ‫من س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ قانونیم‪ ،‬ئیتر ده‌بێ‌‬ ‫له‌خولی‌ داهاتودا ببمه‌ وه‌زیری‌ داد‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئێستادا به‌الی‌ منه‌وه‌ گرنگه‌ سه‌ركه‌وتنی‌‬ ‫كوردو یه‌كێتی����ه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتودا‪،‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ پۆست گرنگ نیه‌‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫كورسیه‌ شومه‌كه‌‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر به‌ده‌س����تهێنانی‌ كورس����یه‌كی‌‬ ‫پارله‌مان بۆ هه‌ندێك كه‌س مایه‌ی‌ ناوبانگ‌و‬ ‫ده‌س����تكه‌وتێكی‌ مادی‌ زۆر بوبێ‌‪ ،‬ئه‌وا بۆ‬ ‫هه‌ندێكی‌ دیكه‌ بوه‌ت����ه‌ مایه‌ی‌ نه‌گبه‌تی‌‌و‬ ‫به‌هۆی����ه‌وه‌ ژیانیان له‌ده‌س����تداوه‌‪ .‬له‌كۆی‌‬ ‫چوار پارله‌مانتاری‌ تیرۆركراویش‪ ،‬دوانیان‬ ‫له‌ناو مزگه‌وتدا تیرۆركراون‪.‬‬ ‫ته‌نه����ا ل����ه‌م خوله‌ی‌ پارله‌مان����دا‪ ،‬یه‌ك‬ ‫كورسی‌ پارله‌مان سێ‌ پارله‌مانتار له‌سه‌ری‌‬ ‫دانیشتون‪ ،‬چه‌ند پارله‌مانتارێكی‌ دیكه‌ش‬ ‫به‌ه����ۆی‌ نه‌خۆش����ی‌‌و روداوی‌ هاتوچۆوه‌‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫كاتێ����ك ل����ه‌ (‪ )2010/3/7‬هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫پارله‌م����ان ئه‌نجام����درا‪ ،‬خالی����د فه‌هداوی‌‬ ‫بوه‌ ئه‌ندام����ی‌ پارله‌مان‪ ،‬ب����ه‌اڵم نه‌یزانی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ پارله‌مانتاریه‌كه‌ی‌ زۆر ناخایه‌نێت‌و‬ ‫م����ه‌رگ ده‌گاته‌ گه‌ردنی‌‪ .‬ئ����ه‌و كاتێك له‌‬ ‫(‪ )2011/8/22‬ب����ۆ به‌جێهێنان����ی‌ نوێژی‌‬ ‫ته‌راوی����ح ل����ه‌ مانگی‌ ره‌مه‌زان����دا رویكرده‌‬ ‫مزگه‌وت����ی‌ ئوملقورا‪ ،‬خۆكوژێك خۆی‌ پێدا‬ ‫ته‌قانده‌وه‌و گیانی‌ له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای‌ كوژران����ی‌ فه‌ه����داوی‌‪ ،‬عیفان‬ ‫عیساوی‌ شوێنی‌ گرته‌وه‌و له‌ (‪)2011/9/22‬‬ ‫س����وێندی‌ قانونی‌ خوارد‪ ،‬ب����ه‌اڵم ته‌مه‌نی‌‬ ‫پارله‌مانتاری‌ ئه‌میش ته‌نها ساڵێك‌و (‪)112‬‬ ‫رۆژ بو‪ .‬ناوبراو كاتێك له‌ (‪،)2013/1/22‬‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك����ی‌ خزمه‌تگ����وزاری‌ له‌ق����ه‌زای‌‬ ‫فه‌لوج����ه‌ به‌س����ه‌رده‌كرده‌وه‌‪ ،‬خۆكوژێ����ك‬ ‫به‌جلی‌ كرێكارییه‌وه‌ خۆی‌ پێدا ته‌قانده‌وه‌و‬ ‫به‌هۆیه‌وه‌ خۆی‌‌و س����ێ‌ پاسه‌وانی‌ كوژران‪،‬‬ ‫دواتریش رێكخراوی‌ قاعیده‌ به‌رپرسیارێتی‌‬ ‫خۆی‌ له‌و روداوه‌ راگه‌یاند‪.‬‬ ‫دوای‌ كوژرانی‌ ئ����ه‌و دوو پارله‌مانتاره‌‪،‬‬ ‫لیس����تی‌ عێراقیه‌ سێیه‌م ئه‌ندامی‌ خۆی‌ بۆ‬ ‫جێگرتنه‌وه‌یان ن����ارده‌ پارله‌مان‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫س����امر ئیبراهیم زاهی����ر ئه‌لهایس بوو كه‌‬ ‫له‌ رۆژی‌ (‪ )2013/1/28‬سوێندی‌ قانونی‌‬ ‫خوارد‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ ده‌ س����اڵی‌ رابردودا‪ ،‬كه‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ نیشتیمانی‌‌و دو خولی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫به‌خوه‌ بینیوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ یه‌كه‌مجاره‌ حاڵه‌تێكی‌‬ ‫له‌م شێوه‌یه‌ روبدات‪.‬‬ ‫له‌خولی‌ پێشوی‌ پارله‌مانیشدا‪ ،‬له‌رۆژی‌‬ ‫(‪ )2007/4/16‬خۆكوژێك له‌ناو پارله‌مانی‌‬ ‫عێراق����دا خ����ۆی‌ ته‌قان����ده‌وه‌‪ ،‬به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫پارله‌مانت����اری‌ به‌ره‌ی‌ دیال����ۆگ محه‌مه‌د‬ ‫عه‌وز كوژرا‪ ،‬ب����ه‌وه‌ش له‌مێژوی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫عێراقدا‪ ،‬ب����وه‌ یه‌ك����ه‌م پارله‌مانتار له‌ناو‬ ‫پارله‌ماندا كوژرابێ‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌و س����اڵه‌داو ل����ه‌ رۆژی‌ (‪)9/9‬‬ ‫له‌ده‌روازه‌ی‌ ناوچه‌ی‌ س����ه‌دری‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫به‌غ����دا‪ ،‬بۆمبێك به‌ئۆتۆمبێلی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫كوتله‌ی‌ ئه‌حرار س����اڵح عگێلیدا ته‌قیه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆی����ه‌وه‌ خۆی‌‌و پاس����ه‌وانێكی‌ كوژران‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ل����ه‌ (‪ )2009/6/12‬س����ه‌رۆكی‌‬ ‫به‌ره‌ی‌ ته‌وافوق ح����ارس عوبێدی‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫له‌مزگه‌وت����ی‌ ش����ه‌وافی‌ رۆژئ����اوای‌ به‌غدا‬ ‫پێش����نوێژی‌ بۆ نوێ����ژ خوێن����ان ده‌كرد‪،‬‬ ‫چه‌كدارێ����ك ده‌مانچه‌كه‌ی‌ ل����ێ‌ ده‌رهێناو‬ ‫چه‌ن����د فیش����ه‌كێكی‌ پێوه‌ن����او پاش����ان‬ ‫نارنجۆكێكی‌ ده‌ستی‌ بۆ هه‌ڵداو به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫گیانی‌ له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ مای����ه‌ی‌ تێبین����ی‌و جێگ����ه‌ی‌‬ ‫سه‌رسوڕمان‌و پرسیاری‌ چاودێرانه‌ ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌كۆی‌ چوار پارله‌مانتار كه‌ له‌شاری‌ به‌غدا‬ ‫تیرۆرك����راون‪ ،‬دوانی����ان له‌ن����او مزگه‌وت‌و‬ ‫له‌كاتی‌ به‌جێهێنانی‌ نوێژدا تیرۆركراون!‬ ‫پارله‌مانت����اره‌ كورده‌كانی����ش له‌مه‌رگ‬ ‫به‌ده‌رنه‌ب����ون‪ ،‬به‌نمون����ه‌ له‌س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫ئ����ه‌م خول����ه‌دا له‌س����ه‌ر لیس����تی‌ پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان سامی‌ شۆڕش بوه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ پارله‌مانی‌ عێ����راق‪ ،‬به‌اڵم ماوه‌ی‌‬ ‫پارله‌مانتارییه‌ك����ه‌ی‌ زۆری‌ نه‌خایان����دو له‌‬ ‫(‪ )2010/11/11‬به‌هۆی‌ نه‌خۆش����ی دڵه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌ولێ����ر گیان����ی‌ له‌ده‌س����تدا‌و دوره‌ی����د‬ ‫كه‌شموله‌ شوێنی‌ گرته‌وه‌‪.‬‬ ‫جگه‌له‌ تیرۆرو نه‌خۆش����ی‌‪ ،‬روداوه‌كانی‌‬ ‫هاتوچۆش به‌رۆكی‌ پارله‌مانتارانی‌ گرتوه‌‪.‬‬ ‫له‌رۆژی‌ (‪ )2009/7/22‬سه‌رۆكی‌ كوتله‌ی‌‬ ‫حیزب����ی‌ ده‌ع����وه‌‪ /‬رێكخس����تنی‌ عێ����راق‬ ‫پارله‌مانتار قاس����م س����ه‌هالنی‌ به‌ روداوی‌‬ ‫هاتوچۆ له‌رێگه‌ی‌ نێوان ناسرییه‌ – به‌سره‌‬ ‫گیانی‌ له‌ده‌س����تدا‪ .‬هه‌روه‌ها پارله‌مانتاری‌‬ ‫حیزب����ی‌ ده‌عوه‌ قاس����م عه‌تی����ه‌ جبوری‌‬ ‫له‌س����اڵی‌ (‪ ،)2006‬كاتێ����ك له‌به‌س����ره‌وه‌‬ ‫به‌ره‌و به‌غ����دا ده‌هات بۆ به‌ش����داریكردن‬ ‫له‌كۆبون����ه‌وه‌ی‌ پارله‌مان‪ ،‬دوچاری‌ روداوی‌‬ ‫هاتوچ����ۆ هات‌و به‌هۆیه‌وه‌ نیوه‌ ئیفلیج بو‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌رده‌وام بو ل����ه‌كاری‌ پارله‌مانتاری‌‬ ‫تاوه‌ك����و ل����ه‌ (‪ )2010/10/23‬دوای‌ یه‌ك‬ ‫رۆژ له‌ئه‌نجامدان����ی‌ نه‌ش����ته‌رگه‌ری‌ دڵ‬ ‫بۆی‌ له‌نه‌خۆش����خانه‌یه‌كی‌ ئ����وردن گیانی‌‬ ‫له‌ده‌ستدا‪.‬‬


‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫به‌ڵێنده‌رێك‪ :‬حكومه‌ت رێگر‌ه له‌وه‌ ‌ی به‌رهه‌م ‌ی ناوخۆی ‌ی به‌كاربهێنین‬

‫به‌رپرسێك له‌پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ :‬له‌و باره‌یه‌وه‌ به‌دواداچون ده‌كه‌ین‬

‫بۆ زۆرێک له‌پڕۆژه‌کان کااڵو به‌رهه‌می بیانی به‌کاردێت فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫"حكومه‌ت هان ‌ی سه‌رمایه‌دارن ده‌دات‬ ‫كارگ ‌ه دابنێن‪ ،‬كه‌چی‌ خۆ ‌ی به‌رهه‌میان‬ ‫لێناكڕێته‌وه‌‪ ،‬بۆ زۆرێك له‌پرۆژه‌كان‬ ‫داوا ‌ی به‌رهه‌می‌ بیانیمان لێده‌كرێت"‪.‬‬ ‫خاوه‌ن ‌ی كۆمپانیا ‌ی بااڵ وا ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫زۆرێ���ك له‌به‌ڵێن���ده‌ران ئام���اژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬له‌كات ‌ی كردن��� ‌ی پرۆژه‌كانیاندا‬ ‫الیه‌ن��� ‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كان��� ‌ی حكوم���ه‌ت‪،‬‬ ‫ناچاری���ان ده‌كه‌ن كه‌ل‌وپ���ه‌ل‌و به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫بیان��� ‌ی به‌كاربهێن���ن‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه له‌كاتێكدا‬ ‫حكومه‌ت خۆ ‌ی باس له‌هاندان ‌ی به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫ناوخۆی ‌ی ده‌كات‪ .‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی وه‌به‌رهێنان ‌ی‬ ‫س���لێمانیش ده‌ڵێ���ت "نوس���راومان بۆ‬ ‫پارێزگا ‌ی سلێمان ‌ی كردوه‌‪ ،‬ك ‌ه به‌ڵێنده‌ران‬ ‫ناچار نه‌كرێ���ن كااڵ ‌ی بیان ‌ی به‌كاربهێنن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو پێوه‌ره‌ك ‌ه باش��� ‌ی به‌رهه‌مه‌ك ‌ه بێت‬ ‫نه‌ك شوێن ‌ی به‌رهه‌مهێنانی‌"‪.‬‬

‫پێویسته‌ پێوه‌ره‌ك ‌ه‬ ‫باشی‌ به‌رهه‌مه‌كه‌‌و‬ ‫ده‌رچونی‌ بێت‬ ‫له‌پشكنیندا‪ ،‬نه‌ك‬ ‫به‌رهه‌می‌ واڵتێكی‌‬ ‫دیاریكراو داوا‬ ‫بكرێت‬

‫فه‌رامۆش كراوه‌"‪ .‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌و پاساوه‌ش ك ‌ه هه‌ندێك‬ ‫ده‌ڵێ���ن به‌رهه‌م��� ‌ی ناوخۆی��� ‌ی كوالیت ‌ی‬ ‫زۆر ب���اش نی��� ‌ه ئه‌و به‌ڵێن���ده‌ر‌ه ده‌ڵێت‬ ‫"ده‌كرێ���ت حكومه‌ت‪ ،‬كارگ���ه‌كان ناچار‬ ‫بكات به‌رهه‌مه‌كانیان باش بكه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ناوخۆدا به‌رهه‌مه‌كانیان لێبكڕدرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا به‌دڵنیایی���ه‌و‌ه ئه‌وانی���ش گرنگ ‌ی‬ ‫زیات���ر به‌ئاس���ت ‌ی كوالیتی���ان ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫وه‌ك كارگه‌كان��� ‌ی چیمه‌نتۆ ك ‌ه ئێس���تا‬ ‫به‌رهه‌مێك��� ‌ی زۆر باش���یان هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫بۆ ناوخۆ ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ش به‌رهه‌مه‌كانیان‬ ‫ڕه‌وان ‌ه ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫بۆچون ‌ی وه‌به‌رهێنان ‌ی سلێمان ‌ی چییه‌؟ ‬

‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌ی ده‌س���ته‌ ‌ی وه‌به‌رهێنان‬ ‫له‌س���لێمان ‌ی فه‌رم���ان غه‌ری���ب هه‌مان‬ ‫بۆچون ‌ی هه‌یه‌‌و جه‌خ���ت له‌و‌ه ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه پێویست ‌ه به‌رهه‌م ‌ی كارگ ‌ه ناوخۆیه‌كان‬ ‫له‌پرۆژه‌كان���دا به‌كاربێ���ت‪" ،‬به‌مه‌رج��� ‌ی‬ ‫باشی‌‌و ده‌رچونیان له‌پشكنیندا"‪.‬‬ ‫ناچارمان ده‌كه‌ن به‌رهه‌م ‌ی بیان ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و باس ل���ه‌و‌ه ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وان بۆ‬ ‫دژبه‌یه‌ك���ه‌"‪ .‬ئ���ه‌و نمون��� ‌ه به‌پرۆژه‌یه‌ك‬ ‫به‌كاربێنین‬ ‫خاوه‌ن��� ‌ی كۆمپانی���ا ‌ی بااڵ ب���ۆ كار ‌ی ده‌هێنێته‌و‌ه ك ‌ه بۆ ش���اره‌وان ‌ی سلێمان ‌ی پرۆژه‌كان��� ‌ی وه‌به‌رهێنان‪ ،‬به‌هیچ جۆرێك‬ ‫به‌ڵێنده‌رایه‌ت ‌ی س���ه‌نگه‌ر محه‌مه‌د‪ ،‬باس كردوه‌‪ ،‬ویس���تویه‌ت ‌ی بۆر ‌ی پالس���تیك ‌ی وه‌به‌رهێن���ه‌ران ناچار ناك���ه‌ن به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫ل���ه‌و‌ه ده‌كات‪ ،‬بۆ زۆرێك ل���ه‌و پرۆژانه‌ ‌ی به‌رهه‌م��� ‌ی ناوخۆی��� ‌ی به‌كاربهێن���ێ‌‪ ،‬ك ‌ه بیان ‌ی به‌كاربهێن ‌ێ "بۆ كردن ‌ی پرۆژه‌كان ‌ی‬ ‫كردویه‌ت ‌ی ناچاریان كردو‌ه به‌رهه‌م ‌ی بیان ‌ی به‌وت���ه‌ ‌ی خ���ۆ ‌ی جۆره‌كه‌ ‌ی زۆر باش���ه‌‪ ،‬وه‌به‌رهێنان‪ ،‬ته‌نها پێوه‌ر ‌ی ئێم ‌ه باش��� ‌ی‬ ‫به‌كاربهێنێ‌‌و ئه‌و ده‌ڵێت "حكومه‌ت خۆ ‌ی به‌اڵم شاره‌وان ‌ی رێگریان لێكردوه‌‪ .‬ناوبراو به‌رهه‌مه‌كه‌‌و ده‌رچونیه‌ت ‌ی له‌پش���كنیندا‪،‬‬ ‫مۆڵه‌ت به‌كردن���ه‌وه‌ ‌ی كارگ ‌ه ناوخۆیه‌كان ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو ك ‌ه نه‌ك به‌ته‌نها له‌كار ‌ی ئێم��� ‌ه خۆم���ان مۆڵه‌ت���ت ده‌ده‌ی���ن‪.‬‬ ‫ده‌دات‪ ،‬ده‌ش���ڵێت پش���تگیر ‌ی به‌رهه‌م ‌ی به‌ڵێنده‌رایه‌تیه‌دا‪ ،‬به‌ڵكو له‌زۆر بواره‌كان ‌ی به‌كردنه‌وه‌ ‌ی ئ���ه‌و كارگ��� ‌ه ناوخۆییانه‌‪،‬‬ ‫ناوخۆی��� ‌ی ده‌ك���ه‌م‪ ،‬كه‌چ ‌ی به‌ش���ێك ل ‌ه تریشدا هان ‌ی به‌رهه‌م ‌ی ناوخۆی ‌ی نادرێت‪ ،‬ئیت���ر چۆن بۆ وه‌به‌رهێنه‌ران ده‌نوس���ین‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كان��� ‌ی به‌پێچه‌وان���ه‌ ‌ی ئه‌و ده‌ڵێ���ت "زۆرجار ئاو ‌ی ده‌به‌ی‌ بیان ‌ی به‌رهه‌م��� ‌ی بیان ‌ی بك���ڕن‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌و‌ه ناچارم���ان ده‌ك���ه‌ن به‌رهه‌م ‌ی ب���ۆ فه‌رمانگ���ه‌‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی���ه‌كان ئێم ‌ه مه‌به‌س���تمانه‌ به‌رهه‌م ‌ی كارگه‌كان ‌ی‬ ‫بیان ‌ی به‌كاربهێنین‪ ،‬دیار‌ه ئه‌م ‌ه دو شت ‌ی ده‌كڕێت‪ ،‬له‌وه‌شدا ئاوو به‌رهه‌می‌ ناوخۆی ‌ی ناوخۆ گه‌شه‌یه‌ك ‌ی باش بكه‌ن"‪.‬‬

‫زۆرجار ئاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ب ‌هی‌ بیانی‌‬ ‫بۆ فه‌رمانگه‌‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كان‬ ‫ده‌كڕێت‪ ،‬له‌وه‌شدا‬ ‫به‌رهه‌می‌ ناوخۆیی‌‬ ‫فه‌رامۆشكراوه‬ ‫نوسراویان بۆ پارێزگار ‌ی سلێمان ‌ی كردوه‌‬ ‫وه‌به‌رهێن���ان‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫له‌س���لێمانی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو ك ‌ه جگ ‌ه‬ ‫له‌پڕۆژه‌كان��� ‌ی وه‌به‌رهێن���ان‪ ،‬پرۆژه‌كان ‌ی‬ ‫تر ‌ی شار ‌ی س���لێمان ‌ی ده‌چێت ‌ه پارێزگا ‌ی‬ ‫سلێمان ‌ی له‌وێو‌ه (ئیعالنی‌) بۆ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی��� ‌ه نوس���راویان بۆ ئ���ه‌وان كردو‬ ‫نوس���یویانه‌ "ب���ا به‌ڵێن���ده‌ران ناچارن‬ ‫نه‌كرێن كااڵ‌و به‌رهه‌م ‌ی بیان ‌ی به‌كاربهێنن‪،‬‬ ‫پێویس���ت ‌ه پێوه‌ره‌ك ‌ه باش ‌ی به‌رهه‌مه‌كه‌‌و‬ ‫ده‌رچون ‌ی بێت له‌پش���كنیندا‪ ،‬نه‌ك واڵت ‌ی‬

‫به‌رهه‌مهێنانی‌‪ ،‬هاوكات ئه‌وله‌ویه‌ت بدرێت هه‌ر نیی ‌ه بۆی ‌ه به‌ناچار ‌ی ده‌بێت په‌نا بۆ‬ ‫بیانیه‌كه‌ ‌ی ببرێت"‪.‬‬ ‫به‌به‌رهه‌م ‌ی ناوخۆی ‌ی نه‌ك بیانی‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌ی وه‌اڵم��� ‌ی پارێ���زگار ب���ۆ‬ ‫ئه‌وان‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه بو‌ه ك ‌ه گش���تاندنیان بۆ پارێزگار ‌ی سلێمانی‌‪ :‬دوبار‌ه به‌دواداچون‬ ‫ده‌كه‌ینه‌و‌ه‬ ‫به‌رێوه‌به‌رایه‌تی���ه‌كان كردوه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌كات ‌ی‬ ‫له‌باره‌ ‌ی بۆچون ‌ی پارێزگار ‌ی سلێمانیش‪،‬‬ ‫ته‌نده‌ره‌كان���دا داوا ‌ی كااڵ‌و به‌رهه‌م��� ‌ی‬ ‫واڵتێك ‌ی دیاریك���راو نه‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌پێ ‌ی راوێژكار ‌ی ئه‌ندازیار ‌ی پارێزگار ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫به‌دواداچونه‌كان��� ‌ی ئاوێن��� ‌ه تائێس���تاش س���دیق موش���یر ئه‌و‌ه ده‌خات���ه‌رو‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی���ه‌كان‪ ،‬ب���ۆ نوس���ین‌و دیاریكردن ‌ی به‌رهه‌م ‌ی واڵتێك ‌ی‬ ‫پرۆژه‌كانی���ان ناوی‌ به‌رهه‌م��� ‌ی واڵتێك ‌ی دیاریكراو له‌ته‌نده‌ره‌كاندا قه‌ده‌غ ‌ه كردوه‌و‬ ‫بیان ‌ی دیاریكراو ده‌نوسن‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌وته‌ ‌ی ئه‌و وت ‌ی "ئێم ‌ه ئه‌وه‌م���ان قه‌ده‌غه‌كردو‌ه‬ ‫ئ���ه‌و "ئه‌گه‌ر راس���ت بێ���ت‪ ،‬پێچه‌وانه‌ ‌ی چونك ‌ه ئه‌و‌ه ده‌بێت ‌ه جۆرێك له‌ریكالمیش‪،‬‬ ‫وتومان��� ‌ه ك��� ‌ه داوا ‌ی به‌رهه‌مێك ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫گشتاندنه‌كان ‌ی پارێزگار ‌ی سلێمانیه‌"‪.‬‬ ‫فه‌رمان غه‌ریب ئه‌و‌ه ناش���ارێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه تایبه‌تمه‌ندیه‌كان ‌ی ئه‌و به‌رهه‌مه‌ بنوسن‪،‬‬ ‫نه‌كڕین ‌ی به‌رهه‌مه‌كان��� ‌ی ناوخۆ خه‌ریك ‌ه نه‌ك ناو ‌ی واڵتێك ‌ی دیاریكراو"‪.‬‬ ‫ئه‌و نه‌یشارده‌و‌ه ك ‌ه نوسین ‌ی به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫ببێت ‌ه هۆ ‌ی داخس���تن ‌ی چه‌ند كارگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ناوخۆی���ی‌‪ ،‬ئ���ه‌و نمون��� ‌ه به‌كارگه‌یه‌ك ‌ی واڵتێك��� ‌ی دیاریكراو‪ ،‬نه‌ریتێ���ك بو‌ه له‌‬ ‫بۆی���اخ ده‌هێنێته‌وه‌و ده‌ڵێ���ت "كارگه‌ ‌ی رێكخراو ‌ی هابیتاته‌و‌ه بۆ ئه‌وان ماوه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆیاخم���ان هه‌ی��� ‌ه له‌چه‌مچه‌ماڵ خه‌ریك ‌ه "هه‌رچه‌ن���د‌ه ئێم ‌ه له‌گرنگ��� ‌ی رۆڵی‌ ئه‌و‬ ‫دایده‌خات‪ ،‬چونك ‌ه بۆ زۆرێك له‌پرۆژه‌كان رێكخراو‌ه كه‌مناكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه زۆرێك‬ ‫بۆیاخ ‌ی توركی‌‌و ئێران ‌ی به‌كاردێت‪ ،‬نه‌ك له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كان��� ‌ی حكوم���ه‌ت بۆ‬ ‫شێواز ‌ی نوسین ‌ی ته‌نده‌ر‌و ده‌رخسته‌كانیان‬ ‫ناوخۆیی‌"‪.‬‬ ‫س���ودیان له‌و رێكخراو‌ه وه‌رگرتوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه‌كێك له‌كێش���ه‌كانیان ئه‌وه‌بو ك ‌ه ناو ‌ی‬ ‫شاره‌وانی‌‪ :‬زۆرجار كوالیت ‌ی به‌رز‬ ‫واڵتیان ده‌نوس ‌ی ئه‌وه‌ش بۆ ئێم ‌ه ئێستا‬ ‫له‌به‌رهه‌م ‌ی بیانیدایه‌‬ ‫هه‌ر له‌وباره‌یه‌و‌ه لێپرس���راو ‌ی به‌ش��� ‌ی بۆت ‌ه گرفت‌و تائێستاش هه‌ند ‌ێ شوێن ئه‌و‬ ‫پ���ررۆژه‌كان له‌ش���اره‌وان ‌ی رۆژهه‌اڵت��� ‌ی هه‌ڵه‌ی ‌ه دوبار‌ه ده‌كه‌نه‌وه‌"‪ .‬ئه‌و‌ه جه‌خت ‌ی‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئه‌بوبه‌كر ته‌یب ئاماژ‌ه به‌و‌ه له‌وه‌ش كردو‌ه ك ‌ه وه‌ك پارێزگا ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫ده‌كات ك ‌ه ئ���ه‌وان بۆ پرۆژه‌كانیان داوا ‌ی گشتاندنیان بۆ سه‌رجه‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ‌ه‬ ‫به‌رهه‌مێك ده‌كه‌ن ك ‌ه كوالیت ‌ی به‌رز بێت‪ ،‬په‌یوه‌نداره‌كان كردو‌ه ك ‌ه ناو ‌ی به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫نه‌ك به‌رهه‌م ‌ی واڵتێك ‌ی دیاریكراو‪ ،‬به‌اڵم واڵتێك ‌ی دیاریكراو نه‌نوس���ن ئه‌و وتیش ‌ی‬ ‫وتیش ‌ی "دیار‌ه كه‌ولیت ‌ی به‌رزیش له‌جۆرێك ‌ی "ئێم��� ‌ه ل���ه‌م روه‌و‌ه دوب���ار‌ه به‌داچون‬ ‫توركی���دا هه‌ی���ه‌‪ ،‬ن���ه‌ك له‌به‌رهه‌مێك ‌ی ده‌كه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌ی به‌هیچ جۆرێك ناو ‌ی‬ ‫ناوخۆی���ی‌‪ ،‬هه‌ند ‌ێ به‌رهه‌میش له‌ناوخۆدا به‌رهه‌م ‌ی واڵتێك ‌ی دیاریكراو نه‌نوسرێ‌"‪.‬‬

‫رۆژانه‌ له‌كه‌ركوك ‪ 150‬ملیۆن پێ سێجا دوكه‌ڵ باڵوده‌بێته‌و‌ه‬ ‫ ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد ‬ ‫ی‬ ‫له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ ئاوێنه‌دا شاره‌زا ‌‬ ‫بواری‌ نه‌وت‌و سه‌رۆكی ئه‌ندازیارانی‬ ‫كۆمپانیای نه‌وتی باكور له‌كه‌ركوك‬ ‫چه‌ند بابه‌تێكی هه‌ستیارو مه‌ترسیدار‬ ‫ی‬ ‫ده‌خات ‌ه رو‌و ئاشكرای‌ ده‌كات‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫‪2003‬وه‌ به‌هۆی تێكشكانی ئامێره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمپانیاكه‌یانه‌وه‌ نه‌توانراو‌ه زۆرب ‌ه ‌‬ ‫دوكه‌ڵی پاشمه‌و‌هی‌ نه‌وت كۆنترۆڵ‬ ‫بكرێت‌و رۆژانه‌ باڵوده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی نه‌وت‌و س���ه‌رۆكی‬ ‫ش���اره‌زای بوار ‌‬ ‫ی نه‌وتی باكور‬ ‫ئه‌ندازیاران���ی كۆمپانیا ‌‬ ‫له‌كه‌رك���وك فه‌رهاد حه‌م���ز‌ه محه‌مه‌د‬ ‫ی‬ ‫بۆ ئاوێن ‌ه رونیكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌سه‌رده‌م ‌‬ ‫ئینگلیزه‌كان���ه‌و‌ه له‌كه‌رك���وك دوكه‌ڵی‬ ‫ن���ه‌وت ده‌ڕژێت��� ‌ه س���ه‌ر ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه ل���ه‌و كات���ه‌و‌ه هه‌ن���دێ‬ ‫س���ه‌وزایی ئه‌نجام���دراوه‌و هه‌وڵدراو‌ه‬ ‫س���ود له‌گازه‌ك ‌هی‌‌وه‌ربگیرێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬

‫ی ته‌كنه‌لۆجیاو‬ ‫ی ‪‌2003‬و‌ه زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی كۆمپانی���ای نه‌وتی باكور‬ ‫ئامێران��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ر لێدانی هێزه‌كانی ئه‌مریكا كه‌وتن‌و‬ ‫ی‬ ‫تێكشكان‪ ،‬بۆی ‌ه ئیتر بو‌ه هۆی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی زۆری ئه‌و گاز‌ه بس���وتێت‌و‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫باڵوبێت���ه‌و‌ه به‌تایبه‌ت گازی ‪ H2S‬ك ‌ه‬ ‫زۆر ژه‌هراوی‌و مه‌ترسیداره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رێ���ژه‌ی باڵوبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‬ ‫ئ���ه‌و دوكه‌ڵ���ه‌و جۆره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی نه‌وتی باكور‬ ‫ئه‌ندازیاران���ی كۆمپانیا ‌‬ ‫له‌كه‌ركوك بۆ ئاوێنه‌‌وتی "له‌ئێس���تادا‬ ‫له‌كه‌ركوك رۆژان ‌ه ‪ 150‬ملۆن پێ سێجا‬ ‫گاز ده‌س���وتێنرێت‌و ده‌بێت��� ‌ه دوكه‌ڵ‪،‬‬ ‫دیار‌ه ئه‌و دوكه‌ڵه‌ش به‌پێی دورو نزیكی‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫ی دانیشتوان كاریگه‌ر ‌‬ ‫ناوه‌چ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫مرۆڤه‌كان دروس���ت ده‌كات‌و ئاسه‌وار ‌‬ ‫ئه‌و دوكه‌ڵ ‌ه به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك ژینگه‌ك ‌ه‬ ‫ی ده‌كات ‌ه س���ه‌ر‬ ‫پیس ده‌كات‌و كاریگه‌ر ‌‬ ‫سییه‌كانی مرۆڤ"‪.‬‬ ‫ی ئاوێنه‌دا‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی پێش���و ‌‬ ‫پس���پۆرێكی ته‌ندروستی ئاماژه‌ی به‌و‌ه‬

‫ك���رد ك ‌ه دانیش���توانی نزیك��� ‌ه كێڵگ ‌ه‬ ‫نه‌وتیی���ه‌كان زیات���ر له‌كه‌س���انی ت���ر‬ ‫توشی ش���ێرپه‌نج ‌ه ده‌بن‌و ده‌بێت ‌ه هۆی‬ ‫له‌بارچونی ئافره‌تی دوگیان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ل���ه‌و ناوچان ‌ه مرۆڤ���ی كه‌مئه‌ندام زیاد‬ ‫ی ئه‌گ���ه‌ری زۆر‌ه‬ ‫ده‌كات‪ ،‬جگ��� ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫ی لێ نه‌گیرێت‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌كوردستان رێگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێت ‌ه كاره‌س���ات‌و چاره‌س���ه‌ركردن ‌‬ ‫ئه‌سته‌م ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی گشتی له‌هه‌ر شوێنێك‬ ‫ی‬ ‫نه‌وت به‌ره���ه‌م بهێنرێت پاش���ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫غازی‌و ش���لمه‌نی ده‌بێت‪" ،‬پاشماو‌ه ‌‬ ‫ی نه‌وت ‌ه‬ ‫ی سه‌ره‌كیترین پاشماوه‌كان ‌‬ ‫غاز ‌‬ ‫له‌هه‌مو‌واڵتان زۆر رێگ ‌ه گیراوه‌ته‌به‌ر بۆ‬ ‫رێگه‌لێگرتنی‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌یانتوانیو‌ه سه‌د‬ ‫ی‬ ‫ده‌رسه‌د بنه‌بڕ بكرێت‪ ،‬به‌ڵكو رێژه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ر ده‌مێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی ن���ه‌وت‬ ‫ئ���ه‌و ش���اره‌زایه‌ی ب���وار ‌‬ ‫له‌كه‌ركوك ئام���اژ‌ه به‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر بتوانرێت ئه‌و گاز‌ه نه‌سوتێنرێت‌و‬ ‫كه‌پس بكرێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌توانرێت سودی‬

‫لێ‌وه‌ربگیرێت ك ‌ه تائێس���تا نه‌توانراو‌ه‬ ‫ئ���ه‌و‌ه بكرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر پاره‌ی‬ ‫بۆ ته‌رخ���ان بكرێ���ت‌و ته‌كنه‌لۆجیای‬ ‫پێش���كه‌وتو دابین بكرێ���ت ده‌توانرێت‬ ‫سودێكی باش���ی لێ‌وه‌ربگیرێت‌و رێگ ‌ه‬ ‫ی بگیرێ���ت‌و كه‌متری���ن‬ ‫له‌باڵوبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫زیانی هه‌بێت‪" ،‬هه‌رچه‌ند‌ه له‌ئێس���تادا‬ ‫بڕێكی كه‌می سودی لێ‌وه‌رده‌گیرێت بۆ‬ ‫كاره‌باو گازی مااڵن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رپرسیارێتی باڵوبونه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و گاز‌ه س���ه‌رۆكی ئه‌ندازیاران���ی‬ ‫كۆمپانیای ناوبراو ‌وتی "له‌پێشدا بونی‬ ‫ی‬ ‫نه‌وته‌ك ‌ه به‌رپرس���ه‌‪ ،‬پاش���ان‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫نه‌وت به‌رپرس���ه‌و ده‌بێ���ت خه‌می ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫پاشماوه‌ی ‌ه بخوات‌و ئامێری پێشكه‌وتو ‌‬ ‫ئه‌و بوار‌ه دابین بكات بۆ سودوه‌رگرتن‬ ‫لێی"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا باس ل���ه‌و‌ه ده‌كرێت ك ‌ه‬ ‫ده‌رهێنانی ن���ه‌وت جگ ‌ه له‌وه‌ی ده‌بێت ‌ه‬ ‫ی سه‌ر زه‌وی‌و‬ ‫هۆی پیس���بونی ژینگ ‌ه ‌‬ ‫هه‌وا‪ ،‬ده‌بێت ‌ه هۆی پیسبونی ئاوی ژێر‬

‫زه‌وی‌و خواردنه‌وه‌ش‪ ،‬له‌و باره‌یه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫ئه‌ندازیار‌ه ده‌ڵێت "هیچ كاریگه‌رییه‌كی‬ ‫نه‌كردوه‌ت ‌ه سه‌ر ئاوی خواردنه‌وه‌و ئاوی‬ ‫ژێر زه‌وی‪ ،‬چونك ‌ه ئاو له‌چین ‌ه نزمه‌كانی‬ ‫ژێر زه‌وییه‌‌واتا له‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌و نه‌وتیش‬ ‫له‌چینی زۆر قوڵه‌كانی ژێر زه‌وییه‌"‪.‬‬ ‫ی باكوردا‬ ‫ی نه‌وت��� ‌‬ ‫له‌نێ���و كۆمپانیا ‌‬ ‫له‌كه‌رك���وك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ك���ی‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ژینگ��� ‌ه هه‌یه‌‪ ،‬س���ه‌رۆكی‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندازیارانی كۆمپانیاك ‌ه ده‌ڵێت "كار ‌‬ ‫ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی��� ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه كاتێك‬ ‫بۆرییه‌ك ده‌ته‌قێت ی���ان هه‌ر كارێكی‬ ‫ی كۆمپانیاك ‌ه‬ ‫تری تایب���ه‌ت به‌ژینگ��� ‌ه ‌‬ ‫روده‌دات چاره‌سه‌ری‌ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا به‌پێی ئامار‌ه نافه‌رمییه‌كان‬ ‫ی كه‌ركوك‬ ‫ی دانیشتوانی پارێزگا ‌‬ ‫رێژ‌ه ‌‬ ‫به‌‪ 1.500‬ملیۆن ده‌خه‌مڵێندرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌و پێی ‌ه بێت ك��� ‌ه رۆژان ‌ه ‪ 150‬ملیۆن‬ ‫پێ س���ێجا دوك���ه‌ڵ باڵوده‌بێته‌و‌ه ئه‌وا‬ ‫هه‌ر مرۆڤێكی ئه‌و شار‌ه ‪ 100‬پێ سێجا‬ ‫دوكه‌ڵی به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬

‫هه‌ر مرۆڤێكی ئه‌و‬ ‫شاره‌ رۆژانه‌ ‪100‬‬ ‫پێ سێجا دوكه‌ڵی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬


‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪9‬‬

‫پێشتر به‌نزیخانه‌كان ئۆكتانیان ده‌كرده‌ به‌نزینه‌كانیانه‌وه‌‪ ،‬ئێستا شۆفێران‬ ‫پیشه‌وه‌رێك‪ :‬ئه‌و كاره‌ زیانی‌ بۆ ئۆتۆمبیل‌و ژینگه‌ش زۆره‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ریزكردنی‌ كۆمه‌ڵێك ده‌به‌‪،‬‬ ‫له‌به‌نزیخانه‌یه‌كی‌ سلێمانی‌‪ ،‬بۆ‬ ‫گۆران حه‌مه‌سه‌عیدی‌ شۆفێر‪،‬‬ ‫ده‌بێته‌ جێی‌ سه‌رنج‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫له‌یه‌كێك له‌كارمه‌نده‌كانی‌ ده‌پرسی‌‬ ‫كه‌ ئه‌و ده‌بانه‌ چین؟ كارمه‌نده‌كه‌ش‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ ئۆكتانی‌ به‌نزینی‌ پێ‌‬ ‫به‌رزده‌بێته‌وه‌‪ ،‬زۆرێك له‌شۆفێران‬ ‫به‌كارده‌هێنن تا به‌نزینه‌كه‌یان له‌م‬ ‫جۆره‌ خراپه‌وه‌ بكه‌نه‌ جۆرێكی‌‬ ‫باشتر"‪.‬‬

‫به‌رێوه‌به‌ری‌‬ ‫به‌رهه‌مه‌‬ ‫نه‌وتیه‌كانی‌‬ ‫سلێمانی‌‪:‬‬ ‫ئه‌و به‌نزینه‌ی‌‬ ‫دابه‌شی‌ ده‌كه‌ین‬ ‫ئۆكتانه‌كه‌ی‌ ‪ 88‬بۆ‬ ‫‪ 89‬یه‬

‫پێشتر به‌ش���ێك له‌به‌نزیخانه‌كان بۆ‬ ‫به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ ئۆكتانی‌ به‌نزین‪ ،‬جۆر‌ه‬ ‫ماده‌یه‌كی���ان ده‌ك���رده‌ ن���او به‌رمیلی‌‬ ‫به‌نزینخانه‌كانیان���ه‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌ش جۆری‌‬ ‫به‌نزینه‌كه‌یان له‌جۆرێكی‌ ئاس���اییه‌وه‌‬ ‫ده‌گ���ۆڕی‌ ب���ۆ محس���ن‌و به‌نرخێك���ی‌‬ ‫گرانتر ده‌یانفرۆش���ت‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌ت‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ قه‌ده‌غه‌كرد‪ ،‬ئێس���تاش كه‌ نرخ‬ ‫جێگیركراوه‌ ی���ه‌ك جۆر به‌نزین هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌شۆفێران په‌نا بۆ ئه‌و كاره‌‬ ‫ئه‌و ئۆکتانه‌ ده‌ستکرده‌ی به‌شێک له‌شۆفێران تێکه‌ڵ به‌به‌نزینی ده‌که‌ن له‌به‌نزینخانه‌یه‌ک له‌سلێمانی‬ ‫ده‌ب���ه‌ن‪ ،‬ئه‌و ج���ۆره‌ ماده‌ی���ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌نزینه‌كه‌دا تێك���ه‌ڵ ده‌كه‌ن ده‌یكه‌نه‌‬ ‫ناو ئۆتۆمبیله‌كانیانه‌وه‌‪ .‬پیشه‌وه‌رێكی‌ به‌نزینه‌كه‌ س���ودم زۆر لێبینی‌‪ ،‬به‌اڵم سیدانیش دروست ده‌كات‪ ،‬كه‌ غازێكی‌ به‌نزینه‌ی‌ لێره‌ به‌س���ه‌ر ش���ۆفێراندا كردومان���ه‌ ئۆكتان���ی‌ ئ���ه‌و به‌نزینه‌ی‌‬ ‫شاره‌زای‌ ئه‌و بواره‌ش جه‌خت له‌خراپی‌ ئه‌وه‌یان نازانم بۆ ئۆتۆمبیله‌كه‌م زیانی‌ كوشنده‌یه‌‌و زیانی‌ زۆر له‌ژینگه‌ ده‌دات"‪ .‬ده‌ب���ه‌ش ده‌كرێت‪ ،‬ئۆكتانه‌كه‌ی‌ ناگاته‌ دابه‌ش���ی‌ ده‌كه‌ین ‪ 88‬تا ‪ 89‬ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس له‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئه‌و جۆره‌ ‪ 80‬هه‌ر كه‌س���ێك بڵێت ل���ه‌وه‌ زیاتره‌ به‌اڵم پیشه‌وه‌ره‌كه‌ی‌ سلێمانی‌‪( ،‬وه‌ستا‬ ‫ئ���ه‌و كاره‌ ده‌كات���ه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت "ب���ۆ ده‌بێت یان نا"‪.‬‬ ‫فریاد) به‌پشتبه‌ستن به‌پشنكینی‌ هه‌مو‬ ‫ئۆكتانه‌ی‌ كه‌ ده‌هێنرێته‌ كوردس���تان شاره‌زایی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ئۆتۆمبیل‌و ژینگه‌ش زیانی‌ زۆره‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئۆتۆمبیالنه‌ی‌ رۆژانه‌ كاریان تێدا‬ ‫له‌بنچین���ه‌دا له‌ئه‌وروپ���ا‪ ،‬كارێك���ی‌‬ ‫پیشه‌وه‌رێكی‌ شاره‌زا‪ :‬زیانی‌ بۆ‬ ‫ده‌كات ده‌ڵێت "من كارم به‌س���ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ به‌رهه‌مه‌ نه‌وتیه‌كانی‌‬ ‫پێچه‌وان���ه‌ی‌ پێده‌كرێت‪ ،‬واته‌ ده‌یكه‌نه‌‬ ‫ئۆتۆمبیل‌و ژینگه‌ش زۆره‌‬ ‫ده‌به‌یه‌ك ئۆكتان به‌ ‪ 4‬هه‌زار‌و ‪500‬‬ ‫نییه‌ ئه‌و به‌رپرس���ه‌ ئه‌و قسه‌ی‌ چۆن‬ ‫ی چی‌ ده‌ڵێت؟‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫پیش���ه‌وه‌رێكی‌ ش���اره‌زای‌ ب���واری‌ ناو به‌نزین���ه‌وه‌ تا ئۆكتانه‌كه‌یان له‌‪98‬‬ ‫دیناره‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ به‌رهه‌م���ه‌ نه‌وتیه‌كانی‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم به‌به‌ڵگه‌وه‌ ده‌یسه‌لمێنم‬ ‫گۆران حه‌مه‌ سه‌عید كه‌ فه‌رمانبه‌ره‌‌و ئۆتۆمبیل‪ ،‬به‌ناوی‌ فریاد عومه‌ر عه‌لی‌ وه‌ دابه‌زێن���ێ‌ ب���ۆ ‪ ، 95‬چونكه‌ وه‌ك‬ ‫ئۆتۆمبیلێكی‌ ئاس���ایی‌ بچوكی‌ پێیه‌‪ ،‬كه‌ له‌ئه‌ڵمانیا بڕوانامه‌ی‌ پیش���ه‌وه‌ری‌ ئه‌و ده‌ڵێت "ئۆكتانی‌ به‌نزینی‌ ئه‌ورپی‌ سلێمانی‌ جه‌مال عه‌لی ئه‌وه‌ ده‌خاته‌رو ئۆكتان���ی‌ ئه‌و به‌نزین���ه‌ی‌ لێره‌ دابه‌ش‬ ‫وه‌ك خ���ۆی‌ باس���ی‌ ده‌كات له‌وه‌ته‌ی‌ له‌ب���واری‌ چكردن���ه‌وه‌ی‌ ئۆتۆمبیل���دا ‪ 98‬بۆ دابه‌زاندنه‌‪ ،‬شۆفێرانی‌ ئوێ‌ ئه‌و كه‌ ئه‌وان هه‌رگیز نه‌یانوتوه‌ به‌نزینێكی‌ ده‌كرێت ناگاته‌ ‪."80‬‬ ‫به‌نزین���ی‌ ج���ۆره‌ی‌ محس���ن نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌ده‌ستهێناوه‌‌و له‌ئێستاشدا له‌سلێمانی‌ ئۆكتان���ه‌ به‌كارده‌هێنن تا به‌نزینكه‌یان زۆر باشی‌ نمره‌ یه‌ك به‌سه‌ر شۆفێراندا‬ ‫*به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تی‌ س���نوری‌‬ ‫ئ���ه‌و گرفت���ی‌ بۆ دروس���ت ب���وه‌‪ ،‬بۆ كاری‌ فیت���ه‌ری‌ ده‌كات‪ ،‬ئام���اژه‌ به‌وه‌ بگه‌یه‌ننه‌ ئاس���تی‌ ئاس���ایی‌ خۆی‌ ك ‌ه دابه‌ش ده‌ك���ه‌ن "هه‌میش���ه‌ وتومانه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنیش له‌وه‌ته‌ی‌ زانیوێتی‌ ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌و ئۆكتان���ه‌ی‌ كه‌ ئێس���تا ‪ ،95‬بۆیه‌ ش���ۆفێران هه‌ڵه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ ئه‌وه‌ی‌ دابه‌ش���ی‌ ده‌كه‌ی���ن به‌نزینێكی‌ پارێزگای‌ س���لێمانی‌ رۆژانه‌ پێویستی‌‬ ‫ئۆكت���ان به‌جیا ده‌فرۆش���رێ‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ به‌ش���ێك له‌ش���ۆفێران به‌كاریده‌هێنن‌و ده‌كه‌ن كه‌ ئ���ه‌و كاره‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌ عادی���ه‌‌و نرخه‌كه‌ش���ی‌ ‪ 500‬دیناره‌ بۆ به‌‪2‬ملی���ۆن‌و‪ 500‬هه‌زار لیت���ر به‌نزین‌و‬ ‫به‌نزیندا تێك���ه‌اڵوی‌ ده‌كات‌و ده‌یكاته‌ تێكه‌اڵو به‌نزینی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ به‌نزینه‌كه‌ی‌ ئێستا خۆی‌ چه‌ند چه‌وره‌‪ ،‬ه���ه‌ر لیترێك"‪ .‬س���ه‌باره‌ت به‌ئۆكتانی‌ گاز هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل���ه‌م وه‌رزه‌دا كه‌‬ ‫ن���او ئۆتۆمبیله‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت بۆ ئه‌م ج���ۆره‌ به‌نزینه‌ی‌ ئێره‌ نابێت‌و ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌و ماده‌ی���ه‌ی‌ تێكه‌ڵبكرێت ئ���ه‌و به‌نزینه‌ی‌ دابه‌ش���ی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و وه‌رزی‌ زستانه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ (كه‌مبونه‌وه‌ی‌‬ ‫"ده‌به‌ی���ه‌ك له‌و ئۆكتانه‌ ده‌س���تكرده‌ زیان���ی‌ زۆر به‌ئۆتۆمبی���ل ده‌گه‌یه‌نێ‌‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ تر چ���ه‌وری‌ ده‌كات"‪ .‬ئه‌و به‌هه‌مانش���ێوه‌‪ ،‬جه‌ختی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ گه‌ش���ت‌وگوزاره‌‌و كه‌می‌ به‌كارهێنانی‌‬ ‫ب���ه‌ ‪4‬هه‌زار ‪ 500‬دین���ار‪ ،‬زۆرجار دوای‌ هاوكات ژینگه‌ش پیس ده‌كات‪ ،‬چونكه‌ پیش���ه‌وه‌ره‌ ئه‌وه‌ش ناش���ارێته‌وه‌ كه‌ ك���رده‌وه‌ كه‌ ئۆكتانی‌ ئ���ه‌و به‌نزینه‌ی‌ تبری���د له‌الیه‌ن ش���ۆفێرانه‌وه‌) بڕێكی‌‬ ‫به‌نزین وه‌رگرتن‪ ،‬ده‌به‌یه‌كی‌ تێده‌كه‌م‪ ،‬وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێ���ت "به‌كارهێنانی‌ ئه‌و به‌نزین���ی‌ بێج���ی‌ ئه‌گه‌ر ده‌س���تكاری‌ دابه‌ش���ی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ به‌نزینی‌ بێجی‌‌و كه‌متری‌ پێویس���ته‌‌و رۆژان���ه‌ ته‌واوی‌‬ ‫سه‌ره‌تا دودڵبوم له‌به‌كارهێنانی‌‪ ،‬به‌اڵم ئۆكتانه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ زیان به‌ئۆتۆمبیل نه‌كرێ���ت ئۆكتانه‌ك���ه‌ی‌ زۆرباش���ه‌‌و كه‌ركوك‌و ناوخۆیه‌‪ ،‬له‌نێوان ‪ 88‬تا‪ 89‬پارێزگاكه‌ پێویستی‌ به‌ ‪2‬ملیۆن‌و ‪250‬‬ ‫دوای‌ جارێ���ك تێكه‌ڵكردن���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ ده‌گه‌یه‌نێ‌‪ ،‬هاوكات غازی‌ دوانۆكسیدی‌ بێ‌زیاد‌و كه‌م ئۆكتانی‌ ‪ ،95‬به‌اڵم ئه‌وه‌ یه‌و ئه‌و وتی‌ "به‌پێی‌ ئه‌و پشكنینانه‌ی‌ هه‌زار لیتره‌ له‌به‌نزین‌و گاز‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬

‫پیشه‌وه‌رێك‌‪:‬‬ ‫ئه‌و به‌نزینه‌ی‌‬ ‫دابه‌ش ده‌كرێت‬ ‫ئۆكتانی‌ ناگاته‌‪،80‬‬ ‫هه‌ركه‌سێك زیاتر‬ ‫ده‌ڵێت‪ ،‬شاره‌زایی‌‬ ‫نییه‌‬

‫پرۆژه‌یه‌كی‌ ئاو له‌چه‌مچه‌ماڵ به‌سێ كابین ‌هی‌ حكومه‌ت ته‌واو نه‌كراوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوات خه‌یرواڵ‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌ گرفتی‌‬ ‫كه‌می‌ ئاوی‌ خواردنه‌وه‌ له‌سنوری‌‬ ‫قه‌زای‌ چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬پێنج ساڵ له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫بڕیاری‌ جێبه‌جێكردنی‌ پڕۆژه‌ی‌ ئاوی‌‬ ‫خواردنه‌وه‌ی‌ گۆپته‌په‌ – چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫درا‪ ،‬به‌اڵم تائێستا نه‌چۆته‌ بواری‌‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ .‬قایمقامی‌ چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت پڕۆژه‌كه‌ دراوه‌ته‌‬ ‫كۆمپانیای‌ نۆكان‌و له‌ماوه‌ی‌ دو ساڵی‌‬ ‫داهاتودا ته‌واو ده‌كرێت‪ .‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫فه‌رمانگه‌ی‌ ئاوی‌ قه‌زاكه‌ش ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ئێستادا پێنج بۆ شه‌ش رۆژ جارێك‬ ‫ئاو ده‌درێت به‌هاواڵتیان‪ ،‬له‌كاتی‌‬ ‫گرفتیشدا ده‌بێته‌ ده‌ رۆژ جارێك"‪.‬‬ ‫گرفت����ی‌ كه‌م����ی‌ ئ����اوی‌ خواردن����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێس����تادا یه‌كێك����ه‌ له‌كێش����ه‌ ه����ه‌ر‌ه‬ ‫س����ه‌ره‌كییه‌كانی‌ هاواڵتیان����ی‌ ق����ه‌زای‌‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬به‌جۆرێك له‌هه‌ندێك شوێنی‌‬ ‫قه‌زاك����ه‌دا پانزه‌ بۆ بیس����ت رۆژ جارێك فه‌رمانگه‌ی ئاوی چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫ئ����او دراوه‌ به‌هاواڵتیان‪ ،‬له‌كاتێكدا ماوه‌ی‌‬ ‫پێنج ساڵه‌ باس له‌جێبه‌جێكردنی‌ پڕۆژه‌ی‌ داوا ده‌كات به‌زوتری����ن كات پڕۆژه‌ی‌ ئاوی‌‬ ‫ئاوی‌ گۆپته‌پ����ه‌ چه‌مچه‌ماڵ ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ گۆپته‌پ���� ‌ه چه‌مچه‌م����اڵ جێبه‌جێ‌ بكرێت‪،‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ به‌رپرس����انی‌ قه‌زاك����ه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و تاوه‌ك����و له‌وه‌زری‌ هاوین����دا دوچاری‌ كه‌م‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ جێبه‌جێ‌ بكرێت بۆ ماوه‌ی‌ په‌نجا ئاوی‌ نه‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێن����ج س����اڵ له‌مه‌وب����ه‌رو له‌س����اڵی‌‬ ‫س����اڵی‌ داهاتو گرفتی‌ ئ����اوی‌ خواردنه‌وه‌‬ ‫(‪)2008‬دا به‌رپرس����انی‌ حكوم����ی‌‬ ‫له‌سنوره‌كه‌دا نامێنێت‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د س����ابیر هاواڵتیه‌كی‌ دانیشتوی‌ له‌چه‌مچه‌ماڵ رایانگه‌یان����د پڕۆژه‌ی‌ ئاوی‌‬ ‫چه‌مچه‌ماڵه‌‪ ،‬باس ل����ه‌وه‌ ده‌كات هه‌فته‌ی‌ گۆپته‌پ����ه‌ چه‌مچه‌ماڵ ده‌كه‌وێت����ه‌ بواری‌‬ ‫راب����ردو دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ب����ۆ ماوه‌یه‌كی‌ زۆر جێبه‌جێكردن����ه‌وه‌‪ ،‬حكومه‌تیش كۆلێژ ‌ی‬ ‫ئ����اوی‌ خواردنه‌وه‌یان نه‌ب����وه‌‪ ،‬ناچاربوه‌ ئه‌ندازی����اری‌ زانكۆی‌ دهۆكی‌ راس����پاردوه‌‬ ‫ئ����اوی‌ تانك����ه‌ر بكڕێت "دڵنی����اش نه‌بوم به‌مه‌به‌ستی‌ دیزاینكردنی‌ پڕۆژه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌پاك‌و خاوێنی‌ ئاوه‌كه‌ی‌"‪ .‬ئه‌م هاواڵتیه‌ له‌و كاته‌وه‌ تائێستا ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ نه‌چۆته‌‬ ‫گله‌یی‌ له‌به‌رپرسانی‌ ش����اره‌كه‌ی‌ ده‌كات‌و بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیه‌وه‌ قایمقامی‌ چه‌مچه‌ماڵ‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ����ت به‌هۆی‌ رازیبون‌و بێده‌نگی‌‬ ‫ئه‌وان����ه‌وه‌ چه‌مچه‌ماڵ په‌راوێزخراوه‌‪ .‬بۆیه‌ ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ده‌س����تكراوه‌‬

‫له‌ئێستادا پێنج‬ ‫بۆ شه‌ش رۆژ‬ ‫جارێك ئاو ده‌درێته‌‬ ‫هاواڵتیان‪،‬‬ ‫له‌كاتی‌ گرفتیشدا‬ ‫ده‌بێته‌ ده‌ رۆژ‬ ‫جارێك‬ ‫فۆتۆ‪ :‬بارام سوبحی‬ ‫به‌دیزاینكردن����ی‌ پرۆژه‌ك����ه‌و له‌ماوه‌ی‌ دوو (‪)2014‬دا ده‌س����تده‌كرێـت به‌كارك����ردن جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس پێش����ه‌وا ش����ێخ ره‌ئوف‪،‬‬ ‫س����اڵدا ته‌واو ده‌كرێت‪ .‬له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی‌ له‌پڕۆژه‌كه‌داو له‌ماوه‌ی‌ دوو س����اڵدا ته‌واو‬ ‫ش����اره‌وانی حكومه‌تی‌ هه‌رێمیشه‌وه‌ بڕی‌ ده‌بێ����ت‪ ،‬به‌ته‌واوبونیش����ی‌ ت����ا چ����ل بۆ دواكه‌وت����ن‌و ته‌واونه‌كردن����ی‌ پرۆژه‌ك����ه‌‬ ‫په‌نجا س����اڵی تر گرفتی‌ ك����ه‌م ئاوی‌ روو به‌ناهه‌قییه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ حكومه‌ت به‌رانبه‌ر‬ ‫(‪ )130‬ملیار دیناری‌ بۆ ته‌رخانكراوه‌‪.‬‬ ‫به‌ هاواڵتیانی‌ چه‌مچه‌ماڵ ده‌زانێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫قایمقامی‌ ق����ه‌زای‌ چه‌مچه‌م����اڵ ئامانج له‌چه‌مچه‌ماڵ ناكات"‪.‬‬ ‫ژماره‌یه‌كی‌ زۆری‌ به‌رپرسانی‌ حكومی‌‌و "كاتی‌ ئه‌وه‌یه‌ ئیداره‌ی‌ قه‌زاكه‌و سنوره‌كه‌‬ ‫محه‌مه‌د به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ش����ه‌ش مانگ له‌مه‌وبه‌ر پۆستی‌ قایمقامی‌ حیزب����ی‌ ل����ه‌كات‌و بۆن����ه‌ی‌ جی����اوازدا‪ ،‬هه‌موی����ان ده‌نگیان بكه‌ن به‌یه‌ك‌و فش����ار‬ ‫وه‌رگرت����وه‌ یه‌كه‌می����ن كاری‌ هه‌وڵدان بۆ به‌تایبه‌ت����ی‌ له‌س����ه‌روه‌ختی‌ هه‌ڵمه‌ت����ی‌ بخه‌نه‌ س����ه‌ر كۆمپانیاك����ه‌و حكومه‌ت‪ ،‬تا‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌ی‌ ئاوی‌ خواردنه‌وه‌‪ .‬بانگه‌شه‌ی‌ هه‌ڵبژاردندا چه‌ندینجار به‌ڵێنی‌ به‌زووترین كات پرۆژه‌كه‌ ده‌ست پێبكات‌و‬ ‫جه‌خ����ت له‌وه‌ش����ده‌كاته‌وه‌ له‌ئێس����تادا جێبه‌جێكردنی‌ پڕۆژه‌ی‌ ئاوی‌ گۆپته‌په‌یان ته‌واوبكرێ����ت‌و هاواڵتی����ان له‌ك����ه‌م ئاوی‌‬ ‫هاواڵتیان س����ێ ب����ۆ چ����وار رۆژ جارێك به‌دانیش����توانی‌ چه‌مچه‌م����اڵ داوه‌‪ ،‬به‌اڵم رزگارییان بێت"‪.‬‬ ‫نوێن����ه‌ری‌ چه‌مچه‌م����اڵ له‌خول����ی‌‬ ‫ئاویی����ان پێده‌درێت‪ .‬له‌ب����اره‌ی‌ پڕۆژه‌ی‌ تائێس����تا ئه‌و قس����انه‌ هه‌روه‌ك����و به‌ڵێن‬ ‫ئ����اوی‌ گۆپته‌پ����ه‌وه‌ وتی‌ "ده‌س����تكراوه‌ ماوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬بۆی����ه‌ رۆژنامه‌نوس����ێك داوا پێش����وی‌ پارله‌مانی‌ كوردس����تان‪ ،‬ئۆباڵی‌‬ ‫به‌دیزاینكردن����ی‌ پرۆژه‌ك����ه‌و دراوه‌ ده‌كات هاواڵتیان‌و به‌رپرس����انی‌ ناوچه‌كه‌ جێبه‌جێنه‌كردن����ی‌ ئ����ه‌و پڕۆژه‌یه‌ ده‌خاته‌‬ ‫به‌كۆمپانیای نۆكان‪ ،‬له‌ناوه‌راس����تی‌ ساڵ ‌ی فشار بخه‌نه‌ س����ه‌ر حكومه‌ت به‌مه‌به‌ستی‌ ئه‌ستۆی‌ به‌رپرسانی‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌‬

‫ده‌گێڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌ناوچه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم پڕۆژه‌ی‌ هاوش����ێوه‌ جێبه‌جێكراوه‌و‬ ‫ته‌نها ئه‌وه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ خولی‌ پێشوی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫كوردستان له‌فراكس����یۆنی‌ گۆڕان عه‌زیمه‌‬ ‫نه‌جمه‌دی����ن‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت به‌مه‌به‌س����تی‌‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ چه‌ند جارێك‬ ‫سه‌ردانی‌ وه‌زیری‌ شاره‌وانی‌ كردوه‌و داوای‌‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ كردوه‌‪ .‬ئاشكراشی‌ ده‌كات‬ ‫هاوش����ێوه‌ی‌ پڕۆژه‌ی‌ ئ����اوی‌ گۆپته‌په‌‪ ،‬له‌‬ ‫ئامێ����دی‌‌و زاخۆو س����ۆران جێبه‌جێكراوه‌‪،‬‬ ‫وتیش����ی‌ "دوای‌ دو كابین����ه‌و دواكه‌وتن‌و‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردنی‌ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌‪ ،‬نیش����انه‌ی‌‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م����ی‌ ئی����داره‌ی‌ یه‌كێتی����ه‌ له‌م‬ ‫سنوره‌دا"‪.‬‬ ‫له‌كاتێك����دا قایمقام����ی‌ چه‌مچه‌م����اڵ‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ����ت س����ێ ب����ۆ چ����وار رۆژ‬ ‫جارێك ئاو ده‌درێت����ه‌ به‌هاواڵتیان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ فه‌رمانگه‌ی‌ ئ����اوی‌ قه‌زاكه‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت له‌حاڵه‌تی‌ ئاساییدا پێنج بۆ‬ ‫شه‌ش رۆژ جارێك ئاو ده‌درێته‌ هاواڵتیان‪.‬‬ ‫له‌ئێستاشدا س����ه‌رچاوه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌ ئاوی‌‬ ‫خواردن����ه‌وه‌ی‌ هاواڵتیان����ی‌ چه‌مچه‌م����اڵ‬ ‫بریتی����ه‌ له‌هێڵی‌ دوه‌می‌ ئ����اوی‌ دوكان –‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ چه‌ند بیرێكی‌ ئیرتیوازی‌‬ ‫له‌به‌رزاییه‌كان����ی‌ بانی‌ مقان‪ ،‬له‌گه‌ڵ چه‌ند‬ ‫بیرێكی‌ دیكه‌ له‌ناوچه‌ی‌ كانی‌ ش����ه‌یتانی‌‬ ‫س����نوری‌ بازیان كه‌ له‌كاتی‌ پڕۆژه‌ی‌ نه‌وت‬ ‫به‌رانبه‌ر خۆراكدا دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫لێپرسراوی‌ فه‌رمانگه‌ی‌ ئاوی‌ چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫غه‌ریب عه‌بدولره‌حمان‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫به‌جێكردنی‌ پرۆژه‌ی‌ ئاوی‌ گۆپته‌په‌ گرفتی‌‬ ‫ئاوی‌ خواردنه‌وه‌ی‌ هاواڵتیان بۆ ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫درێژ به‌شێوه‌یه‌كی‌ ته‌واو چاره‌سه‌ر ده‌كات‪.‬‬ ‫ناوب����راو ده‌ڵێت "له‌ئێس����تادا‌و له‌حاڵه‌تی‌‬ ‫ئاساییدا‪ ،‬پێنج بۆ شه‌ش رۆژ جارێك ئاو‬ ‫ده‌درێت به‌هاواڵتیان‪ ،‬له‌كاتی‌ گرفتیش����دا‬ ‫ده‌بێته‌ ده‌ رۆژ جارێك"‪.‬‬


‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫هاوبیر کامه‌ران‪ :‬خه‌ڵکی ئێمه‌ له‌هه‌مو که‌س زیاتر پێویستی به‌یۆگا هه‌یه‌‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬

‫پاشه‌کشه‌ی یۆگا له‌م ناوچه‌یه‌ ده‌خاته‌ڕو‬ ‫ی سیاسی‌و ئاینی‌و‬ ‫"به‌اڵم به‌هۆی‌ گۆرانكار ‌‬ ‫ئابوریی‌ ناوچه‌ك ‌ه یۆگا كشایه‌و‌ه بۆ هیندو‬ ‫ئێران"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌دوب���اره‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫ی ‪1999‬‬ ‫یۆگا کرد بۆ کوردس���تان "س���اڵ ‌‬ ‫ی یۆگا له‌كوردستانه‌و‌ه‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌ ‌‬ ‫دیس���ان ی���ۆگا هاته‌و‌ه ناو كوردس���تان‌و‬ ‫ی ره‌س���ه‌ن‌و‬ ‫ب���ۆ یه‌كه‌مجار به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ی���ۆگا خوێندرا‌و پراكتیزه‌ كرا‪.‬‬ ‫ئه‌كادیم ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌تا ئێس���تاش ئه‌م فێركاری���ه‌ له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م كۆمه‌ڵه‌یه‌وه‌ به‌رده‌وام���ه‌و له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی یۆگاو ماڵپه‌رو‬ ‫ی فێرك���ردن‌و گۆڤار ‌‬ ‫خول ‌‬ ‫ی فه‌یس���بوكه‌وه‌ ئه‌م كۆمه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫په‌یجه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫یۆگا ده‌گه‌یه‌نێته‌و‌ه به‌گوێ‌و دڵی‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫كورد"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫بۆیه‌ی‌ نینۆكت له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌م وه‌رزه‌ رێكبخه‌‬

‫ئیتر كات���ی‌ ئه‌وه‌یه‌ واز له‌بۆیه‌كردن‌و رازاندنه‌وه‌ی‌ نینۆكه‌كانت به‌بۆیه‌ی‌ كاڵی‌‬ ‫وه‌رزی‌ هاوین پایز بهێنی‌‌و بۆیه‌ی‌ نینۆكه‌كانت به‌پێی‌ مۆدیلی‌ زس���تانی‌ ‪2013‬‬ ‫– ‪ 2014‬نوێ‌ بكه‌یته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م وه‌رزه‌دا ئه‌و خانمانه‌ زیاتر س���ه‌رنجڕاكێش ده‌رده‌كه‌ون كه‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫مۆدیلی‌ رێكخس���تن‌و یه‌كخستنی‌ ره‌نگی‌ س���وراوی‌ لێوه‌كانیان‌و ره‌نگی‌ بۆیه‌ی‌‬ ‫نینۆكیان‪.‬‬ ‫دیارتری���ن ره‌نگ���ی‌ مۆدیلی‌ بۆیه‌ی‌ ئه‌م زس���تانه‌ به‌پێی‌ نمایش���ی‌ جلوبه‌رگه‌‬ ‫جیهانیه‌كان چین؟‬ ‫ی كالسیكی‌‬ ‫سور ‌‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی‌ نمایش���ه‌كانی‌ پۆش���اكی‌ "فالنتین���ۆ"دا‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی‌ ئاش���كرا‬ ‫به‌دیده‌كرێت بۆ بۆیه‌ی‌ س���وری‌ كالسیكی‌‪ ،‬كه‌ گوزارشت له‌شكۆ‌و مێینه‌ییه‌كی‌‬ ‫سیحرئامێز ده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌توانی���ت به‌پێی‌ ره‌نگی‌ پێس���تت‪ ،‬بۆیه‌ی‌ نینۆكه‌كانت به‌ڕه‌نگێكی‌ س���وری‌‬ ‫ت���ۆخ یان كاڵ‌ بڕازێنیته‌وه‌‌و جوانییه‌كی‌ س���ه‌رنجڕاكێش به‌ده‌س���ت‌و په‌نجه‌ت‬ ‫ببه‌خشیت‪.‬‬ ‫ره‌ش‬ ‫ره‌نگی‌ ره‌ش زیاتر له‌گه‌ڵ‌ ش���ه‌وانی‌ ساردی‌ زس���تاندا ده‌گونجێت‌و دیمه‌نێك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رنجڕاكێشت پێده‌به‌خش���ێت‪ ،‬له‌نێو ئه‌و دیزاینه‌رانه‌ی‌ پۆشاكدا كه‌ ره‌نگی‌‬ ‫بۆیه‌ی‌ نینۆكی‌ نمایشكاره‌كانی‌ پۆشاكی‌ له‌م وه‌رزه‌دا به‌ره‌نگی‌ ڕه‌ش داپۆشیبو‪،‬‬ ‫دیزاینه‌ر ‪ Oscar de la Renta‬بوو‪ ،‬كه‌ ره‌نگێكی‌ ره‌ش���ی‌ دره‌وش���اوه‌ی‌ بۆ‬ ‫رازاندنه‌وه‌ی‌ ده‌ست‌و په‌نجه‌ی‌ كچه‌ نمایشكاره‌كانی‌ به‌كارهێنابو‪.‬‬ ‫جه‌رگییه‌کی سورباو‬ ‫یه‌كێكه‌ ل���ه‌و ره‌نگانه‌ی‌ كه‌ به‌ئه‌ندازه‌یه‌كی‌ زۆر باڵو له‌م وه‌رزه‌دا‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌نمایشی‌ پۆش���اكی‌ ‪‌Zac Posen‬و ‪‌ Anthony Vaccarelleo‬و‪.Burberry‬‬ ‫ئه‌م ره‌نگه‌ به‌وه‌ جیاده‌كرێته‌وه‌ كه‌ تێكه‌ڵه‌یه‌كه‌ له‌ره‌نگه‌كانی‌ سورو په‌مه‌یی‌‌و‬ ‫قاوه‌ی���ی‌‌و ره‌نگێكی‌ جه‌رگیی‌ س���ورباو ده‌نوێنێ���ت‌و هه‌ڵبژاردنی‌ ره‌نگه‌ كاڵ‌‌و‬ ‫تۆخه‌كانی‌ به‌پێی‌ ره‌نگی‌ پێستت‪ ،‬ته‌لیسمێكی‌ پڕ له‌جوانیت پێده‌به‌خشێت‪.‬‬

‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ته‌مه‌ن���ی یۆگا ه���ه‌زاران‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند ساڵێکه‌ که‌مه‌‌وه‌ک‬ ‫پراکتیک‌و به‌ش���ێوه‌ی رێکخراو هاتۆته‌‬ ‫هه‌رێمی کوردس���تانه‌وه‌‪ .‬له‌ئێس���تادا‬ ‫چه‌ن���د خولێک���ی به‌رده‌وام���ی یۆگا‬ ‫هه‌ی���ه‌و به‌رده‌وام رێژه‌ی فێرخوازان رو‬ ‫له‌زیادبونه‌‪ .‬کۆمه‌ڵه‌ی یۆگا له‌کوردستان‬ ‫نزیکه‌ی ‪ 15‬س���اڵه‌ ب���ه‌رده‌وام خولی‬ ‫فێربونی یۆگا ده‌کاته‌وه‌و به‌ش���ێوازی‬ ‫جۆراوج���ۆر پ���ه‌ره‌ به‌ی���ۆگا ده‌ده‌ن‬ ‫له‌کوردستان‪ .‬هاوبیر که‌مه‌ران سه‌رۆکی‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ک���ه‌و سه‌رنوس���ه‌ری گۆڤاری‬ ‫تایبه‌ت به‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬باس له‌مێژوی‬ ‫ی���ۆگاو په‌یوه‌ند‌یه‌کانی کوردو یۆگا بۆ‬ ‫خوێنه‌رانی ئاوێنه‌ ده‌کات‪.‬‬ ‫یۆگا چییه‌؟‬ ‫زۆر ج���ار پرس���یار له‌چه‌مک���ی یۆگا‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬ئایا یۆگا؛‌وه‌رزش���ه‌؟ ئایینه‌؟‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌یه‌؟ یاخود ی���ۆگا ده‌توانێت‬ ‫جێی ئه‌وان بگرێته‌وه‌؟ هاوبیر کامه‌ران‬ ‫ب���ه‌م جۆره‌‌وه‌اڵمی ئ���ه‌و پرس���یاران ‌ه‬ ‫ده‌داته‌وه‌و له‌چییه‌ت���ی یۆگا ده‌دوێت‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌لس���ه‌ف ‌‬ ‫ی عیرفان ‌‬ ‫"یۆگا ته‌ریقه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوس���ه‌نگكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫كرداریه‌‪ .‬ئامانج ‌‬ ‫جه‌س���ته‌و ده‌رون‌و فكرو رۆحی‌ مرۆڤه‌‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی��� ‌ه ناكرێت ته‌نها به‌فه‌لس���ه‌ف ‌ه‬ ‫ی به‌رین‪ .‬یۆگا‌وه‌رزش‬ ‫یان‌وه‌رزش ن���او ‌‬ ‫نیه‌و ئایینیش نی ‌ه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‪.‬‬ ‫ی مرۆڤ ده‌دات‬ ‫به‌ڵكو رێگه‌یه‌كه‌ هان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راسته‌قینه‌ ‌‬ ‫بۆ یه‌كبون له‌گه‌ڵ خود ‌‬ ‫ی خۆی‌‌و گه‌ردون‌و‬ ‫ی خود ‌‬ ‫خۆی‌‌و ناسین ‌‬ ‫خ���ودا"‪ .‬هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت‪" :‬ی���ۆگا‬ ‫ی هیچ ئایینێك بگرێته‌و‌ه‬ ‫نایه‌وێت جێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئایین نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو یارمه‌ت ‌‬ ‫چونك ‌ه خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر مرۆڤێك ده‌دات ك��� ‌ه ژیانێك بژ ‌‬ ‫ی ئارامی‌‌و‌وردبیری‌و تێگه‌یشتن‌و‬ ‫به‌وپه‌ر ‌‬ ‫شادیه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌مو که‌سێک ده‌توانێت یۆگا بکات‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ش���وێنی س���ه‌رهه‌ڵدانی‬

