Ê ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ Τ Ε Υ Χ Ο Σ 9 2 Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο ΣΦ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ Ι Ο ΣΜ Α Ρ Τ Ι Ο Σ 2 0 2 4 Τ Ε Β Ε ΤΣ Β Α ΤΑ Ν Τ Α Ρ 5 7 8 4
0 03 3 0 04 4
1 14 4
1 15 5
0 05 5
1 16 6
0 06 6
1 17 7
0 09 9
1 18 8
1 10 0
2 20 0
1 11 1
2 22 2
1 13 3
2 23 3
2 27 7
2 28 8
2 29 9
αποφθεγµα φωτογραφια θα αναστειλουµε τη διδασκαλια του Ολοκαυτωµατος; π πεερριιεεχχοοµµεεννα α
κοινοτητας διοικηση γιορτασαµε τα 134 γενεθλια της Κοινοτητας µας
µιλωντας µε τη ζωντανη ιστορια
Ισαακ Μιζαν
Ραβινος
υµνος στη ζωη
γλωσσαρι Ι ∆ ∆Ι Ο ΟΚ Κ ΤΗ Η Τ ΤΗ Η Σ Σ: Ισραηλιτική Κοινότης Αθηνών, Μελιδόνη 8, Αθήνα 105 53, τηλ : 2103252898, fax: 210 3220761, e-mail:
Ε Κ Κ∆ Ο ΟΤΗ Η Σ Σ: ο Πρόεδρος της Ι Κ Α Αλβέρτος Ταραµπουλούς Υ ΥΠ Π Ε ΕΥ Υ Θ ΘΥΝΝΟ Ο Σ ΕΚ Κ ∆ΟΣΗΗΣ--ΣΥΥΝΤ ΤΑΞΗ Σ: Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ fax:
gr ΣΥΥΝΤΑΚΤΙΙΚΚΗ Ο ΟΜΑ∆∆ΑΑ: Β ί κ τ ω ρ I σ α ά κ Ε λ ι έ ζ ε ρ , Σ α µ Ν α µ ί α ς , Μ ω υ σ ή ς Ταραµπουλούς, Ντορίτα Τρέβεζα Σ ΣΧΧΕ∆∆ΙΑΣΣΜΟΣΣΚ Α ΑΛ Λ /Κ Κ Η Ε Π Ι ΙΜΜΕ Ε Λ ΛΕ Ε ΙΑ : Ρασέλ Μπαλέστρα Ε Κ ΚΤΥΥΠ Π Ω ΩΣΣΗΗ: : ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΑΕΒΕ ΣΥΥΝΕΕΡΓΓΑΣΣΤΤΗ-Κ ΚΑΑΝ Ν Σ’ ’ Α ΑΥΥΤΟ Ο Τ ΤΟ Ο Τ ΤΕΕΥΧΟΟΣΣ: Αλίκη Αρούχ Μορδεχάι, Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ, Άρης Εµµανουήλ, Ραφαήλ Μωυσής, Σαµ Ναµίας, Βίκτωρ Ναχµίας, Ρόζα Ρούσσου, Μωυσής Ταραµπουλούς, Αννίτα Τσοπανέλλη
athjcomm@otenet gr
2104820057, e-mail: victorel@otenet
βιβλος και πραγµατικοτητα συνταξης σηµειωµα
η λαµψη του µισους ή «no zone of interest»
το ταξιδι µου στη Νεα Υορκη
οι 100 Εβραιοι Λιοπολντ Αουερ
κεντρο Περες για την ειρηνη και την καινοτοµια
τεχνης σχολια-βιβλια
το ψωµι
το Ισραηλ µονο του
τους λαους τους ρωτησατε;
ο Ασερ Μωυσης και η µη απλη αναλογικη
νικη σε ολες τις µαχες, ηττα στον πολεµο
0 03 3 συνταξης σηµειωµα Εµείς θα θυµίζουµε Τον ∆ήµαρχο Αθηναίων Χάρη ∆ούκα τον «απολαύσαµε» κατά την υποδοχή του νέου έτους µε φόντο Παλαιστινιακές σηµαίες Μετά από διαµαρτυρίες, έσπευσε να διευκρινίσει ότι ο ίδιος ούτε οργάνωσε τη συγκέντρωση των Παλαιστινίων, ούτε µπορούσε να κάνει κάτι για την αποτροπή της. Μάλιστα! Τρεις µήνες µετά, την 1η Απριλίου, ο ∆ήµαρχος Αθηναίων Χάρης ∆ούκας δηλώνει στο ∆ηµοτικό Συµβούλιο: «∆εν µου αρέσει, δεν µου ταιριάζει η συναυλία του ∆ήµου Αθηναίων µε την πρεσβεία του Ισραήλ Θα κοιτάξω αν µπορούµε να το αλλάξουµε» Τρεις µήνες µετά, ο ∆ήµαρχος εισηγήθηκε την ακύρωση της συναυλίας βασιζόµενος «στις ανησυχίες που διατυπώθηκαν στην τελευταία συνεδρίαση του δηµοτικού συµβουλίου» και «στην απόφαση του Σωµατείου Εργαζοµένων Μουσικών του ∆ήµου (“σε περίπτωση τέλεσης της συναυλίας, οι συνθήκες ίσως δεν θα είναι ασφαλείς τόσο για τους συντελεστές, όσο και για το κοινό”)» Τρεις µήνες µετά, ακύρωσε προγραµµατισµένη συναυλία στην οποία θα συµµετείχαν Ισραηλινοί µουσικοί µε µουσικούς του ∆ήµου Αθηναίων, συναυλία µε θρησκευτικούς ύµνους που ουδεµία σχέση έχουν µε την οιαδήποτε πολιτική συγκυρία Τρεις µήνες µετά, η εικόνα που διαµορφώνεται στον ∆ήµο Αθηναίων είναι δυστυχώς θλιβερή. Είναι δικαίωµα διάφορων συνδικαλιστικών φορέων και κύκλων της Αριστεράς να διαµορφώνουν ένα κλίµα εκφοβισµού και διώξεων που βασίζεται στις ιδεοληψίες τους εναντίον του κράτους του Ισραήλ και στην επιλεκτική ευαισθησία τους Ένα κλίµα που θα ζήλευαν και οι οπαδοί της Χρυσής Αυγής, αφού κοινό χαρακτηριστικό έχουν την ενοχοποίηση, δαιµονοποίηση και απονοµιµοποίηση Εβραίων, πολιτών του Ισραήλ, ενός κράτους που στις 7 Οκτωβρίου 2023 δέχθηκε µια βάρβαρη επίθεση από την τροµοκρατική οργάνωση Χαµάς ∆υστυχώς, ο ∆ήµαρχος Αθηναίων, όχι µόνο ανέχεται αυτό το κλίµα αλλά έγινε και συνδιαµορφωτής του. Στις 30 Μαρτίου διαβάζουµε: «∆εν θα περάσει η πρόκληση του ∆ήµου Αθηναίων για συναυλία σε συνεργασία µε την Πρεσβεία του Ισραήλ», ξεκαθαρίζει το ΠΑΜΕ Όπως τονίζει «o ∆ήµος της Αθήνας σε µια ασύλληπτη πρόκληση σχεδιάζει τη διοργάνωση συναυλίας σε συνεργα σία µε την Πρεσβεία του κράτους δολοφόνου του Ισραήλ» Η απόφαση του Σωµατείου Μουσικών του ∆ήµου Αθ ηναίων, κάνει λόγο για τη «διεθνή συγκυρία που έχει στο µεταξύ αλλάξει, και στην συγκεκριµένη περιοχή (Λωρίδα της Γάζας) διεξάγεται πόλεµος» και ότι σύµφωνα µε τα διεθνή και εγχώρια µέσα ενηµέρωσης, υπάρχουν χιλιάδες νεκροί άµαχοι, εκ των οποίων το 40% παιδιά, καθώς και οξεία επισιτιστική κρίση Λαµβάνοντας υπόψη το ψήφισµα του ΟΗΕ της 25ης Μαρτίου 2024 για άµεση κατάπαυση του πυρός, καθώς και το ότι εκκρεµεί απόφαση του ∆ιεθνούς ∆ικαστηρίου της Χάγης σχετικά µε την κατηγορία προς το Ισραήλ για εγκλήµατα πολέµου, το σώµα της Χορωδίας δηλώνει ότι δεν προτίθεται να συµµετάσχει στη συγκεκριµένη συναυλία». Ξέρω, δεν πρόκειται να τους µεταπείσουµε. ∆εν θα σταµατήσουµε όµως ν να α τ το ο υ υς ς θ υ υµµί ί ζ ζοουυµµε ε ότι εγκλήµατα πολέµου διέπραξε η Χαµάς εναντίον Ισραηλινών πολιτών, ότι τα εγκλήµατα αυτά επικροτήθηκαν από ευρείες πληθυσµιακές οµάδες στον αραβικό κόσµο και από εκείνους που επιδιώκουν την εξαφάνιση του Ισραήλ Ν Να α τ το ο υ υς ς θ θυυµµί ί ζ ζοουυµµε ε ότι τα εγκλήµατα αυτά επικροτήθηκαν και από αυτούς που σήµερα κατηγορούν και δαιµονοποιούν το λαό του Ισραήλ, ν να α τ τοουυς ς θ υ υµµίίζζοουυµµε ε ότι ουδέποτε αποδοκίµασαν τις σφαγές, τους βιασµούς και την αρπαγή οµήρων που κρατούνται και βασανίζονται µέχρι σήµερα στα έγκατα της Γάζας. Και αυτή η υπενθύµιση δεν συνιστά υποστήριξη των πολιτικών αποφάσεων της κυβέρνησης Νετανιάου, συνιστά υποστήριξη του δικαιώµατος ενός λαού να ζει µε ασφάλεια και να ζητά την επιστροφή των παιδιών του από την οµηρία. Καλή ανάγνωση, Β Βίίκκττωωρ ρ Ι Ισσααάάκ κ Ε Ελλιιέέζζεερ ρ
γιορτασαµε τα γενεθλια
ενέ-
κρινε το καταστατικό, το
οποίο δηµοσιεύθηκε αµέσως µετά µε Βασιλικό ∆ιάταγµα». Απόσπασµα από το β ιβλίο Εβραίοι στην
Αθήνα, Ματιές στο παρελθόν της κας Ρίτας ΓκαµπάιΤαζάρτες, που έχουµε την τιµή να φιλο ξενού µε σ ήµερα
Φεβρουάριος 2024, 134
«On the occasion of the 134 years since the founding of the Jewish Community of Athens, we stand here and convey a message of hope, solidarity and resilience to the people of Israel»
0 04 4 κοινοτητας διοικηση
της
µας
Ρα ββίνοι, αγαπητέ Πρέσβη του Ισραήλ κ Νόαµ Κατζ, κύριε Επίτιµε Πρόεδρε της Κ οινότητ άς µας, αγαπητά µέλη της Κοινότητάς µας, φίλες και φίλοι, «Φεβρουάριος 1890. H σύσταση της
Αδελφότητας 19 Εβραίοι υπέγραψαν κ α ι υ π έ β α λ α ν π ρ ο ς έ γ κ ρ ι σ η σ τ η ν Ελληνική Κυβέρνηση το
στατικό της Ισραηλιτι κής Αδελφότητας
Αθήνας”.
αρµόδιο Υπουργείο της Κυβέρνησης Τρικούπη
Κοινοτητας
Σοφολογιότατοι
Ισραηλιτικής
“Κατα-
της
Το
να γιορτάσουµε όλοι µαζί τα γενέθλια της Κοινότητας µας (προσωπικά το βρίσκω πραγµατικά υπέροχο και σίγουρα διαχρονικό!), της Κοινότητάς µας η οποία στο πέρασµα των χρόνων, κάτω από αντίξοες συνθήκες, πολέµους, διωγµούς, αναβρασ µούς της κ άθε εποχής µπόρεσε και στάθηκε, ξεπέρασε εµπόδια και δυσκολίες. Από τότε µέχρι σήµερα, άντεξε εκπληρώνοντας αποτελεσµατικά και στο ακέραιο την αποστολή της Πρόθεση κι επιθυµία µας είναι κάθε χρόνο να γιορτάζουµε τα γενέθλια της Κοινότητάς µας, τα οποία να αποτελούν την αφορµή για να ξεδιπλώνουµε διαφορετικές πτυχές της µακράς και ιστορικής πορείας της ∆υστυχώς, φέτος, πραγµατοποιούνται τα γενέθλια υπό τη σκιά του πολέµου στη Λωρίδα της Γάζας και θέλουµε από ε δ ώ ό λ ο ι µ α ζ ί σ υ ν τ ε τ α γµ έ ν ο ι ν α ε κ φ ρ ά σ ο υ µ ε έ ν α µ ή ν υ µ α α λ λ η λ ε γ γ ύ η ς , ανθεκτικότητας και ελπίδας στον λαό του Ισραήλ που δοκιµάζεται.
χρόνια µετά, είµαστε εδώ
Γ ν ω ρ ί ζ ο ν τ α ς α π ό π ό τ ε ξ εκ ι ν ή σ α µ ε , α π ό π ο ύ ξ ε κ ινήσαµε, πώς σταδιακά αναπτυχθήκαµε και πορευτήκαµε µαζί, ιχνηλατώντας καθοριστικούς σταθµούς και σπουδαία δια κυβεύµατα των εκάστοτε καιρών, µπορούµε να προχωράµε ακόµα πιο στέρεα, να σχεδιάζουµε και να βιώνουµε τα επόµενα βήµατα της Κοινότητάς µας Η µακραίωνη ιστορία µας αποτελεί τις ρίζες και τον φάρο της συνέχισης της/της συνέχειας µας Μια Κοινότητα, που θα συµφωνήσουµε όλοι µέσα στην αίθουσα και έξω από αυτή ότι δεν συνιστά απλά µια νοµική οντότητα. Κυρίως αποτελεί σηµείο αναφοράς της εβραϊκής παρουσίας της Αθήνας, θεµατοφύλακας της ταυτότητάς µας και των παραδόσεων, της πολιτι σµικής µα ς κληρονοµιάς, διαχρονικός κρίκος που µας κρατάει ενωµένους και που µας δένει µε τους οικείους µας και την ευρύτερη κοινωνία Μια Κοινότητα, µε δοµές, πρότυπο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, µια ευρύτερη οικογένεια µε αρχές και αξίες, µε ιστορία, µε όραµα, µε συνεργασία, κυρίως όµως γεµάτη αγάπη, αλληλεγγύη και προσφορά Μια Κοινότητα της οποίας η δύναµη είναι οι άνθρωποί της, Τ Το ο µ µήήννυυµµα α τ ο ου υ π ρ ροοέέδδρροου υ Α Αλλββέ έ ρ ρττοου υ Τ Τααρρααµµπ π ο ουυλλο ο ύ ύς ς
0 05 5 όλοι όσοι τη θεµελίωσαν και διαχρονικά συνέβαλαν στην εξέλιξη της. ∆εν θα βρισκόµασταν εδώ σήµερα χωρίς την πολύτιµη συµβολή των εθελοντ ών, των ευεργετώ ν και των δωρητών εντός και εκτός Ελλάδας, των επαγγελµατιών που µε περισσή αφοσίωση, εργατικότητα, υποµονή, επιµονή και µεράκι συµµετέχουν ενεργά στο πεδίο από τα διοικητικά συµβούλια και τις επιτροπές, στις διοικητικές και κοινωνικές υπηρεσίες, στις Συναγωγές µας, στο Σχολείο, στο Κοινοτικό µας Κέν τρο, στις εβραϊ κές οργανώσεις. Μια Κοινότητα – που µπορούµε να νιώθουµε χαρούµεν οι, ευγνώµονες και υπερήφανοι για τη διαχρονική και ανθεκτική της συνέχεια, µε ανανεούµενες προτεραιότητες, µε συνεχείς απαντήσεις στις προκλήσεις των καιρών Mια Κοινότητα –από τα λόγια σας: «της αγαπηµένης µας Κοινότητας που νοιάζεται για όλους µας και µας χαρίζει το αίσθηµα ότι ανήκουµε σε µια οµάδα χωρίς να αισθάνεται κανείς µόνος», «κοντά σε όλους µας µε όποιον τρόπο µπορεί», «που πρωτοπορεί µε δράσεις και εκδηλώσεις», «που µένει αναλλοίωτη για να µας φροντίζει και να την φρον τίζουµε», « που αποτελεί τη στέγη όλων µας, ο κρίκος που µ ας ενώνει», «σε µ ια συµµετοχική γροθιά εθελοντισµού», «για να µας κρατά ενωµένους και αγαπηµένους». Αυτή ήταν, είναι και θα είναι η Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών Η δική µας Κοινότητα! Ας ευχηθούµε όλοι µαζί Πολλά Χρόνια Πολλά στην Κοινότητα µας, Πολλά Χρόνια Πολλά σε όλους εµάς Γιατί η Κοινότητα µας είµαστε πάντα όλοι εµείς! Κλείνοντας, εκ µέρους του Κοινοτικού Συµβουλίου, θα ήθ ελα να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους συντελεστές της σηµερινής µας εκδήλωσης (την κα Ντέλια Αλχανάτη, την κα Αννίτα Σούση, την κα Ραχήλ Μάτσα, την κα Μιλένα Μόλχο, τον Ραββίνο Γκαµπριέλ Νεγρίν), τον πολυαγαπηµένο µας Νταβίντ Ναχµία µε τους µουσικούς µας κα Σόλυ Ιωχανά και κ. Θάνο Πολύδωρα, τους παρουσιαστές µας Ντάνη Αµαρίλιο και Σάρα Πέσαχ, τους οµιλητές και τους ιστορικούς συγγραφεί ς µας (κα Ρίτα Γκαµ πάι και κ Φίλιππο Κάρα µποτ) κ αι τους νέους µ ας ΕΝΑ και ΜΕΝΑ, που συνέβαλαν στην πραγµατοποίηση της σηµερινής εκδήλωσης µε πλήθος εκπλήξεων κι εναλλαγών και όλους εσάς για την τόσο θερµή ανταπόκρισή σας! µιλωντας µε τη ζωντανη Επίσκεψη στο σπίτι της κ. Λόλας Άντζελ, µία από τους πέντε εν Ελλάδι επιζήσαντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης (Μπέργκεν Μπέλσεν) που βρίσκεται εν ζωή Ένα Κυριακάτικο απόγευµα που θα µας µείνει αξέχαστο ∆ιηγήσεις µιας ζωής που δεν µπορεί να χωρέσει ανθρώπου νους, ακόµα και αν το έβλεπε σε ταινία Ξεριζωµός, πλαστές ταυτότητες, διαρκείς µετοικήσεις, σύλληψη, Χαϊδάρι, απέλαση, κέντρο συγκέντρωσης, αρρώστιες, πείνα, κακοποίηση, απελευθέρωση και πολύµηνη περιπλάνηση από χώρα σε χώρα, επιστροφή στην Ελλάδα χωρίς καµία οικονοµική βοήθεια, µία δεκαετία φτώχειας και ανέχειας και πολλά ψυχικά και σωµατικά τραύµατα που ακόµα την ταλαιπωρούν. Τρεις µαθήτριες της Α’ Λυκείου και τρείς µαθητές της Β’ Λυκείου του 6ου ΓΕΛ Γλυφάδας είχαν µία εµπειρία ζωής, να συνοµιλήσουν και να ακούσουν την ιστορία της κ Άντζελ Και µόνο τα τελευταία της λόγια όταν µας έδειχνε τις φωτογραφίες της οικογένειάς της και το γενεαλογικό της δέντρο µε δύο παιδιά, 7 εγγόνια και 7 δισέγγονα, “Νίκησα τον Χίτλερ”, είπε, είναι µάθηµα ζωής Την ευχαριστούµε θερµά για τη ζεστή φιλοξενία της, τη διήγησή της, τις φωτογραφίες, τα βιβλία, τα έγγραφα και τα αντικείµενα που µοιράστηκε µαζί µας . Η δράση πραγµατοποιήθηκε στo πλαίσιo του προγράµµατος Ανθρώπινα δικαιώµατα, Ευρωπαϊκές αξίες και Ολοκαύτωµα και συµµετοχής των µαθητών µας στον Ευρωπαϊκό διαγωνισµό CENTROPA
ραβινος
0 06 6 Π Πω ω ς α απποοφφαασ σ ί ίσσαατ τ ε ν να α γ γί ί ν νε ε τ τε ε Ρ Ρααββί ί ν νο ο ς ς; ; Γεννήθηκα το 1937 στη Λάρισα Ιανουάριο Είµαι παιδί του πολέµου Έζησα τον πόλεµο έντονα Τελικά δεν µας έπιασαν οι Γερµανοί – πολλές φορές κινδυνέψαµε, τους είδαµε να µας περικυκλώ νουν και να µας ελέγχουν , αλλά στο τέλος σωθήκαµε Όταν γύρισα είχα ήδη χάσει δύο τάξεις και ως εκ τούτου ήµουνα πολύ πίσω ∆εν ήξερα σε ποια τάξη θα µπω Ήµουν 7-8 ετών και έπρεπ ε να µπ ω στη ν πρώτη δηµοτικού ∆ εν µπήκα Ήταν λ άθος Μπήκα στην τρίτη τά ξη Είχα χάσει π ρώτη και δευ τέρα ∆ εν πή γαινα καλά στα µαθήµατα. Έβγαλα το γυµνάσιο µε µεγάλη δυσκολία. Είδαµε µια δηµοσίευση από το τότε ΚΙΣ (Κεντρικό Ισραηλιτικό Συµβούλιο) που είχε βάλει ο τότε πρόεδρος Ισίδωρος Νόαχ, µαζί µε τον Ιάκωβο Αράρ ο οποίος µου είπε: πάµε; Και του λέω να πάµε πού; Να πάµε να γίνουµε Ραβίνοι Αλλά δεν είχαµε κάποια σχέση Ο Ιάκωβος είχε µεγαλύτερη σχέση Πήγαι νε στη συναγωγή κ αι ήξερε να διαβάζει Και λέω να πάµε πού; Μου λέει, στο Παρίσι Και λέω δεν πάω; Τι έχω να χάσω; Ξεκινήσαµε να πάµε Εγώ έφυγα πρώτος ∆εν είχα πρόβληµα µε τα πολιτικά φρονήµατα Ο Ιάκωβος είχε κάτι µικροπροβλήµατα από τον πατέρα του Τα έλυσε ο Ζακίνος Φάϊς, ο οποίος , τότε, µπορο ύσε να λύσει προβλήµατα τέτοια Εγώ έφυγα ένα µήνα πριν µε το τρένο, ο Ιάκωβος ήρθε µετά. Πήγαµε στο Παρίσι να µάθουµε Γαλλικά, αλλά γνωρίσαµε ανθρώπους καταπληκτ ικούς. Ο Ραβίνος Μπεν Σλι, ήταν σπουδαίος. Σιγά σιγά µπήκαµε στο πνεύµα του Εβραϊσµού. Π Πω ω ς σ σω ω θ θήήκ κ α ατ τ ε σ σααν ν ο οι ι κ κοογγέέννεει ι α σ στ τ η ην ν Κ Κααττο ο χ χήή; ; Η Ελλάδα ήταν χωρισµένη στα δύο Ένα τµήµα από την Λάρισα και κάτω ήταν οι Ιταλοί και από την Λάρισα και πάνω οι Γερµανοί. Ο µπαµπάς µου είχε γεννηθεί σε ένα καινούργιο σπίτι µε πολύ ωραίο κήπο και όταν µπήκα ν οι Ιταλοί στην Λάρισα ο αξιωµατικός, ο Τζοβάνι, µε ένα τζιπ είδε το σπίτι το ωραίο και είπε εδώ θα µείνω Και µας πήρε ένα δωµάτιο και έµεινε στο σπίτι µας Ένας Ιταλός αξιωµατικός Λόγω του ότι εµείς µιλούσαµε Ισπανικά, η επικοινωνία ήταν απόλυτη Τον περιµέναµε το βράδυ να φάµε µαζί, να µιλήσουµε Αυτός λοιπόν είπε στον µπαµπά µου: Λέων αν συνθηκολογήσει η Ιταλία και έρθουν οι Γερµανοί, εσείς πρέπει την άλλη µέρα να φύγετε Είχαµε το σπίτι και το µαγα ζί στους Έξι ∆ρόµους. Απόσταση 70 µέτρα. Το µαγαζί του µπαµπά µου µε το µπακάλικο. Με ένα σφύριγµα βγαίναµε στο µπαλκόνι. Ελάτε βοηθήστε µας κ.λπ. Ένα βράδυ που τον περιµέναµε, όταν συνθηκολόγησε η Ιταλία, να έρθει µε το τζιπ και δεν ερχόταν, ήρθε πολύ αργά µετά τα µεσάνυχτα και µας είπε σηκωθείτε να φύγετε αύριο Εγώ δεν ξέρω αν θα ζήσω, αν θα καταφέρω να περάσω τα σύνορα να πάω στην Ιταλία Πραγµατικά νοµίζω ότι δεν έφτασε, τον έπιασαν κάπου, τον εκτελέσαν οι Γερµανοί Την άλλη µέρα ο µπαµπάς µου πήρε ένα κάρο µε άλογο Έκλεισε το µαγαζί, το οποίο το ίδιο βράδυ το λήστεψαν Πήραµε το κάρο, βάλαµε µερικά πράγµατα, οινόπνευµα, σαπούνι, σεντόνια, βελέντζες κα ι ξ εκινήσαµε Μ ας είπε τότε το Μ ΑΚΙΝ, το αντάρτικο, ότι είχαν κανονίσει εµείς να πάµε στο Συκούριο και ο θείος µου στη Βυζίτσα. Τα δύο αδέρφια χωρίστηκαν. Πήγαµε πάνω στην Όσσα, έν α βουνό. Μ ας έπιασαν δύο φορές οι Γερµανοί, δεν προλάβαµε να φύγουµε γιατί είχε χιόνι, µας άφησαν Α Αυυττά ά τ τα α θ θυυµµάάσστ τ ε έ ν ντ τ ο οννα α Φοβερές ιστορίες Μια φορά µιας διώξανε και περπατού-
Μιζαν Ο Ραβίνος Ισαάκ Μιζάν συζητά για τη ζωή του µε τον Βίκτωρα Ναχµία
0 07 7 σαµε στο πουθενά Η µαµά µου είχε επτά αδερφές Ήταν κόρες του Μεναχέµ Σαλέµ, ο οποίος είχε ένα µεγάλο οπωροπωλείο στη µέση της οδού Μακεδονίας, το πιο κεντρικό και το πιο µεγάλο στη Λάρισα Γνωστός οπωροπώλης Η µαµά µου ονοµαζόταν Μπατσέβα, κόρη έβδοµη Όπως λοιπόν µας έδιωξαν από το Συκούριο γιατί έρχονταν οι Γερµανοί, ήταν καλοκαίρι , σηκωθήκαµε και φύγαµε. Στον δρόµο, όπως βράδιαζε, διψάσαµε. Ήµασταν σε έναν ξεροπόταµο και δεν είχε ούτε σταγόνα νερό. Και 100 µέτρα πιο κάτω είδε η µαµά µου έναν λαχανόκηπο και ποτιζόταν και είπε να πάει να πάρει λίγο νερό Βρήκε εκεί τον γεωργό, τον οπωροπώλη Ξαφνικά την βλέπουµε να βγαίνει από το χωράφι µε τα σπανάκια και να λέει στον πατέρα µου Λέων: ελάτε Τι είχε συµβεί; Αυτός ο µπάρµπα-Γιάννης που είχε τον λαχανόκηπο κάθε πρωί πήγανε εµπόρευµα στον Μεναχέµ Σαλέµ, τον παππού µου Όπως λοιπόν έπιασε κουβέντα µε τον µπαρµπα-Γιάννη και του λέει είµαι κόρη του Σαλέµ και κρυβόµαστε από τους Γερµανούς, της λέει εδώ θα έρθετε Εκεί βγάλαµε τον πόλεµο Κ Κααι ι π ό όσσα α ά άτ τ ο οµµα α ή ήσσαασ σ τ ταανν; ; Ο µπαµπάς µου, η µαµά, η αδερφή µου και εγώ. Επίσης, ο µπαµπάς όπου πήγαινε έπαιρνε µαζί του και τον παππού που δεν µιλούσε καλά ελληνικά Μαζί µε την κόρη της αδερφής του και τα τρία παιδιά ήµασταν εννιά άτοµα Μια φορά µε πο λύ χιόνι ήρθα ν και περικύκλωσαν όλο το Συκούριο οι Γερµανοί Το περικύκλωσαν µε τανκς Όταν δεν είχε χιόνι ανεβαίναµε στο βουνό και κρυβόµασταν σε κάτι µαντριά σε µια περιοχή που λεγόταν Παληκαριά Μια φορά δεν προλάβαµε να φύγουµε γιατί ήρθαν οι Γερµανοί γυρεύοντας φαγητό Μια άλλη φορά, που δεν έφτανε το συσσίτιο, σκότωσαν ένα γουρούνι Αφού το έγδαραν το έδωσαν στον µπαµπά µου να το τηγανίσει, να το κάνει κεφτέδες. Το φαντάζεσαι; Από όλο το Συκούριο έφεραν στο σπίτι του Καραδήµου µια µηχανή, λάδι και ένα γκαζάκι και ο µπαµπάς µου άλεθε, έκανε κεφτέδες σε ένα µαύρο τηγάνι. Μ Μεετ τ ά π ή ήγγαατ τ ε σ τ το ο Π Πααρρίίσσι ι Με τον Ιακώβ Αράρ µε τον οποίο µέναµε στην ίδια γειτονιά πήγαµε στο Παρίσι Η ατµόσφαιρα στο σεµινάριο ήταν καταπληκτική Οι περισσότεροι ήταν Βορειοαφρικανοί Αλλά είχαν κουλτούρα Ο Αράρ ήξερε λίγα εβραϊκά, εγώ όχι Γίναµε πάρα πολύ θρήσκοι Το σεµινάριο ήταν σε υψηλό επίπεδο γιατί πήγαιναν µόνο αυτοί που είχαν µπακαλορεά Ανώτατο επίπεδο Κάναµε εκεί έξι χρόνια Ά Άρρα α ε κ κεεί ί ή ήτ τ α αν ν µ µιια α σ σχχοολλή ή θ θεεο ο λ λοογγιικκή ή γ γιια α Ρ Ρααββίίννοουυς ς Από εκεί έβγαινες µε ένα πτυχίο. Και όλοι αυτοί ήταν σπουδαστές από θρησκευτικές οικογένειες και είχαν µια εβραϊκή εκπαίδευση. Εµείς δεν είχαµε. Εµείς δεν ξέραµε τι είναι Κιπούρ τι ε ίναι Ρος Ασα νά Είµασταν π αιδιά του πολέµ ου Όταν γυρίσαµε, η Λάρισα από 1 200 Εβραίους που είχε πριν τον πόλεµο τώρα αριθµούσε γύρω στους 400 Οι Ραβίνοι έλειπαν, οι πνευµατικοί ηγέτες έλειπαν Οφείλω πάρα πολλά στον Αβραάµ Νεγρίν, έναν καπελά, ο µπαµπάς του ήταν Ραβίνος Αυτός µε έβαλε στο νόηµα των εβραϊκών Γ Γυυρρίίσ σ α αττε ε κ κααι ι α ασσκκήήσ σ α ατ τ ε ά άµµε ε σ σα α τ ο ε επ π ά άγγγγεελλµµα α τ τοου υ Ρ Ρααββίίννοουυ; ; Μετά από οχτώ µήνες. Έµεινα έξι χρόνια στη Λάρισα. ∆εν είχε πολύ δουλειά κα ι κα θόµουνα και διά βαζα. Π ήγαινα στους Αβραάµ Νεγρίν, Μωυσή Σαλίς, Ηλία Αλµπελανσή και µε βοηθούσαν Εκεί έµαθα να ψέλνω, έµαθα συνήθειες των Σεφαραντίµ Μόλις παντρεύτηκα ήρθε κάποιος από το Ισραήλ και µου είπε ότι πρέπει να µάθω να κάνω περιτοµή και να σφάζω κασέρ και µε πήρε στην Ιερουσαλήµ όπου έµαθα µιλά και σεχιτά Η εκπαίδευση κράτησε δύο µήνες Μετά γύρισα στην Λάρισα σε µια µικρή κοινότητα όπου οι συγγενείς µπορούσαν να συγχωρήσουν και κάποιο λάθος Έτσι όταν µετά από έξι χρόνια ήρθα στην Αθήνα ήµουν ενηµερωµένος για πολλά πράγµατα Με τον Αράρ είµασταν από παιδιά µαζί. Πολλά χρόνια στο σεµινάριο ήµασταν στο ίδιο δωµάτιο. Από την µια πλευρά ήταν το δωµάτιο των Ραβίνων και από την άλλη των Χαζανίµ. Οι περισσότεροι έγιναν διάσηµοι. Η α ακκοολλοουυθθίία α τ τηης ς Ρ Ρααββιιννεείίαας ς ε εί ί ν νααι ι ε εππάάγγγγεελλµµα α ή λ λεειιτ τ ο ούύρργγηηµµαα; ; Σίγουρα είναι λειτούρ γηµα και έτσ ι πρέπει να το δούµε Αλλά δυστυχώς µερικοί το κάνουν επάγγελµα Α Αλλλλά ά κ α αι ι ο Ρ Ρααββίίννοος ς π ρ ρέέπ π ε ει ι ν να α π λ ληηρρωωθ θ ε εί ί α απ π ό τ η ην ν δ δο ο υ υλλε ε ι ιά ά τ τοουυ. . Στην πραγµατικότητα παλιά ο κάθε Ραβίνος είχε ένα επάγγελµα, άλλος πουλούσε παπούτσια, άλλος ήταν κηπουρός Υπήρχαν Ραβίνοι οι οποίοι ήταν κρεοπώλες. Πριν από τον πόλεµο στη Λάρισα οι Ραβίνοι πεινούσαν. Οι περισσότεροι ήταν από την Θεσσαλονίκη που ζούσαν πολλοί Εβραίοι. Οι κοινότητες ήταν πάρα πολύ φτωχές. Πολλοί έφυγαν. Σ Σε ε τ τι ι β βοοηηθ θ ά άεει ι τ τοον ν ά άννθ θ ρ ρωωπ π ο η π ρ ρο ο σ σεευυχχή ή κ α αι ι η π ί ίσστ τ η η; ; Εξαρτάται πως βλέπεις εσύ την θεότητα Είναι µια µάζα, µια δύναµη, ένας Βασιλιάς που κάθεται στον θρόνο και πηγαίνουν και τον προσκυνούνε; Σύµφωνα µε την Καµπαλά η αριθµητική αξία της λέξης Ελοΐµ και της λέξης Ατέβα είναι 86 Ο Θεός είναι Τέβα Είναι η φύση, η πλάση όλη Όλο το σύµπαν, αυτό είναι Θεός Σαν δηµιουργήµατα της φύσης που είµαστε έχουµε µέσα µας κάτι από αυτό Όταν λοιπόν προσεύχεσαι, προσεύχεσαι στον εα υτό σου να εγερθεί, αυτό ας το πούµε νεσαµά, το πνεύµα που έχεις µέσα σου. Εγώ το πρωί προσεύχοµαι να κάνω µια καλή πράξη, να µην κάνω κανένα αδίκηµα, να µην κλέψω, να µην ψευδοµαρτυρήσω, να µην αδικήσω κάποιον, εγείρω αυτό που είναι µέσα µου Να µε ακούσει ποιος; Αν πάρεις σαν θεώρηµα ότι όλη
0 08 8 η πλάση είναι Θ εός, βε αφτά λε ρεαχά καµόχα Να αγαπήσεις τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου Είµαστε ίδιοι Πλάσµατα είναι όλα Εγώ δεν πιστεύω ότι ένας λαός υπερέχει του άλλου
Γι ι α ατ τ ί σ στ τ η σ υ υννααγγω ω γ γή ή ο οι ι ά ν νδδρ ρ ε ες ς κ ά ά-θ ο οννττααι ι ξ ξεεχχωωρρι ι σ σττά ά α αππό ό τ τι ι ς γ γυυννααίίκ κ ε ες ς ; Αφήσαµε τον άνδρα να παλεύει για την τροφή, για την επιβίωση, και δώσαµε στην γυναίκα να κάνει το νοικοκυριό, την µόρφωση των παιδιών Πάρα πολύ δύσκολο Η µαγειρι κή Και την απαλλάξαµε Η γυναίκα απαλλάσσεται γιατ ί δεν έχει χρόνο Ε κεί είναι όλος ο Εβραϊσµός Π Πώ ώ ς ο Θ Θεεό ό ς π ο ου υ έ χ χεει ι δ ύ ύννααµµηη, , δ δε ε ν α απ π ο οτ τ ρ ρέέππε ε ι σ σφφααγγέές ς κ κααι ι γ γεεννοοκκτ τ ο οννίίεες ς ; ∆εν επεµβαίνει. Γιατί δεν είναι άνθρωπος. Ο λαός κάνει πόλεµο. Γιατί δεν επενέβη στον αφανισµό έξι εκατοµµυρίων; Γιατί δεν ενήργησε η προσευχή; ∆εν προσεύχονταν αυτοί; Προσεύχονταν Αν µε αυτή την ιδέα που σου έδωσα ότι το σύµπαν είναι ο Θεός, η Ιστορία µιλάει Πιστεύω ότι αυτό το έγκληµα δεν θα µείνει ατιµώρητο Γιατί είναι µέσα στον άνθρωπο Αυτό που έκανε δεν είναι σωστό Ε Είίννααι ι µ µιια α ι δ δι ι α αί ί τ τε ε ρ ρη η τ ι ιµµή ή γ γι ι α κ κάάπ π ο οιιο ο ν ν να α ε εί ί ν νααι ι Ε Εββρρααίίοος ς ; Κάθε λαός νοµίζει ότι είναι ο καλύτερος Ενώ είναι ίδιος Εγώ δεν πιστεύω ότι ο ένας είναι ανώτερος από τον άλλον Γιατί είναι ένα κοµµάτι καµόχα (σαν εσένα) Ο κάθε λαός αναπτύσσει θεωρίες και λέει οι δικές µου οι σ υνήθειες , αυτό που κάνω εγώ είναι πιο σωστό. Επειδή οι πατεράδες του είχαν αυτές τις συνήθειες. Ο κάθε λαός έχει τις δικές του αντιλήψεις. ∆εν πιστεύω ότι κάποιος είναι καλύτερος από µένα ή εγώ καλύτερος από αυτόν. Ο π πόόθ θ ο ος ς κ κααι ι η έ έννωωσση η µ µε ε έ έννα α ά άλλλλο ο ά άτ τ ο οµµο ο ε είίννααι ι α αµµααρρτ τ ί ία α ε εφφόό-σ σοον ν δ δεεν ν έ χ χεει ι ε ευυλλοογγηηθθε ε ί α απ π ό τ τηην ν θ ρ ρηησσκ κ ε είίαα; ; Όχι Υπάρχουν τριών ειδών γάµοι Η µια ένωση είναι να δώσει ο άντρας ένα δαχτυλίδι στη γυναίκα και να πει µπροστά σε δύο µάρτυρες ότι είναι γυναίκα του Ο άλλος γάµος είναι η συµβίωση Ένα ζευγάρι συµβιώνει χωρίς ευλογίες Η απλή συµβίωση, ο διπλανός που βλέπει αυτό το ζευγάρι να ζει µαζί, είναι γάµος Και είναι λάθος ο οµοφυλοφιλικός γάµος. Θα µπορούσαν να το πουν συµβίωση και τελειώνει η ιστορία. Θες να συµβιώσεις µε άνδρα ενώ είσαι άνδρας εντάξει, το ίδιο και γυναίκα µε γυναίκα. Και ο τρίτος γάµος είναι να κάνει µια συµβολαιογραφική πράξη. Αυτοί είναι οι τρεις γάµοι του Εβραίου Ευλογηθεί δεν ευλογηθεί είναι γάµος Αρκεί να υπάρχουν δύο µάρτυρες Ε Εί ί ν νααι ι σ η ηµµαανντ τ ι ικ κ ό ν να α τ η ηρροούύµµε ε κ κάάπ π ο οιιεες ς π α αρ ρ α αδ δ ό όσ σ ε ει ι ς ή ν να α α αγγααπ π ά µ µε ε κ ά άπ π ο ι ο ά άλ λ λ λο ο ά τ το ο µ µο ο α ν νεεξ ξ α αρρτ τ ή ήτ τ ω ς θ ρ η η-σ σκ κ ε εί ί α αςς; ; Με το άτοµο αυτό πρέπει να κάνουµε κάποιον συµβιβασµό. Πως θα ζήσουµε; Ο έρ ωτας µ ετά α πό δύο τρία χρόνια θα περάσει Αν δεν περάσει θα µειωθεί Από εκεί και πέρα αρχίζουν τα προβλήµατα Έ Έτ τ σ σι ι κ ι α αλλλλιιώ ώ ς Ε Εββρρααίίοοι ι ή Χ Χρρι ι σ σττι ι α αννοοί ί ή ο οππο ο ι ιααδδήήπ π ο οττε ε ά άλλλλη η θ θρρηησσκ κ ε εί ί α α, , γ γεενν-ν νηηθθήήκ κ α αµµε ε τ τυυχχααίίαα. . Ακριβώς Για αυτό δεν πιστεύω στο να αλλάξεις πίστη Μείνε εκεί που είσαι δεν πειράζει Να κάνουν πολιτικό γάµο. Ο Θεός είναι µέσα σε σένα µε το ίδιο µερίδιο που είναι και στον άλλον. Τ Τι ι ε είίννααι ι π πι ι ο σ σηηµµααννττι ι κ κόό, , η β βοοήήθθε ε ι ια α σ σε ε κ κάάπ π ο οιιοον ν ή η π πρροοσσεευυχχήή; ; Πρώτα είναι να δώσεις βοήθεια και µετά η προσευχή ∆εν ξέρεις τι κρύβεται πίσω από κάθε κατάσταση Αλλά σίγουρα απέναντι στον Θεό προηγείται ο άνθρωπος Η σ σεεξξοουυααλλιικ κ ή π πρράάξξη η π ρ ρέέπ π ε ει ι ν να α γ γίίννεετ τ α αι ι µ µόόννο ο γ γιια α α αννααππααρραα-γ γω ω γ γή ή ή η α απ π ό όλ λ α αυυσση η ε ί ίννααι ι β βαασσι ι κ ό σ συυσ σ τ ταατ τ ι κ κό ό σ στ τ ο οι ι χ χε ε ί ίο ο τ τηης ς ζ ζωωήής ς ; Σίγουρα και για την απόλαυση ∆εν είναι µόνο για αναπαραγωγή Η Τορά λέει µόνο για να κάνεις παιδί, αλλά δεν είναι έτσι. Η γυναίκα έχει µια περίοδο δύο τριών ηµερών που συλλαµβάνει, µετά να µην κάνει σεξ; Η θ ρ ρηησσκ κ ε είία α δ δεεν ν µ µαας ς λ λέέεει ι ό ότ τ ι π πρρέέπ π ε ει ι ν να α γ γίίννεετ τ α αι ι µ µόόννο ο γ γι ι α α ανναα-π πααρρααγγω ω γ γήή; ; Μόνο για αναπαραγωγή είναι αυτές οι συγκεκ ριµένες µέρες Ο άνδρας δεν έχει ανάγκες; Η γυναίκα δεν έχει ανάγκες; Επόµενο είναι Τρεις µέρες κρατάει η περίοδος και οι θρήσκοι περιµένουν άλλες τρεις Μετά κάνουν το µπάνιο το θρησκευτικό Η κολυµπήθρα του Σιλωάµ που λένε Το µίκβε Μετά η γυναίκα δεν έχει ωάριο και δεν συλλαµβάνει Α Αν ν ό όµµωως ς γ γίίννεει ι κ ά άππο ο ι ιο ο λ λάάθθοος ς ; Απαγορεύεται να κάνει έκτρωση, εκτός αν υπάρχει κίνδυνος ζωής και δεν έχει σχηµατιστεί το έµβρυο οπότε µπορεί να κάνει έκτρωση. Ε Επ π ε ι δ δή ή ό όµ µ ω ς υ υπ π ά άρ ρ χ χο ο υ υν ν π ο λ λλλο ο ί π ο υ δ ε ν έ χ χο ο υ υν ν α υ υτ τ έ ές ς τ ι ις ς συνέχεια στη σελίδα 27
Γ
στη ζωη
0 09 9 του ΜΩΥΣΗ ΤΑΡΑΜΠΟΥΛΟΥΣ*
Σ