‫ی���ۆگاو مێژوه‌که‌ی‪ ،‬هاوبی���ر کامه‌ران‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬شوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫یۆگا هیند‌و ئێران���ی‌ كۆنه‌‪ ،‬مێژوه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌گه‌رێت���ه‌وه‌ ب���ۆ كۆنت���ر ل���ه‌‪5000‬‬ ‫س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌ر به‌پێ���ی‌ دۆزین���ه‌و‌ه‬ ‫ش���وێنه‌واریه‌كان ك��� ‌ه به‌ریتانی���ه‌كان‬ ‫له‌هیندستان كه‌ش���فیان كرد‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هیندی���ه‌كان‌و ئاری���ه‌كان به‌میراتگر ‌‬

‫له‌بری فیستیڤاڵ ته‌نها مه‌راسیمێک بۆ سینه‌ما ئه‌نجامدرا‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫ئه‌مس����اڵ له‌ی����ادی رۆژی جیهان����ی‬ ‫س����ینه‌مادا‪ ،‬له‌ب����ری فیس����تیڤاڵ‪،‬‬ ‫مه‌راس����یمێک رێکخ����را که‌تێی����دا ‪3‬‬ ‫فیلم نمایش����کراو چه‌ن����د ئه‌کته‌رێک‬ ‫خه‌اڵتک����ران‪ .‬به‌رێوه‌به‌ری س����ینه‌مای‬ ‫س����لێمانیش ده‌ڵێت له‌الیه‌ن‌وه‌زاره‌تی‬ ‫رۆشنبیرییه‌وه‌‌ ده‌سه‌اڵتی ئه‌نجامدانی‬ ‫فیستیڤاڵیان لێسه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژی ‪ 12/28‬رۆژی جیهان����ی‬ ‫س����ینه‌مایه‌و له‌جیهان����دا ئ����ه‌و یاد‌ه‬ ‫ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬له‌هه‌رێمی کوردستانیشدا‬ ‫به‌چاالکی جۆراوجۆر له‌و رۆژه‌دا یادی‬ ‫س����ینه‌ما ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬س����ااڵنی پێشو‬ ‫له‌شاری سلێمانیدا فیستیڤاڵ ئه‌نجام‬ ‫ده‌دراو هه‌م����و که‌س����ێک ده‌یتوان����ی‬ ‫فیلمه‌کان ببینن‪ .‬به‌اڵم ئه‌مساڵ له‌بری‬ ‫فیستیڤاڵ ته‌نها مه‌راسیمێک رێکخراو‬ ‫ئاماده‌بونی����ش به‌بانگهێش����تنامه‌بو‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی چاالکییه‌کانی ئه‌و مه‌راسیمه‌و‬ ‫ئاس����ته‌نگییه‌کانی‪ ،‬کام����ه‌ران نوری‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی س����ینه‌ما‬ ‫له‌س����لێمانی‪‌ ،‬وه‌اڵمی پرس����یاره‌کانی‬ ‫ئاوێنه‌ی دایه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی ش����ێوازی رێکخس����تنی‬ ‫مه‌راسیمه‌که‌وه‌ کامران نوری رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫"وه‌کو به‌رێوه‌به‌رایه‌تی هونه‌ری سینه‌ما‬ ‫ئه‌مساڵ‌ویس����تمان له‌بری فیستیڤاڵ‪،‬‬ ‫مه‌راس����یمێک ب����ۆ س����ینه‌ما رێ����ک‬ ‫بخه‌ین‪ ،‬چونکه‌ له‌الی����ه‌ن ‌وه‌زاره‌ته‌وه‌‬ ‫فیس����تیڤاڵمان لێ س����ه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫کاوڕ‬ ‫هه‌س���ت ‌ه س���ۆزدارییه‌كانت كۆتكردو‌ه‬ ‫ی ده‌ریانبڕیت‪ .‬پێویست ‌ه سه‌ره‌تا‬ ‫ناتون ‌‬ ‫ی‬ ‫خ���ۆت دڵنیابكه‌یته‌و‌ه له‌و كه‌س���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ك ‌ه به‌ته‌مایت هه‌وس���ه‌رگیر ‌‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬

‫بیرم����ان له‌وه‌کرده‌وه‌ ش����تێک بکه‌ین‬ ‫به‌تواناکان����ی خۆم����ان‌و نه‌گه‌ڕێینه‌و‌ه‬ ‫ب����ۆ‌وه‌زاره‌ت‪ .‬چه‌ند فیلمێکمان هه‌بو‬ ‫‌به‌رهه‌می به‌رێوه‌به‌رایه‌تییه‌که‌مان بو‪،‬‬ ‫که‌ هێش����تا نمایش نه‌کرابون‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫خه‌اڵتکردن����ی ح����ه‌وت هونه‌رمه‌ندی‬ ‫به‌ئه‌زمونی شاره‌که‌دا‪ ،‬ئه‌و فیلمانه‌ش‬ ‫نمایش بکه‌ین‪ .‬له‌گه‌ڵ سیتی سینه‌ماو‬

‫گا‬ ‫ی تۆ‬ ‫یه‌كێك له‌هه‌ر‌ه سیفه‌ت ‌ه جوانه‌كان ‌‬ ‫ی ك ‌ه ده‌توانی‌ خۆت له‌گه‌ڵ هه‌مو‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫بارودۆخێ���ك بگونجێنێ���ت‪ ،‬خۆت زاڵ‬ ‫بك ‌ه به‌سه‌ر هه‌ر ره‌شبینییه‌ك ك ‌ه دێت ‌ه‬ ‫پێشت‪.‬‬

‫که‌ناڵ����ی کوردس����تاتدا رێککه‌وتی����ن‬ ‫ب����ۆ دابینکردن����ی ه����ۆڵ‌و کاره‌کانی‬ ‫راگه‌یاندن"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی ئه‌و پرس����یاره‌ی که‌ بۆچی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی رێکخس����تنی فیستیڤاڵیان‬ ‫لێس����ه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌ک����ه‌ی‬ ‫هونه‌ری س����ینه‌مای س����لێمانی‪‌،‬وتی‪:‬‬

‫دوانه‌‬ ‫باش���تر وای ‌ه به‌عه‌ق���ڵ بڕیار بده‌یت‌و‬ ‫زاڵبیت به‌سه‌ر هه‌سته‌كانت‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ی تۆ نی ‌ه به‌اڵم هه‌ند ‌‬ ‫توڕه‌بون له‌بیر ‌‬ ‫جار پێویست ‌ه به‌تایبه‌تی‌ له‌م كاتانه‌‪.‬‬

‫"وه‌زاره‌تی رۆش����نبیری ده‌ڵێت ده‌بێت‬ ‫فیستیڤالی فیلم له‌دهۆک‌‪ ،‬فیستیڤاڵی‬ ‫شانۆ له‌هه‌ولێر‪ ،‬هه‌روه‌ها فیستیڤاڵی‬ ‫مۆسیقا له‌س����لێمانی بێت"‪ .‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌و بڕی����اره‌ ب����ه‌اڵم جگه‌ له‌ش����اری‬ ‫س����لێمانی‪ .‬له‌ش����اری دهۆک‌و هه‌ولێر‬ ‫فیس����تیڤاڵه‌کانی دیک����ه‌ش ده‌کرێت‬ ‫"خۆش����حااڵنه‌ له‌ده����ۆک‌و هه‌ولێ����ر‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی قس���ه‌كردن‌و مامه‌ڵه‌ت بۆت ‌ه‬ ‫شێواز ‌‬ ‫ی خێزانه‌كه‌ت‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه‬ ‫ی بێزاركردن ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناره‌حه‌ت ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌یڵێت نه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی خوش���ك‌و‬ ‫ده‌وروب���ه‌رت به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫براكانت‪.‬‬

‫هه‌مو فیس����تیڤاڵه‌کان ده‌کرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌س����لێمانی بودج����ه‌‌ی ب����ۆ ته‌رخان‬ ‫ناکرێت‪ .‬له‌دهۆک س����ه‌ره‌ڕای بودجه‌ی‬ ‫خۆی‪ ،‬بۆ نمونه‌ س����ه‌رۆکی حکومه‌ت‬ ‫ملیۆنێک دۆالریان ده‌داتێ‪ .‬له‌هه‌ولێریش‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ پارێزگار یان که‌سێکی‬ ‫دیکه‌ ده‌یانداتێ‪ .‬به‌اڵم له‌سلێمانی به‌و‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ نییه‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ پارێزگاری‬ ‫س����لێمانیش هاوکارم����ان ب����وه‌ له‌م‬ ‫مه‌راسیمه‌دا"‪.‬‬ ‫به‌اڵم که‌مه‌ران نوری ره‌تی ده‌کاته‌وه‌‬ ‫ئه‌وان بوه‌س����تن‌و ئیتر فیس����تیڤاڵ‌و‬ ‫چاالکی����ی س����ینه‌مایی ئه‌نجام نه‌ده‌ن‬ ‫"ئه‌وان ده‌توانن بودجه‌و فیستیڤاڵمان‬ ‫لێ بسه‌ننه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم نا‌توانن ڕۆحمان‬ ‫لێ بس����ه‌ننه‌وه‌‪ .‬ئێم����ه‌ ده‌توانن په‌نا‬ ‫به‌رین بۆ شوێنی تر که‌ تێده‌گه‌ن ئه‌م‬ ‫ش����اره‌ پێویستی ئیش����ی جوان‌و ئه‌و‬ ‫جۆره‌ چاالکیان ‌ه هه‌یه"‌‪.‬‬ ‫له‌مه‌راسیمه‌که‌دا له‌سێ رۆژی جیاوازدا‬ ‫سێ فلیمی درێژ نمایشکرا‪ .‬فیلمه‌کان‬ ‫دوانی����ان به‌رهه‌م����ی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫هونه‌ری سینه‌مای سلێمانی‌و ئه‌ویتریان‬ ‫به‌رهه‌می س����ه‌نته‌ره‌کانی س����لێمانی‌و‬ ‫گه‌رمیان‌و کۆمپانیایه‌کی به‌ریتانی بو‪.‬‬ ‫کامه‌ران نوری س����ه‌باره‌ت به‌شێوازی‬ ‫نمایش����کردنی فیلم����ه‌کان ئام����اژه‌ی‬ ‫ب����ه‌وه‌دا "ته‌نها ئه‌و س����ێ فیلمه‌مان‬ ‫له‌به‌رده‌س����تدابو که‌ پێش����تر نمایش‬ ‫نه‌کرابێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ فیلمێکی دیکه‌ش����دا‬ ‫ک����ه‌ ئه‌وه‌یان بڕیاره‌ مانگی ش����وبات‬ ‫نمایش بکرێت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی مای����ه‌ی نیگه‌ران����ی زۆرێک‬ ‫له‌بینه‌رانی سینه‌مای شاری سلێمانی‬

‫شێر‬ ‫ره‌نگ��� ‌ه ئه‌م چه‌ند رۆژ‌ه زیاتر هه‌س���ت‬ ‫ی خ���ۆت بكه‌یت‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌ناجێگیربون��� ‌‬ ‫رارا دی���اری‌‪ ،‬دان به‌خۆت���دا بگ���ر‌ه با‬ ‫خاڵ��� ‌ه الوازه‌كانت ده‌رنه‌كه‌وێت له‌هه‌مو‬ ‫شوێنێك‪.‬‬

‫بو‪ ،‬ئه‌وه‌بو که‌ بینینی فیلمه‌کان ته‌نها‬ ‫بۆ ئه‌و که‌سانه‌بو که‌ بانگهێشتکرابون‌‪،‬‬ ‫ل����ه‌م باره‌یه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری هونه‌ری‬ ‫س����ینه‌ما‌وتی‪" :‬هۆکاری ئ����ه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫بچوک����ی هۆڵه‌ک����ه‌ بو‪ ،‬ئ����ه‌و هۆڵه‌ی‬ ‫سیتی س����ینه‌ما ‪ 500‬که‌سی ده‌گرت‪.‬‬ ‫رۆژه‌کانیش ک����راوه‌ نه‌بون‌و فیلمه‌کان‬ ‫ب����ه‌رده‌وام نه‌ب����ون‌‪ .‬نه‌مانوس����یت‬ ‫خه‌ڵکێکی زۆر بێن‌و نه‌توانن فیلمه‌کان‬ ‫ببین����ن‌و له‌حه‌وش����ه‌که‌دا بوه‌س����تن‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌م مه‌راسیمه‌ش����دا توشی‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ته‌ بوین"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی نه‌بردنی مه‌راس����یمه‌که‌ بۆ‬ ‫هۆڵێکی‌وه‌ک رۆشبیریی یاخود ته‌وار‪،‬‬ ‫کامه‌ران نوری ئه‌و هۆاڵنه‌ به‌گونجاو بۆ‬ ‫نمایشکردنی فیلمی سینه‌مایی نازانێت‬ ‫"ئه‌و هۆاڵنه‌ی ش����اری سلێمانی هۆڵی‬ ‫س����ینه‌مایی نین‪ ،‬ئێمه‌ مه‌به‌س����تمانه‌‬ ‫کاتێ����ک فیلمێ����ک نمای����ش ده‌که‌ین‬ ‫له‌هۆڵێکی سینه‌مایی گونجاودا بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ئێس����تادا له‌شاری سلێمانیدا‬ ‫هۆڵی سینه‌مایی هه‌بێت؛ ته‌نها سیتی‬ ‫سینه‌مایه‌"‪.‬‬ ‫کام����ه‌ران ن����وری ئه‌وه‌ش����ی راگه‌یاند‬ ‫که‌ له‌مانگ����ی داهاتودا ئ����ه‌و فیلمانه‌‬ ‫نمایش����ده‌کرێت‌و هه‌م����و که‌س����ێک‬ ‫ده‌توانێت بچێت بۆ سه‌یرکردنیان‪.‬‬ ‫له‌کۆتایش����دا به‌رێوه‌ب����ه‌ری هونه‌ری‬ ‫سینه‌ما له‌باره‌ی ساڵی داهاتوه‌وه‌ که‌‬ ‫ئایا فیستیڤاڵی سینه‌ما ده‌گه‌ڕێتننه‌وه‌‬ ‫بۆ س����لێمانی یاخود ته‌نها مه‌راس����یم‬ ‫ده‌بێ����ت‪‌،‬وت����ی‪" :‬ب����ۆ س����اڵی ‪2014‬‬ ‫له‌هه‌وڵداین‌و ش����ه‌ڕی ب����ۆ ده‌که‌ین که‌‬ ‫فیستیڤاڵێکی باش رێکبخه‌ین"‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی‬ ‫گرنگترین ش���ت بۆ تۆ باش���تركردن ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانت��� ‌ه له‌گ���ه‌ڵ كه‌س��� ‌ه‬ ‫ئازیزه‌كانت‪ ،‬له‌وه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫زۆر ژیران ‌ه مامه‌ڵ��� ‌ه بكه‌یت به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی توڕه‌بون‪.‬‬ ‫له‌كات ‌‬

‫یۆگا ده‌ناس���رێن"‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش���دا ئه‌و‬ ‫که‌س���انه‌ی له‌جیهاندا یۆگا ده‌که‌ن‪ ،‬ته‌نها‬ ‫له‌و ش���وێنانه‌دا نین‪ ،‬به‌ڵک���و یۆگییه‌کان‬ ‫به‌ته‌واوی جیهاندا باڵوبونه‌ته‌وه‌‪‌،‬وه‌ک ئه‌و‬ ‫مامۆس���تایه‌ی یۆگا ئاماژه‌ی بۆ ده‌کات‪:‬‬ ‫"ئه‌م��� ‌ه ناكاته‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌ر ئه‌وان یۆگا‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو هه‌مو كه‌س���ێك ده‌توانێت‬ ‫ی‬ ‫ی���ۆگا ب���كات به‌مه‌رجێ���ك مه‌به‌س���ت ‌‬

‫ی خ���ودو رزگاربون بێت‬ ‫ئارامكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پارچ ‌ه‬ ‫له‌وه‌همی‌ ئیگۆو ئه‌نانیه‌ت‌و روانین ‌‬ ‫پارچه‌ ب���ۆ بون‪ ،‬چونكه‌ ی���ۆگا پێی‌‌وای ‌ه‬ ‫ئێم ‌ه هه‌مومان ی ‌هك‌وه‌حده‌تی‌ كه‌ونین ك ‌ه‬ ‫له‌رۆحی‌ خودادا كۆده‌بینه‌وه"‌‪.‬‬ ‫یۆگا له‌رابردودا به‌شێک بو ‌ه‬ ‫له‌کلتوری ئێمه‌‬

‫له‌باره‌ی ئ���ه‌وه‌ی ل���ه‌روی مێژوییه‌و‌ه تا‬ ‫چه‌ند یۆگا له‌م ناوچه‌یه‌و له‌کوردس���تاندا‬ ‫شوێنی هه‌بوه‌‪ ،‬مامۆستا هاوبیر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ی كوردس���تان یه‌كێك ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫"به‌حوكم��� ‌‬ ‫ی ئاریه‌كان‪،‬‬ ‫له‌مه‌ڵبه‌نده‌كانی‌ نیشته‌جێ بون ‌‬ ‫یۆگاش به‌شێك بو‌ه له‌كه‌لتوری‌ ئێم ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی میترایی‌‌و ئایین ‌‬ ‫ی ئایین ‌‬ ‫ی تێكه‌لكێش ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫زه‌رده‌ش���تی‌ كردوه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها هۆکاری‬

‫ستۆدیۆی ئه‌کته‌ر‬ ‫‌ورچی چیخۆف ده‌هێنن ‌ه سلێمانی‬ ‫له‌به‌رهه‌مێکی نوێدا‪ ،‬س���تۆدیۆی ئه‌کته‌ر له‌شاری س���لێمانی‪ ،‬شانۆیی "ورچ" پێشکه‌ش ده‌کات‪.‬‬ ‫ده‌قی شانۆکه‌ له‌نوسینی نوسه‌ری ڕوسیی چیخۆفه‌و هونه‌رمه‌ند دلێر ئه‌حمه‌د کاری ده‌رهێنانی‬ ‫بۆ ک���ردوه‌‌‪ .‬دلێر ئه‌حمه‌د ده‌رب���اره‌ی ناوه‌رۆکی ده‌قه‌ک ‌ه به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‪" :‬ناوه‌رۆکه‌که‌ی‬ ‫باس له‌که‌س���ێک ده‌کات که‌قه‌رزی الی پیاوێک ‌ه به‌اڵم ئه‌و پیاوه‌ مردوه‌و ئه‌ویش داوای قه‌رزه‌ک ‌ه‬ ‫له‌خێزانه‌که‌ی ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬خێزانه‌که‌شی پاره‌ی نیی ‌ه قه‌رزه‌که‌ بداته‌وه‌‪ ،‬دواتر ئه‌و پیاوه‌ له‌ماڵه‌که‌دا‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌و دوای ناکۆکیی‌و ده‌مه‌قاڵه‌ له‌نێوان ئه‌و ژن‌و پیاوه‌دا‪ ،‬حه‌ز له‌یه‌ک ده‌که‌ن‌و په‌یوه‌ندی‬ ‫س���ۆزداریی دروست ده‌بێت"‪ .‬هه‌روه‌رها‌وتیش���ی‪" :‬به‌اڵم من له‌ڕوی ته‌کنیکه‌وه‌ کارێکی جیاوازم‬ ‫تێدا کردوه‌‪ ،‬له‌ڕوی رۆناکیی‌و دیکۆرو ئه‌کته‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵمداوه‌ به‌س���تایلێکی جیاوازتر ئیش���ه‌ک ‌ه‬ ‫بک ‌هم‌ نه‌ک‌وه‌ک ته‌قلیدی ئیشه‌ک ‌ه خۆی"‪.‬‬ ‫دوای چوار مانگ له‌پرۆڤه‌‪ ،‬بڕیاره‌ ئه‌م ش���انۆیی ‌ه رۆژانی پێنج‌و شه‌ش���ی مانگی کانونی دوه‌می‬ ‫ساڵی نوێ‪ ،‬کاتژمێر ‪ 4:00‬له‌هۆڵی ڕۆشنبیریی شاری سلێمانی نمایش بکرێت‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫س���ه‌یری‌ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت بكه‌و كه‌س��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫باش���ه‌كان هه‌ڵبژێر‌ه بۆ دروس���تكردن ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵیان‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌وڵبد‌ه‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی یارمه‌تی���ه‌و‌ه‬ ‫كه‌س���انێك به‌ن���او ‌‬ ‫نه‌تقۆزنه‌وه‌‪.‬‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫له‌سه‌ره‌تاوه‌ له‌یۆگا ده‌سڵه‌مینه‌وه‌‬ ‫هاوبی����ر کام����ه‌ران ب����اس له‌هاتنه‌وه‌ی‬ ‫ی����ۆگا ده‌کات بۆ کوردس����تان‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"له‌شاری‌ س����لێمانی‌ كه‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ یۆگا‬ ‫‌وه‌ك یه‌كه‌مین‌و ته‌نه����ا كۆمه‌ڵه‌ی‌ یۆگا‬ ‫دام����ه‌زرا ته‌نانه‌ت له‌هه‌م����و عێراقدا تا‬ ‫ئێستاشی‌ له‌س����ه‌ربێت‪ ،‬له‌س����ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كه‌مێك ده‌س����ڵه‌مینه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫نه‌بون����ی‌ زانی����اری‌ له‌وباره‌ییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا خه‌ڵكێكی‌ زۆر رو له‌یۆگا ده‌كه‌ن‬ ‫به‌ه����ۆی‌ ئه‌و كتێ����ب‌و به‌رنامه‌ رادیۆی‌‌و‬ ‫ته‌له‌فزیۆنی‌‌و فێركاریانه‌وه‌ كه‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫ی����ۆگا پێ����ی‌ هه‌ڵده‌س����ێت"‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪" :‬ئێس����تا یۆگا ت����ا راده‌یه‌كی‌‬ ‫باش ناس����راوه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویستی‌ به‌وه‌یه‌‬ ‫زیاتر بناسرێت تا بتوانین هه‌مومان لێی‌‬ ‫سودمه‌ند بین چونكه‌ خه‌ڵكی‌ ئێمه‌ زیاتر‬ ‫له‌هه‌مو كه‌س����ێكی‌ تر پێ����ی‌ موحتاجه‌‪،‬‬ ‫به‌ه����ۆی‌ پێش����كه‌وتنی‌ ته‌كنه‌ل����ۆژی‌‌و‬ ‫نائارام����ی‌ خه‌ڵ����ك‌و دوركه‌وتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫مرۆڤ له‌سروش����تی‌ خۆی‌‪ .‬له‌ئێس����تادا‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ یۆگا له‌كوردستان هه‌شته‌مین‬ ‫خولی‌ ی����ۆگای‌ كردۆته‌وه‌ بۆ هه‌وادارانی‌‬ ‫یۆگا له‌ش����اری‌ س����لێمانی‌‌و به‌نیازیشه‌‬ ‫له‌ش����اره‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كوردستان درێژه‌‬ ‫به‌خوله‌كانی‌ خۆی‌ بدات"‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ باشترین کتێب ‌ه‬ ‫کوردییه‌کانی ‪2013‬‬ ‫دیاریی ده‌کات‬ ‫له‌هه‌نگاوێکی نوێی����دا‪ ،‬رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌‬ ‫باشترین کتێبه‌ کوردییه‌کان که‌ له‌ساڵی‬ ‫‪ 2013‬باڵوبونه‌ت����ه‌وه‌؛ دی����اری ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌ژماره‌ی داهات����وی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫که‌ رۆژی سێشه‌ممه‌ی داهاتو ‪2013/1/7‬‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌و ژماره‌یه‌کی تایبه‌ت ده‌بێت‌و‬ ‫پێکدێ����ت له‌ ‪ 40‬الپ����ه‌ڕه‌؛ ئه‌نجامه‌کان‌و‬ ‫میکانیزمی دیارییکردنی باشترینه‌کان‌و‬ ‫ورده‌کاری ئه‌و پرۆژه‌یه‌ باڵوده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوه‌ی ئاوێنه‌ بۆ زیاتر گرنگیدانه‌‬ ‫به‌ب����واری کلتوریی‌و کتێ����ب له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا‪ .‬جێی ئاماژه‌یه‌ له‌هه‌نگاوی‬ ‫یه‌که‌مداو له‌ئه‌مساڵدا ته‌نها ئه‌و کتێبانه‌‬ ‫دیارییکراون که‌ نوس����ه‌ره‌ ک����ورده‌کان‬ ‫له‌س����اڵی ‪ 2013‬باڵویانکردوه‌ت����ه‌وه‌و‬ ‫ئ����ه‌و کتێبانه‌ی که‌ له‌زمان����ی بیانییه‌وه‌‬ ‫وه‌رگێڕدراون بۆ کوردی ناگرێته‌وه‌‪.‬‬

‫گیسک‬

‫ک وێ‬

‫س‬

‫ی سپ‬

‫تان‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪11‬‬

‫ی‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌سینه‌ما هه‌ر جاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫دەخوازم‪ ،‬بەاڵم‪..‬‬ ‫سەرکەوت جەبار‬ ‫" لەوانە گەڕێ باوکە‪ ،‬دنیا یانی چی"؟‬ ‫ئەمە پرسیاری "ڕایۆ" ئەکتەری فیلمی"دەخوازم"ـە‪ ،‬کە لەکۆتایی‬ ‫فیلمەک���ەدا لەباوک���ی دەکات‪ ،‬دوای ئ���ەوەی بەب���ێ ئومێدیی‬ ‫دەگەڕێنەوە لەو سەفەرەی بۆ بەدیهێنانی خۆزگەکانیان‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫کۆمەڵێ���ک منداڵی تر کردیان‪ .‬بەاڵم باوکی‌وەاڵمێکی ش���یاوی‬ ‫پێنەبو‪ ،‬چونکە فەیلەس���وفێکی باش نەبو‪ ،‬تا‌وەاڵمێکی باش���ی‬ ‫بداتەوە‪ .‬کەس���ێکیش نەبو تەجروب���ەی ژیانی کردبێت‌و لەژیان‬ ‫گەیش���تبێت‪ ،‬ناهەقیش���ی نەبو‪ ،‬چونکە ئەوە زیاتر پرسیارێکی‬ ‫فەلسەفییە‪ .‬دەرهێنەریش زۆر شەیتانانە ئەو پرسیارەی خستبوە‬ ‫کۆتایی فیلمەکە‪ ،‬بۆ ئەوەی هەریەکەمان له‌جێی خۆیەوە‌وەاڵمی‬ ‫ئەو پرس���یارە بدەینەوە‪ ،‬کە ژیان چییە؟ بۆیە ئێمەیش لەجێی‬ ‫خۆمانەوە دەڵێین ڕایۆی ئەزیز دنیا‌واتە "ڕەشبینی‪ ،‬غەمگینی‪،‬‬ ‫ماندوێت���ی‪ ،‬بێتامی‪ ،‬بێ���زاری‪ ،‬ئازارچەش���تن‪ ،‬کەوتن‪ ،‬خراپی‪،‬‬ ‫متبون‌و پاشانیش خۆکوشتن"‪.‬‬ ‫دنیا‌واتە "خۆزگە خواستن‌و چاوەڕێکردنی‪ ،‬دنیا‌واتە ئازارچەشتن‌و‬ ‫کۆتای���ی نەهاتن���ی‪ ،‬دنیا‌واتە خۆزگە خواس���تن بەباش���بونی‌و‬ ‫پاشانیش باش���نەبونی"‪ .‬مەگەر تۆڵستۆی نەیدەگوت "مەحاڵە‬ ‫ژیان هێندە بێتام بێت"‪.‬‬ ‫چیرۆک���ی ئه‌م فیلمه‌ چیرۆکێکی س���ادەیە‪ ،‬ب���ەاڵم دەرخەری‬ ‫ڕاستەقینەی مانای ژیانە‪ ،‬لەم فیلمەوە فێردەبین‪ ،‬کە ژیان چییە!‬ ‫فیردەبین‪ ،‬کە ژیان ناتوانێت ئاواتەکانی مرۆڤ بێنێتە دی‪ ،‬ئەم‬ ‫فیلمە پێمان دەڵێت "ئاوات بخوازە‌و چاوەڕێی هاتنە دی بکە"‪.‬‬ ‫کۆمەڵێ���ک منداڵ دەیانەوێت ئەو خۆزگە‌و ئاواتانەی‪ ،‬کە هەیانە‬ ‫بێت���ە دی‪ ،‬کەچی ژیان نا میهرەبانانە گاڵتەیان پێدەکات‪ .‬ئاخر‬ ‫کێ بینیویەتی ڕۆیش���تنی دو ش���ەمەندەفەر بە تەنیشت یەکدا‪،‬‬ ‫ببێتە هۆی هێنانە دی خەونی کۆمەڵێک منداڵ!‬ ‫زیرەکی دەر‌هێنەر لەوەدایە‪ ،‬کە ئەو ئەکتەرانەی کە بەش���داری‬ ‫پێکردون منداڵن‪ ،‬چونکە هەمومان دەزانین منداڵ بەهۆی کەمی‬ ‫تەمەنی‪ ،‬ئەزمونی ژیانی نییە‪ ،‬دەتوانیت بە ئاس���انترین شێوە‬ ‫فریوی بدەیت‪ ،‬قس���ەیەکی باو لەناو ئەو کەس���انەدا هەیە‪ ،‬کە‬ ‫نەخۆش دەک���ەون ئەویش ئەوەیە‪ ،‬کە نەخ���ۆش هەرچییەکی‬ ‫پێبڵێیت بۆ چارەسەرکردنی بەکاریدەهێنێت‪ ،‬چونکە نەخۆشە‌و‬ ‫پێویستی بە چارەسەر هەیە‪ ،‬بە هەمان شێوەش ئەو مندااڵنەی‬ ‫ل���ەم فیلمەدا رۆڵیان دەبینی‪ ،‬ه���ەر یەکەیان دەردێکیان هەبو‪،‬‬ ‫هەر یەکەیان ئاواتێکی هەبو‪ ،‬بۆیە ژیانی ناو فیلمەکە توانی بە‬ ‫ئاسانی فریویان بدات‪.‬‬ ‫ی���ەک له‌جوانییەکان���ی ئەم فیلمە ئەو منداڵ���ە بو‪ ،‬کە ئاواتی‬ ‫دەخواس���ت بورکانەک���ە بتەقێتەوە‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی لەگەڵ دایک‌و‬ ‫باوکی���دا پێک���ەوە بژین‪ .‬ئ���ەو منداڵە له‌کات���ی تێپەڕیینی دو‬ ‫ش���ەمەندەفەرەکەدا هیچ ئاواتێکی نەخواست‪ ،‬چونکە دەیزانی‬ ‫ئەمە گاڵتەیەکە‌و تەواو‪ ،‬دەیزانی ژیان تا ش���تێکت لێنەسەنێت‬ ‫هیچت ناداتێ‪ .‬ئەو بڕوای بە ژیان نەبو‪ ،‬ئەو بڕوای بەو ئەفسانە‌و‬ ‫فێاڵن���ە نەبو‪ ،‬ئەو منداڵێکی پیر ب���و‪ ،‬ئەو دەیزانی ژیان هێندە‬ ‫س���ەخیفە‪ ،‬بە کەڵکی ئەوە نایەت هیچی لێبخوازیت‪ .‬باش لەوە‬ ‫گەیش���تبو "دەبێت تفێکی باش بکەیتە ژیان‪ ،‬پێش ئەوەی ئەو‬ ‫تفت تێبکات"‪.‬‬ ‫‪ * .‬فیلمی "دەخ���وازم" به‌رهه‌می ده‌رهێنه‌ی یابانی "هیرۆکیزۆ‬ ‫کۆریدا"ـه‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی ته‌ركیزكردنه‌ سه‌ر ئیشه‌ نوێیه‌كه‌ت‬ ‫ی له‌ئیش‌و په‌یوه‌ندیه‌ سۆزدارییه‌كانت روی‌ له‌باش ‌‬ ‫ی ج���دی‌‌و رێك��� ‌‬ ‫ی تۆكه‌س���ێك ‌‬ ‫ێ كار ‌‬ ‫خ���ۆ س���ه‌رقاڵكردن به‌هه‌ن���د ‌‬ ‫ی كردوه‌و ئه‌م ماوه‌ی ‌ه هه‌روا ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬زۆر باش ده‌بێت ب����ۆ تۆ‪ ،‬هه‌وڵبده‌‬ ‫بێبایه‌خه‌و‌ه توشی‌ سه‌رئێش ‌ه ناره‌حه‌تیت كاره‌كانت‪ ،‬ئه‌م س���یفه‌تانه‌ به‌باش��� ‌‬ ‫ی تۆی‌ هێشتۆته‌و‌ه پێوه‌ت دیاره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم وریاب ‌ه تاكڕه‌وان ‌ه تۆش ئه‌م هه‌له‌ به‌فیڕۆمه‌ده‌ كاره‌كانت زیاتر گ����وێ‌ له‌رێنمایی����ه‌كان بگره‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫چونكه‌ س����ودیان ب����ۆت ده‌بێت له‌م‬ ‫ئه‌نجام بده‌‪.‬‬ ‫ی نوێ‌‪.‬‬ ‫ی باشه‌‪ .‬بڕیارمه‌د‌ه له‌پرۆژه‌ ‌‬ ‫ی سۆزداری ‌‬ ‫بونی‌ په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫ماوه‌یه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫رێره‌وی‌ ژیانت بگۆڕه‌ به‌پێی‌ بارودۆخه‌كان‬ ‫كه‌ له‌گ����ه‌ڵ گوزه‌رانت بگۆڕێ����ت‪ ،‬له‌روی‌‬ ‫ته‌ندروس����تیه‌وه‌ هه‌س����ت به‌ناڕه‌حه‌ت����ی‌‬ ‫ده‌كه‌یت به‌تایبه‌تی‌ ئ����ه‌و حاڵه‌تانه‌ی‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌كۆئه‌ندامی‌ هه‌رسه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬


‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫هاوبیر کامه‌ران‪ :‬خه‌ڵکی ئێمه‌ له‌هه‌مو که‌س زیاتر پێویستی به‌یۆگا هه‌یه‌‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬

‫پاشه‌کشه‌ی یۆگا له‌م ناوچه‌یه‌ ده‌خاته‌ڕو‬ ‫ی سیاسی‌و ئاینی‌و‬ ‫"به‌اڵم به‌هۆی‌ گۆرانكار ‌‬ ‫ئابوریی‌ ناوچه‌ك ‌ه یۆگا كشایه‌و‌ه بۆ هیندو‬ ‫ئێران"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌دوب���اره‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫ی ‪1999‬‬ ‫یۆگا کرد بۆ کوردس���تان "س���اڵ ‌‬ ‫ی یۆگا له‌كوردستانه‌و‌ه‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌ ‌‬ ‫دیس���ان ی���ۆگا هاته‌و‌ه ناو كوردس���تان‌و‬ ‫ی ره‌س���ه‌ن‌و‬ ‫ب���ۆ یه‌كه‌مجار به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ی���ۆگا خوێندرا‌و پراكتیزه‌ كرا‪.‬‬ ‫ئه‌كادیم ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌تا ئێس���تاش ئه‌م فێركاری���ه‌ له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م كۆمه‌ڵه‌یه‌وه‌ به‌رده‌وام���ه‌و له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی یۆگاو ماڵپه‌رو‬ ‫ی فێرك���ردن‌و گۆڤار ‌‬ ‫خول ‌‬ ‫ی فه‌یس���بوكه‌وه‌ ئه‌م كۆمه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫په‌یجه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫یۆگا ده‌گه‌یه‌نێته‌و‌ه به‌گوێ‌و دڵی‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫كورد"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫بۆیه‌ی‌ نینۆكت له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌م وه‌رزه‌ رێكبخه‌‬

‫ئیتر كات���ی‌ ئه‌وه‌یه‌ واز له‌بۆیه‌كردن‌و رازاندنه‌وه‌ی‌ نینۆكه‌كانت به‌بۆیه‌ی‌ كاڵی‌‬ ‫وه‌رزی‌ هاوین پایز بهێنی‌‌و بۆیه‌ی‌ نینۆكه‌كانت به‌پێی‌ مۆدیلی‌ زس���تانی‌ ‪2013‬‬ ‫– ‪ 2014‬نوێ‌ بكه‌یته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م وه‌رزه‌دا ئه‌و خانمانه‌ زیاتر س���ه‌رنجڕاكێش ده‌رده‌كه‌ون كه‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫مۆدیلی‌ رێكخس���تن‌و یه‌كخستنی‌ ره‌نگی‌ س���وراوی‌ لێوه‌كانیان‌و ره‌نگی‌ بۆیه‌ی‌‬ ‫نینۆكیان‪.‬‬ ‫دیارتری���ن ره‌نگ���ی‌ مۆدیلی‌ بۆیه‌ی‌ ئه‌م زس���تانه‌ به‌پێی‌ نمایش���ی‌ جلوبه‌رگه‌‬ ‫جیهانیه‌كان چین؟‬ ‫ی كالسیكی‌‬ ‫سور ‌‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی‌ نمایش���ه‌كانی‌ پۆش���اكی‌ "فالنتین���ۆ"دا‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی‌ ئاش���كرا‬ ‫به‌دیده‌كرێت بۆ بۆیه‌ی‌ س���وری‌ كالسیكی‌‪ ،‬كه‌ گوزارشت له‌شكۆ‌و مێینه‌ییه‌كی‌‬ ‫سیحرئامێز ده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌توانی���ت به‌پێی‌ ره‌نگی‌ پێس���تت‪ ،‬بۆیه‌ی‌ نینۆكه‌كانت به‌ڕه‌نگێكی‌ س���وری‌‬ ‫ت���ۆخ یان كاڵ‌ بڕازێنیته‌وه‌‌و جوانییه‌كی‌ س���ه‌رنجڕاكێش به‌ده‌س���ت‌و په‌نجه‌ت‬ ‫ببه‌خشیت‪.‬‬ ‫ره‌ش‬ ‫ره‌نگی‌ ره‌ش زیاتر له‌گه‌ڵ‌ ش���ه‌وانی‌ ساردی‌ زس���تاندا ده‌گونجێت‌و دیمه‌نێك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رنجڕاكێشت پێده‌به‌خش���ێت‪ ،‬له‌نێو ئه‌و دیزاینه‌رانه‌ی‌ پۆشاكدا كه‌ ره‌نگی‌‬ ‫بۆیه‌ی‌ نینۆكی‌ نمایشكاره‌كانی‌ پۆشاكی‌ له‌م وه‌رزه‌دا به‌ره‌نگی‌ ڕه‌ش داپۆشیبو‪،‬‬ ‫دیزاینه‌ر ‪ Oscar de la Renta‬بوو‪ ،‬كه‌ ره‌نگێكی‌ ره‌ش���ی‌ دره‌وش���اوه‌ی‌ بۆ‬ ‫رازاندنه‌وه‌ی‌ ده‌ست‌و په‌نجه‌ی‌ كچه‌ نمایشكاره‌كانی‌ به‌كارهێنابو‪.‬‬ ‫جه‌رگییه‌کی سورباو‬ ‫یه‌كێكه‌ ل���ه‌و ره‌نگانه‌ی‌ كه‌ به‌ئه‌ندازه‌یه‌كی‌ زۆر باڵو له‌م وه‌رزه‌دا‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌نمایشی‌ پۆش���اكی‌ ‪‌Zac Posen‬و ‪‌ Anthony Vaccarelleo‬و‪.Burberry‬‬ ‫ئه‌م ره‌نگه‌ به‌وه‌ جیاده‌كرێته‌وه‌ كه‌ تێكه‌ڵه‌یه‌كه‌ له‌ره‌نگه‌كانی‌ سورو په‌مه‌یی‌‌و‬ ‫قاوه‌ی���ی‌‌و ره‌نگێكی‌ جه‌رگیی‌ س���ورباو ده‌نوێنێ���ت‌و هه‌ڵبژاردنی‌ ره‌نگه‌ كاڵ‌‌و‬ ‫تۆخه‌كانی‌ به‌پێی‌ ره‌نگی‌ پێستت‪ ،‬ته‌لیسمێكی‌ پڕ له‌جوانیت پێده‌به‌خشێت‪.‬‬

‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ته‌مه‌ن���ی یۆگا ه���ه‌زاران‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند ساڵێکه‌ که‌مه‌‌وه‌ک‬ ‫پراکتیک‌و به‌ش���ێوه‌ی رێکخراو هاتۆته‌‬ ‫هه‌رێمی کوردس���تانه‌وه‌‪ .‬له‌ئێس���تادا‬ ‫چه‌ن���د خولێک���ی به‌رده‌وام���ی یۆگا‬ ‫هه‌ی���ه‌و به‌رده‌وام رێژه‌ی فێرخوازان رو‬ ‫له‌زیادبونه‌‪ .‬کۆمه‌ڵه‌ی یۆگا له‌کوردستان‬ ‫نزیکه‌ی ‪ 15‬س���اڵه‌ ب���ه‌رده‌وام خولی‬ ‫فێربونی یۆگا ده‌کاته‌وه‌و به‌ش���ێوازی‬ ‫جۆراوج���ۆر پ���ه‌ره‌ به‌ی���ۆگا ده‌ده‌ن‬ ‫له‌کوردستان‪ .‬هاوبیر که‌مه‌ران سه‌رۆکی‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ک���ه‌و سه‌رنوس���ه‌ری گۆڤاری‬ ‫تایبه‌ت به‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬باس له‌مێژوی‬ ‫ی���ۆگاو په‌یوه‌ند‌یه‌کانی کوردو یۆگا بۆ‬ ‫خوێنه‌رانی ئاوێنه‌ ده‌کات‪.‬‬ ‫یۆگا چییه‌؟‬ ‫زۆر ج���ار پرس���یار له‌چه‌مک���ی یۆگا‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬ئایا یۆگا؛‌وه‌رزش���ه‌؟ ئایینه‌؟‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌یه‌؟ یاخود ی���ۆگا ده‌توانێت‬ ‫جێی ئه‌وان بگرێته‌وه‌؟ هاوبیر کامه‌ران‬ ‫ب���ه‌م جۆره‌‌وه‌اڵمی ئ���ه‌و پرس���یاران ‌ه‬ ‫ده‌داته‌وه‌و له‌چییه‌ت���ی یۆگا ده‌دوێت‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌لس���ه‌ف ‌‬ ‫ی عیرفان ‌‬ ‫"یۆگا ته‌ریقه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوس���ه‌نگكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫كرداریه‌‪ .‬ئامانج ‌‬ ‫جه‌س���ته‌و ده‌رون‌و فكرو رۆحی‌ مرۆڤه‌‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی��� ‌ه ناكرێت ته‌نها به‌فه‌لس���ه‌ف ‌ه‬ ‫ی به‌رین‪ .‬یۆگا‌وه‌رزش‬ ‫یان‌وه‌رزش ن���او ‌‬ ‫نیه‌و ئایینیش نی ‌ه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‪.‬‬ ‫ی مرۆڤ ده‌دات‬ ‫به‌ڵكو رێگه‌یه‌كه‌ هان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راسته‌قینه‌ ‌‬ ‫بۆ یه‌كبون له‌گه‌ڵ خود ‌‬ ‫ی خۆی‌‌و گه‌ردون‌و‬ ‫ی خود ‌‬ ‫خۆی‌‌و ناسین ‌‬ ‫خ���ودا"‪ .‬هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت‪" :‬ی���ۆگا‬ ‫ی هیچ ئایینێك بگرێته‌و‌ه‬ ‫نایه‌وێت جێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئایین نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو یارمه‌ت ‌‬ ‫چونك ‌ه خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر مرۆڤێك ده‌دات ك��� ‌ه ژیانێك بژ ‌‬ ‫ی ئارامی‌‌و‌وردبیری‌و تێگه‌یشتن‌و‬ ‫به‌وپه‌ر ‌‬ ‫شادیه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌مو که‌سێک ده‌توانێت یۆگا بکات‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ش���وێنی س���ه‌رهه‌ڵدانی‬

‫ی���ۆگاو مێژوه‌که‌ی‪ ،‬هاوبی���ر کامه‌ران‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬شوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫یۆگا هیند‌و ئێران���ی‌ كۆنه‌‪ ،‬مێژوه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌گه‌رێت���ه‌وه‌ ب���ۆ كۆنت���ر ل���ه‌‪5000‬‬ ‫س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌ر به‌پێ���ی‌ دۆزین���ه‌و‌ه‬ ‫ش���وێنه‌واریه‌كان ك��� ‌ه به‌ریتانی���ه‌كان‬ ‫له‌هیندستان كه‌ش���فیان كرد‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هیندی���ه‌كان‌و ئاری���ه‌كان به‌میراتگر ‌‬

‫له‌بری فیستیڤاڵ ته‌نها مه‌راسیمێک بۆ سینه‌ما ئه‌نجامدرا‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫ئه‌مس����اڵ له‌ی����ادی رۆژی جیهان����ی‬ ‫س����ینه‌مادا‪ ،‬له‌ب����ری فیس����تیڤاڵ‪،‬‬ ‫مه‌راس����یمێک رێکخ����را که‌تێی����دا ‪3‬‬ ‫فیلم نمایش����کراو چه‌ن����د ئه‌کته‌رێک‬ ‫خه‌اڵتک����ران‪ .‬به‌رێوه‌به‌ری س����ینه‌مای‬ ‫س����لێمانیش ده‌ڵێت له‌الیه‌ن‌وه‌زاره‌تی‬ ‫رۆشنبیرییه‌وه‌‌ ده‌سه‌اڵتی ئه‌نجامدانی‬ ‫فیستیڤاڵیان لێسه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژی ‪ 12/28‬رۆژی جیهان����ی‬ ‫س����ینه‌مایه‌و له‌جیهان����دا ئ����ه‌و یاد‌ه‬ ‫ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬له‌هه‌رێمی کوردستانیشدا‬ ‫به‌چاالکی جۆراوجۆر له‌و رۆژه‌دا یادی‬ ‫س����ینه‌ما ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬س����ااڵنی پێشو‬ ‫له‌شاری سلێمانیدا فیستیڤاڵ ئه‌نجام‬ ‫ده‌دراو هه‌م����و که‌س����ێک ده‌یتوان����ی‬ ‫فیلمه‌کان ببینن‪ .‬به‌اڵم ئه‌مساڵ له‌بری‬ ‫فیستیڤاڵ ته‌نها مه‌راسیمێک رێکخراو‬ ‫ئاماده‌بونی����ش به‌بانگهێش����تنامه‌بو‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی چاالکییه‌کانی ئه‌و مه‌راسیمه‌و‬ ‫ئاس����ته‌نگییه‌کانی‪ ،‬کام����ه‌ران نوری‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی س����ینه‌ما‬ ‫له‌س����لێمانی‪‌ ،‬وه‌اڵمی پرس����یاره‌کانی‬ ‫ئاوێنه‌ی دایه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی ش����ێوازی رێکخس����تنی‬ ‫مه‌راسیمه‌که‌وه‌ کامران نوری رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫"وه‌کو به‌رێوه‌به‌رایه‌تی هونه‌ری سینه‌ما‬ ‫ئه‌مساڵ‌ویس����تمان له‌بری فیستیڤاڵ‪،‬‬ ‫مه‌راس����یمێک ب����ۆ س����ینه‌ما رێ����ک‬ ‫بخه‌ین‪ ،‬چونکه‌ له‌الی����ه‌ن ‌وه‌زاره‌ته‌وه‌‬ ‫فیس����تیڤاڵمان لێ س����ه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫کاوڕ‬ ‫هه‌س���ت ‌ه س���ۆزدارییه‌كانت كۆتكردو‌ه‬ ‫ی ده‌ریانبڕیت‪ .‬پێویست ‌ه سه‌ره‌تا‬ ‫ناتون ‌‬ ‫ی‬ ‫خ���ۆت دڵنیابكه‌یته‌و‌ه له‌و كه‌س���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ك ‌ه به‌ته‌مایت هه‌وس���ه‌رگیر ‌‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬

‫بیرم����ان له‌وه‌کرده‌وه‌ ش����تێک بکه‌ین‬ ‫به‌تواناکان����ی خۆم����ان‌و نه‌گه‌ڕێینه‌و‌ه‬ ‫ب����ۆ‌وه‌زاره‌ت‪ .‬چه‌ند فیلمێکمان هه‌بو‬ ‫‌به‌رهه‌می به‌رێوه‌به‌رایه‌تییه‌که‌مان بو‪،‬‬ ‫که‌ هێش����تا نمایش نه‌کرابون‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫خه‌اڵتکردن����ی ح����ه‌وت هونه‌رمه‌ندی‬ ‫به‌ئه‌زمونی شاره‌که‌دا‪ ،‬ئه‌و فیلمانه‌ش‬ ‫نمایش بکه‌ین‪ .‬له‌گه‌ڵ سیتی سینه‌ماو‬

‫گا‬ ‫ی تۆ‬ ‫یه‌كێك له‌هه‌ر‌ه سیفه‌ت ‌ه جوانه‌كان ‌‬ ‫ی ك ‌ه ده‌توانی‌ خۆت له‌گه‌ڵ هه‌مو‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫بارودۆخێ���ك بگونجێنێ���ت‪ ،‬خۆت زاڵ‬ ‫بك ‌ه به‌سه‌ر هه‌ر ره‌شبینییه‌ك ك ‌ه دێت ‌ه‬ ‫پێشت‪.‬‬

‫که‌ناڵ����ی کوردس����تاتدا رێککه‌وتی����ن‬ ‫ب����ۆ دابینکردن����ی ه����ۆڵ‌و کاره‌کانی‬ ‫راگه‌یاندن"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی ئه‌و پرس����یاره‌ی که‌ بۆچی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی رێکخس����تنی فیستیڤاڵیان‬ ‫لێس����ه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌ک����ه‌ی‬ ‫هونه‌ری س����ینه‌مای س����لێمانی‪‌،‬وتی‪:‬‬

‫دوانه‌‬ ‫باش���تر وای ‌ه به‌عه‌ق���ڵ بڕیار بده‌یت‌و‬ ‫زاڵبیت به‌سه‌ر هه‌سته‌كانت‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ی تۆ نی ‌ه به‌اڵم هه‌ند ‌‬ ‫توڕه‌بون له‌بیر ‌‬ ‫جار پێویست ‌ه به‌تایبه‌تی‌ له‌م كاتانه‌‪.‬‬

‫"وه‌زاره‌تی رۆش����نبیری ده‌ڵێت ده‌بێت‬ ‫فیستیڤالی فیلم له‌دهۆک‌‪ ،‬فیستیڤاڵی‬ ‫شانۆ له‌هه‌ولێر‪ ،‬هه‌روه‌ها فیستیڤاڵی‬ ‫مۆسیقا له‌س����لێمانی بێت"‪ .‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌و بڕی����اره‌ ب����ه‌اڵم جگه‌ له‌ش����اری‬ ‫س����لێمانی‪ .‬له‌ش����اری دهۆک‌و هه‌ولێر‬ ‫فیس����تیڤاڵه‌کانی دیک����ه‌ش ده‌کرێت‬ ‫"خۆش����حااڵنه‌ له‌ده����ۆک‌و هه‌ولێ����ر‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی قس���ه‌كردن‌و مامه‌ڵه‌ت بۆت ‌ه‬ ‫شێواز ‌‬ ‫ی خێزانه‌كه‌ت‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه‬ ‫ی بێزاركردن ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناره‌حه‌ت ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌یڵێت نه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی خوش���ك‌و‬ ‫ده‌وروب���ه‌رت به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫براكانت‪.‬‬

‫هه‌مو فیس����تیڤاڵه‌کان ده‌کرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌س����لێمانی بودج����ه‌‌ی ب����ۆ ته‌رخان‬ ‫ناکرێت‪ .‬له‌دهۆک س����ه‌ره‌ڕای بودجه‌ی‬ ‫خۆی‪ ،‬بۆ نمونه‌ س����ه‌رۆکی حکومه‌ت‬ ‫ملیۆنێک دۆالریان ده‌داتێ‪ .‬له‌هه‌ولێریش‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ پارێزگار یان که‌سێکی‬ ‫دیکه‌ ده‌یانداتێ‪ .‬به‌اڵم له‌سلێمانی به‌و‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ نییه‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ پارێزگاری‬ ‫س����لێمانیش هاوکارم����ان ب����وه‌ له‌م‬ ‫مه‌راسیمه‌دا"‪.‬‬ ‫به‌اڵم که‌مه‌ران نوری ره‌تی ده‌کاته‌وه‌‬ ‫ئه‌وان بوه‌س����تن‌و ئیتر فیس����تیڤاڵ‌و‬ ‫چاالکی����ی س����ینه‌مایی ئه‌نجام نه‌ده‌ن‬ ‫"ئه‌وان ده‌توانن بودجه‌و فیستیڤاڵمان‬ ‫لێ بسه‌ننه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم نا‌توانن ڕۆحمان‬ ‫لێ بس����ه‌ننه‌وه‌‪ .‬ئێم����ه‌ ده‌توانن په‌نا‬ ‫به‌رین بۆ شوێنی تر که‌ تێده‌گه‌ن ئه‌م‬ ‫ش����اره‌ پێویستی ئیش����ی جوان‌و ئه‌و‬ ‫جۆره‌ چاالکیان ‌ه هه‌یه"‌‪.‬‬ ‫له‌مه‌راسیمه‌که‌دا له‌سێ رۆژی جیاوازدا‬ ‫سێ فلیمی درێژ نمایشکرا‪ .‬فیلمه‌کان‬ ‫دوانی����ان به‌رهه‌م����ی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫هونه‌ری سینه‌مای سلێمانی‌و ئه‌ویتریان‬ ‫به‌رهه‌می س����ه‌نته‌ره‌کانی س����لێمانی‌و‬ ‫گه‌رمیان‌و کۆمپانیایه‌کی به‌ریتانی بو‪.‬‬ ‫کامه‌ران نوری س����ه‌باره‌ت به‌شێوازی‬ ‫نمایش����کردنی فیلم����ه‌کان ئام����اژه‌ی‬ ‫ب����ه‌وه‌دا "ته‌نها ئه‌و س����ێ فیلمه‌مان‬ ‫له‌به‌رده‌س����تدابو که‌ پێش����تر نمایش‬ ‫نه‌کرابێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ فیلمێکی دیکه‌ش����دا‬ ‫ک����ه‌ ئه‌وه‌یان بڕیاره‌ مانگی ش����وبات‬ ‫نمایش بکرێت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی مای����ه‌ی نیگه‌ران����ی زۆرێک‬ ‫له‌بینه‌رانی سینه‌مای شاری سلێمانی‬

‫شێر‬ ‫ره‌نگ��� ‌ه ئه‌م چه‌ند رۆژ‌ه زیاتر هه‌س���ت‬ ‫ی خ���ۆت بكه‌یت‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌ناجێگیربون��� ‌‬ ‫رارا دی���اری‌‪ ،‬دان به‌خۆت���دا بگ���ر‌ه با‬ ‫خاڵ��� ‌ه الوازه‌كانت ده‌رنه‌كه‌وێت له‌هه‌مو‬ ‫شوێنێك‪.‬‬

‫بو‪ ،‬ئه‌وه‌بو که‌ بینینی فیلمه‌کان ته‌نها‬ ‫بۆ ئه‌و که‌سانه‌بو که‌ بانگهێشتکرابون‌‪،‬‬ ‫ل����ه‌م باره‌یه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری هونه‌ری‬ ‫س����ینه‌ما‌وتی‪" :‬هۆکاری ئ����ه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫بچوک����ی هۆڵه‌ک����ه‌ بو‪ ،‬ئ����ه‌و هۆڵه‌ی‬ ‫سیتی س����ینه‌ما ‪ 500‬که‌سی ده‌گرت‪.‬‬ ‫رۆژه‌کانیش ک����راوه‌ نه‌بون‌و فیلمه‌کان‬ ‫ب����ه‌رده‌وام نه‌ب����ون‌‪ .‬نه‌مانوس����یت‬ ‫خه‌ڵکێکی زۆر بێن‌و نه‌توانن فیلمه‌کان‬ ‫ببین����ن‌و له‌حه‌وش����ه‌که‌دا بوه‌س����تن‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌م مه‌راسیمه‌ش����دا توشی‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ته‌ بوین"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی نه‌بردنی مه‌راس����یمه‌که‌ بۆ‬ ‫هۆڵێکی‌وه‌ک رۆشبیریی یاخود ته‌وار‪،‬‬ ‫کامه‌ران نوری ئه‌و هۆاڵنه‌ به‌گونجاو بۆ‬ ‫نمایشکردنی فیلمی سینه‌مایی نازانێت‬ ‫"ئه‌و هۆاڵنه‌ی ش����اری سلێمانی هۆڵی‬ ‫س����ینه‌مایی نین‪ ،‬ئێمه‌ مه‌به‌س����تمانه‌‬ ‫کاتێ����ک فیلمێ����ک نمای����ش ده‌که‌ین‬ ‫له‌هۆڵێکی سینه‌مایی گونجاودا بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ئێس����تادا له‌شاری سلێمانیدا‬ ‫هۆڵی سینه‌مایی هه‌بێت؛ ته‌نها سیتی‬ ‫سینه‌مایه‌"‪.‬‬ ‫کام����ه‌ران ن����وری ئه‌وه‌ش����ی راگه‌یاند‬ ‫که‌ له‌مانگ����ی داهاتودا ئ����ه‌و فیلمانه‌‬ ‫نمایش����ده‌کرێت‌و هه‌م����و که‌س����ێک‬ ‫ده‌توانێت بچێت بۆ سه‌یرکردنیان‪.‬‬ ‫له‌کۆتایش����دا به‌رێوه‌ب����ه‌ری هونه‌ری‬ ‫سینه‌ما له‌باره‌ی ساڵی داهاتوه‌وه‌ که‌‬ ‫ئایا فیستیڤاڵی سینه‌ما ده‌گه‌ڕێتننه‌وه‌‬ ‫بۆ س����لێمانی یاخود ته‌نها مه‌راس����یم‬ ‫ده‌بێ����ت‪‌،‬وت����ی‪" :‬ب����ۆ س����اڵی ‪2014‬‬ ‫له‌هه‌وڵداین‌و ش����ه‌ڕی ب����ۆ ده‌که‌ین که‌‬ ‫فیستیڤاڵێکی باش رێکبخه‌ین"‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی‬ ‫گرنگترین ش���ت بۆ تۆ باش���تركردن ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانت��� ‌ه له‌گ���ه‌ڵ كه‌س��� ‌ه‬ ‫ئازیزه‌كانت‪ ،‬له‌وه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫زۆر ژیران ‌ه مامه‌ڵ��� ‌ه بكه‌یت به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی توڕه‌بون‪.‬‬ ‫له‌كات ‌‬

‫یۆگا ده‌ناس���رێن"‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش���دا ئه‌و‬ ‫که‌س���انه‌ی له‌جیهاندا یۆگا ده‌که‌ن‪ ،‬ته‌نها‬ ‫له‌و ش���وێنانه‌دا نین‪ ،‬به‌ڵک���و یۆگییه‌کان‬ ‫به‌ته‌واوی جیهاندا باڵوبونه‌ته‌وه‌‪‌،‬وه‌ک ئه‌و‬ ‫مامۆس���تایه‌ی یۆگا ئاماژه‌ی بۆ ده‌کات‪:‬‬ ‫"ئه‌م��� ‌ه ناكاته‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌ر ئه‌وان یۆگا‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو هه‌مو كه‌س���ێك ده‌توانێت‬ ‫ی‬ ‫ی���ۆگا ب���كات به‌مه‌رجێ���ك مه‌به‌س���ت ‌‬

‫ی خ���ودو رزگاربون بێت‬ ‫ئارامكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پارچ ‌ه‬ ‫له‌وه‌همی‌ ئیگۆو ئه‌نانیه‌ت‌و روانین ‌‬ ‫پارچه‌ ب���ۆ بون‪ ،‬چونكه‌ ی���ۆگا پێی‌‌وای ‌ه‬ ‫ئێم ‌ه هه‌مومان ی ‌هك‌وه‌حده‌تی‌ كه‌ونین ك ‌ه‬ ‫له‌رۆحی‌ خودادا كۆده‌بینه‌وه"‌‪.‬‬ ‫یۆگا له‌رابردودا به‌شێک بو ‌ه‬ ‫له‌کلتوری ئێمه‌‬

‫له‌باره‌ی ئ���ه‌وه‌ی ل���ه‌روی مێژوییه‌و‌ه تا‬ ‫چه‌ند یۆگا له‌م ناوچه‌یه‌و له‌کوردس���تاندا‬ ‫شوێنی هه‌بوه‌‪ ،‬مامۆستا هاوبیر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ی كوردس���تان یه‌كێك ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫"به‌حوكم��� ‌‬ ‫ی ئاریه‌كان‪،‬‬ ‫له‌مه‌ڵبه‌نده‌كانی‌ نیشته‌جێ بون ‌‬ ‫یۆگاش به‌شێك بو‌ه له‌كه‌لتوری‌ ئێم ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی میترایی‌‌و ئایین ‌‬ ‫ی ئایین ‌‬ ‫ی تێكه‌لكێش ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫زه‌رده‌ش���تی‌ كردوه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها هۆکاری‬

‫ستۆدیۆی ئه‌کته‌ر‬ ‫‌ورچی چیخۆف ده‌هێنن ‌ه سلێمانی‬ ‫له‌به‌رهه‌مێکی نوێدا‪ ،‬س���تۆدیۆی ئه‌کته‌ر له‌شاری س���لێمانی‪ ،‬شانۆیی "ورچ" پێشکه‌ش ده‌کات‪.‬‬ ‫ده‌قی شانۆکه‌ له‌نوسینی نوسه‌ری ڕوسیی چیخۆفه‌و هونه‌رمه‌ند دلێر ئه‌حمه‌د کاری ده‌رهێنانی‬ ‫بۆ ک���ردوه‌‌‪ .‬دلێر ئه‌حمه‌د ده‌رب���اره‌ی ناوه‌رۆکی ده‌قه‌ک ‌ه به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‪" :‬ناوه‌رۆکه‌که‌ی‬ ‫باس له‌که‌س���ێک ده‌کات که‌قه‌رزی الی پیاوێک ‌ه به‌اڵم ئه‌و پیاوه‌ مردوه‌و ئه‌ویش داوای قه‌رزه‌ک ‌ه‬ ‫له‌خێزانه‌که‌ی ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬خێزانه‌که‌شی پاره‌ی نیی ‌ه قه‌رزه‌که‌ بداته‌وه‌‪ ،‬دواتر ئه‌و پیاوه‌ له‌ماڵه‌که‌دا‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌و دوای ناکۆکیی‌و ده‌مه‌قاڵه‌ له‌نێوان ئه‌و ژن‌و پیاوه‌دا‪ ،‬حه‌ز له‌یه‌ک ده‌که‌ن‌و په‌یوه‌ندی‬ ‫س���ۆزداریی دروست ده‌بێت"‪ .‬هه‌روه‌رها‌وتیش���ی‪" :‬به‌اڵم من له‌ڕوی ته‌کنیکه‌وه‌ کارێکی جیاوازم‬ ‫تێدا کردوه‌‪ ،‬له‌ڕوی رۆناکیی‌و دیکۆرو ئه‌کته‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵمداوه‌ به‌س���تایلێکی جیاوازتر ئیش���ه‌ک ‌ه‬ ‫بک ‌هم‌ نه‌ک‌وه‌ک ته‌قلیدی ئیشه‌ک ‌ه خۆی"‪.‬‬ ‫دوای چوار مانگ له‌پرۆڤه‌‪ ،‬بڕیاره‌ ئه‌م ش���انۆیی ‌ه رۆژانی پێنج‌و شه‌ش���ی مانگی کانونی دوه‌می‬ ‫ساڵی نوێ‪ ،‬کاتژمێر ‪ 4:00‬له‌هۆڵی ڕۆشنبیریی شاری سلێمانی نمایش بکرێت‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫س���ه‌یری‌ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت بكه‌و كه‌س��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫باش���ه‌كان هه‌ڵبژێر‌ه بۆ دروس���تكردن ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵیان‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌وڵبد‌ه‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی یارمه‌تی���ه‌و‌ه‬ ‫كه‌س���انێك به‌ن���او ‌‬ ‫نه‌تقۆزنه‌وه‌‪.‬‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫له‌سه‌ره‌تاوه‌ له‌یۆگا ده‌سڵه‌مینه‌وه‌‬ ‫هاوبی����ر کام����ه‌ران ب����اس له‌هاتنه‌وه‌ی‬ ‫ی����ۆگا ده‌کات بۆ کوردس����تان‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"له‌شاری‌ س����لێمانی‌ كه‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ یۆگا‬ ‫‌وه‌ك یه‌كه‌مین‌و ته‌نه����ا كۆمه‌ڵه‌ی‌ یۆگا‬ ‫دام����ه‌زرا ته‌نانه‌ت له‌هه‌م����و عێراقدا تا‬ ‫ئێستاشی‌ له‌س����ه‌ربێت‪ ،‬له‌س����ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كه‌مێك ده‌س����ڵه‌مینه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫نه‌بون����ی‌ زانی����اری‌ له‌وباره‌ییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا خه‌ڵكێكی‌ زۆر رو له‌یۆگا ده‌كه‌ن‬ ‫به‌ه����ۆی‌ ئه‌و كتێ����ب‌و به‌رنامه‌ رادیۆی‌‌و‬ ‫ته‌له‌فزیۆنی‌‌و فێركاریانه‌وه‌ كه‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫ی����ۆگا پێ����ی‌ هه‌ڵده‌س����ێت"‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪" :‬ئێس����تا یۆگا ت����ا راده‌یه‌كی‌‬ ‫باش ناس����راوه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویستی‌ به‌وه‌یه‌‬ ‫زیاتر بناسرێت تا بتوانین هه‌مومان لێی‌‬ ‫سودمه‌ند بین چونكه‌ خه‌ڵكی‌ ئێمه‌ زیاتر‬ ‫له‌هه‌مو كه‌س����ێكی‌ تر پێ����ی‌ موحتاجه‌‪،‬‬ ‫به‌ه����ۆی‌ پێش����كه‌وتنی‌ ته‌كنه‌ل����ۆژی‌‌و‬ ‫نائارام����ی‌ خه‌ڵ����ك‌و دوركه‌وتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫مرۆڤ له‌سروش����تی‌ خۆی‌‪ .‬له‌ئێس����تادا‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ یۆگا له‌كوردستان هه‌شته‌مین‬ ‫خولی‌ ی����ۆگای‌ كردۆته‌وه‌ بۆ هه‌وادارانی‌‬ ‫یۆگا له‌ش����اری‌ س����لێمانی‌‌و به‌نیازیشه‌‬ ‫له‌ش����اره‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كوردستان درێژه‌‬ ‫به‌خوله‌كانی‌ خۆی‌ بدات"‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ باشترین کتێب ‌ه‬ ‫کوردییه‌کانی ‪2013‬‬ ‫دیاریی ده‌کات‬ ‫له‌هه‌نگاوێکی نوێی����دا‪ ،‬رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌‬ ‫باشترین کتێبه‌ کوردییه‌کان که‌ له‌ساڵی‬ ‫‪ 2013‬باڵوبونه‌ت����ه‌وه‌؛ دی����اری ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌ژماره‌ی داهات����وی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫که‌ رۆژی سێشه‌ممه‌ی داهاتو ‪2013/1/7‬‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌و ژماره‌یه‌کی تایبه‌ت ده‌بێت‌و‬ ‫پێکدێ����ت له‌ ‪ 40‬الپ����ه‌ڕه‌؛ ئه‌نجامه‌کان‌و‬ ‫میکانیزمی دیارییکردنی باشترینه‌کان‌و‬ ‫ورده‌کاری ئه‌و پرۆژه‌یه‌ باڵوده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوه‌ی ئاوێنه‌ بۆ زیاتر گرنگیدانه‌‬ ‫به‌ب����واری کلتوریی‌و کتێ����ب له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا‪ .‬جێی ئاماژه‌یه‌ له‌هه‌نگاوی‬ ‫یه‌که‌مداو له‌ئه‌مساڵدا ته‌نها ئه‌و کتێبانه‌‬ ‫دیارییکراون که‌ نوس����ه‌ره‌ ک����ورده‌کان‬ ‫له‌س����اڵی ‪ 2013‬باڵویانکردوه‌ت����ه‌وه‌و‬ ‫ئ����ه‌و کتێبانه‌ی که‌ له‌زمان����ی بیانییه‌وه‌‬ ‫وه‌رگێڕدراون بۆ کوردی ناگرێته‌وه‌‪.‬‬

‫گیسک‬

‫ک وێ‬

‫س‬

‫ی سپ‬

‫تان‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪11‬‬

‫ی‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌سینه‌ما هه‌ر جاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫دەخوازم‪ ،‬بەاڵم‪..‬‬ ‫سەرکەوت جەبار‬ ‫" لەوانە گەڕێ باوکە‪ ،‬دنیا یانی چی"؟‬ ‫ئەمە پرسیاری "ڕایۆ" ئەکتەری فیلمی"دەخوازم"ـە‪ ،‬کە لەکۆتایی‬ ‫فیلمەک���ەدا لەباوک���ی دەکات‪ ،‬دوای ئ���ەوەی بەب���ێ ئومێدیی‬ ‫دەگەڕێنەوە لەو سەفەرەی بۆ بەدیهێنانی خۆزگەکانیان‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫کۆمەڵێ���ک منداڵی تر کردیان‪ .‬بەاڵم باوکی‌وەاڵمێکی ش���یاوی‬ ‫پێنەبو‪ ،‬چونکە فەیلەس���وفێکی باش نەبو‪ ،‬تا‌وەاڵمێکی باش���ی‬ ‫بداتەوە‪ .‬کەس���ێکیش نەبو تەجروب���ەی ژیانی کردبێت‌و لەژیان‬ ‫گەیش���تبێت‪ ،‬ناهەقیش���ی نەبو‪ ،‬چونکە ئەوە زیاتر پرسیارێکی‬ ‫فەلسەفییە‪ .‬دەرهێنەریش زۆر شەیتانانە ئەو پرسیارەی خستبوە‬ ‫کۆتایی فیلمەکە‪ ،‬بۆ ئەوەی هەریەکەمان له‌جێی خۆیەوە‌وەاڵمی‬ ‫ئەو پرس���یارە بدەینەوە‪ ،‬کە ژیان چییە؟ بۆیە ئێمەیش لەجێی‬ ‫خۆمانەوە دەڵێین ڕایۆی ئەزیز دنیا‌واتە "ڕەشبینی‪ ،‬غەمگینی‪،‬‬ ‫ماندوێت���ی‪ ،‬بێتامی‪ ،‬بێ���زاری‪ ،‬ئازارچەش���تن‪ ،‬کەوتن‪ ،‬خراپی‪،‬‬ ‫متبون‌و پاشانیش خۆکوشتن"‪.‬‬ ‫دنیا‌واتە "خۆزگە خواستن‌و چاوەڕێکردنی‪ ،‬دنیا‌واتە ئازارچەشتن‌و‬ ‫کۆتای���ی نەهاتن���ی‪ ،‬دنیا‌واتە خۆزگە خواس���تن بەباش���بونی‌و‬ ‫پاشانیش باش���نەبونی"‪ .‬مەگەر تۆڵستۆی نەیدەگوت "مەحاڵە‬ ‫ژیان هێندە بێتام بێت"‪.‬‬ ‫چیرۆک���ی ئه‌م فیلمه‌ چیرۆکێکی س���ادەیە‪ ،‬ب���ەاڵم دەرخەری‬ ‫ڕاستەقینەی مانای ژیانە‪ ،‬لەم فیلمەوە فێردەبین‪ ،‬کە ژیان چییە!‬ ‫فیردەبین‪ ،‬کە ژیان ناتوانێت ئاواتەکانی مرۆڤ بێنێتە دی‪ ،‬ئەم‬ ‫فیلمە پێمان دەڵێت "ئاوات بخوازە‌و چاوەڕێی هاتنە دی بکە"‪.‬‬ ‫کۆمەڵێ���ک منداڵ دەیانەوێت ئەو خۆزگە‌و ئاواتانەی‪ ،‬کە هەیانە‬ ‫بێت���ە دی‪ ،‬کەچی ژیان نا میهرەبانانە گاڵتەیان پێدەکات‪ .‬ئاخر‬ ‫کێ بینیویەتی ڕۆیش���تنی دو ش���ەمەندەفەر بە تەنیشت یەکدا‪،‬‬ ‫ببێتە هۆی هێنانە دی خەونی کۆمەڵێک منداڵ!‬ ‫زیرەکی دەر‌هێنەر لەوەدایە‪ ،‬کە ئەو ئەکتەرانەی کە بەش���داری‬ ‫پێکردون منداڵن‪ ،‬چونکە هەمومان دەزانین منداڵ بەهۆی کەمی‬ ‫تەمەنی‪ ،‬ئەزمونی ژیانی نییە‪ ،‬دەتوانیت بە ئاس���انترین شێوە‬ ‫فریوی بدەیت‪ ،‬قس���ەیەکی باو لەناو ئەو کەس���انەدا هەیە‪ ،‬کە‬ ‫نەخۆش دەک���ەون ئەویش ئەوەیە‪ ،‬کە نەخ���ۆش هەرچییەکی‬ ‫پێبڵێیت بۆ چارەسەرکردنی بەکاریدەهێنێت‪ ،‬چونکە نەخۆشە‌و‬ ‫پێویستی بە چارەسەر هەیە‪ ،‬بە هەمان شێوەش ئەو مندااڵنەی‬ ‫ل���ەم فیلمەدا رۆڵیان دەبینی‪ ،‬ه���ەر یەکەیان دەردێکیان هەبو‪،‬‬ ‫هەر یەکەیان ئاواتێکی هەبو‪ ،‬بۆیە ژیانی ناو فیلمەکە توانی بە‬ ‫ئاسانی فریویان بدات‪.‬‬ ‫ی���ەک له‌جوانییەکان���ی ئەم فیلمە ئەو منداڵ���ە بو‪ ،‬کە ئاواتی‬ ‫دەخواس���ت بورکانەک���ە بتەقێتەوە‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی لەگەڵ دایک‌و‬ ‫باوکی���دا پێک���ەوە بژین‪ .‬ئ���ەو منداڵە له‌کات���ی تێپەڕیینی دو‬ ‫ش���ەمەندەفەرەکەدا هیچ ئاواتێکی نەخواست‪ ،‬چونکە دەیزانی‬ ‫ئەمە گاڵتەیەکە‌و تەواو‪ ،‬دەیزانی ژیان تا ش���تێکت لێنەسەنێت‬ ‫هیچت ناداتێ‪ .‬ئەو بڕوای بە ژیان نەبو‪ ،‬ئەو بڕوای بەو ئەفسانە‌و‬ ‫فێاڵن���ە نەبو‪ ،‬ئەو منداڵێکی پیر ب���و‪ ،‬ئەو دەیزانی ژیان هێندە‬ ‫س���ەخیفە‪ ،‬بە کەڵکی ئەوە نایەت هیچی لێبخوازیت‪ .‬باش لەوە‬ ‫گەیش���تبو "دەبێت تفێکی باش بکەیتە ژیان‪ ،‬پێش ئەوەی ئەو‬ ‫تفت تێبکات"‪.‬‬ ‫‪ * .‬فیلمی "دەخ���وازم" به‌رهه‌می ده‌رهێنه‌ی یابانی "هیرۆکیزۆ‬ ‫کۆریدا"ـه‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی ته‌ركیزكردنه‌ سه‌ر ئیشه‌ نوێیه‌كه‌ت‬ ‫ی له‌ئیش‌و په‌یوه‌ندیه‌ سۆزدارییه‌كانت روی‌ له‌باش ‌‬ ‫ی ج���دی‌‌و رێك��� ‌‬ ‫ی تۆكه‌س���ێك ‌‬ ‫ێ كار ‌‬ ‫خ���ۆ س���ه‌رقاڵكردن به‌هه‌ن���د ‌‬ ‫ی كردوه‌و ئه‌م ماوه‌ی ‌ه هه‌روا ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬زۆر باش ده‌بێت ب����ۆ تۆ‪ ،‬هه‌وڵبده‌‬ ‫بێبایه‌خه‌و‌ه توشی‌ سه‌رئێش ‌ه ناره‌حه‌تیت كاره‌كانت‪ ،‬ئه‌م س���یفه‌تانه‌ به‌باش��� ‌‬ ‫ی تۆی‌ هێشتۆته‌و‌ه پێوه‌ت دیاره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم وریاب ‌ه تاكڕه‌وان ‌ه تۆش ئه‌م هه‌له‌ به‌فیڕۆمه‌ده‌ كاره‌كانت زیاتر گ����وێ‌ له‌رێنمایی����ه‌كان بگره‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫چونكه‌ س����ودیان ب����ۆت ده‌بێت له‌م‬ ‫ئه‌نجام بده‌‪.‬‬ ‫ی نوێ‌‪.‬‬ ‫ی باشه‌‪ .‬بڕیارمه‌د‌ه له‌پرۆژه‌ ‌‬ ‫ی سۆزداری ‌‬ ‫بونی‌ په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫ماوه‌یه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫رێره‌وی‌ ژیانت بگۆڕه‌ به‌پێی‌ بارودۆخه‌كان‬ ‫كه‌ له‌گ����ه‌ڵ گوزه‌رانت بگۆڕێ����ت‪ ،‬له‌روی‌‬ ‫ته‌ندروس����تیه‌وه‌ هه‌س����ت به‌ناڕه‌حه‌ت����ی‌‬ ‫ده‌كه‌یت به‌تایبه‌تی‌ ئ����ه‌و حاڵه‌تانه‌ی‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌كۆئه‌ندامی‌ هه‌رسه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬


‫‪12‬‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫فاشیزم‌وەک دەستەواژەیــەکـــــــی بــەتاڵ‬ ‫(بەشی سێهه‌م)‬

‫فاشیزمی دیارو فاشیستی نادیار‬ ‫وەک هه‌موومان دەزانین ماوەیەکە کاک‬ ‫بەختیار سیستمە سیاسییەکەی کوردستان‌و‬ ‫سیستمە سیاسییەکانی ناو ئەو جوگرافیا‬ ‫خەیاڵییەی ک���ە ئەو ناوی "خۆرهه‌اڵت!"ی‬ ‫لێناوە‪ ،‬به‌"فاش���ی"ناودەبات‌و ڕەگوڕیشەی‬ ‫ئەم "فاشیزم"ە گریمانکراوەش هه‌ندێکجار‬ ‫بۆ پەنجا س���اڵێک لەمەوب���ەر دەباتەوە‪،‬‬ ‫هه‌ندێکجاری تریش بۆ زیاد له‌سەد ساڵێک‬ ‫لەمەوب���ەر‪ .‬کاک بەختی���ار ل���ەو خاڵەدا‬ ‫ڕاستدەکات کە ئێمە لەسەردەمێکی مێژویی‬ ‫توندوتیژدا دەژین‪ ،‬ئێستاییبوونمان بەمانا‬ ‫فۆکۆییەکەی ئێس���تایبوونێکی توندوتیژە‪،‬‬ ‫دەزگای گ���ەورە‌و میکانیزم���ی ئاڵ���ۆزی‬ ‫توندوتیژیی‌و چاودێریکردن‌و دیسپلینکردن‬ ‫لەئارادان‪ ،‬پرۆسەی به‌"ئەمنیکردنی" ژیانی‬ ‫تاکەکەس���ی‌و کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬به‌ئینگلیزی‬ ‫‪ ،securitisation‬لەزۆر شوێنی دونیادا‬ ‫به‌ئاست‌و بڕی جیاواز له‌ئارادایە‌و لەهه‌ندێک‬ ‫دۆخدا به‌ئاس���تێکی تەواومەترس���یداریش‬ ‫گەیشتوە‪ .‬کردەکانی دیسپلین‌و چاودێری‌و‬ ‫توندوتیژییش ڕەهه‌ندی ناوچەیی‌و جیهانی‬ ‫هه‌یە‌و لەھیچ شوێنێکی دونیادا دیاردەیەکی‬ ‫لۆکاڵی‌و ناوچەیی دابڕاو نییە؛ جیهادیستی‬ ‫بریتانی لەس���وریا دەکوژرێن‌و س���ەلەفییە‬ ‫توندڕەوەکان���ی س���عودیەش له‌چیچ���ان‪،‬‬ ‫ئاڵوگ���ۆڕی ئەمنیی زانیاری���ی‌و هاریکاریی‬ ‫سەربازیی‌و دروستکردنی تۆڕی ناوچەیی‌و‬ ‫گەردوون���ی مافیای���ی‌و نیمچ���ە مافیایی‬ ‫سیاس���یی‌و ئابوریی بەشێکە لە‌وێنەکە (‪.‬‬ ‫خوێنەر بۆ ئاش���نابوونی زیاتر بەم دۆخە‬ ‫ئاڵۆزەی بەجیهانیبوونی دونیا دەتوانێت بۆ‬ ‫نووسینێکی درێژی من لەسەر جیهانگیریی‬ ‫بگەڕێتەوە کە له‌کتێبی شوناس‌و ئاڵۆزیدا‬ ‫باڵوکراوەتەوە‪ ).‬ئەوەی مارکسییەکی‌وەک‬ ‫ژیژێک ناوی "توندوتیژیی س���تراکتوریی"‪،‬‬ ‫ی���ان "توندوتیژیی‌ سیس���تم"ی لێدەنێت‪،‬‬ ‫نەک لەهه‌موو ناوچەکەدا‪ ،‬بەڵکو له‌هه‌موو‬ ‫دونی���ادا ئامادەی���ە‪ ،‬بەاڵم ئەم ش���ێوازە‬ ‫لەتوندوتیژی���ی سیس���تم بەدرێژایی مێژوو‬ ‫هه‌بووە‪ ،‬النیکەم له‌سەدەی هه‌ژدەهه‌مەوە‬ ‫له‌فۆرمە گلۆبالییەکەیدا ئامادەیە‪.‬‬ ‫دەڵێم ڕاس���تە دونیای ئەمڕۆ دونیایەکی‬ ‫توندوتیژە‪ ،‬ب���ەاڵم ئەم توندوتیژییە بەھیچ‬ ‫جۆرێک بەراوردناکرێت به‌توندوتیژییەکانی‬ ‫دونیا له‌نیوەی یەکەمی سەدەی بیستەمدا‪،‬‬ ‫ک���ە مەرگی زیاد له‌س���ەد ملی���ۆن مرۆڤی‬ ‫لێکەوتەوە‪ .‬ئەو خاڵ���ەی دەمەوێت بیڵێم‬ ‫ئەوەیە کاک بەختیار لەوەدا ڕاس���تدەکات‬ ‫ک���ە سیس���تمە سیاس���ییەکانی ناوچەکە‬ ‫بێپەیوەن���دی نی���ن‪ ،‬ه���ه‌م لەیەکترییەوە‬ ‫ش���تێگەلێکی زۆر فێردەبن‌و هه‌م بەڕادەی‬ ‫جیاوازیش هه‌ندێکیان هاریکاری ئەویتریان‌و‬ ‫هه‌ندێکی���ان له‌ملمالنێیەکی توندان لەگەڵ‬ ‫ئەوانیت���ردا‪ ،‬ڕووداوەکان داب���ڕاو نی���ن‌و‬ ‫پەیوەندیی���ان به‌پرۆس���ە‌و گۆڕانەکان���ی‬ ‫دەرەوەی خۆیانەوە هه‌ی���ە‪ .‬هه‌روەها ئەم‬ ‫ناوچەیەی ئێم���ە‪ ،‬من باس له‌"خۆرهه‌اڵت!‬ ‫" ناکەم تەنها باس له‌دەوڵەتە دراوسێکانی‬ ‫خۆم���ان دەک���ەم‪ ،‬سیس���تمە سیاس���ییە‬ ‫دەسەاڵتگەرەکان بەڕێوەیان دەبەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ش���ێوازەکانی ئ���ەم "دەس���ەاڵتگەرێتییە"‬ ‫جیاوازەو هه‌ریەکەی���ان به‌جۆری جیاواز‌و‬ ‫به‌پێکهاتێکی دەس���ەاڵتداریی‌و چینایەتی‌و‬ ‫دەزگایی‌و نەتەوەیی جیاوازەوە ئامادەیە‪،‬‬ ‫بەھیچ شێوەیەک ناکرێت سیستمی سیاسی‬ ‫تورکی لەگەڵ سیستمی سیاسی سعودی‌و‬ ‫سیس���تمی سیاس���ی ش���ێخەکانی خەلیج‬ ‫لەگەڵ سیس���تمی سیاس���ی لوبناندا‌وەک‬ ‫یەک ببینین‌و مامەڵە بکەین‪.‬‬ ‫بەکورت���ی ئەو قس���انەی کاک بەختیار‬ ‫لەس���ەر رەهه‌ندە ناوچەیی‌و گلۆباڵییەکەی‬ ‫سیس���تمەکانی ناوچەک���ە دەیان���اکات‪،‬‬ ‫ڕاس���تە‪ ،‬بەاڵم ئەم جۆرە قس���انەش نەک‬ ‫تەنه���ا داھێنانی کاک بەختیار نین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫قس���ەی زۆرگشتین‌و بەر لەو زۆر بەباشتر‌و‬ ‫زانس���تیانەتر کراون‪ .‬ڕاستە توندوتیژیی‬ ‫بەش���ێکی گرنگ���ی ژیان���ی سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی ئ���ەو ناوچەیەی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫ناونان���ی ئەو توندوتیژییە به‌"فاش���ییەت"‬ ‫نەک تەنها بەڕاست نازانم‌و نەک پێشموایە‬ ‫دەستنیش���انکردنێکی هه‌ڵەی���ە‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫ئەو ش���ێوازە گشتگیرە س���ادەیە لەناونان‬ ‫‌وەک ڕێگرێکی مەعریفی گ���ەورە دەبینم‪،‬‬ ‫لەبەردەم تێگەیشتنماندا له‌سەرەتاییترین‬ ‫دەرکەوتەکان���ی سیس���تمە سیاس���یی‌و‬ ‫کۆمەڵگا جیاوازەکانی ناوچەکە بەگشتی‌و‬ ‫له‌فاشییەت خۆشی بەتایبەتی‪.‬‬ ‫کۆکردن���ەوەی ئ���ەو هه‌موو سیس���تم‌و‬ ‫کۆمەڵگا جیاوازانە له‌ناوچەکەدا‌و ڕیزکردنیان‬ ‫لەژێرناوی دەس���تەواژەیەکی بەتاڵی ‌وەک‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت"دا‌و ناونانی ئەم "خۆرهه‌اڵت"‬ ‫گەورەیەش به‌فاشیزم‪ ،‬بەوپەڕی سادەکاریی‬ ‫تیۆری‌و کورتھێنانێکی مەعریفی ترسناک‬ ‫دەزانم‪ .‬ڕەگوڕیشەکانی ئەم بەفاشیکردنەی‬

‫خۆره���ه‌اڵت‪‌،‬وردتر بدوێم بەفاش���یکردنی‬ ‫بەشە ئیسالمییەکەی خۆرهه‌اڵت‪ ،‬لەمڕۆدا‬ ‫دەچێتەوە سەر گوتارێکی "خۆرهه‌اڵتناسی"‬ ‫ئەوروپ���ی ن���وێ کە ب���اس له‌"ئیس�ل�امۆ‬ ‫فاشیزم" دەکات‪ ،‬گوتارێک کە هه‌ڵگرانی‬ ‫لەمڕۆدا ھێزە ناسیۆنالیستییە پۆپۆلیستە‬ ‫ڕاس���تڕەوە پەڕگی���رەکان‌و ھێزەکانی"نیو‬ ‫نازیی"‌و "فاشیستە نوێکان"ە له‌ئەوروپادا‪.‬‬ ‫ئەو قسەکردنە گش���تگیر‌و سادانەی کاک‬ ‫بەختیارلەس���ەر "خۆرهه‌اڵت" دەمانباتەوە‬ ‫ب���ۆ قۆناغی ب���ەر له‌ڕەخنەکان���ی ئێدوارد‬ ‫س���ەعید له‌خۆرهه‌اڵتناس���ی‌و بۆ قۆناغی‬ ‫ب���ەر له‌دایکبوونی "لێکۆڵینەوەی پۆس���ت‬ ‫کۆلۆنیال���ی" له‌چ���ل س���اڵی ڕاب���ردوودا‪،‬‬ ‫هه‌روەه���ا دەمنابات���ەوە بۆ س���ەردەمی‬ ‫ب���ەر له‌ڕەخنەکان���ی بیریارانی "پۆس���ت‬ ‫ستراکتورالیزم" له‌تۆتالیتاریزمی فیکریی‌و‬ ‫گشتگیریی ترس���ناک‌و نەبینینی جیاوازیی‬ ‫(‪ .‬بەداخ���ەوە من لێرەدا کات‌و ش���وێنی‬ ‫ئەوەم نییە هه‌ڵقە گرنگەکانی ئەم شێوازە‬ ‫جیاوازان���ە له‌ڕەخنەک���ردن‌و‌وێنەس���ازیی‬ ‫گشتگیر‌و ناڕاس���ت بەخوێنەران بناسێنم‪.‬‬ ‫بەاڵم خۆش���حااڵنە ئ���ەم ڕەخنانە لەمڕۆدا‬ ‫بەڕادەی���ەک گش���تیین‌و بوون به‌بەش���ێک‬ ‫لەزمان‌و فیکری زانس���تیی‌و فەلس���ەفیی‪،‬‬ ‫کەس���ێک نەم���اوە بیەوێ���ت قس���ەکانی‬ ‫به‌ج���دی ‌وەربگیرێ���ت دەس���تەواژەی‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت"‌وەک چەمکێک���ی فیکریی‌و‬ ‫‌وەک چەمکێکی زانس���تی بەکاربھێنێت‪).‬‬ ‫لەن���او دەس���تەواژەیەکی س���ادەی ‌وەک‬ ‫"خۆرهه‌اڵت"دا س���ەرجەمی نەخۆش���ییە‬ ‫ترسناکەکانی فیکر ئامادەیە‪ ،‬لەنەخۆشی‬ ‫"گشتگیریی"‌و "جەوهه‌رگەرایی"یەوە بیگرە‬ ‫بۆ کێش���ەی بیرکردنەوەی"دوالیس���تی"‌و"‬ ‫وێنەس���ازی نامێژوویی "‌و "بێدەنگکردنی‬ ‫جیاوازیی"‌و "بەرهه‌مھێنانی پێشداوەریی"‌و‬ ‫هه‌ڵچنین���ی دیوارێکی "ئەبس���تمۆلۆژیی‌و‬ ‫ئەنتۆلۆژیی" گ���ەورە لەنێوان دوو یەکەی‬ ‫خەیاڵی داتاش���راودا بەناوی"خۆرهه‌اڵت"‌و‬ ‫"خۆرئاوا"ەوە‪.‬‬ ‫بەکارھێنانی دەستەواژەی "خۆرهه‌اڵت"‌و‬ ‫"فاش���یزم" بەو ش���ێوەیەی کاک بەختیار‬ ‫بەکاریاندەھێنێت‪ ،‬بەڕادەیەک گش���تگیر‌و‬ ‫س���ادەن‪ ،‬لەبات���ی ئ���ەوەی ‌واقیعێک���ی‬ ‫دیاریکراوم���ان بۆ ڕوونبکەنەوە‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫پێمانبڵێ���ن سیس���تمە سیاس���ییەکانی‬ ‫ناوچەک���ە چی���ن‌و چ���ۆن کاردەکان؟ چ‬ ‫پێکهاتێکی دەزگایی‌و بیرۆکراتی‌و یاسایی‌و‬ ‫نایاس���اییان هه‌یە؟ زمان‌و ڕەمز‌و س���روتە‬ ‫سەرەکی‌و بنەڕەتییەکانی کامانەن؟ ئامرازە‬ ‫س���ەرەکییەکانی دیس���پلین‌و س���زادانیان‬ ‫چی���ن‌و چۆن کاردەکەن؟ چ پرۆس���ەیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی‌و سیاس���یی‌و فەرهه‌نگی���ی‬ ‫س���ەرەکی تیایاندا ئامادەن؟ شێوازەکانی‬ ‫توندوتیژیی���ان کامانەن‌و ماناکانیان چین‌و‬ ‫بکەرەکانی���ان کێ���ن؟ چ پەیوەندیی���ەک‬ ‫لەنێوان توندوتیژیی‌و پێکهاتی چینایەتی‌و‬ ‫ئەتن���ی‌و دین���ی ئەوسیس���تمانەدا هه‌یە؟‬ ‫بکەرە ستراتیژییەکانی ناو ئەو سیستمانە‬ ‫کێن؟ چۆن بیردەکەنەوە‌و چۆن دەجوڵێن‌و‬ ‫چۆن دەژین؟ میکانیزمەکانی دروستبوونی‬ ‫نوخب���ه‌ سیاس���یی‌و ئابورییەکانی ناو ئەو‬ ‫کۆمەڵگایانە کامان���ه‌ن؟ کایەی کولتوور‌و‬ ‫فەرهه‌نگی���ی ن���او ئەو سیس���تمانە چۆن‬ ‫کاردەک���ەن؟ چ پەیوەندیی���ەک لەنێ���وان‬ ‫سیاسەت‌و کولتوور‌و دەسەاڵت‌و مەعریفەدا‬ ‫هه‌ی���ە؟ ئایدیۆلۆژی���ا س���ەرەکییەکان‬ ‫کامان���ەن‌و چ ڕۆڵێک له‌ھۆشیاریس���ازییدا‬ ‫دەبینن؟ شێوازی دابەشکردنی دەسەاڵت‌و‬ ‫دابەشکردنی س���ەرمایە چۆنە؟ پەیوەندی‬ ‫نێوان سەرمایە‌و سیاسەت‪ ،‬کایەی ئابوریی‌و‬ ‫کایەی سیاسیی به‌چ شێوەیەک ڕێکخراوە؟‬ ‫ڕووبەرەکانی بەرگریکردن‌و بەرەنگاربوونەوە‬ ‫کامان���ەن‌و کێ���ن بک���ەرە مێژوویی���ە‬ ‫سەرەکییەکان؟ ملمالنێی نێوان نێر‌و مێ‌و‬ ‫نێوان ن���ەوەکان چۆنن‌و چ دینامیکیەتێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسییان هه‌ڵگرتوە؟ مژدە‬ ‫گەورەکان���ی ئەو کۆمەڵگایان���ە کامانەن؟‬ ‫پەیوەن���دی نێ���وان دەوڵ���ەت‌و کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫دەوڵ���ەت‌و ب���ازاڕ‌و دەوڵەت‌و سیس���تمی‬ ‫نێودەوڵەتی چۆنن؟ ھتد‪ ...‬دەڵێم لەباتی‬ ‫‌وەاڵمدان���ەوەی ئەم جۆرە پرس���یارانە کە‬ ‫ئەلف‌و بای قس���ەکردنن لەسەر ئەزموونە‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتییەکانی ئەو ناوچەیە‪،‬‬ ‫ئ���ەو ڕوانینە گش���تیی‌و کولتوورگەراییەی‬ ‫کاک بەختی���ار ب���ۆ فاش���یزم نیش���انمان‬ ‫ئەدات‪ ،‬نەک تەنه���ا بەرچاومان دەگرێت‌و‬ ‫ناھێڵێ���ت دونیای سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫فەرهه‌نگی ھیچ بەش���ێکی ئ���ەم ناوچەیە‬ ‫له‌بوون���ی مێژوویی خۆیاندا ببینین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫به‌ئیشکالیەتێکیش���ەوە سەرقاڵمان دەکات‬ ‫کە ئیش���کالیەتێکی هه‌ڵە‌و دروس���تکراوە‪.‬‬ ‫ئەمەش نەک تەنه���ا له‌ڕوانینێکی بەپەلە‌و‬ ‫ئینتیقائ���ی‌و هه‌ڵەوە بۆ مێژووی ناوچەکە‌و‬ ‫بۆ سیستمە سیاسییەکانی‌و بۆ کێشەکانی‬ ‫ئێس���تایانەوە س���ەرچاوەیگرتووە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ل���ەو دەزگا چەمکی���ی‌و تی���ورە‌و مەقوله‌‬

‫سادانەشەوە س���ەرچاوەی گرتوە کە کاک‬ ‫بەختیار بۆ خوێندنەوەی ئەو دونیا گەورە‌و‬ ‫ئاڵۆزە بەکاریاندەھێنێت‪‌.‬واتە کێشەکە تەنها‬ ‫کێشەی نەبوونی شارەزایی نییە له‌مێژووی‬ ‫سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتی���ی‌و س���ەربازیی‌و‬ ‫ڕێچکەی تایبەت���ی تازەبوونەوەی تایبەتی‬ ‫هه‌ریەکێک له‌کۆمەڵگاکانی ئەو"خۆرهه‌اڵت"ە‬ ‫گەورەی���ەی کاک بەختیار باس���یدەکات‪،‬‬ ‫بەڵکو پەیوەندیش���ی به‌مەقوله‌ گش���تی‌و‬ ‫بەتاڵ‌و جەوهه‌رگەراکانی ‌وەک "فاشیزم"‌و‬ ‫"خۆرهه‌اڵت"‌و "کاپیتالیزم"ەوە هه‌یە‪ ،‬کە‬ ‫له‌خوێندنەوەکاندا بەکاردەھێنرێن‪.‬‬ ‫بۆ نموونە له‌باسکردنی فاشیزمدا‪ ،‬ئەوەی‬ ‫‌ورد کاک بەختیار بخوێنێتەوە ئەو هه‌ستەی‬ ‫ال دروس���تدەبێت ک���ە ھیچ دەس���ەاڵتێکی‬ ‫کۆنکری���ت‪ ،‬ھیچ گروپێک���ی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ھی���چ بکەرێکی دیاریکراو لەدروس���تبوونی‬ ‫ئەم "فاش���یزم"ە بەرپرس نی���ن‪ ،‬ئەوەی‬ ‫بەرپرسە کۆمەڵێک پرۆسە‌و چەمکی گشتی‬ ‫‌وەک"کۆمەڵگا"‌و "کولتوور"‌و "کاپیتالیزم"‌و‬ ‫"دەوڵ���ەت"‌و هاتنی"مۆدێرن���ە"‌و مێژووی‬ ‫زی���اد له‌"سەدس���اڵ"ی "خۆره���ه‌اڵت"ە‪.‬‬ ‫ئەم فاش���یزمە "نەهه‌نگێکە" دێت‌و دەڕوا‪،‬‬ ‫دەردەکەوێ���ت‌و‌وندەبێت‪ ،‬لێرەیە‌و لێرەش‬ ‫نیی���ە‪‌ ،‬وەک فاش���یزمی خۆرئاوایی نییە‬ ‫یەکجار بێت‌و هه‌مووم���ان بیبینین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫به‌"پچڕپچڕ"دێ���ت‪ ،‬دەڕوات‌و دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم‌وەس���فە ئەدەبییەی فاش���یزم کەمتر‬ ‫باسی سیس���تمێکی سیاسیی‌و زیاتر باسی‬ ‫یەکێک لەو مەخلوقە عەجیبانە دەکات کە‬ ‫له‌هه‌ژدیهای ناو ئەفسانە کۆنەکان دەچێت‪.‬‬ ‫ئەم شێوازی باس���کردنە هه‌موو دەرکەوتە‬ ‫کۆنکریت‌و هه‌موو بکەرە س���ەرەکییەکانی‬ ‫دروس���تکردنی ئەم فاش���یزمە وندەکات‌و‬ ‫دەیبەستێتەوە بەکۆمەڵێک مەقولە‌و پرۆسەی‬ ‫گشتییەوە کە پێویس���ت بەلێکۆڵینەوەی‬ ‫‌ورد ن���اکات‪ ،‬پێویس���تی به‌گەڕانەوەیەکی‬ ‫زانس���تییانە ب���ۆ مێ���ژووی ئاڵۆزیی ھیچ‬ ‫‌واڵتێ���ک ل���ەو واڵتانە ناکات‪ ،‬پێویس���تی‬ ‫به‌تێگەیشتنێکی زانستی له‌مێژووی ئاڵۆزی‬ ‫مۆدێرنە لەو بەش���ەی دونیادا نییە‪ .‬سەیر‬ ‫لەوەدایە تەنها دوو بکەری کۆنکریتی ئەم‬ ‫فاشیزمە "خۆرهه‌اڵتییە" له‌نووسینەکانی‬ ‫کاک بەختیاردا به‌ئاس���انی دەناسرێنەوە‪.‬‬ ‫یەکەمیان کۆمەڵێک ڕۆشنبیرن‪ ،‬لەناویاندا‬ ‫من‌و هه‌ندێ���ک له‌ه���اوڕێ نزیکەکانم‪ ،‬کە‬ ‫باوەڕم���ان به‌گۆڕان���ی ھێم���ن‌و خەبات���ی‬ ‫پەرلەمان���ی‌و جەنگ���ی لۆکاڵ���ی‌و ڕیفۆرم‬ ‫هه‌یە‪ ،‬کۆمەڵێک ڕۆش���نبیر کاک بەختیار‬ ‫‌وایان نیشان ئەدات ‌وەک ئەوەی باوەڕیان‬ ‫‌وابێ���ت "پارتێکی سیاس���ی" دیاریکراو‌و‬ ‫"کاریزما"یەک���ی سیاس���ی دەتوانێ���ت‬ ‫"بەش���ێوەیەکی ئۆتۆماتیک���ی" ڕزگارمان‬ ‫بکات‪ .‬دووهه‌میان کۆمەڵێک گەنجی توڕەی‬ ‫کەالریین ک���ە توڕەبونی���ان ‌وایانلێده‌کات‬ ‫کتێبی هه‌ندێک له‌نووس���ەران بسووتێنن‪.‬‬ ‫کاک بەختی���ار ئەمان���ەش به‌کۆنکریت���ی‬ ‫به‌بەش���ێک ل���ەو ڕۆح���ە ش���ەڕانگێزەی‬ ‫فاشیزم ناودەبات کە گوایە لەخۆرهه‌اڵت‌و‬ ‫کوردس���تاندا ئامادەیە‪ .‬لەدەرەوەی ئەم‬ ‫دوو گروپ���ەدا‪ ،‬کە له‌نووس���ینەکانی کاک‬ ‫بەختیاردا زۆر بەئاسانی دەناسرێنەوە‪ ،‬ھیچ‬ ‫بکەرێکی تری ناو ئەم فاش���یزمە کوردییە‬ ‫بەم کۆنکریتییە دیارنین‪.‬‬ ‫فاشیزم‌وەک دەستەواژەیەکی بەتاڵ‬ ‫ئ���ەو ش���ێوازەی کاک بەختیار چەمکی‬ ‫فاش���یزمی پێ بەکاردەھێنێ���ت‪ ،‬له‌فیکری‬ ‫زانس���تیدا پێیدەگوترێت "دەس���تەواژەی‬ ‫بەت���اڵ"‪ "floating signifier" ،‬ب���ەو‬ ‫مانایەی فەیلەس���وفی فەرەنس���ی میشێل‬ ‫فۆکۆ بەم دەس���تەواژەیەی دەبەخش���ێت‪.‬‬ ‫فۆکۆ ک���ە ب���اس له‌بەکارھێنانی چەمکی‬ ‫فاشیزم دەکات‪ ،‬باس لەوە دەکات هه‌ندێک‬ ‫لەم بەکارھێنانانە ڕێگرن لەبەردەم ناسینی‬ ‫فاش���یزمدا‌وەک ئەزموونێک���ی مێژووی���ی‬ ‫کۆنکریت‪ ،‬ناھێڵن دەرکەوتە کۆنکرێتەکانی‬ ‫فاش���یزم ببینین‌و بناس���ینەوە‪ .‬فۆکۆ ئەو‬ ‫جۆرە قس���ەکردنە لەسەر فاشیزم به‌"دال"‬ ‫ی���ان "ناو" یان "دەس���تەواژەیەکی بەتاڵ"‬ ‫"‪ "floating signifier‬ناودەبات‪ .‬فاشیزم‬ ‫لێرەدا‌وەک دەستەواژەیەک بەکاردەھێنرێت‬ ‫کە ناتوانێ���ت ھیچ ش���تێکی کۆنکریتمان‬ ‫لەس���ەر ھی���چ ئەزموونێک���ی کۆنکریت���ی‬ ‫فاش���ییانە پێبڵێت‪ ،‬نامانخاتە ناو مێژووی‬ ‫کۆنکرێت‌و پەیوەندی دەسەاڵتی کۆنکرێت‌و‬ ‫کۆمەڵێک بک���ەر‌و میکانیزمی کۆنکرێتەوە‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی تێبگەین باس���ی چی‌و کێ‌و کام‬ ‫دۆخ���ی مێژوویی دەکات‪ .‬ه���اوکات فۆکۆ‬ ‫ڕەخنە لەهه‌ندێک ڕوانینی تر بۆ فاش���یزم‬ ‫دەگرێت کە فاش���یزم به‌کۆمەڵێک" حەز"‌و‬ ‫"مەیل���ی" س���ایکۆلۆژیی ناکۆنکری���ت‌و‬ ‫گش���تییەوە دەبەس���تنەوە‪ .‬ب���ۆ نموونە‬ ‫ڕوانین بۆ فاش���یزم لەپاڵ دەس���تەواژەی‬ ‫گش���تیی‌و بەتاڵی‌وەک "ئارەزوی جەماوەر‬ ‫بۆ فاش���ییەت"‪ ،‬یان "عەش���قی خەڵک بۆ‬ ‫فاش���یزم"‪ ،‬یان "حەز‌و عەشقی جەماوەر"‬

‫بۆ "س���ەرکردەی فاش���ی"‪ .‬فۆکۆ دەڵێت‬ ‫کێشەی بەکارھێنانی دەستەواژەی لەبابەتی‬ ‫‌وەک "ئ���ارەزوو" ی���ان "عەش���ق" یان‬ ‫"حەز" لەوەدایە کە زاراوەی س���ایکۆلۆژیی‬ ‫گش���تیی‌و نامێژوویی���ن‌و بەکارھێنانیان بۆ‬ ‫تێگەیش���تن له‌فاش���یزم باز بەسەر هه‌موو‬ ‫لێکدان���ەوە‌و دەرکەوتنێک���ی کۆنکریت���ی‬ ‫فاش���یزمدا دەدات‪ .‬ئەم جۆرە بەکارھێنانە‬ ‫گش���تی‌و بەتااڵنە ناھێڵن ببینین فاش���یزم‬ ‫چۆن له‌س���یاقە مێژوویی���ە کۆنکریتەکاندا‬ ‫دروس���تدەبێت‌و چۆن کاردەکات‌و دەچێتە‬ ‫چ پەیوەندییەک���ەوە به‌گش���تێتی ژیان���ی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و سیاس���ی‌و فەرهه‌نگییەوە‪،‬‬ ‫یاخ���ود ھێما بۆ چ جۆرێ���ک لەپەیوەندیی‬ ‫دەس���ەاڵتی کۆنکری���ت دەکات‌و نوێنەری‬ ‫کام پراکتیک���ی گوتارییانەی دەس���ەاڵتە‪.‬‬ ‫فۆک���ۆ ئەم دۆخی قس���ەکردنە گش���تییە‬ ‫له‌سەر فاش���یزم به‌دۆخی "شینەکردنەوەی‬ ‫فاش���یزم" ‪The non-analysis of‬‬ ‫‪ ،fascism‬ناودەب���ات (بڕوان���ە ‪Michel‬‬ ‫‪Foucault,‬‬ ‫‪Power/Knowledge,‬‬ ‫‪ .)p. 130‬بەمانایەک���ی ت���ر گۆڕین���ی‬ ‫فاشیزم له‌چەمکێکی سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‬

‫ئەم‌وەسفە ئەدەبییەی‬ ‫فاشیزم کەمتر باسی‬ ‫سیستمێکی سیاسیی‌و‬ ‫زیاتر باسی یەکێک لەو‬ ‫مەخلوقە عەجیبانە‬ ‫دەکات کە له‌هه‌ژدیهای‬ ‫ناو ئەفسانە کۆنەکان‬ ‫دەچێت‪ .‬ئەم شێوازی‬ ‫باسکردنە هه‌موو دەرکەوتە‬ ‫کۆنکریت‌و هه‌موو‬ ‫بکەرە سەرەکییەکانی‬ ‫دروستکردنی ئەم فاشیزمە‬ ‫وندەکات‌و دەیبەستێتەوە‬ ‫بەکۆمەڵێک مەقولە‌و‬ ‫پرۆسەی گشتییەوە کە‬ ‫پێویست بەلێکۆڵینەوەی‬ ‫‌ورد ناکات‬ ‫کۆنکریتەوە بۆ دروشم‌و تامغەیەکی گشتی‬ ‫کە بکرێت بنرێت به‌ناوچەوانی ژمارەیەکی‬ ‫گەورە له‌سیس���تمی سیاس���ی جی���اواز‌و‬ ‫بەناوچەوان���ی جوگرافییایەک���ی خەیاڵیی‬ ‫گ���ەورەی‌وەک "خۆرهه‌اڵت"ەوە‪ ،‬کە چەند‬ ‫ملیارێک مرۆڤی تێدا دەژی‌و بەسەر سەدەها‬ ‫کۆمەڵ���گای جیاواز‌و س���ەدەها ئەزموونی‬ ‫سیاسی جیاوازدا دابەشبووە‪ ،‬بەکارھێنانی‬ ‫فاشیزمە ‌وەک "دەستەواژەیەکی بەتاڵ"‪،‬‬ ‫‌وەک مەقولەیەک���ی بێن���اوەرۆک‪‌ ،‬وەک‬ ‫ریتۆریکێکی بۆش‪ ،‬لەڕاستیدا‌وەک جۆرێک‬ ‫له‌جنێوی سیاس���ی‪ ،‬نەک‌وەک چەمکێکی‬ ‫زانستی‌و میتۆدی حیس���اببۆکراو‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەم ج���ۆرە دۆخانەدا لەس���ەر فاش���یزم‬ ‫ئەدوێت مەعریفە‌و میتۆدی زانس���تی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو س���ایکۆلۆژییایەکی توڕە‌و ناڕازیی‌و‬ ‫دەنگێکی غەمبارە بەرامبەر بەو دونیایەی‬ ‫لەئارادایە‪.‬‬ ‫کێشەی ناونان یان کێشەی مەبەست؟‬ ‫ئەگەرچ���ی ناونان���ی سیس���تمە‬ ‫سیاس���ییەکانی ئەم ناوچەیە به‌فاش���یزم‌و‬ ‫بەستنەوەی ئەم فاشیزمەش بەسەرجەمی‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت"ەوە‪ ،‬لەڕووی زانس���تییەوە‬ ‫ناونانێکی ناڕاس���تە‪ ،‬بەاڵم من باوەڕم‌وایە‬ ‫کێشەی ڕاس���تەقینە له‌خودی ناونانەکەدا‬ ‫نییە‪ .‬ئەوە کێش���ەیەکی گەورە نییە کاک‬ ‫بەختیار سیس���تمەکان به‌فاشی ناودەنێت‬ ‫یان بەهه‌ر ش���تێکی دیکە‪ ،‬چونکە هه‌موو‬ ‫ناونانێک ناونانێکی ڕێژەییە‌و له‌گۆشەنیگای‬ ‫میتۆدی جی���اوازەوە قابیلی ڕەخنەکردنە‪،‬‬ ‫کێش���ەکە ل���ەو دەرەنجامانەدایە کە کاک‬

‫بەختیار لەم ناونانەوە بەدەستیدەھێنێت‪.‬‬ ‫م���ن نکوڵ���ی ل���ەوە ناکەم کە دەش���ێت‬ ‫مەبەستی کاک بەختیار لەناونانی سیستمە‬ ‫سیاسییەکەی کوردس���تان به‌سیستمێکی‬ ‫فاش���ی‪ ،‬له‌پەرۆش���ی ئەوەوە هاتبێت بۆ‬ ‫نیش���اندانی ئەو مەترس���ییانەی کە لەناو‬ ‫ئەم سیستمەدا ئامادەن‌و ئاگادارکردنەوەی‬ ‫کۆمەڵگای ئێمە بێ���ت له‌ئەگەرەکانی ئەو‬ ‫‌وێرانکارییەی ئەم سیس���تمە هه‌ڵگریەتی‪.‬‬ ‫‌وات���ە نکوڵ���ی ل���ەوە ناکەم ک���ە ناونانی‬ ‫سیس���تمەکە به‌فاش���ی لەالی���ەن کاک‬ ‫بەختیارەوە دەش���ێت به‌مەبەستی لێدانی‬ ‫زەنگێک���ی خەت���ەر بێت ب���ۆ هه‌موومان‬ ‫بۆ ناس���ین‌و تێگەیشتن له‌ش���ەڕانگێزیی‌و‬ ‫توندوتیژییەکانی سیستمەکە‪ .‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫نووس���ینەکانی کاک بەختی���ار بەچاوێکی‬ ‫کراوەتر‌و بابەتییانەترەوە بخوێنێتەوە بۆی‬ ‫دەردەکەوێت ئەوە تاقە مەبەستێکی کاک‬ ‫بەختیارنییە لەو ناونانە‪ .‬خوێنەری ھۆشیار‬ ‫زۆر به‌ئاسانی دەتوانێت چەند دەرەنجامێکی‬ ‫ت���ر لەم ناونان���ەوە بەدەس���تبھێنێت کە‬ ‫پەیوەندی بەو خاڵەوە نییە کە باسمکرد‪،‬‬ ‫لەوانەش‪:‬‬ ‫یەک���ەم‪ :‬کاک بەختی���ار ناونان���ی‬ ‫سیس���تمەکە به‌فاشی به‌لوتکەی ئازایەتی‌و‬ ‫هه‌ڵوێس���تی شۆڕش���گێڕانە دەزانێ���ت‪،‬‬ ‫پێشیوایە هه‌رکەس���ێک‌وەک ئەو نەیگوت‬ ‫ئەم سیس���تمە فاش���ییە ئیدی ئەو کەسە‬ ‫ن���ەک بەش���داری قارەمانییەتییەک���ەی‬ ‫ئ���ەو نییە‪ ،‬بەڵک���و له‌دروس���تکردنی ئەو‬ ‫فاشیزمەدا بەش���دارە کە لەئارادایە‪ .‬کاک‬ ‫بەختیار به‌جورئەتێکی سەرسوڕھێنەرەوە‬ ‫لەسەر تەعمیم‌و تاوانبارکردن گریمانەیەک‬ ‫پێش���نیار دەکات کە دەکەوێتە دەرەوەی‬ ‫هه‌موو ئەخالقیاتێکی س���ادەی نووسین‌و‬ ‫لێکۆڵین���ەوەوە‪ ،‬گریمان���ەی ئ���ەوەی‬ ‫"نکوڵیکردن له‌فاش���یزم بەشێکی گرنگی‬ ‫فاش���یزم خۆیەتی" ئەم پیاوە ناونەنانی‬ ‫سیستمێک به‌فاشیزم وەک هه‌ڵبژاردەیەکی‬ ‫میتۆدی‌و ئەگەرێ���ک له‌ئەگەرەکانی ناونان‬ ‫نابینێت‪ ،‬بەڵکو ‌وەک ئاکتێکی فاشییانە‌و‬ ‫بەشێک له‌فاشیزم مامەڵەی دەکات‪ .‬ئەگەر‬ ‫ش���تێک هه‌بێت لێرەدا ناوی فاشیزم بێت‬ ‫ئ���ەم ش���ێوازە بێوێنەی���ە له‌"توندوتیژی‬ ‫رەمزیی" لەنووسینی کاک بەختیاردا‪.‬‬ ‫دووه���ه‌م‪ :‬کاک بەختی���ار ئەم ناونانە‬ ‫به‌فەتحێکی فیکری‌و فەلس���ەفی دەزانێت‌و‬ ‫ئەوەشی بەشداری ئەم فەتحە فەلسەفییەی‬ ‫ئ���ەو ن���ەکات‪ ،‬بوونەوەرێک���ی "لیبرال"‌و‬ ‫"خۆشباوەڕ"‌و "گەمژە"‌و "ڕووکەشە"‪.‬‬ ‫س���ێهه‌م‪ :‬ل���ەو دوو دەرەنجام���ەش‬ ‫خراپت���ر ئەوەیە‪ ،‬کاک بەختی���ار پێیوایە‬ ‫مرۆڤ یەکجار سیس���تمێک ناودەنێت‪ ،‬کە‬ ‫‌وتت سیس���تمی سیاس���ی له‌کوردستاندا‬ ‫فاش���ییە‪ ،‬ئیتر ت���ەواو‪ ،‬ل���ەدوای ئەوەوە‬ ‫قس���ەیەکی ئەوت���ۆ نامێنێت���ەوە بکرێت‪.‬‬ ‫ئەوەش���ی هه‌رچییەکی وت ئەوا خەریکی‬ ‫گەمەیەکی سیاسییە‌و "لەناو سەتحیەت"دا‬ ‫"نووقم���ە" ‪ .‬الی کاک بەختیار " ڕوانینی‬ ‫ڕۆش���نبیرانی ئێمە" له‌بازنەیەکی "سیاسی‬ ‫تەس���کدا "بەس���تراوەتەوە‪ ،‬بازنەک���ەش‬ ‫بەجۆرێ���ک داخراوە تەنیا ئەوە له‌بازنەکە‬ ‫"دێتە دەرێ کە پێش���تر هەبووە "‌و کەس‬ ‫ناتوانێت‌و کەس نەیتوانیوە ش���تێکی تازە‬ ‫لەس���ەر ئەم سیس���تمە بڵێ���ت‪ .‬بێگومان‬ ‫تەنه���ا کاک بەختیارنەبێت کە توانیویەتی‬ ‫لەڕێگای ناونانی سیستمەکەوە به‌" فاشی"‬ ‫فەتحی فیکری‌و فەلسەفی تازەبکات‌و خۆی‬ ‫له‌"ڕوانینە سیاس���ی"یە "بەرتەسک"ەکان‬ ‫ڕزگارک���ردووە‪‌.‬وات���ە ئەگ���ەر ت���ۆ‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫نموونە‪ ،‬گوتت سیس���تمە سیاس���ییەکەی‬ ‫هه‌رێ���م "سیس���تمێکی س���وڵتانی" یان‬ ‫"سوڵتانیزمی نوێ"یە یان "دەسەاڵتگەرە"‌و‬ ‫تایبەتمەندییەکان���ی ئەم "س���وڵتانیزم"ە‬ ‫دەس���ەاڵتگەرەت ئاش���کراکرد‪ ،‬ت���ۆ کاری‬ ‫فیکری���ت نەکردوە‪ ،‬بەڵکو ش���یکردنەوەی‬ ‫سیاس���یت ئەنجام���داوە‪ ،‬ش���یکردنەوەی‬ ‫فەلسەفی به‌ناونانی سیستمەکە به‌فاشیزم‬ ‫ده‌ست پێدەکات!‪.‬‬ ‫چ���وارەم‪ :‬به‌بۆچوون���ی کاک بەختیار‬ ‫لەدەرەوەی س���ەلماندنی تێزەی فاشیەتدا‬ ‫هه‌رچیی���ەک بگوترێ���ت‌و هه‌رچیی���ەک‬ ‫بنووس���رێت بەش���ێکە له‌"پۆپۆلیس���م"‌و‬ ‫س���اختە‪،‬‬ ‫"شۆڕش���گێڕیەتیەکی"‬ ‫له‌"پۆزەتیڤیزم"ێک���ی بێقوواڵیی‌و له‌گەڕان‬ ‫بەدوای "قارەمانێتی"یەک���ی درۆزنانەدا‪.،‬‬ ‫کاک بەختی���ار هه‌موو ش���تێکی دەرەوەی‬ ‫قسە س���ادەکانی خۆی لەسەر "فاشیزم"‌و‬ ‫"خۆرهه‌اڵت" به‌ "دانانی دوکانی سیاسی"‌و‬ ‫"حەماسەتس���ازی"و "خ���ۆ به‌شەمش���ون‬ ‫زانین"ێکی نمایش���کەرانە دادەنێت‪ ،‬یاخود‬ ‫به‌"ئینش���انوس"یی‌و "عاتیفەفرۆش"یەکی‬ ‫س���اختە‌و بێقواڵی���ی کە ھی���چ پەیوەندی‬ ‫بەک���ردەی "تیوریزەک���ردن"ەوە نیی���ە‪.‬‬ ‫کاری تیوری تەنها ئەوەیە به‌"فاش���یەت"‬ ‫دەس���تپێبکەیت‌و بەن���او "خۆره���ه‌اڵت"دا‬ ‫تێبپەڕی���ت‌و به‌"فاش���یەت"یش کۆتای���ی‬

‫بھێنیت‪.‬‬ ‫بەکورت���ی بەش���ێکی گرنگ���ی ناونانی‬ ‫سیس���تمەکە به‌"فاش���ی" لەالی���ەن کاک‬ ‫بەختیارەوە بۆ ئەوە نییە مەترس���ییەکانی‬ ‫سیس���تمەکە نیشانبدات‪ ،‬بەڵکو بۆ ئەوەیە‬ ‫ھێرش���بکاتە س���ەر هه‌موو ئەوانەی هه‌ڵە‬ ‫فیکریی‌و تیورییەکانی ئەو دووبارەناکانەوە‪.‬‬ ‫لەپشتی ئەم تێزەی فاشیزمەوە ئەوەندەی‬ ‫س���ایکۆلۆژیایەکی توڕە‌و بریندار‌و غەمبار‬ ‫ئامادەیە کە دەیەوێت هه‌موو دەوربەرەکەی‬ ‫بریندار بکات‪ ،‬س���ەد یەکی ئەوە ڕۆحێکی‬ ‫زانستی ھێمن‌و لەس���ەرخۆ ئامادەنییە کە‬ ‫خوازیاری ئەوەبێت له‌دونیا تێبگات‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەم ئاستەدا مایەی سەرنجدانە دروستبوونی‬ ‫قاموسێکی تەواو تازەی تۆمەتبەخشینەوە‌و‬ ‫بریندارکردن���ە الی کاک بەختی���ار له‌دوو‬ ‫س���اڵی ڕابردوودا‪ .‬قاموسێک له‌دەوری ئەم‬ ‫تێزی فاشیزمە دروستیکردوە‌و سڵ لەوەش‬ ‫ناکات���ەوە هه‌موو ش���تێکی دەرەوەی ئەو‬ ‫تێزەی���ە‪ ،‬به‌کار‌و کردەوە‌و ھیمەت‌و چاالکی‬ ‫ه���ه‌زاران چاالکەوان���ی سیاس���ی‌و دەیان‬ ‫گروپی کۆمەاڵیەتی‌و نووس���ینی چەندەها‬ ‫نووس���ەرەوە‪ ،‬بێنرخ بکات‌و ‌وەک بەشێک‬ ‫لەو فاشیزمە پێانس بکات‪.‬‬ ‫دوای ناونان چی‌ بکەین؟‬ ‫کاک بەختیار ش���تگەلێکی زۆر‌و دووبارە‬ ‫لەس���ەر مەس���ەلەی ناونانی سیستمەکە‬ ‫به‌فاش���یزم دەڵێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم پێمانناڵێت‬ ‫ئ���ەی باش���ە دوای ناونانی سیس���تمەکە‬ ‫به‌فاش���ی چی بکەی���ن؟ س���تراتیژەکانی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی ئەم فاشیزمە کامانەن؟‬ ‫کامان���ەن ئەو ھێزانەی دەکرێت بەرەنگاری‬ ‫ئەم فاشیزمە ببنەوە؟ ئایا ھێزگەلێک هه‌یە‬ ‫ئەمەی بۆ بۆکرێت‪ ،‬ی���ان هه‌موو ھێزەکان‬ ‫تا بینەقاقایان لەناو فاش���یزمدا نووقمن؟‬ ‫ئەگەر ھێزی دژە فاشیس���تی هه‌ن ئایا ئەو‬ ‫ھێزانە ھێزی ناوەکین له‌کوردستان خۆیدا‪،‬‬ ‫یاخود ھێزی ناوچەی���ی‌و گلۆباڵیین؟ ئەی‬ ‫هه‌ڵقە س���ەرەکی‌و بکەرە ستراتیژییەکانی‬ ‫ئەم فاشیزمە کێن؟ ئەگەر گەنجە توڕەکانی‬ ‫کەالر‌و ھێزە دەمامکدار‌و تێاڵبەدەس���تەکان‬ ‫بەش���ێکبن لەم فاش���یزمە‪ ،‬ئەگ���ەر ئەو‬ ‫ڕۆشنبیرانەش کە بەدەستەواژەی فاشیزم‬ ‫باس له‌سیستمە سیاسییەکەی کوردستان‬ ‫ناکەن بەشێکبن لەم فاشیزمە‪ ،‬چۆن‌و بەچ‬ ‫شێوەیەک بتوانین بکەری فاشی له‌بکەری‬ ‫نافاش���ی‌و بک���ەری نافاش���یش له‌بکەری‬ ‫دژەفاشی جیابکەینەوە؟‬ ‫کاک بەختی���ار ن���ەک‌وەاڵم���ی بۆ ھیچ‬ ‫یەکێک لەو پرسیارانە نییە‪ ،‬بەڵکو هه‌موو‬ ‫س���تراتیژیەتیەتی بەرەنگاربوونەوەی ئەو‬ ‫فاش���یزمەی لەچەند ڕستەیەکی ئینشایی‌و‬ ‫ش���یعریی گش���تیدا کورتکردۆت���ەوە‪ ،‬کە‬ ‫زۆربەیان ه���ه‌زاران هه‌زار ج���ار لەبۆنەی‬ ‫جی���اوازدا ک���راون‌و دووبارەبوونەت���ەوە‪.‬‬ ‫لەوانەش‪ ،‬هه‌ر بۆنموونە‪ ،‬ڕستەی گشتی‌و‬ ‫س���ادەی لەبابەتی‪" :‬ش���ێوازی تێڕوانین‌و‬ ‫بیرکردنەوە‌و کارکردنی ئێستامان بگۆڕین"‪،‬‬ ‫هه‌وڵبدەین بۆ "گۆڕینی ئاڕاستەی ڕوانین‌و‬ ‫ئاسۆکانی بینینمان دەرهەق بەو جیهانەی‬ ‫تێی���دا دەژین"‪ ,‬ی���ان " گۆڕینی پارادایم‬ ‫له‌خوێندن���ەوەی سیس���تمی سیاس���ی‬ ‫له‌کوردس���تان‌و خۆرهەاڵت���دا"‪ ،‬یاخ���ود‬ ‫قسەیەکی گشتیی‌وەک ئەمە‪ ":‬گێڕانەوەی‬ ‫نرخ بۆ تیورە"‪ ،‬بێگومان تەنها بۆ تیورەیەک‬ ‫کە ب���اس لەفاش���یزم ب���کات‪ .‬لەمانەش‬ ‫بترازێ���ت کاک بەختی���ار ب���اس له‌گەڕان‬ ‫بەدوای هه‌ندێک "ئەفسانە"‌و "یۆتۆپیا"شدا‬ ‫دەکات‪‌ ،‬وەک چەکێک���ی کاریگەری تر بۆ‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی ئەو فاش���یزمە کوردی‌و‬ ‫خۆرهه‌اڵتیی���ەی ئامادەیە‪ .‬ل���ەم ڕووەوە‬ ‫به‌زمانێکی شیعریی‌و گشتگیر‌و ناکۆنکریت‬ ‫دەنووس���ێت‪ :‬بۆ بەرەگاربوون���ەوەی ئەم‬ ‫فاش���یزمە "شەڕی سیاس���ی" بەس نییە‪،‬‬ ‫بەڵک���و پێویس���تمان بە"دەس���تبردن بۆ‬ ‫ئەوهەرێمانە" هه‌یە کە "وادەزانین مەحاڵ‌و‬ ‫ئەفس���انە‌و یۆتۆپی���ان"‪ ،‬یاخ���ود "هەر‬ ‫ش���تێک سیس���تم‌وەک مەحاڵ‌و دەرەبیر‌و‬ ‫ناماقوڵ‌و ترس���ناک سەیری بکات‪ ،‬دەبێت‬ ‫الی ئێمە ‌وەک کەرەس���تەی شۆڕشگێڕانە‬ ‫سەیربکرێن"‪ .‬یان ڕستەیەکی شیعریی تری‬ ‫لەم بابەتە‪" :‬جورئەت���ی بیرکردنەوە"مان‬ ‫"له‌نامومکین" هه‌بێت‌و هێنانەدی "مەحاڵ‌و‬ ‫خەون" بھێنینە ناو "چاالکی سیاس���ی"‬ ‫یان "هه‌ڵوەش���اندنەوە"ی سەرجەمی ئەو‬ ‫هاوکێش���انەی کە "س���نوری "ئەگەر" له‌‬ ‫«نائەگ���ەر" "مومکین" ل���ه‌ "نامومکین"‬ ‫"ئاسایی" له‌« نائاسایی"جیادەکەنەوە‪.‬‬ ‫خوێنەر دوای تەواوبوون له‌خوێندنەوەی‬ ‫ئەم ڕس���تانە سەری س���وڕدەمێنێت‪ ،‬ئایا‬ ‫ئ���ەوەی دەیخوێنێت���ەوە تیوریزەکردن���ی‬ ‫ش���یعرە له‌دیدگایەکی س���وریالییەوە یان‬ ‫ستراتیژیەتی بەرەنگاربوونەوەی فاشیزمە‬ ‫لەکردیەک���ی کۆمەاڵیەت���ی‌و سیاس���ییدا؟‬ ‫ئەمە ش���یکاری سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتیی‬

‫س���تراتیژیەتەکانی بەرەنگاربوون���ەوەی‬ ‫فاش���یزمە‪ ،‬یان ئینش���ایەکی شیعرییە کە‬ ‫ھی���چ ش���تێک نایباتەوە ناو ھی���چ کردە‌و‬ ‫ستراتیژێکی بەرگریکردنی کۆنکرێت‪ .‬ئایا‬ ‫بەڕاست قسەی گشتی له‌بابەتی "گۆڕینی‬ ‫ئاراس���تەی ڕوانین‌و ئاسۆکانی بینینمان"‪،‬‬ ‫یان "دەس���تبردن" بۆ "هه‌رێمی مەحاڵ"‌و‬ ‫بیرکردن���ەوە له‌"نامومکی���ن"‌و ھێنانەدی‬ ‫"خەون"‌و جیاکردنەوەی "س���نوری ئەگەر"‬ ‫له‌"نائەگ���ەر" ئ���ەو‌وەاڵمەیە ک���ە دەبێت‬ ‫ب���ەو فاش���یزمە خۆرهه‌اڵتیی���ە بدرێتەوە‬ ‫ک���ە کاک بەختی���ار مێژووک���ەی بۆ زیاد‬ ‫له‌س���ەد س���اڵ لەمەوپێ���ش دەبات���ەوە؟‬ ‫ئایا ئەمەیە "ش���یکردنەوەی فەلس���ەفی"‌و‬ ‫بینین���ی "بونیادی قووڵ"ی کێش���ەکان‌و‬ ‫نوقمنەب���وون "له‌س���ەتحیەت"دا‪ .‬ئەم���ە‬ ‫س���تراتیژیەتی بەگژاچوونەوەی فاشیزمە‬ ‫یاخود کۆمەڵێک قسەی گشتی بێناوەڕۆکە‬ ‫ئەوەندە دووبارەبۆتەوە هه‌موو خوێنەرێکی‬ ‫بێخەیاڵیش دەتوانێت بەدواییەکدا ڕیزیان‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫کێش���ەکە تەنها ل���ەم ئینش���اگەریی‌و‬ ‫ئینشانووسی‌و ش���یعرییەتە بێناوەڕۆکەدا‬ ‫نیی���ە‪ ،‬کاک بەختیار ئ���ازادە‌و دەتوانێت‬ ‫هه‌م���وو ئ���ەم ش���تانە‌وەک لێکدانەوەی‬ ‫فەلس���ەفی ببینێت‌و بەئامرازی س���ەرەکی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی فاشیزمیشیان بزانێت‪،‬‬ ‫کێشەکە لەوەدایە کاک بەختیار لەدەرەوەی‬ ‫ئ���ەم ئینشانووس���ییە س���ادەیەدا هه‌موو‬ ‫کردەیەکی کردەگیی‪ ،‬هه‌موو پرۆتێستێکی‬ ‫کۆنکریت‪ ،‬هه‌موو بەشدارییەکی ڕاستەوخۆو‬ ‫ناڕاس���تەوخۆی گروپەکان���ی کۆمەڵ���گای‬ ‫مەدەنی‌و ڕۆش���نبیران‌و ڕۆژنامەنووس���ان‌و‬ ‫ئەوانیت���ر‪ ،‬لەئیدانەکردن‌و دروس���تکردنی‬ ‫فشاری سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی ‌واقیعیدا بۆ‬ ‫سەر دەس���ەاڵتداران‪ ،‬به‌کاری"کۆمبارس"‌و‬ ‫"ش���یوەنی درۆزنانە"‌و کردنەوەی "دوکانی‬ ‫سیاس���ی"‌و "عاتفیەفۆرش���ی" ناودەبات‪.‬‬ ‫الی کاک بەختیار تاقە کاری ڕاستەقینە‌و‬ ‫مانادار دژ بەو فاشیزمەی باسیدەکات ئەو‬ ‫نووس���ینانەیە کە ئەو دەیاننووسێت‪ ،‬ئەو‬ ‫ڕستە شیعری‌و ئەبس���تراکت‌و دووبارانەیە‬ ‫کە نووس���ینەکانی ئەو بەڕووی فاشیزمدا‬ ‫بەرزیدەکن���ەوە‪ .‬هه‌م���وو ئەوان���ەش کە‬ ‫دەچنە س���ەرجادە‌و ناڕەزایی دەردەبڕن‪،‬‬ ‫هه‌موو ئەوان���ەی له‌بەردەم ماڵەکەی کاوە‬ ‫گەرمیانیدا کۆدەبنەوە‌و پرۆتێست دەکەن‪،‬‬ ‫هه‌موو ئەوانەی دەچنە س���ەر گۆڕەکەی‌و‬ ‫ماتەمین���ی خۆیان نیش���اندەدەن‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئەوانەی له‌میدیاکاندا به‌شێوە‌و کەرەستەی‬ ‫جی���اواز بەگژ ئ���ەم دەس���ەاڵتدارێتییەدا‬ ‫دەچن���ەوە‪ ،‬هه‌م���وو ئەوان���ەی چەن���دان‬ ‫گردبوون���ەوەی جیاواز له‌زۆربەی ش���ار‌و‬ ‫شارۆچکەکانی کوردس���تاندا ڕێکدەخەن‌و‬ ‫درێ���ژە بەو دۆخی بەرگریکردنە ئەدەن کە‬ ‫له‌ئارادایە‪ ،‬هه‌موو ئەمانە الی کاک بەختیار‬ ‫کۆمبارسن‌و "ش���یوەنی درۆزنانە" دەکەن‌و‬ ‫"عاتیفەفرۆشن"‌و س���ەرقاڵی ئەوەن ڕووی‬ ‫ڕاس���تەقینەی "سیس���تم"ە کە بشارنەوە‪.‬‬ ‫تاکە کەس���ێک ئەم کارە ناکات‌و بەڕاستی‬ ‫بەگژ فاش���یزمدا دەچێتەوە کاک بەختیار‬ ‫خۆیەتی‪ ،‬کە‌وەک دواهه‌مین بکەری تاقانە‬ ‫ئەم ئەرکە مەحاڵەی گرتۆتە ئەستۆ‌و‌وەک‬ ‫‌وزەیەکی دژە فاشس���تی له‌س���توونەکانی‬ ‫ڕۆژنامەی باس���ەوە بەناو مێژووی ئێمەدا‬ ‫تێدەپەڕێت‪ .‬کاتێک له‌کردەی بەرگرییەکەی‬ ‫کاک بەختیاری���ش‌ورددەبیت���ەوە‪ ،‬هه‌موو‬ ‫کارەکەی لەو ش���یعرییەت‌و ئینشاگەرییە‬ ‫دووبارەی���ە تێناپەڕێ���ت کە له‌س���ەرەوە‬ ‫باسمکرد‪.‬‬ ‫له‌بکەرێکی فاشییەوە بۆ شۆڕشگێڕێکی‬ ‫دەرەسیستم‬ ‫ئەوەی بەوردی‌وتارەکەی کاک بەختیار‬ ‫لەس���ەر "تاوان���ی سیاس���ی‌و بکەرەکانی"‬ ‫بخوێنێتەوە س���ەری س���وڕدەمێنێت لەو‬ ‫بۆچوونە سادە‌و ترسناکانەی لەو وتارەدا‬ ‫بەناوی فیکر‌و فەلسەفە‌و تیوریزەکردنەوە‬ ‫ڕیزکراون‪ .‬لەو نووس���نیەدا کاک بەختیار‬ ‫باس ل���ه‌‪ ٤‬بکەر ئ���ەکات ک���ە هه‌موویان‬ ‫بەش���ێکن له‌سیس���تمەکە‪ ،‬بەش���ێکن لەو‬ ‫فاش���یزمەی له‌کوردس���تان‌و خۆرهه‌اڵتدا‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬تەنها خۆی‌و ئەو کەسانە نەبێت‬ ‫کە به‌ "دەرەسیس���تم" ناویان دەبات‌وەک‬ ‫بەشێک له‌سیستمەکە نابینێت‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫"دەرەسیس���تم"انەی کاک بەختیار باسیان‬ ‫دەکات کەس���انی زیندوو نین‪ ،‬بەڵکو ئەو‬ ‫کەس���انەن ک���ە ک���وژراون‪ .‬کاک بەختیار‬ ‫سەردەشت عوسمان‌و سۆرانی مامە حەمە‌و‬ ‫کاوە گەرمیانی‌وەک کەسانی "دەرەسیستم"‬ ‫دەبینێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‌وەک خوێنەر زوو بۆی‬ ‫ئاش���کرا دەبێت ئەم "دەرەسیستم"بوونە‬ ‫لەب���ەر ئەوکاران���ە نییە کە ئەو کەس���انە‬ ‫ئەنجامیانداوە‪ .‬ئێمە دەزانین ئەم گەنجانە‬ ‫هه‌موو ئەو ش���تانەیان کردوە‌و ئەنجامداوە‬ ‫کە کاک بەختیار‌وەک بەشێک له‌سیستمە‬ ‫فاشیس���تییەکە دەیبینێت‪ .‬ئەمانیش‌وەک‬ ‫"کۆمبارس"ەکان به‌قسە بەگژ سیستمەکەدا‬ ‫چوونەوە‪‌،‬وەک کۆمبارس���ەکان بۆ مەرگی‬ ‫یەکتری گریاون‪ ،‬بۆ پرۆتێستکردن چونەتە‬

‫س���ەرجادە‌و بێدەنگ نەبوون‪ ،‬نووس���ینی‬ ‫سیاس���یان نووس���یوە‌و لەس���ەرالپەڕەی‬ ‫فەیسبوکەکانیان توڕەیی‌و خەمباری خۆیان‬ ‫نیش���انداوە‪ ،‬بۆ ڕادیۆکان‌و تەلەفیزۆنەکان‬ ‫دوواون‪‌.‬وات���ە "دەرەسیس���تم"بوونی ئەم‬ ‫گەنجانە لەبەر کردە سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ڕۆشنبیرییەکانیان نییە‪ ،‬کە کاک بەختیار‬ ‫‌وەک کردەیەکی کۆمبارس���ی دەیانبینێت‪،‬‬ ‫بەڵکو لەب���ەر ئەوەیە کە "سیس���تم"ەکە‬ ‫کوش���تونی‪ .‬بەمانایەک���ی ت���ر الی کاک‬ ‫بەختیار هه‌م���وو ئەم گەنج���ە کوژراوانە‬ ‫بەش���ێکبوون لەو فاشیزمەی لەئارادایە تا‬ ‫ئەو کاتەی سیستمەکە دەیانکوژێت‪ ،‬کەی‬ ‫سیس���تمەکە کوش���تنی‪ ،‬ئەوکات لەدیدی‬ ‫کاک بەختی���اردا دەب���ن به‌بوون���ەوەری‬ ‫"دەرەسیس���تم"‪‌.‬واتە تەنها دوای کوشتن‬ ‫کاک بەختی���ار تۆمەت���ی فاش���یبوونیان‬ ‫لەس���ەر الدەب���ات‌و دەیانکات بەبەش���ێک‬ ‫له‌هه‌وڵ���ی بەگژاچوون���ەوەی فاش���یزم‪.‬‬ ‫هه‌موو هه‌وڵدانێکیش ب���ۆ زیندووڕاگرتنی‬ ‫یاد‌و بۆچوون‌و ش���ێوازی خەبات‌و کردەی‬ ‫بەرگری���ی ئەم مرۆڤانە‪ ،‬الی کاک بەختیار‬ ‫"ش���یوەنی درۆزنانە"‌و "باوەشکردنە بەم‬ ‫مردووانەدا" بۆ ئ���ەوەی "بیانھێنینەوە بۆ‬ ‫" ناو "سیس���تمەکە"‪ .‬بەکورتی بکەرە دژە‬ ‫فاشییەکان له‌کوردس���تاندا جگە له‌کەسە‬ ‫ک���وژراوەکان‌و جگ���ە ل���ەکاک بەختی���ار‬ ‫خ���ۆی کەس���یتر نی���ن‪ ،‬کوژراوەکانی���ش‬ ‫تەنه���ا لەو کات���ەدا دەبن به‌بک���ەری دژە‬ ‫فاش���ی کە دەکوژرێن‪ ،‬دەنا ئەوانیش بەر‬ ‫له‌کوش���تنەکەیان له‌کۆمبارس���ێک زیات���ر‬ ‫نەبوون‪ ،‬چونک���ە ئەوانیش ک���ە لەژیاندا‬ ‫بوون هه‌م���ان ئەو ش���تانەیان کردوە کە‬ ‫کاک بەختی���ار رەخن���ەی دەکات‌و ‌وەک‬ ‫هه‌وڵی ش���اردنەوەی ڕووی ڕاس���تەقینەی‬ ‫سیس���تمەکە دەیناسێنێت‪ .‬ڕه‌هه‌ندە هه‌رە‬ ‫ناماقوڵ‌و هه‌رە ناشیرینەکانی ئەم ڕوانین‌و‬ ‫داوەرییە سەرس���وڕھێنەرەی کاک بەختیار‬ ‫کاتێک ئاشکراتردەبێت کە ‌وردتر لەدۆخی‬ ‫قسەکردنی کاک بەختیار لەسەر کاک کاوە‬ ‫گەرمیان���ی دەڕوانین‪ .‬خوێن���ەران دەزانن‬ ‫دەنگۆی ئ���ەوە هه‌یە کاک کاوە گەرمیانی‬ ‫یەکێ���ک بووبێت ل���ەو گەنج���ە توڕانەی‬ ‫کەالر کە‌وەک ک���ردەی ناڕەزایی دەربڕین‬ ‫هه‌ندێ���ک لەکتێبەکان���ی کاک بەختیاریان‬ ‫فێڕێدایە ناو ڕووباری ئەڵوەنەوە‪ ،‬ئەودەم‬ ‫کاک بەختیار کاوە گەرمیانی‌و هاوڕێکانی‬ ‫‌وەک بەش���ێک له‌ڕۆحی ش���ەڕانگێزی ناو‬ ‫کۆمەڵگای ک���وردی‌و ‌وەک بەش���ێک لەو‬ ‫فاشیزمەی باسیدەکات‪ ،‬له‌قەڵەمدا‪ .‬بەاڵم‬ ‫چەند مانگێک دواتر کە "سیستم"ەکە کاک‬ ‫کاوە دەکوژێت‪ ،‬ئیت���ر داوەرییەکەی کاک‬ ‫بەختیار بەشێوەیەکی ئۆتۆماتیکی‌و بەبێ‬ ‫موحاس���ەبەکردنێکی فیکریی‌و ئەخالقیی‬ ‫سەد‌و هه‌ش���تا پله‌ دەگۆڕێت‪ .‬لێرەدا کاک‬ ‫کاوە گەرمیانی له‌بکەرێکی فاشس���تییەوە‬ ‫دەگۆڕێت بۆ بکەرێکی "دەرەسیستم" بەبێ‬ ‫ئ���ەوەی بزانین بۆ‌و چ���ۆن؟ من لەبەردەم‬ ‫ئ���ەم لێکدانەوە ترس���ناکە "ق���ووڵ! "‌و‬ ‫"فەلسەفیی! "ە بێوێنەیەی کاک بەختیاردا‬ ‫بۆ فاش���یزم‌و بکەرەکان���ی‌و لەبەردەم ئەم‬ ‫جۆرە ئەنجامگیرییە کارەس���اتاوییەدا ھیچ‬ ‫ناڵێم‪ ،‬با خوێنەر خۆی سەرپش���ک بێت‌و‬ ‫خۆی داوەریی‌ بکات‪ .‬ئایا بەڕاس���ت ئەمە‬ ‫لێکدانەوە‌و ش���یکردنەوەی فەلس���ەفیی‌و‬ ‫زانس���تیی "بونیادی قووڵی" کۆمەڵگایە‪،‬‬ ‫ی���ان داوەریکردن���ی س���ایکۆلۆژیایەکی‬ ‫توڕە‌و بریندارە ک���ە ئامادەنییە النیکەمی‬ ‫دەرەنجامی قسە‌و داوەرییە ترسناکەکانی‬ ‫خۆی ببینێت؟‬ ‫ھێ���زی نووس���ینی کاک بەختی���ار‬ ‫له‌زانس���تیبوون‌و قواڵیی���ە تیورییەکانیدا‬ ‫نییە‪ ،‬لەوێوە نەهاتوە ش���ارەزای‌ تەواوی‬ ‫ئ���ەو بوارانەیە کە قس���ەیان تی���ادەکات‪،‬‬ ‫پەیوەندی به‌پەیڕەویکردنی النی هه‌ره‌کەمی‬ ‫بیرکردنەوەیەکی میتۆدییەوە نییە‪ ،‬ھێزی‬ ‫نووسینی ئەم نووس���ەرە له‌زمانەکەیدایە‪.‬‬ ‫کاک بەختیارخاوەن���ی قەڵەمێک���ی تیژ‌و‬ ‫زمانێکی ھێجگار جوان‌و قەشەنگە‪ .‬جوانی‬ ‫ئەم زمان���ە بەڕادەیەک���ە زۆرجارناھێڵێت‬ ‫ناوەرۆکی ڕاستەقینەی قسەکانی ببینین‌و‬ ‫هه‌موو خوێنەرە س���ادەکانیش س���یحری‬ ‫زمانەکە دەیانبات بۆ ئەو شوێنەی ئەو زمانە‬ ‫دەیەوێت بیانبات‪ .‬بۆی���ە هه‌ر خوێنەرێک‬ ‫لەوەدا س���ەربکەوێت خ���ۆی له‌کاریگەریی‬ ‫زمانە شیعرییەکەی ڕزگاربکات‪ ،‬سەری لەو‬ ‫ڕا‌و بۆچوون‌و لێکدانەوانە س���وڕدەمێنێت‬ ‫ک���ە کاک بەختیار بۆ دیاردە سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و فەرهه‌نگییەکان���ی دەکات‪.‬‬ ‫هه‌روەه���ا س���ەری لەوهه‌م���وو ھێ���رش‌و‬ ‫توندوتیژییە رەمزییانەش س���وڕدەمێنێت‬ ‫کە گرامەری ناوەکی ئەم زمانە شیعرییە‌و‬ ‫ئەو‌وزە‌و مەیلی‌وردوخشاکردنەیە کە ئەم‬ ‫زمانە بۆ هه‌موو ش���تێکی دەرەوەی خۆی‬ ‫هه‌ڵیگرتوە‪.‬‬ ‫فاشیزم‌و پەرلەمانتاریزم‬ ‫بەختی���ار‬ ‫کاک‬ ‫تێزەک���ەی‬ ‫دەرب���ارەی "فاش���یزمی خۆرهه‌اڵت���ی!"‬ ‫دووبارەکردنەوەیەک���ی ھێجگار س���ادەی‬

‫ئەو تێزە مارکس���ییەیە ک���ە توندوتیژیی‬ ‫ڕژێمەکانی ئ���ەم ناوچەیە به‌کاپیتالیزمەوە‬ ‫گرێئەدات‌و بۆ دەرچوونیش لەو توندوتیژییە‬ ‫باس له‌پێداویس���تی گۆڕینی تەواوی ئەم‬ ‫"سیس���تم"ە کاپیتالیس���تییە دەکات‪ .‬ئەم‬ ‫مارکسیزمە س���ادەیە نزیکەی سەدەیەکە‬ ‫ل���ەو ناوچەیەی ئێم���ەدا ئامادەیە‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئەو قس���انەی کاک بەختی���ار دەیانکات‪،‬‬ ‫سەدان‌و هه‌زارانجار به‌شێوازی تر‌و به‌زمانی‬ ‫تر لەالیەن نەوە یەک ل���ەدوای یەکەکانی‬ ‫مارکس���یزمی دۆگمایی ناوچەکەوە کراون‪.‬‬ ‫تەنان���ەت ئەدەبیات���ی ھێزێک���ی ‌وەک‬ ‫یەکێتی نش���تیمانی کوردس���تان‌و پارتی‬ ‫کۆمۆنیستی عێراقی س���ااڵنی هه‌فتا پڕن‬ ‫له‌موناقەشەکردنی تێزەی فاشیستبوون یان‬ ‫نەبوونی سیس���تمەکانی ناوچەکە‪ .‬ئەوەی‬ ‫الی کاک بەختی���ار تازەیە داڕش���تنەوەی‬ ‫ڕوانین���ە مارکس���ییە تەقلیدییەکەی���ە‬ ‫به‌زمانێک���ی "ژیژێ���ک"ی "الکان"ی‪ ،‬ک���ە‬ ‫لەھیچ ئاس���تێکدا ھیچی نوێ ناخاتە سەر‬ ‫تێگەیشتنە مارکسییە تەقلیدییەکە‪ .‬هه‌موو‬ ‫تێزەک���ەش ل���ەوە تێپەڕن���اکات کە بڵێت‬ ‫توندوتیژیی بەشێکی جەوهه‌ری سیستمی‬ ‫کاپیتالیزمە‪ ،‬بۆ ڕزگاربوون له‌توندوتیژیی‌و‬ ‫له‌نەخۆش���ەییەکانی ئ���ەم "سیس���تم"ە‬

‫بەبۆچوونی من‬ ‫نە سیستمەکانی ئەم‬ ‫ناوچەیە سیستمی‬ ‫فاشیستین‪،‬‬ ‫نە شتێکیش هه‌یە‬ ‫ناوی "فاشیزمی‬ ‫خۆرهه‌اڵتی" بێت‬ ‫نە مۆدێرنە ئەو‬ ‫مێژووە سادەیەی‬ ‫هه‌یە کە کاک‬ ‫بەختیار لەهه‌ندێک‬ ‫له‌ستوونەکانی‬ ‫ڕۆژنامەی باس دا‬ ‫باسیدەکات‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەش له‌سیستمە‬ ‫سیاسییەکانی ئەم‬ ‫ناوچەیە تێبگەین‬ ‫خوێندنەوەی‬ ‫ژیژێک‌و بادیۆ‌و الکان‬ ‫ناتوانن هاریکارێکی‬ ‫ڕاستەقینەبن‬ ‫دەبێ���ت بچین���ە دەرەوەی "سیس���تم" ی‬ ‫"کاپیتالیزم"‌و ئەلتەرناتیڤێک بۆ کاپیتالیزم‬ ‫بدۆزینەوە‪ .‬بۆ گەیش���تن بەم مەبەستەش‬ ‫خەباتی پەرلەمانی‌و ڕیفۆرمکردن‌و گۆڕانی‬ ‫لەسەرخۆ کارێکی بێنرخ‌و بێمانان‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەمانە نامانبەنە دەرەوەی "سیستم"ەکە‌و‬ ‫لەناو خەیاڵ‌و عەقاڵنیەتی "سیس���تم"کەدا‬ ‫دەمانچەقێنن‪.‬‬ ‫ئەگەر شتێک هه‌بێت منی توشی شۆک‬ ‫کردبێت ئ���ەم قس���انەی کاک بەختیارە‪.‬‬ ‫ب���ەر لەهه‌مووش���تێک ئەم قس���انە‪‌،‬وەک‬ ‫وتم ن���ەک داھێنان���ی نوێ نی���ن‌و بەھیچ‬ ‫مانای���ەک تازەنین‪ ،‬بەڵکو نزیکەی س���ەد‬ ‫س���اڵە لەو ناوچەیەی ئێمەدا‌و لەبەشێکی‬ ‫گ���ەورەی دونیادا دەکرێ���ن‌و دەکرێنەوە‪.‬‬ ‫هه‌موو خوێندەوارێکی س���ادەش دەزانێت‬ ‫ئەم قس���انە قس���ەی بێالی���ەن‌و بێگوناھ‬ ‫نی���ن‪ ،‬بەڵکو هه‌ر یەکێکی���ان مێژوویەکی‬ ‫تایب���ەت‌و خوێن���اوی ترس���ناکیان هه‌یە‪.‬‬ ‫دووبارەکردنەوەی���ان بەو س���ادەییە الی‬ ‫کاک بەختیار ه���ه‌م چاونووقانێکی تەواوە‬ ‫له‌مێژووی ئەم قس���انە‌و ه���ه‌م خۆ الدانە‬ ‫له‌دەرئەنجام���ە ترس���ناکەکانیان‪ .‬ب���ڕی‬ ‫ه���ه‌رە زۆری پارتە کۆمۆنیس���ت‌و گروپە‬ ‫مارکس���ییەکانی س���ەردەمی فاش���یزمی‬

‫‪13‬‬

‫رێگرتن له‌تۆتالیتاریزم‬

‫ئەوروپ���ا ئ���ەم ج���ۆرە قس���انەی کاک‬ ‫بەختیاری���ان دەک���رد‪ ،‬ڕوانینێکی���ان بۆ‬ ‫رێبین هەردی‬ ‫کاپیتالی���زم‌و بەرەنگاربوون���ەوەی هه‌بوو‬ ‫س���ادە‌و گش���تگیر‌وەک ڕوانینەکانی کاک‬ ‫بەختی���ار‪ .‬الی ئەوانی���ش جیاوازیی���ەک‬ ‫هانا ئارێنت کتێبی تۆتالیتاریزم به‌گرنگترین‬ ‫نەبوو لەنێوان کاپیتالیزمێک کە سیستمە خەس����ڵەتی بزوتنەوە تۆتالیتاریس����تەکان‬ ‫سیاسییەکەی پەرلەمانی دیموکراسی بێت‪ ،‬دەستپێئەکات کە به‌بڕوای ئەو بریتیە لەوەی‬ ‫لەگەڵ کاپیتالیزمێک کە دیکتاتۆریەتییەکی کە ئەمج����ۆرە "بزوتنەوان����ە زۆر به‌خێرایی‬ ‫سەربازیی‪ ،‬یان فاش���یزم بەڕێوەی ببات‪ .‬بیرئەچنەوەو به‌ئاس����انی ئەکرێت ش����تێکی‬ ‫لەهه‌ردوو دۆخەکدا "جەوهه‌ر"ی سیستمەکە دی لەبریان دروس����ت بکرێت"‪ .‬بەراستیش‬ ‫کاپیتالیستیی بوو‪" ،‬بونیادە قووڵ"ەکەیان بزوتن����ەوە تۆتالیت����ارەکان ئەگەرچی زۆر‬ ‫ی���ەک بونیادبوو! بۆیە ئەوەی پێویس���ت ئەمێننەوە‪ ،‬زۆر سەختگیرو له‌شکان نەهاتو‬ ‫بوو گەڕان���ەوەی ژیانی دیموکراس���ییانە‌و دەرئەکەون‪ ،‬ئەگەرچی لەسەر شانۆکە‌وەک‬ ‫پەرلەمانتاری���زم نەبوو‪ ،‬بەڵکو گۆڕانی ئەو بزوتنەوەیەکی جەماوەریی زۆر بەهێز خۆیان‬ ‫"جەوهه‌ر"ە گریمانکراوەی کاپیتالیزم بوو‪ .‬نمای����ش ئەکەن کە س����ەرلەبەری کۆمەڵگا‬ ‫نەک هه‌ر ئەمە‪ ،‬چەپ‌و کۆمۆنیس���تەکانی پش����تگیری‌و الیەنگرییان ئەکات‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫ئەو ڕۆژگارە پێیانوابوو باشترە کاپیتالیزم ک����ە کەوت����ن زۆر بەخێ����رای بیرئەچنەوە‌و‬ ‫لەڕێگای فاشیزمەوە ڕووە ڕاستەقینەکەی له‌دوای خۆشیان هیچ مێژویەکی پرشنگدار‬ ‫خ���ۆی نیش���انبدات‪ ،‬ت���ا ئ���ەوەی ئ���ەو بەجێناهێڵن ک����ە کەس بیەوێت ش����انازی‬ ‫ڕووە ڕاس���تەقینەیە لەڕێ���گای خەبات���ی پێوە بکات‪ .‬بگرە مێ����ژوی دوای بزوتنەوە‬ ‫درۆزنانەی پەرلەمانتاریزمەوە بشارێتەوە‪ .‬تۆتالیتارەکان بەردەوام مێژوی ئەستۆپاکیە‬ ‫باش���ترە کاپیتالیزم لەڕێگای فاشیزمەوە له‌بزوتنەوەک����ە‌و س����ەران‌و رەمزەکانی‪ .‬ئەو‬ ‫"جەوه���ه‌رە ڕاس���تەقینەکە"ی خ���ۆی س����ەرکردە ترس����ناکانەی ملیۆنەها کەس‬ ‫نیشانبدات‪ ،‬نەک لەڕێگای دیموکراسیەت‌و ‌وێنەکانیان بەرزئەکردن����ەوە‌و بۆ هەر ‌وتە‌و‬ ‫پەرلەمانتاریزمەوە ئەو ڕووە ڕاستەقینەیە لێدوانێکی����ان هەزاران ک����ەس هەلئەپەڕین‌و‬ ‫بشارێتەوە‪ .‬هه‌موومان دەزانین مرۆڤایەتی چەپڵەیان لێئەدا‪ ،‬ل����ەدوای کەوتنەوە نەک‬ ‫چ نرخێک���ی گ���ەورەی بۆ ئەم ش���ێوازە ک����ەس نادۆزیت����ەوە بەرگریی����ان لێبکات‪،‬‬ ‫س���ەقەتەی مامەڵەکردنی ئایدیۆلۆژییانەی بەڵکو هەم����وان به‌دوای ئ����ەوەدا ئەگەڕێن‬ ‫پەرلەمان‌و پەرلەمانتاریزم بەخش���ی‪ .‬ئەم ئەستۆپاکی خۆیان لەم بزوتنەوەیە پیشان‬ ‫جۆرە بیکردنەوەیە نەک ڕەخنەی ڕادیکاڵ بدەن‪ .‬له‌ناکاو ئەو ملیۆنه‌ها کەس����ە‌ونئەبن‬ ‫نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و ڕەخنەیەک���ی وێرانکەر‌و ک����ە‌وەک قەڵغان����ی تۆقێن����ەری بزوتنەوە‬ ‫ترس���ناکە‪ ،‬ئ���ەم ج���ۆرە ڕەخنەیە‌وەک تۆتالیت����ارەکان دەرئەکەوت����ن‪ .‬دیارە "هانا‬ ‫چۆن لەسەردەمی فاش���یزم‌و‬ ‫ستالینزیمدا ئارێنت" لێرەدا ئەوەی بیرناچێت ئه‌وه‌ بیری‬ ‫مرۆڤایەتی لەناو ترس���انکترین ساتەکانی‬ ‫مێژوودا نیشتەجێکرد‪ ،‬له‌ئێستاشدا له‌ھیچ هه‌موان بخاتەوە کە ئ����ەم جەماوەریبونەی‬ ‫ڕووەیەکەوە لەو چارەنووس���ە باش���تری بزوتنەوە تۆتالیتارەکان به‌درۆکردن تەفسیر‬ ‫پێنیی���ە‪ .‬مەبەس���تم ل���ەم بەرگریکردنە ناکرێت‪ .‬چونک����ە "جەماوەریبونی رابەرانی‬ ‫له‌پەرلەمانتی���زم لەبەرامب���ەر فاش���یزمدا ئ����ەم بزوتنەوانە نکوڵ����ی لێناکرێت" ئەوە‬ ‫بەرگریک���ردن نیی���ە لەکاپیتالیزم‪ ،‬بەڵکو درۆ نی����ە کە ه����ەزاران کەس له‌عەش����قی‬ ‫نیشاندانی ترسناکی ش���ێوازێکی تایبەتی راب����ەردا ئەتوێن����ەوە‌و له‌پێن����اوی ئ����ەودا‬ ‫ڕەخنەکردن���ی کاپیتالیزمە کە خۆی‌وەک ئام����ادەن دڕندانەتری����ن تاوانەکان����ی دنیا‬ ‫ڕەخنەی ڕادی���کاڵ نمایش���دەکات‪ ،‬بەاڵم به‌خوێنی س����ارد‌و به‌هەستی سەرکەوتنەوە‬ ‫بەرجەستەبوونە مێژووییەکەی ستالیزنم‌و ئەنجامبدەن‪ .‬درۆ نیە کە هەموان بەجۆرێک‬ ‫ئەفسونی رابەر‌و سەرکردەی ئەم بزوتنەوانە‬ ‫ھیتلەریزمی لێکەوتەوە‪.‬‬ ‫بون کە تەنانەت (وەک ئارێنت ئەڵێت) گەر‬ ‫خۆشیان سزا بدات‪ ،‬ئامادەن قەبوڵی بکەن‬ ‫ژیژێک‌و بادیۆ‌و الکان؟‬ ‫بەبۆچوون���ی م���ن ن���ە سیس���تمەکانی به‌مەرجێ����ک " پێگەی����ان ‌وەک ئەندامێکی‬ ‫ئ���ەم ناوچەیە سیس���تمی فاشیس���تین‪ ،‬بزوتنەوەک����ە پارێ����زراو بێت"‪ .‬ب����ەاڵم ئەم‬ ‫نە ش���تێکیش هه‌ی���ە ناوی "فاش���یزمی ‌وەفاداریە گەورەیە کە زۆر بەهێز‌و له‌شکان‬ ‫خۆرهه‌اڵت���ی" بێ���ت‪ ،‬ن���ە مۆدێرن���ە ئەو نەهاتو دێتە پێش����چاو‪ ،‬لەکاتی روخان یان‬ ‫مێژووە س���ادەیەی هه‌یە کە کاک بەختیار تەنانەت الوازبونی بزوتنەوە تۆتالیتارەکاندا‬ ‫لەهه‌ندێک له‌س���توونەکانی ڕۆژنامەی باس ‌وا بەخێرایی لەناوئەچێت‪‌،‬وەک ئەوەی هیچ‬ ‫دا باس���یدەکات‪ .‬بۆ ئەوەش له‌سیس���تمە پاشماوەیەکی له‌خۆی به‌جێنەهیشتبێت‪.‬‬ ‫بزوتنەوە تۆتالیت����ارەکان ئەمرن‌و لەگەڵ‬ ‫سیاس���ییەکانی ئەم ناوچەی���ە تێبگەین‪،‬‬ ‫خوێندنەوەی ژیژێک‌و بادیۆ‌و الکان ناتوانن خۆش����یاندا هەمو ئەو نمایش����ە جەماوەریە‬ ‫هاریکارێکی ڕاستەقینەبن‪ ،‬ئەمانە شتێکی بەرفراوانە ئەمرێت کە‌وەک قەڵغان‌و پشت‌و‬ ‫قابیلی باس���کردنیان لەسەرئەم ناوچەیەی پەنای بزوتنەوەکە دەرئەکەوتن‪ .‬بەش����ێکی‬ ‫ئێمە نییە‌و نەنووس���یوە‪ ،‬ئەمانە بیریاری گرنگی کتێب����ی تۆتالیتاریزمی هانا ئارێنت‬ ‫ئەوروپین‌و لەدیدێکی زۆر تایبەتەوە لەسەر هەوڵدانە بۆ ‌وەاڵمدان����ەوەی ئەوەی چۆن‌و‬ ‫ئەوروپا قس���ە دەکەن‪ .‬ئەمە مانای ئەوە بۆچی ئەم بزوتنەوانە بەو شێوە بەرفراوانە‬ ‫نییە لێکۆڵەرەوە ناتوانێت سود له‌بۆچوون‌و توانای راکێش����انی خەڵکیان هەیەو چۆن‌و‬ ‫تێز‌و ڕوانینی ئەم نووس���ەرانە‌وەربگرێت‪ .‬بۆچیش هێزی ئەم راکێش����انە تەنها تا ئەو‬ ‫مەسەلەکە س���ودوەرگرتن‌و سودوەنەگرتن کاتە زین����دوە کە بزوتنەوەکە لەس����ەرپێی‬ ‫نییە‪ ،‬من یەکێکم لەو نووسەرانەی تائێستا خۆی راوەستاوە‌و به‌هێزە‪.‬‬ ‫چەندانجار نووس���یومە کە فیکر‌و میتۆد‌و‬ ‫یەکێ����ک ل����ەو خاڵ����ە گرنگان����ەی هانا‬ ‫تیورە نیش���تیمانیان نییە‪ .‬بەاڵم مرۆڤ بۆ ئارێنت دەستنیش����انی ئ����ەکات ئەوەیە کە‬ ‫ئەوەی بتوانێت لەسەر سیستمەکانی ئەم ئ����ەم بزوتنەوانە پێویس����تیان به‌وەفاداری‌و‬ ‫ناوچەیە قسەبکات پێویستە ئاگای لەو کایە گوێرایەڵییەک����ی بێ چەند‌و چ����ون هەیە‪.‬‬ ‫زانستییانەبێت کە لەسەرشیکردنەوەی ئەم ئەمجۆرە له‌وەفاداریش تەنها کاتێک دروست‬ ‫بەشەی دونیا کاردەکەن‪ .‬له‌دونیای زانستە ئەکرێ����ت ک����ە‌وات له‌تاکەکان����ی کۆمەڵگا‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و ئینس���انییەکاندا ش���تێک کردبێت هەس����ت به‌تەنیایی‌و گوشەگیری‌و‬ ‫هه‌یە ن���اوی "لێکۆڵین���ەوەی خۆرهه‌اڵتی الوازییەک بکەن کە تەنها به‌بون به‌بەشێک‬ ‫ناوەڕاس���تە"‪ ،‬ناوی "ناوچە شوناس���یی"ە له‌بزوتنەوەکە لەناوئەچێت‪ .‬تاکێک کە هەست‬ ‫‪ ،Aria Studies‬ناوی"زانس���تی سیاسی بکات بێپشت‌و پەنایە‌و به‌تەنها ماوەتەوە بۆ‬ ‫بەراوردکاری���ی"و ن���اوی "سۆس���یۆلۆژیا‌و ئەوەی روبەڕوی چارەنوس����ی خۆی بێتەوە‪.‬‬ ‫ئەنترۆپۆلۆژی���ای دەرەوەی خۆرئاوا" یە‪ ،‬ئەو ش����تەی کە بزوتن����ەوە تۆتالیتارەکان‬ ‫ناوی"لێکۆڵن���ەوەی دونی���ای عەره‌ب���ی"‌و زۆر لێزانان����ە (زۆرج����ار له‌ڕێ����ی ت����رس‌و‬ ‫"لێکۆڵین���ەوەی پۆس���ت کۆلۆنیالیزم"ە‪ ،‬تۆقاندن‌و کەمجار له‌رێی قەناعەتپێکردنەوە)‬ ‫ھتد… لێرەدا س���ەدان‌و ه���ه‌زاران کتێب ئەنجامی ئەدەن دروستکردنی ئەم هەستی‬ ‫لەسەر مێژووی مۆدێرنە‌و مێژووی دەوڵەت‌و تەنیایی‌و بێکەس����ی‌و بێپاڵپش����تەیە کە ‌وا‬ ‫چییەتی سیس���تمە سیاس���ییەکانی ئەم ئەکات تاکەکان به‌ئاس����انی تەس����لیمی ئەم‬ ‫ناوچەیە‌و گەشەی کۆمەڵگاکان‌و مەسەلەی بزوتنەوانە بن‌و ببن به‌بەش����ێک لەو ماشێنە‬ ‫گ���ۆڕان‌و تازەبوون���ەوە‌و س���ەرکەوتن‌و ترس����ناکەی بزوتنەوەکە دروس����تی کردوە‪.‬‬ ‫ژێرکەوتنەکانی���ان نووس���راوە‪ .‬ئەوەندەی هانا ئارێنت ئەڵیت "بزوتنەوە تۆتالیتارەکان‬ ‫من کاک بەختیار بناس���م ڕۆژێک خەریکی رێکخراوگەلێک����ی جەماوەریی����ن کە له‌تاکی‬ ‫ھیچ یەکێک له‌و بوارانە نەبووە‌و ش���تێکی گوشەگیر‌و تەنیا دروست بون"‪ .‬تاکەکەسی‬ ‫ئەوتۆ لەس���ەر ھیچ بوارێک ل���ەم بوارانە ئەوت����ۆ کە نە خێزان‌و نە هاوڕێیان‌و نە هیچ‬ ‫نازانێ���ت‪ ،‬هه‌موو نووسینەکانیش���ی ناوی کەس ناتوانیت دەس����تی بگرێت‌و کۆمەکی‬ ‫یەک نووس���ەری تێدا نییە ل���ەو بوارانەدا بکات‪ .‬ترس‌و بەدگومانی بەرامبەر به‌کەسانی‬ ‫کاریکردبێ���ت‪ .‬کە ئەمە دەڵێ���م نامەوێت دی‪ ،‬تەنان����ەت بەرامب����ەر به‌ئەندامان����ی‬ ‫لەنرخ���ی کاک بەختیار‌وەک‬ ‫نووس���ەرێک خێ����زان‪ ،‬یەکێکە له‌س����یما دیارەکانی ئەو‬ ‫کەمبکەم���ەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی کاک بەختیار‬ ‫دەیزانێت‪ ،‬سەر بەو بوارە زانستییانە نییە س����ایکۆلۆژیایەی بزوتن����ەوە تۆتالیتارەکان‬ ‫کە باس���مکردن‪‌،‬واتە س���ەر بەو کایانەی دروس����تی ئەکەن‪ .‬ت����رس‌و بەدگومانییەک‬ ‫زانست نییە کە توانای ئەوە به‌لێکۆڵەرەوە کە هەر له‌ئاستی سایکۆلۆژیدا نامێنێتەوە‌و‬ ‫ئەبەخشن قسەی زانستی لەسەر ڕەهه‌ندە زۆرج����ار ئەبێ����ت به‌کردارێکی راس����تەخۆ‪.‬‬ ‫جیاوازەکان���ی کۆمەڵگاکان���ی ناوچەکە‌و لەس����ەردەمی س����ەدام حس����ێندا باوکانێک‬ ‫سیستمە سیاس���ییەکانیان‌و کێشەکانیان هەب����ون خەبەری����ان له‌کوڕەکانی����ان ئەدا‌و‬ ‫کوڕانێکێش هەبون س����یخوڕییان بەس����ەر‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫»» ‪ 19‬باوک‌و کەس����ە نزیکەکانیانەوە ئەکرد‪ .‬ئەو‬

‫هیچ دەسەاڵتیکی‬ ‫تۆتالیتاری نیە بتوانێت‬ ‫سەرجەم کۆمەڵگا‬ ‫له‌خۆیدا بتوێنێتەوە‪،‬‬ ‫گەر پێشتر سایکۆلۆژیای‬ ‫مرۆڤەکانی بەجۆرێک‬ ‫‌وێران نەکردبێت کە‬ ‫بەردەوام هەست‬ ‫به‌بێکەسی‌و تەنیایی‌و‬ ‫الوازیی خۆیان بکەن‬ ‫کەس����انەش کە بەناوی خیانەت‌و ناپاکیەوە‬ ‫ئەکوژران‪ ،‬نەک هەر پرسەیان بۆ دانەئەنرا‪،‬‬ ‫بەڵکو کەسوکاریان تێچونی ئەو گوالنەشیان‬ ‫ئەدا کە کوڕ یان کچەکەیان پێی کوژراون‪.‬‬ ‫لەمجۆرە دۆخانەدا تاکەکان هێندە بێکەس‌و‬ ‫تەنیا‌و بەدگومان بەرامبەر به‌هەمو شتێکی‬ ‫دەوربەریان ئەبن‪ ،‬کە به‌ئاس����انی تەسلیمی‬ ‫ترس‌و ئایدۆلۆژی����ای هێزی تۆتالیتار ئەبن‪.‬‬ ‫ئارێنت ئەڵێت تۆتالیتاریزم هەمو تاکەکان "‬ ‫بێدەسەاڵت ئەکات‌و ئەیانکات به‌بورغوییەکی‬ ‫بچوک له‌مەکینەی دەسەاڵت"‪.‬‬ ‫هیچ دەس����ەاڵتیکی تۆتالیت����ار نیە خاڵی‬ ‫س����ەرەکی ب����ەم ش����ێوازە له‌تەنیاییکردنی‬ ‫ئینس����انەکان‌و دروس����تکردنی ئەو هەستە‬ ‫دانەمەزراندبێ����ت ک����ە ئەو هی����چ نیە‌و هیچ‬ ‫کەسیش کەسی ئەو نیە‌و هەرگیز ناتوانێت‬ ‫به‌بێ ئەوەی بەش����ێک بێ����ت له‌بزوتنەوەی‬ ‫تۆتالیتار‪ ،‬ژیان بەس����ەربەرێت‪ .‬به‌دەربڕینی‬ ‫هان����ا ئارێنت خ����ۆی "ئەزمون����ی بەتەنیا‬ ‫جێهیش����تن لەالیەنی هەمو ش����تیک‌و هەمو‬ ‫کەس����ێکەوە" فەزایەک����ی س����ایکۆلۆژی‬ ‫دروس����ت ئ����ەکات کە‌وا ئ����ەکات بزوتنەوە‬ ‫تۆتالیتارەکان ترس‌و ئایدۆلۆژیا به‌باشترین‬ ‫ش����ێوە بەکاربێنن‪ .‬هانا ئارێن����ت نمونەی‬ ‫پاکتاوکردنە گەورەکانی ستالین ئەهێنێتەوە‬ ‫کە چۆن توانی کۆمەڵگایەک دروست بکات‬ ‫کە تاکەکانی تەنیا‌و گۆش����ەگیر‌و بێپەنان‪،‬‬ ‫به‌جۆری����ک کە ه����ەر "کەس����ێک بگیرایە‪،‬‬ ‫ه����اوڕێ‌و نزیکەکانی پێش هەمو کەس����ێک‬ ‫ب����ۆ پاراس����تنی خۆیان‪ ،‬ئەبون����ە دوژمنی‌و‬ ‫شایەتییان لێئەدا"‪.‬‬ ‫هی����چ دەس����ەاڵتیکی تۆتالیت����اری نیە‬ ‫بتوانێ����ت س����ەرجەم کۆمەڵ����گا له‌خۆی����دا‬ ‫بتوێنێت����ەوە‪ ،‬گەر پێش����تر س����ایکۆلۆژیای‬ ‫مرۆڤەکان����ی بەجۆرێک‌وێران نەکردبێت کە‬ ‫بەردەوام هەس����ت به‌بێکەس����ی‌و تەنیایی‌و‬ ‫الوازی����ی خۆی����ان بک����ەن‪ .‬هەس����تکردن‬ ‫به‌بێکەس����ی لەبەردەم دڕندەی دەسەاڵتدا‪،‬‬ ‫پێشمەرجی دروستبون‌و سەقامگیری هێزە‬ ‫تۆتالیتارەکان����ە‪ .‬تۆتالیتاریزم پێویس����تی‬ ‫به‌تاکەکەس����ی داب����ڕاو‌و تەنی����ا هەی����ە کە‬ ‫س����ەروکاری لەگەڵ ژیان����ی تایبەتی خۆیدا‬ ‫هەبێت‌و خۆی له‌پەیوەندیدا به‌هیچ روداوێکی‬ ‫دەوربەری����ەوە نەبینێ����ت‪ .‬له‌جێگەیەک����دا‬ ‫کە قس����ەکردن له‌بواری گش����تی هەیە‪ ،‬کە‬ ‫خەڵکانێ����ک هەن کاردان����ەوە بەرامبەر بەو‬ ‫روداوانە پیشان ئەدەن کە له‌دەوروبەریاندا‬ ‫روئەدات‪ ،‬کە خۆیان له‌پەیوەندیدا به‌ئازاری‬ ‫کەس����انێکەوە ئەبینن ک����ە بەهەر هۆکارێک‬ ‫بوە ئ����ازاردراون‪ ،‬تۆتالیتاری����زم ناتوانێت‬ ‫هەبێ����ت‪ .‬تۆتالیتاریزم ئەوکات����ە ئەتوانێت‬ ‫ببێتە سیستەمێکی بااڵدەست کە توانیبێتی‬ ‫هەس����تی هاوس����ۆزی‌و ه����اودەری له‌نێوان‬ ‫تاکەکاندا کوشتبێت‌و نەک هەر کاردانەوەی‬ ‫تێدا کوشتبن‪ ،‬بەڵکو توانیبێتی‌وایانلێبکات‬ ‫لەکات����ی رودانی هەر تاوانێک����دا نەک هەر‬ ‫بێدەنگ‌و بێکاردانەوە بن‪ ،‬بەڵکو بەکارێکی‬ ‫دروستی بزانن‌و له‌ترسی خۆشیان ئامادەبن‪،‬‬ ‫چەپڵەی بۆ لێبدەن‪ .‬تۆتالیتاریزم ناتوانێت‬ ‫لەو جێگەیانەدا دروست ببێت کە خەڵکێکی‬ ‫زۆر دژی تاوانێ����ک کە بەرامبەر کەس����ێکی‬ ‫تر ک����راوە‪ ،‬کاردانەوە پیش����ان ئەدەن‌و دژ‬ ‫به‌ئەنجامدەران����ی ش����انۆکان پ����ر ئەکەن‪.‬‬ ‫تۆتالیتاریزم له‌ش����انۆی خاڵیی����دا لەدایک‬ ‫ئەبێت‌و له‌ش����انۆی قەرەباڵغ‌و هەراوهوریادا‬ ‫جێگەی نابێتەوە‪ .‬به‌مانایەکی تر رێگەکانی‬ ‫رێگەگرت����ن له‌تۆتالیتاری����زم به‌چۆڵکردنی‬ ‫ش����ەقام‌و قس����ە‌و کاردانەوەدا تیناپەڕێت‪،‬‬ ‫بەڵک����و به‌قەرەباڵغکردنی زیاتر‌و قس����ەی‬ ‫زیاتر‌و کاردانەوەی‌ زیاتردا تێئەپەڕێت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬


‫‪12‬‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫فاشیزم‌وەک دەستەواژەیــەکـــــــی بــەتاڵ‬ ‫(بەشی سێهه‌م)‬

‫فاشیزمی دیارو فاشیستی نادیار‬ ‫وەک هه‌موومان دەزانین ماوەیەکە کاک‬ ‫بەختیار سیستمە سیاسییەکەی کوردستان‌و‬ ‫سیستمە سیاسییەکانی ناو ئەو جوگرافیا‬ ‫خەیاڵییەی ک���ە ئەو ناوی "خۆرهه‌اڵت!"ی‬ ‫لێناوە‪ ،‬به‌"فاش���ی"ناودەبات‌و ڕەگوڕیشەی‬ ‫ئەم "فاشیزم"ە گریمانکراوەش هه‌ندێکجار‬ ‫بۆ پەنجا س���اڵێک لەمەوب���ەر دەباتەوە‪،‬‬ ‫هه‌ندێکجاری تریش بۆ زیاد له‌سەد ساڵێک‬ ‫لەمەوب���ەر‪ .‬کاک بەختی���ار ل���ەو خاڵەدا‬ ‫ڕاستدەکات کە ئێمە لەسەردەمێکی مێژویی‬ ‫توندوتیژدا دەژین‪ ،‬ئێستاییبوونمان بەمانا‬ ‫فۆکۆییەکەی ئێس���تایبوونێکی توندوتیژە‪،‬‬ ‫دەزگای گ���ەورە‌و میکانیزم���ی ئاڵ���ۆزی‬ ‫توندوتیژیی‌و چاودێریکردن‌و دیسپلینکردن‬ ‫لەئارادان‪ ،‬پرۆسەی به‌"ئەمنیکردنی" ژیانی‬ ‫تاکەکەس���ی‌و کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬به‌ئینگلیزی‬ ‫‪ ،securitisation‬لەزۆر شوێنی دونیادا‬ ‫به‌ئاست‌و بڕی جیاواز له‌ئارادایە‌و لەهه‌ندێک‬ ‫دۆخدا به‌ئاس���تێکی تەواومەترس���یداریش‬ ‫گەیشتوە‪ .‬کردەکانی دیسپلین‌و چاودێری‌و‬ ‫توندوتیژییش ڕەهه‌ندی ناوچەیی‌و جیهانی‬ ‫هه‌یە‌و لەھیچ شوێنێکی دونیادا دیاردەیەکی‬ ‫لۆکاڵی‌و ناوچەیی دابڕاو نییە؛ جیهادیستی‬ ‫بریتانی لەس���وریا دەکوژرێن‌و س���ەلەفییە‬ ‫توندڕەوەکان���ی س���عودیەش له‌چیچ���ان‪،‬‬ ‫ئاڵوگ���ۆڕی ئەمنیی زانیاری���ی‌و هاریکاریی‬ ‫سەربازیی‌و دروستکردنی تۆڕی ناوچەیی‌و‬ ‫گەردوون���ی مافیای���ی‌و نیمچ���ە مافیایی‬ ‫سیاس���یی‌و ئابوریی بەشێکە لە‌وێنەکە (‪.‬‬ ‫خوێنەر بۆ ئاش���نابوونی زیاتر بەم دۆخە‬ ‫ئاڵۆزەی بەجیهانیبوونی دونیا دەتوانێت بۆ‬ ‫نووسینێکی درێژی من لەسەر جیهانگیریی‬ ‫بگەڕێتەوە کە له‌کتێبی شوناس‌و ئاڵۆزیدا‬ ‫باڵوکراوەتەوە‪ ).‬ئەوەی مارکسییەکی‌وەک‬ ‫ژیژێک ناوی "توندوتیژیی س���تراکتوریی"‪،‬‬ ‫ی���ان "توندوتیژیی‌ سیس���تم"ی لێدەنێت‪،‬‬ ‫نەک لەهه‌موو ناوچەکەدا‪ ،‬بەڵکو له‌هه‌موو‬ ‫دونی���ادا ئامادەی���ە‪ ،‬بەاڵم ئەم ش���ێوازە‬ ‫لەتوندوتیژی���ی سیس���تم بەدرێژایی مێژوو‬ ‫هه‌بووە‪ ،‬النیکەم له‌سەدەی هه‌ژدەهه‌مەوە‬ ‫له‌فۆرمە گلۆبالییەکەیدا ئامادەیە‪.‬‬ ‫دەڵێم ڕاس���تە دونیای ئەمڕۆ دونیایەکی‬ ‫توندوتیژە‪ ،‬ب���ەاڵم ئەم توندوتیژییە بەھیچ‬ ‫جۆرێک بەراوردناکرێت به‌توندوتیژییەکانی‬ ‫دونیا له‌نیوەی یەکەمی سەدەی بیستەمدا‪،‬‬ ‫ک���ە مەرگی زیاد له‌س���ەد ملی���ۆن مرۆڤی‬ ‫لێکەوتەوە‪ .‬ئەو خاڵ���ەی دەمەوێت بیڵێم‬ ‫ئەوەیە کاک بەختیار لەوەدا ڕاس���تدەکات‬ ‫ک���ە سیس���تمە سیاس���ییەکانی ناوچەکە‬ ‫بێپەیوەن���دی نی���ن‪ ،‬ه���ه‌م لەیەکترییەوە‬ ‫ش���تێگەلێکی زۆر فێردەبن‌و هه‌م بەڕادەی‬ ‫جیاوازیش هه‌ندێکیان هاریکاری ئەویتریان‌و‬ ‫هه‌ندێکی���ان له‌ملمالنێیەکی توندان لەگەڵ‬ ‫ئەوانیت���ردا‪ ،‬ڕووداوەکان داب���ڕاو نی���ن‌و‬ ‫پەیوەندیی���ان به‌پرۆس���ە‌و گۆڕانەکان���ی‬ ‫دەرەوەی خۆیانەوە هه‌ی���ە‪ .‬هه‌روەها ئەم‬ ‫ناوچەیەی ئێم���ە‪ ،‬من باس له‌"خۆرهه‌اڵت!‬ ‫" ناکەم تەنها باس له‌دەوڵەتە دراوسێکانی‬ ‫خۆم���ان دەک���ەم‪ ،‬سیس���تمە سیاس���ییە‬ ‫دەسەاڵتگەرەکان بەڕێوەیان دەبەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ش���ێوازەکانی ئ���ەم "دەس���ەاڵتگەرێتییە"‬ ‫جیاوازەو هه‌ریەکەی���ان به‌جۆری جیاواز‌و‬ ‫به‌پێکهاتێکی دەس���ەاڵتداریی‌و چینایەتی‌و‬ ‫دەزگایی‌و نەتەوەیی جیاوازەوە ئامادەیە‪،‬‬ ‫بەھیچ شێوەیەک ناکرێت سیستمی سیاسی‬ ‫تورکی لەگەڵ سیستمی سیاسی سعودی‌و‬ ‫سیس���تمی سیاس���ی ش���ێخەکانی خەلیج‬ ‫لەگەڵ سیس���تمی سیاس���ی لوبناندا‌وەک‬ ‫یەک ببینین‌و مامەڵە بکەین‪.‬‬ ‫بەکورت���ی ئەو قس���انەی کاک بەختیار‬ ‫لەس���ەر رەهه‌ندە ناوچەیی‌و گلۆباڵییەکەی‬ ‫سیس���تمەکانی ناوچەک���ە دەیان���اکات‪،‬‬ ‫ڕاس���تە‪ ،‬بەاڵم ئەم جۆرە قس���انەش نەک‬ ‫تەنه���ا داھێنانی کاک بەختیار نین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫قس���ەی زۆرگشتین‌و بەر لەو زۆر بەباشتر‌و‬ ‫زانس���تیانەتر کراون‪ .‬ڕاستە توندوتیژیی‬ ‫بەش���ێکی گرنگ���ی ژیان���ی سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی ئ���ەو ناوچەیەی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫ناونان���ی ئەو توندوتیژییە به‌"فاش���ییەت"‬ ‫نەک تەنها بەڕاست نازانم‌و نەک پێشموایە‬ ‫دەستنیش���انکردنێکی هه‌ڵەی���ە‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫ئەو ش���ێوازە گشتگیرە س���ادەیە لەناونان‬ ‫‌وەک ڕێگرێکی مەعریفی گ���ەورە دەبینم‪،‬‬ ‫لەبەردەم تێگەیشتنماندا له‌سەرەتاییترین‬ ‫دەرکەوتەکان���ی سیس���تمە سیاس���یی‌و‬ ‫کۆمەڵگا جیاوازەکانی ناوچەکە بەگشتی‌و‬ ‫له‌فاشییەت خۆشی بەتایبەتی‪.‬‬ ‫کۆکردن���ەوەی ئ���ەو هه‌موو سیس���تم‌و‬ ‫کۆمەڵگا جیاوازانە له‌ناوچەکەدا‌و ڕیزکردنیان‬ ‫لەژێرناوی دەس���تەواژەیەکی بەتاڵی ‌وەک‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت"دا‌و ناونانی ئەم "خۆرهه‌اڵت"‬ ‫گەورەیەش به‌فاشیزم‪ ،‬بەوپەڕی سادەکاریی‬ ‫تیۆری‌و کورتھێنانێکی مەعریفی ترسناک‬ ‫دەزانم‪ .‬ڕەگوڕیشەکانی ئەم بەفاشیکردنەی‬

‫خۆره���ه‌اڵت‪‌،‬وردتر بدوێم بەفاش���یکردنی‬ ‫بەشە ئیسالمییەکەی خۆرهه‌اڵت‪ ،‬لەمڕۆدا‬ ‫دەچێتەوە سەر گوتارێکی "خۆرهه‌اڵتناسی"‬ ‫ئەوروپ���ی ن���وێ کە ب���اس له‌"ئیس�ل�امۆ‬ ‫فاشیزم" دەکات‪ ،‬گوتارێک کە هه‌ڵگرانی‬ ‫لەمڕۆدا ھێزە ناسیۆنالیستییە پۆپۆلیستە‬ ‫ڕاس���تڕەوە پەڕگی���رەکان‌و ھێزەکانی"نیو‬ ‫نازیی"‌و "فاشیستە نوێکان"ە له‌ئەوروپادا‪.‬‬ ‫ئەو قسەکردنە گش���تگیر‌و سادانەی کاک‬ ‫بەختیارلەس���ەر "خۆرهه‌اڵت" دەمانباتەوە‬ ‫ب���ۆ قۆناغی ب���ەر له‌ڕەخنەکان���ی ئێدوارد‬ ‫س���ەعید له‌خۆرهه‌اڵتناس���ی‌و بۆ قۆناغی‬ ‫ب���ەر له‌دایکبوونی "لێکۆڵینەوەی پۆس���ت‬ ‫کۆلۆنیال���ی" له‌چ���ل س���اڵی ڕاب���ردوودا‪،‬‬ ‫هه‌روەه���ا دەمنابات���ەوە بۆ س���ەردەمی‬ ‫ب���ەر له‌ڕەخنەکان���ی بیریارانی "پۆس���ت‬ ‫ستراکتورالیزم" له‌تۆتالیتاریزمی فیکریی‌و‬ ‫گشتگیریی ترس���ناک‌و نەبینینی جیاوازیی‬ ‫(‪ .‬بەداخ���ەوە من لێرەدا کات‌و ش���وێنی‬ ‫ئەوەم نییە هه‌ڵقە گرنگەکانی ئەم شێوازە‬ ‫جیاوازان���ە له‌ڕەخنەک���ردن‌و‌وێنەس���ازیی‬ ‫گشتگیر‌و ناڕاس���ت بەخوێنەران بناسێنم‪.‬‬ ‫بەاڵم خۆش���حااڵنە ئ���ەم ڕەخنانە لەمڕۆدا‬ ‫بەڕادەی���ەک گش���تیین‌و بوون به‌بەش���ێک‬ ‫لەزمان‌و فیکری زانس���تیی‌و فەلس���ەفیی‪،‬‬ ‫کەس���ێک نەم���اوە بیەوێ���ت قس���ەکانی‬ ‫به‌ج���دی ‌وەربگیرێ���ت دەس���تەواژەی‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت"‌وەک چەمکێک���ی فیکریی‌و‬ ‫‌وەک چەمکێکی زانس���تی بەکاربھێنێت‪).‬‬ ‫لەن���او دەس���تەواژەیەکی س���ادەی ‌وەک‬ ‫"خۆرهه‌اڵت"دا س���ەرجەمی نەخۆش���ییە‬ ‫ترسناکەکانی فیکر ئامادەیە‪ ،‬لەنەخۆشی‬ ‫"گشتگیریی"‌و "جەوهه‌رگەرایی"یەوە بیگرە‬ ‫بۆ کێش���ەی بیرکردنەوەی"دوالیس���تی"‌و"‬ ‫وێنەس���ازی نامێژوویی "‌و "بێدەنگکردنی‬ ‫جیاوازیی"‌و "بەرهه‌مھێنانی پێشداوەریی"‌و‬ ‫هه‌ڵچنین���ی دیوارێکی "ئەبس���تمۆلۆژیی‌و‬ ‫ئەنتۆلۆژیی" گ���ەورە لەنێوان دوو یەکەی‬ ‫خەیاڵی داتاش���راودا بەناوی"خۆرهه‌اڵت"‌و‬ ‫"خۆرئاوا"ەوە‪.‬‬ ‫بەکارھێنانی دەستەواژەی "خۆرهه‌اڵت"‌و‬ ‫"فاش���یزم" بەو ش���ێوەیەی کاک بەختیار‬ ‫بەکاریاندەھێنێت‪ ،‬بەڕادەیەک گش���تگیر‌و‬ ‫س���ادەن‪ ،‬لەبات���ی ئ���ەوەی ‌واقیعێک���ی‬ ‫دیاریکراوم���ان بۆ ڕوونبکەنەوە‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫پێمانبڵێ���ن سیس���تمە سیاس���ییەکانی‬ ‫ناوچەک���ە چی���ن‌و چ���ۆن کاردەکان؟ چ‬ ‫پێکهاتێکی دەزگایی‌و بیرۆکراتی‌و یاسایی‌و‬ ‫نایاس���اییان هه‌یە؟ زمان‌و ڕەمز‌و س���روتە‬ ‫سەرەکی‌و بنەڕەتییەکانی کامانەن؟ ئامرازە‬ ‫س���ەرەکییەکانی دیس���پلین‌و س���زادانیان‬ ‫چی���ن‌و چۆن کاردەکەن؟ چ پرۆس���ەیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی‌و سیاس���یی‌و فەرهه‌نگی���ی‬ ‫س���ەرەکی تیایاندا ئامادەن؟ شێوازەکانی‬ ‫توندوتیژیی���ان کامانەن‌و ماناکانیان چین‌و‬ ‫بکەرەکانی���ان کێ���ن؟ چ پەیوەندیی���ەک‬ ‫لەنێوان توندوتیژیی‌و پێکهاتی چینایەتی‌و‬ ‫ئەتن���ی‌و دین���ی ئەوسیس���تمانەدا هه‌یە؟‬ ‫بکەرە ستراتیژییەکانی ناو ئەو سیستمانە‬ ‫کێن؟ چۆن بیردەکەنەوە‌و چۆن دەجوڵێن‌و‬ ‫چۆن دەژین؟ میکانیزمەکانی دروستبوونی‬ ‫نوخب���ه‌ سیاس���یی‌و ئابورییەکانی ناو ئەو‬ ‫کۆمەڵگایانە کامان���ه‌ن؟ کایەی کولتوور‌و‬ ‫فەرهه‌نگی���ی ن���او ئەو سیس���تمانە چۆن‬ ‫کاردەک���ەن؟ چ پەیوەندیی���ەک لەنێ���وان‬ ‫سیاسەت‌و کولتوور‌و دەسەاڵت‌و مەعریفەدا‬ ‫هه‌ی���ە؟ ئایدیۆلۆژی���ا س���ەرەکییەکان‬ ‫کامان���ەن‌و چ ڕۆڵێک له‌ھۆشیاریس���ازییدا‬ ‫دەبینن؟ شێوازی دابەشکردنی دەسەاڵت‌و‬ ‫دابەشکردنی س���ەرمایە چۆنە؟ پەیوەندی‬ ‫نێوان سەرمایە‌و سیاسەت‪ ،‬کایەی ئابوریی‌و‬ ‫کایەی سیاسیی به‌چ شێوەیەک ڕێکخراوە؟‬ ‫ڕووبەرەکانی بەرگریکردن‌و بەرەنگاربوونەوە‬ ‫کامان���ەن‌و کێ���ن بک���ەرە مێژوویی���ە‬ ‫سەرەکییەکان؟ ملمالنێی نێوان نێر‌و مێ‌و‬ ‫نێوان ن���ەوەکان چۆنن‌و چ دینامیکیەتێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسییان هه‌ڵگرتوە؟ مژدە‬ ‫گەورەکان���ی ئەو کۆمەڵگایان���ە کامانەن؟‬ ‫پەیوەن���دی نێ���وان دەوڵ���ەت‌و کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫دەوڵ���ەت‌و ب���ازاڕ‌و دەوڵەت‌و سیس���تمی‬ ‫نێودەوڵەتی چۆنن؟ ھتد‪ ...‬دەڵێم لەباتی‬ ‫‌وەاڵمدان���ەوەی ئەم جۆرە پرس���یارانە کە‬ ‫ئەلف‌و بای قس���ەکردنن لەسەر ئەزموونە‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتییەکانی ئەو ناوچەیە‪،‬‬ ‫ئ���ەو ڕوانینە گش���تیی‌و کولتوورگەراییەی‬ ‫کاک بەختی���ار ب���ۆ فاش���یزم نیش���انمان‬ ‫ئەدات‪ ،‬نەک تەنه���ا بەرچاومان دەگرێت‌و‬ ‫ناھێڵێ���ت دونیای سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫فەرهه‌نگی ھیچ بەش���ێکی ئ���ەم ناوچەیە‬ ‫له‌بوون���ی مێژوویی خۆیاندا ببینین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫به‌ئیشکالیەتێکیش���ەوە سەرقاڵمان دەکات‬ ‫کە ئیش���کالیەتێکی هه‌ڵە‌و دروس���تکراوە‪.‬‬ ‫ئەمەش نەک تەنه���ا له‌ڕوانینێکی بەپەلە‌و‬ ‫ئینتیقائ���ی‌و هه‌ڵەوە بۆ مێژووی ناوچەکە‌و‬ ‫بۆ سیستمە سیاسییەکانی‌و بۆ کێشەکانی‬ ‫ئێس���تایانەوە س���ەرچاوەیگرتووە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ل���ەو دەزگا چەمکی���ی‌و تی���ورە‌و مەقوله‌‬

‫سادانەشەوە س���ەرچاوەی گرتوە کە کاک‬ ‫بەختیار بۆ خوێندنەوەی ئەو دونیا گەورە‌و‬ ‫ئاڵۆزە بەکاریاندەھێنێت‪‌.‬واتە کێشەکە تەنها‬ ‫کێشەی نەبوونی شارەزایی نییە له‌مێژووی‬ ‫سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتی���ی‌و س���ەربازیی‌و‬ ‫ڕێچکەی تایبەت���ی تازەبوونەوەی تایبەتی‬ ‫هه‌ریەکێک له‌کۆمەڵگاکانی ئەو"خۆرهه‌اڵت"ە‬ ‫گەورەی���ەی کاک بەختیار باس���یدەکات‪،‬‬ ‫بەڵکو پەیوەندیش���ی به‌مەقوله‌ گش���تی‌و‬ ‫بەتاڵ‌و جەوهه‌رگەراکانی ‌وەک "فاشیزم"‌و‬ ‫"خۆرهه‌اڵت"‌و "کاپیتالیزم"ەوە هه‌یە‪ ،‬کە‬ ‫له‌خوێندنەوەکاندا بەکاردەھێنرێن‪.‬‬ ‫بۆ نموونە له‌باسکردنی فاشیزمدا‪ ،‬ئەوەی‬ ‫‌ورد کاک بەختیار بخوێنێتەوە ئەو هه‌ستەی‬ ‫ال دروس���تدەبێت ک���ە ھیچ دەس���ەاڵتێکی‬ ‫کۆنکری���ت‪ ،‬ھیچ گروپێک���ی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ھی���چ بکەرێکی دیاریکراو لەدروس���تبوونی‬ ‫ئەم "فاش���یزم"ە بەرپرس نی���ن‪ ،‬ئەوەی‬ ‫بەرپرسە کۆمەڵێک پرۆسە‌و چەمکی گشتی‬ ‫‌وەک"کۆمەڵگا"‌و "کولتوور"‌و "کاپیتالیزم"‌و‬ ‫"دەوڵ���ەت"‌و هاتنی"مۆدێرن���ە"‌و مێژووی‬ ‫زی���اد له‌"سەدس���اڵ"ی "خۆره���ه‌اڵت"ە‪.‬‬ ‫ئەم فاش���یزمە "نەهه‌نگێکە" دێت‌و دەڕوا‪،‬‬ ‫دەردەکەوێ���ت‌و‌وندەبێت‪ ،‬لێرەیە‌و لێرەش‬ ‫نیی���ە‪‌ ،‬وەک فاش���یزمی خۆرئاوایی نییە‬ ‫یەکجار بێت‌و هه‌مووم���ان بیبینین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫به‌"پچڕپچڕ"دێ���ت‪ ،‬دەڕوات‌و دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم‌وەس���فە ئەدەبییەی فاش���یزم کەمتر‬ ‫باسی سیس���تمێکی سیاسیی‌و زیاتر باسی‬ ‫یەکێک لەو مەخلوقە عەجیبانە دەکات کە‬ ‫له‌هه‌ژدیهای ناو ئەفسانە کۆنەکان دەچێت‪.‬‬ ‫ئەم شێوازی باس���کردنە هه‌موو دەرکەوتە‬ ‫کۆنکریت‌و هه‌موو بکەرە س���ەرەکییەکانی‬ ‫دروس���تکردنی ئەم فاش���یزمە وندەکات‌و‬ ‫دەیبەستێتەوە بەکۆمەڵێک مەقولە‌و پرۆسەی‬ ‫گشتییەوە کە پێویس���ت بەلێکۆڵینەوەی‬ ‫‌ورد ن���اکات‪ ،‬پێویس���تی به‌گەڕانەوەیەکی‬ ‫زانس���تییانە ب���ۆ مێ���ژووی ئاڵۆزیی ھیچ‬ ‫‌واڵتێ���ک ل���ەو واڵتانە ناکات‪ ،‬پێویس���تی‬ ‫به‌تێگەیشتنێکی زانستی له‌مێژووی ئاڵۆزی‬ ‫مۆدێرنە لەو بەش���ەی دونیادا نییە‪ .‬سەیر‬ ‫لەوەدایە تەنها دوو بکەری کۆنکریتی ئەم‬ ‫فاشیزمە "خۆرهه‌اڵتییە" له‌نووسینەکانی‬ ‫کاک بەختیاردا به‌ئاس���انی دەناسرێنەوە‪.‬‬ ‫یەکەمیان کۆمەڵێک ڕۆشنبیرن‪ ،‬لەناویاندا‬ ‫من‌و هه‌ندێ���ک له‌ه���اوڕێ نزیکەکانم‪ ،‬کە‬ ‫باوەڕم���ان به‌گۆڕان���ی ھێم���ن‌و خەبات���ی‬ ‫پەرلەمان���ی‌و جەنگ���ی لۆکاڵ���ی‌و ڕیفۆرم‬ ‫هه‌یە‪ ،‬کۆمەڵێک ڕۆش���نبیر کاک بەختیار‬ ‫‌وایان نیشان ئەدات ‌وەک ئەوەی باوەڕیان‬ ‫‌وابێ���ت "پارتێکی سیاس���ی" دیاریکراو‌و‬ ‫"کاریزما"یەک���ی سیاس���ی دەتوانێ���ت‬ ‫"بەش���ێوەیەکی ئۆتۆماتیک���ی" ڕزگارمان‬ ‫بکات‪ .‬دووهه‌میان کۆمەڵێک گەنجی توڕەی‬ ‫کەالریین ک���ە توڕەبونی���ان ‌وایانلێده‌کات‬ ‫کتێبی هه‌ندێک له‌نووس���ەران بسووتێنن‪.‬‬ ‫کاک بەختی���ار ئەمان���ەش به‌کۆنکریت���ی‬ ‫به‌بەش���ێک ل���ەو ڕۆح���ە ش���ەڕانگێزەی‬ ‫فاشیزم ناودەبات کە گوایە لەخۆرهه‌اڵت‌و‬ ‫کوردس���تاندا ئامادەیە‪ .‬لەدەرەوەی ئەم‬ ‫دوو گروپ���ەدا‪ ،‬کە له‌نووس���ینەکانی کاک‬ ‫بەختیاردا زۆر بەئاسانی دەناسرێنەوە‪ ،‬ھیچ‬ ‫بکەرێکی تری ناو ئەم فاش���یزمە کوردییە‬ ‫بەم کۆنکریتییە دیارنین‪.‬‬ ‫فاشیزم‌وەک دەستەواژەیەکی بەتاڵ‬ ‫ئ���ەو ش���ێوازەی کاک بەختیار چەمکی‬ ‫فاش���یزمی پێ بەکاردەھێنێ���ت‪ ،‬له‌فیکری‬ ‫زانس���تیدا پێیدەگوترێت "دەس���تەواژەی‬ ‫بەت���اڵ"‪ "floating signifier" ،‬ب���ەو‬ ‫مانایەی فەیلەس���وفی فەرەنس���ی میشێل‬ ‫فۆکۆ بەم دەس���تەواژەیەی دەبەخش���ێت‪.‬‬ ‫فۆکۆ ک���ە ب���اس له‌بەکارھێنانی چەمکی‬ ‫فاشیزم دەکات‪ ،‬باس لەوە دەکات هه‌ندێک‬ ‫لەم بەکارھێنانانە ڕێگرن لەبەردەم ناسینی‬ ‫فاش���یزمدا‌وەک ئەزموونێک���ی مێژووی���ی‬ ‫کۆنکریت‪ ،‬ناھێڵن دەرکەوتە کۆنکرێتەکانی‬ ‫فاش���یزم ببینین‌و بناس���ینەوە‪ .‬فۆکۆ ئەو‬ ‫جۆرە قس���ەکردنە لەسەر فاشیزم به‌"دال"‬ ‫ی���ان "ناو" یان "دەس���تەواژەیەکی بەتاڵ"‬ ‫"‪ "floating signifier‬ناودەبات‪ .‬فاشیزم‬ ‫لێرەدا‌وەک دەستەواژەیەک بەکاردەھێنرێت‬ ‫کە ناتوانێ���ت ھیچ ش���تێکی کۆنکریتمان‬ ‫لەس���ەر ھی���چ ئەزموونێک���ی کۆنکریت���ی‬ ‫فاش���ییانە پێبڵێت‪ ،‬نامانخاتە ناو مێژووی‬ ‫کۆنکرێت‌و پەیوەندی دەسەاڵتی کۆنکرێت‌و‬ ‫کۆمەڵێک بک���ەر‌و میکانیزمی کۆنکرێتەوە‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی تێبگەین باس���ی چی‌و کێ‌و کام‬ ‫دۆخ���ی مێژوویی دەکات‪ .‬ه���اوکات فۆکۆ‬ ‫ڕەخنە لەهه‌ندێک ڕوانینی تر بۆ فاش���یزم‬ ‫دەگرێت کە فاش���یزم به‌کۆمەڵێک" حەز"‌و‬ ‫"مەیل���ی" س���ایکۆلۆژیی ناکۆنکری���ت‌و‬ ‫گش���تییەوە دەبەس���تنەوە‪ .‬ب���ۆ نموونە‬ ‫ڕوانین بۆ فاش���یزم لەپاڵ دەس���تەواژەی‬ ‫گش���تیی‌و بەتاڵی‌وەک "ئارەزوی جەماوەر‬ ‫بۆ فاش���ییەت"‪ ،‬یان "عەش���قی خەڵک بۆ‬ ‫فاش���یزم"‪ ،‬یان "حەز‌و عەشقی جەماوەر"‬

‫بۆ "س���ەرکردەی فاش���ی"‪ .‬فۆکۆ دەڵێت‬ ‫کێشەی بەکارھێنانی دەستەواژەی لەبابەتی‬ ‫‌وەک "ئ���ارەزوو" ی���ان "عەش���ق" یان‬ ‫"حەز" لەوەدایە کە زاراوەی س���ایکۆلۆژیی‬ ‫گش���تیی‌و نامێژوویی���ن‌و بەکارھێنانیان بۆ‬ ‫تێگەیش���تن له‌فاش���یزم باز بەسەر هه‌موو‬ ‫لێکدان���ەوە‌و دەرکەوتنێک���ی کۆنکریت���ی‬ ‫فاش���یزمدا دەدات‪ .‬ئەم جۆرە بەکارھێنانە‬ ‫گش���تی‌و بەتااڵنە ناھێڵن ببینین فاش���یزم‬ ‫چۆن له‌س���یاقە مێژوویی���ە کۆنکریتەکاندا‬ ‫دروس���تدەبێت‌و چۆن کاردەکات‌و دەچێتە‬ ‫چ پەیوەندییەک���ەوە به‌گش���تێتی ژیان���ی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و سیاس���ی‌و فەرهه‌نگییەوە‪،‬‬ ‫یاخ���ود ھێما بۆ چ جۆرێ���ک لەپەیوەندیی‬ ‫دەس���ەاڵتی کۆنکری���ت دەکات‌و نوێنەری‬ ‫کام پراکتیک���ی گوتارییانەی دەس���ەاڵتە‪.‬‬ ‫فۆک���ۆ ئەم دۆخی قس���ەکردنە گش���تییە‬ ‫له‌سەر فاش���یزم به‌دۆخی "شینەکردنەوەی‬ ‫فاش���یزم" ‪The non-analysis of‬‬ ‫‪ ،fascism‬ناودەب���ات (بڕوان���ە ‪Michel‬‬ ‫‪Foucault,‬‬ ‫‪Power/Knowledge,‬‬ ‫‪ .)p. 130‬بەمانایەک���ی ت���ر گۆڕین���ی‬ ‫فاشیزم له‌چەمکێکی سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‬

‫ئەم‌وەسفە ئەدەبییەی‬ ‫فاشیزم کەمتر باسی‬ ‫سیستمێکی سیاسیی‌و‬ ‫زیاتر باسی یەکێک لەو‬ ‫مەخلوقە عەجیبانە‬ ‫دەکات کە له‌هه‌ژدیهای‬ ‫ناو ئەفسانە کۆنەکان‬ ‫دەچێت‪ .‬ئەم شێوازی‬ ‫باسکردنە هه‌موو دەرکەوتە‬ ‫کۆنکریت‌و هه‌موو‬ ‫بکەرە سەرەکییەکانی‬ ‫دروستکردنی ئەم فاشیزمە‬ ‫وندەکات‌و دەیبەستێتەوە‬ ‫بەکۆمەڵێک مەقولە‌و‬ ‫پرۆسەی گشتییەوە کە‬ ‫پێویست بەلێکۆڵینەوەی‬ ‫‌ورد ناکات‬ ‫کۆنکریتەوە بۆ دروشم‌و تامغەیەکی گشتی‬ ‫کە بکرێت بنرێت به‌ناوچەوانی ژمارەیەکی‬ ‫گەورە له‌سیس���تمی سیاس���ی جی���اواز‌و‬ ‫بەناوچەوان���ی جوگرافییایەک���ی خەیاڵیی‬ ‫گ���ەورەی‌وەک "خۆرهه‌اڵت"ەوە‪ ،‬کە چەند‬ ‫ملیارێک مرۆڤی تێدا دەژی‌و بەسەر سەدەها‬ ‫کۆمەڵ���گای جیاواز‌و س���ەدەها ئەزموونی‬ ‫سیاسی جیاوازدا دابەشبووە‪ ،‬بەکارھێنانی‬ ‫فاشیزمە ‌وەک "دەستەواژەیەکی بەتاڵ"‪،‬‬ ‫‌وەک مەقولەیەک���ی بێن���اوەرۆک‪‌ ،‬وەک‬ ‫ریتۆریکێکی بۆش‪ ،‬لەڕاستیدا‌وەک جۆرێک‬ ‫له‌جنێوی سیاس���ی‪ ،‬نەک‌وەک چەمکێکی‬ ‫زانستی‌و میتۆدی حیس���اببۆکراو‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەم ج���ۆرە دۆخانەدا لەس���ەر فاش���یزم‬ ‫ئەدوێت مەعریفە‌و میتۆدی زانس���تی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو س���ایکۆلۆژییایەکی توڕە‌و ناڕازیی‌و‬ ‫دەنگێکی غەمبارە بەرامبەر بەو دونیایەی‬ ‫لەئارادایە‪.‬‬ ‫کێشەی ناونان یان کێشەی مەبەست؟‬ ‫ئەگەرچ���ی ناونان���ی سیس���تمە‬ ‫سیاس���ییەکانی ئەم ناوچەیە به‌فاش���یزم‌و‬ ‫بەستنەوەی ئەم فاشیزمەش بەسەرجەمی‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت"ەوە‪ ،‬لەڕووی زانس���تییەوە‬ ‫ناونانێکی ناڕاس���تە‪ ،‬بەاڵم من باوەڕم‌وایە‬ ‫کێشەی ڕاس���تەقینە له‌خودی ناونانەکەدا‬ ‫نییە‪ .‬ئەوە کێش���ەیەکی گەورە نییە کاک‬ ‫بەختیار سیس���تمەکان به‌فاشی ناودەنێت‬ ‫یان بەهه‌ر ش���تێکی دیکە‪ ،‬چونکە هه‌موو‬ ‫ناونانێک ناونانێکی ڕێژەییە‌و له‌گۆشەنیگای‬ ‫میتۆدی جی���اوازەوە قابیلی ڕەخنەکردنە‪،‬‬ ‫کێش���ەکە ل���ەو دەرەنجامانەدایە کە کاک‬

‫بەختیار لەم ناونانەوە بەدەستیدەھێنێت‪.‬‬ ‫م���ن نکوڵ���ی ل���ەوە ناکەم کە دەش���ێت‬ ‫مەبەستی کاک بەختیار لەناونانی سیستمە‬ ‫سیاسییەکەی کوردس���تان به‌سیستمێکی‬ ‫فاش���ی‪ ،‬له‌پەرۆش���ی ئەوەوە هاتبێت بۆ‬ ‫نیش���اندانی ئەو مەترس���ییانەی کە لەناو‬ ‫ئەم سیستمەدا ئامادەن‌و ئاگادارکردنەوەی‬ ‫کۆمەڵگای ئێمە بێ���ت له‌ئەگەرەکانی ئەو‬ ‫‌وێرانکارییەی ئەم سیس���تمە هه‌ڵگریەتی‪.‬‬ ‫‌وات���ە نکوڵ���ی ل���ەوە ناکەم ک���ە ناونانی‬ ‫سیس���تمەکە به‌فاش���ی لەالی���ەن کاک‬ ‫بەختیارەوە دەش���ێت به‌مەبەستی لێدانی‬ ‫زەنگێک���ی خەت���ەر بێت ب���ۆ هه‌موومان‬ ‫بۆ ناس���ین‌و تێگەیشتن له‌ش���ەڕانگێزیی‌و‬ ‫توندوتیژییەکانی سیستمەکە‪ .‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫نووس���ینەکانی کاک بەختی���ار بەچاوێکی‬ ‫کراوەتر‌و بابەتییانەترەوە بخوێنێتەوە بۆی‬ ‫دەردەکەوێت ئەوە تاقە مەبەستێکی کاک‬ ‫بەختیارنییە لەو ناونانە‪ .‬خوێنەری ھۆشیار‬ ‫زۆر به‌ئاسانی دەتوانێت چەند دەرەنجامێکی‬ ‫ت���ر لەم ناونان���ەوە بەدەس���تبھێنێت کە‬ ‫پەیوەندی بەو خاڵەوە نییە کە باسمکرد‪،‬‬ ‫لەوانەش‪:‬‬ ‫یەک���ەم‪ :‬کاک بەختی���ار ناونان���ی‬ ‫سیس���تمەکە به‌فاشی به‌لوتکەی ئازایەتی‌و‬ ‫هه‌ڵوێس���تی شۆڕش���گێڕانە دەزانێ���ت‪،‬‬ ‫پێشیوایە هه‌رکەس���ێک‌وەک ئەو نەیگوت‬ ‫ئەم سیس���تمە فاش���ییە ئیدی ئەو کەسە‬ ‫ن���ەک بەش���داری قارەمانییەتییەک���ەی‬ ‫ئ���ەو نییە‪ ،‬بەڵک���و له‌دروس���تکردنی ئەو‬ ‫فاشیزمەدا بەش���دارە کە لەئارادایە‪ .‬کاک‬ ‫بەختیار به‌جورئەتێکی سەرسوڕھێنەرەوە‬ ‫لەسەر تەعمیم‌و تاوانبارکردن گریمانەیەک‬ ‫پێش���نیار دەکات کە دەکەوێتە دەرەوەی‬ ‫هه‌موو ئەخالقیاتێکی س���ادەی نووسین‌و‬ ‫لێکۆڵین���ەوەوە‪ ،‬گریمان���ەی ئ���ەوەی‬ ‫"نکوڵیکردن له‌فاش���یزم بەشێکی گرنگی‬ ‫فاش���یزم خۆیەتی" ئەم پیاوە ناونەنانی‬ ‫سیستمێک به‌فاشیزم وەک هه‌ڵبژاردەیەکی‬ ‫میتۆدی‌و ئەگەرێ���ک له‌ئەگەرەکانی ناونان‬ ‫نابینێت‪ ،‬بەڵکو ‌وەک ئاکتێکی فاشییانە‌و‬ ‫بەشێک له‌فاشیزم مامەڵەی دەکات‪ .‬ئەگەر‬ ‫ش���تێک هه‌بێت لێرەدا ناوی فاشیزم بێت‬ ‫ئ���ەم ش���ێوازە بێوێنەی���ە له‌"توندوتیژی‬ ‫رەمزیی" لەنووسینی کاک بەختیاردا‪.‬‬ ‫دووه���ه‌م‪ :‬کاک بەختی���ار ئەم ناونانە‬ ‫به‌فەتحێکی فیکری‌و فەلس���ەفی دەزانێت‌و‬ ‫ئەوەشی بەشداری ئەم فەتحە فەلسەفییەی‬ ‫ئ���ەو ن���ەکات‪ ،‬بوونەوەرێک���ی "لیبرال"‌و‬ ‫"خۆشباوەڕ"‌و "گەمژە"‌و "ڕووکەشە"‪.‬‬ ‫س���ێهه‌م‪ :‬ل���ەو دوو دەرەنجام���ەش‬ ‫خراپت���ر ئەوەیە‪ ،‬کاک بەختی���ار پێیوایە‬ ‫مرۆڤ یەکجار سیس���تمێک ناودەنێت‪ ،‬کە‬ ‫‌وتت سیس���تمی سیاس���ی له‌کوردستاندا‬ ‫فاش���ییە‪ ،‬ئیتر ت���ەواو‪ ،‬ل���ەدوای ئەوەوە‬ ‫قس���ەیەکی ئەوت���ۆ نامێنێت���ەوە بکرێت‪.‬‬ ‫ئەوەش���ی هه‌رچییەکی وت ئەوا خەریکی‬ ‫گەمەیەکی سیاسییە‌و "لەناو سەتحیەت"دا‬ ‫"نووقم���ە" ‪ .‬الی کاک بەختیار " ڕوانینی‬ ‫ڕۆش���نبیرانی ئێمە" له‌بازنەیەکی "سیاسی‬ ‫تەس���کدا "بەس���تراوەتەوە‪ ،‬بازنەک���ەش‬ ‫بەجۆرێ���ک داخراوە تەنیا ئەوە له‌بازنەکە‬ ‫"دێتە دەرێ کە پێش���تر هەبووە "‌و کەس‬ ‫ناتوانێت‌و کەس نەیتوانیوە ش���تێکی تازە‬ ‫لەس���ەر ئەم سیس���تمە بڵێ���ت‪ .‬بێگومان‬ ‫تەنه���ا کاک بەختیارنەبێت کە توانیویەتی‬ ‫لەڕێگای ناونانی سیستمەکەوە به‌" فاشی"‬ ‫فەتحی فیکری‌و فەلسەفی تازەبکات‌و خۆی‬ ‫له‌"ڕوانینە سیاس���ی"یە "بەرتەسک"ەکان‬ ‫ڕزگارک���ردووە‪‌.‬وات���ە ئەگ���ەر ت���ۆ‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫نموونە‪ ،‬گوتت سیس���تمە سیاس���ییەکەی‬ ‫هه‌رێ���م "سیس���تمێکی س���وڵتانی" یان‬ ‫"سوڵتانیزمی نوێ"یە یان "دەسەاڵتگەرە"‌و‬ ‫تایبەتمەندییەکان���ی ئەم "س���وڵتانیزم"ە‬ ‫دەس���ەاڵتگەرەت ئاش���کراکرد‪ ،‬ت���ۆ کاری‬ ‫فیکری���ت نەکردوە‪ ،‬بەڵکو ش���یکردنەوەی‬ ‫سیاس���یت ئەنجام���داوە‪ ،‬ش���یکردنەوەی‬ ‫فەلسەفی به‌ناونانی سیستمەکە به‌فاشیزم‬ ‫ده‌ست پێدەکات!‪.‬‬ ‫چ���وارەم‪ :‬به‌بۆچوون���ی کاک بەختیار‬ ‫لەدەرەوەی س���ەلماندنی تێزەی فاشیەتدا‬ ‫هه‌رچیی���ەک بگوترێ���ت‌و هه‌رچیی���ەک‬ ‫بنووس���رێت بەش���ێکە له‌"پۆپۆلیس���م"‌و‬ ‫س���اختە‪،‬‬ ‫"شۆڕش���گێڕیەتیەکی"‬ ‫له‌"پۆزەتیڤیزم"ێک���ی بێقوواڵیی‌و له‌گەڕان‬ ‫بەدوای "قارەمانێتی"یەک���ی درۆزنانەدا‪.،‬‬ ‫کاک بەختی���ار هه‌موو ش���تێکی دەرەوەی‬ ‫قسە س���ادەکانی خۆی لەسەر "فاشیزم"‌و‬ ‫"خۆرهه‌اڵت" به‌ "دانانی دوکانی سیاسی"‌و‬ ‫"حەماسەتس���ازی"و "خ���ۆ به‌شەمش���ون‬ ‫زانین"ێکی نمایش���کەرانە دادەنێت‪ ،‬یاخود‬ ‫به‌"ئینش���انوس"یی‌و "عاتیفەفرۆش"یەکی‬ ‫س���اختە‌و بێقواڵی���ی کە ھی���چ پەیوەندی‬ ‫بەک���ردەی "تیوریزەک���ردن"ەوە نیی���ە‪.‬‬ ‫کاری تیوری تەنها ئەوەیە به‌"فاش���یەت"‬ ‫دەس���تپێبکەیت‌و بەن���او "خۆره���ه‌اڵت"دا‬ ‫تێبپەڕی���ت‌و به‌"فاش���یەت"یش کۆتای���ی‬