κάθε άρθρο ξεκινάει µε κάποια αφόρµηση από την επικαιρότητα, από γεγονότα που συγκινούν το πανελλήνιο, από εξελίξεις που διαδραµ ατίζονται στον κόσµο, από προβληµατισµούς που διατρέχου ν την κα θηµερινότητα Το κείµενο αυτό, ωστόσο, µε σαφή προσωπικό τόνο, αφορµάται διαφορετικά, από εκείν ο το απόγευµα όταν ήρθε στα χέρι α µου ένας φάκελο ς µε πεζά και ποιήµατα Όλα γραµµέ να στο χέρι , πολλών και διαφορετικών εκτάσεων µε ευρεί α θεµατολογί α Χει ρόγραφα µε όµορφο αλλά άγνωστο σε εµένα γραφικό χαρακήρα. Κοινή συνισταµένη, η ευθύτητα και η απλότητα, η οµοιοκαταληξία και η µουσικότητα, το συναίσθηµα και... η ηµεροµηνία πάνω αριστέρα καθώς και η υπογραφή στο τέλος «Λίνα» Τα χειρόγραφα της Λίνας Ταραµπουλούς–Αλµπελανσής ή αλλιώς οι βαθύτερες σκέψεις της γιαγιάς µου Ξεφυλλίζοντάς τα, ένιωθα ταυτόχρονα συγκινηµένος και συγκλονισµένο ς ‘Ηταν η πρώτη φορά που ερχόµ ουν σε επαφή µε την πρωτογενή της πένα Έγραφε για τις αξίες και τις παραδόσεις, τη φιλία, την οικογένεια, τις γιορτές, τους ανθρώπους που θαύµαζε, τους φόβους και τις ανησυχίες. Ξεχωριστή θέση στη ζωή της αλλά και στην καρδιά της ήταν η γυναικεία οργάνωση WIZO-AVIV. To κίνηµα των γυναικών µε ιδανικά που πίστευε, αφιέρωνε χρόνο και προσέφερε επί σειρά ετών ενεργά και εθελοντικά ∆ιάβαζα αλλά αισθανόµουν ότι την άκουγα να µιλάει και να χαίρεται για τη ζωή, εξ’ ου και ο τίτλος αυτού δανεισµένος από ένα ποίηµα της για την ίδια τη ζωή 11/7/1995 Όταν ο άνθρωπος γηράσκει, αρχίζει λίγο να φιλοσοφεί, πού ήταν, πού πάει, τι περιµένει από τη ζωή Θέλω να πιω όλο το ποτήρι αυτό που λέγεται ζωή, να ταξιδέψω, να χορέψω, να ξαναζήσω από την αρχή (Στίχοι γραµµένοι 10 χρόνια πριν φύγει από τη ζωή εξαιτίας της επάρατης νόσου.) Στίχοι που αποτυπώνουν τη στάση της απέναντι στη ζωή, συµπυκνώνοντας την µεστά και γλαφυρά. Λέξεις–σκέψεις που έρχονται ως επιστέγασµα όλων των ιστοριώ ν που έχω ακούσει και αντανακλούν την γλυκύτητα και την καλοσύνη, την αγάπη και τη θαλπωρή, τη συµµετοχή στα κοινά, όλα όσα απλόχερα ήθελε να διοχετεύσ ει στον κόσµο και τους αγαπηµένους της Σταµατώ προς στιγµής Σκόρπια τα φύλλα στο γραφείο, δίχως να αλλάξω τη σειρά και συλλογίζοµαι ∆υστυχώς, δεν βρίσκεται ανάµεσά µας, εντούτοις αυθόρµητα και ανέλπιστα µε έναν ακόµα τρόπο την αισθάνθηκα κοντά. Συνειρµικά, άρχιζε να χοροπηδά η γνωστή λατινική φράση «scripta manne –τα γραπτά µένουν» διατηρώντας ανεξίτηλα τη δύναµη να αποκρυσταλλώνουν την ιστορικότητα, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα Έξω από την απελπισία του χθές και πέρα από την αβεβαιότητα του σήµερα, η «παρακαταθήκη αυτή της γιαγιάς µου» έρχεται να προσθέσει στην ταυτοτική κληρονοµιά µου έναν τόνο αισιοδοξίας Έρχεται εκπέµποντας αυτό το «µήνυµα ζωής», εναθαρρύνοντας, προκαλώντας και προσκαλώντας την ίδια τότε αλλά σήµερα και εµένα να ζήσω, να αποκοµίσω στιγµές και εµπειρίες, ακολουθώντας το παράδειγµά της. ∆ιευκρίνιση εδώ. Όχι µιµούµενη τον τρόπο που έζησε και τις επιλογές που έκανε αλλά ευρύτερα το πώς αντίκριζε κατάµατα τη ζωή Και αν πεθάνω, (συνεχίζει), θυµηθείτε να φωνάζω µε δύναµη πολύ, ήταν η µόνη που αγαπούσε τη ζωή τόσο! Πολύ! Ναι, γιαγιά, µέσα από τα ποιήµατά σου, στα 21 µου χρόνια, µπόρεσα να σε γνωρίσω καλύτερα, να συνειδητοποιήσω την ζεστιασιά και την καλοσύνη σου που δεν είχα την τύχη να τη ζήσω για πολύ Καταφέρες, όµως να µε εµπνεύσεις, να µε αγκαλιάσεις και να σε αγκαλιάσω ξανά... *Ο Μωυσής Ταραµπουλούς είναι προπτυχιακός φοιτητής ψυχολογίας
υνήθως,
https://zantetimes gr/137293/athanasios-katsibelis-tha-anasteilou/2024/01/27/ https://elmez blogspot com/?fbclid=IwAR2R9WsOnb5Egi3i8e-UMYlxOtO6vXXSXl2vavCXTAgKcOn DOIdYTCq8rc
1 10 0 Η δ δηηµµόόσσιια α α αππάάννττηησση η ε εννόός ς Έ Έλλλληηννα α ε εκκππααιιδδεευυττιικκοού ύ π ποου υ δ δεεν ν υ υπποοχχώώρρηησσε ε σ σττιις ς π πιιέέσσεειις ς γ γιια α τ τηην ν α ακκύύρρωωσση η τ τηης ς ε εππιι-σ σττηηµµοοννιικκήής ς δ διιηηµµεερρίίδδαας ς γ γιια α τ το ο Ο Ολλοοκκααύύττωωµµα α σ σττη η Ζ Ζάάκκυυννθθο ο κ κααι ι υ υππεερραασσππίίσσττηηκκε ε µ µε ε σ σθθέέννοος ς τ το ο λ λεειιττοούύρργγηηµµά ά τ τοουυ. . Αναρωτιέµαι αν κάποιοι ανιστόρητοι γνωρίζουν πως η ηµεροµηνία για την ηµέρα Μνήµης του Ολοκαυτώµατος, κάθε χρόνο στις 27 Ιανουαρίου, επιλέχθηκε επειδή στις 27 Ιανουαρίου 1945 τα προελαύνοντα σοβιετικά στρατεύµατα απελευθέρωσαν το µεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς–Μπίρκεναου στην Πολωνία Υπάρχουν άραγε εκπαιδευτικοί που θα αναστείλουν τη διδασκαλία του Ολοκαυτώµατος και θα αµαυρώσουν µε συκοφαντικές και ανυπόστατες θεωρίες συνωµοσίας την Ηµέρα Μνήµης του Ολοκαυτώµατος που έχει καθιερωθεί και ως ηµέρα Μνήµης για τους Έλληνες Θύµατα και Ήρωες του Ολοκαυτώµατος; Θα στοχοποιηθούν όσοι εκπαιδευτικοί διδάσκουν για το Ολοκαύτωµα και την περήφανη στάση τού ∆ηµάρχου της Ζακύνθου και του Μητροπολίτη της νήσου πριν 80 χρόνια ως αυτοί που “«ξεπλένουν» το κράτος του Ισραήλ για τη γενοκτονία σε βάρος του Παλαιστινιακού λαού”; Θα φοβηθούν οι Έλληνες εκπαιδευτικοί να διοργανώσουν µια επιστηµονική και καλλιτεχνική εκδήλωση και θα απειληθούν µε λογοκρισία επειδή κάποιοι τους θεωρούν ως “θεραπαίνιδες” και “οσφυοκάµπτες”; ∆εν θα µάθουν τα παιδιά µας για το Γκέτο και για την ηρωική στάση του Ούγου Φώσκολου; Θα αποσιωπήσουµε την Ιστορία η οποία φωτίζει και τα σηµερινά ιστορικά γεγονότα και τους δίνει την ιστορική τους διάσταση για να ικανοποιήσουµε την ιδεοληψία του καθενός; Κανένας εκπαιδευτικός δεν κάνει προπαγάνδα στα σχολεία αλλά ως επιστήµονας διδάσκει την αντικειµενική αλήθεια της επιστήµης και ευτυχώς στην Ελλάδα κανένας δεν φοβάται να διδάξει για το Ολοκαύτωµα Οι συκοφάντες, οι υβριστές και όσοι αρνούνται αναγνωρισµένες Γενοκτονίες δεν εκπροσωπούν τους Έλληνες εκπαιδευτικούς Η Ελληνική ∆ικαιοσύνη µας προστατεύει τόσο από αυτούς όσο και από τους αρνητές των αναγνωρισµένων Γενοκτονιών και του Ολοκαυτώµατος Εµείς εξάλλου οι δάσκαλοι στην Ελλάδα εµπνεόµαστε από τον Ανδρέα Κάλβο : Όσοι το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται, ζυγόν δουλείας, ας έχωσι θέλει αρετήν και τόλµην η ελευθερία Α Αθθααννάάσσιιοος ς Κ Κααττσσίίµµππεελληης ς ∆ ∆ιιεευυθθυυννττήής ς Π Πρρωωττοοββάάθθµµιιαας ς Ε Εκκππααίίδδεευυσσηης ς Ζ Ζαακκύύννθθοου υ Η πηγή στα σχόλια (Στο λινκ της πηγής υπάρχει και η ντροπιαστική ανακοίνωση της τοπικής ΕΛΜΕ)
αναστείλουµε τη διδασκαλία
Θα
του Ολοκαυτώµατος;
το Ισραηλ µονο
1
1 του ΣΑΜ ΝΑΜΙΑ* Το εξώφυλλο του εβδοµαδιαίου Economis t για την τρίτη εβδοµάδα του Μαρτίου αποτυπώνει τη σηµαία του Ισραήλ να ανεµίζει µόνη σε µια εµφανή έρηµο Τα ερείπια της Γάζας αναδύονται ισχνά στο φόντο Ο τίτλος της έκδοσης: «Το Ισραήλ µόνο του» Πρόκειται για ένα κοµβικό σηµείο στην εξέλιξη του πολέµου που κήρυξε η Χαµάς εις βάρος του Ισραήλ µε τις αιµατηρές επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου. Σχεδόν έξι µήνες αργότερα, ο πόλεµος µαίνεται και οι βασικοί στόχοι παραµένουν ανεκπλήρωτοι: 134 όµηροι παραµένουν αιχµάλωτοι στη Γάζα, ενώ η Χαµάς διατηρεί ακόµα επιχειρησιακή δύναµη σε ορισµένες περιοχές της Γάζας, κυρίως στην περιοχή της Ράφα Την ίδια στιγµή, ο απολογισµός του πολέµου αποδεικνύεται καταστροφικός για τον παλαιστινιακό πληθυσµό µε δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυµατίες ––αν και τα επίσηµα στατιστικά προερχόµε να από το Υπουργείο Υγείας στη Γάζα υπό τον έλεγχο της Χαµάς µιλούν για περισσότερους από 30 000 νεκρούς, οι αριθµοί έχουν δεχτεί έντονη κριτική τόσο για την ακρίβειά τους όσο και για την συµπερίληψη πεσόντων τροµοκρατών στον αριθµό του αµάχου πληθυσµού Σε εκπλήρωση της προφητείας του Γάλλου φιλοσόφου και στοχαστή Bernard-Henri L vy, ο οποίος στην επαύριο της 7ης Οκτωβρίου προείδε την επερχόµενη αποµόνωση και κατακραυγή εις βάρος του εβραϊκού κράτους και έθνους, το Ισραήλ έχει εισέλθει στην επόµενη φάση του πολέµου όπου καλείται να δικαιολογήσει τις ενέργειές του αλλά και να δείξει αυτοσυγκράτηση. Θα µπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το Ισραήλ βρισκόταν σε αυτήν τη θέση από την πρώτη στιγµή, την πρώτη ηµέρα του πολέµου, όταν πλήθος ανθρώπων στις µεγάλες πόλεις της ∆ύσης ανοιχτά στήριζε τις ενέργειες της Χαµάς, διαδήλωνε υπέρ του δικαιώµατος αντίστασης του κατατρεγµένου παλαιστινιακού λαού και καλούσε για την απελευθέρωσή του «Από το ποτάµι µέχρι τη θάλασσα» Στο επίπεδο των διπλωµατικών σχέσεων, ωστόσο, η δυναµική έχει πράγµατι αλλάξει ∆εν αναφέροµαι στις κυβερνήσεις εκείνες που ανέκαθεν αναζητούσ αν την πρώτη ευκαιρία να κατηγορήσουν το Ισραήλ για τα χειρότερα εγκλήµατα προκειµένου να αποστρέψουν τη διεθνή προσοχή µακριά από τι ς δικές τους ανεπάρκειες κράτη όπως το Ιράν, η Βενεζουέλα, η Νότιος Αφρική, η Ιρλανδία και η Βραζιλία, ήταν αναµενόµενο να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη δήθεν εκστρατεία συµπαράστασης προς την Παλ α ι σ τ ί ν η Η δ ι α φ φα α ι ν ό όµ µ ε ν η δ ι ά σ τ α σ η σ τ ι ς δ ι π λ ω µ α τ ι κ έ ς σ σχχέ έ σ ε ει ι ς µ µε ε τ η ην ν ε εκ κ δ ή ήλ λ ω ωσ σ η δ δυυσ σ µ µέ έ ν νε ε ι α ας ς ό σ σο ο ν α φ φο ο ρ ρά ά τ τη η δ δι ι ε ε-ν νέέρ ρ γ γεει ι α τ ο υ π ο ολ λ έ έµ µ ο ουυ, , ο φ φε ε ί λ λε ε τ α αι ι σ στ τ η σ τ ά άσ σ η π ο υ ε επ π ι δ ε ει ικ κννύύο ο υ υν ν ο οι ι σ στ τ ε εννόόττε ε ρ ροοι ι σ ύ ύµµµµααχχοοι ι τ το ο υ ε β βρρααϊ ϊ κ κοού ύ κ ρ ράάτ τ ο ουυς ς π ποου υ σ σττέ έ κ κεει ι µ µό ό ν νο ο ω ως ς δ δηηµµοοκκρραατ τ ι ικ κ ή δ δύύννααµµη η σ σε ε µ µι ι α θ ά άλλαασσσσα α α αυυ-τ τααρρχχιισσµµοού ύ κ κααι ι α αννεελλεευυθθε ε ρ ρίίααςς. . Στις ΗΠΑ, ο εκπρόσωπος της δηµοκρατικής πλειοψηφίας στη Γερουσία, Chuck Schumer, και υψηλότερος Εβραίος αξιωµατούχος στην παρούσα κυβέρνηση, µίλησε ανοιχτά για τις τραγικές ανθρωπιστικές συνέπειες του πολέµου εις βάρος του αµάχου πληθυσµού και σε ιστορικά πρωτότυπες δηλώσεις ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων εξέφρασε την ανάγκη να αποµακρυνθεί ο Νετανιάου από την κυβέρνηση Ο πρόεδρος Μπάιντεν έδειξε την υποστήριξή του προς τις παραπάνω δηλώσεις, ενώ στο πλαίσιο της ετήσιας συνέλευσης του Κογκρέσου και της Γερουσίας πιάστηκε σε προσωπική συνοµιλία να µιλά για την δυσαρέσκειά του προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, εκφραζόµενος και αυτός ξεκάθαρα εις βάρος τού δηµοκρατικά εκλεγµένου ηγέτη µιας αναγνωρισµένης δη-
11
µοκρατίας Σε πρόσφατο ψήφισµα του Συµβουλίου Ασφαλείας των Ηνωµένων Εθνών για την άµεση εκεχειρία στον πόλεµο, η Α µερική ψ ήφισε « παρούσα» και αρνή θηκε να προβάλει βέτο, υπαινισσόµενη την περιορισµ ένη πλέον στήρι ξη προς τις σ τρατι ωτικές ενέργειες του σ υµµάχου της Στο κόµµα των Συντηρητικών του Ηνωµένου Βασιλείου πληθαίνουν οι φωνές για την παροχή αυξανόµενης ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα αλλά και η κριτική εις βάρος του Ισραήλ για την παρεµπόδιση και καθυστέρηση των ανθρωπιστικών αποστολών. Αποτέλεσµα της κριτικής από τον Υπουργό Εξωτερικών και τέως Πρωθυπουργό του Ηνωµένου Βασιλείου, Ντέιβιντ Κάµερον, είναι η ανοιχτή αντιπαράθεση µε τον εκπρόσωπο τύπου της Ισραηλινής Κυβέρνησης Eylon Levy, ο οποίος κατά συνέπεια τέθηκε σε διαθεσιµότητα προκει µένου ν α αποφευχθεί περαι τέρω ρήξη των διπλωµατικών σχέσεων Σε πρόσφατη συνέντευξη µε τον Βρετανό δηµοσιογράφο
ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός απέρριψε την ιδέα ότι το Ισραήλ καλείται να ανταπ οκριθεί σ ε ένα «διπλό πρότυπο» αναφορικά µε τις ενέργειες και πολιτικές του Σ τ το ο π πλ λ α αίίσ σ ι ο τ ω ων ν π ο ολ λ υ υµµεερ ρ ώ ών ν δ δι ι π λ λω ω µ µαατ τ ι κ κώ ώ ν σ σχ χ έ έσ σ ε εω ω ν γ γίίννεετ τ α αι ι σ υ υχχννά ά α αννααφφοορρά ά σ στ τ α α ανντ τ ι ικ κ ρ ροουυόόµµεεννα α π ο οιιοοτ τ ι ικ κ ά π ρ ρό ότ υ υπ π α κ υ υββεερρννηηττι ι κ κήής ς π ο ολλιιτ τ ι ικ κ ή ήςς, , α απ π ό τ η µ µιια α τ τάάσσσσε ε τ τααι ι η ∆ ύ ύσ σ η κ α αι ι ο οι ι κ ά άθθε ε µ µο ο ρ ρφφήής ς δ δηηµµοοκ κ ρ ρααττίίε ε ς ς, , α αππό ό τ η ην ν ά άλλλλη η ο οι ι δ διικ κ τ τααττο ορ ρίίε ε ς κ α αι ι τ α δ ε εσσπ π ο οττι ι κ κά ά κ α αθ θ ε εσ σ τ τώώτ τ α Οι µεν αγκαλιάζουν την πρόοδο, τα ανθρώπινα δικαιώµατα, το κράτος δικαίου και την ειρήνη Στον αντίποδα βρίσκεται ο αυταρχισµός, ο σκοταδισµός, το µίσος και η αποστροφή προς κάθε έννοια προσωπικής αυτονοµίας και ελευθερίας Οι δηµοκρατικές παρατάξεις καλούνται να ανταποκριθούν σε ένα αυξανόµενο επίπεδο ηθικής και παροχής ευκαιριών προς τους πολίτες, ενώ οι δικτατορίες περιθωριοποιούνται και η διεθνής κοινότητα αδυνατεί να προσάψει ευθύνες για τα εγκλήµατά τους· η ίδια η ηθική βάση στην οποία λειτουργούν τα αυταρχικά καθεστώτα αδιαφορεί προς οποιαδήποτε έννοια πανανθρώπιν ων αξιών , όπω ς α υτές απ οτυπώνονται στη ∆ιακήρυξη των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου. Ο Ν Νεετ τ α αννι ι ά άοου υ ε εί ί π ε χ χααρραακκτ τ η ηρριισστ τ ι κ κά ά ό ότ τ ι τ ο ε εββρρααϊϊκ κ ό κ κρράάτ τ ο ος ς α ανντ τ ι ιµµεετ τ ω ωπ π ί ζ ζεει ι έ έννα α α ακ κ ό όµµη η χ χεει ι ρ ρόόττε ε ρ ρο ο π ρ ρό ό τ τυυππο ο , έ ν να α « τ τρρι ι π πλλό ό π πρρόότ τ υ υπποο» » π ο ου υ α απ π ε υ υθ θ ύ ύννε ε τ α αι ι σ υ υγγκ κ ε εκ κ ρ ρι ι µ έ έννα α σ στ τ η δ δη η µ µο ο κ κρ ρ α ατ τ ί α τ ο υ Ι Ισ σ ρ ρααή ή λ Παρά τις αδιαµφησβήτητα απεχθείς τροµοκρατικές ενέργειες των σ υµµάχων της Μ ουσουλµ ανικής Αδελφότητας και του Ισλαµικού καθεστώτος στο Ιράν, παρά τις συνεχιζόµενες ρουκέτες που εκτοξεύονται από τις βάσεις της Χεσµπολ άχ στον Βορρά, παρά τις προκλήσεις και τους προπηλακισµούς από τους τροµοκράτες Χούτι στην Υεµένη και αδιαφόρως της ειλικρινούςς προσπάθειας του στρατού του Ισραήλ να προφυλάξει τον άµαχο πληθυσµό στη Γάζα και να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια, η πίεση που δέχεται το Ισραήλ στη διεθνή κοινότητα είναι πρωτοφανής και δυσανάλογη οποιωνδήποτε προσδοκιών θα µπορούσε κανείς να προτάξει προς µια πραγµατική δηµοκρ ατία Η Χαµάς, η Χεσµπολάχ, οι Χούτι και το Ιράν ως χρηµατοδότης πίσω από τις εκστρατείες τρόµου, δεν υπόκεινται στο ίδιο πρότυπο Η δ διιε ε θ θννήής ς κ κοοι ι ν νό ό τ τηητ τ α α αδ δ υ υννααττε ε ί ν να α α απποοδ δ ώ ώσσε ε ι ε ευυ-θ θύύννε ε ς π ρ ροος ς τ ο ουυς ς π ρ ρααγγµµαατ τ ι ικ κ ο ούύς ς υ υππααίίτ τ ι ιο ο υ υς ς τ τηης ς τ τρρέ έ χ χο ο υ υσ σ α ας ς α αννθ θ ρ ρω ω π ι σ στ τ ι κ ή ής ς κ α ατ τ α ασ σ τ ρ ρο ο φ φή ή ς ς, , µ ε α απ π ο οτ τ έ λ λε ε σ µ µα α η κ ο οι ι ν νή ή γ γννώώµµη η ν να α ε εσ σ τ τιιάάζζε ε ι σ τ τοον ν µ µόόννο ο σ συυννττε ε λ λεεσστ τ ή π ποου υ π ρ ράάγγµµαατ τ ι ε ενν-δ διιααφφέέρρεετ τ α αι ι γ γιια α τ η ην ν ε π πι ι κ κρράάττηησση η τ τηης ς ε ειιρρήήννηηςς, , τ το ο Ι Ισ σ ρ ρααήήλλ. . Σ Συυ-ν νέέππεει ι α α αυυτ τ ο ού ύ ε είίννααι ι η δ δι ι α ασσττρροοφφή ή τ τοου υ δ δηηµµοοσσίίοου υ δ διιααλλόόγγοου υ κ κααι ι ο οι ι π πλλεεί ί σ στ τ ε ες ς δ δι ι α αµµααρρτ τ υ υρρί ί ε ες ς σ στ τ ι ις ς µ µε ε γ γάάλλεες ς π ό όλλεει ι ς τ τηης ς ∆ ύ ύσσηης ς ό όπποου υ µ µόόννοος ς υ υππααίίτ τ ι ιο ο ς π πααρροουυσσι ι ά άζζεεττααι ι τ ο Ι Ισσρρααήήλ λ κ α αι ι κ κααννεείίς ς δ δεεν ν τ τοολλµµά ά ν να α α απποοδδώώσσεει ι ε ευυθ θ ύ ύννεες ς σ σττοουυς ς π πρρααγγµµααττι ι κ κοούύς ς υ υππααίί-τ τιιο ο υ υς ς Όσο το Ισραήλ πολεµά για τις ηθικές αξίες της ∆ύσης ––αναπόφευκτα επηρεασµένο από το κόστος που έχει πληρώσει ο εβραϊκός λαός στην µακρά ιστορία της καταδίωξής του–– όσο εκπροσωπεί τις δυνάµεις της προόδου και της ευηµερίας αντιµαχόµενο τις τάσεις σκοταδισµού, αρνητισµού και σχετικοποίησης του τρόµου, τόσο περισσότερο επωµίζεται τον σηµαντικό ρόλο που του ανατίθεται σε ένα κοµβικό σηµείο της σύγχρονης ιστορίας. Και ας στέκεται µόνο του. Στα λόγια του Bernard-Henri L vy: «Αγαπώ αυτόν τον λαό, κολληµένο σε µια µικροσκοπική λωρίδα γης που κατέληξε να του παραχωρηθεί πριν από τρία τέταρτα του αιώνα από τη ∆ύση και έναν κόσµο που ακόµα στάζει από όλο το εβραϊκό αίµα που χύθηκε ανά τους αιώνες Αγαπώ το θαύµα της αντοχής και της ευφυΐας, της διαύγειας και της καλοσύνης ακόµα και όταν––όπως την πρώτη ηµέρα, ακριβώς όπως εκείνη την πρώτη ηµέρα––ακούει τους γείτονές του να ζητωκραυγάζουν για θάνατο, παραµένει, ως επί το πλείστον, πιστό στις ιδρυτικές του αρχές και έτοιµο για ειρήνη την ηµέρα που θα είναι και οι άλλοι έτοιµοι για ειρήνη». * Ο Σαµ Ναµίας είναι µεταπτυχιακός φοιτητής νοµικής στο πανεπιστήµιο Columbia της Νέας Υόρκης