‫بھێنیت‪.‬‬ ‫بەکورت���ی بەش���ێکی گرنگ���ی ناونانی‬ ‫سیس���تمەکە به‌"فاش���ی" لەالی���ەن کاک‬ ‫بەختیارەوە بۆ ئەوە نییە مەترس���ییەکانی‬ ‫سیس���تمەکە نیشانبدات‪ ،‬بەڵکو بۆ ئەوەیە‬ ‫ھێرش���بکاتە س���ەر هه‌موو ئەوانەی هه‌ڵە‬ ‫فیکریی‌و تیورییەکانی ئەو دووبارەناکانەوە‪.‬‬ ‫لەپشتی ئەم تێزەی فاشیزمەوە ئەوەندەی‬ ‫س���ایکۆلۆژیایەکی توڕە‌و بریندار‌و غەمبار‬ ‫ئامادەیە کە دەیەوێت هه‌موو دەوربەرەکەی‬ ‫بریندار بکات‪ ،‬س���ەد یەکی ئەوە ڕۆحێکی‬ ‫زانستی ھێمن‌و لەس���ەرخۆ ئامادەنییە کە‬ ‫خوازیاری ئەوەبێت له‌دونیا تێبگات‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەم ئاستەدا مایەی سەرنجدانە دروستبوونی‬ ‫قاموسێکی تەواو تازەی تۆمەتبەخشینەوە‌و‬ ‫بریندارکردن���ە الی کاک بەختی���ار له‌دوو‬ ‫س���اڵی ڕابردوودا‪ .‬قاموسێک له‌دەوری ئەم‬ ‫تێزی فاشیزمە دروستیکردوە‌و سڵ لەوەش‬ ‫ناکات���ەوە هه‌موو ش���تێکی دەرەوەی ئەو‬ ‫تێزەی���ە‪ ،‬به‌کار‌و کردەوە‌و ھیمەت‌و چاالکی‬ ‫ه���ه‌زاران چاالکەوان���ی سیاس���ی‌و دەیان‬ ‫گروپی کۆمەاڵیەتی‌و نووس���ینی چەندەها‬ ‫نووس���ەرەوە‪ ،‬بێنرخ بکات‌و ‌وەک بەشێک‬ ‫لەو فاشیزمە پێانس بکات‪.‬‬ ‫دوای ناونان چی‌ بکەین؟‬ ‫کاک بەختیار ش���تگەلێکی زۆر‌و دووبارە‬ ‫لەس���ەر مەس���ەلەی ناونانی سیستمەکە‬ ‫به‌فاش���یزم دەڵێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم پێمانناڵێت‬ ‫ئ���ەی باش���ە دوای ناونانی سیس���تمەکە‬ ‫به‌فاش���ی چی بکەی���ن؟ س���تراتیژەکانی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی ئەم فاشیزمە کامانەن؟‬ ‫کامان���ەن ئەو ھێزانەی دەکرێت بەرەنگاری‬ ‫ئەم فاشیزمە ببنەوە؟ ئایا ھێزگەلێک هه‌یە‬ ‫ئەمەی بۆ بۆکرێت‪ ،‬ی���ان هه‌موو ھێزەکان‬ ‫تا بینەقاقایان لەناو فاش���یزمدا نووقمن؟‬ ‫ئەگەر ھێزی دژە فاشیس���تی هه‌ن ئایا ئەو‬ ‫ھێزانە ھێزی ناوەکین له‌کوردستان خۆیدا‪،‬‬ ‫یاخود ھێزی ناوچەی���ی‌و گلۆباڵیین؟ ئەی‬ ‫هه‌ڵقە س���ەرەکی‌و بکەرە ستراتیژییەکانی‬ ‫ئەم فاشیزمە کێن؟ ئەگەر گەنجە توڕەکانی‬ ‫کەالر‌و ھێزە دەمامکدار‌و تێاڵبەدەس���تەکان‬ ‫بەش���ێکبن لەم فاش���یزمە‪ ،‬ئەگ���ەر ئەو‬ ‫ڕۆشنبیرانەش کە بەدەستەواژەی فاشیزم‬ ‫باس له‌سیستمە سیاسییەکەی کوردستان‬ ‫ناکەن بەشێکبن لەم فاشیزمە‪ ،‬چۆن‌و بەچ‬ ‫شێوەیەک بتوانین بکەری فاشی له‌بکەری‬ ‫نافاش���ی‌و بک���ەری نافاش���یش له‌بکەری‬ ‫دژەفاشی جیابکەینەوە؟‬ ‫کاک بەختی���ار ن���ەک‌وەاڵم���ی بۆ ھیچ‬ ‫یەکێک لەو پرسیارانە نییە‪ ،‬بەڵکو هه‌موو‬ ‫س���تراتیژیەتیەتی بەرەنگاربوونەوەی ئەو‬ ‫فاش���یزمەی لەچەند ڕستەیەکی ئینشایی‌و‬ ‫ش���یعریی گش���تیدا کورتکردۆت���ەوە‪ ،‬کە‬ ‫زۆربەیان ه���ه‌زاران هه‌زار ج���ار لەبۆنەی‬ ‫جی���اوازدا ک���راون‌و دووبارەبوونەت���ەوە‪.‬‬ ‫لەوانەش‪ ،‬هه‌ر بۆنموونە‪ ،‬ڕستەی گشتی‌و‬ ‫س���ادەی لەبابەتی‪" :‬ش���ێوازی تێڕوانین‌و‬ ‫بیرکردنەوە‌و کارکردنی ئێستامان بگۆڕین"‪،‬‬ ‫هه‌وڵبدەین بۆ "گۆڕینی ئاڕاستەی ڕوانین‌و‬ ‫ئاسۆکانی بینینمان دەرهەق بەو جیهانەی‬ ‫تێی���دا دەژین"‪ ,‬ی���ان " گۆڕینی پارادایم‬ ‫له‌خوێندن���ەوەی سیس���تمی سیاس���ی‬ ‫له‌کوردس���تان‌و خۆرهەاڵت���دا"‪ ،‬یاخ���ود‬ ‫قسەیەکی گشتیی‌وەک ئەمە‪ ":‬گێڕانەوەی‬ ‫نرخ بۆ تیورە"‪ ،‬بێگومان تەنها بۆ تیورەیەک‬ ‫کە ب���اس لەفاش���یزم ب���کات‪ .‬لەمانەش‬ ‫بترازێ���ت کاک بەختی���ار ب���اس له‌گەڕان‬ ‫بەدوای هه‌ندێک "ئەفسانە"‌و "یۆتۆپیا"شدا‬ ‫دەکات‪‌ ،‬وەک چەکێک���ی کاریگەری تر بۆ‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی ئەو فاش���یزمە کوردی‌و‬ ‫خۆرهه‌اڵتیی���ەی ئامادەیە‪ .‬ل���ەم ڕووەوە‬ ‫به‌زمانێکی شیعریی‌و گشتگیر‌و ناکۆنکریت‬ ‫دەنووس���ێت‪ :‬بۆ بەرەگاربوون���ەوەی ئەم‬ ‫فاش���یزمە "شەڕی سیاس���ی" بەس نییە‪،‬‬ ‫بەڵک���و پێویس���تمان بە"دەس���تبردن بۆ‬ ‫ئەوهەرێمانە" هه‌یە کە "وادەزانین مەحاڵ‌و‬ ‫ئەفس���انە‌و یۆتۆپی���ان"‪ ،‬یاخ���ود "هەر‬ ‫ش���تێک سیس���تم‌وەک مەحاڵ‌و دەرەبیر‌و‬ ‫ناماقوڵ‌و ترس���ناک سەیری بکات‪ ،‬دەبێت‬ ‫الی ئێمە ‌وەک کەرەس���تەی شۆڕشگێڕانە‬ ‫سەیربکرێن"‪ .‬یان ڕستەیەکی شیعریی تری‬ ‫لەم بابەتە‪" :‬جورئەت���ی بیرکردنەوە"مان‬ ‫"له‌نامومکین" هه‌بێت‌و هێنانەدی "مەحاڵ‌و‬ ‫خەون" بھێنینە ناو "چاالکی سیاس���ی"‬ ‫یان "هه‌ڵوەش���اندنەوە"ی سەرجەمی ئەو‬ ‫هاوکێش���انەی کە "س���نوری "ئەگەر" له‌‬ ‫«نائەگ���ەر" "مومکین" ل���ه‌ "نامومکین"‬ ‫"ئاسایی" له‌« نائاسایی"جیادەکەنەوە‪.‬‬ ‫خوێنەر دوای تەواوبوون له‌خوێندنەوەی‬ ‫ئەم ڕس���تانە سەری س���وڕدەمێنێت‪ ،‬ئایا‬ ‫ئ���ەوەی دەیخوێنێت���ەوە تیوریزەکردن���ی‬ ‫ش���یعرە له‌دیدگایەکی س���وریالییەوە یان‬ ‫ستراتیژیەتی بەرەنگاربوونەوەی فاشیزمە‬ ‫لەکردیەک���ی کۆمەاڵیەت���ی‌و سیاس���ییدا؟‬ ‫ئەمە ش���یکاری سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتیی‬

‫س���تراتیژیەتەکانی بەرەنگاربوون���ەوەی‬ ‫فاش���یزمە‪ ،‬یان ئینش���ایەکی شیعرییە کە‬ ‫ھی���چ ش���تێک نایباتەوە ناو ھی���چ کردە‌و‬ ‫ستراتیژێکی بەرگریکردنی کۆنکرێت‪ .‬ئایا‬ ‫بەڕاست قسەی گشتی له‌بابەتی "گۆڕینی‬ ‫ئاراس���تەی ڕوانین‌و ئاسۆکانی بینینمان"‪،‬‬ ‫یان "دەس���تبردن" بۆ "هه‌رێمی مەحاڵ"‌و‬ ‫بیرکردن���ەوە له‌"نامومکی���ن"‌و ھێنانەدی‬ ‫"خەون"‌و جیاکردنەوەی "س���نوری ئەگەر"‬ ‫له‌"نائەگ���ەر" ئ���ەو‌وەاڵمەیە ک���ە دەبێت‬ ‫ب���ەو فاش���یزمە خۆرهه‌اڵتیی���ە بدرێتەوە‬ ‫ک���ە کاک بەختی���ار مێژووک���ەی بۆ زیاد‬ ‫له‌س���ەد س���اڵ لەمەوپێ���ش دەبات���ەوە؟‬ ‫ئایا ئەمەیە "ش���یکردنەوەی فەلس���ەفی"‌و‬ ‫بینین���ی "بونیادی قووڵ"ی کێش���ەکان‌و‬ ‫نوقمنەب���وون "له‌س���ەتحیەت"دا‪ .‬ئەم���ە‬ ‫س���تراتیژیەتی بەگژاچوونەوەی فاشیزمە‬ ‫یاخود کۆمەڵێک قسەی گشتی بێناوەڕۆکە‬ ‫ئەوەندە دووبارەبۆتەوە هه‌موو خوێنەرێکی‬ ‫بێخەیاڵیش دەتوانێت بەدواییەکدا ڕیزیان‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫کێش���ەکە تەنها ل���ەم ئینش���اگەریی‌و‬ ‫ئینشانووسی‌و ش���یعرییەتە بێناوەڕۆکەدا‬ ‫نیی���ە‪ ،‬کاک بەختیار ئ���ازادە‌و دەتوانێت‬ ‫هه‌م���وو ئ���ەم ش���تانە‌وەک لێکدانەوەی‬ ‫فەلس���ەفی ببینێت‌و بەئامرازی س���ەرەکی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی فاشیزمیشیان بزانێت‪،‬‬ ‫کێشەکە لەوەدایە کاک بەختیار لەدەرەوەی‬ ‫ئ���ەم ئینشانووس���ییە س���ادەیەدا هه‌موو‬ ‫کردەیەکی کردەگیی‪ ،‬هه‌موو پرۆتێستێکی‬ ‫کۆنکریت‪ ،‬هه‌موو بەشدارییەکی ڕاستەوخۆو‬ ‫ناڕاس���تەوخۆی گروپەکان���ی کۆمەڵ���گای‬ ‫مەدەنی‌و ڕۆش���نبیران‌و ڕۆژنامەنووس���ان‌و‬ ‫ئەوانیت���ر‪ ،‬لەئیدانەکردن‌و دروس���تکردنی‬ ‫فشاری سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی ‌واقیعیدا بۆ‬ ‫سەر دەس���ەاڵتداران‪ ،‬به‌کاری"کۆمبارس"‌و‬ ‫"ش���یوەنی درۆزنانە"‌و کردنەوەی "دوکانی‬ ‫سیاس���ی"‌و "عاتفیەفۆرش���ی" ناودەبات‪.‬‬ ‫الی کاک بەختیار تاقە کاری ڕاستەقینە‌و‬ ‫مانادار دژ بەو فاشیزمەی باسیدەکات ئەو‬ ‫نووس���ینانەیە کە ئەو دەیاننووسێت‪ ،‬ئەو‬ ‫ڕستە شیعری‌و ئەبس���تراکت‌و دووبارانەیە‬ ‫کە نووس���ینەکانی ئەو بەڕووی فاشیزمدا‬ ‫بەرزیدەکن���ەوە‪ .‬هه‌م���وو ئەوان���ەش کە‬ ‫دەچنە س���ەرجادە‌و ناڕەزایی دەردەبڕن‪،‬‬ ‫هه‌موو ئەوان���ەی له‌بەردەم ماڵەکەی کاوە‬ ‫گەرمیانیدا کۆدەبنەوە‌و پرۆتێست دەکەن‪،‬‬ ‫هه‌موو ئەوانەی دەچنە س���ەر گۆڕەکەی‌و‬ ‫ماتەمین���ی خۆیان نیش���اندەدەن‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئەوانەی له‌میدیاکاندا به‌شێوە‌و کەرەستەی‬ ‫جی���اواز بەگژ ئ���ەم دەس���ەاڵتدارێتییەدا‬ ‫دەچن���ەوە‪ ،‬هه‌م���وو ئەوان���ەی چەن���دان‬ ‫گردبوون���ەوەی جیاواز له‌زۆربەی ش���ار‌و‬ ‫شارۆچکەکانی کوردس���تاندا ڕێکدەخەن‌و‬ ‫درێ���ژە بەو دۆخی بەرگریکردنە ئەدەن کە‬ ‫له‌ئارادایە‪ ،‬هه‌موو ئەمانە الی کاک بەختیار‬ ‫کۆمبارسن‌و "ش���یوەنی درۆزنانە" دەکەن‌و‬ ‫"عاتیفەفرۆشن"‌و س���ەرقاڵی ئەوەن ڕووی‬ ‫ڕاس���تەقینەی "سیس���تم"ە کە بشارنەوە‪.‬‬ ‫تاکە کەس���ێک ئەم کارە ناکات‌و بەڕاستی‬ ‫بەگژ فاش���یزمدا دەچێتەوە کاک بەختیار‬ ‫خۆیەتی‪ ،‬کە‌وەک دواهه‌مین بکەری تاقانە‬ ‫ئەم ئەرکە مەحاڵەی گرتۆتە ئەستۆ‌و‌وەک‬ ‫‌وزەیەکی دژە فاشس���تی له‌س���توونەکانی‬ ‫ڕۆژنامەی باس���ەوە بەناو مێژووی ئێمەدا‬ ‫تێدەپەڕێت‪ .‬کاتێک له‌کردەی بەرگرییەکەی‬ ‫کاک بەختیاری���ش‌ورددەبیت���ەوە‪ ،‬هه‌موو‬ ‫کارەکەی لەو ش���یعرییەت‌و ئینشاگەرییە‬ ‫دووبارەی���ە تێناپەڕێ���ت کە له‌س���ەرەوە‬ ‫باسمکرد‪.‬‬ ‫له‌بکەرێکی فاشییەوە بۆ شۆڕشگێڕێکی‬ ‫دەرەسیستم‬ ‫ئەوەی بەوردی‌وتارەکەی کاک بەختیار‬ ‫لەس���ەر "تاوان���ی سیاس���ی‌و بکەرەکانی"‬ ‫بخوێنێتەوە س���ەری س���وڕدەمێنێت لەو‬ ‫بۆچوونە سادە‌و ترسناکانەی لەو وتارەدا‬ ‫بەناوی فیکر‌و فەلسەفە‌و تیوریزەکردنەوە‬ ‫ڕیزکراون‪ .‬لەو نووس���نیەدا کاک بەختیار‬ ‫باس ل���ه‌‪ ٤‬بکەر ئ���ەکات ک���ە هه‌موویان‬ ‫بەش���ێکن له‌سیس���تمەکە‪ ،‬بەش���ێکن لەو‬ ‫فاش���یزمەی له‌کوردس���تان‌و خۆرهه‌اڵتدا‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬تەنها خۆی‌و ئەو کەسانە نەبێت‬ ‫کە به‌ "دەرەسیس���تم" ناویان دەبات‌وەک‬ ‫بەشێک له‌سیستمەکە نابینێت‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫"دەرەسیس���تم"انەی کاک بەختیار باسیان‬ ‫دەکات کەس���انی زیندوو نین‪ ،‬بەڵکو ئەو‬ ‫کەس���انەن ک���ە ک���وژراون‪ .‬کاک بەختیار‬ ‫سەردەشت عوسمان‌و سۆرانی مامە حەمە‌و‬ ‫کاوە گەرمیانی‌وەک کەسانی "دەرەسیستم"‬ ‫دەبینێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‌وەک خوێنەر زوو بۆی‬ ‫ئاش���کرا دەبێت ئەم "دەرەسیستم"بوونە‬ ‫لەب���ەر ئەوکاران���ە نییە کە ئەو کەس���انە‬ ‫ئەنجامیانداوە‪ .‬ئێمە دەزانین ئەم گەنجانە‬ ‫هه‌موو ئەو ش���تانەیان کردوە‌و ئەنجامداوە‬ ‫کە کاک بەختیار‌وەک بەشێک له‌سیستمە‬ ‫فاشیس���تییەکە دەیبینێت‪ .‬ئەمانیش‌وەک‬ ‫"کۆمبارس"ەکان به‌قسە بەگژ سیستمەکەدا‬ ‫چوونەوە‪‌،‬وەک کۆمبارس���ەکان بۆ مەرگی‬ ‫یەکتری گریاون‪ ،‬بۆ پرۆتێستکردن چونەتە‬

‫س���ەرجادە‌و بێدەنگ نەبوون‪ ،‬نووس���ینی‬ ‫سیاس���یان نووس���یوە‌و لەس���ەرالپەڕەی‬ ‫فەیسبوکەکانیان توڕەیی‌و خەمباری خۆیان‬ ‫نیش���انداوە‪ ،‬بۆ ڕادیۆکان‌و تەلەفیزۆنەکان‬ ‫دوواون‪‌.‬وات���ە "دەرەسیس���تم"بوونی ئەم‬ ‫گەنجانە لەبەر کردە سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ڕۆشنبیرییەکانیان نییە‪ ،‬کە کاک بەختیار‬ ‫‌وەک کردەیەکی کۆمبارس���ی دەیانبینێت‪،‬‬ ‫بەڵکو لەب���ەر ئەوەیە کە "سیس���تم"ەکە‬ ‫کوش���تونی‪ .‬بەمانایەک���ی ت���ر الی کاک‬ ‫بەختیار هه‌م���وو ئەم گەنج���ە کوژراوانە‬ ‫بەش���ێکبوون لەو فاشیزمەی لەئارادایە تا‬ ‫ئەو کاتەی سیستمەکە دەیانکوژێت‪ ،‬کەی‬ ‫سیس���تمەکە کوش���تنی‪ ،‬ئەوکات لەدیدی‬ ‫کاک بەختی���اردا دەب���ن به‌بوون���ەوەری‬ ‫"دەرەسیس���تم"‪‌.‬واتە تەنها دوای کوشتن‬ ‫کاک بەختی���ار تۆمەت���ی فاش���یبوونیان‬ ‫لەس���ەر الدەب���ات‌و دەیانکات بەبەش���ێک‬ ‫له‌هه‌وڵ���ی بەگژاچوون���ەوەی فاش���یزم‪.‬‬ ‫هه‌موو هه‌وڵدانێکیش ب���ۆ زیندووڕاگرتنی‬ ‫یاد‌و بۆچوون‌و ش���ێوازی خەبات‌و کردەی‬ ‫بەرگری���ی ئەم مرۆڤانە‪ ،‬الی کاک بەختیار‬ ‫"ش���یوەنی درۆزنانە"‌و "باوەشکردنە بەم‬ ‫مردووانەدا" بۆ ئ���ەوەی "بیانھێنینەوە بۆ‬ ‫" ناو "سیس���تمەکە"‪ .‬بەکورتی بکەرە دژە‬ ‫فاشییەکان له‌کوردس���تاندا جگە له‌کەسە‬ ‫ک���وژراوەکان‌و جگ���ە ل���ەکاک بەختی���ار‬ ‫خ���ۆی کەس���یتر نی���ن‪ ،‬کوژراوەکانی���ش‬ ‫تەنه���ا لەو کات���ەدا دەبن به‌بک���ەری دژە‬ ‫فاش���ی کە دەکوژرێن‪ ،‬دەنا ئەوانیش بەر‬ ‫له‌کوش���تنەکەیان له‌کۆمبارس���ێک زیات���ر‬ ‫نەبوون‪ ،‬چونک���ە ئەوانیش ک���ە لەژیاندا‬ ‫بوون هه‌م���ان ئەو ش���تانەیان کردوە کە‬ ‫کاک بەختی���ار رەخن���ەی دەکات‌و ‌وەک‬ ‫هه‌وڵی ش���اردنەوەی ڕووی ڕاس���تەقینەی‬ ‫سیس���تمەکە دەیناسێنێت‪ .‬ڕه‌هه‌ندە هه‌رە‬ ‫ناماقوڵ‌و هه‌رە ناشیرینەکانی ئەم ڕوانین‌و‬ ‫داوەرییە سەرس���وڕھێنەرەی کاک بەختیار‬ ‫کاتێک ئاشکراتردەبێت کە ‌وردتر لەدۆخی‬ ‫قسەکردنی کاک بەختیار لەسەر کاک کاوە‬ ‫گەرمیان���ی دەڕوانین‪ .‬خوێن���ەران دەزانن‬ ‫دەنگۆی ئ���ەوە هه‌یە کاک کاوە گەرمیانی‬ ‫یەکێ���ک بووبێت ل���ەو گەنج���ە توڕانەی‬ ‫کەالر کە‌وەک ک���ردەی ناڕەزایی دەربڕین‬ ‫هه‌ندێ���ک لەکتێبەکان���ی کاک بەختیاریان‬ ‫فێڕێدایە ناو ڕووباری ئەڵوەنەوە‪ ،‬ئەودەم‬ ‫کاک بەختیار کاوە گەرمیانی‌و هاوڕێکانی‬ ‫‌وەک بەش���ێک له‌ڕۆحی ش���ەڕانگێزی ناو‬ ‫کۆمەڵگای ک���وردی‌و ‌وەک بەش���ێک لەو‬ ‫فاشیزمەی باسیدەکات‪ ،‬له‌قەڵەمدا‪ .‬بەاڵم‬ ‫چەند مانگێک دواتر کە "سیستم"ەکە کاک‬ ‫کاوە دەکوژێت‪ ،‬ئیت���ر داوەرییەکەی کاک‬ ‫بەختیار بەشێوەیەکی ئۆتۆماتیکی‌و بەبێ‬ ‫موحاس���ەبەکردنێکی فیکریی‌و ئەخالقیی‬ ‫سەد‌و هه‌ش���تا پله‌ دەگۆڕێت‪ .‬لێرەدا کاک‬ ‫کاوە گەرمیانی له‌بکەرێکی فاشس���تییەوە‬ ‫دەگۆڕێت بۆ بکەرێکی "دەرەسیستم" بەبێ‬ ‫ئ���ەوەی بزانین بۆ‌و چ���ۆن؟ من لەبەردەم‬ ‫ئ���ەم لێکدانەوە ترس���ناکە "ق���ووڵ! "‌و‬ ‫"فەلسەفیی! "ە بێوێنەیەی کاک بەختیاردا‬ ‫بۆ فاش���یزم‌و بکەرەکان���ی‌و لەبەردەم ئەم‬ ‫جۆرە ئەنجامگیرییە کارەس���اتاوییەدا ھیچ‬ ‫ناڵێم‪ ،‬با خوێنەر خۆی سەرپش���ک بێت‌و‬ ‫خۆی داوەریی‌ بکات‪ .‬ئایا بەڕاس���ت ئەمە‬ ‫لێکدانەوە‌و ش���یکردنەوەی فەلس���ەفیی‌و‬ ‫زانس���تیی "بونیادی قووڵی" کۆمەڵگایە‪،‬‬ ‫ی���ان داوەریکردن���ی س���ایکۆلۆژیایەکی‬ ‫توڕە‌و بریندارە ک���ە ئامادەنییە النیکەمی‬ ‫دەرەنجامی قسە‌و داوەرییە ترسناکەکانی‬ ‫خۆی ببینێت؟‬ ‫ھێ���زی نووس���ینی کاک بەختی���ار‬ ‫له‌زانس���تیبوون‌و قواڵیی���ە تیورییەکانیدا‬ ‫نییە‪ ،‬لەوێوە نەهاتوە ش���ارەزای‌ تەواوی‬ ‫ئ���ەو بوارانەیە کە قس���ەیان تی���ادەکات‪،‬‬ ‫پەیوەندی به‌پەیڕەویکردنی النی هه‌ره‌کەمی‬ ‫بیرکردنەوەیەکی میتۆدییەوە نییە‪ ،‬ھێزی‬ ‫نووسینی ئەم نووس���ەرە له‌زمانەکەیدایە‪.‬‬ ‫کاک بەختیارخاوەن���ی قەڵەمێک���ی تیژ‌و‬ ‫زمانێکی ھێجگار جوان‌و قەشەنگە‪ .‬جوانی‬ ‫ئەم زمان���ە بەڕادەیەک���ە زۆرجارناھێڵێت‬ ‫ناوەرۆکی ڕاستەقینەی قسەکانی ببینین‌و‬ ‫هه‌موو خوێنەرە س���ادەکانیش س���یحری‬ ‫زمانەکە دەیانبات بۆ ئەو شوێنەی ئەو زمانە‬ ‫دەیەوێت بیانبات‪ .‬بۆی���ە هه‌ر خوێنەرێک‬ ‫لەوەدا س���ەربکەوێت خ���ۆی له‌کاریگەریی‬ ‫زمانە شیعرییەکەی ڕزگاربکات‪ ،‬سەری لەو‬ ‫ڕا‌و بۆچوون‌و لێکدانەوانە س���وڕدەمێنێت‬ ‫ک���ە کاک بەختیار بۆ دیاردە سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و فەرهه‌نگییەکان���ی دەکات‪.‬‬ ‫هه‌روەه���ا س���ەری لەوهه‌م���وو ھێ���رش‌و‬ ‫توندوتیژییە رەمزییانەش س���وڕدەمێنێت‬ ‫کە گرامەری ناوەکی ئەم زمانە شیعرییە‌و‬ ‫ئەو‌وزە‌و مەیلی‌وردوخشاکردنەیە کە ئەم‬ ‫زمانە بۆ هه‌موو ش���تێکی دەرەوەی خۆی‬ ‫هه‌ڵیگرتوە‪.‬‬ ‫فاشیزم‌و پەرلەمانتاریزم‬ ‫بەختی���ار‬ ‫کاک‬ ‫تێزەک���ەی‬ ‫دەرب���ارەی "فاش���یزمی خۆرهه‌اڵت���ی!"‬ ‫دووبارەکردنەوەیەک���ی ھێجگار س���ادەی‬

‫ئەو تێزە مارکس���ییەیە ک���ە توندوتیژیی‬ ‫ڕژێمەکانی ئ���ەم ناوچەیە به‌کاپیتالیزمەوە‬ ‫گرێئەدات‌و بۆ دەرچوونیش لەو توندوتیژییە‬ ‫باس له‌پێداویس���تی گۆڕینی تەواوی ئەم‬ ‫"سیس���تم"ە کاپیتالیس���تییە دەکات‪ .‬ئەم‬ ‫مارکسیزمە س���ادەیە نزیکەی سەدەیەکە‬ ‫ل���ەو ناوچەیەی ئێم���ەدا ئامادەیە‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئەو قس���انەی کاک بەختی���ار دەیانکات‪،‬‬ ‫سەدان‌و هه‌زارانجار به‌شێوازی تر‌و به‌زمانی‬ ‫تر لەالیەن نەوە یەک ل���ەدوای یەکەکانی‬ ‫مارکس���یزمی دۆگمایی ناوچەکەوە کراون‪.‬‬ ‫تەنان���ەت ئەدەبیات���ی ھێزێک���ی ‌وەک‬ ‫یەکێتی نش���تیمانی کوردس���تان‌و پارتی‬ ‫کۆمۆنیستی عێراقی س���ااڵنی هه‌فتا پڕن‬ ‫له‌موناقەشەکردنی تێزەی فاشیستبوون یان‬ ‫نەبوونی سیس���تمەکانی ناوچەکە‪ .‬ئەوەی‬ ‫الی کاک بەختی���ار تازەیە داڕش���تنەوەی‬ ‫ڕوانین���ە مارکس���ییە تەقلیدییەکەی���ە‬ ‫به‌زمانێک���ی "ژیژێ���ک"ی "الکان"ی‪ ،‬ک���ە‬ ‫لەھیچ ئاس���تێکدا ھیچی نوێ ناخاتە سەر‬ ‫تێگەیشتنە مارکسییە تەقلیدییەکە‪ .‬هه‌موو‬ ‫تێزەک���ەش ل���ەوە تێپەڕن���اکات کە بڵێت‬ ‫توندوتیژیی بەشێکی جەوهه‌ری سیستمی‬ ‫کاپیتالیزمە‪ ،‬بۆ ڕزگاربوون له‌توندوتیژیی‌و‬ ‫له‌نەخۆش���ەییەکانی ئ���ەم "سیس���تم"ە‬

‫بەبۆچوونی من‬ ‫نە سیستمەکانی ئەم‬ ‫ناوچەیە سیستمی‬ ‫فاشیستین‪،‬‬ ‫نە شتێکیش هه‌یە‬ ‫ناوی "فاشیزمی‬ ‫خۆرهه‌اڵتی" بێت‬ ‫نە مۆدێرنە ئەو‬ ‫مێژووە سادەیەی‬ ‫هه‌یە کە کاک‬ ‫بەختیار لەهه‌ندێک‬ ‫له‌ستوونەکانی‬ ‫ڕۆژنامەی باس دا‬ ‫باسیدەکات‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەش له‌سیستمە‬ ‫سیاسییەکانی ئەم‬ ‫ناوچەیە تێبگەین‬ ‫خوێندنەوەی‬ ‫ژیژێک‌و بادیۆ‌و الکان‬ ‫ناتوانن هاریکارێکی‬ ‫ڕاستەقینەبن‬ ‫دەبێ���ت بچین���ە دەرەوەی "سیس���تم" ی‬ ‫"کاپیتالیزم"‌و ئەلتەرناتیڤێک بۆ کاپیتالیزم‬ ‫بدۆزینەوە‪ .‬بۆ گەیش���تن بەم مەبەستەش‬ ‫خەباتی پەرلەمانی‌و ڕیفۆرمکردن‌و گۆڕانی‬ ‫لەسەرخۆ کارێکی بێنرخ‌و بێمانان‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەمانە نامانبەنە دەرەوەی "سیستم"ەکە‌و‬ ‫لەناو خەیاڵ‌و عەقاڵنیەتی "سیس���تم"کەدا‬ ‫دەمانچەقێنن‪.‬‬ ‫ئەگەر شتێک هه‌بێت منی توشی شۆک‬ ‫کردبێت ئ���ەم قس���انەی کاک بەختیارە‪.‬‬ ‫ب���ەر لەهه‌مووش���تێک ئەم قس���انە‪‌،‬وەک‬ ‫وتم ن���ەک داھێنان���ی نوێ نی���ن‌و بەھیچ‬ ‫مانای���ەک تازەنین‪ ،‬بەڵکو نزیکەی س���ەد‬ ‫س���اڵە لەو ناوچەیەی ئێمەدا‌و لەبەشێکی‬ ‫گ���ەورەی دونیادا دەکرێ���ن‌و دەکرێنەوە‪.‬‬ ‫هه‌موو خوێندەوارێکی س���ادەش دەزانێت‬ ‫ئەم قس���انە قس���ەی بێالی���ەن‌و بێگوناھ‬ ‫نی���ن‪ ،‬بەڵکو هه‌ر یەکێکی���ان مێژوویەکی‬ ‫تایب���ەت‌و خوێن���اوی ترس���ناکیان هه‌یە‪.‬‬ ‫دووبارەکردنەوەی���ان بەو س���ادەییە الی‬ ‫کاک بەختیار ه���ه‌م چاونووقانێکی تەواوە‬ ‫له‌مێژووی ئەم قس���انە‌و ه���ه‌م خۆ الدانە‬ ‫له‌دەرئەنجام���ە ترس���ناکەکانیان‪ .‬ب���ڕی‬ ‫ه���ه‌رە زۆری پارتە کۆمۆنیس���ت‌و گروپە‬ ‫مارکس���ییەکانی س���ەردەمی فاش���یزمی‬

‫‪13‬‬

‫رێگرتن له‌تۆتالیتاریزم‬

‫ئەوروپ���ا ئ���ەم ج���ۆرە قس���انەی کاک‬ ‫بەختیاری���ان دەک���رد‪ ،‬ڕوانینێکی���ان بۆ‬ ‫رێبین هەردی‬ ‫کاپیتالی���زم‌و بەرەنگاربوون���ەوەی هه‌بوو‬ ‫س���ادە‌و گش���تگیر‌وەک ڕوانینەکانی کاک‬ ‫بەختی���ار‪ .‬الی ئەوانی���ش جیاوازیی���ەک‬ ‫هانا ئارێنت کتێبی تۆتالیتاریزم به‌گرنگترین‬ ‫نەبوو لەنێوان کاپیتالیزمێک کە سیستمە خەس����ڵەتی بزوتنەوە تۆتالیتاریس����تەکان‬ ‫سیاسییەکەی پەرلەمانی دیموکراسی بێت‪ ،‬دەستپێئەکات کە به‌بڕوای ئەو بریتیە لەوەی‬ ‫لەگەڵ کاپیتالیزمێک کە دیکتاتۆریەتییەکی کە ئەمج����ۆرە "بزوتنەوان����ە زۆر به‌خێرایی‬ ‫سەربازیی‪ ،‬یان فاش���یزم بەڕێوەی ببات‪ .‬بیرئەچنەوەو به‌ئاس����انی ئەکرێت ش����تێکی‬ ‫لەهه‌ردوو دۆخەکدا "جەوهه‌ر"ی سیستمەکە دی لەبریان دروس����ت بکرێت"‪ .‬بەراستیش‬ ‫کاپیتالیستیی بوو‪" ،‬بونیادە قووڵ"ەکەیان بزوتن����ەوە تۆتالیت����ارەکان ئەگەرچی زۆر‬ ‫ی���ەک بونیادبوو! بۆیە ئەوەی پێویس���ت ئەمێننەوە‪ ،‬زۆر سەختگیرو له‌شکان نەهاتو‬ ‫بوو گەڕان���ەوەی ژیانی دیموکراس���ییانە‌و دەرئەکەون‪ ،‬ئەگەرچی لەسەر شانۆکە‌وەک‬ ‫پەرلەمانتاری���زم نەبوو‪ ،‬بەڵکو گۆڕانی ئەو بزوتنەوەیەکی جەماوەریی زۆر بەهێز خۆیان‬ ‫"جەوهه‌ر"ە گریمانکراوەی کاپیتالیزم بوو‪ .‬نمای����ش ئەکەن کە س����ەرلەبەری کۆمەڵگا‬ ‫نەک هه‌ر ئەمە‪ ،‬چەپ‌و کۆمۆنیس���تەکانی پش����تگیری‌و الیەنگرییان ئەکات‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫ئەو ڕۆژگارە پێیانوابوو باشترە کاپیتالیزم ک����ە کەوت����ن زۆر بەخێ����رای بیرئەچنەوە‌و‬ ‫لەڕێگای فاشیزمەوە ڕووە ڕاستەقینەکەی له‌دوای خۆشیان هیچ مێژویەکی پرشنگدار‬ ‫خ���ۆی نیش���انبدات‪ ،‬ت���ا ئ���ەوەی ئ���ەو بەجێناهێڵن ک����ە کەس بیەوێت ش����انازی‬ ‫ڕووە ڕاس���تەقینەیە لەڕێ���گای خەبات���ی پێوە بکات‪ .‬بگرە مێ����ژوی دوای بزوتنەوە‬ ‫درۆزنانەی پەرلەمانتاریزمەوە بشارێتەوە‪ .‬تۆتالیتارەکان بەردەوام مێژوی ئەستۆپاکیە‬ ‫باش���ترە کاپیتالیزم لەڕێگای فاشیزمەوە له‌بزوتنەوەک����ە‌و س����ەران‌و رەمزەکانی‪ .‬ئەو‬ ‫"جەوه���ه‌رە ڕاس���تەقینەکە"ی خ���ۆی س����ەرکردە ترس����ناکانەی ملیۆنەها کەس‬ ‫نیشانبدات‪ ،‬نەک لەڕێگای دیموکراسیەت‌و ‌وێنەکانیان بەرزئەکردن����ەوە‌و بۆ هەر ‌وتە‌و‬ ‫پەرلەمانتاریزمەوە ئەو ڕووە ڕاستەقینەیە لێدوانێکی����ان هەزاران ک����ەس هەلئەپەڕین‌و‬ ‫بشارێتەوە‪ .‬هه‌موومان دەزانین مرۆڤایەتی چەپڵەیان لێئەدا‪ ،‬ل����ەدوای کەوتنەوە نەک‬ ‫چ نرخێک���ی گ���ەورەی بۆ ئەم ش���ێوازە ک����ەس نادۆزیت����ەوە بەرگریی����ان لێبکات‪،‬‬ ‫س���ەقەتەی مامەڵەکردنی ئایدیۆلۆژییانەی بەڵکو هەم����وان به‌دوای ئ����ەوەدا ئەگەڕێن‬ ‫پەرلەمان‌و پەرلەمانتاریزم بەخش���ی‪ .‬ئەم ئەستۆپاکی خۆیان لەم بزوتنەوەیە پیشان‬ ‫جۆرە بیکردنەوەیە نەک ڕەخنەی ڕادیکاڵ بدەن‪ .‬له‌ناکاو ئەو ملیۆنه‌ها کەس����ە‌ونئەبن‬ ‫نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و ڕەخنەیەک���ی وێرانکەر‌و ک����ە‌وەک قەڵغان����ی تۆقێن����ەری بزوتنەوە‬ ‫ترس���ناکە‪ ،‬ئ���ەم ج���ۆرە ڕەخنەیە‌وەک تۆتالیت����ارەکان دەرئەکەوت����ن‪ .‬دیارە "هانا‬ ‫چۆن لەسەردەمی فاش���یزم‌و‬ ‫ستالینزیمدا ئارێنت" لێرەدا ئەوەی بیرناچێت ئه‌وه‌ بیری‬ ‫مرۆڤایەتی لەناو ترس���انکترین ساتەکانی‬ ‫مێژوودا نیشتەجێکرد‪ ،‬له‌ئێستاشدا له‌ھیچ هه‌موان بخاتەوە کە ئ����ەم جەماوەریبونەی‬ ‫ڕووەیەکەوە لەو چارەنووس���ە باش���تری بزوتنەوە تۆتالیتارەکان به‌درۆکردن تەفسیر‬ ‫پێنیی���ە‪ .‬مەبەس���تم ل���ەم بەرگریکردنە ناکرێت‪ .‬چونک����ە "جەماوەریبونی رابەرانی‬ ‫له‌پەرلەمانتی���زم لەبەرامب���ەر فاش���یزمدا ئ����ەم بزوتنەوانە نکوڵ����ی لێناکرێت" ئەوە‬ ‫بەرگریک���ردن نیی���ە لەکاپیتالیزم‪ ،‬بەڵکو درۆ نی����ە کە ه����ەزاران کەس له‌عەش����قی‬ ‫نیشاندانی ترسناکی ش���ێوازێکی تایبەتی راب����ەردا ئەتوێن����ەوە‌و له‌پێن����اوی ئ����ەودا‬ ‫ڕەخنەکردن���ی کاپیتالیزمە کە خۆی‌وەک ئام����ادەن دڕندانەتری����ن تاوانەکان����ی دنیا‬ ‫ڕەخنەی ڕادی���کاڵ نمایش���دەکات‪ ،‬بەاڵم به‌خوێنی س����ارد‌و به‌هەستی سەرکەوتنەوە‬ ‫بەرجەستەبوونە مێژووییەکەی ستالیزنم‌و ئەنجامبدەن‪ .‬درۆ نیە کە هەموان بەجۆرێک‬ ‫ئەفسونی رابەر‌و سەرکردەی ئەم بزوتنەوانە‬ ‫ھیتلەریزمی لێکەوتەوە‪.‬‬ ‫بون کە تەنانەت (وەک ئارێنت ئەڵێت) گەر‬ ‫خۆشیان سزا بدات‪ ،‬ئامادەن قەبوڵی بکەن‬ ‫ژیژێک‌و بادیۆ‌و الکان؟‬ ‫بەبۆچوون���ی م���ن ن���ە سیس���تمەکانی به‌مەرجێ����ک " پێگەی����ان ‌وەک ئەندامێکی‬ ‫ئ���ەم ناوچەیە سیس���تمی فاشیس���تین‪ ،‬بزوتنەوەک����ە پارێ����زراو بێت"‪ .‬ب����ەاڵم ئەم‬ ‫نە ش���تێکیش هه‌ی���ە ناوی "فاش���یزمی ‌وەفاداریە گەورەیە کە زۆر بەهێز‌و له‌شکان‬ ‫خۆرهه‌اڵت���ی" بێ���ت‪ ،‬ن���ە مۆدێرن���ە ئەو نەهاتو دێتە پێش����چاو‪ ،‬لەکاتی روخان یان‬ ‫مێژووە س���ادەیەی هه‌یە کە کاک بەختیار تەنانەت الوازبونی بزوتنەوە تۆتالیتارەکاندا‬ ‫لەهه‌ندێک له‌س���توونەکانی ڕۆژنامەی باس ‌وا بەخێرایی لەناوئەچێت‪‌،‬وەک ئەوەی هیچ‬ ‫دا باس���یدەکات‪ .‬بۆ ئەوەش له‌سیس���تمە پاشماوەیەکی له‌خۆی به‌جێنەهیشتبێت‪.‬‬ ‫بزوتنەوە تۆتالیت����ارەکان ئەمرن‌و لەگەڵ‬ ‫سیاس���ییەکانی ئەم ناوچەی���ە تێبگەین‪،‬‬ ‫خوێندنەوەی ژیژێک‌و بادیۆ‌و الکان ناتوانن خۆش����یاندا هەمو ئەو نمایش����ە جەماوەریە‬ ‫هاریکارێکی ڕاستەقینەبن‪ ،‬ئەمانە شتێکی بەرفراوانە ئەمرێت کە‌وەک قەڵغان‌و پشت‌و‬ ‫قابیلی باس���کردنیان لەسەرئەم ناوچەیەی پەنای بزوتنەوەکە دەرئەکەوتن‪ .‬بەش����ێکی‬ ‫ئێمە نییە‌و نەنووس���یوە‪ ،‬ئەمانە بیریاری گرنگی کتێب����ی تۆتالیتاریزمی هانا ئارێنت‬ ‫ئەوروپین‌و لەدیدێکی زۆر تایبەتەوە لەسەر هەوڵدانە بۆ ‌وەاڵمدان����ەوەی ئەوەی چۆن‌و‬ ‫ئەوروپا قس���ە دەکەن‪ .‬ئەمە مانای ئەوە بۆچی ئەم بزوتنەوانە بەو شێوە بەرفراوانە‬ ‫نییە لێکۆڵەرەوە ناتوانێت سود له‌بۆچوون‌و توانای راکێش����انی خەڵکیان هەیەو چۆن‌و‬ ‫تێز‌و ڕوانینی ئەم نووس���ەرانە‌وەربگرێت‪ .‬بۆچیش هێزی ئەم راکێش����انە تەنها تا ئەو‬ ‫مەسەلەکە س���ودوەرگرتن‌و سودوەنەگرتن کاتە زین����دوە کە بزوتنەوەکە لەس����ەرپێی‬ ‫نییە‪ ،‬من یەکێکم لەو نووسەرانەی تائێستا خۆی راوەستاوە‌و به‌هێزە‪.‬‬ ‫چەندانجار نووس���یومە کە فیکر‌و میتۆد‌و‬ ‫یەکێ����ک ل����ەو خاڵ����ە گرنگان����ەی هانا‬ ‫تیورە نیش���تیمانیان نییە‪ .‬بەاڵم مرۆڤ بۆ ئارێنت دەستنیش����انی ئ����ەکات ئەوەیە کە‬ ‫ئەوەی بتوانێت لەسەر سیستمەکانی ئەم ئ����ەم بزوتنەوانە پێویس����تیان به‌وەفاداری‌و‬ ‫ناوچەیە قسەبکات پێویستە ئاگای لەو کایە گوێرایەڵییەک����ی بێ چەند‌و چ����ون هەیە‪.‬‬ ‫زانستییانەبێت کە لەسەرشیکردنەوەی ئەم ئەمجۆرە له‌وەفاداریش تەنها کاتێک دروست‬ ‫بەشەی دونیا کاردەکەن‪ .‬له‌دونیای زانستە ئەکرێ����ت ک����ە‌وات له‌تاکەکان����ی کۆمەڵگا‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و ئینس���انییەکاندا ش���تێک کردبێت هەس����ت به‌تەنیایی‌و گوشەگیری‌و‬ ‫هه‌یە ن���اوی "لێکۆڵین���ەوەی خۆرهه‌اڵتی الوازییەک بکەن کە تەنها به‌بون به‌بەشێک‬ ‫ناوەڕاس���تە"‪ ،‬ناوی "ناوچە شوناس���یی"ە له‌بزوتنەوەکە لەناوئەچێت‪ .‬تاکێک کە هەست‬ ‫‪ ،Aria Studies‬ناوی"زانس���تی سیاسی بکات بێپشت‌و پەنایە‌و به‌تەنها ماوەتەوە بۆ‬ ‫بەراوردکاری���ی"و ن���اوی "سۆس���یۆلۆژیا‌و ئەوەی روبەڕوی چارەنوس����ی خۆی بێتەوە‪.‬‬ ‫ئەنترۆپۆلۆژی���ای دەرەوەی خۆرئاوا" یە‪ ،‬ئەو ش����تەی کە بزوتن����ەوە تۆتالیتارەکان‬ ‫ناوی"لێکۆڵن���ەوەی دونی���ای عەره‌ب���ی"‌و زۆر لێزانان����ە (زۆرج����ار له‌ڕێ����ی ت����رس‌و‬ ‫"لێکۆڵین���ەوەی پۆس���ت کۆلۆنیالیزم"ە‪ ،‬تۆقاندن‌و کەمجار له‌رێی قەناعەتپێکردنەوە)‬ ‫ھتد… لێرەدا س���ەدان‌و ه���ه‌زاران کتێب ئەنجامی ئەدەن دروستکردنی ئەم هەستی‬ ‫لەسەر مێژووی مۆدێرنە‌و مێژووی دەوڵەت‌و تەنیایی‌و بێکەس����ی‌و بێپاڵپش����تەیە کە ‌وا‬ ‫چییەتی سیس���تمە سیاس���ییەکانی ئەم ئەکات تاکەکان به‌ئاس����انی تەس����لیمی ئەم‬ ‫ناوچەیە‌و گەشەی کۆمەڵگاکان‌و مەسەلەی بزوتنەوانە بن‌و ببن به‌بەش����ێک لەو ماشێنە‬ ‫گ���ۆڕان‌و تازەبوون���ەوە‌و س���ەرکەوتن‌و ترس����ناکەی بزوتنەوەکە دروس����تی کردوە‪.‬‬ ‫ژێرکەوتنەکانی���ان نووس���راوە‪ .‬ئەوەندەی هانا ئارێنت ئەڵیت "بزوتنەوە تۆتالیتارەکان‬ ‫من کاک بەختیار بناس���م ڕۆژێک خەریکی رێکخراوگەلێک����ی جەماوەریی����ن کە له‌تاکی‬ ‫ھیچ یەکێک له‌و بوارانە نەبووە‌و ش���تێکی گوشەگیر‌و تەنیا دروست بون"‪ .‬تاکەکەسی‬ ‫ئەوتۆ لەس���ەر ھیچ بوارێک ل���ەم بوارانە ئەوت����ۆ کە نە خێزان‌و نە هاوڕێیان‌و نە هیچ‬ ‫نازانێ���ت‪ ،‬هه‌موو نووسینەکانیش���ی ناوی کەس ناتوانیت دەس����تی بگرێت‌و کۆمەکی‬ ‫یەک نووس���ەری تێدا نییە ل���ەو بوارانەدا بکات‪ .‬ترس‌و بەدگومانی بەرامبەر به‌کەسانی‬ ‫کاریکردبێ���ت‪ .‬کە ئەمە دەڵێ���م نامەوێت دی‪ ،‬تەنان����ەت بەرامب����ەر به‌ئەندامان����ی‬ ‫لەنرخ���ی کاک بەختیار‌وەک‬ ‫نووس���ەرێک خێ����زان‪ ،‬یەکێکە له‌س����یما دیارەکانی ئەو‬ ‫کەمبکەم���ەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی کاک بەختیار‬ ‫دەیزانێت‪ ،‬سەر بەو بوارە زانستییانە نییە س����ایکۆلۆژیایەی بزوتن����ەوە تۆتالیتارەکان‬ ‫کە باس���مکردن‪‌،‬واتە س���ەر بەو کایانەی دروس����تی ئەکەن‪ .‬ت����رس‌و بەدگومانییەک‬ ‫زانست نییە کە توانای ئەوە به‌لێکۆڵەرەوە کە هەر له‌ئاستی سایکۆلۆژیدا نامێنێتەوە‌و‬ ‫ئەبەخشن قسەی زانستی لەسەر ڕەهه‌ندە زۆرج����ار ئەبێ����ت به‌کردارێکی راس����تەخۆ‪.‬‬ ‫جیاوازەکان���ی کۆمەڵگاکان���ی ناوچەکە‌و لەس����ەردەمی س����ەدام حس����ێندا باوکانێک‬ ‫سیستمە سیاس���ییەکانیان‌و کێشەکانیان هەب����ون خەبەری����ان له‌کوڕەکانی����ان ئەدا‌و‬ ‫کوڕانێکێش هەبون س����یخوڕییان بەس����ەر‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫»» ‪ 19‬باوک‌و کەس����ە نزیکەکانیانەوە ئەکرد‪ .‬ئەو‬

‫هیچ دەسەاڵتیکی‬ ‫تۆتالیتاری نیە بتوانێت‬ ‫سەرجەم کۆمەڵگا‬ ‫له‌خۆیدا بتوێنێتەوە‪،‬‬ ‫گەر پێشتر سایکۆلۆژیای‬ ‫مرۆڤەکانی بەجۆرێک‬ ‫‌وێران نەکردبێت کە‬ ‫بەردەوام هەست‬ ‫به‌بێکەسی‌و تەنیایی‌و‬ ‫الوازیی خۆیان بکەن‬ ‫کەس����انەش کە بەناوی خیانەت‌و ناپاکیەوە‬ ‫ئەکوژران‪ ،‬نەک هەر پرسەیان بۆ دانەئەنرا‪،‬‬ ‫بەڵکو کەسوکاریان تێچونی ئەو گوالنەشیان‬ ‫ئەدا کە کوڕ یان کچەکەیان پێی کوژراون‪.‬‬ ‫لەمجۆرە دۆخانەدا تاکەکان هێندە بێکەس‌و‬ ‫تەنیا‌و بەدگومان بەرامبەر به‌هەمو شتێکی‬ ‫دەوربەریان ئەبن‪ ،‬کە به‌ئاس����انی تەسلیمی‬ ‫ترس‌و ئایدۆلۆژی����ای هێزی تۆتالیتار ئەبن‪.‬‬ ‫ئارێنت ئەڵێت تۆتالیتاریزم هەمو تاکەکان "‬ ‫بێدەسەاڵت ئەکات‌و ئەیانکات به‌بورغوییەکی‬ ‫بچوک له‌مەکینەی دەسەاڵت"‪.‬‬ ‫هیچ دەس����ەاڵتیکی تۆتالیت����ار نیە خاڵی‬ ‫س����ەرەکی ب����ەم ش����ێوازە له‌تەنیاییکردنی‬ ‫ئینس����انەکان‌و دروس����تکردنی ئەو هەستە‬ ‫دانەمەزراندبێ����ت ک����ە ئەو هی����چ نیە‌و هیچ‬ ‫کەسیش کەسی ئەو نیە‌و هەرگیز ناتوانێت‬ ‫به‌بێ ئەوەی بەش����ێک بێ����ت له‌بزوتنەوەی‬ ‫تۆتالیتار‪ ،‬ژیان بەس����ەربەرێت‪ .‬به‌دەربڕینی‬ ‫هان����ا ئارێنت خ����ۆی "ئەزمون����ی بەتەنیا‬ ‫جێهیش����تن لەالیەنی هەمو ش����تیک‌و هەمو‬ ‫کەس����ێکەوە" فەزایەک����ی س����ایکۆلۆژی‬ ‫دروس����ت ئ����ەکات کە‌وا ئ����ەکات بزوتنەوە‬ ‫تۆتالیتارەکان ترس‌و ئایدۆلۆژیا به‌باشترین‬ ‫ش����ێوە بەکاربێنن‪ .‬هانا ئارێن����ت نمونەی‬ ‫پاکتاوکردنە گەورەکانی ستالین ئەهێنێتەوە‬ ‫کە چۆن توانی کۆمەڵگایەک دروست بکات‬ ‫کە تاکەکانی تەنیا‌و گۆش����ەگیر‌و بێپەنان‪،‬‬ ‫به‌جۆری����ک کە ه����ەر "کەس����ێک بگیرایە‪،‬‬ ‫ه����اوڕێ‌و نزیکەکانی پێش هەمو کەس����ێک‬ ‫ب����ۆ پاراس����تنی خۆیان‪ ،‬ئەبون����ە دوژمنی‌و‬ ‫شایەتییان لێئەدا"‪.‬‬ ‫هی����چ دەس����ەاڵتیکی تۆتالیت����اری نیە‬ ‫بتوانێ����ت س����ەرجەم کۆمەڵ����گا له‌خۆی����دا‬ ‫بتوێنێت����ەوە‪ ،‬گەر پێش����تر س����ایکۆلۆژیای‬ ‫مرۆڤەکان����ی بەجۆرێک‌وێران نەکردبێت کە‬ ‫بەردەوام هەس����ت به‌بێکەس����ی‌و تەنیایی‌و‬ ‫الوازی����ی خۆی����ان بک����ەن‪ .‬هەس����تکردن‬ ‫به‌بێکەس����ی لەبەردەم دڕندەی دەسەاڵتدا‪،‬‬ ‫پێشمەرجی دروستبون‌و سەقامگیری هێزە‬ ‫تۆتالیتارەکان����ە‪ .‬تۆتالیتاریزم پێویس����تی‬ ‫به‌تاکەکەس����ی داب����ڕاو‌و تەنی����ا هەی����ە کە‬ ‫س����ەروکاری لەگەڵ ژیان����ی تایبەتی خۆیدا‬ ‫هەبێت‌و خۆی له‌پەیوەندیدا به‌هیچ روداوێکی‬ ‫دەوربەری����ەوە نەبینێ����ت‪ .‬له‌جێگەیەک����دا‬ ‫کە قس����ەکردن له‌بواری گش����تی هەیە‪ ،‬کە‬ ‫خەڵکانێ����ک هەن کاردان����ەوە بەرامبەر بەو‬ ‫روداوانە پیشان ئەدەن کە له‌دەوروبەریاندا‬ ‫روئەدات‪ ،‬کە خۆیان له‌پەیوەندیدا به‌ئازاری‬ ‫کەس����انێکەوە ئەبینن ک����ە بەهەر هۆکارێک‬ ‫بوە ئ����ازاردراون‪ ،‬تۆتالیتاری����زم ناتوانێت‬ ‫هەبێ����ت‪ .‬تۆتالیتاریزم ئەوکات����ە ئەتوانێت‬ ‫ببێتە سیستەمێکی بااڵدەست کە توانیبێتی‬ ‫هەس����تی هاوس����ۆزی‌و ه����اودەری له‌نێوان‬ ‫تاکەکاندا کوشتبێت‌و نەک هەر کاردانەوەی‬ ‫تێدا کوشتبن‪ ،‬بەڵکو توانیبێتی‌وایانلێبکات‬ ‫لەکات����ی رودانی هەر تاوانێک����دا نەک هەر‬ ‫بێدەنگ‌و بێکاردانەوە بن‪ ،‬بەڵکو بەکارێکی‬ ‫دروستی بزانن‌و له‌ترسی خۆشیان ئامادەبن‪،‬‬ ‫چەپڵەی بۆ لێبدەن‪ .‬تۆتالیتاریزم ناتوانێت‬ ‫لەو جێگەیانەدا دروست ببێت کە خەڵکێکی‬ ‫زۆر دژی تاوانێ����ک کە بەرامبەر کەس����ێکی‬ ‫تر ک����راوە‪ ،‬کاردانەوە پیش����ان ئەدەن‌و دژ‬ ‫به‌ئەنجامدەران����ی ش����انۆکان پ����ر ئەکەن‪.‬‬ ‫تۆتالیتاریزم له‌ش����انۆی خاڵیی����دا لەدایک‬ ‫ئەبێت‌و له‌ش����انۆی قەرەباڵغ‌و هەراوهوریادا‬ ‫جێگەی نابێتەوە‪ .‬به‌مانایەکی تر رێگەکانی‬ ‫رێگەگرت����ن له‌تۆتالیتاری����زم به‌چۆڵکردنی‬ ‫ش����ەقام‌و قس����ە‌و کاردانەوەدا تیناپەڕێت‪،‬‬ ‫بەڵک����و به‌قەرەباڵغکردنی زیاتر‌و قس����ەی‬ ‫زیاتر‌و کاردانەوەی‌ زیاتردا تێئەپەڕێت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬


‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیزو نیاز نه‌جمه‌دین‌ ده‌ینوسن‬

‫حكومه‌تێكی‌ بنک ‌ه فراوان‌‬ ‫نزیک‬ ‫پێویستی‌ به‌ریفۆرمێكی‌ بنه‌ڕیشه‌یی هه‌یه‌‬

‫گه‌شتیاریی‌ی‌وه‌ك فریادڕه‌س‬ ‫نیاز نه‌جمه‌دین‬ ‫هی����چ كه‌رتێك����ی ئاب����وری به‌وێن����ه‌ی‬ ‫گه‌ش����تیاریی‌ی خ����ۆی‌وه‌ك هاوڕێیه‌ك����ی‬ ‫گه‌شبین‌و دڵسۆز ناناسێنێت‪ .‬گه‌شتیاریی‌‬ ‫م����ژده‌ی رۆژگارێكی فێنك‌و ش����ه‌وگارێكی‬ ‫پڕ له‌قاق����او پێكه‌نین باڵوده‌كاته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫له‌گه‌ش����ه‌ی خۆیدا ئه‌م كه‌رته‌ هێنده‌ داتاو‬ ‫زانیاری خس����تۆته‌ به‌رده‌ست كه‌ سه‌رباری‬ ‫گرنگیه‌كه‌ی به‌ئاس����انی ته‌س����لیمی مژده‌و‬ ‫په‌یامه‌كانی نه‌بین‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی راپۆرتی س����ااڵنه‌ی رێكخراوی‬ ‫جیهان����ی گه‌ش����تیاریی‌ س����ه‌ر به‌نه‌ت����ه‌وه‌‬ ‫یه‌كگرت����وه‌كان (‪،) ,2012UNWTO‬‬ ‫شه‌ست ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ژماره‌ی گه‌شتیاران‬ ‫له‌جیهاندا نزیكه‌ی (‪ )25‬ملیۆن كه‌س بون‪،‬‬ ‫له‌(‪)2012‬دا گه‌یش����ته‌ سه‌رو یه‌ك ملیاردو‬ ‫به‌خێراییش زیاد ده‌كات‪ .‬له‌س����ه‌ر ئاستی‬ ‫جیهان����ی‌و به‌ژم����اره‌ی ره‌های گه‌ش����تیار‪،‬‬ ‫فه‌ره‌نسا پێشوازی له‌نزیكه‌ی (‪ )83‬ملیۆن‬ ‫گه‌شتیار كردوه‌ له‌(‪)2012‬دا‪ ،‬به‌پێشه‌نگی‬ ‫ماوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬توركی����ا له‌هه‌ڵكش����انێكی‬ ‫سه‌رسوڕهێنه‌ردایه‌‪ ،‬نزیكه‌ی (‪ )36‬ملیۆن‬ ‫كه‌س روی تێك����ردوه‌‪ .‬مالیزیا چوه‌ ریزی‬ ‫ده‌‌واڵت����ه‌ س����ه‌ره‌كیه‌كه‌ی گه‌ش����تیاریی‌‌و‬ ‫چینی����ش زۆرترین خه‌رجی له‌س����ه‌ر ئه‌م‬ ‫پیشه‌س����ازیه‌ ك����ردوه‌‪ .‬له‌م پرۆس����ه‌یه‌دا‪،‬‬ ‫داهاتی زۆر له‌‌واڵتان بوژاوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌ر یه‌ك‬ ‫له‌ئه‌وروپ����ا ‪-‬كه‌ گه‌وره‌ترین پش����كی هه‌یه‌‬ ‫له‌گه‌شتیارانی جیهان‪‌-‬و ئه‌مه‌ریكا توانیویانه‌‬ ‫ب����ڕی (‪ )$458‬بلی����ۆن‌و (‪ )$213‬بلیۆن‬ ‫له‌م رێگایه‌وه‌ په‌ی����دا بكه‌ن‪ ،‬یه‌ك له‌دوای‬ ‫ی����ه‌ك‪ .‬هه‌ر ئه‌م پیشه‌س����ازیه‌ ده‌وروبه‌ری‬ ‫(‪ )235‬ملیۆن كه‌س����ی خس����تۆته‌ ئیش‪.‬‬ ‫دودڵ نیم‪ ،‬له‌تێكه‌ڵكردن����ی كه‌لتوره‌كان‌و‬ ‫تێكشكانی ترس����ی نه‌ته‌وه‌كانه‌وه‌ له‌یه‌كتر‬ ‫ت����ا به‌جوانكردن����ی س����یمای ناوچه‌كان‌و‬ ‫ده‌س����تكه‌وتنی داهات‌و فره‌ڕه‌نگی ئابوری‬ ‫ده‌گات‪ ،‬ئێم����ه‌ به‌رێژه‌ی����ه‌ك ق����ه‌رزاری‬ ‫گه‌شتیاریی‌‌و گه‌شتیارانین‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی پیشه‌س����ازی گه‌شتیاریی‌‬ ‫له‌هه‌رێم����دا له‌جوڵه‌دای����ه‌‪ ،‬به‌اڵم هێش����تا‬ ‫زۆر پاش����كه‌وتوه‌‪ .‬به‌پێی راپۆرتی پالنی‬ ‫س����تراتیژی گه‌ش����تیاریی‌ هه‌رێم (‪،)2012‬‬ ‫ژم����اره‌ی گه‌ش����تیار له‌نزیك����ه‌ی (‪)378‬‬ ‫ه����ه‌زاره‌وه‌ ل����ه‌(‪)2007‬دا به‌رزبوه‌ته‌و‌ه بۆ‬ ‫نزیكه‌ی دو ملی����ۆن‌و(‪ )217‬هه‌زار‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌م ژماره‌یه‌ی دوایی ته‌نیا نزیكه‌ی (‪)434‬‬ ‫هه‌زاریان (وات����ه‌ ‪ )%19.5‬گه‌ش����تیاریی‌‬ ‫بیان����ی ده‌ره‌وه‌ی عێراق����ن‪ .‬س����ه‌رچاوه‌ی‬ ‫ئه‌م بوژانه‌وه‌یه‌ باش����وری عێراقه‌ به‌رێژه‌ی‬ ‫نزیكه‌ی (‪ .)%66‬گه‌ش����تیارانی باش����وری‬ ‫عێ����راق رو له‌هه‌رێمی كوردس����تان ناكه‌ن‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌هه‌شته‌‪ ،‬به‌ڵكو زۆربه‌ی كات‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌یه‌ شوێنه‌كانی خۆیان به‌هۆكاری‬ ‫كه‌لتوری‌و سیاسی‌و كه‌شوهه‌وا زۆر بێتامه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌رباری ئه‌وه‌ی‌وه‌ك رۆژئاواییه‌كان نین‬ ‫كه‌ به‌گیرفانی قورسه‌وه‌ بێن‪ .‬له‌مه‌ خراپتر‬ ‫غیابی فاكته‌ری هاوس����ه‌نگییه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها (‪)%12‬ی بیانیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی عێراق‬ ‫رویان له‌س����لێمانی كردوه‌‪ ،‬نزیكه‌ی س����ێ‬ ‫به‌شیان(‪ )%75‬روی له‌هه‌ولێر كردوه‌‪.‬‬ ‫ه����ۆی الوازی ئ����ه‌م كه‌رت����ه‌ له‌هه‌رێمدا‬ ‫ئاش����كرایه‌‪ .‬پیشه‌س����ازی گه‌ش����تیاریی‌‬ ‫یه‌كه‌یه‌ك����ی پێك����ه‌وه‌ ل����كاوه‌‪ ،‬ناتوانیت‬ ‫به‌دابینكردن����ی خزمه‌تگوزاریه‌ك یان بونی‬ ‫چه‌ن����د توخمێك����ی سروش����تی قه‌ناعه‌ت‬ ‫به‌گه‌شتیار بكه‌یت ببێته‌ میوانت‪ .‬بێگومان‬ ‫به‌ملیۆنه‌ه����ا ك����ه‌س روی����ان له‌ئه‌وروپاو‬ ‫ئه‌مه‌ری����كاو توركی����او مالیزی����ا نه‌ده‌كرد‬ ‫ئه‌گه‌ر ‌وه‌ك هه‌رێ����م ‌وه‌به‌رهێنانیان ته‌نیا‬ ‫له‌س����ه‌ر چه‌ند پ����ارك‌و س����وپه‌رماركێت‌و‬ ‫ئوتێلێك بوایه‌‪ .‬ئ����ه‌وان ژێرخانی ئابوریان‬ ‫پته‌وك����ردوه‌و خاوه‌ن����ی كااڵی خۆیان����ن‪،‬‬ ‫پزیشكه‌كانیان‌و سیس����تمی ته‌ندروستیان‬ ‫چاره‌سه‌ری زۆر نه‌خۆشی ئاڵۆزی كردوه‌‪،‬‬ ‫یاریگاكانیان گه‌یاندۆته‌ ئاستی ستانداردو‬ ‫‌وه‌رزش����یان بره‌و پێداوه‌‪ ،‬زه‌مینه‌س����ازیان‬ ‫ك����ردوه‌ بۆ گه‌ش����ه‌ی ش����انۆو س����ینه‌ماو‬ ‫مۆسیقا‪ ،‬به‌هایان بۆ توێژینه‌وه‌ی زانستی‬ ‫گێڕاوه‌ته‌وه‌و هۆڵی كۆنفرانس‌و ئاهه‌نگیان‬ ‫سازو ئاماده‌كردوه‌‪ ،‬ئاستێك له‌دڵنیایان بۆ‬ ‫گه‌شتیاران مس����ۆگه‌ر كردوه‌ به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌ده‌س����تدرێژی‌و تاوان نه‌ترس����ن‪ .‬كه‌ هه‌ر‬ ‫ی����ه‌ك ل����ه‌م بوارانه‌ له‌هه‌رێمدا گه‌ش����ه‌یان‬ ‫نه‌كردبێت‪ ،‬ب����ون‌و نه‌بونی چه‌ند چیایه‌ك‬ ‫ی����ان "رێب����ه‌ری گه‌ش����تیاریی‌" بایه‌خێكی‬ ‫ئه‌وتۆی نابێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌هه‌ڵه‌دا ده‌چین ‌وه‌ك فریادڕه‌س‬ ‫س����ه‌یری ئه‌م كه‌رته‌ بكه‌ین‪ .‬ئه‌گه‌ر خاویی‬ ‫گه‌ش����ه‌ی پیشه‌سازی گه‌شتیاریی‌ گرفتێك‬ ‫بێت‪ ،‬ئ����ه‌و گوت����اره‌ی ك����ه‌ پێمانده‌ڵێت‬ ‫"بێمه‌رج ده‌رگا له‌گه‌شتیاران بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬بێ‬ ‫دودڵی خۆش����به‌خت ده‌بن"‪ ،‬مه‌ترسیه‌كه‌‪.‬‬

‫له‌هه‌رێمدا‪ ،‬به‌ناوی‬ ‫راكێشانی زیاتری‬ ‫گه‌شتیاره‌وه‌‬ ‫هه‌وڵێكی به‌رده‌وام‬ ‫هه‌یه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ندێك له‌بزنسمان‬ ‫(هه‌ندێك له‬ ‫‌سیاسه‌تمه‌دارانیش!)‬ ‫بۆ كردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌رگای ئوتێله‌كان‬ ‫به‌روی له‌شفرۆشدا‬ ‫هه‌رگی����ز گه‌ش����تیاریی‌ به‌ب����ێ قوربان����ی‬ ‫جه‌رگبڕ خۆش����گوزه‌رانی بۆ خه‌ڵكی‌واڵت‬ ‫نه‌هێناوه‌ت����ه‌دی‪ .‬به‌چه‌ش����نی قوربانیدان‬ ‫به‌گوندنش����ینه‌كانی كۆس����تاریكا‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫گوندنشینه‌كانمان به‌ناوی گه‌شه‌ی‌واڵته‌وه‌‬ ‫رازیبن ئ����اوی ناوچه‌كانیان رابكێش����رێت‬ ‫ب����ۆ ناوچ ‌ه گه‌ش����تیاریه‌كان‪ ،‬گرنگیش نیه‌‬ ‫گه‌شتیاران ئاو به‌فیڕۆ بده‌ن‪ .‬به‌هه‌مانشێوه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت رازیبی����ن زه‌ویه‌ كش����توكاڵیه‌كان‬ ‫بكرێنه‌ ش����وێنی حه‌وانه‌وه‌و كه‌نار ئاوه‌كان‬ ‫چیت����ر ب����ۆ راوه‌ماس����ی به‌كارنه‌هێنرێن‪،‬‬ ‫دو هه‌ن����گاو ك����ه‌ بێبه‌رهه‌م����ی‌و بێ����كاری‬ ‫لێده‌كه‌وێت����ه‌وه‌‪ .‬له‌مه‌ش زیاتر‪ ،‬ئه‌م كه‌رته‌‬ ‫به‌خواستی جیهانیه‌وه‌ به‌نده‌‪ ،‬هه‌ر كاتێك‬ ‫بێبازاڕی له‌جیهاندا دروست بو یان جێگای‬ ‫باشتر په‌یدابو خواست له‌سه‌ر گه‌شتیاریی‌‬ ‫ناوخ����ۆ الواز ده‌بێت‪ ،‬له‌وه‌ش گه‌ڕێ مه‌رج‬ ‫نیه‌ پڕبونی گه‌نجینه‌كانی حكومه‌ت له‌پاره‌‬ ‫بخرێته‌ خزمه‌تی گیانله‌به‌ران‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر یه‌كێ����ك له‌ش����انازیه‌كانی ئه‌م‬ ‫پیشه‌سازیه‌ دروس����تكردنی ده‌رفه‌تی كار‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ئ����ه‌وا له‌مه‌ش����دا زیاده‌ڕۆیی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌ی كه‌رت����ی ته‌كنۆلۆجی����ای‬ ‫زانیارییه‌وه‌ كه‌ كارمه‌ندی مه‌عریفه‌ به‌رهه‌م‬ ‫ده‌هێنێ����ت‪ ،‬گه‌ش����توگوزار ژماره‌یه‌ك����ی‬ ‫له‌راده‌به‌ده‌ر كاری ده‌ستی دروستده‌كاته‌وه‌‬ ‫(وه‌ك پاكك����ه‌ره‌وه‌‪ ،‬ش����ۆفێر‪ ،‬باخه‌وان‪،‬‬ ‫پاسه‌وان)‪ .‬هه‌ر یه‌ك له‌م پۆست‌و پیشانه‌‬ ‫به‌سروشتی خۆیان موچه‌یان نزمه‌‪ ،‬بێبه‌شن‬ ‫له‌بیمه‌ی ته‌ندروس����تی‌و بێ����كاری‪ ،‬رۆژانی‬ ‫كاركردنی����ان دورودرێژه‌و پش����ویان كه‌م‪،‬‬ ‫له‌والشه‌وه‌ گه‌شتیاران نرخی خانوو خۆراك‬ ‫به‌رز ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬له‌مه‌ش دڵته‌زێنتر‪ ،‬له‌نێوان‬ ‫(‪ )19-13‬ملیۆن منداڵی خوار (‪ )18‬ساڵ‬ ‫له‌بواری گه‌شتوگوزاردا كارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و هێرش����ه‌ی ئه‌م گوتاره‌ مژده‌به‌خشه‌‬ ‫ده‌یكاته‌ س����ه‌ر‌واڵتی خانه‌خوێ ده‌یه‌وێت‬ ‫به‌ناوی به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش����ه‌وه‌ "خود"‬ ‫به‌یه‌كجاری ته‌س����لیمی "ئه‌ویدیكه‌" بكات‪،‬‬ ‫ناچ����اری ب����كات ده‌س����تبه‌رداری ته‌واوی‬ ‫ش����وناس‌و كه‌لتورو به‌ه����ای مرۆیی خۆی‬ ‫ببێت‪ .‬له‌م ره‌وته‌دا‪ ،‬پیشه‌سازی گه‌شتیاریی‌‬ ‫به‌ناوی كرانه‌وه‌و ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی‌واڵته‌وه‌‬ ‫مۆڵه‌ت����ی له‌شفرۆش����ی ده‌به‌خش����ێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێم����دا‪ ،‬به‌ن����اوی راكێش����انی زیاتری‬ ‫گه‌ش����تیاره‌وه‌ هه‌وڵێكی ب����ه‌رده‌وام هه‌یه‌‬ ‫له‌الی����ه‌ن هه‌ندێك له‌بزنس����مان (هه‌ندێك‬ ‫له‌سیاس����ه‌تمه‌دارانیش!) ب����ۆ كردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌رگای ئوتێل����ه‌كان به‌روی له‌شفرۆش����دا‪.‬‬ ‫گوتاری گه‌ش����تیاریی‌ ده‌یه‌وێ����ت رازیمان‬ ‫ب����كات له‌یه‌ككاتدا بزنس����مانێك مه‌لهایه‌ك‬ ‫بكات����ه‌وه‌و ئاس����ایی بێ����ت له‌الم����ان ژنی‬ ‫له‌شفرۆشی بۆ بهێنێت‪ ،‬مه‌زهه‌بپه‌رستێكی‬ ‫توندڕه‌ویش ش����وێنه‌واری ئاینی بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫خۆی ده‌وڵه‌مه‌ند ب����كات‌و خه‌ڵكیش فێری‬ ‫خورافات‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ����ی خستنه‌س����ه‌رپێی ئ����ه‌م‬ ‫پیشه‌س����ازیه‌ به‌ته‌نیا ئاس����ان نیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گومانی تێدا نیه‌ الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار ده‌بێت‬ ‫هه‌نگاوی خێراتر بۆ باش����تركردنی بنێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش����دا‪ ،‬ته‌سلیمبون به‌و گوتاره‌‬ ‫دڵڕفێن����ه‌ی گوایه‌ هه‌گبه‌ی گه‌ش����تیاریی‌‬ ‫له‌به‌خته‌وه‌ری زیاتری تێدا نیه‌ خۆخستنه‌‬ ‫ئامێزی فریادڕه‌س����ێكه‌و چاوداخستنه‌ له‌و‬ ‫قوربانیه‌ گه‌ورانه‌ی هاوڕێی ئه‌م گه‌ش����ه‌یه‌‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫د‪.‬سامان شاڵی‌‬