1 12 2
Douglas Murray,
τους λαους τους
1
του ΒΙΚΤΩΡ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ
13 3
∆ ύο κράτη για δύο λαούς! Αυτό προτάσσει η διεθνής κοινότητα ως τη καταλληλότερη λύση για την κατάπαυση του πολέµου και τη λήξη της ανερµάτιστης πολυετούς αιµατοχυσίας στη Μέση Ανατολή! Τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους, τους ρώτησε κανείς; ∆εν εννοώ τις ηγεσίες, εννοώ τους απλούς ανθρώπους που κυκλοφορούν στ ους δρόµ ους της Ιερουσαλήµ και της Ραµάλα, του Τελ Αβίβ και της Βηθλεέµ! Πόσο αντιληπτό είναι ότι η 7η Οκτωβρίου 2023 διέγραψε την παλιά ορολογία επίλυσης της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης και στη θέση της δεν έχει αναδειχθεί µια νέα, πιο αξιόπιστη ; Εκείνο τ ο «Μαύ ρο Σάββατο», για το υς Ι σραηλινούς αποτελεί ορόσηµο στην ιστορία του εβραϊκού κράτους και έχει καταγραφεί ως το συλλογικό τραύµα που αποκορύφωσε την ένταση µε τους Παλαιστινίους Ήταν η πιο θανατηφόρα ηµέρα που γνώρισε το Ισραήλ στην ιστορία της Αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης και ο πόλεµος που ακολούθησε, προκάλεσε τον µεγαλύτερο αριθµό θυµάτων που είχαν οι Παλαιστίνιοι σε όλες τις συγκρούσεις τους µε το Ισραήλ από το 1948 Η άνευ προηγουµένου ένταση του πολέµου προκάλεσε µια βαθιά αλλαγή στη συνείδηση και των δύο πλευρών. Η βαναυσότητα και η βαρβαρότητα που επέδειξαν οι Παλαιστίνιοι σ την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, κατέστησε τον πόλεµο των Ισραηλινών ως «υπαρξιακό». Για πολλούς Ισραηλινούς που βίωσαν το Ολοκαύτωµα, οι σκηνές αγριότητας και η αρπα γή οµή ρων ξύπνησαν µ νήµες των πογκρόµ Τα έντονα και βίαια πάθη που επέδειξαν οι Παλαιστίνιοι στις 7 Οκτωβρίου, και κυρίως η έλλειψη κριτικής και η γενική αδιαφορία για τις σφαγές, ακόµη και οι ισχυρισµοί ότι δεν έγιναν καθόλου, έκαναν πολλούς Ισραηλινούς να αναρωτιούν ται εά ν αυτό είναι π ράγµατι το αποτέλεσµα της κατοχής και των οικονοµικών ανισοτήτων ή εάν έχει τις ρίζες του στην ιστορική εχθρότητα που διέπει την παλαιστινιακή συλλογική συνείδηση. Ένας από τους κεντρικούς στόχους των σχεδιαστών της σφαγής της 7ης Οκτωβρίου ήταν να αλλάξει η εικόνα που είχαν πολλοί Ισραηλινοί για τους Παλαιστινίους. Η Χαµάς επιχείρησε να υπονοµεύσει τα θεµέλια της ισραηλινής κοινωνίας δηµιουργώντα ς τρόµο, ανασφάλεια, υπαρξιακή ανησυχία, σύγχυση και θυµό Η απόγνωση παραµέρισε έννοιες όπως η συνύπαρξη και η ευηµερία Και το χειρότερο, πολλοί Ισραηλινοί που πίστευαν ότι εάν οι Παλαιστίνιοι αποκτούσαν το δικό τους κράτος, θα µπορούσε να τερµατιστεί η αιµατοχυσία – απλά προδόθηκαν Σήµερα, η προτεραιότητά τους είναι να αποτραπεί µια νέα 7η Οκτωβρίου Αυτήν ακριβώς την προτεραιότητα πρέπει να αντιληφθεί η ∆ύση και να είναι το πρώτο στάδιο οποιουδήποτε οδικού χάρτη για την πολιτική λύση του Παλαιστινιακού ζητήµατος Η 7η Οκτωβρίου προκάλεσε σοβαρές επιφυλάξεις για τις διεκδικήσεις του παλαιστινιακού εθνικού κινήµατος και τις σχέσεις του µε το Ισραήλ. Ο τρέχων πόλεµος είναι το πιο σφοδρό πλήγµα που έχουν προξενήσει ποτέ οι Παλαιστίνιοι στο Ισραήλ Οι Παλαιστίνιοι καυχώ νται ότι µετά από πολλές δεκαετίες κατά τις οποίες η ιστορική τους θέση ως κέντρου της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή φαινόταν να υπονοµεύεται, επέστρεψαν στο προσκήνιο και απέδειξαν την ικανότητά τους να προκαλούν αστάθεια σε ολόκληρο τον κόσµο: από το Λίβανο, στην Ερυθρά Θάλασσα, µέχρι και στο εσωτερικό δυτικών χωρών Μέχρι σήµερα, είναι δύσκολο να εντοπίσει κάποιος έστω και µια σοβαρή αναφορά Παλαιστινίου αξιωµατούχου για την επόµενη µέρα µετά τον πόλεµο στη Γάζα. Τι προτάσσουν δηλαδή οι Παλαιστίνιοι; Τη συνύπαρξη µε τους Ισραηλινούς η την απελευθέρωση της Παλαιστίνης από τον Ιορδάνη ποταµό µέχρι την Μεσόγειο; Το τέλος του πολέµου απαιτεί τον καθορισµό ενός ρεαλιστικού σχεδίου που θα επιτρ έψει στους Ισραηλινούς να ζουν µε ασφάλεια, χωρίς την απειλή µιας νέας σφαγής είτε από τη Χαµάς είτε από άλλη παλαιστινιακή εξτρεµιστική οργάνωση Ο φ υ υσσι ι κ ό ός ς δ ι ια α χ χω ω ρ ρι ι σ σµ µ ό ός ς µ µε ε τ α αξξύ ύ Ι Ισ σ ρ ρααη η λ λι ι ν νώ ώ ν κ α αι ι Π Πααλ λ α αι ι σ στ τ ι ν νί ί ω ν φ α αί ί ν νεετ τ α ι ν να α ε ί ν νααι ι α αννααπ π ό φ φε ε υ υκ κ τ τη η σ υ υννέ έ π ε ει ι α α αυυτ τ ο ού ύ τ ο ου υ π ο ολλέέµµοουυ, , π ρ ροοκκε ε ι ιµµέέννοου υ ν να α α αππο ο τ τρρααππο ο ύ ύν ν ο οι ι υ υππααρρ-ξ ξι ι α ακ κ έ ές ς α απ π ε ει ι λ λέές ς . Με δεδοµένη την έλλειψη πολιτικής βούλησης της παλαιστινιακής ηγεσίας να κάνει συµβιβασµούς, και µε δεδοµένη τη σκληροπυρηνική στάση της ισραηλινής ακροδεξιάς που επιµένει στους εποικισµούς, η ισραηλινή κυβέρνηση στη µετά Νετανιάου εποχ ή µπορ εί να οδηγήσει το Ισραήλ στο να καθορίσει µόνο του µονοµερώς τα φυσικά σύνορα µε τους Παλαιστινίους. Ο ρόλος δε των Ηνωµένων Πολιτειών και των Αραβικών κρατών της περιοχής θα είναι καταλυτικός προκειµένου να εγγυηθούν συνέχεια στη σελίδα 29
1 14 4 του ΡΑΦΑΗΛ ΜΩΥΣΗ Το περιοδικό σας τιµά πάντοτε τη µνήµη του πατέρα µου Ασέρ Μωυσή, δηµοσιεύει άρθρα του και αναφέρεται στην σοφία και προνοητικότητά στη συµβολή του στις καλές ελληνο-ιουδαϊκές σχέσεις και στην προώθ κλίµατος καλής θέλησης ανάµεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ Υπάρχει όµως ένα πόνηµα του πατέρα µου το οποίο πραγµατικά µε πρ βληµατίζει. Τιτλοφορείται «Το σύστηµα διακυβερνήσεως της Ελλάδος» και βρίσκεται στο βιβλίο ΚΛΗΡΟ∆ΟΤΗΜΑ την έκδοση του οποίου επιµελήθηκα το 2011 και περιέχει διάφορα κείµενα τα οποία είχε συντάξει δι αχρονικά ο Ασέρ Μωυσής Το ίδιο β ιβλίο είναι διαθέσ ιµο από τ εκδόσεις Amazon µε τίτλο «Greek Jewish Patrimony» σε µετάφραση στα γλικά του γιού µου Αλέξανδρου Αναφέρει λοιπόν σχετικά ο Ασέρ Μωυσής και εισηγείται στην Ελληνικ νηση να υιοθετήσει πολλά στοιχεία του συστήµατος διακυβέρνησης που ίσχυε και ισχύει στο Ισραήλ, ανάµεσα στα οποία είναι η ενιαία εκλογική περιφέρεια, το συνταγµατικό δικαστήριο, η οργάνωση των πολιτικών κοµµάτων και το µόνιµο εκλογικό σύστηµα Πρόκειται βέβαια για το σύστηµα της απλής αναλογικής το οποίο, σύµφωνα µε την πάγια αριστερή φιλοσοφία, είναι το σύστηµα που αποτελεί την πιο γνήσια έκφραση του δηµοκρατικού πολιτεύµατος αφού επιτρέπει την συµµετοχή στην κοινοβουλευτική διαδικασία και µικρών κοµµάτων τα οποία εκφράζουν τη διαφορετικότητα. Στη «διαφορετικότητα» όµως αυτήν, όπως έχουµε δει και στην Ελλάδα, δεν µετέχουν µόνο τάσεις που αναζητούν το καινούργιο και την πρόοδο αλλά διεισδύουν και οι περισσότερο αντιδραστικές Και βλέπουµε στο Ισραήλ µια µικρή οµάδα υπερσυντηρητικής και θρησκό ληπτης ν οοτροπί ας, να εισέρχεται στο Κοινοβ ούλιο και να αποκτά καθοριστική δύναµη στη διαµόρφωση της κυβερνητικής πολιτικής Έτσι, ενώ εµείς παραπονιόµαστε για την επεκτατική διάθεση των φανατικών Παλαιστινίων που τραγουδούν «Από τον ποταµό στη θάλασσα µια και µόνη Παλαιστίνη» µας αντιτάσσουν ότι και οι δικοί µας φανατικοί τραγουδούν «Από τη θάλασσα στον ποταµό, µία και µόνη Ιουδαία» ∆εν ξέρω αν ζούσε σήµερα ο Ασέρ Μωυσής, αν θα µπορούσε να προτείνει κάποια λύση στο αδιέξοδο στο οποίο έχει περιπέσει το µεσανατολικό πρόβληµα. Είµαι βέβαιος, το έχουµε γραµµένο του άλλωστε, ότι θα εξηγούσε πως απαραίτητη προϋπόθεση για µια βιώσιµη ειρήνη, είναι «η οικονοµική και τεχνική ανάπτυξη των χωρών της Μέσης Ανατολής και η ανύψωση του βιοτικού επιπέδου όλων των λαών και κατοίκων εις αυτήν». Θα έλεγε πιστεύω επίσης, ότι χρειάζεται να αναδειχθεί στην Παλαιστινιακή πλευρά µια ηγεσία που εµπνέει και ενώνει όλους τους Παλαιστίνιους στη ∆υτική Όχθη και στη Γάζα και πρεσβεύει τις αρχές της δηµοκρατίας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας Θα έπρεπε όµως πιστεύω, αν ζούσε ο Ασέρ Μωυσής, να εξαντλήσει όλη του τη νοµοµάθεια και τις επιρροές του στους Ισραηλινούς ιθύνοντες και συνταγµατικούς κύκλους, ώστε να τροποποιηθεί στο Ισραήλ το εκλογικό σύστηµα Γιατί φοβάµαι ότι ειρήνη ανάµεσα σε Ισραήλ και Παλαιστίνη, δεν πρόκειται να επιτευχθεί ενόσω στο Ισραήλ εξακολουθεί και ισχύει το σύστηµα της απλής αναλογικής ο και η µη απλη
η λαµψη
του ή «no zone of interest»
1
5 της ΡΟΖΑΣ ΡΟΥΣΣΟΥ Ηπολιτική λειτουργία της τέχνης και των εκπροσώπων της είναι ένα θέµα που απασχολεί και αντιµετωπίζεται διαφορετικά από τον κάθε πολίτη Κάποιοι µπορούν να διαχωρίζουν την καλλιτεχνική προσωπικότητα από τον καθηµερινό άνθρωπο που παραµένει ένα βαθιά πολιτικό ον του οποίου η σκέψη χαρακτηρίζει το έργο του Ποτέ δεν µπόρεσα να αναγνωρίσω την σπουδαιότητα στην τέχνη της Λένι Ρίφενσταλ, που υπήρξε σκηνοθέτις και φωτογράφος και η οποία έγινε διάσηµη χάρη στις ταινίες προπαγάνδας που δηµιούργησε για λογαριασµό της ναζιστικής Γερµανίας, ούτε την µουσική ιδιοφυία του συνθέτη Ρίχαρντ Βάγκνερ ο οποίος το 1850 δηµοσιεύει το δοκίµιο «Ο ιουδαϊσµός στην µουσική» στο οποίο ξετυλίγει την κοσµοθεωρία τού λυτρωτικού αντισηµιτισµού ∆εν ακυρώνω την καλλιτεχνική αξία τους, µονάχα την ανθρώπινη Το παγ κόσµιο αντισηµιτι κό µίσος που εκφράζεται πλ έον ανοιχτά µετά την σφαγή της 7ης Οκτωβρίου, θυµίζει έντονα τις ηµέρες της δεκαετίας του 1930 Κυνηγητό, στοχοποίηση, αποµόνωση, επίθεση, εξόντωση Σε όλο αυτό το ρεύµα που οραµατίζεται την τελική µοίρα του Εβραίου, η λαµπερή βιοµηχανία του κινηµατογράφου δυστυχώς δεν διαφέρει Κατά την διάρκεια της βραδιάς απονοµής των βραβείων Όσκαρ που παρακολουθούν εκατοµµύρια θεατές και θαυµαστές των ακριβοπληρωµένων σταρ, δίνεται η ευκαιρία για δηλώσεις και αντιδράσεις σε θέµατα που αφορούν την κοινωνία των πολιτών. Πριν από λίγα χρόνια το κίνηµα #metoo για τις γυναίκες που κακοποιήθηκαν σεξουαλικά έδω σε βροντερό π αρόν επ ηρεάζοντας την διεθνή κοινή γνώµη Μάταια φέτος περιµέν αµε να γίνει αναφορά στους οµήρους, τους ηλικιωµένους, τα µικρά παιδιά της οικογένειας Bibas, τις εβραίες γυναίκες που χρησιµοποιούνται ως σκλάβες του σεξ στην Γάζα Μάταια περιµέναµε να φορέσουν την κίτρινη κορδέλα στο πέτο ως µια συµβολική υπενθύµιση για τους οµήρους Ελάχιστοι την φόρεσαν Το σταρ σύστεµ επέλεξε την σιωπή. Κάποιοι αστέρες φόρεσαν µία κόκκινη καρφίτσα µε ένα χέρι στο κέντρο του οποίου υπήρχε µια µαύρη καρδιά, ως σύµβολο υποστήριξης του αιτήµατος για άµεση εκεχειρία στη Γάζα Στην πραγµατικότητα πρόκειται για το σύµβολο που χρησιµοποιείται µετά τo λιντσάρισµα δύο Ισραηλινών στρατιωτών το 2000 στην Ραµάλα κατά την διάρκεια της δεύτερης ιντιφάντα Όταν οι Παλαιστίνιοι ξερίζωναν τα όργανα από τα σώµατα και τα επιδείκνυαν στους φωτογράφους Εκείνο που πραγµατικά όµως ήταν το πιο τραγικό ήταν η δήλωση του εβραίου σκηνοθέτη Jonathan Glazer που βραβεύτηκε για την ταινία “Zone of interest”, θέµα της οποίας είναι το Ολοκαύτωµα και τον κόσµο που χωρίζει το άψογο σπίτι του Ρούντολφ Ες και της πολυµελούς οικογένειάς του από το κρεµατόριο του Άουσβιτς, που οι ναζί αποκαλούσαν κατ’ ευφηµισµόν «Ζώνη Ενδιαφέροντος» («Interessengebiet») Όταν παρέλαβε το βραβείο του, χωρίς να κάνει καµία αναφορά στους οµήρους και την σφαγή στις 7 Οκτωβρίου, δήλωσε: «Αυτή τη στιγµή, στεκόµαστε εδώ ως άνθρωποι που αρνούνται η εβραϊκότητά τους και το Ολοκαύτωµα να καπηλεύονται από µια κατοχή που έχει οδηγήσει στη σύγκρουση για τόσους πολλούς αθώους ανθρώπους» Ένας Βρετανός Εβραίος που δεν έτυχε να ακούσει πως από το 2005 οι Ισραηλινοί έχουν αποχωρήσει από την Γάζα, που προφανώς δεν πιστεύει πως η Γη του Ισραήλ είναι η πατρογονική εστία των Εβραίων, ενώ Σαµάρεια και Ιουδαία είναι για εκείνον στα Αραβικά Εµιράτα. Η ταινία του δηµιουργήθηκε µε την συνεργασία του Μουσείου Μνήµης του Άουσβιτς, οι εκπρόσωποι του οποίου έσπευσαν αµέσως να υποστηρίξουν την πολιτική του θέση αποδεικνύοντας πως το Άουσβιτς για εκείνους είναι κυρίως ένας χώρος εκµετάλλευσης Λίγες εβδοµάδες πριν, όταν η Barbara Streisand παρέλαβε το βραβείο για την συνολική της προφορά στην τέχνη, θύµισε τις ρίζες του Hollywood πριν εξελιχθεί σε Pallywood Θύµισε τα ονόµατα των ανθρώπων που το δηµιούργησαν, όλοι τους φυγάδες από την Ευρώπη λόγω της θρησκείας τους Για ακόµη µια φορά στους αιώνες είµαστε µόνοι µας. Και θα αγωνιστούµε για την ζωή µας.
15
Φ ω τ ο γ ρ α φ ί α α π ό A I g e n e r a t o r
ΒΙΒΛΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Στο ενδιαφέρον βιβλίο τους Βίβλος: Η αλήθεια µέσα από τις ανασκαφές: Νέο φως στην ιστορία των Ιερών Κειµένων, δυο αρχαιολόγοι, οι Ίσραελ Φινκελσταϊν και Νιλ Άσερ Σίλµπερµαν, διατυπώνουν την άποψη ότι όλο και περισσότερο τα επιστηµονικά ευρήµατα διαψεύδουν τη βιβλική αφήγηση, ή τουλάχιστον δεν την επιβεβαιώνουν. Ο ∆αβίδ και ο Σολοµών ηγούνταν ενός ενδεούς και πολιτικά περιθωριοποιηµένου βασιλείου. Η Ιερουσαλήµ ήταν ένα µεγάλο χωριό. Το πρώιµο βασίλειο της Ιουδαίας µας άφησε ελάχιστα υλικά ευρήµατα και όσα υπάρχουν είναι µάλλον χαµηλού επιπέδου. Ορίστε το ωµό συµπέρασµα: ο ∆αβίδ και ο Σολοµών, οι πόλεις και η δόξα τους, εξυψώθηκαν εκ των υστέρων από κατοπινούς βασιλείς και τους εύστροφους χρονικογράφους τους. Αυτοί οι ύστεροι µονάρχες, µέλη της δυν α σ τ ε ί α ς τ ω ν Ο µ ρ ι δ ώ ν , α ν α κ α τ α σ κ ε ύ α σ α ν κ α ι π α ρ α φ ο ύ σ κ ω σ α ν τ ο τ α π ε ι ν ό δ α β ι δ ι α ν ό π α ρ ε λ θ ό ν , εξυπηρετώντας τα δικά τους συµφέροντα. Όπως και αν το αποκαλέσουµε, τιµητική µυθοπλασία ή δηµόσιες σχέσεις, το συµπέρασµα παραµένει το ίδιο. Οι βιβλικές διηγήσεις για το µεγαλείο και τα επιτεύγµατα των δυο βασιλέων είναι απλώς προϊόν χειραγώγησης. [ ] Όπως θα περίµενε κανείς το βιβλίο των Φινκελσταϊν και Σίλµπερµαν έγινε αντικείµενο συζήτησης. Ορισµένοι αρχαιολόγοι µοιράζονται τις απόψεις αυτές, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι οι βιβλικές ιστορίες είναι υπερβολικά εκλεπτυσµένες και αστικές, ώστε να αποτελούν προϊόν του αφιλόξενου περιβάλλοντος που περιγράφουν οι δυο συγγραφείς. [ ] Στη ζωηρή δηµόσια αντιπαράθεση που ξεκίνησε ακόµη και πριν την έκδοση του εν λόγω τόµου, η Ναόµι Σέµερ, σπουδαιότερη ίσως στιχουργός και ποιήτρια του Ισραήλ, δήλωσε ευθαρσώς: «∆εν είµαι ειδικός στην αρχαιολογία. Όµως, ποιος νοιάζεται τελικά να όλο αυτό έγινε ποτέ; Ας υποθέσουµε ότι τα γεγονότα της Βίβλου δεν συνέβησαν ποτέ, ότι είναι όλα ένας θρύλος. Εγώ νοµίζω ότι αυτός ο θρύλος είναι πιο ζωντανός από όλες τις πέτρες µαζί». Εµείς από την πλευρά µας νοιαζόµαστε και θα µας ενδιέφερε πραγµατικά να µάθουµε «αν όλο αυτό έγινε ποτέ», αν φυσικά µπορούσαµε. Η Βίβλος είναι για εµάς ένα εκρηκτικό µείγµα συµβάντων, θρύλων και µυθοπλασίας, του είδους εκείνου που µπορεί να µεταφέρει βαθιές αλήθειες. Συµφωνούµε όµως απόλυτα µε τη Σέµερ στο βασικό της επιχείρηµα. Το µεγαλείο του αρχαίου Ισραήλ δεν είναι ζήτηµα πόλεων και βασιλέων. Η υλική ζωή µπορεί πράγµατι να ήταν πενιχρή, τα κτήρια κακολαξευµένα και ο ρουχισµός αυτοσχέδιος. Το πολυτελές παλάτι του Σολοµώντα ήταν πιθανόν ένα ετοιµόρροπο κατάλυµα, έργο ευφάνταστων κατοπινών χρονικογράφων, ή απλά θρύλος. Για να είµαστε απόλυτα ειλικρινείς η αρχαία εβραϊκή αρχιτεκτονική δεν είναι ακριβώς εθνικό µας καύχηµα. Όµως τα κείµενα είναι µεγαλοπρεπή. Η Γένεση, ο Ησαΐας και οι Παροιµίες είναι οι Πυραµίδες µας, το Σινικό µας Τείχος, οι γοτθικού ρυθµού καθεδρικοί ναοί µας. Στέκουν ακατεδάφιστα µέσα στη ροή του χρόνου κι έχουν δώσει τροφή σε µια πληθώρα απογόνων: από τη Μισνά έως την Ασκαλά, από τη µεσαιωνική σεφαραδίτικη ποίηση έως τη σύγχρονη εβραϊκή λογοτεχνία, από τον Γκότχολντ Εφρέµ Λέσινγκ έως τον Γουίλλιαµ Φώκνερ, όλοι τους µπόρεσαν να ξεδιψάσουν από αυτά τα βαθιά κειµενικά πηγάδια. Άµος Οζ & Φάνια Οζ-Ζάλτσµπεργκερ Ο Οι ι Ε Εββρρααίίοοι ι κ κααι ι ο οι ι λ λέέξξεειις ς µτφρ Νίκος Γεωργαντίδης, εκδ Καστανιώτη (για την επιλογή: Άρης Εµµανουήλ)
1 16 6
Μι α α πό τ ι ς ερµ ην είε ς τ ου ά στ ρ ου τ ο υ ∆αβίδ ως σύµβολο, είναι ότι απεικονίζει τ η φ ρ ά σ η « Ό π ω ς τ α π ά ν ω , έ τ σ ι κ α ι τ α κάτω» ∆ηλαδή ότι ο υλικός κόσµος (τρίγωνο προς τα κάτω), είναι αντανάκλαση του πνευµατικού κόσµου (τρίγωνο προς τα πάνω). Αν αυτό ισχύει, τότε στο ζευγάρι των αθλητικών παπουτσιών που πατ ο ύ ν σ τ η γ η , τ ο κ α τ ώ τ α τ ο σ η µ ε ί ο τ η ς ∆ηµιουργίας, αντικρύζουµε µια χιουµοριστική πρόταση οπτικοποίησης της κορυφής του κάτω τριγώνου...
Λιοπολντ Αουερ
1
οι 100 Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο
18 8
84 ( 1 18 8 4 45 5-1 1 9 93 3 0)
1 19 9 Κ ατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα, για πολλούς Εβραίους µε ταλέντο η επιδίωξη µιας καριέρας στη µουσική ήταν η µόνη διέξοδος από τη ζωή στα γκέτο Ο Λέοπολ ντ Άουερ, ο µ εγάλος βι ολιστής και δάσ καλος , ήταν φάρος ελπίδας και περηφάνιας για τα νεαρά εβραιόπουλα όπως ο Έλµαν, ο Ζίµπαλιστ, ο Χέιφετζ, ο Μιλστέιν και για πολλά ακόµα που ήθελαν να ξεφύγουν από τους αλλεπάλληλους διωγµούς. Ο Άουερ καθιέρωσε µια σειρά βιολιστών που κυριάρχησαν τα επόµενα 100 χρόνια. Ο Άουερ έθεσε τα πρότ υπα ερµη νείας και τ εχνική ς που ισχύουν ακόµα και σήµερα στη δηµιουργία µουσικής και στη διδασκαλία της Ο Άουερ εκπροσωπεί την απίστευτη υπεροχή των Εβραίων επαγγελµατιών µουσικών όπως του Φέλιξ Μέντελσον, Τζόζεφ Τζοαχίµ και Αντόν Ρουµπινστάιν κατά τον 19ο αιώνα, και του Τζόζεφ Χόφµαν, Τζόζεφ Λεβίν, Λεοπόλντ Γκοντόφσκι, Άρθουρ Σνέιµπερ στις αρχές του 20ού, και πιο σύγχρονα του Άρθ ουρ Ρουµπ ινστάιν, Μπ ένι Γ κούντ µαν, Γιεχούντι Μενουχίν, Ισαάκ Στερν, Μστισλάβ Ροστρόποβιτς, Βλάντιµιρ Ασκνενάζι, Ιτσχάκ Πέρλµαν και Μιουρέι Περαχιά Ο Άουερ γενν ήθηκε στη ν Ουγγαρί α Από πολύ µικρός έδειξε µια δεξιότητα στη µουσική, άρχισε την τυπική εκπαίδευση σε ηλικία οκτώ ετών στο Ωδείο της Βουδαπέστης Συνέχισε τις σπουδές του στη Βιέννη και κατόπιν µε τον Γιόζεφ Γιόακιµ στο Ανόβερο Ο Γιόακιµ, που ήταν παιδικός φίλος του Γερµα νού συνθέτη Γιοχάνες Μπράµς, ήταν ο πρόδροµος του, ο µέντορας του Όπως ο Γιόακιµ, έτσι και ο Άουερ, συνεργάστηκε και ενέπνευσε διάσηµους συνθέτες να δηµιουργήσουν σηµαντικά ορχηστρικ ά έργα και µουσικές δωµατίου. ∆ίδαξε επίσης διακεκριµένους µουσικούς που µε τη σειρά τους δίδαξαν στις νεότερες γενιές την αµιγή κλασική ερµηνευτική προσέγγιση. Ο Γιόακιµ φρόντισε να κάνει ο Άουερ την πρώτη εµφάνισή του σε ηλικία 19 ετών, µε την Leipzig Gewandhaus Orchestra, που εκείνα τα χρόνια ήταν ο χώρος προβολής των νέων µουσικών Ακολούθησαν θέσεις ως σόλο βιολιστής στις ορχήστρες του Ντίσελντορφ και του Αµβούργου. Στο Λονδίνο γνωρίστηκε και έπαιξε βιολί µε τον µεγάλο Ρωσοεβραίο πιανίστα Αντόν Ρουµπινστάιν ο οποίος τον πρότεινε το 1868, να διαδεχθεί τον Χένρυκ Βινιάφσκι ως καθηγητής βιολιού στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης και ως βιολιστής στην αυλή του Τσάρου Παρέµει νε στη Ρωσία σαράντα εννέα έτη Η κατά σχεδόν µισό αιώνα παραµονή του στη Ρωσία συνέπεσε µε την απελευθέρωση των δουλοπάροικων, τον εκµοντερνισµό της κοινωνί ας και της βιοµηχανίας και την αφύπνιση της ρωσικής µουσικής µετά από αιώνες παραµέλησης Η Ρωσική Σχολή συνθετών µε τους Μουσόργκσκι, Ρίµσκι-Κόρσακοφ, Αλεξάντρ Μποροντίν και µε τον ίδιο τον Τσαϊκόφσκι έγραφαν εκείνη την περί οδο εθνικιστικά έργα µε έντονο ρυθµό και λυρισµό Ο Τσαϊκόφ σκι αφιέρωσε στον Άουερ ένα κοντσέρτο για βιολί που συνέθεσε Ο Μίσα Έλµαν ήταν ο µαθητής του που πρώτος απέσπασε το διεθνές ενδιαφέρον Ο Έλµαν έγινε πρότυπο για πολλά εβραιόπουλα που ήθελαν να παίξουν µπροστά στον τσάρο Ο διασηµότερος µαθητής του Άουερ ήταν ο Γιάσα Χάιφετς που θεωρείτο, όπως ο Νικολό Παγκανίνι νωρίτερα, ως ο µεγαλύτερος βιολιστής του α ιώνα Ο Άουερ εµφυσούσε στους µαθητές του ένα µοναδικό στυλ παιξίµατος και ερµηνείας καθώς και µια µέθοδο πιασίµατος του δοξαριού, που έγινε γνωστή ως «η ρώσικη λαβή του δοξαριού». ∆ιέφυγε της Ρωσικής Επανάστασης και το 1917 πήγε στην Αµερική όπου δίδαξε µια νέα γενιά βιολιστών στο διάσηµο Curtis Institute στη Φιλαδέλφεια Ο Άουερ κληροδότησε στους µαθητές του τη φιλία του µε τους µεγαλύτερους συνθέτες και µουσικούς της εποχής του όπως ο Φραντς Λιστ, Τζοακίνο Ροσίνι, ο Εκτόρ Μ περλιόζ, Γιοχάνες Μπραµς, Πιότρ Τσαϊκόφσκι, Ρίχαρντ Στράους κ.α. Ο Άουερ απεβίωσε στη Γερµανία το 1930 σε ηλικία 85 ετών Επιθυµία του ήταν να ταφεί στις ΗΠΑ και ο ενταφιασµός του έγινε στο Ferncliff Mausoleum in Hartsdale της Νέας Υόρκης Η επιρροή του Άουερ ακούγεται και σήµερα στις µεγάλες ορχήστρες στην Ευρώπη και στην Αµερική Η δεξιοτεχνία, ο συναισθηµατισµός µε λιτή έκφραση, η πλούσια και αγνή γραµµή είναι χαρακτηριστικά ζητούµενα των µουσικών και σήµερα και εν τέλει πηγάζουν από την διδασ καλία του Άουερ Από το οµότιτλο βιβλίο του MICHAEL SAPIRO µετάφραση-επιµέλεια Α Αλλί ί κ κη η Α Αρροούύχχ--ΜΜοορρδδεεχχά ά ι
κεντρο
2 20 0 της ΑΝΝΙΤΑΣ ΤΣΟΠΑΝΕΛΛΗ
για την και την
Τ ο παρόν άρθρο δεν θα επικεντρωθεί στο κτήριο, στο οποίο είναι αφιερωµένο, αλλά στον λόγο ύπαρξης και στους στόχους του, που στη σηµερινή συγκυρία είναι πιο σηµαντικοί από ποτέ. Το “Κέντρο Πέρες για την Ειρήνη και την Καινοτοµία“ ιδρύθηκε το 1996, εµπνευσµένο από το όραµα του 9ου Προέδρου του Ισραήλ και βρα βευµένου µε Νόµπ ελ Ειρήνης Σιµόν Πέρες Είναι ένας µη κερδοσκοπικός, µη κυβερνητικός, µη πολιτικός οργανισµός, που προωθεί τη ν οικοδόµηση της Ειρήνης µεταξύ του Ισραήλ και των γειτόνων του (ιδιαίτερα µεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων) καθώς και µεταξύ Εβραίων κα ι Αράβω ν πολιτών του Ισραήλ Αναπτύσσει και υλοποιεί ένα ευρύ φάσµα προγρα µµάτων στους τοµείς της ιατρικής, της υγείας, του περιβάλλοντος, της γεωργίας, των επιχειρήσεων, της τεχνολογίας, της εκπαίδευσης, του αθλητισµού, του πολιτισ µού και των τεχνών. Το Κέντρο φιλοξενείται στην “Οικία Πέρες για την Ειρήνη“ από τον ∆εκέµβριο του 2009 ∆εν είναι τυχαίο ότι η Οικία βρίσκεται στο Ατζάµι, µια κυρίως αραβική γειτονιά τη ς Γιάφφα Το Κέντρο Πέρες σχεδιάζει και εφαρµόζει προγράµµατα, που εµπλέκουν την ισραηλινή και την παλαιστινιακή κοινωνία των πολιτών, δηµιουργώντας ένα ισχυρό διασυνοριακό δίκτυο, παρέχοντας παράλληλα επαγγελµατική κατάρτιση Τα προγράµµατα δηµιουργούν κανάλια διαλόγου µεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών και µεταξύ Εβραίων και Αράβων εντός του Ισραήλ σε επαγγελµατικούς τοµείς. Προσφέρει διασυνοριακά θεατρικά, φωτογραφικά και καλλιτεχνικά προγράµµατα, που συγκεντρώνουν Παλαιστίνιους και Ισραηλινούς, Εβραίους και Άραβες, ενήλικες, νέους και παιδιά Σε συνεργασία µε την ισραηλινή ιατρική κοινότητα, το Κέντρο Πέρες βοηθά στη δηµιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού ιατρικού συστήµατος, µέσω της αξιοποίησης ανθρώπινου δυναµικού, της προώθησης πολύπλοκων ιατρικών υπηρεσιών και της διασυνοριακής συνεργασίας και µεταφοράς γνώσεων, καθώς και παροχής ανθρωπιστικής ιατρικής βοήθειας σε παλαιστίνια µωρά και παιδιά Περιλαµβάνει ένα πρόγραµµα θεραπείας παλαιστίνιων µωρών σε ισραηλινά νοσοκοµεία και ένα πρόγραµµα εκπαίδευσης παλαιστίνιων γιατρών Το Κέντρο Πέρες σχεδιάζει προγράµµατα, που επιτρέπουν στους ανθρώπους της Μέσης Ανατολής, ιδιαίτερα στους νέους, να συµµετέχουν σε εικονικό διάλογο µεταξύ τους Τα Αθλητικά Σχολεία Twinned Peace συγκεντρώνουν αγόρια και κορίτσια, κάθε θρησκείας και εθνικότητας, για να παίξουν µαζί µέσω του αθλητισµού. Το κτήριο είναι ανοιχτό στη χρήση της τοπικής αραβικής κοινότητας. Η πρώτη εκδήλωση που πραγµατοποιήθ ηκε εκεί ήταν µια τελετή α ποφοίτησης 21 γυνα ικών, κυ ρίως Αραβικής καταγωγή ς, από ένα Πρόγραµµα Ο ικονοµικής Ενδυνάµωσης Γυναικών, από το οποίο έλ αβαν πιστοποιητικά τεχνικού υπολογιστών Μεταγενέστερα προστέθηκε ένα Κέντρο Καινοτοµίας για να παρουσιάσει τα “διαφορετικά πεδία και ανθρώπους πίσω από την ισραηλινή καινοτοµία“, που έχουν δώσει στη χώρα τη φήµη του “Start-up Nation“ Το κτήριο των 2 500 τετραγωνικών, ένα αρχιτεκτονικό ορόσηµο στην ακτή της Γιάφφα, σχεδιάστηκε από τον διάσηµο Ιταλό αρχιτέκτονα Μασσιµιλιάνο Φούκσας, έναν από τους κύριους πρωταγων ιστές τη ς σύγχρονης α ρχιτεκτονι κής σκηνής, και την Ντοριάνα Μαντρέλλι Φούκσας. Οι αρχιτέκτονες περιέγραψαν το κτήριο ως “Ένα λιµάνι για όλους τους ναυτικούς και ένα καταφύγιο για τους ναυαγούς ένα µέρος που δεν είναι εικονικό, αλλά πραγµατικό“ Και συνέχισαν “Το να είσαι αφοσιωµένος στην Ειρήνη, είναι ένα εξαιρετικά βαρύ εγχείρηµα, βαθιάς ηθι-
καινοτοµια
2 21 1 κής σηµασίας Η Ειρήνη είναι µια πνευµατική συνθήκη, µια φιλοδοξία: ένταση και ουτοπία. Η προβολή της θέλησης στο µ έλλον είναι επίσης µια έκφραση ελπίδας ότι τα παιδιά µας και η µελλοντική γενιά θα ζήσουν σε έναν καλύτερο κόσµο“ Το κτήριο, ένα παραλληλεπίπεδο σε µονολιθική βάση, “µιλάει” για τον αγώνα για την Ειρήνη Μέσω της µορφής του Μέσω των υλικών του Με σκληρές αδιαφανείς αλλά και διαπερατές στρώσεις Με σκυρόδεµα αλλά και γυαλί Για τις στιγµές του αγώνα αλλά και τις στιγµές τη ς ανάπαυλας, του φωτός. Με τη διαφάνεια του γυαλιού να φιλτράρει το φως προς τα µέσα κατά τη διάρκεια της ηµέρας και να το στέλνει προς τα έξω τη νύχτα, µεταφέροντας, µε αυτή τη µαγική εικόνα, το µήνυµα της Ειρήνης Και µε ένα άνοιγµα προς τον ουρανό να φέρνει φώς από την οροφή µέχρι το ισόγειο, να εκφράζει την ελπίδα για ένα αίσιο τέλος Σύµφωνα µε τους αρχιτέκτονες πρόκειται για “Ένα κτήριο που αντιπροσωπεύει τον ΧΡΟΝΟ και την ΥΠΟΜΟΝΗ. Ένα µέρος “ανάπαυσης“ γεµάτο φως από ψηλά, που µας βοηθά να ξεχάσουµε τα δεινά του κόσµου και µας γεµίζει µε τη θετική στάση που χρειάζεται για τη συνάντησή µας µε άλλους άνδρες και άλλες γυναίκες Αυτό το έργο αντιπροσωπεύει τον τόπο συνάντησης, συζήτησης, συλλογισµού και λύσεων” Πηγή φωτογραφιών: https://www.archdaily.com
το ψωµι*
2