‫ئه‌م سه‌ركردانه‌ی‬ ‫كه‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫به‌ئیراده‌ی‌‬ ‫خه‌ڵك خرابونه‌‬ ‫ئه‌و پۆستانه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪ ،‬به‌چ‬ ‫هه‌قێك متمانه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵك به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫خراپ به‌كارده‌هێنن؟‬ ‫به‌چ هه‌قێك مافی‌‬ ‫زیاتر له‌مافی‌ ئه‌و‬ ‫خه‌ڵكه‌ی‌ هێناویاننه‌ته‌‬ ‫سه‌ر حوكم ده‌ده‌ن‬ ‫به‌خۆیان؟‬

‫بۆ چه‌ندین س����ه‌ده‌و به‌هۆی‌ مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خراپ����ی‌ داگیركه‌ران����ه‌وه‌‪ ،‬گه‌لی‌ كورد‬ ‫له‌س����ایه‌ی‌ هه‌وری‌ ره‌شی‌ زوڵم‌و سته‌مدا‬ ‫ژیانی‌ به‌س����ه‌رده‌برد‪ .‬سه‌ره‌ڕای‌ هه‌وڵی‌‬ ‫ب����ه‌رده‌وام بۆ له‌ناوبردن����ی‌‌و كاولكردنی‬ ‫واڵته‌ك����ه‌ی‌‪ ،‬كورد ده‌س����تی‌ له‌داخوازی‌‬ ‫مافی‌ چاره‌ی‌ خۆنوس����ینی‌ نه‌ته‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵنه‌گرت ك����ه‌ داخوازیه‌ك����ه‌ هه‌رگیز‬ ‫سازش����ی‌ له‌س����ه‌ر نه‌ك����راوه‌و ناكرێت‪.‬‬ ‫كورد له‌س����ه‌رده‌می میرنش����ینه‌كانه‌وه‌‬ ‫ب����اوه‌ڕی به‌س����ه‌ركرده‌كانی هه‌ب����وه‌‌و‬ ‫قوربان����ی‌ گه‌وره‌ی����ان داوه‌ له‌میان����ه‌ی‌‬ ‫هه‌وڵی‌ نه‌پساوه‌یاندا بۆ به‌ده‌ستهێنانی‌‬ ‫مافه‌كانیان وه‌كو میلله‌تێك‪.‬‬ ‫دواب����ه‌دوای‌ راپه‌ڕین����ی‌ به‌ه����اری‌‬ ‫‪‌91‬و چه‌س����پاندنی‌ "په‌ناگ���� ‌هی‌ ئ����ارام"‬ ‫له‌الی����ه‌ن كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌وه‌‬ ‫(به‌سه‌ركردایه‌تی‌ واڵته‌ یه‌كگرتوه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مری����كا)‪ ،‬گه‌ل����ی‌ ك����ورد‪ ،‬ه����ه‌ر كه‌‬ ‫هه‌ستیكرد ش����نه‌بای فه‌رمانڕه‌واییه‌كی‌‬ ‫دیموكراسی‌ بۆ به‌شێك له‌نیشتمانه‌كه‌ی‬ ‫كورد گه‌لێكی‌ لێبورده‌یه‌‪ .‬له‌كابینه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ی����ه‌‪ ،‬یه‌كه‌م هه‌ناس����ه‌ی‌ ئازادیی‬ ‫هه‌ڵكێشا‪ .‬هه‌رزو هه‌نگاویان هاویشت بۆ پێنجه‌م����ه‌وه‌ (كه‌ زۆرج����ار به‌كابینه‌ی‌‬ ‫پێكهێنانی‌ یه‌كه‌م په‌رله‌مان‌و حكومه‌تی‌ یه‌كب����ون ی����ان یه‌كێت����ی‌ ناس����راوه‌)‬ ‫خۆی����ان‌و بۆ هه‌مو جیهانیان س����ه‌لماند هیوایه‌كی����ان به‌یه‌كخس����تنه‌وه‌ی‌ دو‬ ‫كه‌ وه‌كو گه‌لێك شایانی‌ سه‌ربه‌خۆیین‪ .‬ئیداره‌ك����ه‌‌و س����ه‌ركردایه‌تی‌ سیاس����ی‌‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی����ان به‌بودجه‌یه‌ك����ه‌وه‌ په‌یداكرد‪ .‬باوه‌ڕیان به‌و هه‌مو به‌ڵێنانه‌‬ ‫ده‌ستبه‌كاربو كه‌ هیچ بنه‌مایه‌كی‌ ئابوری‌ كردبو كه‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا پێیاندرابون‪.‬‬ ‫ی نه‌ب����رد‪ ،‬وه‌كو نه‌ریتی‌‬ ‫نه‌بو‪ .‬یه‌كه‌مجار بو خه‌ڵك ببیستێت كه‌ به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫بودجه‌ی‌ له‌و جۆره‌ بونی‌ هه‌یه‌‪ ،‬خه‌ڵك هه‌میش����ه‌ییان‪ ،‬حزب����ه‌كان كه‌وتن����ه‌وه‌‬ ‫به‌بێ موچه‌ ده‌ستیانكرد به‌كاركردن بۆ به‌رده‌وامی����دان به‌تاكتیكه‌كانی����ان‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ فرس����ه‌تێك بده‌نه‌ حكومه‌ت تا لێره‌ش����ه‌وه‌ بێمتمانه‌ی����ی‌ له‌نێ����وان‬ ‫بتوانێت له‌س����ه‌ر پێی خۆی‌ بوه‌ستێت‪ .‬ده‌سه‌اڵتداران‌و خه‌ڵك سه‌ریهه‌ڵدایه‌وه‌‪.‬‬ ‫میلله‌ت به‌كوله‌مه‌رگیش به‌خته‌وه‌ر بون‪ ،‬ئه‌و پشكۆی‌ ئومێده‌ی‌ كابینه‌ی‌ پێنجه‌م‬ ‫چونكه‌ دور له‌ترس‪ ،‬له‌س����ه‌دام حسێن‌و هێنایه‌ ئاراوه‌‪ ،‬روی‌ له‌خامۆشبون كرد‌و‬ ‫حزب����ه‌ به‌عس����ه‌ ملهوڕه‌ك����ه‌ی‌ ژیانیان واقیعی‌ دو ئیداره‌یی ده‌ستیپێكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژرادنه‌كانی‌ ‪ 25‬ته‌مموزی‌ ‪2009‬‬ ‫به‌سه‌رده‌برد‪.‬‬ ‫دوای‌ ش����ه‌ڕی ناوخ����ۆ‪ ،‬خه‌ڵكی‌ زۆر دا‪ ،‬خه‌ڵك په‌یامێكی‌ رونیان ئاراسته‌ی‌‬ ‫خۆش����حاڵبون به‌كۆتاییهاتن����ی‌ ئ����ه‌و دو حیزبه‌كه‌ كرد كه‌ چیتر ئه‌و بارودۆخه‌‬ ‫"ش����ه‌ڕه‌"‌و ب����ۆ جارێكیتر فرس����ه‌تێكی‌ قبوڵناكه‌ن‪ .‬ناڕه‌زایی خه‌ڵك‪ ،‬له‌دایكبونی‌‬ ‫تری����ان به‌خش����یه‌وه‌ به‌ده‌س����ه‌اڵت بۆ بزوتنه‌وه‌یه‌كی‌ ئۆپۆزسیۆنی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایكردن‪ ،‬به‌هیوای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ ه����اوڕێ‌ له‌گ����ه‌ڵ ئ����ه‌م بزوتنه‌وه‌ی����ه‌‬ ‫كۆتاییهاتنی‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ به‌دو نه‌گریسه‌‪ ،‬هیوای‌ س����ه‌رهه‌ڵدانی‌ دیموكراس����یه‌كی‌‬ ‫رۆژانی‌ ئاین����ده‌ مژده‌ی‌ گه‌ش����ه‌كردن‌و راسته‌قینه‌و بێخه‌وش هاته‌ پێش‪ .‬دوای‌‬ ‫پێشكه‌وتنی‌ بۆ گه‌لی‌ كوردستان له‌گه‌ڵ نزیكه‌ی‌ دو ساڵ له‌فه‌رمانڕه‌وایه‌تیكردن‬ ‫خۆی‌ هه‌ڵگرتبێت‪ .‬ب����ه‌اڵم ئه‌مجاره‌ش‌و له‌الیه‌ن كابینه‌ی‌ شه‌ش����ه‌مه‌وه‌‪ ،‬كه‌لێنی‌‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی‌ زانیان "دیموكراسی‌"یه‌كه‌ی‌ بێمتمانه‌ی����ی نێوان خه‌ڵك‌و ده‌س����ه‌اڵت‬ ‫كوردس����تان دیموكراس����یه‌كی‌ ئێجگار گه‌وره‌تر ب����و‪ ،‬له‌ئه‌نجام����دا خه‌ڵكی‌ بۆ‬ ‫كۆنترۆڵك����راوه‌‌و گه‌نده‌ڵ����ی‌ هه‌م����و خۆپیشاندان رژانه‌ س����ه‌ر شه‌قامه‌كان‌و‬ ‫جومگه‌كانی ته‌نیوه‌‪ ،‬چرۆی‌ هیواكانیان داوای‌ هه‌ڵبژاردنێكی‌ تازه‌‌و حكومه‌تێكی‌‬ ‫نوێك����را ك����ه‌ بتوانێت خزمه‌تگ����وزاری‌‬ ‫بۆ جارێكی‌ تر هه‌ڵوه‌ری‌‪.‬‬ ‫پرس����یاره‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ بۆچی‌ خه‌ڵك راس����ته‌قینه‌ پێش����كه‌ش به‌میلله‌ته‌كه‌ی‬ ‫ئ����ه‌م هه‌لومه‌رجه‌ی����ان قبوڵك����رد؟ بكات نه‌ك ته‌نها به‌و خه‌ڵكه‌ كه‌مه‌ خاوه‌ن‬ ‫قبوڵیانكرد چونكه‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ سه‌دام ئیمتیازاته‌ی‌ له‌سه‌ره‌وه‌ی‌ هه‌ڕه‌مه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫حس����ه‌ین خه‌ڵكی له‌س����ه‌ر ژیانێكی‌ پڕ شتێكی‌ زۆر سه‌یره‌ كه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌مو‬ ‫له‌ترس‌و تۆقان����دن راهێنابو‪ .‬ئه‌م جاره‌ خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زاییانه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫ترس����ه‌كه‌یان بۆ ئه‌وه‌بو ك����ه‌ له‌وانه‌یه‌ ده‌ربه‌س����ت نایه‌ن‌و پڕكێشی‌ ناكه‌ن دان‬ ‫ئ����ه‌و ئازادی����ه‌ له‌رزۆك����ه‌ی‌ ب����ه‌و هه‌مو ب����ه‌و كه‌لێنه‌ گه‌وره‌ی����ه‌ی‌ بێمتمانه‌ییه‌دا‬ ‫چه‌رمه‌س����ه‌رییه‌ به‌ده‌س����تیانهێناوه‌‪ ،‬بنێن ك����ه‌ له‌خه‌ڵك����ی‌ جیاكردونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌چاوتروكانێك����دا له‌ده‌س����تیانبچێت‪ .‬به‌هه‌مان ش����ێوه‌ش به‌رنامه‌ی كابینه‌ی‌‬ ‫خۆشبه‌ختانه‌‪ ،‬دوای‌ "ئازادكردنی‌" عێراق حه‌وت����ه‌م درێژكردن����ه‌وه‌ی به‌رنام����ه‌ی‌‬ ‫س����اڵی‌ ‪ ،2003‬ه����ه‌وری‌ چڵكنی‌ زوڵم‌و كابینه‌ی‌ شه‌شه‌م بو‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وان����ه‌‪ ،‬ناكرێ����ت ئ����ه‌و‬ ‫سته‌م تاراده‌یه‌ك ره‌ویه‌وه‌‪ .‬بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫خه‌ڵك ده‌س����تیانكرد ب����ه‌وه‌ی‌ به‌وردی‌ راس����تیه‌ش ره‌چاو نه‌كرێت كه‌ یه‌كێك‬ ‫چاودێریی‌ هه‌ڵس����وكه‌وتی‌ س����ه‌ركرده‌ی له‌كاره‌ باش����ه‌كانی‌ حكومه‌ت ئارامی‌‌و‬ ‫حیزب����ه‌كان بك����ه‌ن‪ .‬نه‌ك ه����ه‌ر ئه‌وه‌‪ ،‬س����ه‌قامگیرییه‌ كه‌ له‌كوردستاندا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ده‌س����تیانكرد به‌ئاڕاس����ته‌كردنی‌ چونك����ه‌ قه‌تره‌ی����ه‌ك خوێن����ی‌ تاكێكی‬ ‫پرس����یاری‌ ق����ورس س����ه‌باره‌ت ب����ه‌و خه‌ڵكی‌ كوردس����تان به‌هه‌مو سه‌روه‌ت‌و‬ ‫رێوشوێنه‌ چه‌قبه‌س����توانه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و سامانی‌ عێراق ناخه‌مڵێنرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫نه‌بون����ی‌ ئازادیی راده‌ربڕی����ن‌و نه‌بونی‌ ده‌س����تكه‌وتێكی‌ زۆر گرن����گ‌و گه‌وره‌یه‌‬ ‫زۆرب����ه‌ی مافه‌كانی‌ مرۆڤـ ك����ه‌ نه‌ته‌وه‌ بۆ میلله‌ته‌كه‌مان‪ .‬پاش پس����انی‌ پردی‌‬ ‫س����یڤیله‌كانی‌ جیه����ان زامنیانك����ردوه‌‪ .‬ته‌حه‌م����ول‪ ،‬میلل����ه‌ت له‌هه‌ڵبژاردن����ی‬ ‫كه‌وتنه‌ پرس����یاركردن ل����ه‌وه‌ی‌ بۆچی ‪21‬ئه‌یلول����ی‌‪2013‬دا نه‌خش����ه‌ی‌ تازه‌ی‌‬ ‫ئه‌بێت هه‌مان گه‌نده‌ڵی له‌حكومه‌ته‌كه‌ی‌ دانا بۆ دروس����تبونی كابینه‌ی‌ هه‌شته‌م‬ ‫خۆی����ان قبوڵبك����ه‌ن كه‌ له‌ده‌س����ه‌اڵتی‌ كه‌ به‌هه‌مو حیس����اباتێك وا چاوه‌ڕوان‬ ‫س����ه‌دام حس����ه‌ینیان قبوڵنه‌ ده‌كرد!؟ ده‌كرێت كه‌ ئه‌بێت زۆر جیاوازی‌ هه‌بێت‬ ‫ئ����ه‌م س����ه‌ركردانه‌ی كه‌ له‌س����ه‌ره‌تاوه‌ له‌كابینه‌كانی‌ پێشو‪ .‬بۆیه‌ زۆر پێویسته‌‬ ‫به‌ئی����راده‌ی‌ خه‌ڵ����ك خرابون����ه‌ ئ����ه‌و كه‌ به‌زوترین كات كابینه‌ی‌ هه‌شته‌م ئه‌م‬ ‫پۆستانه‌ی‌ ده‌س����ه‌اڵته‌وه‌‪ ،‬به‌چ هه‌قێك خااڵنه‌ی‌ خواره‌وه‌ ره‌چاو بكات بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫متمان����ه‌ی‌ خه‌ڵك به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ خراپ ڕۆڵ����ی‌ خۆی‌ ببین����ێ له‌جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫به‌كارده‌هێنن؟ به‌چ هه‌قێك مافی‌ زیاتر داخوازیه‌كان����ی‌ خه‌ڵ����ك‌و ئ����ه‌و كه‌لێنه‌‬ ‫له‌مافی‌ ئه‌و خه‌ڵكه‌ی‌ هێناویاننه‌ته‌ سه‌ر پڕبكاته‌وه‌ كه‌ له‌نێوان خه‌ڵك‌و ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫دروستبوه‌‪ .‬ئه‌م بنه‌مایانه‌ش رێنماییه‌كن‬ ‫حوكم ده‌ده‌ن به‌خۆیان؟‬

‫ب����ۆ كابین����ه‌ی‌ هه‌ش����ته‌م ك����ه‌ له‌كاتی‬ ‫دانانی‌ نه‌خش����ه‌ڕێگادا بۆ گوزارشتكردن‬ ‫له‌دیدوبۆچونیان (روئیایان) له‌ئاینده‌دا‬ ‫ره‌چ����اوی بك����ه‌ن‪ .‬بۆی����ه‌ به‌پێ����ی‌ ئه‌و‬ ‫دیدوبۆچونه‌‪ ،‬داوا له‌خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫ئه‌كه‌م كه‌ ده‌ست له‌ناو ده‌ست یه‌كبگرن‬ ‫بۆ پاراس����تنی‌ دیموكراسی‌‌و سه‌روه‌ری‌‬ ‫یاس����ا‪ ،‬بۆ فه‌راهه‌مكردن����ی رونكاری(‬ ‫شه‌فافیه‌ت )له‌شێوازی‌ حوكمكردنداو بۆ‬ ‫پشتگیریكردن له‌په‌ره‌پێدانی‌ بنه‌ماكانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی‌ له‌كوردستان‪.‬‬ ‫بنه‌ماكانی‌ ریفۆرم‪:‬‬ ‫‪1‬ـ الپه‌ڕه‌یه‌كی‌ تازه‌ له‌نێوان خه‌ڵك‌و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتدا بكرێته‌وه‌ بو ئه‌وه‌ی‌ پردی‌‬ ‫متمانه‌ دروست بێت‌و ده‌ستی‌ برایه‌تی‌‌و‬ ‫هاوكاری بۆ یه‌كتری درێژبكرێت‪.‬‬ ‫‪2‬ـ پێكهێنان����ی‌ حكومه‌تێك����ی‌‬ ‫یه‌كگرتوی‌ نیشتمانی‌ نوێ‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫موئه‌سه‌س����اتی‌ كه‌ كه‌سانی‌ ته‌كنۆكرات‬ ‫به‌ڕێوه‌یبه‌رن‪.‬‬ ‫‪2‬ـ نه‌هێشتنی‌ گه‌نده‌ڵی‌ بكرێته‌ یه‌كێك‬ ‫له‌ئه‌وله‌ویه‌ته‌ سه‌ره‌كیه‌كان له‌حكومه‌تی‬ ‫نوێدا‪.‬‬ ‫‪3‬ـ یه‌كخس����تنه‌وه‌ی‌ هێزه‌كان����ی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌‌و ناوخ����ۆو رێگرت����ن‬ ‫له‌به‌كارهێنانی����ان ل����ه‌دژی‌ خه‌ڵك����ی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫‪4‬ـ سه‌ربه‌خۆیی سیس����تمی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫به‌كردار‪.‬‬ ‫‪5‬ـ حزبه‌سیاس����یه‌كان‌و حكوم����ه‌ت‬ ‫له‌یه‌كجیابكرێن����ه‌وه‌ ب����ۆ كۆتاییهێن����ان‬ ‫به‌ده‌س����تێوه‌ردانی‌ ح����زب له‌كاروباری‌‬ ‫حكومه‌تدا‪.‬‬ ‫‪6‬ـ مس����ۆگه‌ركردنی‌ ئازادی‌ ڕاده‌ربڕین‬ ‫بۆ تاكه‌كه‌س‌و بۆ میدیاكان وه‌كیه‌ك‪.‬‬ ‫‪7‬ـ چاوگێرانه‌وه‌ به‌ده‌ستوری‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ یه‌ك ده‌نكی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر بیت‪ .‬ده‌س����توره‌كه‌ش بخرێته‌‬ ‫ریفراندۆمێكی‌ گشتیه‌وه‌ كه‌ سه‌رانسه‌ری‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان به‌شداری تێدابكه‌ن‬ ‫وه‌ك����و ئه‌وله‌ویات����ی خول����ی چواره‌می‬ ‫په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫‪8‬ـ رونكاری (شفافیه‌ت) له‌سیاسه‌تی‬ ‫نه‌وتدا له‌كوردس����تان به‌ش����ێوه‌یه‌ك كه‌‬ ‫هه‌مو خه‌ڵكی كوردس����تان س����ودمندبن‬ ‫لێی‪.‬‬ ‫‪9‬ـ فه‌راهه‌مكردن����ی‌ هه‌ل����ی‌ كار ب����ۆ‬ ‫ی حیزبی‌‌و‬ ‫گه‌نجان ب����ێ گوێدانه‌ ئینتیما ‌‬ ‫ئیتنی‌‌و سیاسی‪.‬‬ ‫‪10‬ـ خانم����ان به‌توانات����ر بكرێ����ن‌و‬ ‫مافه‌كانی����ان مس����ۆگه‌ربكرێت له‌س����ه‌ر‬ ‫بنه‌مایه‌كی‌ ش����یاو له‌هه‌م����و ده‌زگاكانی‌‬ ‫حكومه‌ت به‌بێ‌ جیاوازی‌‪.‬‬ ‫‪11‬ـ نه‌هێش����تنی‌ خزمخزمێن����ه‌‬ ‫(مه‌حسوبیه‌ت) له‌ناو حكومه‌تدا‪.‬‬ ‫‪12‬ـ نه‌هێش����تنی ناعه‌داله‌ت����ی‌‬ ‫له‌هه‌رێم����ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌وئاب����وری‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫‪13‬ـ دابینكردن����ی‌ خانه‌نش����ینی ب����ۆ‬ ‫هه‌موتاكێ����ك ك����ه‌ ده‌گات����ه‌ ته‌مه‌ن����ی‌‬ ‫خانه‌نش����ینی‌ به‌پێی یاسایه‌كی‌ تایبه‌ت‬ ‫كه‌ به‌الیه‌نی كه‌م����ه‌‌وه‌ راده‌یه‌كی‌ ژیانی‬ ‫بۆ دابینبكات‪.‬‬ ‫‪14‬ـ چاكسازی‌ له‌سیستمی‌ په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان بۆ مسۆگه‌ركردنی‌‬ ‫ئاینده‌یه‌كی‌ گه‌ش����تر بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌مان‌و‬ ‫رێ����گا گرت����ن له‌حزب����ه‌ سیاس����یه‌كان‬ ‫له‌ده‌ستێوه‌ردانی ئیش����وكاری ناوخۆی‌‬ ‫سیستمی‌ په‌روه‌رده‌یی‌‪.‬‬ ‫‪15‬ـ گێڕانه‌وه‌ی‌ بڕوابون به‌یاس����اكان‬ ‫بۆ پاراس����تنی‌ مافه‌كانی هه‌مو خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستان به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ یه‌كسان‪ ،‬بێ‬ ‫گوێدان����ه‌ ئینتیم����ای‌ ئیتن����ی‌‌و ئایینی‌و‬ ‫حزبی‌‪.‬‬ ‫‪16‬ـ په‌یڕه‌وكردن����ی میكانیزمه‌كان����ی‌‬ ‫رون����كاری‌ (ش����ه‌فافیه‌ت) ل����ه‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تیدا‪.‬‬ ‫‪17‬ـ مافه‌كان����ی‌ مرۆڤ����ـ به‌ته‌واوه‌تی‌‌و‬ ‫بۆ هه‌مو خه‌ڵكانی‌ كوردستان مسۆگه‌ر‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫‪18‬ـ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ كێش����ه‌ی‌‬ ‫بێكاری‌‪.‬‬ ‫‪19‬ـ رێگه‌گرتن له‌به‌رزبونه‌وه‌ی‌ راده‌ی‌‬ ‫هه‌اڵوسان‪.‬‬ ‫‪20‬ـ ئاسانكردنی‌ میتۆده‌كانی‌ كاركردنی‌‬ ‫هێزه‌ ئه‌منیه‌كان به‌هاوشێوه‌ی‌ كۆمه‌ڵگه‌‬ ‫مۆدێرنه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و هێزانه‌ وه‌كو‬ ‫یه‌ك هێزی هه‌رێمی‌ كوردستان كار بكات‬ ‫بۆ پاراستنی سه‌روه‌ت‌و سامانی گشتی‌و‬ ‫تایبه‌ت‌و ئاسایش����ی هه‌م����وان بپارێزێت‬ ‫به‌پێی یاس����ا‪ .‬پێویسته‌ خه‌ڵك بتوانێت‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی‌ دۆستانه‌‌و پڕمتمانه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كارمه‌ندانی‌ هێزه‌ ئه‌منیه‌كان بكات‪.‬‬ ‫‪21‬ـ هێنانه‌كای����ه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌‬

‫راوێژكاری‌ ش����اره‌كان كه‌ به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆ له‌حكوم����ه‌ت كاربك����ه‌ن‪،‬‬ ‫پێویس����ته‌ ئه‌و ئه‌نجومه‌نانه‌ له‌خه‌ڵكانی‌‬ ‫مه‌ده‌ن����ی‌ پێكهاتبن ب����ۆ گفتوگۆكردن‬ ‫له‌س����ه‌ر میتۆده‌كان����ی‌ باش����تركردنی‌‬ ‫ڕاكێش����انی‌‬ ‫خزمه‌تگوزاری����ه‌كان‌و‬ ‫كار( بزن����س )ب����ۆ ناوچه‌كانی����ان‪ ،‬كه‌‬ ‫راس����ته‌وخۆش پێش����نیارو بیروبۆچون‬ ‫بده‌ن به‌به‌رپرس����یانی پارێزگاو ش����ارو‬ ‫شارۆچكه‌كان‌و په‌رله‌مانكاران‌و وه‌زیران‬ ‫له‌كاتی پێویستدا‪.‬‬ ‫‪22‬ـ په‌ره‌پێدان����ی‌ به‌رنامه‌یه‌ك له‌نێو‬ ‫كه‌ڵچه‌ره‌ جی����اوازه‌كان ب����ۆ ئاڵوگۆڕی‌‬ ‫كلتوری‌‪ ،‬كارله‌یه‌كك����ردن‌و تێكه‌اڵوبونی‌‬ ‫ئه‌وخه‌ڵك����ه‌ جیاوازان����ه‌ی‌ له‌هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستاندا ده‌ژین‪.‬‬ ‫‪23‬ـ پێكهێنانی‌ ده‌سته‌یه‌كی‌ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫له‌كۆمه‌ڵێك یاس����اناس بۆ لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر روداوه‌كان����ی‌ ئ����ه‌م دوایی����ه‌ی‌‬

‫با هه‌وڵبده‌ین‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫چواره‌م واتا‬ ‫میدیا ئازاد بێت‪.‬‬ ‫ئازادیش له‌هێزی‌‬ ‫دیموكراسیه‌ته‌وه‌‬ ‫دێت‪،‬‬ ‫دیموكراسیه‌تیش‬ ‫وتنی‌ ئاسانه‌ به‌اڵم‬ ‫په‌یڕه‌وكردنی‬ ‫گرانه‌‬ ‫كوردس����تان‪ .‬هه‌ر كه‌سێك به‌پێی یاسا‬ ‫هه‌ر تاوانێكی‌ به‌س����ه‌ردا س����اغبوه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ به‌پێی یاسا سزابدرێت‪.‬‬ ‫‪24‬ـ دیاریكردنی‌ س����نوری‌ ره‌س����می‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان له‌ده‌س����توری‌‬ ‫هه‌رێم����دا‪ ،‬به‌ناوچه‌ دابڕاوه‌كانیش����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێش ئه‌نجامدانی‌ س����ه‌رژمێری گش����تی‬ ‫له‌سه‌رانس����ه‌ری‌ عێراق����دا‌و ئه‌نجامدانی‌‬ ‫ریفراندوم له‌ناوچه‌ دابڕا وه‌كاندا‪.‬‬ ‫‪25‬ـ راهێن����ان‌و پ����ه‌روه‌رده‌ی خه‌ڵك‬ ‫بۆكارك����ردن له‌پێن����اوی ده‌وڵه‌تێك����ی‌‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆی‌ كوردی����دا به‌ریفراندۆم یا‬ ‫به‌هه‌ر رێگایه‌كی یاس����ایی نێوده‌وڵه‌تی‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر داخوازیه‌كانی‬ ‫كورد له‌ده‌ستوری‌ عێراقدا پشتگوێخرا‪.‬‬ ‫مه‌به‌س����ت له‌و پێشنیارانه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫بكرێنه‌ خاڵی‌ سه‌ره‌تا بۆ نه‌هێشتنی‌ ئه‌و‬ ‫قه‌یرانه‌ی‌ ئێس����تا له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫روبه‌ڕومان بۆته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری‬ ‫قه‌یران����ی بێمتمانه‌یی‌ نێ����وان خه‌ڵك‌و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت بكات‪ .‬هه‌ت����ا زوتریش ئه‌م‬ ‫خااڵنه‌ جێبه‌جێ‌ بكرێن خێراتر ئه‌توانین‬ ‫چاره‌س����ه‌ری‌ ئه‌و مه‌س����ه‌النه‌ بكه‌ین كه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستانی‌ له‌حكومه‌ت دابڕیوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌می����ش ئه‌بێته‌ بناغه‌یه‌ك����ی‌ به‌هێز بۆ‬ ‫یه‌ككریزی‌ ماڵی‌ كورد‪ ،‬تابتوانین له‌به‌غدا‬ ‫پێداگرتربین له‌س����ه‌ر مافه‌كانی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫ماده‌ی‌ ‪.140‬‬ ‫داخوازیم یه‌كده‌نگی‌ كورده‌ تا بتوانین‬ ‫ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ی‌ كه‌ به‌خوێنی‌ شه‌هیدان‬ ‫به‌ده‌ستهاتون س����ه‌قامگیرتربن‌وئارامی‌‬ ‫باش����وری‌ كوردس����تان بپارێزین‌و رێگه‌‬ ‫نه‌ده‌ین تیرۆرس����تان س����ود ل����ه‌درزی‬ ‫نێوانمان وه‌رگرن‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌وڵ بده‌ین‬ ‫ئاینده‌یه‌كی‌ دره‌وشاوه‌ بۆ گه‌نجه‌كانمان‬ ‫ئاماده‌ بكه‌ین‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵتی‌ چواره‌م واتا‬ ‫میدیا ئ����ازاد بێت‪ .‬ئازادی����ش له‌هێزی‌‬ ‫دیموكراسیه‌ته‌وه‌ دێت‪ ،‬دیموكراسیه‌تیش‬ ‫وتنی‌ ئاسانه‌ به‌اڵم په‌یڕه‌وكردنی گرانه‌‪.‬‬ ‫ب����ا به‌نییه‌تێك����ی‌ كوردان����ه‌وه‌‌و‬ ‫راستگۆیانه‌وه‌ هه‌مو شانبه‌شانی‌ یه‌كتر‬ ‫ده‌س����تبه‌كاربین له‌پێن����او به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫خه‌ڵك‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌ بو دوا‬ ‫روژێكی‌ روناك بو نه‌وه‌ تازه‌كانمان‪.‬‬


‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫له‌‪‌ %10‬ی بۆن ‌ی ناخۆشی‬ ‫ش هۆكاره‌ك ‌ه ‌ی تێكچون ‌ی‬ ‫له‌ ‌‬ ‫ی هه‌رسه‌‬ ‫كۆئه‌ندام ‌‬

‫كێشه‌ی‌ بۆنی‌ له‌ش ره‌نگه‌ به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵ����ك ئ����ه‌م ناره‌حه‌تییه‌یان هه‌بێت‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ كێشیان زۆره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێی‌ ‌وته‌ی‌ شاره‌زایانی‌ بواری‌‬ ‫پزیشكی‌ تێكچونی‌ كۆئه‌ندامی‌ هه‌رس‬ ‫هۆكارێكی‌ گرنگه‌ بۆ دروستبونی‌ بۆنی‌‬ ‫ناخۆش����ی‌ له‌ش‌و هه‌روه‌ها تێكچونی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ش����یان بڕێكی‌‬ ‫زۆر ع����اره‌ق ده‌رده‌دات‪ .‬زۆرجار ئه‌و‬ ‫عه‌ره‌قه‌ زۆره‌ ئه‌بێته‌ هۆی‌ دروستبونی‌‬ ‫بۆنی‌ ناخۆشی‌ له‌ش به‌مه‌ش كه‌سه‌كه‌‬ ‫هه‌س����ت به‌خه‌مۆكی‌‌و گۆش����ه‌گیریی‌‬

‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ه����ۆكاری‌ ئ����ه‌م حاڵت����ه‌ زۆر ل����ه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ شه‌كر یان په‌ستانی‌ خوێن‬ ‫یاخود كێش����ه‌ی‌ گورچیله‌ ی����ان فره‌‬ ‫چاالكی‌ غ����وده‌ ده‌ره‌قییه‌كانیان هه‌یه‌‬ ‫له‌ش����یان زیات����ر ئ����اره‌ق ده‌رده‌دات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا هه‌ندێ‌ جار ه����ۆكاری‌ ئه‌و‬ ‫بۆنه‌ ناخۆش����ه‌ بۆماوه‌یی����ه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫چه‌ندی����ن هۆكاری‌ تر‌وه‌ك دڵه‌ڕاوكێ‌‌و‬ ‫ئه‌و خۆراكان����ه‌ی‌ به‌هاراتیان تێدایه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ نوێترین لێكۆڵین����ه‌وه‌ ‪%10‬ی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كێشه‌ی‌ بۆنی‌ ناخۆشی‌‬ ‫جه‌سته‌یان هه‌یه‌ هۆكاره‌كه‌ی‌ تێكچونی‌‬

‫ه‌ته‌‬ ‫تایب کان‬ ‫کی شیه‌‬ ‫ش ‌هیه‌ خۆ‬ ‫گۆ نه‌‬ ‫به‌‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫كیسی‌ هێلكه‌دان‬

‫ی هه‌رسیانه‌‪.‬‬ ‫كۆئه‌ندام ‌‬ ‫بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ ئ����ه‌م حاڵه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تا له‌پاك‌و خاوێنیی‌ كه‌سه‌كه‌وه‌‬ ‫ده‌س����ت پێ����ده‌كات‌و پێویس����ته‌ ئه‌م‬ ‫كه‌سانه‌ زیاتر بایه‌خ به‌پاك‌و خاوێنیی‌‬ ‫خۆی����ان بده‌ن‌و هه‌روه‌ه����ا ئه‌و جالنه‌‬ ‫له‌به‌ربكه‌ن ك����ه‌ زیاتر ماده‌ی‌ لۆكه‌یان‬ ‫تێدایه‌و دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌‌و خۆراكانه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌هاراتیان تێدایه‌‌و باشتریش ‌وایه‌‬ ‫له‌و كاتانه‌ س����ه‌ردانی‌ پزیشك بكرێت‬ ‫چونكه‌ ئه‌گ����ه‌ر هۆكاره‌كه‌ی‌ تێكچونی‌‬ ‫كۆئه‌ندامی‌ ه����ه‌رس بێت پێویس����ته‌‬ ‫چاره‌سه‌ر‌وه‌ربگرێت‪.‬‬

‫به‌دو هه‌فت ‌ه‬ ‫ورگت دابه‌زێنه‌‬

‫زیادبونی‌ كێش به‌گش����تی‌‌و ناوچه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌م����ه‌ر به‌تایبه‌تی‌ یه‌كێكه‌ له‌كێش����ه‌‬ ‫س����ه‌رده‌م‌و‬ ‫ته‌ندروس����تییه‌كانی‌‬ ‫خه‌ڵكانێكی‌ زۆر هه‌وڵی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كێ����ش ده‌ده‌ن به‌تایبه‌ت����ی‌ ورگ‪ .‬له‌م‬ ‫باره‌یه‌وه‌ ش����اره‌زایانی‌ بواری خۆراك‬ ‫باس له‌چه‌ن����د تێكه‌ڵه‌یه‌ك ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫ئه‌بێته‌ ه����ۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كێش له‌‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ كورتدا‪.‬‬ ‫تێكه‌ڵه‌كه‌‪:‬‬ ‫هه‌ندێ����ك نه‌عن����ا‌و زه‌نجه‌فیل����ی‌‬

‫ته‌ڕو چای‌ س����ه‌وز‌و توێكل����ی‌ هه‌ناری‌‬ ‫‌وش����ككراوو ه����اڕڕاو (به‌هه‌م����ان بڕ)‬ ‫تێكه‌ڵ به‌یه‌ك بكرێ����ن‌و بخرێته‌ بڕێك‬ ‫ئ����اوو بكوڵێت‌و پاش����ان بپاڵیۆرێت‌و‬ ‫به‌یانیان بخورێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پ����اش به‌كارهێنانی‌ ئه‌م‬ ‫تێكه‌ڵه‌ی����ه‌ به‌به‌رده‌وامی‌‬ ‫هه‌مو به‌یانیی����ه‌ك پاش‬ ‫دو هه‌فت����ه‌ به‌ته‌واوه‌ت����ی‌‬ ‫هه‌ست به‌دابه‌زینی‌ كه‌مه‌ر‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫ئایە ددان شتن مەترسی توشبون‬ ‫به‌شێرپەنجە کەمدەکاتەوە؟‬ ‫پەیوەندی نێوان تەندروستی دەم‌و‬ ‫ددانەکان‌و شێرپەنجەی ناودەم‬

‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫دكتۆر نه‌جیب لویس پسپۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆشییه‌كانی‌ ژنان‌و منداڵبون‪.‬‬ ‫له‌عه‌ممان له‌واڵتی‌ ئوردون‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬كیسی‌ هێلكه‌دان چیه‌؟‬ ‫دكت����ۆر نه‌جیب‪ :‬بریتیه‌ له‌ئاوس����ان ‌ی‬ ‫هێلك����ه‌دان له‌ئه‌نجام����ی‌ بونی‌ كیس����ی‌‬ ‫‌ورد له‌ناویان����داو پاش����ان ئه‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫الوازكردن����ی‌ هێلكه‌و تێكچونی‌ س����وڕی‌‬ ‫مانگانه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬نیشانه‌كانی‌ چین؟‬ ‫دكتۆر نه‌جی����ب‪ :‬تێكچونی‌ س����وڕی‌‬ ‫مانگان����ه‌‪ ،‬زیادبونی‌ كێ����ش‪ ،‬زیادبونی‌‬ ‫م����وی‌ ل����ه‌ش به‌تایبه‌ت����ی‌ ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫ناوك‌و سه‌رگۆی‌ مه‌مكه‌كان‪ ،‬دواكه‌وتنی‌‬ ‫س����كپڕیی‌‪ ،‬هه‌ندێ‌ ج����ار به‌رزبونه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌س����تان‌و رێژه‌ی‌ شه‌كره‌‪ ،‬هه‌ندێ‌ جار‬ ‫هیچ نیش����انه‌یه‌كی‌ نیه‌ كه‌سه‌كه‌ له‌كاتی‌‬ ‫پشكنینێكی‌ رۆتینی‌ بۆی‌ ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫كه‌ كیسی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬رێژه‌ی‌ توش����بون به‌كیسی‌‬ ‫هێلكه‌دان له‌ژناندا چه‌نده‌؟‬ ‫دكت����ۆر نه‌جی����ب‪ :‬نزیك����ه‌ی‌ ‪%10‬ی‌‬ ‫ئافره‌تان كیسی‌ هێلكه‌دانیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬هۆكاری‌ كیس����ی‌ هێلكه‌دان‬ ‫چیه‌؟‬ ‫دكتۆر نه‌جیب‪ :‬تێكچونی‌ هۆرمۆنه‌كان‪،‬‬ ‫بۆ ماوه‌ی‌‪ ،‬هه‌ندێ‌ جاریش هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫نه‌زانراوه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬كام ته‌مه‌ن زیاتر توش����ی‌‬ ‫كیسی‌ هێلكه‌دان ئه‌بن؟‬

‫دكت����ۆر نه‌جیب‪ :‬زۆرینه‌ی‌ ته‌مه‌نه‌كان‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ توش����بونیان لێده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زیاتر له‌هه‌رزه‌كاران‌و گه‌نجان باوه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬چۆن ده‌ستنیش����انی‌ ئه‌م‬ ‫نه‌خۆشیه‌ ده‌كرێت؟‬ ‫دكت����ۆر نه‌جیب‪ :‬ده‌ستنیش����انكردنی‌‬ ‫زۆر ئاس����انه‌ له‌الیه‌ن پزیشكه‌وه‌ له‌سێ‌‬ ‫رێگ����ه‌وه‌ ده‌كرێت‪1 :‬ـ به‌و نیش����انانه‌ی‌‬ ‫سه‌ره‌وه‌ كه‌ نه‌خۆشه‌كه‌ هه‌یه‌تی‌ باسی‌‬ ‫ئه‌كات‪2 .‬ـ پشكنینی‌ هۆرمۆنی‌‪ ،‬زۆرجار‬ ‫له‌دوه‌م رۆژی‌ سوڕی‌ مانگانه‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫‪3‬ـ سۆنه‌ر‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئایا له‌كاتی‌ بونی‌ كیس����ی‌‬ ‫هێلكه‌دان سكپڕیی‌ روده‌دات؟‬ ‫دكتۆر نه‌جی����ب‪ :‬به‌ڵی‌ روده‌دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ن����دێ‌ ج����ار الوازه‌و ئه‌بێت����ه‌ ه����ۆی‌‬ ‫له‌بارچون به‌تایبه‌ت����ی‌ له‌مانگی‌ یه‌كه‌م‬ ‫یاخود له‌مانگونیو یاخ����ود له‌بارچونی‌‬ ‫به‌رده‌وام ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ر‌وه‌رنه‌گرێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬چۆن چاره‌سه‌ر ده‌كرێت؟‬ ‫دكت����ۆر نه‌جی����ب‪1 :‬ـ ‌وه‌رگرتن����ی‌‬ ‫ده‌رمان به‌تایبه‌تی‌ حه‌بی‌ دژه‌ سكپڕیی‌‬ ‫زۆر به‌كارده‌هێنرێ����ت یاخ����ود حه‌ب����ی‌‬ ‫پرۆجس����ترۆن یان حه‌بی‌ میتفۆرمین كه‌‬ ‫هه‌م ئه‌بێته‌ ه����ۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ كێش‌و‬ ‫رێكخس����تنی‌ هۆرمۆنه‌كانی‌ له‌ش‪( .‬ئه‌م‬ ‫حه‌بانه‌ پێویس����ته‌ پزیشك بینوسێت)‪.‬‬ ‫‪2‬ـ كه‌مكردنه‌وه‌ كێش به‌یه‌كێك له‌هه‌ره‌‬ ‫رێگه‌ باشه‌كان داده‌نرێت بۆ ئه‌م حاڵه‌ته‌‬ ‫چونكه‌ كیس����ی‌ هێلكه‌دان ئه‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫زیادبونی‌ كێ����ش به‌تایبه‌تی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌وری‌ له‌ ناوچه‌ی‌‌ورگ‌و كه‌مه‌ر‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫ئا‪ :‬د‪ .‬دلێر ڕەئوف حەمە‬ ‫به‌پێی ئ���ەو لێکۆڵینەوانەی له‌یەکێك‬ ‫له‌گۆڤ���ارەکان تایبەت به‌ش���ێرپەنجە‬ ‫باڵوکراوەت���ەوە‪ ،‬ئەوە دۆزراوەتەوە ئەو‬ ‫کەسانەی تەندروس���تی دەم‌و ددانیان‬ ‫باش نیە ئەگەری‌ توشبون به‌ڤایرۆسی‬ ‫‪human papillomavirus‬زیاترە‪ ،‬ئەم‬ ‫جۆرە ڤایرۆسە زیاتر له‌‪ ٤٠‬جۆری هەیە‬ ‫کە ج���ۆرە ترس���ناکەکانی کاریگەریان‬ ‫هەی���ە لەس���ەر خانەکان بۆ توش���بون‬ ‫به‌شێرپەنجەی ناودەم به‌تایبەت زمان‪.‬‬ ‫توێژینەوەک���ە له‌یەکێک له‌زانکۆکانی‬

‫سەنتەری زانس���تی پزیشکی تەکساس ک���ە پەیوەن���دی ئەم جۆرە ڤایرۆس���ە‬ ‫ئەنجام���دراوە‪ ،‬کە پش���کنین بۆ زیاتر به‌ش���ێرپەنجەوە لەم س���ااڵنەی دوایدا‬ ‫له‌‪ ٣،٤٠٠‬نەخۆش کراوە له‌تەمەنی سەرو ڕونکرایەوە‪.‬‬ ‫هەروەها س���ەنتەری خۆپاراس���تن‌و‬ ‫‪ ٤٠‬س���اڵی‪ ،‬ئەو کەسانەی تەندروستی‬ ‫دەم‌و ددان���ەکان ب���اش نی���ە ئەگەری کۆنتڕۆل���ی نەخۆش���ی ئام���اژەی بەوە‬ ‫توش���بون به‌ڕێژەی ‪ ٥٦%‬زیاترە بۆ ئەو کردوە کە ‪ HPV‬پەیوەندی نەک تەنها‬ ‫جۆرە ڤایرۆس���ە لەگەڵ ئەو کەسانەی به‌ش���ێرپەنجەی ن���او دەم���ەوە هەیە‪،‬‬ ‫تەندروس���تی دەم‌و ددانەکانیان باشە‪ .‬بەڵک���و پەیوەن���دی به‌چەندین جۆری‬ ‫نەخۆشیەکانی پوک به‌یەکەمین مەترسی ت���ری ش���ێرپەنجەوە هەی���ە‪ ،‬هەروەها‬ ‫دادەنرێ���ن بۆ توش���بون به‌ڤایرۆس���ی ئەو س���ەنتەرە ئاماژەی بەوەش کردوە‬ ‫کاتێ���ک ڤایرۆس���ەکە ئەمێنێت���ەوە بۆ‬ ‫‪.HPV‬‬ ‫‪ HPV‬زیاتر پەیوەندی به‌نەخۆش���یە ماوەیەکی زۆر ئەبێتە هۆکاری توشبون‬ ‫سێکس���یە گوازراوەکان���ەوە هەی���ە‪ ،‬به‌شێرپەنجە‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫نه‌خۆش ‌ی‬ ‫سه‌رۆكه‌كان‬

‫س���ه‌رۆكه‌كان‬ ‫نه‌خۆش���كه‌وتنی‌‬ ‫له‌هه‌ر‌واڵتێكدا‪ ،‬نه‌خۆشكه‌وتنێكی‌ ئاسای ‌ی‬ ‫نیه‌‪‌،‬وه‌ك چ���ۆن چاره‌س���ه‌ركردنه‌كه‌ی‌‬ ‫ئاسایی‌ نابێت‪ ،‬به‌شێكی‌ ئه‌م نه‌خۆشیانه‌‬ ‫هه‌ڵگ���ری‌ چاره‌س���ه‌رێكی‌ قورس���ن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌و‌واڵتانه‌ ئه‌م سه‌ركردانه‌‌وه‌ك‬ ‫كاریزمای���ه‌ك لێده‌ڕوانرێت‌و جه‌س���ته‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا په‌یوه‌س���ته‌ به‌مێش���كی‌‬ ‫سه‌ركرده‌وه‌‪ ،‬به‌له‌كاركه‌وتنی‌ ئه‌و مێشكه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا توشی‌ ئیفلیجبون ده‌بێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ س���ه‌رۆكه‌كان له‌حزبه‌‬ ‫ته‌قلیدیه‌كان���دا هاوش���ێوه‌ی‌ حزب���ه‌‬ ‫كوردییه‌كان‪ ،‬گه‌وره‌ترین مه‌ترسی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ح���زب دوای‌ خ���ۆی‌ به‌جێدڵێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫كورس���یه‌كان له‌حزب���ه‌ كوردییه‌كان���دا‬ ‫جه‌س���تێنراون‌و به‌مردنی‌ ئه‌م كه‌سانه‌ش‬ ‫كورس���یه‌كان به‌بێ‌ ك���ه‌س ده‌مێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫حزبه‌كانی���ش به‌بێ‌ باوك به‌اڵم باوكێكی‌‬ ‫بایه‌لۆژی‌ نا‪.‬‬ ‫نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ ئارێ���ڵ ش���ارۆن‌و‬ ‫مه‌لیك حس���ێن‌و ش���ای‌‌واڵت���ی‌ ئێران‌و‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌‪ ...‬چه‌ندین���ی‌ ت���ر نمونه‌ی‌‬ ‫ئه‌و جۆره‌ له‌نه‌خۆش���یه‌ن ك���ه‌ ئه‌گه‌ری‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنی‌ ئاس���ان نی���ه‌‪ ،‬ه���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش بو ئه‌م س���ه‌ركردانه‌ دوای‌ خۆی‌‬ ‫چه‌ندین گرێ‌ كوێره‌یان به‌چاره‌سه‌نه‌كراو‬ ‫هێش���ته‌وه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگاش ل���ه‌و نێوه‌نده‌دا‬ ‫زه‌ره‌رمه‌ند بو‪.‬‬ ‫ئه‌و كاته‌ی‌ ڕه‌زا شای‌ ئێران نه‌خۆشكه‌وت‪،‬‬ ‫توش���ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ی‌ لیمف���ه‌ گرێكان‬ ‫ب���و‪ ،‬ف���ه‌ره‌ح په‌هله‌وی‌ ش���اژنی‌ ئێران‬ ‫له‌بیره‌وه‌رییه‌كاندا باس له‌وه‌ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌وكاته‌دا كه‌ ڕه‌زاشا نه‌خۆشیه‌كه‌ی‌ زۆر‬ ‫به‌هێز بو بو‪ ،‬چه‌ندین بڕیاری‌ سیاسی‌ دا‬ ‫كه‌ بونه‌ جێگای‌ مه‌ترس���ی‌ بۆ كۆمه‌ڵگا‌و‬ ‫هه‌ندێك راپۆرتیش كه‌ س���اواك هێنابون‬ ‫بۆ ڕه‌زاشا بڕیاری‌ زۆری‌ خراپی‌ له‌سه‌ردا‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌سه‌ر عه‌رشی‌ ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ���گای‌ ئێران���ی‌ ش���كایه‌وه‌‪ ،‬دواین‬ ‫بڕیار جێهێشتنی‌ نیش���تمان‌و مردنی‌ بو‬ ‫له‌ئاواره‌یدا‪.‬‬ ‫ئاریڵ شارۆن‪ ،‬سه‌رۆك‌وه‌زیرانی‌ ئیسرائیل‪،‬‬ ‫ماوه‌ی‌ ده‌ساڵ توشی‌ جه‌ڵته‌ی‌ ده‌ماغ بو‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر جێگای‌ مایه‌وه‌‪ ،‬له‌و سه‌رده‌مدا‬ ‫كه‌ جه‌سته‌ی‌ له‌رێگای‌ كۆمه‌ڵێك ئاماری‌‬ ‫ئه‌لیكترۆنیه‌وه‌ كاری‌ ده‌كرد‪ ،‬واڵت به‌بێ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌وه‌زیران مایه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫‌وایكرد له‌و س���ه‌روبه‌نده‌ چه‌ندین بڕیاری‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌ڵه‌ بدرێت كه‌ كاریگه‌رییه‌كی‌‬ ‫كوشنده‌ی‌ له‌س���ه‌ر فه‌له‌س���تینیه‌كان‌و‬ ‫خاكه‌كه‌یان هه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌ئێستاش���دا س���اڵێك به‌س���ه‌ر‬ ‫نه‌خۆشكه‌وتنی‌ تاڵه‌بانیدا تێ‌ ده‌په‌رێت‪،‬‬ ‫ت���ا ئێس���تا ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌میدیاكان���ه‌وه‌‬ ‫ده‌بینرێت‪ ،‬چه‌ن���د‌وێنه‌یه‌كی‌ تاڵه‌بانیه‌‪،‬‬ ‫كه‌ جێگای‌ گومانن‪ ،‬به‌نه‌خۆش���كه‌وتنی‌‬ ‫ئه‌م كاره‌كته‌ره‌ جه‌س���ته‌ی‌ ئ���ه‌م حزبه‌‬ ‫توشی‌ ش���ه‌له‌ل بو‪ ،‬ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌مێشكی‌ ئه‌م پیاوه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ بۆش���ایی‌‬ ‫سیاسی له‌عێراقدا دروستكردوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ پارس���ه‌نگی‌ هێ���زی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫ئیقلیمی‌‌و نێوده‌وڵه‌تی‌ بو‪ ،‬به‌له‌كاركه‌وتنی‌‬ ‫مێشكی‌ تاڵه‌بانی‌ به‌به‌تاڵی‌ هێشتنه‌وه‌ی‌‬ ‫كورس���یه‌كه‌ی‌‪ ،‬جه‌سته‌ی‌ عێراقی‌ توشی‌‬ ‫ش���ه‌له‌ل ك���ردوه‌‪ ،‬چاره‌نوس���ی‌ عێراق‬ ‫به‌‌واقیعێكی‌ سیاسی‌ خراپدا تێده‌په‌رێت‪.‬‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ نه‌خۆش بكه‌وێت‬ ‫چه‌ندی���ن بڕی���اری‌ سیاس���ی‌ له‌عێراقدا‬ ‫هه‌بو بۆ ك���ورد ده‌توانرا یه‌كالبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫گرنگترینی���ان چاره‌نوس���ی‌ كه‌ركوك���ی‌‬ ‫بێ‌ باوك بو‪ ،‬به‌اڵم له‌ترس���ی‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫هاوكێش���ه‌ی‌ ناوخۆی���ی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫نه‌خۆشیه‌كه‌ی‌ خۆیه‌وه‌ ئه‌و بریاڕانه‌ نه‌دا‪،‬‬ ‫چاره‌نوس���ی‌ كه‌ركوكی‌ ب���ۆ هه‌تاهه‌تایی‌‬ ‫به‌خاكسپارد‪.‬‬ ‫نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ تاڵه‌بان���ی‌ ‌وه‌ك‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ س���ه‌ركرده‌كانی‌ دیك���ه‌‬ ‫وای���ه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ری‌ چاكبون���ه‌وه‌ی‌ گه‌لێك‬ ‫ئه‌س���ته‌مه‌‪ ،‬به‌نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ چه‌ندین‬ ‫كێشه‌ی‌ سیاس���ی‌ له‌ناوخۆی‌ حزبه‌كه‌یدا‬ ‫به‌چاره‌س���ه‌رنه‌كراوی‌ به‌ج���ێ‌ هێش���ت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌م پیاوه‌ مێشكی‌ ئه‌م حزبه‌ بو‪،‬‬ ‫نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ ئه‌م مێشكه‌ جه‌سته‌ی‌‬ ‫ئه‌و حزبه‌ی‌ توشی‌ شه‌له‌لكرد‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫ئه‌م حزبه‌ی‌ به‌پێ‌ خست‪ ،‬ئێستا یه‌كێتی‌‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ س���ه‌ر جێگایه‌ ‪ ،‬پێویس���تی‌‬ ‫به‌نه‌شته‌رگه‌ری‌ مێشكی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ س���ه‌رۆكه‌كان‌و‬ ‫مردنیان له‌كۆمه‌ڵگا‌و حزبه‌ كالس���یكی‌‌و‬ ‫ته‌قلیدیه‌كان���دا ‌وه‌ك نه‌خۆش���كه‌وتن‌و‬ ‫مردنێكی‌ ئاس���ایی‌ نی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ دوای‌‬ ‫خۆی���ان چه‌ندی���ن ته‌نگ���ه‌ژه‌و قه‌یرانی‌‬ ‫سیاس���ی‌ به‌جێ‌ ده‌هێڵ���ن‪ ،‬كه‌ كۆمه‌ڵگا‬ ‫روبه‌روی‌ كاره‌سات ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬


‫‪16‬‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪xwindnyawene@gmail.com‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫كه‌رنه‌ڤاڵی كوشتنی كاو‌ه گه‌رمیانی‌و سودمه‌نده‌كانی!‬

‫دونی���ا كوردیه‌ی ك���ه‌ گه‌نج ده‌كوژێت‌و‬ ‫ئیسماعیل حه‌مه‌ئه‌مین‬ ‫له‌س���ه‌ر الش���ه‌ی كه‌رنه‌ڤاڵ ده‌گیڕێت‪.‬‬ ‫هیچ���ی دیك���ه‌ م بۆ نه‌ماوه‌ت���ه‌وه‌ جگه‌‬ ‫به‌شی یه‌كه‌م‬ ‫له‌و قس���ه‌یه‌ی كه‌ (دیۆگینی سینۆپی)‬ ‫تیرۆركردن���ی ڕۆژنامه‌نوس���ی گه‌ن���ج به‌(ئه‌س���كه‌نده‌ری مه‌قدۆن���ی) گ���وت‪،‬‬ ‫(كاوه‌ گه‌رمیانی) تیرۆری تاكه‌ كه‌ سێك ك���ه‌ هاته‌ به‌رده‌می‪ ،‬پێیگوت‪ :‬الچۆ تۆ‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو تیرۆری ك���ۆی دونیایه‌كه‌ به‌ری خۆرم لێده‌گری!‪ ...‬ئاوه‌ها له‌دوای‬ ‫كه‌ ناوی سیاس���ه‌ته‌‪ .‬تیرۆری كولتوره‌ تیرۆری كاوه‌گیاندا ده‌بێت به‌و ‌وه‌همه‌دا‬ ‫له‌نێو سیاس���ه‌تدا‪ ،‬تی���رۆری هیومانزمه‌ بچینه‌وه‌ كه‌ به‌ناوی سیاس���ه‌ت‌و میدیا‌و‬ ‫له‌نێ���و ئه‌و دونی���ا ناش���رینه‌ی ئێمه‌دا به‌ناو چاالكه‌ وانه‌ كه‌رنه‌ڤاڵچی بۆنه‌كان‬ ‫ك���ه‌ ناوی دونیای سیاس���ه‌ته‌‪ .‬تیرۆری سازیانداوه‌‌و س���ه‌ماكانیان بوه‌ستێنین‌و‬ ‫(نه‌وه‌یه‌كی نوێی) كوردیه‌ كه‌ هه‌ڵگری پێیانبڵێی���ن‪ :‬ئێ���وه‌ ب���ه‌ری خۆرم���ان‬ ‫خه‌ونێكه‌ بۆ دواڕۆژ‪ ،‬له‌هه‌مانكاتیش���دا لێده‌گرن‪..‬‬ ‫به‌ڕێزان بمبورن ك���ه‌ هیچ میتۆدیكم‬ ‫تیرۆری (كاوه‌ گی���ان) تیرۆری نه‌وه‌ی‬ ‫دوهه‌م‌و سێهه‌می ئه‌نفاله‌‪ ،‬كه‌ بۆ جاری له‌به‌رده‌م���دا نه‌م���اوه‌‪ ،‬ل���ه‌م گوت���اره‌و‬ ‫دوهه‌م‌و س���ێهه‌م‌و خوا ده‌زانێت چه‌ندین له‌به‌ش���ه‌كانی دیك���ه‌ ی گوتاره‌كانم‪ ،‬بۆ‬ ‫جاری دیكه‌ ئه‌نفال ده‌كرێنه‌وه‌‪ .‬تیرۆری ئه‌وه‌ی ئه‌م بێده‌نگیه‌م بشكێنم‌و‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫كاوه‌ گی���ان‪ ،‬تیرۆری نه‌وه‌یه‌كی دیكه‌ ی بڵێم ماشێنێكی ئه‌وه‌نده‌ ناشرین له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌نفاله‌كه‌ هێش���تا له‌سكی دایكایه‌تی‌و هه‌ر تیرۆری گه‌نجێكماندا‪ ،‬كوڕێكماندا‪،‬‬ ‫پێ���ش له‌دایكبونی هه‌تی���و ده‌كرێنه‌وه‌‪ .‬كچێكی شیرینماندا كارده‌كات‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫هه‌تیوكردن���ه‌وه‌ی ئه‌نفال���ه‌‌و دوب���اره‌ كه‌ (تیرۆركردن‪ ،‬كوش���تنی سیاسی‪،‬‬ ‫ئه‌نفالكردن���ه‌وه‌ی گه‌رمیان���ه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ كوشتنی ش���ه‌رف‪ ،‬كوش���تنی نادیار)‬ ‫قس���ه‌كردن له‌س���ه‌ر كاوه‌ گه‌رمیان���ی ده‌كات���ه‌ ماتڕیاڵێك ب���ۆ خۆی‪ ،‬نه‌ك بۆ‬ ‫قسه‌كردنه‌ له‌سه‌ر ئه‌نفالی گه‌نجه‌كانمان‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ن���ه‌ك ته‌نه���ا فه‌رامۆش���كراون‬ ‫له‌م‌واڵته‌دا‪ ،‬به‌ڵكو تیرۆر ده‌كرێن‪ .‬له‌گه‌ڵ ‬ ‫تی���رۆری كاوه‌دا دونیایه‌ك پرس���یاری‬ ‫ئه‌خالقی گه‌وره‌ به‌ره‌و ڕومان ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ جگه‌ له‌موكاش���ه‌فه‌‌و ڕاس���تگۆیی‌و‬ ‫(هه‌س���تكردن به‌تاوان)‌و (هه‌ستكردن‬ ‫به‌بچوكی‌و ترس���نۆكی) خۆمان‌و توڕه‌یی‬ ‫نه‌بێت هیچ باسێكی دیكه‌ هه‌ڵناگرێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ تیرۆركردنی كاوه‌دا ئێمه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫سیاسه‌تی كوردی ده‌بینه‌وه‌ به‌ده‌م‌و چاوه‌‬ ‫ناشرینه‌ ئۆرگیناڵه‌كه‌ی‪ ،‬ماسكێكی دیكه‌ ‬ ‫له‌گه‌رمیان ده‌كه‌وێت‪ ،‬كه‌ له‌پش���تیه‌وه‌‬ ‫دڕنده‌یه‌كی بێویژادن خۆی مه‌اڵس���داوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و دڕنده‌یه‌ (دڕنده‌ی سیاس���ه‌ته‌) كه‌ ‬ ‫ئه‌مجاره‌ له‌گه‌رمی���ان ده‌م‌و چاوی خۆی‬ ‫نیشانداین‪ .‬هه‌روه‌ك چۆن له‌(كه‌ركوك)‬ ‫له‌گه‌ڵ تیرۆری (س���ۆرانی مامه‌ حه‌مه‌)‌و‬ ‫له‌(هه‌ولێر) له‌گه‌ڵ تیرۆری (سه‌رده‌شت‬ ‫عوس���مان)دا ده‌م‌و چاوی دزێوی خۆی‬ ‫نیش���اندابوین‪ .‬خوا ده‌زانێت ئه‌مجاره‌ش‬ ‫له‌چ شوێنێكی دیكه‌‌و له‌ژێر تایتڵی كامه‌‬ ‫پارتی مۆدێرن‌و چه‌پ‌و ئۆپۆزیس���یۆن‌و‬ ‫دیندار‌و ده‌سه‌اڵتدا (سیاسه‌تی كوردی)‬ ‫ده‌م‌و چ���اوه‌ ڕاس���ته‌قینه‌كه‌ ی خۆیمان‬ ‫نیش���انده‌دات‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ كۆی نه‌ریتی‬ ‫سیاسی له‌م ئه‌كته‌دا تاوانباره‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ تیرۆركردنی كاوه‌ گیاندا هه‌مو‬ ‫هیوایه‌ك به‌دانوستان‌و (چوار ساڵ هێمنی‬ ‫ش���ه‌قام)‌و حكومه‌تی كابینه‌ی هه‌شته‌م‬ ‫هه‌نارده‌كردن���ی نه‌وت بۆ توركیا ده‌بێته‌‬ ‫بڵقی سه‌رئاو‪ .‬هه‌مو هیوایه‌ك به‌(به‌ناو‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن)‌و ته‌نان���ه‌ت به‌(به‌ن���او‬ ‫میدیای ئازاد) نامێنێت‪ .‬سه‌یر له‌وه‌دایه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ تی���رۆری كاوه‌ گیاندا هه‌مو (كه‌ ش���ه‌ڕكردن ل���ه‌دژی ناش���رینی‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ڕنه‌ڤاڵچی���ه‌ خۆنمایش���كاره‌كان) په‌یدا بۆ قه‌ڵه‌وكردنی جه‌س���ته‌ی الوازكردنی‬ ‫ده‌بن���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م تی���رۆره‌ ده‌بێته‌ بابه‌تی خۆی‪ .‬ئه‌م ماشێنه‌ س���ااڵنێكه‌ به‌ناوی‬ ‫موزایه‌ده‌ی سیاسی‌و دێته‌وه‌ ناو ناوان‪ ،‬ئازادیه‌وه‌ دی���وی دوهه‌می دیس���پۆتی‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌ك تا دانوستانێكی دیكه‌ ی ئه‌م سیاسی نمایش���ده‌كات‪‌ ،‬وه‌ك سیاسه‌ت‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وی سیاسیدا كه‌رنه‌ڤاڵچیه‌كان له‌ژێر ماس���كێكی تون���ده‌وه‌ كارده‌كات‪،‬‬ ‫دێنه‌ شانۆ‌و شاشه‌ی تیڤیه‌كانمان خۆیان ئیدی دۆس���تانم‪ ،‬ئازیزان���م كاتی ئه‌وه‌‬ ‫نمایش ده‌ك���ه‌ن‪ .‬ئه‌م تی���رۆره‌ ده‌بێته‌ هاتوه‌ ئه‌م ماس���كه‌ له‌ڕوی ئه‌خالقیه‌وه‌‬ ‫میهره‌جانی خۆنمایش���كردنی قسه‌نوس‌و ئاشكرا بكه‌ ین‪ .‬‬ ‫ئه‌م كردنی (قوربانیبونه‌) به‌ماتریاڵێكی‬ ‫ڕۆژنامه‌بازو ئه‌كتیڤیسته‌ خوتبه‌بێژه‌كان!‬ ‫ته‌نانه‌ت ش���اجوانه‌كان ده‌خه‌نه‌ س���ه‌ر هه‌رزان بۆ كاتێكی دیاریكراو‪ ،‬نه‌ك هه‌ر‬ ‫گۆڕه‌ك���ه‌ ی خۆیان له‌س���ه‌ر گۆڕه‌كه‌ ی بێزارمان ده‌كات به‌ڵكو قێزه‌ونه‌‪ ،‬قێزه‌ونه‌‬ ‫ت���ا ڕاده‌ی بۆگه‌نب���ون‪ .‬ئێم���ه‌ به‌ڕێزانم‬ ‫كاوه‌ گه‌رمیانیدا نمایشده‌كه‌ن!‬ ‫به‌دیوێك���ی دیكه‌ ئه‌م تیرۆره‌ ده‌بێته‌ له‌ب���ه‌رده‌م دیارده‌یه‌كی ناش���رینداین‪،‬‬ ‫ده‌ستكه‌ وتی سیاسی بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی س���ااڵنێكه‌ به‌ماس���كه‌ وه‌ كارده‌كات‪،‬‬ ‫ئێ���راق‌و پارێزگا‌و هه‌ڵبژاردن���ی ته‌نه‌كه‌ ك���ه‌ ئه‌ویش (نمایش���كردنی قوربانیه‌)‬ ‫ش���كاوی نه‌وت‌و س���ه‌ندیكا زه‌ردو مۆرو بۆ ئه‌وه‌ی قوربانی���ه‌كان جارێكی دیكه‌ ‬ ‫س���ه‌وز‌و سپی‌و سوره‌كان‪ .‬ئه‌م تیرۆره‌ی شانازی به‌قوربانیبونی خۆیانه‌وه‌ بكه‌ن!‪،‬‬ ‫كاوه‌ خوا ده‌زانێت كه‌ ی ده‌بێته‌‌وه‌ره‌قه‌ی هه‌ر‌وه‌ك ئه‌وه‌ی قوربانیبونی س���ته‌می‬ ‫فشاری كوتله‌یه‌ك له‌س���ه‌ر كوتله‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس���ی ناس���نامه‌ بێت‪،‬‬ ‫دیكه‌ ئه‌م سیاسی له‌سه‌ر ئه‌و سیاسیه‌‪ ،‬ن���ه‌ك دیارده‌یه‌ك ك���ه‌ ده‌بێت به‌گژیدا‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌م ڕۆژنامه‌نوس له‌س���ه‌ر ئه‌م بچین���ه‌وه‌‌و ته‌جاوزی بكه‌ ی���ن‪ .‬ئاوه‌ها‬ ‫سیاس���ی‌و ئ���ه‌م به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تیه‌ (دوب���اره‌ ـ قوربانیكردن���ی قوربانیان)‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌م‌وه‌زیره‌ له‌رزۆكه‌ ! جارێ خۆ ل���ه‌م ف���ه‌زا سیاس���ی‌و ڕۆژنامه‌بازیه‌دا‬ ‫(خۆكردن به‌قاره‌مان) له‌الوه‌ بوه‌ستێت‪ ،‬بۆته‌ بزنس���ێكی چ���ه‌وری ‌وه‌ه���ا‪ ،‬كه‌ ‬ ‫ئه‌م بیرمه‌ن���ده‌ به‌یاننام���ه‌ ده‌رده‌كات‌و سیاسی‌و ڕۆژنامه‌بازه‌كان‌و ئه‌كتیڤیسته‌‬ ‫ئه‌م ڕۆژنامه‌بازه‌ س���تونی ئاگرینی كاتی كه‌رنه‌ڤاڵچیه‌كان له‌داهاتو‌و ئێستاش���دا‬ ‫ده‌نوس���ێت‌و ئه‌م نوس���ه‌ری گ���ه‌وره‌ی پاره‌ی كالس���ی یه‌كه‌ م���ی فڕۆكه‌ كانی‬ ‫گه‌له‌كه‌ مان زیاتر له‌سه‌ر حسابی الشه‌ی پێ په‌یدا ده‌كه‌ن‌و له‌سه‌ری داده‌نیشن‌و‪،‬‬ ‫تیرۆرك���راوی كاوه‌گیاندا گه‌وره‌یی خۆی له‌كۆنگره‌كان���ی ماف���ه‌ مه‌ده‌نیه‌كان���دا‬ ‫نیش���انده‌دات‪ .‬به‌ڕێزان بمب���ورن به‌اڵم خۆیانی پێ قه‌ڵه‌و ده‌كه‌ن‪...‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ئه‌مه‌ قسه‌ی ڕۆمانوسێكه‌ و‬ ‫جگه‌ له‌س���ینزم‌و ئیرۆنیه‌ت‌و گاڵته‌جاڕی‬ ‫ت���اڵ نه‌بێت‪ ،‬جگه‌ له‌گه‌ڕانه‌وه‌ نه‌بێت بۆ لێ���م‌وه‌ربگرن‪ ،‬چونكه‌ من كۆڵم له‌وانه‌‬ ‫نه‌ریتی فه‌یله‌سوفی دێرینی یۆنانی كۆن سیاسیه‌كاندا‪ ،‬به‌اڵم من له‌دڵی خۆمه‌وه‌‬ ‫(دیۆگینی س���ینۆپی) كه‌ له‌بازاڕه‌كانی قسه‌ده‌كه‌م كه‌ دڵی شیعره‌‪ ،‬كه‌ خه‌ونی‬ ‫(ئه‌سینا)دا به‌نیمچه‌ ڕوتی ده‌سوڕایه‌وه‌ پاڵه‌وانی چیرۆكه‌كانمه‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌قاڵنیه‌تی‬ ‫گاڵته‌ی به‌دیارده‌ ناشرینه‌كانی ده‌سه‌اڵت‌و س���اردی سیاس���ی‪ ،‬كه‌ جگه‌ له‌كوشتن‬ ‫خواكان‌و خه‌ڵك ده‌كرد‪ .‬به‌ڕێزان هیچی تائێستا هیچیتری لێوه‌ به‌رهه‌منه‌هاتوه‌‪،‬‬ ‫ت���رم بۆ نه‌ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬جگه‌ له‌س���ینیزم‪ ،‬جگه‌ له‌س���ته‌می كۆمه‌اڵیه‌تی‌و هه‌ژاری‌و‬ ‫له‌گاڵته‌جاڕی‪ ،‬له‌ئیرۆنیه‌ت به‌ناش���رینی نه‌خۆش���ی ده‌رونی هی���چ لێكه‌وته‌یه‌كی‬

‫ئه‌گه‌ر تیرۆری‬ ‫(سه‌رده‌شت عوسمان)‬ ‫بۆ پارتی (ئیداره‌ی‬ ‫زۆنی زه‌رد) تائێستا‬ ‫گه‌وره‌ترین پرسیار‌ی‬ ‫كراو‌ه بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫به‌تیرۆری كاو‌ه گیاندا‬ ‫(كاو‌ه گه‌رمیانی)‬ ‫زۆنی زه‌رد فشاری‬ ‫له‌سه‌ری كه‌مده‌بێته‌وه‌‌و‬ ‫پرسیارێكی دیكه‌ی‬ ‫كراوه‌ی گه‌نجێكی‬ ‫تازه‌پێگه‌یشتو ده‌چێت ‌ه‬ ‫ئه‌ستۆی یه‌كێتیه‌وه‌‬