της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΧΙΣΜΕΝΟΥ Α πρόθυµοι στον χωρισµό Σε κάθε χωρισµό, δεν ήµασταν ποτέ έτοιµοι Πόσο µάλλον όταν µου ζήτησες ψωµί πριν φύγεις Πριν σε χάσω οριστικά Πριν σε πάρουν εσένα Μίνω και τους Μιζάν, τους Γκανή, τους Μιωνή, τους Ελιέζερ και Σαµπά, τους Σαλώµ και Μάτσα, τους Σούση και Βιδάλ, όλους Πριν γίνει το φως σκοτάδι και καπνός. Πριν χαθείς από προσώπου γης και συ και όλοι σας. Πού πήγα τε, πώς φύγατε; Σου χρώσταγα το ψωµί, το δικό µου το ψωµί που µου έψησε η µάνα µου αποβραδίς για σας, για σένα Και έτρεξα να σε βρω εκεί στον Ορφέα, και έλειπες, και λείπατε όλοι σας Πού είστε; Πού χαθήκατε; Ποιο σκοτάδι σας κατασ πάραξε; Ποια γη ποτίζετε; Ποιο χώµα σε κρατάει; Ποιο δέντρο σάς έχει στις ρίζες του; Και το ψωµί; Το δικό µου ψωµί που κρατούσα παραµάσχαλα και έτρεχα να σε προφτάσω, έµεινε για πάντα στα χέρια µου. Β αριά κληρονοµιά. Εδώ ανέγγιχτο κι αφάγωτο να σε προσµένει να σας προσµένει, γιατί σε περίµενα και ακόµη σε περιµένω αν και έχασα πια την ελπίδα Εκεί που η γη µαυρίζει τον ουρανό, εκεί που κάθε ανάσα γίνεται θάνατος, εκεί που χιονίζει ψυχές, εκεί που δεν υπάρχει ψωµί αλλά µόνο πόνος, εκεί πήγες και δεν γύρισες ποτέ και δεν γύρισε κανένας σας Χαθήκατε και χαθήκαµε όλοι µας. Το σκοτά δι από πού έρχεται; Α πό πάνω ή µέσα από τη γη ή µήπως από τον ίδιο τον άνθρωπο; Μαύροι άγγελοι πια γύρω µου. Έρχεται καταχνιά καταπάνω µου, δεν υπ άρχουν ορίζοντες, δεν υπάρχει φως Και ο καιρός, τιµωρεί άραγε, θα τιµωρεί τον θάνατο και την αδικία, θα τιµωρεί το ψωµί που ζυµώθηκε και δεν έφτασε εκεί ποτέ που έπρεπε; Ψωµί και τάφος Η µυρωδιά του ψωµιού ο θάνατος πια Πού είναι τα σπίτια σας και η πατρίδα σας; Πού είναι τα παιδιά σας και η µάνα; Το ψωµί; Εγώ είµαι εδώ και θα σε περιµένω, είµαι η πατρίδα σου και ο αδερφός σου, είµαι ο φίλος σου που µου ζήτησες το ψωµί και δεν το είχα εκείνη τη στιγµή να σου το δώσω, και δεν σου το έδωσα ποτέ Μένω εδώ και θα περιµένω, θα σε περιµένω, θα σας περιµένω γιατί εµείς είµαστε το Ψωµί Γιατί είµαι η υπόσχεση που πέρασε τη Στύγα και θα ορκιστώ σ' αυτό, θα σε περιµένω Θα σε ξαναβρεί ο τόπος και οι άνθρωποι; Θα ξανάρθετε στην πατρίδα; Η πατρίδα είναι ετούτο εδώ το ψωµί Σε περιµένω παντού. *Άρτα 24 Μαρτίου 1944 Ο Κώστας Νικολάου, 20 χρονών, παρακολουθεί τη σύλληψη των Εβραίων της πόλης και τον εγκλεισµό τους στον κινηµατογράφο Ορφέα Κάποιοι φίλοι του ζητάνε απεγνωσµένα ψωµί. Την επόµενη µέρα, ο Κώστας εφοδιασµένος µε καρβέλια ψωµιού, τους βλέπει φορτωµένους ήδη στα φορτηγά του εκτοπισµού τους στο Άουσβιτς Ο Κώστας Νικολάου δεν πρόλαβε να παραδώσει το ψωµί Ογδόντα χρόνια µετά, στις 24 Μαρτίου 2024, ο γιός του Μιχάλης Νικολάου σε µια σεµνή τελετή στην Άρτα, προς «εκπλήρωση µιας υπόσχεσης», παρέδωσε στον Βίκτωρα Ισαάκ Ελιέζερ, Γενικό Γραµµατέα του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συµβουλίου Ελλάδος, πιστό αντίγραφο του ψωµιού, κατασκευασµένο από πηλό, από τον γλύπτη Θεόδωρο Παπαγιάννη, προκειµένου να τοποθετηθεί στο Μουσείο Ολοκαυτώµατος Ελλάδος Η Αρτινή φιλόλογος και συγγραφέας Κατερίνα Σχισµένου, αναδεικνύει τους συµβολισµούς που αναδύονται από το «Ψωµί» (Βασισµένο σε µια πραγµατική ιστορία που προέρχεται από τον κ. Μιχάλη Νικολάου, Πρόεδρο του ∆ικηγορικού συλλόγου Άρτης)
22 2
2 23 3 νικη σε ολες τις στον πολεµο Ποιος κερδίζει τον πόλεµο Ισραήλ-Χαµάς; Εξαρτάται, φυσικά, από το πώς ορίζεις τη νίκη. Σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου, η οµάδα που σκοράρει περισσότερα γκολ κερδίζει. Σε έναν πόλεµο, ο νικητής δεν είναι απαραίτητα αυτός που σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους, παίρνει περισσότερους αιχµαλώτους, καταστρέφει περισσότερα σπίτια ή κατακτά περισσότερα εδάφη νικητής είναι η πλευρά που επιτυγχάνει τους πολιτικούς της στόχους Στον πόλεµο του Ιράκ, για παράδειγµα, οι Αµερικανοί κέρδισαν όλες τις µάχες, κατέλαβαν ολόκληρη τη χώρα, αιχµαλώτισαν τον Σαντάµ Χουσεΐν και ανέτρεψαν πλήρως το καθεστώς του αλλά ο πόλεµος κατέληξε σε µια συντριπτική πολιτική ήττα για τις ΗΠΑ και στη µετατροπή του Ιράν σε ιδιοκτήτη του Ιράκ και στην ανάδειξή του ως την πιο ισχυρή χώρα στη Μέση Ανατολή Η υπαρξιακή απειλή που αιωρείται πάνω από τα κεφάλια µας σήµερα είναι εν µέρει συνέπεια της αµερικανικής “νίκης” στα πεδία των µαχών στο Ιράκ του καθηγητή Γ Γιιοουυββάάλ λ Ν Νόόααχ χ Χ Χααρ ρ ά άρρι ι , 15.3.2024
Θα µπορο ύσε να συµβεί ξανά Εάν δεν π ετύχουµε τους στόχους της πολιτικής µας σωστά, θα µπορούσαµε να κερδίσουµε όλες τις µάχες και να χάσουµε τον πόλεµο Άρα στον σηµερινό πόλεµο ποιος είναι πιο κοντά στην επίτευξη των πολιτικών του στόχων; Για να απαντήσει κανείς σε αυτό το ερώτηµα, πρέπει πρώτα να γνωρίζει ποιοι είναι οι πολιτικοί στόχοι των εµπλεκοµένων. Οι στόχοι της Χαµάς είναι ξεκάθαροι. Στο άµεσο µέλλον, στόχος της Χαµάς στις 7 Οκτωβρίου ήταν να υπονοµεύσει τη συµφωνία που διαµορφωνόταν µεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας Είναι λίγο δύσκολο να το θυµηθεί κανείς, αλλά τις εβδοµάδες πριν από τις 7 Οκτωβρ ίου αναφέρθηκ ε ότι το Ισ ραήλ έφτασε πολύ κοντά στην πιθανότητα µιας ιστορικής ειρήνης µε τη Σαουδική Αραβία, η οποία θα εξοµάλυνε τις σχέσεις µεταξύ του Ισραήλ και του µεγαλύτερου µέρους του αραβικού κόσµου και θα άλλαζε θεµελιωδώς τη θέση του Ισραήλ στον κόσµο Η Χαµάς το σταµάτησε Μακροπρόθεσµα, ο στόχος της Χαµάς ήταν να σπείρει σπόρους µίσους στα µυαλά εκατοµµυρίων, για να διασφαλίσει ότι για τις επόµενες γενιές δεν θα υπάρξει ούτε ειρήνη ούτε εξοµά λυνση µετα ξύ του Ισ ραήλ και του αραβικού κόσµου Η Χαµάς σχεδίαζε να πραγµατοποιήσει µια ιδιαίτερα σκληρή σφαγή, και µάλιστα φρόντισε να φωτογραφίσει και να τεκµηριώσει τις φρικαλεότητες, για να προκαλέσει όσο το δυνατόν περισσότερο πόνο στους Ισραηλινούς Η Χαµάς υπέθεσε ότι το Ισραήλ θα απαντούσε σε αυτή τη σφαγή µε τεράστια δύναµη, η οποία θα προκαλούσε επί σης τεράστιο πόνο στους Π αλαιστίν ιους Όλα αυτά ήταν ένα συνειδητό µέρος του σχεδίου Το όνοµα που έδωσε η Χαµάς στην επίθεσή της δείχνει τις προθέσεις της Η επίθεση ονοµάστηκε «Tupan» η πληµµύρα. Όπως η βιβλική πληµµύ ρα πο υ κατέστρεψε την ανθρωπ ότητα, η Χαµάς σκόπευε να προκαλέσει τον όλεθρο σε βιβλική κλίµακα. ∆εν ενδιαφέρεται η Χαµάς για τα δεινά που έχει προκαλέσει και συνεχίζει να προκαλεί αυτός ο πόλεµος στους Παλαιστίνιους πολίτες; Οι υποστηρικτές της Χαµάς έχουν σίγουρα διαφορετικά συναισθήµατα και απόψεις, αλλά η βασική κοσµοθεωρία της οργάνωσης δεν αποδίδει σηµασία στον ανθρώπινο πόνο Οι υψηλότεροι στόχοι της Χαµάς υπαγορεύ ονται από θρησκ ευτικ ές φαντασιώσ εις Για τη Χαµάς, οι Παλαιστίνιοι που σκοτώνονται στον πόλεµο είναι µάρτυρες, που τώρα απολαµβάνουν παραδεισένιες απολαύσεις στον παράδεισο Καθώς περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν, υπάρχο υν περισσότεροι µάρτυρες που απολαµβάνουν τον παράδεισο. Και όσον αφορά τον φυ σικό µας κόσµο, από τη σκοπιά µιας φονταµενταλιστικής οργάνωσης όπως η Χαµάς, η ανθρώπινη κοινωνία στη γη µπορεί να έχει µόνο έναν στόχο την αδιάλλακτη πίστη στις ουράνιες αρχές της αγνότητας και της δικαιοσύνης ∆εδοµένου ότι για να επιτευχθεί ειρήνη πρέπει πάντα να συµβιβάζεται κανείς µε τη δικαιοσύνη, οργανώσεις όπως η Χαµάς απορρίπτουν κάθε ευκαιρία για ειρήνη και απαιτούν από τους ανθρώπους να αγωνιστούν µε κάθε κόστος για απόλυτη δικαιοσύνη και απόλυτη αγνότητα. Αυτό, παρεµπιπτόντως, εξηγεί το φαινοµενικά περίεργο φαινόµενο των ριζοσπαστικών αριστερών οργανώσεων στις δυτικές δηµοκρατίες που απαλλάσσουν τη Χαµάς από κάθε ε υ θ ύ ν η γ ι α τ ι ς φ ρ ι κ α λ ε ό τ η τ ε ς σ τ ο Ι σ ρ α ή λ κ α ι τ η ν α νθ ρ ω π ι σ τ ι κ ή κ α τ α σ τ ρ ο φ ή σ τ η Γ ά ζ α κ α ι ρ ί χ ν ο υ ν τ η ν π λ ή ρ η ε υ θύνη µόνο στο Ισραήλ Η σύνδεση µεταξύ της ριζοσπαστικής αριστεράς και της Χαµάς είναι η πίστη στην απόλυτη δικαιοσύνη, η απροθυµία αποδοχής της πολυπλοκότητας αυτού του κόσµου και η διαίρεση του κόσµου σε καθαρό καλό αντιµετωπίζοντας το απόλυτο κακό Η δικαιοσύνη είναι ένας ευγενής στόχος, αλλά η αξίωση για απόλυτη δικαιοσύνη οδηγεί αναπόφευκτα σε ατελείωτο πόλεµο ∆εν υπήρξε ούτε µία συνθήκη ειρήνης στην ιστορία της ανθρωπότητας που ν α µην απα ιτούσ ε συµβιβασµούς και να παρείχε απόλυτη δικαιοσύνη. Τέλος, το πραγµατικά σπουδαίο σχέδιο της Χαµάς ήταν ότι η αιφνιδιαστική της επίθεση και τα ισραηλινά αντίµετρα θα έβαζαν φωτιά στη ∆υτική Όχθη, θα οδηγού σαν σε εξέγερση των Παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ και θα έσυραν επίσης τη Χεζµπολάχ, το Ιράν και άλλες δυνάµεις στον πόλεµο, οι οποίοι µαζί θα µπορούσαν να καταφέρουν ένα πλήγµα στο Ισραήλ που θα συγκλονίσει και ίσως ακόµη και θα καταστρέψει τη χώρα Αυτή είναι η πληµµύρα που εύχεται η Χαµάς Πόσο κοντά είναι λοιπόν η Χαµάς στην επίτευξη των στόχων της; Όσον αφορά στην αποτροπή µιας συµφωνίας Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας και την καταστροφή κάθε ευκαιρίας για µελλοντική ειρήνη και οµα λοποίηση µεταξύ Εβραίων και Αράβων τότε η Χαµάς είναι πολύ κοντά στη νίκη. Αντίθετα, η Χαµάς έχει ήδη πετύχει πολύ περισσότερα από ό,τι ήλπιζε, γιατί έχει καταφέρει να σπείρει µίσος όχι µόνο στο µυαλό εκατοµµυρίων Ισραηλινών και Παλαιστινίων, αλλά και στο µυαλό εκατοντάδων εκατοµµυρίων ακόµη ανθρώπων σε όλον τον κόσµο Ο αντισηµιτισµός αυξάνεται, ενώ η διεθνής θέση του Ισραήλ βρίσκεται σε άνευ προηγουµένου χαµηλό, ακόµη και στις δυτικές δηµοκρατίες που είναι φίλοι µας εδώ και χρόνια Κάθε επιπλέον ηµέρα κατά την οποία οι Παλαιστίνιοι σκοτώνονται ή λιµοκτονούν στη Γάζα προωθεί τη Χαµάς άλλο ένα βήµα στον δρόµο της Όσον αφορά στον στόχο να συµπαρασύρει περισσότερες δυνάµεις στον πόλεµο, µέχρι στιγµής η επιτυχία της Χαµάς είναι πολύ πιο περιορισµένη. Όµως ο χρόνος παίζει υπέρ της. Η Χαµάς έχει ήδη ποντάρει ολόκληρο το τζακ ποτ και ακόµα κι αν µέχρι στιγµής δεν έχει κερδίσει το µεγάλο έπαθλο, η ρουλέτα συνεχίζει να περιστρέφεται Κάθε µέρα µια µάχη µεταξύ Ισραήλ και Χεζµπολάχ, και κάθε αντιπαράθεση στο Όρος του Ναού, είναι ένας ακόµη γύρος της ρουλέ-
2 24 4
2 25 5 τας Μια λάθος απόφαση ή ένας πύραυλος που χτυπά σε λάθος µέρος µπορεί να πραγµατοποιήσει το µεγάλο σχέδιο της Χαµάς και να φέρει την πληµµύρα Το Ισραήλ στη Χώρα των Θαυµάτων Και τι γίνεται µε το Ισραήλ; Οι τεράστιες θυσίες µας και τα επιτεύγµατα του Ισραηλινού Στρατού στο πεδίο της µάχης µάς φέρνουν πιο κοντ ά στους πολιτ ικούς µας στόχους ; Ακόµα κι αν η Χαµάς πέτυχε κάποιους από τους στόχους της, ίσως πετύχαµε και εµείς κάποιους από τους στόχους µας, ώστε να είναι δυνατό να ανακοινωθεί ισοπαλία ; Οι ερωτήσεις είναι πολύ δύσκολο να απαντηθούν, γιατί η κυβέρνηση Νετανιάου διαχειρίζεται τον πόλεµο αυτόν χωρίς καθορισ µό πολ ιτικών στόχων Η κυβέρνησ η λέει επανειληµµένα ότι ο στόχος είναι η εξάλειψη της Χαµάς. Το Ισραήλ φυσικά έχει πλήρες δι καίωµ α και ακόµη και υποχρέωση να προστατεύει την επικράτειά του και η εξάλειψη των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Χαµάς είναι επίσης απαραί τητη για να ανοίξει ο δρόµος προς τ η µελλοντική ειρήνη και εξοµάλυνση, διότι όσο η Χαµάς διαθέτει σηµαντική στρατιωτική ισχύ, θα τη χρησιµοποιεί για να αποτρέψει οποιαδήποτε σοβαρή απόπειρα διευθέτησης για µια συµφωνία Κάθε φορά που θα πλησιάζουµε σε µια συµφωνία, η Χαµάς θα επιτίθεται, όπως έκανε στις 7 Οκτωβρίου Αλλά ακόµα κι αν το Ισραήλ καταφέρει να αφοπλίσει τη Χαµάς, αυτό είναι στρατιωτικό επίτευγµα, όχι πολιτικός στόχος Όπως αναφέρθηκε, οι Αµερικανοί στο Ιράκ εξάλειψαν όλη τη στρατιωτική δύναµη του Σαντάµ Χουσεΐν και το καθεστώς του κατέρρευσε, υπέστησαν όµως µια συντριπτική πολιτική ήττα. Το 1982, το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο για να εξαλείψει την απειλή της Φατάχ. Η απειλή της Φατάχ εξαλείφθηκε µε επιτυχία και στη θέση της δεχθήκαµε την α πειλή της Χεζµπ ολάχ Υπ άρχει στο Ισραήλ σχέδιο που να εξηγεί πώς η ήττα της Χαµάς θα οδηγήσει στη διάσωση της συνθήκης ειρήνης µε τη Σαουδική Αραβία, σε µια βιώσιµη διευθέτηση στη Γάζα, στην αποκατάσταση της διεθνούς µας θέσης ή σε κάποιον άλλον επιθυµητό πολιτικό στόχο; Χωρίς ένα τέτοιο σχέδιο, είναι αδύνατο να ληφθούν στρατιωτικές αποφάσεις όπως αν θα επιτεθούµε στη Ράφα ή θα σταµατήσουµε το πυρ Όταν πρέπει να διαλέξουµε α νάµεσα στην επίθεσ η στη Ράφα και στη κατάπαυση πυρός, µου θυµίζει την Αλίκη στη Χώρα των Θαυµάτων που ήρθε σε ένα σταυροδρόµι και δεν ήταν σίγουρη αν θα στρίψει δεξιά ή αριστερά. Ρώτησε τη γάτα Cheshire από ποιο δρόµο έπρεπε να πάει. Η γάτα της είπε: «Πού θέλεις να πας;» «∆εν ξέρω», απάντησε η Αλίκη «Τότε», αποφάσισε η γάτα, «δεν έχει σηµασία ποιον δρόµο θα επιλέξεις» Αν δεν ξέρουµε πού θέλουµε να πάµε, πώς ξέρουµε αν ο δρόµος προς τα εκεί περνάει µέσω επίθεσης στη Ράφα ή µέσω κατάπαυσης του πυρός; Έχει λοιπόν το Ισραήλ πολιτικούς στόχους στον πόλεµο; ∆εν φαίνεται Μερικά από τα µέλη της κυβέρνησης είναι αιχµάλωτα των δικών τους βιβλικών οραµάτων και των ονείρων για θεία εκδίκηση και απόλυτη δικαιοσύνη. Ο πρωθυπουργός από την πλευρά του δεν έχει κάνει ούτε µια οµιλία από την αρχή του πολέµου στην οποία να διατυπώνει το πολιτικό του όραµα, και φαίνεται ότι αυτό το όραµα συνοψίζεται σε έναν και µόνο στόχο: να σώσει την καρέκλα του Ο πόλεµος της 7ης Οκτωβρίου παρατείνεται κατά ένα µήνα και έναν ακόµη µήνα, και η πληµµύρα της Χαµάς απειλεί να πνίξει ολόκληρη την περιοχή στο αίµα Είναι αδύνατο να περιµένουµε µετά τον πόλεµο για να δηµιουργηθεί µια εναλλακτική κυβέρνηση που θα έχει πολιτικό όραµα Ο πόλεµος είναι µόνο ένα εργαλείο για την επίτευξη πολιτικών στόχων Το να αφήνεις µια κυβέρνηση χωρίς πολιτι κή να ηγείται ενός πολέµου είναι µια σίγουρη συνταγή ήττας. Όσες νίκες κι αν σηµειωθούν στο πεδίο της