‫دیك���ه‌ی نه‌ب���وه‌‪ .‬به‌دیوێك���ی دیكه‌دا‪،‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ ب���ۆ (یه‌كێتی نیش���تمانی‬ ‫كوردستان) كه‌ هێش���تا جاده‌‌و كوچه‌‌و‬ ‫بنبه‌ردو ش���اخه‌كانی كوردستان سوره‌‬ ‫به‌خوێنی ئه‌و گه‌نجانه‌ی له‌مێژوی خۆیدا‬ ‫‌وه‌ك (كاوه‌ گه‌رمیانی) چه‌كی‌ شۆڕشیان‬ ‫له‌ش���انكرد بۆ ئازادی‪ ،‬كه‌چی ئێس���تا‬ ‫كاری ئاوه‌ها له‌زۆنی س���ه‌وزدا ڕوده‌دات‪،‬‬ ‫قاره‌مانی‌و شكۆكانی یه‌كێتی ئێستا ته‌نها‬ ‫بۆته‌ ماتریاڵی بۆنه‌كانی نێو تیڤیه‌كان‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی له‌س���ه‌رێكی دیك���ه‌وه‌ مێژوی‬ ‫یه‌كێت���ی كورتكراوه‌ته‌وه‌ ب���ۆ ئه‌كتێكی‬ ‫(گونده‌ییك���ردن) به‌س���ه‌ر خه‌ڵك���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ده‌بوایه‌ (یه‌كێتی نیش���تمان‬ ‫كوردستان) له‌الیه‌ن خۆیه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك له‌ژێر‬ ‫فش���اردا‪ ،‬بڕیاڕی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌رانی یه‌كه‌می ئاسایش���ی ئیداره‌ی‬ ‫گه‌رمیان���ی س���ه‌ر به‌یه‌كێت���ی بدای���ه‌‪.‬‬ ‫له‌الوازترین باردا ده‌بوایه‌‌وه‌ك‌وه‌فایه‌ك‬ ‫بۆ مێژوی هێزی پێشمه‌رگه‌ له‌گه‌رمیان‪،‬‬ ‫بڕیاری س���ڕكردنی كاره‌كانی الیه‌نگرانی‬ ‫خۆی بدای���ه‌ له‌حكومه‌ت‪ ،‬خۆ ئه‌وه‌ هیچ‬ ‫له‌واڵتێكی دیموكراتدا ‌وه‌زیر‌و حكومه‌ت‬ ‫ده‌ستله‌كارده‌كێش���نه‌وه‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت‬ ‫یه‌كێتی سۆسیال دیموكراته‌!‪.‬‬ ‫یه‌كێت���ی له‌س���ه‌روبه‌ندی كۆنگ���ره‌ی‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬ئ���ه‌م ڕوداوه‌ له‌ناوچه‌ی نفوزی‬ ‫ده‌سه‌اڵتیدا ڕوده‌دات‪ .‬به‌دو جۆر ده‌ستی‬ ‫(تاوانب���اری ئه‌خالقی) بۆ درێژده‌كرێت‪،‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان به‌حوكمی ئ���ه‌وه‌ی ئیداره‌ی‬ ‫گه‌رمی���ان به‌ده‌س���ت یه‌كێتیه‌وه‌ی���ه‌‌و‬ ‫ده‌بێت به‌رپرس���یارێتی ئه‌م به‌ڕه‌اڵبونه‌‬ ‫ئه‌منیه‌ له‌ئه‌س���تۆ بگرێ���ت‪ .‬دوهه‌میان‬ ‫به‌حوكمی ئ���ه‌وه‌ی یه‌كێتی به‌قه‌یرانێكدا‬ ‫تێپه‌ڕده‌بێت‌و گومانی جه‌نگی كوتله‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا ئه‌م دیارده‌یه‌‌و چه‌ندانی‬ ‫دیكه‌ی ده‌بێته‌ ئه‌گه‌ری لێكه‌وته‌كانێتی‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ گومانێكه‌ كه‌س نایڵێت به‌ئاش���كرا‬ ‫به‌اڵم له‌س���ه‌ر خوێنی كاوه‌ گه‌رمیانیدا‬ ‫ك���راوه‌ به‌م���اڵ به‌س���ه‌ر یه‌كێتی���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫سێهه‌میان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ یه‌كێتی له‌به‌رده‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی پارێ���زگاكان‌و هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئێراقدایه‌‌و ئ���ه‌م مه‌له‌فه‌ش ده‌چێته‌ پاڵ‬ ‫مه‌له‌فه‌كانی دیكه‌ی خه‌وش���ی ئیداره‌ی‬ ‫له‌س���لێمانی‪ .‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ب���ۆ یه‌كێتی‬ ‫جوامێری���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئازایانه‌ ئ���ه‌م مه‌له‌فه‌‬ ‫له‌خۆبگرێت‌و (سزای ئه‌خالقی‌و یاسایی)‬ ‫توندی بكه‌رو ده‌س���ته‌كانی پش���ت ئه‌م‬ ‫تیرۆره‌وه‌ بدات‪ ،‬نه‌ك ته‌نها بكوژه‌كان!‬ ‫به‌دیوێك���ی دیكه‌دا ترس���ێكی دیكه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ س���ه‌ریهه‌ڵداوه‌ له‌نێ���و خه‌ڵكیدا‪،‬‬ ‫ك���ه‌ (یه‌كترش���كاندن) كه‌ گه‌یش���تۆته‌‬ ‫ئاس���تێكی ترس���ناك‪ ،‬بۆته‌ نه‌ریتێكی‬ ‫دیكه‌ی ناش���رین له‌م ده‌ڤ���ه‌ره‌دا‪ .‬گه‌ر‬ ‫هاتو ئه‌م تیرۆره‌ بۆ ش���كاندنی یه‌كێتی‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌وا ك���ێ گه‌ره‌نتی ئه‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫گه‌ر له‌داهاتودا ئۆپۆزیس���یۆنی ئێس���تا‬ ‫ئه‌م ئیداره‌یه‌ بكه‌وێته‌ ده‌س���تیان‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ڕوداوه‌‌و هاوشێوه‌ی دوباره‌ نابنه‌وه‌!‌وه‌ك‬ ‫چ���ۆن ئێس���تا یه‌كێت���ی ب���ه‌م ئه‌كته‌‬ ‫تاوانبارك���راوه‌‪ ،‬ئه‌وا كێ گه‌رنتی ده‌دات‬ ‫به‌گۆڕان له‌ئی���داره‌ی داهاتودا به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌ویشدا ئه‌گه‌ری ‌وه‌ها دوباره‌نه‌بێته‌وه‌! ‬ ‫ئه‌نجام ئه‌وه‌یه‌ خه‌ڵك ترسی له‌م نه‌ریتی‬ ‫یه‌كتر شكاندنه‌ ناشرینه‌ هه‌یه‌‌و گومانی‬ ‫له‌م (نه‌ریتی كوش���تنه‌) هه‌یه‌ كه‌ ڕه‌گی‬ ‫دورودرێ���ژی له‌سیاس���ه‌تدا داكوت���اوه‌‪.‬‬ ‫به‌مش���ێوه‌یه‌ هه‌مو هاواڵتی���ه‌ك‪ ،‬ببورن‬ ‫هه‌م���و (ڕه‌عیه‌تێك) گومان���ی ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌م نائارامیه‌ چ ئێس���تا‌و چ‬ ‫له‌داهات���ودا ئه‌و جۆك���ه‌ره‌ بێت له‌كارته‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌كانی فشار له‌سه‌ر یه‌كتری‪.‬‬ ‫به‌دیوێكی تردا‪ ،‬خ���ۆ ئه‌گه‌ر تیرۆری‬ ‫(سه‌رده‌ش���ت عوس���مان) ب���ۆ پارتی‬ ‫(ئیداره‌ی زۆنی زه‌رد) تائێستا گه‌وره‌ترین‬ ‫پرس���یار‌ی كراوه‌ بێت‪ ،‬ئ���ه‌وا به‌تیرۆری‬ ‫كاوه‌ گیان���دا (كاوه‌ گه‌رمیان���ی) زۆنی‬ ‫زه‌رد فش���اری له‌س���ه‌ری كه‌مده‌بێته‌وه‌‌و‬ ‫پرس���یارێكی دیكه‌ی كراوه‌ی گه‌نجێكی‬ ‫تازه‌پێگه‌یش���تو ده‌چێت���ه‌ ئه‌س���تۆی‬ ‫یه‌كێتیه‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ ڕوم له‌یه‌كێتی ‌ه كه‌‬ ‫ده‌بێت ئه‌م كه‌یسه‌ زۆر شه‌فاف‌و ئازایانه‌‬ ‫یه‌كالییبكاته‌وه‌‪...‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی كوش���تنی كاوه‌ گه‌رمیان���ی‬ ‫له‌كوش���تنی س���ۆران‌و سه‌رده‌ش���ت‬ ‫جیاده‌كات���ه‌وه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ هه‌موان‬ ‫پێشوه‌خت ده‌مانزانی (كاوه‌ گه‌رمیانی)‬ ‫ده‌كوژرێ���ت‪ ،‬تی���رۆری كاوه‌ گه‌رمیانی‪،‬‬ ‫سانتیاگۆ نه‌ساری پاڵه‌وانی ڕۆمانه‌كه‌ی‬ ‫(گابریل گارسیا ماركیز) مان ده‌خاته‌وه‌‬ ‫ی���اد‪ .‬له‌ڕۆمانی (چیرۆك���ی مردنێكی‬ ‫بانگه‌ش���ه‌بۆكراو)ی ماركی���زدا‪ ،‬هه‌م���و‬ ‫گونده‌كه‌ ده‌زانن كه‌ هه‌ردو برا توڕه‌كه‌ی‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی (ڤیس���ارۆ) پالنی كوش���تنی‬ ‫(سانتیاگۆ ناسار)ی گه‌نج داده‌نێن‪ .‬هه‌مو‬ ‫گونده‌كه‌ ده‌یانزانی كه‌ سانتیاگۆ نه‌سار‬ ‫ده‌كوژن‪ ،‬ته‌نانه‌ت كه‌س���ه‌ نێزیكه‌كانی‬

‫(سانتیاگۆ نه‌سار)یش ئه‌مه‌یان ده‌زانی‪،‬‬ ‫كه‌چی هه‌موان بێده‌نگبون له‌ئاس���تیدا‪.‬‬ ‫هه‌موان ده‌یانزانی كه‌ ده‌كوژرێت چونكه‌ ‬ ‫تۆمه‌تێكی خراوه‌ته‌ پ���اڵ كه‌ ڕون نییه‌‬ ‫ئه‌و كردویه‌تی‪ ،‬ئه‌ویش گوایه‌ خوش���كی‬ ‫برایانی (ڤیسارۆ) كه‌ نێوی (ئه‌نگێالیه‌)‬ ‫له‌شه‌وی بوك‌و زاوایه‌تیه‌وه‌ ده‌نێردرێته‌وه‌‬ ‫بۆ ماڵی باوانی‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی (پاكیزه‌)‬ ‫نه‌م���اوه‌‪ .‬برایان���ی (ڤیس���ارۆ) گومان‬ ‫له‌(سانتیاگۆ نه‌سار) ده‌كه‌ن‌و بڕیارده‌ده‌ن‬ ‫بیكوژن‪ ،‬له‌هه‌مو ش���وینێكدا به‌ئاشكرا‬ ‫ب���اس له‌تۆڵ���ه‌ی ئابڕوچون���ی خۆیان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌هه‌مو كون‌و كه‌له‌به‌رێكی ئه‌و‬ ‫گونده‌دا باس له‌كوش���تنی (س���انتیاگۆ‬ ‫نه‌س���ار) ده‌كرێت‪ ،‬هه‌مویان ده‌زانن كه‌‬ ‫ده‌كوژرێت‪ ،‬ته‌نها (س���انتیاگۆ نه‌سار)‬ ‫ی گه‌نج خۆی نه‌بێ���ت‪ .‬لێره‌وه‌ هه‌واڵی‬ ‫كوژران���ی ئ���ه‌م گه‌نجه‌ پێ���ش ڕوداوی‬ ‫كوشتنه‌ خۆی ده‌كه‌وێت‪ ،‬ئاوه‌ها هه‌واڵی‬ ‫كوژرانی (كاوه‌ گه‌رمیانی) زۆر ده‌مێكه‌‬ ‫بو پێش خۆی كه‌وتبو‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ سه‌یر‬ ‫نییه‌ گه‌ر درۆ له‌گ���ه‌ڵ خۆماندا نه‌كه‌ین‬ ‫بڵێین كوژرانی ئه‌م گه‌نجه‌‌وه‌ك كوژرانی‬ ‫(سانتیاگۆ نه‌س���ار) ‌وه‌هابو‪ ،‬هیچمانی‬ ‫توش���ی ش���ۆكی گه‌وره‌ نه‌كرد‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هه‌م���وان له‌گ���ه‌ڵ خۆمان���دا ده‌مانزانی‬ ‫هه‌ر هێزێ���ك هه‌بێت بیه‌وێت قازانجێكی‬ ‫سیاس���ی ی���ان بانگه‌ش���ه‌ی ب���ۆ خۆی‬ ‫بچڕێت له‌گه‌رمیاندا‪ ،‬په‌الماری كه‌یس���ی‬ ‫(كاوه‌ گه‌رمیان���ی) ده‌دات‪ .‬ك���ه‌ ه���ه‌م‬ ‫ئۆپۆزیس���ۆن‌و چاالكاوانه‌ نمایشكاره‌كان‬ ‫نه‌یانتوان���ی بیپارێ���زن‌و كه‌یس���ه‌كه‌ی‬ ‫له‌ڕیكالم���ی میدیای���ه‌وه‌ بكه‌ن���ه‌ داوای‬ ‫پاراستنی ڕه‌سمی‌و بیجوڵێنن‌و ڕێگریه‌ك‬ ‫بكه‌ن‪ .‬چۆن ئێس���تا له‌ده‌وری ماڵه‌كه‌ی‬ ‫كۆده‌بن���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌بوایه‌ پێش���تر ئه‌وه‌یان‬ ‫بكرای���ه‌‪ ،‬چ نه‌بێت بچونای���ه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫حكومه‌ت���ی گه‌رمیان���دا ئ���ه‌وه‌ بكرایه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم (ئه‌قڵیه‌تی ك���ه‌ ڕنه‌ڤاڵخوازی)‬ ‫بیر له‌وه‌ ناكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و په‌الماری ش���ته‌‬ ‫ئاسانه‌كان‪ ،‬میدیا‌و كه‌مپینی سه‌ر كاغه‌ز‌و‬ ‫خوتبێ���ژی‌و‌وێنه‌گرت���ن بۆ فه‌یس���بوك‬ ‫ده‌دات‪ .‬به‌داخ���ه‌وه‌ گه‌ش���ه‌كردنی ئه‌م‬ ‫(فیگوره‌ كه‌رنه‌ڤاڵخ���وازه‌) به‌ڕاده‌یه‌ك‬ ‫مه‌ترسیداربوه‌‪ ،‬كه‌ ئێستا له‌گه‌ڵ مه‌رگی‬ ‫ئازادیدا گه‌مه‌ی خۆی ده‌كات‪ ،‬بازرگانی‬ ‫ده‌كات به‌مه‌رگه‌وه‌‪ .‬كۆبونه‌وه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫ماڵی كاوه‌ گه‌رمیانی‌و سه‌ركردن به‌كون‌و‬ ‫كه‌له‌ب���ه‌ری ماڵه‌كه‌یان���دا‪‌،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫مۆزه‌خانه‌یه‌كی عه‌نتیكه‌ی هه‌ژاری بێت‪،‬‬ ‫‌وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ه���ه‌ژاری ل���ه‌م ده‌ڤه‌ره‌دا‬ ‫دیارده‌یه‌ك���ی ش���ازبێت‪ ،‬جۆرێك���ه‌ له‌و‬ ‫كرداره‌ خۆنمایش���كار‌و كه‌رنه‌ڤاڵچیانه‌ی‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌زیادبوندان‪ .‬گه‌یش���ته‌ ئه‌و‬ ‫ڕاده‌یه‌ی دور له‌ئه‌تێكتی هه‌مو پرس���ه‌‌و‬ ‫سه‌ره‌خۆش���یه‌ك‪ ،‬به‌س���ترێجی ته‌سك‌و‬ ‫ئاڕم���ی ش���اجوانیه‌وه‌ له‌س���ه‌ر گۆڕی‬ ‫كاوه‌دا نمایش���ی جوانی خۆیان بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌م (ئه‌قڵیه‌ته‌ كه‌ڕنه‌ڤاڵیه‌) ده‌رك به‌م‬ ‫س���وكایه‌تیپێكردنه‌ ناكات؟ ی���ان بۆته‌‬ ‫نه‌ریتێكی دیكه‌ له‌نه‌ریته‌ ناش���رینه‌كانی‬ ‫سیاسه‌ت‌و به‌ناو میدیا له‌م ده‌ڤه‌ره‌دا‪.‬‬ ‫من پێموای���ه‌ ته‌واوكردنی ڕۆمانه‌كه‌ی‬ ‫(ماركیز) ئه‌مجاره‌ی���ان له‌گه‌رمیانه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬به‌وه‌ی كۆی گونده‌كه‌‬ ‫دوای كوش���تنی (س���انتیاگۆ نه‌ساری‬ ‫ك���وردی) ك���ه‌ كاوه‌ گیانه‌‪ ،‬س���ه‌ردانی‬ ‫خان���ه‌واده‌ی ده‌ك���ه‌ن‌و فرمێس���كی بۆ‬ ‫ده‌ڕێژن‌و ش���اجوانه‌كانی ب���ۆ ده‌نێرن‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ (س���انتیاگۆ نه‌س���اری كوردی)‬ ‫بۆ ج���اری دوه���ه‌م مه‌رگی بانگه‌ش���ه‌‬ ‫ده‌كرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مج���اره‌ خێزانی كاوه‌‌و‬ ‫خان���ه‌واده‌ی به‌كه‌رنه‌ڤاڵچیه‌كان هیالك‬ ‫ده‌كرێن‌و ئه‌و كه‌رنه‌ڤاڵچیانه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫مانا گه‌وره‌كانی ئ���ه‌م مه‌رگه‌ بۆ خۆیان‬ ‫بچن���ه‌وه‌‪ ..‬كاوه‌ گه‌رمیانی له‌م رۆمانه‌دا‬ ‫ه���اواری كرد ك���ه‌ ده‌مك���وژن‪ ،‬براكان‬ ‫ده‌مك���وژن‪ ،‬حكومه‌ت‌و موعاره‌زه‌و دونیا‬ ‫ده‌مكوژن‪ ،‬كه‌چی ئه‌م���ه‌ بوه‌ ماتریاڵی‬ ‫میدیایی‌و س���ه‌ردێڕێكی بچ���وك! دوای‬ ‫ئه‌وه‌ كاوه‌ به‌ته‌نیا له‌كه‌الردا به‌جێهێڵرا‪،‬‬ ‫به‌جێهێڵ���ڕا ت���اڕاده‌ی به‌جێهش���تنی‬ ‫ئاسكێكی‌ بریندار بۆ دڕنده‌یه‌كی برسی‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت پارته‌كه‌ی خۆیش���ی كه‌ دوای‬ ‫مردنی شانازی به‌كاوه‌ گه‌رمیانه‌وه‌ كرد‪،‬‬ ‫كه‌یسی ئه‌وی به‌هه‌ند‌وه‌رگرت‪ .‬به‌گشتی‬ ‫قسه‌بكه‌ ین هه‌موان ده‌یانزانی كه‌ (كاوه‌‬ ‫گه‌رمیانی) پڕۆژه‌یه‌كه‌ بۆ كوشتن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫‌وه‌ك گونده‌كه‌ی (س���انتیاگۆ نه‌سار)ی‬ ‫تێدا كوژرا‪ ،‬ئاوه‌ها هه‌موان بێده‌نگیه‌كی‬ ‫نێوه‌ندگیریی���ان هه‌ڵبژارد‪ ،‬نێوه‌ندێكیان‬ ‫له‌نێ���وان هه‌ڕه‌ش���ه‌ی ژی���ان‌و كاوه‌دا‬ ‫هێش���ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و نێوه‌نده‌ به‌جێهێشتنی‬ ‫بو ب���ۆ كوش���تن‪ ،‬ته‌نیاكردن���ی بو بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی دوای كوشتنی ببێت به‌ماتریاڵی‬ ‫ڕاگه‌یاندن‌و سیاسه‌ت‌و هیچیتر‪.‬‬ ‫به‌ڕێزانم مۆته‌كه‌ی كوشتنی كاوه‌ گیان‬

‫ده‌مێكبو له‌گه‌رمیان���دا ده‌هات‌و ده‌چو‪ ،‬ژیانی ئ���ازاد له‌س���ه‌ر ئ���ه‌رزی ‌واقیع‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت خۆیشی ته‌عبیری لێكردبو‪ .‬له‌م له‌به‌رئه‌وه‌ی���ه‌ هه‌مو قس���ه‌كان‪ ،‬به‌مه‌ی‬ ‫خاڵه‌دا (سه‌رده‌ش���ت عوس���مان) گیانم منیشه‌وه‌‪ ،‬باڵی مێشوله‌یه‌كی سه‌ر له‌شی‬ ‫بیردێته‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و گه‌نجه‌ جوانه‌مان‪ ،‬ئه‌و تاوانبارێكی سیاسی ناجوڵێنێت‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫كوڕه‌مان ك���ه‌ به‌ناهه‌ق له‌دوره‌ ش���ار‌و مه‌رگ���ی كاوه‌دا مه‌رگ���ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك‬ ‫له‌موس���ڵ كوشتیان‪ .‬ئه‌م كوڕه‌مان سور ده‌س���تیپێكردوه‌‪ ،‬گه‌ر هاتو له‌ئه‌زه‌له‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌یزان���ی ده‌یك���وژن‪ ،‬ده‌چێ���ت بۆ الی له‌سۆرانی مامه‌ حه‌مه‌وه‌ نه‌مردبێت‪ .‬‬ ‫ڕاگ���ری كۆلیژه‌كه‌ی ده‌ڵێت؛ ده‌مكوژن!‪ ،‬كوش���تنی ئه‌م گه‌نجانه‌مان (سۆران‌و‬ ‫خه‌ڵكین���ه‌ ده‌مك���وژن‪ ،‬كه‌چ���ی كه‌س سه‌رده‌ش���ت‌و كاوه‌ گه‌رمیان���ی) ن���ه‌ك‬ ‫به‌هانای���ه‌وه‌ نه‌ه���ات‪ .‬نامه‌ی نوس���ی‌و ته‌نه���ا ش���ه‌هیدبونێكی قاره‌مانان���ه‌ی‬ ‫گوتی ده‌مكوژن‪ ،‬كه‌چ���ی بێ ئه‌مه‌كانه‌ نه‌وه‌یه‌كه‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌وڵدانی سیاس���ه‌ته‌‬ ‫نامه‌كه‌ی���ان بۆ باڵوك���ردوه‌‌و هیچیان بۆ ب���ۆ ده‌س���ته‌مۆكردنی ئ���ه‌م نه‌وه‌ی���ه‌‌و‬ ‫نه‌ك���رد‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌ن���ده‌ نه‌بێت مه‌رگی ترساندنیانه‌‪ .‬هه‌میشه‌ گوتومه‌ ئه‌سته‌مه‌‬ ‫ئه‌ویان كرد به‌چه‌كێكی دیكه‌ له‌بۆنه‌كاندا سیاسه‌ت له‌داهاتودا بتوانێت به‌ئاسانی‬ ‫له‌سیاسه‌تی یه‌كتری پێبده‌ین‌و له‌ڕۆژانی ئ���ه‌م گه‌نجانه‌ بكات به‌ده‌نگده‌ری خۆی‪،‬‬ ‫دوابۆنه‌كانیشدا له‌بیركرا‪.‬‬ ‫چونكه‌ ئ���ه‌م گه‌نجان���ه‌ ژیانێكی ڕۆحی‬ ‫‌ردو‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫كوش���تنی‬ ‫ئاوه‌ه���ا ئازیزان���م‬ ‫ن���ه‌رم‌و وردی ژی���ان‌و كۆی پرس���یاری‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ش���‬ ‫ه‬ ‫بانگ‬ ‫(كوش���تنێكی‬ ‫گه‌نجه‌كه‌مان‬ ‫نه‌وه‌ی پێشو خۆیان له‌داهاتودا ده‌خه‌نه‌‬ ‫ڕۆماننوس���مان‬ ‫‌عبیری‬ ‫ه‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫بو‬ ‫بۆك���راو)‬ ‫ژێر پرس���یاره‌وه‌‪ .‬م���ن له‌چیرۆكی ئه‌و‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫چونك‬ ‫ماركی���ز)‪،‬‬ ‫گارس���یا‬ ‫(گابرێ���ل‬ ‫گه‌نجان���ه‌وه‌ ئه‌وه‌ فێربوم‌و هه‌س���تم به‌و‬ ‫هه‌ردو گه‌نجه‌كه‌م���ان به‌ده‌نگی خۆیان‪ ،‬تااڵییه‌ كرد به‌رامبه‌ر ژیانی كوردی هه‌یانه‌‪،‬‬ ‫به‌نامه‌‌و نوسین‌و قسه‌كردن هاواریانكرد‪ :‬تاڵت���ر له‌نه‌وه‌ی ئێمه‌‪ ،‬وردت���ر له‌ئێمه‌‪.‬‬ ‫خه‌ڵكینه‌ ئێمه‌ ده‌كوژرێین‪ ،‬تكایه‌ مه‌هێڵن هه‌رچی فرۆش���نته‌وه‌یه‌كی مێژوگه‌رایی‌و‬ ‫شكۆمه‌ندی‌و سه‌رفرازی‌و پێشمه‌رگایه‌تی‌و‬ ‫گۆڕانخوازی‌و ئیس�ل�امخوازی هه‌یه‌‪ ،‬الی‬ ‫ ‬ ‫ئه‌و نه‌وه‌یه‌ جێی پرسیاره‌ گه‌ر جێگه‌ی‬ ‫قێزه‌ونی نه‌بێ���ت‪ ،‬چونكه‌ ژیانی كوردی‬ ‫هیچی پێ نه‌به‌خش���ین‪ ،‬جگ���ه‌ له‌درۆو‬ ‫كه‌رنه‌ڤاڵی سیاس���ه‌ت‌و میدی���ا نه‌بێت‪.‬‬ ‫جگ���ه‌ له‌كوش���تنی ده‌نگ���ه‌ ئازاده‌كانی‬ ‫نه‌بێ���ت‪ .‬چونكه‌ نه‌ك ه���ه‌ر له‌ده‌وه‌ره‌ی‬ ‫ژیان���ی ئه‌وان ئه‌م سیاس���ی‌و بیروڕایانه‌‬ ‫هه‌ڵده‌سوڕێت‪ ،‬به‌ڵكو ڕێگرو مشه‌خۆریشه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ژیانی ئه‌وان‪ .‬لێره‌وه‌ (مه‌رگی‬ ‫بانگه‌ش���ه‌ بۆك���راوی) گه‌نجه‌كانم���ان‬ ‫هه‌ڵگری هه‌مو مان���ا ئه‌ده‌بیه‌ بااڵیه‌ كه‌‬ ‫ده‌بێت ئه‌ده‌بی ئێمه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی هونه‌ری‬ ‫گێڕانه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی له‌یادی نه‌كات‪ .‬نه‌ك‬ ‫ته‌نه���ا ئه‌ده‌ب به‌ڵكو كاری فیكر ده‌بێت‬ ‫له‌هه‌مو ئ���ه‌و ڕه‌هه‌نده‌ ڕه‌مزیانه‌ بڕوانێت‬ ‫كه‌ كوش���تنی هه‌ر یه‌كێك له‌م گه‌نجانه‌‬ ‫له‌خۆیاندا هه‌ڵیانگرتوه‌‌و‪ ،‬له‌ویتر جودای‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫كوش���تنی كاو‌ه گه‌رمیان���ی ‌وه‌ك‬ ‫ئام���اژه‌م پێ���دا‪ ،‬كوش���تنێك ‌ه هه‌موان‬ ‫ئ���اگادار بوی���ن‪ ،‬هه‌موم���ان ده‌مزانی‬ ‫كاو‌ه له‌گه‌رمی���ان ده‌كوژرێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنیش له‌كه‌ناڵه‌كه‌یه‌و‌ه ‌وه‌ك‬ ‫ماتریاڵێك���ی میدی���ای چاوپێكه‌وتنی‬ ‫له‌گه‌ڵدا كردوه‌‪ ،‬كاو‌ه باسی له‌و‌ه كردو‌ه‬ ‫ك��� ‌ه ده‌زانێت ده‌كوژرێت‪ ،‬ده‌ترس���ێت‌و‬ ‫له‌م���اڵ ناخه‌وێت‌و نائارام���ه‌‪ ،‬هه‌موان‬ ‫ده‌مانزانی (كاو‌ه گه‌رمیانی) ده‌كوژرێت‌و‬ ‫بكوژه‌كانی له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتدانین‌و‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی پارت ‌ه كوردی���ه‌كان نین‌و‬ ‫قاعیده‌نین‌و ش���ه‌ڕی خێزانی‌و كۆنه‌قین‬ ‫نی���ن‪ ،‬به‌ڵك���و كوش���تنێكه‌ له‌زۆنی‬ ‫بمانك���وژن‪ .‬كه‌چی سه‌رده‌ش���ت گیان س���ه‌وزه‌وه‌یه‌‌و بكه‌ره‌كانیش���ی كه‌سی‬ ‫له‌موسڵ به‌قۆڵ به‌س���تراوی به‌به‌رچاوی ئه‌كتیڤی نێو ده‌زگاكانی ده‌س���ه‌اڵتن‪،‬‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌ ده‌فڕێنرێت‌و ده‌كوژرێت‌و كاوه‌ زۆربه‌م���ان گ���ه‌ر خۆم���ان به‌قس���ه‌ی‬ ‫گه‌رمیان���ی له‌ماڵی خۆی���دا‌و له‌به‌رده‌م ناڕاسته‌وخۆ سه‌رقاڵ نه‌كه‌ین ده‌مانزانی‬ ‫دایكی���دا نامه‌ردانه‌ ده‌یك���وژن‪ .‬به‌ڕێزانم گ���ه‌ر كاو‌ه بكوژرێت ئه‌وا سیاس���ه‌ت‬ ‫ته‌نها ئه‌وان ناكوژرێ���ن‪ ،‬به‌ڵكو هه‌رچی ده‌یكوژێت‪ ،‬نه‌ك هێزی���ك له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫كه‌رامه‌ت‌و ئازایه‌تی‌و كوردبون‌و شه‌ره‌فی سیاس���ه‌ت‪ .‬هه‌موش���مان ده‌مانزانی‌و‬ ‫گه‌وره‌ی نه‌ته‌وایه‌تی‌و مرۆڤبونمان هه‌یه‌ چ نه‌بێ���ت هه‌س���تمان به‌وه‌كردبو ك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵیان���دا له‌گۆڕنرا‪ .‬ه���ه‌ر میلله‌تێكی كاو‌ه گیان‌وه‌ك (س���انتیاگۆ نه‌سار)ی‬ ‫دیكه‌ بوای���ه‌ جگه‌ له‌ئێمه‌ی ترس���نۆك پاڵه‌وان���ی ڕۆمانی (چیرۆكی مه‌رگێكی‬ ‫نه‌بێ���ت‪ ،‬ن���ه‌ك حكوم���ه‌ت به‌ڵكو كۆی بانگه‌ش��� ‌ه بۆكراو) ده‌كوژرێت‪ .‬هه‌موان‬ ‫سیستمێكی له‌س���ه‌ر ئه‌و گه‌نجانه‌ ژێرو دوباره‌‌و سه‌دباره‌ی ده‌كه‌مه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ژه‌به‌ر ده‌كرد!‪.‬‬ ‫له‌كوژرانی گه‌نجه‌كانمانه‌و‌ه (هه‌س���ت‬ ‫‌ركی‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫نوس���ین‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫گ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫دیك‬ ‫به‌دیوێكی‬ ‫به‌تاوان) بكه‌ی���ن‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ئازیزانم‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫بێت‬ ‫جیدی‬ ‫‌ری‬ ‫ه‬ ‫نوس���‬ ‫نوخبه‌یه‌كی‬ ‫ده‌زان���م ك ‌ه ئ���ه‌و‌ه من‌و تۆ نی���ن‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫‌وا‬ ‫ه‬ ‫چاالك‬ ‫‌رچی‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌مڕۆ‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌وا‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫میلله‌ته‌دا‪،‬‬ ‫نه‌خاوه‌ن���ی ده‌س���ه‌اڵتین‌و نه‌خاوه‌نی‬ ‫‌و‬ ‫ت‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫سیاس‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫ئۆپۆزیسیۆ‬ ‫‌و‬ ‫ی‬ ‫كه‌رنه‌ڤاڵچ‬ ‫هێ���زی جواڵو‪ .‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌بات‬ ‫ه‬ ‫‌ناد‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌اڵت‬ ‫ه‬ ‫‌س���‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫‌و‬ ‫حكومه‌ت‬ ‫ئ���ه‌م هه‌س���تكردن ‌ه به‌ت���اوان‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ڕاكردن‬ ‫بۆ‬ ‫گوتراو‬ ‫گوتاری‬ ‫‌و‬ ‫ك‬ ‫ڕیتۆری‬ ‫به‌ر‬ ‫كولتوریان���ه‌و‌ه‬ ‫له‌هه‌س���تكردنێكی‬ ‫‌مپینی‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌قین‬ ‫ه‬ ‫ڕاست‬ ‫‌لێپسراوێتی‬ ‫له‬ ‫بگوازینه‌و‌ه بۆ هه‌س���تكردنێك به‌تاوان‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ت‬ ‫‌هێنرێ‬ ‫ه‬ ‫پێكد‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌زایی‬ ‫ه‬ ‫ناڕ‬ ‫‌و‬ ‫ل‬ ‫ڤیرتوێ‬ ‫ك ‌ه دڵی نه‌ت���ه‌وه‌‌و كۆمه‌ڵگه‌ی بریندار‬ ‫گوتاره‌ له‌هۆڵه‌كاندا ده‌خوێنرێته‌وه‌‌و هه‌ر بكات‪ ،‬به‌جۆریك ك ‌ه كوش���تنی گه‌نج ‌ه‬ ‫كه‌ناڵی موعاره‌زه‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و ڕه‌ش‌و ئازاده‌كانم���ان له‌دوریه‌كی یاس���اییه‌و‌ه‬ ‫مۆر‌و سپیه‌‪ ،‬نان‌و پیازی پێوه‌ ده‌خۆن‪ ،‬بازهه‌ڵدات ‌ه كایه‌ك���ی دیكه‌ ك ‌ه كایه‌ی‬ ‫هه‌مو ئه‌مانه‌ ده‌یانه‌وێت جێگه‌ی ئێمه‌ی (دانپێدان��� ‌ه مێژویی)‌و سیاس���یه‌كانی‬ ‫نوس���ه‌ران بگرن���ه‌وه‌‌و له‌پاڵ نوس���یندا ناشرینی سیاس���ه‌ت ‌ه له‌كۆنتێكستێكی‬ ‫سیاس���یه‌كانی موعاره‌زه‌‌و سیاسیه‌كانی مێژوی���دا‪ .‬به‌مان���ای دی���وی دوهه‌می‬ ‫ده‌ربار‌و سیاسیه‌ ته‌مه‌ڵه‌كانی په‌ڕله‌مان چیرۆكی مه‌رگی بانگه‌ش ‌ه بۆكراوی كاو‌ه‬ ‫خۆی���ان ده‌ش���ارنه‌وه‌‪ .‬ك���ه‌ كات���ی گیان ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه هه‌موان لێپرس���راوین‬ ‫كورس���ی‌و كۆتا‌و كابینه‌ دروس���تكردن‌و به‌رامب���ه‌ر كوش���تنی ئ���ه‌و كوڕه‌مان‪.‬‬ ‫دابه‌ش���كردنی پاره‌ی نه‌وت دێت‪ ،‬ئیدی به‌هه‌ق���ه‌ت گ���ه‌ر له‌دی���وی دوهه‌م���ی‬ ‫ناڕه‌زایی���ه‌كان‌و خوێن���ی گه‌نج���ه‌كان ئ���ه‌م (كوژران��� ‌ه بانگه‌ش��� ‌ه بۆكراوه‌)‬ ‫له‌بیرده‌كرێ���ن‪ .‬كه‌س���انی‌وه‌ك ئێمه‌ش وردبین���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا نه‌ك ته‌نها هه‌س���ت‬ ‫ك���ه‌ ته‌نها نوس���ینی ئه‌ده‌ب���ی‌و فیكری به‌تاوان ده‌كه‌ین به‌رامبه‌ر تیرۆركردنی‬ ‫پیشه‌مانه‌ نه‌ك سیاسه‌ت‌و ئه‌كتیڤیستی‌و كاوه‌‪ ،‬ك��� ‌ه نه‌مانتوانی���و‌ه بیپارێزین‪،‬‬ ‫ڕۆژنامه‌بازی‌و كه‌رنه‌ڤاڵیه‌ت! به‌خه‌یاڵی‌و به‌ڵكو ده‌په‌ڕینه‌و‌ه بۆ كوش���تێنك ك ‌ه‬ ‫ئۆپۆرتۆنیس���ت له‌قه‌ڵه‌مده‌درێی���ن‪( .‬كوش���تنێكی ڕه‌مزی���ه‌) پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌مو ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ نوس���ینی كردوه‌ كوش���تنێكی جه‌س���ته‌یی بێت‪ .‬لێره‌و‌ه‬ ‫به‌حونجه‌تێك بۆ ترسنۆكی خۆی‪ ،‬نه‌ك ده‌مه‌وێت بڵێم ك ‌ه هه‌موان ده‌س���تمان‬ ‫نوس���ین هۆكارێك بێت ب���ۆ جواڵندنی له‌كوشتی كاوه‌دا هه‌بوه‌‪...‬‬

‫كۆبونه‌وه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫ماڵی كاو‌ه گه‌رمیانی‌و‬ ‫سه‌ركردن به‌كون‌و‬ ‫كه‌له‌به‌ری ماڵه‌كه‌یاندا‬ ‫‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫مۆزه‌خانه‌یه‌كی‬ ‫عه‌نتیكه‌ی هه‌ژاری‬ ‫بێت‪‌،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ژاری له‌م ده‌ڤه‌ره‌دا‬ ‫دیارده‌یه‌كی شازبێت‬ ‫جۆرێك ‌ه له‌و كردار‌ه‬ ‫خۆنمایشكار‌و‬ ‫كه‌رنه‌ڤاڵچیانه‌ی‬ ‫به‌رده‌وام له‌زیادبوندان‬


‫کۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪17‬‬

‫گۆڕان به‌دانان ‌ی كۆتا ‌ی ‪ %30‬بۆ ژنان‪ ،‬نه‌یتوانی‌ ریكۆرد‌ه كوردییه‌كه‌ بشكێنێت‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ %30‬‬ ‫گۆڕان به‌په‌سندكردنی‌ كۆتا ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ ژنان‪ ،‬كۆتایی‌ به‌یه‌كه‌مین كۆنگره‌ ‌‬ ‫ی رابردو‬ ‫خۆی‌ هێنا كه‌ هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫له‌هه‌ولێر ئه‌نجامیداو ئه‌مه‌ش ژنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شاناز ‌‬ ‫ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ی‌ هاندا به‌وه‌ ‌‬ ‫ی زیاتری كاركردنیان‬ ‫بكه‌ن كه‌ ده‌رفه‌ت ‌‬ ‫بۆ ره‌خساوه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا گۆڕان‬ ‫نه‌یتوانی‌ ئه‌و سنوره‌ تێپه‌ڕێنێت ك ‌ه‬ ‫ی چه‌كداری‌ وه‌ك په‌كه‌ك ‌ه ‪35‬‬ ‫پارتێك ‌‬ ‫ساڵ له‌مه‌وبه‌ر په‌یڕه‌وی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان له‌گه‌ڵ دروس���تبونی‌ له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ ،2009‬یه‌كێك له‌و ره‌خنانه‌ی‌ ئاراسته‌ ‌‬ ‫ده‌كرا الوازیی‌ پێگ��� ‌هی‌ ژنان بو تێیدا‪،‬‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كانیدا‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ له‌به‌رنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ باش���تركردن ‌‬ ‫چه‌ندین پێش���نیار ‌‬ ‫ی ژنان خس���ته‌ڕو‪،‬‬ ‫ژی���ان‌و گوزه‌ران��� ‌‬ ‫ی "موچ ‌ه بۆ‬ ‫له‌گرنگترینی���ان بڕین���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی م‌‬ ‫ی ماڵ"‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ره‌گه‌ز ‌‬ ‫كابان ‌‬ ‫كه‌متر له‌كۆبون���ه‌وه‌ جه‌ماوه‌ریه‌كانیداو‬ ‫ی رێكخراوه‌ی���دا‬ ‫له‌ن���او په‌یك���ه‌ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بینرا‪ .‬ته‌نانه‌ت له‌پێكهێنانی‌ جڤات ‌‬ ‫نیش���تمانیدا‪ ،‬ك��� ‌ه ئێس���تا ژماره‌یان‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 60‬كه‌سه‌‪ ،‬رێژه‌ی‌ نوێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ژنان ته‌نها ‪ 5‬كه‌س���ه‌‪ .‬ئه‌م���ه‌ش وا ‌‬ ‫ل���ه‌و بزوتنه‌وه‌ی��� ‌ه ك���رد له‌یه‌كه‌می���ن‬ ‫ی خۆی���دا چاوێك به‌و بابه‌ته‌دا‬ ‫كۆنگر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆتا رێژه‌ ‌‬ ‫بخشێنێته‌وه‌و به‌ش���ێو‌ه ‌‬ ‫ی ژنان به‌ ‪ %30‬بچه‌سپێنێت‪.‬‬ ‫به‌شدار ‌‬ ‫ی‬ ‫سوعاد سه‌ید عه‌بدولڕه‌زاق‪ ،‬ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫ژوری‌ په‌یوه‌ندی��� ‌ه سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان له‌هه‌ولێ���ر‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌گه‌ش���بینیه‌وه‌ ده‌ڕوانێته‌ هه‌نگاوێك ‌‬ ‫له‌وشێوه‌یه‌ له‌الیه‌ن گۆڕانه‌وه‌و پێیوای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ی شێواز ‌‬ ‫ئه‌م رێژه‌یه‌ "تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ی باش ‌ه‬ ‫حزبه‌ كالسیكیه‌كانه‌و ده‌رفه‌تێك ‌‬ ‫ی زیاتریان‬ ‫ی ژنان سه‌نگ‌و رۆڵ ‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی سیاس���یی‌‌و‬ ‫ی بڕیار ‌‬ ‫هه‌بێت له‌ناوه‌ند ‌‬ ‫ئیدار‌هی‌ واڵتدا"‪.‬‬ ‫ی هه‌بو‌ه‬ ‫ئ���ه‌و خانم ‌ه كه‌ خ���ۆی‌ رۆڵ ‌‬ ‫جێگیركردنی‌ ئه‌و رێژه‌ی ‌ه له‌ناو كۆنگره‌دا‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪" ،‬ئه‌گه‌ر گۆڕان به‌ش���داربێت‬ ‫ی حكومه‌تدا‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ داهات���و ‌‬ ‫ی ‪ ،%30‬ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ ده‌بێت‬ ‫ئه‌و رێژه‌ ‌‬ ‫ی كارگێڕیه‌وه‌و‬ ‫ی ژنان له‌رو ‌‬ ‫له‌به‌ش���دار ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر چوار وه‌زیریان به‌ربكه‌وێت ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت یه‌كێكیان ژن بێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م��� ‌ه یه‌كه‌مینج���ار نی���ه‌ پارتێك ‌‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ی رێژه‌ی كۆتای ‌‬ ‫سیاس���یی‌ كورد ‌‬ ‫له‌‪ %25‬بۆ ژن���ان ته‌رخانبكات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌كۆتایی‌ حه‌فتاكانی‌ س���ه‌ده‌ی‌ رابردو‬

‫کۆنگره‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌هه‌ولێر‬ ‫ی‬ ‫هێزێكی‌ چه‌كداری‌ شۆرشگێڕی‌ كورد ‌‬ ‫س���ه‌ریهه‌ڵدا ك ‌ه ژنان رۆڵی‌ سه‌ره‌كیان‬ ‫تێی���دا بینی‌‌و هێش���تا هه‌مان پێگه‌یان‬ ‫ی‬ ‫ی كرێكاران��� ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وی���ش پارت��� ‌‬ ‫كوردستانه‌ یان په‌كه‌كه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫ی ژن���ان له‌ن���او‬ ‫به‌هێزبون���ه‌ی‌ پێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌كه‌كه‌دا‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ هه‌بێت به‌شێوه‌ ‌‬ ‫ی په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌ندامان ‌‬ ‫جوڵه‌و كۆبونه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ش���ارو گونده‌كانه‌وه‌‪ ،‬له‌زانكۆكانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌وروپ���اوه‌و هه‌روه‌ه���ا‬ ‫له‌واڵتان��� ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م پارت ‌ه‬ ‫جه‌ختكردن���ه‌وه‌ی‌ خود ‌‬ ‫ی ژنان‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر مافه‌كان ‌‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫ژنان له‌ن���او پارتێكی‌ چه‌كدار ‌‬ ‫ی‬ ‫پارتی‌ كرێكارانی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬رۆڵ ‌‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌‌و گرنگ ده‌گێڕن له‌سه‌ره‌و‌ه‬ ‫تا خواره‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ك پره‌نسیپێك‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی دامه‌زراندن��� ‌‬ ‫ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی ‪ ،1978‬تێی���دا‬ ‫پارت���ه‌وه‌ له‌س���اڵ ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬هێرش سه‌نگه‌ری‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگیداوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كاتێك دامه‌زرێنه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ژێر كاریگه‌ر ‌‬ ‫ئه‌م پارته‌ به‌تون���د ‌‬ ‫ی ماركسی‌‪-‬لینینیدا بون‪.‬‬ ‫فكر ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌نان���ه‌ت له‌ن���او ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی په‌كه‌كه‌دا‪ ،‬ژنان پێگه‌ ‌‬ ‫ی جیایان‬ ‫گرنگی���ان هه‌ی���ه‌‌و پارتێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ی��� ‌ه ك ‌ه خاوه‌نی‌ باڵێك���ی‌ چه‌كدار ‌‬ ‫ی ژن���ان‬ ‫خۆیه‌ت���ی‌‪ .‬له‌كاتێك���دا رۆڵ��� ‌‬ ‫ی سیاس���یی‌ ئه‌م پارته‌دا ك ‌ه‬ ‫له‌ناو باڵ ‌‬ ‫ی ناسراوه‌و‬ ‫ی ئاشتی‌‌و دیموكرات ‌‬ ‫به‌پارت ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه له‌په‌رله‌مانی‌ توركیا‪،‬‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتری‌ هه‌یه‌و په‌یڕه‌و ‌‬ ‫ره‌نگدان���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌سیستمی‌ كۆتای‌ النیكه‌م ‪ %40‬ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی سیستم ‌‬ ‫بۆ ژنان‌و هه‌میش���ه‌ په‌یڕه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردوه‌ له‌به‌ڕێوه‌بردن ‌‬ ‫هاوسه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫پارته‌ك���ه‌دا كه‌ یه‌كێكی���ان ژنه‌‌و ئه‌وی‬ ‫دیكه‌یان پیاو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫د‪ .‬قه‌ره‌یاڵن وێسترهێیم‪ ،‬كه‌ كه‌سێك ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ئه‌كادیم���ی نه‌رویجیه‌و بۆ ماوه‌ ‌‬

‫ساڵێك لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ مه‌یدانی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ره‌وش���ی‌ ژنان له‌ناو په‌كه‌كه‌دا له‌چیا ‌‬ ‫قه‌ندیل ئه‌نجام���داوه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ی به‌هه‌ند‬ ‫ی جێنده‌ر ‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ مه‌س���ه‌له‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاره‌كان ‌‬ ‫وه‌ربگرتای��� ‌ه له‌ئه‌جێن���دا ‌‬ ‫خۆیداو دامه‌زرێنه‌رێكی‌ ئافره‌ت هه‌بوای ‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا‪ ،‬ئه‌وا ژنان زیاتر خه‌باتیان‬ ‫ده‌ك���رد بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌نگی���ان دلێرتر‬ ‫ی رێكخراوه‌یی خۆیان‬ ‫بوایه‌و پێكهات��� ‌ه ‌‬ ‫به‌هێزتر ده‌كرد"‪.‬‬ ‫وێس���ترهێیم باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ك ‌ه "رێكخس���تنی‌ ژنان له‌ناو په‌كه‌كه‌دا‬ ‫له‌چه‌ندین روه‌وه‌‪ ،‬بوه‌ت ‌ه بزوتنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫له‌ناو بزوتنه‌وه‌یه‌كی‌ دیكه‌دا"‪.‬‬ ‫ی له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫هاوكات ل���ه‌و پارتانه‌ ‌‬ ‫ی پێشه‌و‌هی‌ ئه‌و حزب ‌ه سیاسیانه‌دا‬ ‫له‌ریز ‌‬ ‫ی ئاره‌زومه‌ندان ‌ه‬ ‫دێن كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی‌‌و به‌ش���داری‌ ژنانیان تێدا‬ ‫ی‬ ‫ی رزگاریخوازی‌ نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫به‌رزه‌‪ ،‬به‌ر‌ه ‌‬

‫ی ‪ 48‬پارێزگا‪،‬‬ ‫جه‌زائی���ره‌ ك���ه‌ له‌ك���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویست ‌ه له‌هه‌ر ئه‌نجومه‌نێكی‌ ئیدار‌ه ‌‬ ‫پارێزگایه‌كدا‪ ،‬دو كه‌س���ی‌ یه‌كه‌می‌ هه‌ر‬ ‫ی پێنج كه‌س���ی‌‪ ،‬ژن���ان بن‪.‬‬ ‫لیس���تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسرائیلی‌ بڕوا ‌‬ ‫ی كار ‌‬ ‫هاوكات پارت ‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ هه‌یه‌ ك���ه‌ پێویس���ته‌ له‌هه‌ر ‪10‬‬ ‫ی حزبه‌ك ‌ه دوانیان ژن بن‪.‬‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫ناوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆریا ‌‬ ‫ی مه‌زن ‌‬ ‫هه‌روه‌ها پارتی‌ نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫ی له‌كۆتای ‪%30‬ی‌ ژنان‬ ‫باشور پشتیوان ‌‬ ‫ده‌كات له‌هه‌ر هه‌ڵبژاردنێكدا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدای ‌ه به‌پێی‌ راپۆرتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فاینانش���ه‌ڵ تایم���ز‪ ،‬یه‌كێت ‌‬ ‫تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راب���ردو‪ ،‬له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ئه‌وروپ���ا س���اڵ ‌‬ ‫ی خسته‌ سه‌ر‬ ‫پرۆپۆزه‌ڵێكه‌و‌ه فش���ار ‌‬ ‫چه‌ندی���ن كۆمپانیاو رێكخراوی‌ س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫به‌ه���ه‌ر ‪ 27‬ده‌وڵه‌ت��� ‌ه ئه‌ندامه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ %40‬‬ ‫ی كۆت���ا ‌‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ رێ���ژه‌ ‌‬ ‫ی ئیداره‌كانیان ته‌رخانبكه‌ن‬ ‫كورسیه‌كان ‌‬ ‫ی ‪ ،2020‬كاتێك‬ ‫ب���ۆ ژن���ان ت���ا س���اڵ ‌‬

‫ئه‌گه‌ر گۆڕان‬ ‫به‌شداربێت‬ ‫ی‬ ‫له‌كابین ‌هی‌ داهاتو ‌‬ ‫حكومه‌تدا‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ی ‪%30‬‬ ‫ئه‌و رێژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێت له‌به‌شدار ‌‬ ‫ی‬ ‫ژنان له‌رو ‌‬ ‫كارگێڕیه‌وه‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫چوار وه‌زیریان‬ ‫به‌ربكه‌وێت ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت یه‌كێكیان‬ ‫ژن بێت‬ ‫ی یه‌كێتیه‌ك ‌ه بۆیان ده‌ركه‌وت‬ ‫به‌رپرسان ‌‬ ‫ناهه‌وسه‌نگیه‌كی‌ جێنده‌ری‌ گه‌ور‌ه له‌و‬ ‫ی‬ ‫روه‌و‌ه هه‌ی���ه‌و ت���ا ئه‌و س���اڵ ‌ه رێژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژن���ان له‌پۆس���ته‌كان ‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت��� ‌‬ ‫ی دام���ه‌زراوه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ زۆرب���ه‌ ‌‬ ‫كۆمپانیاكان ده‌گاته‌ ‪.%13.7‬‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگ���ه‌ جێگ ‌هی‌ س���ه‌رنجی‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی سیاس���ی بێ���ت ك��� ‌ه ب���ۆ‬ ‫چاوێران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ك بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫پارتێك���ی‌ سیاس���ی ‌‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ پێویس���ت‬ ‫ی ‪ %30‬رۆڵیان‬ ‫بێ���ت ژن���ان به‌رێ���ژ‌ه ‌‬ ‫ی بڕیاره‌كانی‌‌و‬ ‫هه‌بێ���ت له‌ره‌س���مكردن ‌‬ ‫ئاراس���ته‌كردنی‌ سیاس���یه‌ته‌كانیدا‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه گرنگ نه‌بێت به‌و رێژه‌یه‌ ته‌نها‬ ‫ی ش���كڵیه‌وه‌ ئاماده‌ییان هه‌بێت‪،‬‬ ‫له‌رو ‌‬ ‫وه‌ك چۆن له‌ئێستادا ئه‌و رێژه‌ی‌ (‪)%40‬‬ ‫ه‌ی‌ له‌ناو پارتێكی‌ وه‌ك به‌ده‌په‌دا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت‌و بڕیاره‌كان���ی‌ حزبه‌كه‌دا‬ ‫ره‌نگیداوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌ندێك له‌شێڵتەره‌كان ده‌بنه‌ هه‌ڕه‌شه‌ له‌سه‌ر سه‌المه‌تی‌ ژنان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫ئەو شوێنانه‌ی کە به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫پاراستنی‌ ژنان ده‌كرێنه‌وه‌و ده‌بن ‌ه‬ ‫په‌ناگه‌یه‌ك بۆ ژنانی‌ هه‌ڕه‌شه‌لێكراوو‬ ‫بێ‌النه‌‪ ،‬هه‌ندێكجار ئه‌نجامه‌كه‌ی‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ ده‌بێته‌وه‌و ده‌بنه‌ مایه‌ی‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ بۆ سه‌ر سه‌المه‌تی‌‬ ‫داڵده‌دراوه‌كان‌و بەرێوه‌بەری‬ ‫رێکخراوی ئاسودەش ده‌ڵێت‬ ‫"لەشێڵتەرەکاندا هەمو ئامرازێکی‬ ‫خۆکوشتن لەبەردەم ژناندایە‌‪.‬‬ ‫شەوی یەکشەممەی‌ رابردو‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫كه‌وتنه‌وه‌ی‌ ئاگر له‌سه‌نته‌ری‌ شێڵد بۆ‬ ‫داڵده‌دانی‌ ژنانی‌ هه‌ڕه‌شه‌لێكراو له‌گردی‌‬ ‫عه‌لی‌ ناجی‌ سلێمانی‌‪ ،‬ئافره‌تێك گیانی‌‬ ‫له‌ده‌ستداو دوانی‌ دیكه‌ش برینداربون‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئەو ش����ێڵتەرە تاکە شوێنه‌‬ ‫لەسلێمانی كه‌ لەالیەن وەزارەتی کار‌و‬ ‫کاروباری کۆمەاڵیەتیەوە سەرپەرشتی‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌‬ ‫كاروب����اری‌ كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌ س����لێمانی‌‪،‬‬ ‫محه‌م����ه‌د حه‌مه‌ س����اڵح‪ ،‬له‌لێدوانێكدا‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د‪" ،‬ئ����ه‌و ژنه‌ی‌‬ ‫به‌هۆی‌ كه‌وتنه‌وه‌ی‌ ئاگره‌كه‌و‌ه گیانی‌‬ ‫له‌ده‌س����تداوه‌‪ ،‬لەدایکب����وی ش����اری‬ ‫بەغدایه‌و تەمەنی ‪ 26‬ساڵەو به‌ڕه‌گه‌ز‬ ‫عه‌ره‌به‌و ناوی (م‪ .‬ت) بوه‌و نه‌خۆشی‌‬ ‫ده‌رونی‌ هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ محه‌مه‌د‪ ،‬پێش����تر چه‌ند‬ ‫جارێ����ك الیه‌ن����ه‌ په‌یوه‌ندی����داره‌كان‬ ‫ئاگاداركراونه‌ته‌وه‌ بۆ گواستنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ژنه‌ له‌شێڵته‌ره‌كه‌وه‌ بۆ شوێنێكی‌ تر‪،‬‬ ‫"چونكه‌ باری‌ ده‌رونی‌ جێگیر نه‌بو"‪.‬‬ ‫له‌الی����ه‌ن خۆی����ه‌وه‌ بەرێوه‌ب����ەری‬ ‫رێکخ����راوی ئاس����ودە‪ ،‬خان����م رەحیم‬ ‫بەئاوێنەی راگەیاند "لەو ش����ێڵتەرەدا‬

‫ئه‌مه‌ جاری‌ یه‌كه‌م‬ ‫نیه‌ له‌و شوێنانه‌ی‌‬ ‫كه‌ وه‌ك په‌ناگه‌یه‌ك‬ ‫كراونه‌ته‌وه‌‬ ‫بۆ ژنانی‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌لێكراوو‬ ‫بێالنه‌‪ ،‬روداوی‌‬ ‫له‌و شێوه‌یه‌ی‌ تێدا‬ ‫روبدات‬ ‫ژنێک له‌سلێمانی که‌ له‌الیه‌ن مێرده‌که‌یه‌وه‌ په‌نجه‌ی قاچی بڕاوه‌ته‌وه‌‬ ‫زۆپا دانراوە ب����ۆ گەرمکردنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەگوێرەی ستانداردە نێودەوڵەتیەکانی‬ ‫شێڵتەر‪ ،‬ناکرێت زۆپا وەک ئامرازێکی‬ ‫خ����ۆ گەرمکردنەوە دابنرێ����ت‌‌ چونکە‬ ‫سەالمەت نییە"‪.‬‬ ‫خان����م ئاماژە بۆ ئ����ەوە دەکات کە‬ ‫وەزارەت����ی کاروب����اری کۆمەاڵیەت����ی‬ ‫كه‌مته‌رخه‌مانه‌ هەڵسوکەوتی کردوە‌و‬ ‫کێشە لەخودی ش����ێڵتەرەکەدا نییە‪،‬‬ ‫به‌ڵكو کێش����ە لەو "سیستەمەدایە کە‬ ‫ئەو وەزارەتە لەش����ێڵتەرەکاندا کاری‬ ‫پێ دەکات‪".‬‬

‫له‌به‌یاننامه‌یه‌كیش����دا ڕێكخ����راوی‬ ‫‪WADI‬ی‌ ئه‌ڵمان����ی‌ به‌رپرس����یارێتی‌‬ ‫ئه‌و روداوه‌ ده‌خاته‌ ئه‌س����تۆی‌ الیه‌نه‌‬ ‫حكومی����ه‌كان‌و وه‌زاره‌ت‌و ده‌ڵێ����ت‪،‬‬ ‫"وه‌زاره‌ت����ی كاروب����اری كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‬ ‫به‌رپرسه‌ له‌م ڕوداوه‌و خراپی گوزه‌رانی‬ ‫ژنان له‌خانه‌كانی داڵده‌دان له‌ئه‌ستۆی‬ ‫ئه‌و وه‌زاره‌ته‌دایه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ڕێكخراوه‌ ئام����اژه‌ بۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات كه‌ ژنان قوربانیی خراپ ڕه‌فتاری‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌و به‌هاناوه‌نه‌چونی الیه‌نه‌كانی‬ ‫حكومه‌ت‌و فه‌رامۆش����كردنیانن له‌الیه‌ن‬

‫وه‌زاره‌ت����ی كاروب����اری كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‪،‬‬ ‫بۆیه‌ "ئه‌بێت ئ����ه‌م تراژیدیایه‌ كۆتایی‬ ‫پێبێت‪".‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬بڕیاربو‬ ‫بینایەکی دیکە بۆ شێڵتەر لەسلێمانی‬ ‫دروس����تبکرێت‌و لەناوەڕاس����تی ساڵی‬ ‫‪2012‬دا بکرێت����ەوە‪ ،‬ب����ه‌اڵم تائێس����تا‬ ‫نەکراوەت����ەوە‌‪ .‬بەرێوه‌بەری رێکخراوی‬ ‫ئاسودەش دەڵێت "بەبیانوی جۆراوجۆر‬ ‫تائێستا ئه‌و ش����ێڵته‌ره‌ نەکراوەتەوە‪،‬‬ ‫ئەگەرچی ئێمە فشاری زۆرمان کرد"‪.‬‬ ‫خان����م ب����اس ل����ەوە دەکات کە لەو‬

‫فۆتۆ‪:‬‬ ‫ش����ێڵتەرانەدا "هەم����و ئامرازەکان����ی‬ ‫خۆکوش����تن ئامادەی����ە‌"و بەگوێ����رەی‬ ‫زانیاریەکانی ئاوێنەش ئەو ژنانە خۆیان‬ ‫خ����واردن بۆ خۆیان ئامادە دەکەن کە‬ ‫ئەمەش مەترسی هەیە بۆ سەریان‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ ج����اری‌ یه‌ك����ه‌م نی����ه‌ له‌و‬ ‫ش����وێنانه‌ی‌ ك����ه‌ وه‌ك په‌ناگه‌ی����ه‌ك‬ ‫له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تاندا كراونه‌ته‌وه‌‬ ‫ب����ۆ ژنان����ی‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌لێكراوو بێالنه‌‪،‬‬ ‫روداوی‌ له‌و ش����ێوه‌یه‌ی‌ تێدا روبدات‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌س����ااڵنی‌ رابردوداو ئێستاش‬ ‫هه‌ندێكجار خودی‌ ئه‌م شوێنانه‌ بونه‌ته‌‬

‫‪BBC‬‬

‫مایه‌ی‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌ له‌سه‌ر س����ه‌المه‌تی‌‬ ‫ژیانی‌ ژنان‪.‬‬ ‫لەس����لێمانی جگ����ە لەو ش����ێڵتەرە‬ ‫رەس����مییەی ک����ە لەالی����ەن وەزارەتی‬ ‫کاروباری کۆمەاڵیەتیه‌وە سەرپەرشتی‬ ‫دەکرێت‪ ،‬چەندین شێڵتەری دیکە هەیە‬ ‫لەالیەن رێکخراوەکانەوە سەرپەرشتی‬ ‫دەکرێ����ن‌و یەکێ����ک ل����ەو کچانەی کە‬ ‫لەش����ێڵتەری رێکخراوێکدا لەسلێمانی‬ ‫داڵدە دراوە‪ ،‬دەڵێ����ت‪" :‬چەندین جار‬ ‫لەالیەن بەرێوه‌ب����ەری رێکخراوەکەوە‬ ‫جنێوو قسەی ناخۆشیان پێداوە"‪.‬‬


‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫نەوت – قەوارەی سیاسی کوردستان دادەمەزرێنێ یان تێکیدەشکێنێ؟‬ ‫ د‪ .‬ڕێبوار فەتاح‬ ‫دۆزینەوە‌و خستنەبازاڕی نەوت هیوای‬ ‫نوێ���ی بەخش���ی به‌گ���ەل‌و به‌داهات���وی‬ ‫قەوارەی سیاس���ی کوردس���تان‪ ،‬چونکە‬ ‫داهاتی نەوت‪ ،‬هەم ئاستی ژیانی هاواڵتان‬ ‫بەرزدەکاتەوە‪ ،‬هەم کوردستان له‌گەروی‬ ‫خۆرهەاڵتێکی‌وێران دەردەهێنێ‌و دەیکات‬ ‫به‌ئەندام���ی یانەیەک���ی نێودەوڵەت���ی‪،‬‬ ‫کە حس���ابی تایبەتی ب���ۆ دەکرێ‪ .‬هەر‬ ‫پیشەس���ازی نەوتی���ش دەک���رێ بب���ێ‬ ‫به‌پاڵپش���تی دامەزراندن���ی قەوارەیەکی‬ ‫کوردس���تانی س���ەربەخۆ‪ .‬خۆ گەر ئەم‬ ‫قەوارەی���ە س���ەرکەوتوبێ‪ ،‬ئ���ەوا هیوای‬ ‫کشانی کوردستان بەرەو ناوچە دابڕاوەکان‬ ‫زیادت���ر دەبێ‪ ،‬چونکە دانیش���توانی ئەم‬ ‫ناوچانە ب���ۆ داهاتویەک���ی بەختەوەری‬ ‫خۆی���ان‪ ،‬ڕەنگە هیوای���ان به‌قەوارەیەکی‬ ‫ئارام‌و بەدەرامەتی کوردس���تان زۆرتربێ‬ ‫ت���ا عێراقێكی نائارامی کاول‪ ،‬کە نازانرێ‬ ‫داهاتوی بەرەوکوێ دەڕوات‪.‬‬ ‫دیارە سەرپەرش���تیکردنی پیشەسازی‬ ‫ن���ەوت‌و لەبازاڕخس���تنی کاریگەریەک���ی‬ ‫یەکالک���ەرەوەی هەی���ە له‌س���ومعەی‬ ‫قەوارەی کوردس���تان لەنێ���و کۆمەڵگەی‬ ‫نێودەوڵەتی���دا‪ .‬س���ەرکەوتنی هەرێمیش‬ ‫‌وەك بەرهەمهێنەری نەوت بەستراوە بەم‬ ‫سومعەیەوە‪.‬‬ ‫ڕاستە حکومەتی کوردستان سەرکەوتو‬

‫پەیامێکی ڕون‬ ‫ د‪ .‬هه‌ژار مه‌عروف‬ ‫ڕێکخ���ەری گش���تی بزوتن���ەوەی‬ ‫گۆڕان(نەوش���یروان مس���تەفا) ب���ەم‬ ‫پەیام���ە کۆتای���ی به‌یەک���ەم کۆنگرەی‬ ‫بزوتنەوەک���ە هێن���ا (‌ئومێدمان‌وایه‌ كه‬ ‫‌ل���ه‌دوای كۆنگره‌كه‌‪ ،‬بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫درێژه‌ به‌كاره‌كانی خۆی بدات بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان ببێته‌دامه‌زراوه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌و‌تۆ‪ ،‬به‌كه‌سێك‌و دو كه‌س‌و ‌وازهێنانی‬ ‫ده‌ ك���ه‌س‌و پانزه‌ك���ه‌س‌و مردنی چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێك جارێك���ی ك���ه‌توش���ی هیچ‬ ‫ج���ۆره‌قه‌یران‌و ئەزمەی���ەك نه‌بێته‌وه‌)‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی ( نەوش���یروان مس���تەفا)‬ ‫به‌تەمەن‌و تەندروستیی ئێستایەوە ڕێبەری‬ ‫بێ مونافیس���ی بزوتنەوەی گۆڕانە‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەیان کەس نیگەرانیی���ان دەربڕیوە کە‬ ‫ئەگەر ئەو نەما کێ جێگاکەی بگرێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم نەوش���یروان دێت به‌ش���ێوەیەکی‬ ‫ئ���ارام‌و هاوس���ەنگ‪ ،‬به‌زمانێک���ی ڕون‌و‬ ‫ڕەوان‪ ،‬دور له‌هەر حەماس‌و هەڵچونێک‪،‬‬ ‫ناڕاس���تەوخۆ دەڵێت‪ :‬منیش ‌وەک هەر‬ ‫مرۆڤێکی تر نەخۆش���دەکەوم‪‌،‬وردە‌وردە‬ ‫الوازدەبم‌و له‌هەر س���اتێکدا بێت دەمرم‪،‬‬ ‫پۆستی (ڕێكخەری گش���تی) پۆستێکی‬ ‫کاتی���ە‪( ،‬بۆماوەی���ی) نیە‪ ،‬ئ���ەو دێت‬ ‫سیستمی ڕێكخراوەیی‌و میدیایی‌و سیاسی‬ ‫بزوتنەوەکە دەخاتە پێش خۆی‌و س���ەرو‬ ‫خ���ۆی‪ ،‬داوا له‌چاالکان���ی بزوتنەوەک���ە‬ ‫دەکات درێژە به‌خەباتی توندوتۆڵکردنی‬ ‫بزوتنەوەکە بدەن تا ئەو ئاستەی کە ئیتر‬ ‫مردن‌و ‌وازهێن���ان‌و دورکەوتنەوەی هیچ‬ ‫کەسێک بزوتنەوەکە نەخاتە قەیرانەوە‪.‬‬ ‫ئەو نایەت هەر له‌ئێس���تاوە پێش���نیازی‬ ‫جێنش���ینێک بۆ دوای خۆی بکات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫‌وەک له‌ڕێنماییە بنەڕەتیەکانی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان هات���وە (کە بێگومان دەبێت ئەو‬ ‫پەس���ەندی کردبێت)‪ :‬له‌کاتی چۆڵبونی‬ ‫ئەو پۆستەدا هەر کەسێکی ناو (جڤاتی‬ ‫نیش���تمانی) یا (جڤاتی گشتی ) یا هەر‬ ‫کەس���ێتیەکی دیاری گۆڕان له‌دەرەوەی‬ ‫ئەم دو جڤاتەش بۆی هەیە به‌دەنگدانی‬ ‫نهێن���ی‌و ڕاس���تەخۆ (ن���ەک به‌تەعین‌و‬ ‫پەس���ەندکردنی ئ���ەو!) به‌(ڕێكخ���ەری‬ ‫گش���تی) هەڵبژێردرێ‪ .‬ئ���ەم پەیامە زۆر‬ ‫تەواوت���ر‌و دروس���تکەرتر دەب���و ئەگەر‬ ‫داوایەک‌و بانگێش���تێکی جیدی تیابوایە‬ ‫له‌هەمو ئەوانەی له‌س���ەرەتا س���ەخت‌و‬ ‫نادیارەک���ەی گ���ۆڕان بێگوێدان���ە هیچ‬ ‫مەترسی‌و زیان‌و سزایەک لەگەڵیدا بون‌و‬ ‫‌وائێس���تا بۆ چەند مانگێک���ە له‌خەبات‌و‬ ‫چاالکیە ڕۆژانەییەکانی بزوتنەوەکە دورن‌و‬ ‫دورەپەرێ���زن‪ .‬کاک نەوش���یروان دەبو‬ ‫بڵێت‪ :‬بزوتنەوەی گۆڕان هیچ کەس���ێکی‬ ‫دڵس���ۆز‌و بەتوانای لێ زیادنیە‌و کەسانی‬ ‫ئاوا له‌ناوەوە‌و له‌دەرەوەی گۆڕان دەتوانن‬ ‫هەرکاتێک‌ویس���تیان بێن دەوری شیاوی‬ ‫خۆیان له‌خەباتی بزوتنەوەکە بگێڕن‪ ،‬یان‬ ‫به‌پێشنیازی دروستکەرەوە بێن‌و بکەونە‬ ‫‌وتووێژی جیدی‌و ڕاش���کاوانە دەربارەی‬ ‫ه���ۆی دوری���ان ی���ا دورکەوتنەوەیان یا‬ ‫دەستلەکارکێش���انەوەیان له‌گ���ۆڕان‪ .‬من‬ ‫گەشبینم‌و دەڵێم درەنگیش فریابکەوێت‬ ‫باش���ترە ل���ەوەی پش���تگوێی بخ���ات‌و‬ ‫نەیکات!‬

‫بوە لەوەدا کە کوردستانی‌وەك هەرێمێك‬ ‫خس���توەتە س���ەر نەخش���ەی‌واڵتان���ی‬ ‫بەرهەمهێنەری ن���ەوت؛ بەاڵم ئەمە تەنیا‬ ‫س���ەرەتایەکی بەفەڕە‌و پێویستە بینای‬ ‫لەسەر بکرێ‪.‬‬ ‫پیشەس���ازی نەوت بەدەست کۆمەڵێك‬ ‫گرف���ت‌و کێش���ەی ناوخ���ۆ‪ ،‬عێراق���ی‌و‬ ‫نێودەوڵەتی���ەوە دەناڵێن���ێ‪ ،‬کە ناکرێ‬ ‫چاویان لێبپۆش���رێ‪ .‬کێش���ە ناوخۆکان‬ ‫پەیوەستن به‌بەرپرسی‌و ڕۆشنی له‌فرۆش‪،‬‬ ‫داهات‌و گرێبەس���تەکانی نەوتدا‪‌ .‬وەاڵمی‬ ‫ئەم پرس���یارەش ڕۆشن نیە‪ :‬ئایا داهاتی‬ ‫نەوت دەچێتە س���ەر بودجەی‌وەزارەتی‬ ‫دارای���ی؟ پێکهاتەی ‌وەزارەت���ی نەوت‌و‬ ‫پەیوەن���دی به‌حکوم���ەت‌و پەرلەمانەوە‬ ‫گرفتێک���ی گەورەی���ە‪ .‬دەگوت���رێ ک���ە‬ ‫‌وەزارەت���ی ن���ەوت‌وەك دەس���تگایەکی‬ ‫سەربەخۆ کار دەکات‪ ،‬نەك‌وەك بەشێك‬ ‫له‌حکومەتی کوردس���تان‪ .‬ئەمانە زۆرتر‬ ‫کێشەی ناوخۆن‌و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی‬ ‫ڕەنگ���ە زۆر بەهەن���د ‌وەریاننەگ���رن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم کێش���ەکانی حکومەت���ی هەرێم‬ ‫لەگەڵ بەغدا‌و ئەوانەش کە پەیوەس���تن‬ ‫به‌کۆمپانیە نێودەوڵەتیەکانەوە پێویستە‬ ‫چارەسەربکرێن‪ ،‬گەر کوردستان دەیەوێ‬ ‫بب���ێ به‌ئەندامێکی باوەڕپێکراوی‌واڵتانی‬ ‫بەرهەمهێنەری نەوت‪.‬‬ ‫لەو تەمەنە کورتەیدا‌وەك بەرهەمهێنەری‬ ‫ن���ەوت‪ ،‬حکومەت���ی هەرێ���م دوچ���اری‬

‫چەندی���ن گرفت ب���وە لەگ���ەڵ کۆمپانیا‬ ‫نێودەوڵەتیەکاندا‪ .‬ئ���ەو ڕاپۆرتانەش کە‬ ‫له‌میدیاکان���ی جیهان���دا باڵوکراونەتەوە‬ ‫لەسەر ئەو گرفتانە‪ ،‬حکومەتی هەرێمان‬ ‫لەک���ەدار ک���ردوە‪ .‬لێ���رەدا‪ ،‬تەنیا چەند‬ ‫نمونەیەك لەم ڕاپۆرتانە دەهێنمەوە‪.‬‬ ‫ڕۆژنامەی فاینانشەڵ تایمزی بەریتانی‪،‬‬ ‫‪ 3‬ئۆکتۆب���ەری ‪ ،2013‬دەریخس���ت ک���ە‬ ‫ناوی ‌وەزیری س���امانە سروش���تیەکانی‬ ‫حکومەت���ی هەرێم���ی کوردس���تان‬ ‫له‌دادگایەک���ی نێودەوڵەتی���دا هات���وە‬ ‫له‌پەیوەندی به‌کەیس���ێکی پێش���ێلکاری‬ ‫ئابوری���ەوە‪ .‬ئی���ەن هان���ام‪ ،‬س���ەرۆکی‬ ‫پێشوی بانکێکی زەبەالحی‌وەربەرهێنان‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی خراوەتەپاڵ کە زانیاری ناوخۆی‬ ‫بانکەکەی بۆ‌وەزیرەکەی هەرێم به‌ئیمەیڵ‬ ‫ن���اردوە‪ .‬ئەمەش‪ ،‬گ���ەر ڕویدابێ‪ ،‬تاوانە‬ ‫به‌قانونی ئابوری‪.‬‬ ‫ڕۆژنامەی ئینتەرناش���ناڵ دەیلی (‪28‬‬ ‫ئۆکتۆب���ەری ‪ )2013‬پەیوەن���دی‌وەزیری‬ ‫س���امانە سروش���تیەکانی حکومەت���ی‬ ‫هەرێ���م‌و کۆمپانی���ای دی ئێ���ن ئ���ۆی‬ ‫نەرویج���ی ڕۆش���نکردەوە دەربارەی ئەو‬ ‫کێش���ە قانونیەی کە له‌س���اڵی ‪2008‬دا‬ ‫س���ەریهەڵدابو‪ .‬دی ئێن ئۆ‪ ،‬کە یەکێکە‬ ‫لەو کۆمپانیا نەوتانەی له‌کوردستاندا کار‬ ‫دەکات‪ ،‬ل���ه‌‪ 25‬ئۆکتۆبەر ‪ 2013‬ڕایگەیاند‬ ‫کە ل���ه‌دەرەوەی دادگا لەگەڵ ئۆکۆکریم‪،‬‬ ‫دەزگای لێپێچینەوەی تاوانە ئابوریەکانی‬

‫نەروی���ج‪ ،‬ڕێکەوتوە به‌س���زایەکی پۆڵی‬ ‫داش���کاو‪ ،‬به‌ب���ڕی ‪ 20‬ملی���ۆن کرۆن���ی‬ ‫نەرویج���ی‪ ،‬ک���ە دەکات���ە ‪ 3.4‬ملی���ۆن‬ ‫دۆالری ئەمەریک���ی‪ ،‬بۆ ئ���ەو تۆمەتانەی‬ ‫ک���ە کۆمپانیاکە‪ ،‬پێنج س���اڵ لەوەوبەر‪،‬‬ ‫شکس���تیخواردوە له‌بەرجەس���تەکردنی‬ ‫قانونی ئاسایشی بازرگانیدا‪.‬‬ ‫خۆ ڕەنگە گەورەترین کێشەی حکومەتی‬ ‫هەرێ���م لەگەڵ دانە گازدا بێ‪ .‬ئاژانس���ی‌‬ ‫هه‌واڵی‌ رۆیته‌رز (‪ 18‬دێسەمبەری ‪)2013‬‬ ‫رایگه‌یان���د‪ ،‬ک���ە دان���ە گازی ئیماراتی‌‌و‬ ‫هاوبه‌ش���ه‌كانی ‌ئام���ادەکاری دەكه‌ن بۆ‬ ‫ئەوەی دادگایەکی تورکیا دەستبەس���ەر‬ ‫داهاتی‌ نه‌وتی‌ حکومەتی هەرێمدا بگرێ‪،‬‬ ‫‌وەك فشارێك تا بڕیارێکی دادگا جێبه‌جێ‌‬ ‫بكات‪ .‬ئێستا دانە گاز حکومەتی هەرێمی‬ ‫کوردس���تانی بردوەت���ە دادگا له‌لەندەن‬ ‫بۆئەوەی بیس���ەلمێنێ کە گرێبەستەکەی‬ ‫لەگ���ەڵ حکومەت���ی هەرێم���دا قانونی‬ ‫مۆرک���راوە‌و سەرمایەکەش���ی بپارێ���زێ‪.‬‬ ‫کۆنس���ۆرتیۆمێك کە دانە گاز ڕابەرێتی‪،‬‬ ‫ناسراوە به‌پێرەڵ کۆنسۆرتیۆم‪ ،‬له‌‪2007‬دا‪،‬‬ ‫گرێبەس���تێکی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی‬ ‫کوردس���تاندا مۆرکردوە ب���ۆ پەرەپێدانی‬ ‫کێڵگەکانی کۆرومۆر‪.‬‬ ‫دیارە کێش���ەی هەرێ���م‌و بەغدایش کە‬ ‫پەیویس���تە به‌نەوتەوە گرنگ���ی تایبەتی‬ ‫خۆی هەیە‪ :‬لەالیەك دانیشتوانی هەرێمی‬ ‫ش���پرزەکردوە‌و کاریگەریش���ە لەس���ەر‬

‫بودجەی کوردس���تان؛ لەالیەکی ترەوە‪،‬‬ ‫هەندێك له‌کۆمپانی���ا نەوتەکان ناخوازن‬ ‫حکومەتی بەغدای���ان لێبڕەنجێ‌و مامەڵە‬ ‫لەگەڵ حکومەتی هەرێمدا ناکەن‪.‬‬ ‫کۆمەڵێك هەنگاو هەن کە پێویس���تە‬ ‫حکومەت���ی نوێ���ی کوردس���تان‪ ،‬پاش‬ ‫دامەزرندنی‪ ،‬بینێ بۆ ئەوەی کە کوردستان‬ ‫‌وەك هەرێمێک���ی بەرهەمهێن���ی ن���ەوت‬ ‫له‌سەکۆی نێودەوڵەتیدا خۆی بسەپێنێ‌و‬ ‫ڕێ���زی لێبگی���رێ‪ .‬ئ���ەم هەنگاوان���ەش‬ ‫ئەمانەن‪ .‬پێویس���تە کێش���ەکانی نەوت‪،‬‬ ‫ک���ە پەیوەس���تن به‌ناوخ���ۆی هەرێ���م‪،‬‬ ‫عێ���راق‌و جیهان���ەوە‪ ،‬چارەس���ەربکرێن‪.‬‬ ‫پێویس���تە پیشەس���ازی نەوت‌و داهاتی‬ ‫نەوت ت���ەواو ڕۆش���ن ب���ن‌و‪‌ ،‬وەزارەتی‬ ‫ن���ەوت دەبێ بەرپرس���یار ب���ێ بەرامبەر‬ ‫حکومەت‌و پەڕلەمانی کوردس���تان‪ ،‬نەك‬ ‫‌وەك دەس���ەاڵتێکی سەربەخۆ کار بکات‪.‬‬ ‫پێویستە کێش���ەی هەرێم‌و بەغدا لەڕێی‬ ‫گفتوگۆوە چارەس���ەربکرێ بەجۆرێك کە‬ ‫جارێکیتر سەرهەڵنەداتەوە‪.‬‬ ‫کۆمەڵگ���ەی نێودەوڵەت���ی پێویس���تە‬ ‫دڵنیابکرێت���ەوە لەوەی ک���ە حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردس���تان پابەن���دە به‌قانون‪،‬‬ ‫ڕێس���ا‌و نەریتە نێودەوڵەتیەکانەوە‌و‪ ،‬ڕێز‬ ‫له‌گرێبەس���تەکانی نەوت دەگ���رێ‪ .‬دەنا‬ ‫بەمجۆرەی کە ئێستا دەگوزەرێ‪ ،‬هەرێمی‬ ‫کوردس���تان له‌ناوچەکە‌و جیهاندا بێباوەڕ‬ ‫دەبێ‪.‬‬

‫کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‬ ‫پێویستە دڵنیابکرێتەوە‬ ‫لەوەی کە حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردستان‬ ‫پابەندە به‌قانون‬ ‫ڕێسا‌و نەریتە‬ ‫نێودەوڵەتیەکانەوە‌و‪ ،‬ڕێز‬ ‫له‌گرێبەستەکانی نەوت‬ ‫دەگرێ‪ .‬دەنا بەمجۆرەی‬ ‫کە ئێستا دەگوزەرێ‬ ‫هەرێمی کوردستان‬ ‫له‌ناوچەکە‌و جیهاندا‬ ‫بێباوەڕ دەبێ‬

‫مۆراڵی سیاسی نوێ‌و كه‌لتوری سیاسی نه‌خوازراو!‬ ‫ڕێبوار حه‌سه‌ن*‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ئه‌كته‌رێكی سیاسی‬ ‫چاالكی ئێس���تای‌ هه‌‌رێمی كوردس���تانه‌‪،‬‬ ‫ده‌توانێ���ت كاریگه‌ری گه‌‌وره‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاین���ده‌ی هه‌رێمی كوردس���تان هه‌بێت‌و‬ ‫ببێت���ه‌ ده‌نگێ���ك بۆ ئه‌وان���ه‌ی كه‌ تاكو‬ ‫ئیس���تا ده‌نگی���ان نه‌ده‌بیس���ترا له‌كارو‬ ‫به‌رنامه‌ی حیزبه‌كانی ده‌سه‌اڵت‌و هه‌رێمدا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی كه‌ له‌مێژوی ش���اخدا‬ ‫هاوبه‌ش نه‌بون‪ ،‬گه‌ن���ج‌و ژنان‌و ئه‌وانه‌ی‬ ‫كه‌ خه‌باتیان له‌ناو شاره‌كاندا بو له‌كاتی‬ ‫ڕژێمی به‌عسدا‪.‬‬ ‫گرنگ���ه‌ گ���ۆڕان ش���یته‌ڵكارییه‌كی‬ ‫هه‌مه‌الیه‌ن���ه‌ی كۆمه‌ڵگا ب���كات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هه‌م���و ئه‌و گ���روپ‌و ده‌س���ته‌و الیه‌نانه‌و‬ ‫پێكه‌وه‌ گرێدانیان‪ ،‬نه‌خش���ه‌ی كۆمه‌ڵگا‬ ‫ته‌واو ده‌كه‌ن‪ .‬گۆڕان ‌وه‌كو بزوتنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫پێگه‌ی گه‌وره‌ی گه‌نجان‌و نه‌وه‌ی ئاینده‌و‬ ‫ئایدۆلۆژی جیاوازی ئێستای له‌خۆگرتوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ گرنگه‌ به‌‌م ش���ێوه‌یه‌ به‌رده‌وام‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ئه‌لتێرناتیفێكی‬ ‫هه‌مه‌الیه‌نی نوێی خس���ته‌ ناو گۆره‌پانی‬ ‫سیاس���ی كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬ئێس���تا ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی���ه‌ ئه‌ركێك���ی گ���ه‌‌وره‌ی‬ ‫له‌‌به‌رده‌مدای���ه‌ ك���ه‌ ئه‌وی���ش بریتی���ه‌‬ ‫له‌كاركردن بۆ گۆڕان‌و به‌سیس���تمكردنی‬

‫په‌یكه‌ری ده‌س���ه‌اڵتی هه‌رێم‌و به‌دیهێنانی‌‬ ‫مافی هاواڵتی‌ یه‌كس���ان‌و ئ���ازاد‪ .‬دڵنیام‬ ‫كه‌ كاركردنی ئاینده‌ی ده‌س���ه‌اڵتی هه‌رێم‬ ‫له‌هه‌مو بواره‌كاندا زۆر ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌بێت‬ ‫به‌وه‌ی كه‌ ئه‌كته‌ری سیاسی ناو ده‌سه‌اڵت‬ ‫زیاد بكاو فره‌ج���ۆری پێوه‌ دیار ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم گرنگه‌ كایه‌ی ڕه‌خنه‌و پێداچونه‌وه‌ش‬ ‫فراوان بكرێت‪ ،‬كران���ه‌وه‌ بكرێته‌ ئامێری‬ ‫گرنگی ڕه‌خنه‌ له‌ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫گرنگه‌ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‬ ‫ب���ه‌رده‌وام بێت بۆ كارك���ردن بۆ ئازادی‪،‬‬ ‫دیموكرات���ی‪ ،‬ئ���ازادی ڕاده‌ربڕی���ن‌و‬ ‫دروستكردنی ڕای‌ گشتی‌ كه‌ زۆر به‌نرخن‬ ‫ب���ۆ دانانی بناغه‌ی ڕێ���ز له‌مافی مرۆڤ‪.‬‬ ‫س���ه‌لمێندرا كه‌ باوه‌ڕبون به‌دیموكراسی‌و‬ ‫هاوبه‌ش���ی خه‌ڵكی گرنگن ب���ۆ كاركردن‬ ‫ب���ۆ گه‌ش���ه‌‌ی دیموكراس���ی‌و ده‌نگ���ی‬ ‫هاونیش���تمانیان له‌سیس���تمی ده‌نگداندا‬ ‫هێزن بۆ ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫دابینكردن���ی‌ ئاس���ایش‌و ئارام���ی بۆ‬ ‫هه‌ر تاكێك‌و نه‌ترس���انی هاونیشتمانیان‬ ‫له‌ده‌ربڕینی ڕای خۆی���ان به‌ئازادی‪ ،‬زۆر‬ ‫گرنگه‌‌وه‌ك نیشانده‌رێك كه‌ دیموكراسیه‌ت‬ ‫له‌هه‌رێمدا بونی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ك���ه‌ له‌نزیك���ه‌وه‌ له‌ڕێ���گای میدی���او‬ ‫ته‌له‌فزوێن���ه‌وه‌ ئ���اگاداری كۆنگ���ره‌ی‬ ‫یه‌كه‌م���ی گۆڕان بوین‪ ،‬زۆر دڵخۆش���بوم‬ ‫كه‌ گوێم له‌وته‌كانی نه‌وش���یروان مسته‌فا‬

‫گرنگه‌ بڕیارو ئیراد‌هی‌‬ ‫حیزبه‌كان به‌تاقه‌‬ ‫كه‌سێك نه‌سپێردرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫به‌دیهێنانی‌ ئه‌م ئامانجه‌ش‬ ‫كۆنگر‌هی‌ حیزبه‌كان‬ ‫ده‌توانن ڕۆڵێكی گرنگ‬ ‫له‌پێشخستنی‌ سیستمی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ حیزب‬ ‫له‌كوردستاندا ببینن‬ ‫بو كه‌ زۆر به‌س���اكاری ئاماژه‌ی به‌وه‌ كرد‬ ‫"گۆڕان ئه‌بێت سیس���تمی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بگۆڕێت‪ ،‬ل���ه‌دوای ته‌واوكردن���ی ماوه‌ی‬ ‫ڕێكخه‌ری گش���تی گۆڕان كه‌ ‪ ٦‬س���اڵه‌و‬ ‫دروس���تكردنی سیستمێك بۆ هه‌ڵبژاردن‌و‬

‫البردنی س���ه‌رۆكایه‌تی‌و ئه‌مه‌ش نوێكاریه‌‬ ‫له‌سیس���تمی حیزبایه‌تی له‌‌كوردس���تان‌و‬ ‫كارێكی نوێ‌و گرنگ���ه‌ پارته‌كانی تریش‬ ‫بیكه‌ن���ه‌ ڕێس���ای سیس���تمی حیزب���ی‬ ‫له‌كوردس���تان"‪ .‬هه‌روه‌ه���ا ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫‌وتیشی "به‌مردنی كه‌سێك‌و جیابونه‌وه‌ی‬ ‫چه‌ند كه‌سانێك نابێت گۆڕان له‌به‌رنامه‌ی‬ ‫خۆی البدات"‪.‬‬ ‫هه‌ندێ میدیای پارته‌كانی تر له‌جیاتی‬ ‫پیرۆزبایی كۆنگره‌و مامه‌ڵه‌یه‌كی مۆدێرنانه‌‬ ‫له‌گه‌ڵی‪ ،‬ده‌بینم زیاتر هێرش���كردن بو بۆ‬ ‫س���ه‌ر كۆنگره‌كه‌‪ ،‬من‌وه‌ك���و چاودێرێكی‬ ‫سیاس���ی پێمخۆش���تر بو كه‌ پارته‌كانی‬ ‫تر كه‌ڵ���ك ‌وه‌ربگ���رن ل���ه‌م كۆنگره‌یه‌و‬ ‫هه‌وڵبدرێ���ت كه‌موكورتیه‌كانی بخه‌نه‌ ناو‬ ‫‌وانه‌ی سیاسی خۆیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ زیات���ر له‌هه‌ر ش���تێك مایه‌ی‌‬ ‫گه‌ش���بینی‌‌و دڵخۆشی‌ بو له‌م كۆنگره‌یه‌دا‬ ‫ل���ه‌زاری‌ رێكخ���ه‌ری‌ گۆڕان���ه‌وه‌ به‌هی���چ‬ ‫شێوه‌یه‌ك باس���ی خه‌باتی‌ شاخ‌و شۆڕش‬ ‫نه‌كراو هیچ سه‌روه‌ریه‌كی رابردو به‌خه‌ڵك‬ ‫نه‌فرۆشرایه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو چاوی بزوتنه‌وه‌كه‌‬ ‫زیاتر ڕوه‌و ئاینده‌ بو‪ .‬به‌مه‌ش بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ۆڕان ده‌توانێت گوزارش���ت زیاتر له‌و‬ ‫نه‌وه‌ نوێیه‌ بكات كه‌ ئاینده‌ی‌ كوردستان‬ ‫دیاریده‌كه‌ن‪ .‬چونكه‌ پیاهه‌ڵدان به‌خه‌باتی‬ ‫ش���اخدا ئیتر كاتی‌ به‌س���ه‌رچوه‌‌و ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌و خاڵه‌ جه‌وهه‌رییه‌ی���ه‌ كه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬

‫گۆڕان‌و رێكخه‌ره‌كه‌ی‌ هه‌ستی‌ پێده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم حیزبه‌كانی‌ تر تا ئێستا دركیان به‌و‬ ‫راستییه‌ نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مانه‌شدا‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫هه‌ندێك خاڵ‌ هه‌یه‌ ك���ه‌ نادیده‌ نه‌گیرێن‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ كه‌موكوڕییه‌كان���ی‌ ژیان���ی‌‬ ‫حیزبایه‌تی‌ له‌كوردستاندا (به‌بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیش���ه‌وه‌)‪ ،‬راش���كاوانه‌ بڵێین ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌چ���اوی كۆنگ���ره‌ی حیزب���ی مۆدێرنی‬ ‫ئه‌وروپی‌و‌واڵتانی‌ ئه‌سكه‌نده‌ناڤیه‌وه‌ سه‌یر‬ ‫بكرێت‪ ،‬هێش���تا زۆری‌ ماوه‌و كه‌موكورتی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬زۆر گرنگه‌ كه‌ كۆنگره‌ ببێته‌ نه‌ریت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا پێویس���ته‌ له‌كۆنگ���ره‌دا جگه‌‬ ‫له‌تاوتوێكردنی‌ په‌یڕه‌وو پرۆگرام‪ ،‬سه‌یری‬ ‫كاری سااڵنه‌و ئابوری حیزب بكرێت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫كۆنگره‌یه‌ یه‌كه‌م كۆنگره‌یه‌‌و‌وا پێویس���ت‬ ‫ده‌كات كه‌ لیژنه‌ی تایبه‌تی دیاری بكرێت‬ ‫بۆ هه‌ڵس���ه‌نگاندن‌و باشكردنی كۆنگره‌ی‬ ‫دوه‌م‌و زیاتر مۆدێرنه‌كردنی‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا گرنگ���ه‌ بڕی���ارو ئی���راده‌ی‌‬ ‫حیزبه‌كان به‌تاقه‌ كه‌سێك نه‌سپێردرێت‪،‬‬ ‫ب���ۆ به‌دیهێنانی‌ ئه‌م ئامانجه‌ش كۆنگره‌ی‌‬ ‫حیزب���ه‌كان ده‌توان���ن ڕۆڵێك���ی گرن���گ‬ ‫له‌پێشخس���تنی‌ سیس���تمی به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫حیزب له‌كوردستاندا ببینن‪ .‬‬ ‫*ئه‌ندامی یه‌ده‌كی په‌رله‌مانی سوید‬ ‫ئه‌ندامی پارێزگای ستۆكۆڵم‬

‫پێکێک له‌ئاوی زێرابەکە‬ ‫ دالوه‌ر عه‌لی سۆفی‬ ‫ل����ەو ڕۆژەوە م����رۆڤ پێ����ی ناوەتە‬ ‫س����ەر زەمی����ن بەردەوام����ە له‌تێکدان‌و‬ ‫پیس����کردنی‪ ،‬هەرگیز گوێ����ی نەداوەتە‬ ‫هەستیاری مەس����ەلەیەک کە پەیوەندی‬ ‫ڕاس����تەوخۆی به‌خودی خۆیەوە هەیە‪،‬‬ ‫بیریش����ی له‌وەه����ا کارێ نەکردۆت����ەوە‬ ‫النیکەم‪،‬کەمترین ناهەقی بەرامبەر ئەو‬ ‫ژینگەیە بکات کە تیا ئەژی‪ .‬تا نزیکەی‬ ‫سەد س����اڵیک لەمەوبەر کە له‌هەندێک‬ ‫له‌واڵتە ئەس����کەندنافیەکانەوە هەنگاوی‬ ‫بۆ هەڵگیراوەو ئێستا گەشتۆتە ئاستێ‬ ‫ش����ایانی هەڵوێس����تە لەس����ەرکردن‌و‬ ‫چاولێکردنیانە‪.‬‬ ‫پ����اش پەیوەندیەک����ی یەک س����اڵە‬ ‫له‌نێوان ژوری بازرگانی‌و پیشەس����ازی‬ ‫س����لێمانی‌و ه����ەردو ژوری بازرگان����ی‬ ‫س����تۆکهۆڵم‌و یۆتۆبۆری له‌واڵتی سوید‪،‬‬ ‫سەردانی شاندی سویدی بۆ کوردستان‪،‬‬ ‫س����ەیرکردن‌و بینینی هەردو دەریاچەی‬ ‫دوکان‌و دەربەندیخ����ان‪ ،‬هەروەه����ا ئەو‬ ‫جێگایانەی خۆڵ‌و خاش����اکی شارەکانی‬ ‫تیا ئەشاردرێتەوە‪ .‬چەندین پەیوەندی‌و‬ ‫پرسیارکردن‌و بیروڕاگۆڕینەوە‪ ،‬سەردانی‬ ‫چەندی����ن الیەنی بەرپ����رس‌و میوانداری‬

‫چەندین کەس����ی خەمخۆری ئەو پرسە‪ .‬ئ����اوات‪ ،‬لەبەرئەوەی ل����ەم مەملەکەتە‬ ‫لەسەر بانگهێشتی هەردو ژوری بازرگانی‌و ب����وە به‌بەاڵی����ەک ئەگ����ەر ژیرانە بیری‬ ‫پیشەسازی ناوبراو بۆ سەردانی سوید‪ ،‬لێنەکرێتەوە نەوەی داهاتو بەدەسیەوە‬ ‫ژوری بازرگانی‌و پیشەس����ازی سلێمانی گیرئەخ����وات‪ ،‬بەاڵم ل����ەوێ توانیویانە‬ ‫هەڵس����ا به‌ڕێکخس����تنی س����ەفەرێک‌و له‌سەدا هەشتاوپێنچ ‪ % ٨٥‬شارەکەیانی‬ ‫دابینکردن����ی ڤی����زا بۆ ئەو کەس����انەی پ����ێ گەرمبکەنەوە‌و ئ����اوی گەرمی پێ‬ ‫به‌ش����یاوی زانین‪ ،‬بۆ ئەوەی چمکێکی دابینبک����ەن بەبەردەوامی‪ ،‬ئەوەی ئێمە‬ ‫دیمان زیاتر جێگەی سەرس����وڕمان بو‬ ‫ئەو پرسە بگرن‪.‬‬ ‫بەداخەوە کاتێ هاتینە س����ەر‌وادەی ک����ە تەکنۆلۆجیا له‌واڵت����ی تەموبەفرو‬ ‫ڕۆش����تن چەند کەس����ێک کە بەرپرس‌و عەقڵدا چۆن‪ ،‬ئاوی پیس‌و خاشاک بوە‬ ‫خ����اوەن بڕیاربون‪ ،‬لەب����ەر هەرهۆیەک به‌خێ����رو بەرەکەت‪ ،‬چۆن بوە به‌بزنس‪،‬‬ ‫بێت‪ ،‬ئامادەنەبون‪ .‬بەاڵم ژوری بازرگانی هەروەها چۆن ژینگەیه‌کی خاوێن‌و لەبار‬ ‫لەخۆبوردوانە بڕیاری خۆی داو‪ ،‬به‌پێی بۆ نەوەکانی����ان دابین ئەکەن‪ .‬کاتێ بۆ‬ ‫پالن‌و بەرنامەکەی خۆی گەش����تەکەی بینین سەردانی پرۆژەی خاوێنکردنەوەی‬ ‫ئەنجامدا‪ ،‬به‌بەش����داری ژوری بازرگانی ئاوی قورسی ستۆکهۆڵمان کرد‪ ،‬قۆناغ‬ ‫بەقۆن����اغ پیش����انیان ئەدای����ن‌و بۆیان‬ ‫هەولێر‪.‬‬ ‫له‌الیەن س����ویدیەکانەوە بەرنامەیەکی باس����ئەکردین ئ����ەو ئاوە قورس����ە به‌چ‬ ‫ح����ەوت رۆژی داڕێژرابو بۆ س����ەردانی جۆری پاکئەکەنەوە‪ ،‬دەریاچەی دوکان‌و‬ ‫هەن����دێ پ����رۆژە‌و هەن����دێ کۆمپانیای دەربەندیخانی����ان ‌وەبیرهێنام����ەوە کە‬ ‫پس����پۆرو خ����اوەن ئەزم����ون له‌بواری چۆن هەمو ئاوەڕۆی ش����ارەکانی ڕانیەو‬ ‫چارەسەرکردنی ئاوی پاشەڕۆ‌و خاشاک‪ ،‬قەاڵدزەو دوکان ئەڕژێتە ناو دەریاچەی‬ ‫ئەوەندەی لێرەدا جێی هەیە کەمێ لێی دوکانەوە پاش����ان بەرەو سلێمانی بەڕێ‬ ‫ئەک����رێ‌و به‌کاردێ����ت ب����ۆ خواردنەوە‪،‬‬ ‫ئه‌دوێم لەگەڵ ئاواتی بەدیهاتنی‪.‬‬ ‫کاتێ ئ����ەو پرۆژەیەیان پیش����انداین ئاوەڕۆی س����لێمانی‌و گشت شارەزوریش‬ ‫کە چ����ۆن توانیویانە به‌جۆرێ س����ودی ب����ەرەو دەریاچ����ەی دەربەندیخان‪ ،‬هەر‬ ‫لێببینن کە الی ئێمەش ببێتە خۆزگەو ل����ەو کاتەدا کە ئێمە لەو س����ەردانانەدا‬

‫بوی����ن ش����ارۆچکەی دەربەندیخ����ان‬ ‫ئاوەکەیان پی����س بوبو خەڵکی کرمیان‬ ‫تی����ا دیبو ئەوەی به‌چ����او بینرابو‪ ،‬ئیتر‬ ‫خ����وا ئەزانێ میک����رۆب‌و جانەوەری تر‬ ‫چی تیای����ە‪ ،‬ئەوانیش له‌دوا قۆناغدا دو‬ ‫پەرداخ ئاو کە ت����ەواو خاوێنکراوەتەوە‬ ‫تێئەکەن له‌شێوەی دو پێک شامپانیادا‬ ‫یەکێکیان خانەخوێ نۆش����ی ئەکات بۆ‬ ‫دوهەمیش فەرمو له‌س����ەرۆکی ش����اندی‬ ‫میوان ئەکات‪.‬‬ ‫دەب����ا ئێمەش چ����او ل����ەوان بکەین‬ ‫کوردستان‌واڵتێکی دەوڵەمەندە پارەش‬ ‫بۆ خۆشی‌واڵت‌و ئاوەدانکردنەوە نەبێت‬ ‫بۆ چی باش����ە‪ ،‬پەرلەمانتارە بەڕێزەکان‬ ‫س����ەرۆکە بەڕێزەکان‪‌ ،‬وەزیرانی بەڕێز‪،‬‬ ‫هەر هەمو ئەوانەی لەم حوکمەت‌و دامو‬ ‫دەزگایانەدا سەرەگوریسێکتان بەدەسە‪،‬‬ ‫ئاوەدانی‌واڵت باخ‌و ڤێال نیە‪ ،‬ئۆتۆمبێلی‬ ‫ئاخرمۆدێ����ل نیە‪ ،‬ب����ا نەوه‌کانی داهاتو‬ ‫گلەییمان لێنەکەن‪ ،‬با ‌واڵتەکەمان لەوە‬ ‫زیاتر پ����ڕ نەکەین له‌پی����س‌و پۆخڵی‪،‬‬ ‫خۆزگە منی����ش ئاواتەکەم ئەهاتە دی‪،‬‬ ‫رۆژێ ل����ه‌ڕۆژان پێکێ له‌ئ����اوی زێرابی‬ ‫‌واڵتەکەم����م ب����ه‌ پاکی ئەدایە دەس����ت‬ ‫میوانێ����ک‌و پێم ئ����ەوت چەریۆ لەچاوی‬ ‫گشت دۆستان‪.‬‬

‫هەر هەمو ئەوانەی لەم‬ ‫حوکمەت‌و دامو دەزگایانەدا‬ ‫سەرەگوریسێکتان بەدەسە‬ ‫ئاوەدانی‌واڵت باخ‌و ڤێال‬ ‫نیە‪ ،‬ئۆتۆمبێلی ئاخرمۆدێل‬ ‫نیە‪ ،‬با نەوه‌کانی داهاتو‬ ‫گلەییمان لێنەکەن‪ ،‬با‬ ‫‌واڵتەکەمان لەوە زیاتر پڕ‬ ‫نەکەین له‌پیس‌و پۆخڵی‬


‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )409‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/12/31‬‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫‪19‬‬

‫سه‌رۆكایه‌تی‌ دادگای‌ تێهه‌لجوونه‌وه‌ی‌ ناوجه‌ی‌ سلیمانی‌‬ ‫(( دادگای به‌رایی سلیمانی‌ ‪/‬باری‌ شارستانی‌ ))‬ ‫ژماره‌ ‪/ 2849:‬ب ‪2013/‬‬ ‫به‌روار ‪2013 /8\ 9 //‬‬

‫ئــــــــــاگاداری‌‬ ‫داواكار ((رانكو علی‌ عبدالله‌ ))‬ ‫داوا لیكراو ‪ :‬راستگر تۆماری‌ باری شارستانی‌ سلیمانی‌ سه‌ره‌رای كاره‌كه‌ی‌ ‪,‬‬ ‫داواكار (پشتیوان غفور كریم) داوای‌ سه‌ره‌وه‌ی‌ له‌دادگاكه‌مان تۆمار كردوه‌ بۆ‬ ‫گۆرینی‌ ناوی‌ كجه‌ ناكامه‌كه‌ی‌ له‌( روســا ) ه‌ بۆ (ڤینــــــا) بۆیه‌ بریارماندا‬ ‫به‌بالو كردنه‌وه‌ی‌ داوانامه‌كه‌ی‌ له‌رۆژنامه‌یه‌كی‌ رۆژانه‌ی‌ ناوخۆی‌ به‌پێی ماده‌ی‌‬ ‫(‪ )21‬له‌یاس���ای‌ باری‌ شارس���تانی‌ جا هه‌ر كه‌ س و الیه‌نی���ك مافی ناره‌زای‌‬ ‫(اعت���راچ) هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )10‬ده‌ رۆژداله‌ دوای‌ بالوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگانامه‌یه‌‬ ‫س���ه‌ردانی‌ دادگاكه‌مان بكات به‌پێجه‌وان���ه‌وه‌ دادگا داواكه‌ ده‌بینی‌ به‌گوێره‌ی‌‬ ‫یاسا ‪..‬‬ ‫له‌گه‌ل ریزدا ‪........‬‬

‫فاشیزم‌وەک ‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫وەک‌وتم خوێندنەوەی ژیژێک‌و بادیۆ‌و‬ ‫الکان یارمەتیمان نادات بۆ ئەوەی نەک‬ ‫تەنها بزانین "سیس���تمە سیاسییەکانی‬ ‫خۆره���ه‌اڵت" چی���ن‌و کامان���ەن‌و چۆن‬ ‫کاردەکەن‪ ،‬بەڵکو ناش���توانن تەنانەت‬ ‫پێمانبڵێ���ن له‌بەش���ێکی بچووکی ئەو‬ ‫"خۆرهه‌اڵتەدا" چ باس���ە‪ .‬ب���ۆ نموونە‬ ‫پێمانبڵێن چۆن سیس���تمی سیاس���ی‬ ‫له‌شوێنێکی‌وەک سعودیەدا کاردەکات‪،‬‬ ‫یان بتوانن بەراوردێک لەنێوان چۆنیەتی‬ ‫کاکردنی سیس���تمی سیاسی له‌میسر‌و‬ ‫له‌تونس‌و له‌س���ۆماڵدا بکەن‪ ،‬جیاوازی‬ ‫نێ���وان سیس���تمی سیاس���ی له‌ئێران‌و‬ ‫لەتورکی���ادا بزان���ن‌و جیایبکەن���ەوە‬ ‫له‌سیس���تمی سیاس���ی له‌کوەی���ت‌و‬ ‫س���ەنگافورەدا‪ .‬سیس���تمی سیاس���ی‬ ‫ئەردەن‌و مەغریب له‌سیس���تمی سیاسی‬ ‫دەوڵەتەکان���ی خەلی���ج جیابکەنەوە‪.‬‬ ‫قسەکردن لەسەر ئەم بابەتانە لەژیژێک‌و‬ ‫الکانەوە فێرنابین‪ ،‬بەڵکو پێویس���تیان‬ ‫به‌شارەزایی تایبەت هه‌یە لەو بوارانەدا‬ ‫کە ھێمام پێک���ردن‪ .‬کۆکردنەوەی ئەو‬ ‫هه‌موو سیستمە سیاس���ییە جیاوازانە‬ ‫له‌خۆرهه‌اڵتدا لەژێر دروشمی"فاشیزم"دا‬ ‫ن���ەک ناچێت���ە خانەی قس���ەکردنێکی‬ ‫زانس���تییەوە لەس���ەر ھیچ یەکێک لەو‬ ‫‌واڵتان���ە‪ ،‬بەڵک���و ڕێگرتنێکی مەعریفی‬ ‫گەورەش���ە لەبەردەم الن���ی هه‌رەکەمی‬

‫قس���ەکردنی زانس���تیدا لەو بوارانەدا‪.‬‬ ‫هه‌رکەس���ێکیش ڕێ���ی کەوتبێت���ە ناو‬ ‫تەنها بوارێک لەو بوارە زانس���تییانەی‬ ‫باس���م کرد‪‌،‬وەک کاک بەختیار قس���ە‬ ‫له‌ "فاش���یزمی خۆرهه‌اڵت���ی" ناکات‌و‬ ‫سیستمە سیاس���ییەکانی ئەو ناوچەیە‬ ‫‌وەک فاشیزم ناناسێنێت‪.‬‬ ‫گرنگی ناونان‌و ناونەنانی سیستم‬ ‫وەک وت���م بەالی منەوە مەس���ەلەی‬ ‫س���ەرەکی ئ���ەوە نەبووە‌و ئ���ەوە نییە‬ ‫چ ناوێک له‌سیس���تمە سیاس���ییەکەی‬ ‫کوردس���تان بنێین؟ بڵێین "فاش���ییە"‬ ‫یان "دەس���ەاڵتگەر"‪" ،‬سوڵتانییە" یان‬ ‫"رەیع���ی"‪" ،‬ئەوتۆکرات���ی لیب���رال"ە‪،‬‬ ‫ی���ان "ئەوتۆکرات���ی شۆڕش���گێڕ"‪،‬‬ ‫"دەس���ەاڵتگەریی تاکحیزبیی���ە" ی���ان‬ ‫"دەسەاڵتگەریی فرەحیزبی"‪" ،‬دەوڵەتی‬ ‫موخابەرات" ە یان "دەوڵەتی پۆلیسی"‪،‬‬ ‫"دەوڵەتی‌ویراس���ییە" ی���ان "دەوڵەتی‬ ‫پێریفێری"‪" ،‬دیکتاتۆریەتی سەربازیی"یە‬ ‫ی���ان "دیکتاتۆریەت���ی مەدەنی���ی"‪،‬‬ ‫"دەوڵەت���ی ھۆبز"ییە ی���ان هه‌رناوێکی‬ ‫تر‪‌ .‬وەک خوێنەر دەبینێت له‌دەرەوەی‬ ‫فاشیزمدا زیاد لەناوێک‌و زیاد له‌چەمکێک‬ ‫هه‌یە بۆ قسەکردن لەسەر دەوڵەتەکانی‬ ‫ئەو ناوچەی���ە‪ .‬مەس���ەله‌ لەناونانەکدا‬ ‫نییە‪ ،‬مەس���ەلەکە ئەوەیە نیشانبدەین‬

‫ئەوسیستمە سیاسییە چۆن ئیشدەکات؟‬ ‫چ���ی تایبەتمەندێت���ی سیس���تمەکە‬ ‫دەستنیش���اندەکات‌و له‌سیس���تمەکانی‬ ‫دەوروبەری جیایدەکاتەوە؟ چ ش���تێک‬ ‫ل���ەم سیس���تمەدا تازەیە؟ چ ش���تێک‬ ‫زۆر بنەڕەتیی���ە؟ کامان���ەن ئەکت���ەرە‬ ‫س���ەرەکییەکانی؟ ئەم ئەکتەرانە چۆن‬ ‫کاردەکەن‌و چۆن دەدوێن‌و چۆن دەژین‌و‬ ‫چۆن دەنووسن؟ دەزگا سەرەکییەکانی‬ ‫سیس���تمەکە کامانەن‌و ئەم دەزگایانە‬ ‫چ ئ���ەرک‌و ڕۆڵێک���ی تایبەتی دەبینن؟‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان���ی‬ ‫ڕەگوڕیش���ە‬ ‫بیرۆکراسیەتی سیستمەکە له‌کوێدایە؟‬ ‫ئەم بیرۆکراسیەتە چۆن دروستدەبێت‌و‬ ‫چ���ۆن کاردەکات؟ ئیش���کردنی ئ���ەم‬ ‫سیس���تمە چ ج���ۆرە قوربانی���ەک‬ ‫دەخاتەوە؟ ئ���ەی چ جۆرە بەرگرییەک‬ ‫دروستدەکات‌و ڕووبەرەکانی بەرگریی‌و‬ ‫بکەرەکانی بەرگریکردن کامانەن؟‬ ‫له‌پەیوەندیدا به‌نووسینی منەوە ئەم‬ ‫پرسیارانە‌و ئەم ڕوانینەیە بۆ دەسەاڵت‬ ‫‌وایکردوە من بەردەوام لەس���ەر کایەی‬ ‫دەسەاڵت به‌گش���تی‌و لەسەر دوو ھێزە‬ ‫سیاس���یە س���ەرەکییەی کوردس���تان‬ ‫بەتایبەتی‪ ،‬بنووس���م‪ .‬هه‌رجارەو باس‬ ‫له‌کێشەیەک له‌کێش���ەکانی‌و قەیرانێک‬ ‫له‌قەیران���ە س���ەرەکی‌و دەرکەوتێ���ک‬ ‫لەدەرەکەوتە ترسناکەکانی بکەم‪.‬‬

‫دادوه‌ر‬ ‫كاروان ووریا علی‌ سۆرانی‌‬ ‫هه‌ر مۆدێلێک لەو مۆدێالنەی دەسەاڵت‬ ‫لەسەرەوە ناومھێنان‪ ،‬یان تێکەڵەیەک‬ ‫له‌چەند دانەیەکی���ان‪ ،‬لەکۆمەڵگاکانی‬ ‫ئەم ناوچەیەدا دەستبەکارن‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫کۆمەڵگایان���ە پەیوەن���دی کۆمەاڵیەتی‬ ‫جیاوازی���ان تێدایە‪ ،‬پێکهات‌و ڕیزبەندی‬ ‫چینایەتی جیاوازیان تێدایە‪ ،‬پەیوەندی‬ ‫جیاوازی نێ���وان نێر‌و مێی���ان تێدایە‪،‬‬ ‫جۆر‌و ش���ێوازی ئامادەگی دین له‌ژیانی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسیاندا جیاوازە‪ ،‬هه‌یانە‬ ‫چەندان گروپی ئەتنی جیاوازیان تێدایە‪،‬‬ ‫هه‌یانە لەڕووی نەتەوەیییەوە ئامێزانن‪،‬‬ ‫بونیادی دەزگایی جی���اواز‌و پەیوەندی‬ ‫جیاوازی دەس���ەاڵتیان تێدایە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫جۆری ئابورییەکانیشیان جیاوازە‌و ئەو‬ ‫ناونان���ە گش���تییە هاریکاریمان ناکات‬ ‫کە بڵێین سیس���تمەکەیان کاپیتالیزمە‪،‬‬ ‫ی���ان کاپیتالیزم���ی خۆرهه‌اڵتیی���ە‪.‬‬ ‫هه‌روەه���ا له‌هه‌ر یەکێک ل���ەو‌واڵتانەدا‬ ‫پرۆس���ەی جی���اوازی بێدەنگک���ردن‌و‬ ‫قس���ەکردن‪ ،‬کڕین یان دەمجکردن یان‬ ‫لەناوبردن���ی دەنگ‌و گ���روپ‌و ڕێکخراوە‬ ‫ناڕازی���ی‌و ئۆپۆزیس���یۆنەکانی تێدایە‪.‬‬ ‫لەهه‌ریەکێکیش���اندا ڕووبەری جیاواز‌و‬ ‫پرۆس���ەی جیاوازی به‌تاکەکەس���بوون‬ ‫هه‌یە‌و کردەی بەرگریی جیاوازیش���یان‬ ‫تێدای���ە‪ .‬بەکورت���ی لەهه‌ریەکێک لەو‬ ‫‌واڵتانەدا چەندەها س���یاقی مێژوویی‌و‬

‫کۆمەاڵیەت���ی‌و سیاس���ی‌و دین���ی‌و‬ ‫جێندەری‌و چەندان پرۆس���ەی ئاڵۆزی‬ ‫ملمالنێی ئەتنیی‌و چینایەتیی‌و دینیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی جیاوازی���ان تێدای���ە‪.‬‬ ‫قسەکردنی زانستی لەسەر "سیستم"ی‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و ڕەم���زی لەو‬ ‫ناوچەیەدا قس���ەکردنێکی ھێمن‌و ‌وردە‬ ‫لەسەر ئەم ش���تانە‪ ،‬لەسەر ئەم گشتە‬ ‫ئاڵۆزە‪ ،‬نەک کۆکردن���ەوەی هه‌موویان‬ ‫لەژێر چەتری دەس���تەواژەیەکی بەتاڵی‬ ‫‌وەک "فاشیزمی خۆرهه‌اڵتی"دا‪ .‬ئەوەی‬ ‫پێمانوابێت س���ەرجەمی ئەو سیستمە‬ ‫جیاوازانە فاش���ین‌و بەسەریەکیش���ەوە‬ ‫"مێگا سیستمێکی" فاشیزمێكی‌ زه‌بەالح‬ ‫دروس���تدەکەن‪ ،‬کە ناوی "فاش���یزمی‬ ‫خۆرهه‌اڵتیی���ە! "‪ ،‬ئەم جۆرە قس���انە‬ ‫نەک تەنها ناڕاستن‪ ،‬بەڵکو ھیچ شتێک‬ ‫ناتوانێ���ت بیانبات���ە ن���او خانەی ھیچ‬ ‫زانستێک له‌زانستەکانەوە‪.‬‬ ‫به‌کورتی ئەوەی بەالی منەوە گرنگە‬ ‫چۆنیەتی کارکردنی سیستمەکەیە لەناو‬ ‫‌واقیعدا‪ ،‬چۆنیەتی گۆڕانی گوتارەکانی‌و‬ ‫زمانی‌و رەمزەکان���ی‌و پەیوەندییەکانی‌و‬ ‫سیاس���ەتەکانی‌و‬ ‫دەزگاکان���ی‌و‬ ‫تاوانەکانی‌و بەڵێنەکان���ی‌و مژدەکانی‌و‬ ‫بەرهه‌مەکانیەت���ی‪ .‬ئەو دابەش���کردنە‬ ‫سادە‌و دۆگماییەی ژیانی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و فەرهه‌نگ���ی‌و ڕەمزی���ش بۆ‬

‫"سیس���تم"‌و "دەرە سیس���تم" ن���ەک‬ ‫بەڕاس���ت نازان���م‪ ،‬بەڵک���و بەڕێگرێکی‬ ‫گەورەش���ی دەزانم لەب���ەردەم بینینی‬ ‫ئاڵۆزییە زۆرەکانی ژیانی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫کێش���ەگەورەکانی پەیوەن���دی نێ���وان‬ ‫بک���ەرەکان‌و ئ���ەو دونیای���ەی تیای���دا‬ ‫دەژین‪.‬‬ ‫وەک پێش���تریش وتم کاک بەختیار‬ ‫ئازادە لەوەدا باسی سیستمی سیاسی‬ ‫دەکات یان نا‪ ،‬لەس���ەر قوربانییەکانی‬ ‫دەس���ەاڵت دێتە دەنگ یان نا‪ ،‬باس���ی‬ ‫ڕووداوە سەرەکی‌و بکەرە ستراتیژیەکانی‬ ‫ن���او کایەی سیاس���ی له‌کوردس���تاندا‬ ‫دەکات یان نا‪ ،‬ھیچ کەس���ێک ناتوانێت‬ ‫ھیچ داوایەک بۆ نووس���ین‌و نەنووسین‬ ‫بەسەر ھیچ ڕۆش���نبیرێکدا بسەپێنێت‪.‬‬ ‫ئەوەی ڕۆشنبیر دەجوڵێنێت قەناعەت‌و‬ ‫تێگەیش���تن‌و ڕوانی���ن‌و تەماحەکان���ی‬ ‫خۆیەتی‪ .‬ب���ەاڵم پێموایە کەس لەوەدا‬ ‫ئازاد نییە ئەو ڕوانینەی ئەو بۆ خۆی‌و‬ ‫ب���ۆ نووس���ینی هه‌یە بەڕەه���ا بکات‌و‬ ‫خ���ۆی چی دەکات‌و چی دەنووس���ێت‌و‬ ‫چۆن بیردەکات���ەوە‌وەک تاقە مۆدێلی‬ ‫ڕۆشنبیربوون بناسێنێت‌و هه‌موو شتێکی‬ ‫دەرەوەی ئەوەش به‌بەرهه‌می ساویلکە‌و‬ ‫ڕووکەش‌و پۆپۆلیس���ت بزانێت‪ .‬سڵیش‬ ‫لەوە نەکاتەوە‪ ،‬ئەوەی لەخۆی نەچوو‪،‬‬ ‫به‌فاشیست ناوببات‪.‬‬

‫ڤتفۆگڵ‌و مانای ستەمی خۆرهەاڵتی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ڤتفۆگڵ‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ تێزەیەکی‬ ‫بنەرەت����ی مارک����س س����ەبارەت‬ ‫به‌«چەقبەس����تن»‌و «نەگ����ۆڕان»‬ ‫له‌سیستمی ئاس����یاییدا‪ ،‬بۆیە بۆ هەر‬ ‫قسەیەک دەربارەی خۆرهەاڵت‪ ،‬دەبێت‬ ‫بگەڕێینەوە سەر تێزەی چەقبەستن‌و‬ ‫نەگۆڕان لەم مێژووەدا‪ .‬هەڵبەت مارکس‬ ‫یەکەمین کەس نییە سەرنجی نەگۆڕان‌و‬ ‫چەقبەس����تنی مێ����ژووی خۆرهەاڵت‌و‬ ‫ئاس����یای دابێ����ت‪ ،‬مۆنتس����یکۆ پێش‬ ‫ئەو خاوەن����ی یەکەمین نیگای گرنگی‬ ‫خۆرئاوای����ە بۆ س����تەمی خۆرهەاڵتی‪.‬‬ ‫مۆنتسیکۆ‪ ،‬گەرچی باوەڕێکی قووڵی‬ ‫به‌عەق����ڵ‌و توان����ای م����رۆڤ هەبوو‪،‬‬ ‫بتوانن کۆمەڵ����گا‌و دەوڵەتێکی عاقڵ‌و‬ ‫گونجاو بۆ مرۆڤ دروس����تبکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ترسێکی قووڵی له‌بەکارهێنانی خراپی‬ ‫دەسەاڵت تێدا بوو‪ ،‬به‌بڕوای ئەو هەموو‬ ‫مرۆڤێک له‌سروشتەوە گەر دەسەاڵتی‬ ‫زۆری بکەوێتە دەس����ت‪ ،‬گ����ەر ڕێگر‌و‬ ‫بەربەس����تێک نەیوەس����تێنێت‪ ،‬کاری‬ ‫خراپی پێ����دەکات‪« .‬بڕوانە‪ :‬رودیگەر‬ ‫فۆیگت‪ .‬ئاس����ایش بەرامبەر ئازادی‪.‬‬ ‫شپرینگەر‪ .‬فیزبادن‪ .2012 .‬ل ‪.»228‬‬ ‫بەاڵم تێزەکانی مۆنتس����یکۆ سەبارەت‬ ‫به‌دابەشکردنی دەسەاڵت‌و الوازکردنی‬ ‫س����ەنترالیزەکردن‪‌،‬وەهایە‌وەک تەنی����ا‬ ‫بۆ مرۆڤی خۆرئاوایی دروس����ت بێت‪،‬‬ ‫ب����ەڕای مۆنتس����یکۆ تەنی����ا مرۆڤ����ی‬ ‫خۆرئاوایی توان����ای ئازادبوونی هەیە‪.‬‬ ‫مۆنتس����یکۆ‪ ،‬یەکێکە لەو کارەکتەرە‬ ‫سەرەتاییانەی کە چەمکی ستەم تەنیا‬ ‫به‌سیستمی سیاسییەوە نابەستێتەوە‪.‬‬ ‫الی مۆنتسیکۆ‪ ،‬س����تەم جگە لەوەی‬ ‫چەمکێکی سیاس����ییە‪ ،‬ڕیش����ەیەکی‬ ‫قووڵی له‌کۆمەڵگا‌و کولتوور‌و ژینگەشدا‬ ‫هەیە‪ .‬دیاردەیەکە ت����ەواوی ئۆرگانی‬ ‫کۆمەاڵیەتی دەبڕێت‪ .‬الی مۆنتسیکۆ‪،‬‬ ‫له‌حوکمی س����تەمکاردا‪ ،‬سەرکردەیەک‬ ‫لەس����ەرووی هەرەم����ی دەس����ەاڵتە‪،‬‬ ‫خواس����ت‌و `ئیرادەی ئ����ەو له‌جێگای‬

‫قانون ئیشدەکەن‪ .‬ژێردەستەکان لەم‬ ‫دەوڵەتەدا‪ ،‬هوشیارییەکی کۆیالنەیان‬ ‫هەیە‌و جگە له‌ترس‌و ملکەچی شتێک‬ ‫به‌سەرۆک‌و پادشاوە نایانبەستێتەوە‪.‬‬ ‫له‌دەوڵەتی ستەمکاردا‪ ،‬هەموو شتێک‬ ‫موڵکی حاکمە‌و جگە له‌ستەمکار کەس‬ ‫خاوەنی هیچ نییە‪ .‬مۆنتسیکۆ‪ ،‬ئاسیای‬ ‫به‌مەڵبەن����دی هەرە گ����ەورە‌و زەمینی‬ ‫به‌پیتی ئەمجۆرە له‌ستەمکاری دەزانی‪،‬‬ ‫س����تەمکارییەکی گەورە‌و هەمیشەیی‌و‬ ‫دوور‌و درێ����ژ ک����ە دەربازب����وون لێی‬ ‫ئەستەمە‪ ،‬ناگۆڕێت‌و قایم بۆ هەمیشە‬ ‫جێی گرتووە‪ .‬هۆی ئەم دۆخەش الی‬ ‫مۆنتس����یکۆ دەگەڕێتەوە بۆ کاریگەری‬ ‫کەشوهەوا لەسەر مرۆڤ‌و سروشتیان‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی ئەو‪ ،‬لە‌واڵتگەلێکدا کە هەوا‬ ‫گەرمە‪ ،‬تەمەڵی‌و خاویی‌و بێئیرادەیی‬ ‫زاڵ دەب����ن‪ ،‬دڵی مرۆڤ خاودەبێتەوە‪،‬‬ ‫لەش����ی تەپۆدەبێت‪ ،‬سروشت کۆمەک‬ ‫به‌نەگۆڕی‌و‌وەس����تان دەکات‪ ،‬هەڵبەت‬ ‫له‌دوادەرەنجامیش����دا ئەم س����یفەتانە‬ ‫دەبنە مایەی پایەداربوونی ستەمکاری‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ه����ەوای س����ارد‪ ،‬گەرمی لەش‬ ‫دادەبەزێنێت‪ ،‬خوێن خێرا دەجوڵێت‪،‬‬ ‫دڵ‌و س����ەر باش����تر کاردەکەن‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ئازا‌و ب����زۆک‌و بەجوڵە دەبێت‪ ،‬لێرەوە‬ ‫ستەم قەبووڵ ناکات‌و دەبێتە عاشقی‬ ‫ئازادی‪ .‬الی مۆنتس����یکۆ کەشوهەوای‬ ‫ئەوروپی مرۆڤی ئازاد دروس����تدەکات‪،‬‬ ‫کەش����وهەوای خۆرهەاڵتی����ش مرۆڤی‬ ‫ملکەچ‌و کۆیله‌«بڕوانە‌وتارەکەی ڕایمار‬ ‫میوللـ����ەر‪ .‬دەربارەی ژینگە‌و کۆمەڵگا‬ ‫الی مۆنتس����یکۆ‪ .‬تیوری کەشوهەوا‌و‬ ‫دەرەنجامەکانی‪ .‬له‌گۆڤاری ڕاپۆرتەکانی‬ ‫الیبنیتز سۆتزیتەیت‪ .80 .‬ساڵی ‪.2005‬‬ ‫ل‪ .»24 .‬هەڵب����ەت گەر قس����ەکانی‬ ‫مۆنتسیکۆ س����ەبارەت به‌چەقبەستنی‬ ‫ئاس����یا‌و نەگۆڕانی دروس����تبن‪ ،‬ئەوا‬ ‫بۆچوونەکانی لەس����ەر ه����ۆکاری ئەم‬ ‫دیاردەیە‪ ،‬مایەی پێکەنینن‪.‬‬ ‫مارکس به‌ش����وێنپێی مۆنتسیکۆدا‬

‫دەڕوات‪ ،‬ب����ەاڵم بەب����ێ ئ����ەم تێ����زە‬ ‫کۆمیدیان����ە ک����ە ئازادی����ی‌و کۆیلەیی‬ ‫به‌ئاووهەواوە گرێدەدات‪ .‬مارکس����یش‬ ‫کۆمەڵگا ئاس����یاوییەکان به‌کۆمەڵگای‬ ‫چەقبەس����توو دەزانێ����ت‪« .‬بڕوان����ە‬ ‫کتێبەکەی کارل ‪ .‬ئا‪ .‬ڤتفۆگڵ‪ .‬ستەمی‬ ‫خۆرهەاڵتی‪ .‬کۆل����ن‪ /‬بەرلین‪.1962 .‬‬ ‫ل‪ .»32 .‬مارک����س کاتێ����ک لەس����ەر‬ ‫هین����د دەنوس����ێت‪‌،‬وەک کۆمەڵگایەک‬ ‫باس����یدەکات ک����ە مێ����ژووی نیی����ە‪،‬‬ ‫لە‌وتارە بەناوبانگەکەیدا به‌ناونیشانی‬ ‫«دەرەنجامە داهاتووەکانی دەسەاڵتی‬ ‫بەریتانی����ا له‌هین����د‪ ،‬کە له‌هەش����تی‬ ‫ئۆگەس����تی ‪ 1853‬له‌نی����ۆرک دەیلی‬ ‫تریبیۆن باڵویدەکاتەوە» دەنوس����ێت‪:‬‬ ‫«کۆمەڵگای هین����دی به‌هیچ جۆرێک‬ ‫مێ����ژووی نیی����ە‪ ،‬ی����ان الیەنیک����ەم‬ ‫مێژوویەکی زانراوی نییە‪ .‬ئەوەی ئێمە‬ ‫به‌مێژووی ناودەنێین‪ ،‬هیچ نییە جگە‬ ‫له‌هاتنی یەک بەدوای یەکی زنجیرەیەک‬ ‫له‌داگیرک����ەران‪ ،‬ک����ە ئیمپراتۆریەتی‬ ‫خۆی����ان لەس����ەر زەمینەی پاس����یفی‬ ‫کۆمەڵگایەک����ی نەگ����ۆڕ‌و بێبەرگری‪،‬‬ ‫دامەزران����دوە»‪« .‬بڕوانە‌وتارەک����ەی‬ ‫مارکس له‌سەرجەمی کارەکانی مارکس‬ ‫ـ ئینگلی����زدا‪ .‬کارل دیت����ز فێ����رالگ‪.‬‬ ‫بەرلین‪ .1999 .‬بەرگی ‪ .9‬الپەڕە ‪226‬‬ ‫ـ ‪ .»229‬لە‌وتارێکی پێشتریش����دا کە‬ ‫هەر له‌نیۆرک دەیلی تریبیۆن له‌‪ 25‬ی‬ ‫حوزەیرانی ‪ 1853‬دا باڵویکردبووەوە‪،‬‬ ‫به‌ناونیش����انی دەس����ەاڵتی ئینگلیزیی‬ ‫له‌هیند‪ ،‬دەنوسێت «ئینگلستان تەواوی‬ ‫پەیکەر‌و بونیادی کۆمەڵگای هیندیان‬ ‫ڕیشەکێش کردوە‪ ،‬بێئەوەی تا ئێستا‬ ‫نیش����انەی هیچ ج����ۆرە بونیادنانێکی‬ ‫نوێ دیاربێت» «هەمان س����ەرچاوەی‬ ‫پێش����وو‪ ،‬بڕوان����ە تەواوی‌وتارەک����ەی‬ ‫مارک����س له‌الپەڕەکانی ‪ 127‬ـ ‪.»133‬‬ ‫به‌کورتی دیدی مارکس لەسەر هیند‌و‬ ‫له‌س����ەر فەزای خۆرهەاڵتی به‌گش����تی‬ ‫ئەوەبوو‪ ،‬ک����ە مێژوویەکی خەوتوویان‬

‫هەیە‪ ،‬مێژوویەک به‌هێزە ناوەکییەکانی‬ ‫خ����ۆی ناتوانێ����ت بگۆڕێ����ت‌و لەخەو‬ ‫هەستێت‪ ،‬لێرەوە هێزی ئیمپریالیستی‪،‬‬ ‫گەرچی هێزێکی‌وێران����کارن‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫ڕاچڵەکاندن‌و بەگەڕخس����تنی مێژووی‬ ‫خۆره����ەاڵت‌و جواڵندن����ی‪ ،‬بایەخێکی‬ ‫بەرچاویان هەیە‪.‬‬ ‫ئ����ەم تێزەی����ە‌وادەکات‪ ،‬هەندێ����ک‬ ‫بیریار‌و باسکاری گرنگ‪ ،‬مارکس‌وەک‬ ‫ئۆرینتالیس����ت‌و ئۆیرۆسەنتەریس����ت‬ ‫ببین����ن‪ .‬هەندێک له‌ڕەخنەکان توندن‪،‬‬ ‫بەتایبەت الی ئەدوارد سەعیدەوە کە‬ ‫مارکس تەنی����ا به‌ئۆرێنتالیزم تاوانبار‬ ‫ناکات‪ ،‬بەڵکو به‌ڕاسیستیش «بڕوانە‬ ‫‪ .‬ئ����ەدوارد س����ەعید‪ .‬ئۆرێنتالی����زم‪.‬‬ ‫فیش����ەرفێرالگ‪ .‬فرانکفۆرت‪ .2009 .‬ل‬ ‫‪‌182‬و دوات����ر»‪ .‬لێرەدا ک����ەم تا زۆر‬ ‫خۆم ل����ەم گفتوگۆیە دووردەخەمەوە‪،‬‬ ‫ک����ە گفتوگۆیەکی توند‌و گەرمی نێوان‬ ‫مارکسیست‌و هەڵگرانی تیوریی پۆست‬ ‫کۆلۆنیالیزم����ە‪ .‬بەبڕوای من تێزەکەی‬ ‫مارکس س����ەبارەت به‌س����ەقامگیریی‌و‬ ‫چەقبەس����تنی مێ����ژووی خۆره����ەاڵت‬ ‫له‌ڕەوتی س����ەدان ساڵەی پێش هاتنی‬ ‫خۆرئاوادا‪ ،‬دوور نییە له‌ڕاس����تییەوە‪،‬‬ ‫گەرچی لێرەشدا مارکس کاتێک قسە‬ ‫له‌گەشە‌و جوڵە‌و پەرەسەندن دەکات‪،‬‬ ‫هێڵکارییەکی یونفێرساڵی له‌بەرچاوە‬ ‫کە له‌خوێندنەوەی مێژووی ئەوروپاوە‬ ‫بەدەس����تی هێناوە‪ .‬ئەو تێزەیەی کە‬ ‫کۆمەڵگاکان����ی خۆره����ەاڵت‪ ،‬خۆیان‬ ‫توانای جوڵەیان نییە‌و دەبێت هەمیشە‬ ‫هێزێ����ک ل����ەدەرەوە بیانجوڵێنێت‪ ،‬بۆ‬ ‫س����اتەوەختی مارک����س‌و زۆرج����ار بۆ‬ ‫ئەمڕۆش دروس����تە‪ ،‬بەبڕوای من ئەمە‬ ‫ناچێتە خانەی ئۆرێنتالیزم یان ڕاسیزمی‬ ‫کولتووریی����ەوە‪ ،‬بەڵکو ڕاس����تییەکی‬ ‫مێژووییە کە ت����ا ئەمڕۆ تێیدا دەژین‪.‬‬ ‫ئەوەی گرنگ����ە ئەوەیە ک����ە مارکس‬ ‫یەکەمی����ن کەسە‌ویس����توێتی به‌روونی‬ ‫لەس����ەر ئ����ەو س����اتی بەریەککەوتنە‬

‫گەورەیە قسەبکات‪ .‬کاتێک خۆرئاوای‬ ‫کەپیتالیستی بەر کۆمەڵگاکانی دەرەوە‬ ‫دەکەوێت‌و له‌ڕیشەوە ڕایاندەتەکێنێت‪.‬‬ ‫ئ����ەم س����اتە ل����ه‌رووی مێژووی����ی‌و‬ ‫ستراکتورییەوە ساتەوەختێکی گرنگە‪.‬‬ ‫مارکس چاوەڕوانی ئەوەی نەبووە کە‬ ‫ئینگلیزە ئیمپریالیستییەکان خەڵکی‬ ‫هیند ئازادبکەن‪ ،‬بەاڵم چاوەڕوانییەکی‬ ‫گ����ەورەی بووە‪ ،‬بوون����ی کەپیتالیزم‌و‬ ‫پێداویس����تییە گرنگ‌و گەورەکانی ئەم‬ ‫بوونە‪ ،‬هیند له‌ڕیش����ەوە بگۆڕن‪ .‬من‪،‬‬ ‫کێش����ەی گ����ەورەی مارکس ل����ەوەدا‬ ‫دەبین����م کە ڕوانینی بۆ ئ����ەم گۆڕانە‬ ‫زی����اد له‌پێویس����ت پۆزەتیڤانەیە‪ .‬ئەو‬ ‫بەس����ەرێک دەڵێت ک����ە ئینگلیزەکان‬ ‫تەواوی پێکهاتی کۆمەاڵیەتی هیندیان‬ ‫له‌ریشەکێش����اوە‪ ،‬ب����ەاڵم به‌ڕوویەکی‬ ‫دیک����ەدا ‌وادەبینێت ک����ە دەرەنجامە‬ ‫پۆزەتیڤەکان����ی ئ����ەم داگیرک����ردن‌و‬ ‫‌وێرانییە لەبەرەوە دەگەن‪ .‬ئەو لە‌وتاری‬ ‫دووەمدا سەرەتای کۆمەڵێک گۆڕانکاری‬ ‫دەبینێت کە به‌ڕیش����ەیی‌و ستراتیژیان‬ ‫دەبینێت بۆ هیند‪ ،‬بۆ نمونە‌وادەبینێت‬ ‫کە هیند له‌ژێ����ر حوکمرانی ئینگلیزیدا‬ ‫پتر یەکی گرت����ووە‪ ،‬ئەو یەکگرتنەش‬ ‫به‌حوکم����ی پەیدابوون����ی تەلگراف����ی‬ ‫ئەلەکتریک����ی پای����ەدار‌و س����ەقامگیر‬ ‫دەبێ����ت‪ .‬هەروەه����ا دەڵێ����ت‪ ،‬ئ����ەو‬ ‫س����وپایەی کە ئینگلی����زەکان له‌هیند‬ ‫دروس����تیانکردوە‪ ،‬له‌داهاتوودا دەبێتە‬ ‫هێزێک هیندیی����ەکان بتوانن بەرگری‬ ‫له‌خۆیان بکەن بەرامبەر داگیرکەران‪،‬‬ ‫س����ەرهەڵدانی ڕۆژنامەگەری����ی ئازاد‬ ‫له‌دەس����تکەوتەکانی‬ ‫به‌یەکێ����ک‬ ‫داگیرکردنی بەریتانی له‌هیند لەقەڵەم‬ ‫دەدات‪ ،‬دروس����تبوونی چینێکی نوێ‬ ‫ک����ە له‌ژێ����ر دەس����تی ئینگلی����زەکان‬ ‫پەروەردەب����وون‌و ئامادەگی����ان ب����ۆ‬ ‫حاکمیەت����ی خۆی����ان تێدای����ە‪‌،‬وەک‬ ‫یەکێ����ک له‌دەرکەوت����ە پۆزەتیڤەکان‬ ‫تەماش����ادەکات‪ ...‬هت����د‪« .‬بڕوان����ە‬

‫‌وتارەکەی هەش����تی ئۆگستی مارکس‬ ‫له‌هەمان س����ەرچاوەی پێش����وودا»‪.‬‬ ‫گەرچی ئەم دەرەنجامگیرییەی مارکس‬ ‫ئێس����تا زۆر جێگای گومان����ە‪ ،‬بەالم‬ ‫گەر بەشێکیش����ی دروست بێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئاس����یا‌و خۆرهەاڵت تەنیا هیندستان‌و‬ ‫چین نیین‪ ،‬ئ����ەم پێکدادانە گەورەیە‬ ‫له‌هەرێمەکانی دی خۆرهەاڵت‌و له‌سەر‬ ‫زەمین����ی میللەتان����ی ت����ر‌و لە‌واڵتانی‬ ‫خۆرهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت‪ ،‬کاریگەریی‬ ‫جیاوازتریان بەجێهێشتووە‪ ،‬یەکێتی‌و‬ ‫یەکپارچەی����ی سیاس����یان دروس����ت‬ ‫نەکردوە‪ ،‬بەڵکو هەالهەالبوون‌و جەنگی‬ ‫ناوخۆ‌و پوکانەوەی هێز‌و نوێبوونەوەی‬ ‫سیس����تمی س����ەنتراڵ‌و س����تەمکاری‬ ‫بەدواوە بووە‪.‬‬ ‫به‌کورت����ی ئەو تێزەی����ە کە دەڵێت‪:‬‬ ‫مۆدێرنەی خۆرئاوا‌و هاتنی شەپۆله‌یەک‬ ‫ل����ه‌دوای یەکەکان����ی ئیمپریالی����زم‪،‬‬ ‫کۆمەڵگا خۆرهەاڵتیی����ەکان له‌ناوەوە‬ ‫ڕادەچڵەکێنێ����ت‪ ،‬له‌هێڵ����ی نەگۆڕی‬ ‫خۆیان دەیانکاتە دەرەوە‪ ،‬کە تێزەیەکی‬ ‫گرنگی مارکس����ە «وە تێزەیەکیش����ە‬ ‫له‌تەواوی‌وتارەکانی پێشووتردا لەسەر‬ ‫فاشیزمی خۆرهەاڵتی‪ ،‬من پێم لەسەر‬ ‫داگرتۆتەوە»‪ ،‬الی مارکس نەگەیشتۆتە‬ ‫ئەوەی کە سروشتی ئەو پێکدادانە‪‌،‬وەک‬ ‫ئەمڕۆ ئێمە دەیبینی����ن‪ ،‬بخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫مارک����س چ له‌هەن����اوی کەپیتالیزمی‬ ‫خۆرئاوایی‌و چ له‌هەناوی کەپیتالیزمی‬ ‫خۆرهەاڵتیدا‪ ،‬خێو‌و تارمایی فاشیزمی‬ ‫به‌روون����ی نەبینیوە‪ ،‬بەڵک����و باوەڕی‬ ‫بەوە ب����ووە کە مێژوو ب����ەردەوام بۆ‬ ‫پێش����ەوە دەچێ����ت‌و م����رۆڤ تا دێت‬ ‫بەرەو ڕزگاری‌و ئازادی هەنگاو دەنێت‪،‬‬ ‫خۆش����بینییەک الی مارکس سیاسی‌و‬ ‫فەلس����ەفییە‪ ،‬ب����ەاڵم الی نیولیبراڵ‌و‬ ‫ڕیفۆرمیس����تە خۆرهەاڵتیی����ەکان‪،‬‬ ‫لەس����ەر نەزانی����ن‌و نەبینینی‌واق����ع‌و‬ ‫خۆشاردنەوە له‌تێگەیشتن دروستبووە‪.‬‬ ‫«ماویەتی»‬


‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫گۆڕان‌و‬ ‫ترس له‌میدیا‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫ئاری ئەبوبەکر‬ ‫دروس���تبونی بزوتنەوەی گ���ۆران‌وەک هێزێکی سیاس���ی لەهەرێمی‬ ‫کوردس���تاندا ئەگ���ەر بەش���ێکی پەیوەس���تبێت به‌ناڕازیبونی خەڵک‌و‬ ‫قۆرخکاری ت���ەواوی هێزە بااڵدەس���تەکانی‌وەک ی‪.‬ن‪.‬ک‌و پ‪.‬د‪.‬ک بۆ‬ ‫گش���ت جومگە‌و پنتەکانی کۆمەڵگای کوردی‪ ،‬ئەوا بێگومان بەش���ێکی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ میدیا‌و کاریگەری میدیا لەس���ەر دروس���تکردنی دەنگی‬ ‫ناڕازی (دەس���تەجەمعی) لەناو کۆمەڵگای کوردیدا‪ ،‬بەتایبەتی میدیای‬ ‫س���ەربەخۆ‌و بەتایبەتی تر میدی���ای ڕەخنەگر‪ .‬ڕەنگە هەر ئەمەش بێت‬ ‫هۆکاری ئەوەی کە پێش دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬میدیاکانی‌وەک‬ ‫س���ایتی سبەی‌و ‪ KNN‬دێنە دروستبون‌و دەکەونە کار‌وەک میدیایەکی‬ ‫ڕەخنەگ���ر‪ ،‬ک���ە دوایی دەبێتە هەوێن���ی دروس���تبون‌و دەڵەمەندبونی‬ ‫بزوتنەوەیەکی سیاس���ی بەهێ���ز‌و کاریگەر تا ئ���ەو ڕادەیەی ئەو هێزە‬ ‫سیاس���ییە بێئەوەی خاوەنی پارە‌و دەس���ەاڵت بێت‪ ،‬بێئەوەی بتوانێت‬ ‫قۆرخکاری سیاس���ی‌و ئابوری هەبێت‪ ،‬دەبێتە هێزی دوەمی گۆڕەپانی‬ ‫سیاس���ی‌و بڕیاردەری دەڤەرێک���ی گەورەی‌وەک دەڤەری س���لێمانی‌و‬ ‫گەرمیان‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر میدیا هۆکارێک بێت بۆ سەرخستنی پرۆسەی بەرفراوانبونی‬ ‫دەنگی گۆڕان‌و کاراکردن‌و ڕێکخس���تنی دەنگی ن���اڕازی ناو کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫ئ���ەوا بەدڵنیایی���ەوە میدیا دەتوانێ���ت ڕۆڵی خۆی بگێڕێ���ت بەرامبەر‬ ‫به‌کەمکردنەوە‌و تێکش���کاندنی ئەو ڕیزەی کە گۆڕان دروس���تیکردوە‌و‬ ‫توانیویەتی لەڕێگەی���ەوە دەنگەکان لەدەوری خۆی کۆبکاتەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫دواجار‌وەک ئەو قس���ە باوەی کە دەڵێت بە هەر شتێک هاتی بەوەش‬ ‫دەڕۆیت‪ ،‬گۆڕان کە میدیا هات���وە‌و میدیا تەوزیفی یەکەمی دەنگەکانی‬ ‫گۆڕان بوە‪ ،‬دەش���ێت میدیا ببێتە س���ەرەخۆری گۆڕان‌و پوکانەوە یان‬ ‫النیکەم کەمکردنەوەی دەنگەکانی لەداهاتودا‪.‬‬ ‫تەنها ش���تێکیش لەم���ڕۆدا میدیا بتوانێت کاریگەری هەبێت لەس���ەر‬ ‫گۆڕان به‌دیوە نێگەتیڤەکەی‪ ،‬داخران‌و دروس���تکردنی شورایە بەدەوری‬ ‫گۆڕاندا‪ ،‬ش���اردنەوەی حەقیقەتەکانی ناو بزوتن���ەوەی گۆڕان‌و هەوڵی‬ ‫پەردەپۆش���کردنیەتی‪ ،‬هەوڵ���ی بەالڕێدابردنی ڕێڕەوی پرس���یارەکانی‬ ‫میدیایە لەس���ەر کۆی گشتی سیستەمی کارای ناو بزوتنەوەکە‌و ئەوەی‬ ‫دەگوزەرێت‌و ناگوزەرێت‪.‬‬ ‫بۆیە گۆڕان له‌ئیستادا کە هێزی دوەمی هەرێمی کوردستانە‌و دۆست‌و‬ ‫دوژمن چاویانە لەسەریەتی‌و هەمو الیەک چاودێریی هەنگاوەکانی دەکات‬ ‫بەتایبەت له‌پەیوەند به‌چونە ناو حکومەت‌و بەش���داریکردن لەدەسەاڵتی‬ ‫جێبەجێکار له‌هەرێمدا‪ ،‬دەبێت ئەو ڕاستیە تاڵە بزانێت‪ ،‬کە هەر هێزێک‬ ‫ل���ەم دەڤەرەدا دەرگاکانی بەڕوی میدیادا دابخات‪ ،‬بترس���ێت له‌ڕەخنە‪،‬‬ ‫جا چ ڕەخنەی دروس���تکەر یان ڕوخێنەر بێت‪ ،‬هەمو هەوڵێکی میدیایی‬ ‫ل���ه‌دەرەوەی خۆی به‌دوژمنکار‌و قین له‌دڵ‌وێن���ا بکات‪ ،‬ئەوا ئەو هێزە‬ ‫ب���ەرەو پوکانەوە‌و کەمبونەوەی س���ەنگ‌و قورس���ایی دەچێت‪ ،‬چونکە‬ ‫دواجار ئەگەر هێزێکی‌وەک گۆڕان به‌ڕەخنەیەک‌و دوان‌و هەزاران چەند‬ ‫دەنگێک کەمبکات‪ ،‬بەاڵم داخران‌و خۆڵکردنە چاوی میدیا‪ ،‬سەد هەنگاو‬ ‫له‌کەوتن‌و داخزان‌و پوکانەوەی نزیکدەکاتەوە‪.‬‬

‫ریکالم‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.