µάχης, και µε το όποιο κόστος, είναι αδύνατο να µεταφραστεί µια στρατιωτική νίκη σε πολιτικό επίτευγµα αν δεν υπάρχει πολιτική. Οι πολιτικοί στόχοι είναι επίσης σηµαντικοί για την ισραηλινή προπαγάνδα Εάν το Ισραήλ επιλέξει να ξεκινήσει µια συγκεκριµένη στρατιωτική ενέργεια, υπάρχουν τρεις κύρ ι ο ι τ ρ ό π ο ι γ ι α ν α τ η δ ι κ α ι ο λ ο γ ή σ ε ι Μ π ο ρ ε ί ν α υ π ο σ τηριχθεί ότι πρόκειται για εκδίκηση για τις 7 Οκτωβρίου ∆εν θα πείσει κανέναν εκτός από εµάς τους ίδιους, γιατί ακόµα και οι µεγαλύτεροι φίλοι µας πιστεύουν ότι πήραµε αρκετή ε κ δ ί κ η σ η Μ π ο ρ ε ί ν α υ π ο σ τ η ρ ι χ θ ε ί ό τ ι τ ο µ ό ν ο π ο υ κ άνουµε είναι να απελευθερώσουµε τους απαχθέντες ∆εν π ε ί θ ε ι π λ έ ο ν ο ύ τ ε τ ι ς ο ι κ ο γ έ ν ε ι ε ς τ ω ν α π α χ θ έ ν τ ω ν , σ ίγουρα όταν µόνο τρεις απελευθερώθηκαν στρατιωτικά. Η ε ν α λ λ α κ τ ι κ ή ε ί ν α ι ν α π α ρ ο υ σ ι α σ τ ε ί έ ν α π ο λ ι τ ι κ ό σ χ έ δ ι ο στον κόσµο και να εξηγηθεί γιατί απαιτούνται πρόσθετες στρατιωτικές επιχειρήσεις για την πρ αγµατοποίησή του. Όσο η ισραηλινή κυβέρνηση δεν παρουσιάζει ένα πολιτικό σχέδιο, οι ισραηλινές εξηγήσεις δεν έχουν καµία πιθανότ η τ α ν α π ε ί σ ο υ ν τ η ν π α γ κ ό σ µ ι α κ ο ι ν ή γ ν ώ µ η Κ α ι π ο ι ο ς ξέρει, αν τελικά ορίσουµε πολιτικούς στόχους, ίσως ανακ α λ ύ ψ ο υ µ ε ό τ ι δ ε ν χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι κ α θ ό λ ο υ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς στρατιωτικές επιχειρήσεις για την εκπλήρωσή τους; Χαιρετισµούς από τη Ρουάντα Για όλους αυτούς τους λόγους, είναι απαραίτητο να δηµιουργηθεί αµέσως µια κυβέρνηση που να έχει πολιτικό όραµα, βασισµένη στην προσπάθεια για έναν βιώσιµο συµβιβασµό και όχι σε βιβλικές φαντασιώσεις και απαιτήσεις για απόλυτη δικαιοσύνη Και αν επιµένετε σε κάποια βιβλική φαντασίωση, τότε ορίστε µια: στο τέλος της πληµµύρας έφτασε ένα περιστέρι µε κλαδί ελιάς στο στόµα Φυσικά, µετά τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου, ο συµβιβασµός και η ει-
Oud Musa Darousha
Kibbutz Reim
2
ρήνη φαντάζουν εντελώς αδύνατοι Αλλά και στο παρελθόν υπήρξαν γεγονότα Πριν από 30 χρόνια, το 1994, έγινε µια τροµερή σφαγή στη Ρουάντα που θύµιζε τη φρίκη της 7ης Οκτωβρίου Σε µια µέρα οι Χούτου βασάνισαν, βίασαν και δολοφόνησ αν χιλιάδες Το ύτσι άνδρες και γυναίκες, γέρους και παιδιά Ολόκληρες οικογένειες και χωριά εξαφανίστηκαν από προσώπου γης Ήταν ένα τροµακτικά βάναυσο ξεφάντωµα δολοφονίας, µε µατσέτες, τσάπες, τσάπες και ρόπαλα. Την επόµενη µέρα, συνέβη ξανά. Και την επόµενη µέρα, συνέβη ξανά. Και την επόµενη µέρα, συνέβη ξανά. Αυτό που βίωσαν οι Ισραηλινοί το τροµερό Σάββατο της 7ης Οκτωβρίου, οι Τούτσι το βίωσαν για περίπου εκατό συνεχόµενες ηµέρες από τις 7 Απριλίου έως τα µέσα Ιουλίου 1994 Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια αυτών των εκα τό ηµερών οι Χούτου δολοφόνησαν περίπου 800 χιλιάδες ανθρώπους και βίασαν εκατοντάδες χι λιάδες γυναίκ ες Η σ φαγή έλ ηξε όταν το κίνηµα αντίστασης των Τούτσι νίκησε τον στρατό των Χούτου και πήρε τον έλεγχο της Ρουάντα Περίπου δύο εκατοµµύρια Χούτου εγκατέλειψαν τη χώρα 30 χρόνια µετά, υπάρχει ειρήνη µεταξύ των Τούτσι και των Χούτου Η ηγεσία των Τούτσι οδήγησε µια διαδικασία συµφιλίωσης και θεραπείας και δέχτηκε πίσω στη Ρουάντα τη συντριπτική πλει οψηφία των Χούτου που διέφυγαν. Σήµερα οι Χούτου και οι Τούτσ ι ζουν µαζί ειρηνικ ά στη Ρουάντα, η οποία θεωρείται µια από τις πιο ειρηνικές και ευηµερούσες χώρες της Αφρικής Πρόσφατα µάλιστα έχει γίνει δηµοφιλής τουριστικός προορισµός Οι άνθρωποι πετούν για διακοπές στη Ρουάντα και επισκέπτονται γραφικ ά χωριά στους λόφους όπου ζουν µαζί οι Χούτου και οι Τούτσι, και οι τουρίστες δεν µπορούν να πιστέψουν τι συνέβη στα µέρη των διακοπών τους µόλις πριν από 30 χρόνια Αν αυτοί τα κατάφεραν, ίσως έχουµε κι εµείς ελπίδα Η εβραϊκή ιστορία µπορεί επίσης να µας διδάξει παρόµοια µαθήµατα Στις 7 Οκτωβρίου, πολλοί Ισραηλινοί, συµπεριλαµβανοµένων πολλών µελών της οικογένειάς µου και των φίλων µου, βίωσαν φρίκη που θύµ ιζαν τις πιο σκοτεινές στιγµές του Ολοκαυτώµατος. Όµως, οκτώ δεκαετίες µετά το Ολοκαύτωµα, Γερµανοί και Ισραηλινοί είναι πλέον καλοί φίλοι Είναι σηµαντικό να τονιστεί ότι οι θεραπευτικές διαδικασίες όπως αυτές µεταξύ των Τούτσι και των Χούτου και µεταξύ των Εβραίων και των Γερµανών δεν βασίζονται στην επίτευξη απόλυτης δικαιοσύνης Πώς είναι δυνατή µια τέτοια δικαιοσύνη; Μπορεί κανείς να επαναφέρει τα πτώµατα στη ζωή ή να επαναφέρει την κραυγή στον λαιµό; Ως ιστορικός, ξέρω ότι η κατάρα της Ιστορίας είναι η προσπάθεια να σωθεί το παρελθόν Αυτή η προσπάθεια δεν έχει καµία πιθανότητα ∆εν µπορούµε να σώσουµε το παρελθόν Επικεντρωθείτε στο µέλλον. Πρέπει να επουλώσουµε τις πληγές του παρελθ όντος, αντί να τις χρησιµοποιού µε ως δικαιολογία για όλο και περισσότερες νέες πληγές. Αφού εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι έχασαν τα σπίτια τους το 1948, οι αραβικές χώρες απέλασαν εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίους από την επικράτειά τους Από τότε, µια πληγή στοιχειώνει µια πληγή σε έναν φαινοµενικά ατελείωτο κύκλο αίµατος Αλλά δεν χρειάζεται να συνεχίσουµε αυτόν τον κύκλο επ’ αόριστον Υπάρχει πιθανότητα να σταµατήσει, όπως προκύπτει από τη συµπεριφορά των Παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ Όταν η Χαµάς έδωσε το σύνθηµα για τον κατακλυσµό, ήλπιζε ότι οι Ισραηλινοί Παλαιστίνιοι θα ενταχθούν στον κύκλο του αίµατος και θα επιτεθούν στους Εβραίους γείτονές τους. Πολλοί Εβραίοι και αρκετοί Άραβες ζούσαν µε φόβο ότι αυτό ακριβώς επρόκειτο να συµβεί. Στην πράξη, η συµπεριφορά των Παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ από τις 7 Οκτωβρίου είναι µια ακτίνα φωτός στο σκοτάδι Στις 7 Οκτωβρίου, µερικοί από τους Παλαιστίνιους πολίτες του Ισραήλ δολοφονήθηκαν από τη Χαµάς ενώ προσπαθούσαν να βοηθήσουν τους Εβραίους, όπως ο Abd al-Rahman Al-Nassara της
ο οποίος δολοφονήθηκε από τροµοκράτες όταν ήρθε για να σώσει επιζώντες από το Nature Party, και ο
του
που σκοτώθηκε κοντά στο
ενώ βοηθούσε τους τραυµατίες Κάθε µέρα που πέρασε από τότε, δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι πολίτες συνέχισαν να υπηρετούν πιστά σε όλους τους θεσµούς της ισραηλινής κοινωνίας, από νοσοκοµεία έως κυβερνητικά γραφεία, ενώ οι φίλοι και οι συγγενείς τους στη Γάζα αντιµετωπίζουν θάνατο, προσφυγιά και πείνα Ο πρόεδρος της Κοινής Λίστας, Iman Odeh, κατήγγειλ ε τη σφ αγή της 7 ης Οκτωβρίου, λέγοντας ότι πρόκειται για «φρικτές σκηνές που δεν µπορούν να περιγραφούν ∆εν µπορώ να δεχτώ ότι στο όνοµα του παλαιστινιακού λαού, αθώοι άν θρωποι να σκοτ ώ ν ο ν τ α ι µ ε α υ τ ό ν τ ο ν τ ρ ό π ο » , κ α ι ο π ρ ό ε δ ρ ο ς τ ο υ Ι σρ α η λ ι ν ο ύ Ι σ λ α µ ι κ ο ύ κ ό µ µ α τ ο ς , Ρ ά α µ M a n s o u r A b b a s , χαρακτήρισε τη σφαγή «µια απάνθρωπη και αδικαιολόγητη πράξη που αντίκειται στις αξίες του Ισλάµ» και είπε ότι «Οι ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις πρέπει να καταθέσουν τα όπλα τους» και να αγωνιστούν για ειρήνη µε το κράτος του Ισραήλ. Για να έχουµε όλοι µια πραγµατική ευκαιρία να βγούµε από τον κύκλο της αιµατοχυσίας, το πρώτο βήµα είναι να ορίσουµε έναν ξεκάθαρο πολιτικό σ τόχο για αυτόν τον π όλεµο Η Χαµάς έχει έναν τέτοιο στόχο: να εξαλείψει κάθε πιθανότητα ειρήνης µεταξύ του Ισραήλ και του αραβικού κόσµου και των Παλαιστινίων Ο στόχος του Ισραήλ δεν πρέπει να είναι λιγότερο σαφής: να διατηρήσει την ευκαιρία για ειρήνη Εάν το Ισραήλ καταφέρει να αφοπλίσει τη Χαµάς σε στρατιωτικό επίπεδο, αλλά µείνει χωρίς πολιτικό ορίζοντα, τότε η Χαµάς µας νίκησε µετάφραση Β Βίίκκττωωρ ρ Ι Ισσααάάκ κ Ε Ελλιιέέζζεερ ρ
26 6
Kiseifa,
Ichsel,
2 27 7 του ΑΡΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ γλωσσαρι εβραϊκων ορων Λασόν α-Κόντες ( = =ιερή γλώσσα): Έτσι αποκαλούσαν οι ραβίνοι την εβραϊκή γλώσσα για να τη διακρίνουν από την καθοµιλούµενη αραµαϊκή αλλά και τις άλλες γλώσσες. Ορισµένοι υποστηρίζουν ότι είναι η γλώσσα του Θεού στην οποία έδωσε την Τορά αλλά και την οποία χρησιµοποιούσαν οι προφήτες για να µεταδώσουν ανώτερες αξίες. Ο Ραµπάµ προβάλλει την άποψη ότι είναι ιερή γιατί διαθέτει ελάχιστες υβριστικές λέξεις και στερείται λέξεων για την πράξη και τα όργανα της αναπαραγωγής στα οποία αναφέρεται µόνο περιφραστικά Λεχ λεχά (=πήγαινε σ’ εσένα): Αυτά τα λόγια χρησιµοποιεί ο Θεός δίνοντας εντολή στον Αβραάµ να πάει στη Γη του Ισραήλ (Γένεσις 12,1) Οι σοφοί εξηγούν πως αυτή η φράση συµβολίζει το ταξίδι του ανθρώπου στη ζωή και ότι η αλληγορική της έννοια είναι: «Πήγαινε στον εαυτό σου». Αυτό σηµαίνει πως το πνευµατικό ταξίδι ξεκινά πρώτα από την ενδοσκόπηση, δηλαδή να ανακαλύψει κανείς ποιος είναι και ποιες δυνάµεις φέρει µέσα του Αυτή η διεργασία είναι που βοηθάει τον άνθρωπο να φτάσει στον προορισµό του ξεπερνώντας τα εµπόδια που θα βρεθούν στον δρόµο του Λεχά Ντοντί (=σπεύσε αγαπηµένε µου) : Ύµνος του Σαββάτου που συνέθεσε ο καµπαλιστής Ραµπί Σλόµο Αλεβί Αλκαµπέτς α πό το Σάφ εντ, τον 16ο αιώνα Στην εβραϊκή λογοτεχνία το Σάββατο αναφέρετ αι ποιητικά σαν «νύφη» ή «βασίλισσα» ενώ «αγαπηµένος» είναι ο ίδιος ο Θεός. Σήµερα ο ύµνος αυτός τραγουδι έται από τους Εβραίους όλου του κόσµου το βράδυ της Παρασκευής (Καµπαλάτ Σαµπάτ), ενώ έχει δεχτεί πολλές µελοποιήσεις Λευί (πληθ Λευιίµ): Λευίτης Άτοµο που ανήκει στη θρησκευτική κάστα των ιερέων που κατάγονται από τη φυλή του Λευί, τρίτου γιου του Ιακώβ Οι Λευίτες µετέφεραν την Κιβωτό της ∆ιαθήκης και είχαν βοηθητικά θρησκευτικά καθήκοντα αρχικά στη Σκηνή του Μαρτυρίου και στη συνέχεια στον Ναό, β ρισκόµενοι στην υπηρεσία των Κοανίµ (Αριθµοί 3 & 8,23-26). Μετά την καταστροφή του Ναού ο ρόλος τους περιορίστηκε αισθητά, όπως και των Κοανίµ, όµως η γενεαλογία συνεχίζεται. γ γννώ ώ σ σεει ι ς ς, , π πααιιδ δ ι ιά ά τ τα α ο οπ π ο οίία α π πε ε ι ιννάάννε ε κ κααι ι υ υππο ο φ φέέρροουυννε ε , τ τό ό τ τε ε κ α α-λ λύύττε ε ρ ρα α ν να α υ υππάάρρχχεει ι α αννττι ι σ σύύλλλληηψψη η Ο εβραϊκός τρόπος αντισύλληψης είναι να περιµένει τρεις µέρες και µετά να κάνει έρωτα Να βάλει προφυλακτικό απαγορεύετ αι Μέσα στις πρώ τες 30 µέρες µπορεί να κάνει έκτρωση Έ Έχχεετ τ ε τ τέέσ σ σ σεερρα α π πααιιδ δ ι ιά ά κ α αι ι ο οχχττώ ώ ε γ γγγόόννιιαα; ; Ναι Χαίροµαι γιατί όλοι τους προοδεύουν στη ζωή τους Η µία εγγονή µου µάλιστα υπηρετεί στο στρατό του Ισραήλ Είναι χαρά µου, γιατί θέλω να υπάρχει το κράτος του Ισραήλ και οι πολίτες του να ζουν µε ασφάλεια και ευηµερία Π Ποοι ι α ε ί ίννααι ι τ τα α β βιιββλλίία α π πο ο υ α αφφήήννεεττε ε ω ως ς π α αρραακ κ α αττααθ θ ή ήκκηη, , κ ύ ύρριιε ε Μ Μιιζζάάνν; ; Το Σιντούρ Σααρέ Τεφιλά, προσευχολόγιο για τις καθηµερινές, Σάββατα, εορτές και νεοµηνίες, που έγραψα µαζί µε τον εβραιοδιδάσκαλο της Λάρισας Ιακώβ Φελούς, το βιβλίο Αγκαντά του Πέσαχ που είναι η αφήγηση της ιστορίας του Πέσαχ, το βιβλίο Νεϊλά του Κιπούρ, το βιβλίο Σουλχάν Αρούχ µε τους κανόνες της εβραϊκής θρησκείας, και το τελευταίο βιβλίο Ορ Ιτσχάκ που έγραψα µαζί µε τον Ισαάκ Ησαΐα Π Ποοι ι ο θ α α απ π ό ό όλλα α θ α ξ ξεεχχω ω ρ ρίίζζααττε ε ; Όλα τα έργα µου γράφτηκαν πρώτα για να β οηθήσω τον εαυτό µου και µετά το κοινό. Όλα στον τοµέα τους είναι σηµαντικά. Κ Κααι ι π ο οιιο ο ε εί ί ν νααι ι τ ο ε π πόόµµε ε ν νο ο ; Προχωρούµε στην συγγραφή και ολοκλήρωση του Καλ Νιντρέ, τις προσευχές που αναπέµπουµε το βράδυ του Κιπούρ συνέχεια από τη σελίδα 8
ταξιδι µου στη Υορκη
2 28 8 της ΜΠΕΤΤΥΣ ΜΑΓΡΙΖΟΥ
Αύγουστος του 2023 όταν µου έγινε η πρόταση από τον Έλληνα Πρόξενο στην Νέα Υόρκη κ Ντίνο Κωνσταντίνου και από τον πρόεδρο των Αµερικάνων φίλων του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας κ Σόνυ Ασσέρ, που συνδιοργανώνουν την Εκδήλωση Μνήµης και Τιµής των θυµάτων του Ολοκαυτώµατος, στη Νέα Υόρκη, να είµαι η κεντρική οµιλήτρια Η εκδήλωση είχε οριστεί για τις 18 Ιανουαρίου 2024 Μπορείτε να φανταστείτε τη µεγάλη µου έκπληξη, συγκίνηση και χαρά στην τόσο τιµητική αυτή πρόταση! Την δέχτηκα µετά από παρακίνηση του άνδρα µου, ο οποίος θα µε συνόδευε σε αυτό το ταξίδι, µαζί µε την κόρη µας Φάνια. Αµέσως κάθισα κι έγραψα την οµιλία µου. Η πρόκληση αλλά και η ευθύνη να είναι κάτι σηµαντικό αυτό που θα πω, µεγάλη. Ευτυχώς η πρώτη γραφή βγήκε όπως ακριβώς την ήθελα. Οι µέρες περνούσαν και η χαρά µου αυξανόταν Έλα όµως που η ζωή άλλα προέβλεπε για την οικογένεια µας Τελείως ξαφνικά, στις 17 Σεπτεµβρίου έφυγε ο αγαπηµένος µου Τζων Το ταξίδι τώρα θα το κάναµε µε την κόρη µου Πρώτη µου φορά στην Νέα Υόρκη και στην καρδιά της στο κ α τ α π λ η κ τ ι κ ό Μ α ν χ ά τ α ν ! Ό , τ ι κ α λ ύ τ ε ρ ο ! Τ ι µ ε ε ν τ υ π ωσ ί α σ ε ι δ ι α ί τ ε ρ α ; Η τ έ χ ν η β ρ ί σ κ ε τ α ι π α ν τ ο ύ κ α ι ε κ τ ι µ ά τ α ι α π ί στευτα! Οι καλλιτέχν ες εκ τιµώνται απεριόριστα! Το Μπρόντγουεϊ προσφέρει συγκλονιστικά θεάµατα! Τα Μουσεία είναι υπέροχα! Το Σέντραλ Παρκ, α ναπνοή για την πόλη και τους κατοίκους της, πανέµορφο και τεράστιο! ∆εν ξεχνώ όµως την όµορφη φιλοξενία και την ωραία κουβέντα µε τον Πρόξενο, στο σπίτι του, την περιποίηση και ζεστασιά των φίλων του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας, Σόνυ Ασσέρ και Λέων Λεβή, το φιλόξενο και ζεστό σπίτι του Βίκτωρα και της Νινέττας Κοέν και φυσικά την απίστευτη φιλοξενία των αγαπηµένων µου συγγενών Ακυ και Μύριαµ Μπουρλά, που άνοιξαν το σπίτι τους και την αγκαλιά τους για µας. Μόλις έφθασα στην Νέα Υόρκη, έδωσα συνέντευξη στο ραδιόφωνο του απόδηµου Ελληνισµού cosmos fm και στον δηµοσιογράφο Στέλιο Τακετζή. Μιλήσαµε για την µαρτυρία του πατέρα µου, για την τιµητική πρόσκληση µου στην Ηµέρα Μνήµης αλλά και για την προβολή στο Ertflix International της σειράς «Το Βραχιόλι της φωτιάς» που θα ξεκινούσε µε αγγλικούς υπότιτλους, µε την ευκαιρία της εκεί παρουσίας µου Ακολούθησε τουρισµό ς µέσα στο τσουχτερό κρύο της Νέας Υόρκης, αλλά µας αποζηµίωναν όσα βλέπαµε Και η σπουδαία µέρα έφθασε! Στην όµορφη αίθουσα του Κέντρου Εβραϊκών Σπουδών και µπροστά σε ένα πολυπληθές κοινό, η εκδήλωση ξεκίνησε µε συντονιστή τον Λέων Λεβή και µε τους χαιρετισµούς του Έλληνα Προξένου, του Πρέσβη του Ισραήλ, Αβίβ Εζρά, του Πρωτοσύγγελου της Αρχιεπισκοπής Αµερικής κ. Νεκτάριου (ο Αρχιεπίσκοπος ήταν στην Ελλάδα προσκεκληµένος από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, για να µιλήσει στην Ηµέρα Μνήµ η ς ) , τ ο υ π ρ ο έ δ ρ ο υ τ ω ν φ ί λ ω ν τ ο υ Ε β ρ α ϊ κ ο ύ Μ ο υ σ ε ί ο υ Ελλάδας και της Ραβίνου Ντιάνας Γκερσόν Μετά, ο συντονιστής µε ανήγγειλε µε πολύ ωραία λόγια, ως µια συγγραφέα µε διεθνή αναγνώριση, αφού, χάρη στο βιβλίο µου και στην µεταφορά του στην δηµόσια τηλεόραση, κατάφερα να γίνει γνωστό το θέµα του άδικου χαµού των 70 000 Ελλήνων Εβραίων Μίλησε για την δύναµη της γραφής µου και την ικανότητά µου να µιλάω µε σεβασµό για εθνότητες και θρησκείες και για δύσκολες αλήθειες που πολλοί δεν ήθελαν για χρόνια να ακούσουν. Πριν ανεβώ στο βήµα, προβλήθηκε στην οθόνη το τρέιλερ της σειράς µε αγγλικ ούς υπότιτλ ους. Η οµιλ ία µου, την
Ήταν
το
2 21 1 Φ ε εββρρο ο υ υααρρίίο ο υ 2 20 0 2 24 4 Η Μπέττυ Μαγρίζου µε τους διοργανωτές της Ηµέρας Μνήµης στην Νέα Υόρκη, τον Πρόξενο Ντίνο Κωσταντίνου, τον πρόεδρο των Αµερικάνων φίλων του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας Σόνυ Ασσέρ και τον συντονιστή της εκδήλωσης Λέων Λεβή
2 29 9 τεχνης σχολια-βιβλια ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΤΙ, ΤΩΝ ΠΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΙΑΤΙ Λίνα Σουστιέλ-Ερρέρα Αυτοέκδοση H Λίνα Σουστιέλ-Ερρέρα υπήρξε δασκάλα εβραϊκής ιστορίας και παράδοσης πολλών από εµάς αλλά και των παιδιών µας, στο εβραϊκό σχολείο από το 1 980 µέχρι και πρόσφατα Κατά τη διάρκεια της θητείας της ως εκπαιδευτικός συνάντησε πολλές ερωτήσεις παιδιών που η ίδια έπρεπε να απαντήσει Κατέγρα φε συνέχεια τις απ ορίες που είχαµε σε αυτή την τρυφερή ηλικία του ∆ηµοτικού και αρκετά χρόνια αργότερα αποφάσισε να δηµιουργήσει ένα βιβλίο έχοντας φυσικά µία τεκµ ηριωµένη απάντηση για κάθε µας ερώτηση. Το βιβλίο των τί, των πώς και των για τί. Έ να β ιβλίο που χωρίζεται σε ενότητες. Θρησκεία, Παραδόσεις-Έθιµα, Θεσµοί-όροι-αξίες, Εορτολόγιο-ο κύκλος τη ς ζω ής, Ιστορία και Ολοκαύτωµα Ένα εγχειρίδιο για µικρούς και µεγάλους, µε απλά κείµενα ώστε να µπορεί να τα κατανοήσει το παιδί όπου είναι και η βασική ηλικιακή οµάδα ενδιαφέροντας Η εικονογράφηση είναι εύστοχη και µοντέρνα Συγχρόνως αφορά και τους µεγαλύτερους σε ηλικία αφού πολλοί από εµάς ανατρέξαµε σε αυτό και µάθαµε αρκετά που δεν γνωρίζαµε. Το βιβλίο των τί, των πώς και των γιατί είναι σίγουρα ένα χρήσιµο εργαλείο µάθησης για κάθε εβραϊκό σπίτι και µη. συνέχεια από τη σελίδα 13 ότι τα εδάφη υπό Παλαιστινιακή ∆ιοίκηση θα παραµείνουν αποστρατιωτικοποιηµένες ζώνες και δεν θα µετατραπούν σε µια νέα Λωρίδα της Γάζας Οι Ισραηλ ινοί θα διατηρήσουν παράλ ληλα τον έλ εγχο ασφαλείας στις πύλες αυτής της οντότητας προς τον κόσµο, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να πατάξουν δραστικά τη βία και τις επεκτατικές ορµές τ ων εποίκω ν σε βά ρος τω ν Παλαισ τινίων που δυναµιτίζουν ακόµη περισσότερο την ένταση Στην ισραηλινή κοινωνία έχουν διαµορφωθεί δύο κυρίαρχες τάσεις: Οι έποικοι και η ισραηλινή ακροδεξιά που επιδιώκουν το «Μεγάλο Ισραήλ», αδιαφορώντας τόσο για το δηµοκρατικό χαρακτήρα του κράτους του Ισραήλ όσο και για την εβραϊκή του υπόσταση. Από την άλλη πλευρά, οι µετριοπαθείς Ισραηλινοί που περιφρούρησαν µε σθένος τη ∆ηµοκρατία, αντιτίθενται σφοδρά στη συνέχιση της κατοχής, υπέρµαχοι ενός συµβιβασµού µε τους Παλαιστινίους Είναι όµως, µετά την 7η Οκτωβρίου, διάχυτη η άποψη ότι η παλαιστινιακή ανεξαρτησία εγκυµονεί υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ, αφού η εµπειρία έδειξε ότι η απεµπλοκή των Ισραηλινών από τη Γάζα το 2005 χρησιµοποιήθηκε κυρίως για την επιτάχυνση ενός βίαιου αγώνα εναντίον του Ισραήλ, αντί του κτισίµατος ενός προπυργίου για την ίδρυση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο Ισραήλ Το στρατόπεδο της ειρήνης είναι σε απόγνωση, ο όρος «δύο κράτη για δύο λαούς» έγινε συνώνυµο µιας επικίνδυνης αυταπάτης και έχει δηµιουργηθεί µια βαθιά δυσπιστία έναντι των Παλαιστινίων. Η θ έ έσση η « δ δύύο ο κ κρράάττη η γ γιια α δ δύύο ο λ λααοούύςς» » , µ µπ π ο ορρεεί ί γ γι ι α π ο ολλλλοούύς ς α απ π ό ε εµµάάς ς ν να α θ ε εωωρρε ε ί ίτ τ α αι ι ω ως ς ο µ µόόννοος ς δ ρ ρόόµµοος ς γ γιια α τ η ην ν ε π πί ί τ τεευυξξη η µ µιιαας ς σ συυµµφφωωννίίααςς, , ε επ π ί τ ο ου υ π α αρρόόννττοος ς ό όµµωως ς δ δεεν ν ε εί ί ν νααι ι π πε ε ι ισστ τ ι ικ κ ή σ στ τ η σ συυννεεί ί δ δηησση η τ ω ων ν α ανντ τ ι ιµµααχχόό-µ µεεννωων ν Ο Οι ι µ µε ε ν Ι Ισ σ ρ ρααηηλλι ι ν νοοί ί γ γιιαατ τ ί δ ε εν ν ε εµµπ π ι ισστ τ ε εύύοοννττααι ι τ τοουυς ς Π Πααλλααιισστ τ ι ιννίίο ο υ υς ς , ο οι ι δ δε ε Π Πααλλααιισ σ τ τί ί ν νι ι ο οι ι γ γιιααττί ί δ ε εν ν θ έ έλλοουυν ν τ ο ουυς ς Ι Ισ σ ρ ρααηηλλι ι ν νο ο ύ ύς ς ! https://www liberal gr/diethni-themata/toys-laoys-toys-rotisate οποία έκανα στα ελληνικά, ήταν ένα λογοτεχνικό κείµενο, που αναφερόταν στην ιστορία της οικογένειας του πατέρα µου, στο πρόσωπο του οποίου έβλεπε κανείς τις ιστορίες όλων των Ελλήνων Εβραίων Η αγγλική µετάφρασή της προβαλλόταν στην οθόνη Προτίµησα να µιλήσω στην γλώσσα µου, για να µεταφέρω πιο εύκολα τα συναισθήµατα µου Θαρρώ πω ς άγγιξα και συγκ ίνησα το κ οινό, αφ ού, τελειώνοντας, όλοι σηκώθηκαν όρθιοι και µε χειροκροτούσαν! Κάπου εκεί ψηλά, σε µια γωνία, ένοιωθα πως κάποιοι µε παρακολουθούσαν και καµάρωναν για µένα! Ακολούθησε δεξίωση και δείπνο Την άλλη µέρα µου ζητήθηκε από την δηµοσιογράφο Χρύσα Αβράµη νέα συνέντευξη στο cosmos fm µε την προϋπόθεση να ξεκινήσω µε την ανάγνωση της οµιλίας µου! Το ταξίδι στην Νέα Υόρκη ήταν µια υπέροχη εµπειρία κι ένα βάλσαµο για την ψυχή µου. Κυρίως όµως είχε να κάνει µε την τήρηση της υπόσχεσης που έδωσα στον πατέρα µου, να µην ξεχάσω ποτέ και να µεταφέρω τη µνήµη όσο πιο µακριά µπορώ
3 30
τεχνης σχολια-βιβλια ΟΙ ΝΕΤΑΝΙΑΧΟΥ Τζόσουα Κόεν Εκδ Gutenberg Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο Ισραηλινός Μπεν-Σιων Νετανιάχου, ιστορικός µε ειδίκευση στην ιστορία της Ιεράς Εξέτασης, δίνει διάλεξη σε αµερικανικό πανεπιστήµιο µε σκοπό την πρόσληψή του Στην επιτροπή αξιολόγησης συµµετέχει και ο Αµερικανοεβραίος καθηγητής Ρούµπεν Μπλουµ Ο Μπλουµ φιλοξενεί σπίτι του τον Νετανιάχου και την οικογένειά του Τους χωρίζει ιδεολογικό χάσµα και η συνύπαρξη των δύο οικογενειών θα οδηγήσει σε εξωφρενικές καταστάσεις Οι “Νετανιάχου” (ΒΡΑΒΕΙΟ PULITZER 2022) είναι ένα µυθιστόρηµα βασισµένο σε αληθινά περιστατικά που εκµυστηρεύτηκε o Χάρολντ Μπλουµ, λίγο πριν από τον θάνατό του, στον συγγραφέα Τζόσουα Κόεν (γενν. 198 0), κ αι αφορά την οικογένεια του πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπένγιαµιν Νετανιάχου Μια «πανέξυπνη, ξεκαρδιστική ιστορία» (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) ΟΚΟΓΕΝΕΙΑ ΛΕΩΝ Η δ δι ι ά άσσωωσ σ η µ µί ί α ας ς ι σ στ τ ο ορρίίαας ς Η ι σ σττο ο ρ ρίία α µ µί ί α ας ς δ διιάάσσω ω σ σηης ς Υβέτ Μπέζα-Λεών Αυτοέκδοση Ένα βιβλίο – φόρος τιµής της συγγρα φέως στον σύζυγό της, Μωρίς, που τη συντρόφευσε δια βίου, και σε όλους εκείνους που κατόρθωσαν να ξεπεράσουν τις δραµατικές καταστάσεις που έζησαν από τη ναζιστική φρίκη Το βιβλίο αρχίζει µε την πρόταση: «Πολλά από αυτά που θα σας διηγηθώ δεν τα έζησα ούτε τα είδα από κοντά Τα άκουσα να τα λένε µέλη της οικογένειάς µου και γι’ αυτό πιστεύω ότι είναι αληθινά» Τα περιστατικά που αφηγείται η Υβέτ Λεών δεν είναι απλώς κουβέντες µιας οικογενειακής µυθολογίας, έχουν αξία ιστορική Η ι ισστ τ ο ορρίία α Αρχές του 19ου αιώνα. ∆υο Εβραίοι από τη Σµύρνη, πατέρας κα ι γιο ς, φτά νουν στη Θεσ σαλονίκη και εγκ αθίστανται εκεί . Αρχίζουν να δουλεύουν, παντρεύονται, δηµιουργούν οικογένειες και επιχειρήσεις. Μαθαίνουν από νησιώτες εµπόρους λαδιού την κατασκευή του σαπουνιού και γίνονται φί λοι για µι α ζωή Οι απόγονοί τους πρ οοδεύουν και επεκτείνουν τις δουλειές τους στα Βαλκάνια, και συγκεκριµένα στα Σκόπια Β’ Παγκόσµιος Πόλεµος Εισβολή των Γερµανών στην Ελλάδα Πείνα, διωγµοί , εκτελέσει ς και εκτοπισµός των Εβραίων στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης Η οικογένεια Λεών, αποτελούµενη από δεκατέσσερα άτοµα, διέφυγε στη Γλώσσα Σκοπέλου και σώθηκε χάρη στη βαθιά της φιλία µε τον Γεώργιο Μιτζελιώτη, τον πρόεδρο του χωριού. Μια καλύβα στο βουνό τούς έκρυ ψε για ενάµ ιση χρόνο. Μετά το τέλος του πολέµου επιστρέφουν στη Θεσσαλονίκη και τη νέα κανονικότητα Όµως δεν ξεχνούν ποτέ τους σωτήρες τους που τους έσωσαν µε κίνδυνο της ζωής τους Λ Λί ί γ γα α λ λόόγγιια α γ γι ι α τ τη η σ συυγγγγρρααφφέέα α Η Υβέτ Μπέζα-Λεών γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη Το 1956 παντρεύτηκε τον Μωρίς Λεών, µέτοχο του εργοστασίου σάπωνος Ι Λεών και Β Γιάκου Απέκτησαν δυο γιους, τον Σάκη και τον Ανδρέα, και τέσσερεις αξιολάτρευτες εγγονές Το 2017 εξέδωσε το βιβλίο Μια ιστορία Η δική µας µε την ιστορία της οικογένειας Μπέζα και τώρα εξέδωσε το δεύτερο µε την ιστορία της οικογένειας Λεών για να τη µάθουν τα εγγόνια της, αφού πρώτα είχαν την τύχη να γνωρίσουν τους σωτήρες τους Μιτζελιώτη και Κορφιάτη ∆ιετέλεσε επί πολλά έτη πρόεδρος της φιλανθρωπικής οργάνωσης W.I.Z.O Ελλάδος
0
3 31 1 τεχνης σχολια-βιβλια
ΕΒΡΑΙΟΙ
Ροτ εκδ. Άγρα Ένας από τους σπουδαιότερους µυθιστοριογράφους του 20ού αιώνα (Το Εµβατήριο του Ρανιέτσκι, Η κρύπτη των Καπουτσίνων), ο Γιόζεφ Ροτ (1894-1939) έγραψε τις συγκλονιστικές «ανταποκρίσεις» αυτού του βιβλίου στο διάστηµα του Μεσοπ ολέµου Οι Περιπλανώµενοι Εβραίοι” εφιστούν την προσοχή στα ψευδή οφέλη της εβραϊκής προσαρµογής, αποκαλύπτουν το σχίσµα µεταξύ των Εβραίων της Ανατολής και των Εβραίων της ∆ύσης, αν αλύουν την πολυπλοκότητα της εβραϊκής ταυτότητας, στρέφουν το βλέµµα µε ανησυχία στο µέλλον της Γερµανίας. Ο Ροτ συνδυάζει στη γραφή του τη συγκρατ ηµένη, ενδελεχή θεώρηση µε τη ζωντάνια και τη φλόγα του επείγοντος, κι αυτό έχει ωθήσει σε συγκρίσεις και παραβολές µε το έργο του Thomas Mann και του Isaac Babel Οι “Περιπλανώµενοι Εβραίοι” προσφέρουν µοναδική εποπτεία της ευρωπαϊκής εβραϊκής εµπειρίας σε µια κρίσιµη καµπή της παγκόσµιας Ιστορίας Ο Γιόζεφ Ροτ αγαπούσε ιδιαίτερα το δοκίµιο αυτό, την ποιητική και διαυγή απογραφή ενός σύµπαντος που ο συγγραφέας γνώριζε ότι απειλούνταν, αυτό των εβραϊκών οικισµών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Οι “Περιπλανώµενοι Εβραίοι” αναλύουν τους λόγους της αργής αποσύνθεσής του: τη φτώχεια που ωθεί τους κατοίκους των στετλ στην έξοδο, τον πειρασµ ό της αφοµοίωσης στ ον δυτικό κόσµο. Ως πραγµατικός ποµπός πολιτισµού, ο αφοµοιωµένος Εβραίος Ροτ ρίχνει µια ευγενική µατιά σε εκείνους τους Εβραίους µε το πα ράξενο ιδίωµα, του ς ντυ µένου ς µ ε κ αφτάνια, που συναντούσαµε άλλοτε σε ορισµένες γειτονιές της Βιέννης, του Βερολίνου ή του Παρισιού (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) ΛΟΓΙΩΝ ΛΟΓΙΩΝ ΛΟΓΙΑ Μωρίς Σιακκή Εκδ. MEDITERRA Στο τρίτο µου βιβλίο, δεν ασχολούµαι µε τη µουσική. Την αφήνω προσωρινά, για να µιλήσω προσωπικά Και µάλιστα όχι µόνο µε δικά µου λόγια, αλλά και µε λόγια άλλων, µέσα από µια σειρά από συζητήσεις των τελευταίων 50 χρόνων Γιατί και το βιβλίο αυτό, ξεκίνησε από µία συζήτηση Είχα µόλις περιγράψει σ’ έναν φίλο, ένα περιστατικό απ’ την καριέρα µου, και το άκουσε µε ενδιαφέρον. Όταν µε ρώτησε αν έχω κι άλλα τέτοια και του απάντησα «θα µπορούσα να γράψω βιβλίο», µε παρότρυνε να το κάνω. Και το έκανα, χωρίς να περιοριστώ στην επαγγελ µατική σφαίρα της ζωής µου Μετά λοιπόν από µισό αιώνα συζητήσεων µε γονείς, συγγενείς, φίλους, συναδέλφους, πελάτες, συνεργάτες, επιχειρηµατίες, πολιτικού ς, αστυνοµικού ς, συνεπιβ άτες, γείτονες, περαστικούς, πωλητές, ελεγκτές, ανθρώπους των ΜΜΕ και πολλούς άλλους, θυµάµαι, επιλέγω και αναπαράγω τις πιο χαρακτηριστικές από αυτές Γιατί έχουν ενδιαφέρον αυτές οι συζητήσεις; Γιατί αντιµετωπίζουν ή κρίνουν τη γύρω πραγµατικότητα στο ευρύτερο περιβάλλον της κάθε εποχής. Γιατί τα θέµατά τους είναι διαχρονικά. Γιατί αντικατοπτρίζουν καταστάσεις οι οποίες λιγότερ ο ή περισσότερ ο, είναι οικείες σε όλους. Γιατί κάποι οι από τους σ υνοµιλ ητές είναι γνωστά πρόσωπα, κάποιοι άλλοι είναι σηµαντικές προσωπικότητες και κάποιοι άλλοι τα λένε όλα σε µια φράση Γιατί όλοι έχουν κάτι χρήσιµο να πουν Και γιατί µέσα από τις συζητήσεις αυτές, προκύπτουν µηνύµατα πόρευσης και διδάγµατα ζωής Προς διευκόλυνση του αναγνώστη, οι 65 συζητήσεις αναπαράγονται χωρίς χρονολογική σειρά, οργανωµένες σε θεµατικές ενότητες: Μάθε παιδί µου γράµµατα (Εκπαίδευση), Εργασία και χαρά (Επαγγελµατικά), Ότι πιστεύει ο καθένας (Αντιλήψεις), Κράτος εν κράτει (∆ηµόσιο), Στα ξένα (Ταξίδια), Κάτοικος Αγγλίας (Εµπειρίες από την Αγγλία), Συµβουλάτορες ( Σ υ µ β ο υ λ έ ς π ά σ η ς φ ύ σ ε ω ς ) , Συνεντεύξεις (3+1 Συνεντεύξεις «επωνύµων»), Μια φράση τα λέει όλα (Ατάκες)
ΠΕΡΙΠΛΑΝΩΜΕΝΟΙ
Γιόζεφ
