คุณสมบัตทิ นี่ กั ออกแบบในกลุม่ งานศิลปประยุกต์ตอ้ ง มีคืออะไรบ้าง ต้องมีความรูค้ วามช�ำนาญทางด้านการออกแบบ การจัดองค์ประกอบภาพ การใช้สี การใช้เส้น ในการ ที่จะร่างรูปแบบขึ้นมา รวมถึงความรู้ทางด้านศิลปะ ไทยนั้นก็อาจจะต้องมีอยู่บ้าง เพราะว่าหน่วยงานใน สังกัดคือส�ำนักช่างสิบหมู่จะท�ำงานในเรื่องของศิลปะ ไทยเสียเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งก็ต้องมีความรู้บ้างในด้าน ศิลปะไทย ลายไทยต่างๆ
เครื่องหมายเดียว ใครมีความสามารถ ใครจัดองค์ ประกอบ ใครให้สีดี ก็เหมือนกับที่เขาประกวดโลโก้ ข้างนอกเหมือนกัน
งานชิ้นใดที่อาจารย์มีความภูมิใจเป็นพิเศษ ตราสั ญ ลั ก ษณ์ พ ระราชพิ ธี ม หามงคลเฉลิ ม พระชนมพรรษา 80 พรรษา ก็มีความภูมิใจมากที่ได้ ท� ำ ตราสั ญ ลั ก ษณ์ นี้ เพราะว่ า การออกแบบตรา สัญลักษณ์พระราชพิธีบางครั้งเป็นช่วงคาบเกี่ยวกับ เหตุการณ์บา้ นเมืองด้วย บางทีไปจัดในช่วงทีบ่ า้ นเมือง กระบวนการในการออกแบบ ยกตัวอย่างเช่น ตรา วุ่นวายก็จะเงียบมาก แต่เผอิญช่วงที่ออกแบบตรานี้ เป็ น ช่ ว งที่ บ ้ า นเมื อ งสงบ คนให้ ค วามส� ำ คั ญ มาก สัญลักษณ์ หนึ่งตราเริ่มต้นอย่างไร การออกแบบตราสัญลักษณ์ต่างๆ เริ่มต้นจาก หนังสือพิมพ์แทบทุกฉบับลงภาพตราสัญลักษณ์ ได้ออก การที่หน่วยงานนั้นๆ เขาต้องการมีตราสัญลักษณ์ รายการวิทยุรายการทีวีหลายรายการ เครื่องหมายต่างๆ เขาก็จะต้องท�ำหนังสือขอความ อนุเคราะห์มาที่กรมศิลปากร จากกรมศิลปากรผ่าน ในการท�ำงานออกแบบตราพระราชพิธที มี่ คี วามส�ำคัญ ทางท่านอธิบดีมาตามสายงาน ถ้าเรื่องออกแบบก็จะ มากๆ มีความกดดันอย่างไร มาอยู่ที่กลุ่มศิลปะประยุกต์ ปัจจุบันเป็นกลุ่มศิลปะ ความกดดันไม่มีหรอกครับ เพราะว่าเราอยาก ประยุกต์และเครื่องเคลือบดินเผา ท�ำงานด้านการ ท�ำมากๆ อยู่แล้ว ในงานนั้นมีการออกแบบมาจ�ำนวน ทัง้ หมด 12 ภาพ เผอิญว่าท่านโปรดแบบนีก้ ถ็ อื ว่าเป็น ออกแบบและด้านเครื่องเคลือบดินเผาด้วย ในการออกแบบเราก็ตอ้ งมีขอ้ มูลของหน่วยงาน เกียรติตอ่ ตัวเองและครอบครัวทีไ่ ด้ทำ� งานถวายพระบาท นัน้ ๆ ก่อน บางครัง้ เขาจะส่งมาพร้อมกับเรือ่ งเลย อย่าง สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว การออกแบบตราของหน่วยงานนัน้ ๆ เขาก็ตอ้ งมีประวัติ ความเป็นมา ภาพตราเดิม เป็นข้อมูลเบือ้ งต้นทีใ่ ห้เรา การออกแบบตราสัญลักษณ์พระราชพิธมี หามงคลเฉลิม มาออกแบบได้ เราก็จะเอามาตีโจทย์แล้วก็ร่างแบบ พระชนมพรรษา 80 พรรษา มีกระบวนการท�ำงานหรือ การร่างแบบก็เป็นไปตามความคิดของเรา เมือ่ ร่างแบบ วิธีคิดที่ต่างจากสัญลักษณ์ของหน่วยงานทั่วไปหรือไม่ เสร็จเรียบร้อยแล้วก็ลงเส้น แล้วก็ลงสี เมื่อลงสีเสร็จ มีความแตกต่างอยู่บ้าง เพราะมีรายละเอียด ขององค์ประกอบภาพมากกว่า ส่วนเครื่องหมายของ ก็เป็นอันจบกระบวนการ แต่ในเครือ่ งหมายทุกเครือ่ งหมายทุกตราเรายัง กรมกองต่างๆ มันเป็นแค่รปู กลมๆ มีภาพอยูต่ รงกลาง ต้องบอกด้วยว่ามีความเป็นมาอย่างไร ซึง่ เราก็จะต้อง มีลายประกอบข้างๆ แล้วก็มีตัวหนังสือชื่อหน่วยงาน มีความหมายก�ำกับไปด้วยว่าออกแบบชิน้ นีม้ คี วามหมาย ล้อมรอบ หรือถ้าไม่กลมจะเป็นทรงอื่นอะไรก็แล้วแต่ อย่างไร และแต่ละส่วนในองค์ประกอบนั้นหมายถึง แต่การท�ำตราเกีย่ วกับพระราชพิธเี ป็นเรือ่ งใหญ่ มีสว่ น อะไร ในภาพทุกภาพก็จะมีความหมายไปด้วยในการน�ำ ประกอบหลายอย่าง เพราะจะต้องเอาเครื่องสูงมาใส่ เสนอ อย่างตราของกระทรวงเกษตรฯ เขาก็ตอ้ งมีพระ เช่น ฉัตร พระมหาพิชัยมงกุฏ การใช้ตรา ภปร. ก็ดี พิรณ ุ ซึง่ เป็นเทพเกีย่ วกับการให้นำ�้ ฝน เราก็ตอ้ งเอามา หรือพระราชลัญจกรก็ดี มีความส�ำคัญทีจ่ ะมาประกอบ เป็นประธานหลัก ถ้าเราออกแบบเป็นวงกลมก็จะต้อง ตรงนี้ มีรายละเอียดเยอะกว่าเพือ่ ให้สมกับพระเกียรติ มีที่ว่าง เราก็แทรกโดยใส่น�้ำหรือใส่ลายไทยเข้าไปใน ของพระองค์ท่าน และการน�ำไปใช้งานก็มีความกว้าง แบบเพื่อให้องค์ประกอบนั้นดูแน่นสมบูรณ์ บางทีบาง ขว้างกว่า หน่วยงานเขาก็ไม่มขี อ้ มูลอย่างนีเ้ ราก็ตอ้ งออกแบบให้ เขา บางครัง้ ก็ปรับหลายครัง้ ส่งกลับไปกลับมา จนกว่า นักออกแบบหลายๆท่านทีอ่ ยูใ่ นกลุม่ งานเดียวกันแต่ละ ท่านมีเอกลักษณ์ประจ�ำตัวเป็นของตัวเองหรือไม่ เขาจะพอใจ มีครับ ทุกคนเขามีเอกลักษณ์เป็นของเขาเอง กระบวนการท�ำงานภายในกลุ่มแบ่งงานกันอย่างไร ในกลุ ่ ม งานนี้ไ ม่ไ ด้มีคนเดีย ว แต่มีด้ว ยกัน เอกลักษณ์ของอาจารย์สุเมธเป็นอย่างไร ประมาณ 10 กว่าคน ทุกคนก็จะถูกมอบหมายให้ทำ� งาน ผมเองก็บอกไม่ได้เหมือนกันครับ แต่ในกลุม่ ที่ เหมือนกันหมด ฉะนั้นมันก็มีการแข่งขันด้วยว่าใครจะ ท�ำงานด้วยกันเขาก็จะรู้ว่าอันนี้คนนี้ออกแบบ เหมือน ได้รบั เลือก เพราะแต่ละหน่วยงานเขาใช้เพียงดวงเดียว มีสไตล์อยู่ในนั้น เพราะมันก็จะปรากฏผ่านลายเส้น
รูปทรง การใช้ลวดลาย อย่างผมไม่ได้เก่งลายไทย ผม ก็จะเขียนลายไทยเป็นส่วนประกอบเพียงนิดหน่อย ไม่ ได้เขียนออกแบบลายมากมาย แต่พยายามให้ทงั้ หมด กลมกลืน ลงตัว พยายามคุมสีสนั ให้สวยงาม ส่วนบาง ท่านเขาถนัดเขียนลาย เขาก็จะใส่ลายเยอะ เป็นสไตล์ ของแต่ละคน ในแต่ละยุคสมัยแนวคิดในการออกแบบตราสัญลักษณ์ ทางราชการต่างๆ มีการเปลี่ยนแปลงอย่างไรบ้าง ในสมัยก่อนที่ยังมีการใช้ตราประทับ สมัยนั้น การออกแบบตราก็จะมีเทวดาแล้วก็มีการใส่ลวดลาย เยอะๆ ยุคนี้ก็จะเริ่มใช้ลายน้อยลงแล้วก็มีการเปลี่ยน แปลงโดยการออกแบบโลโก้ซึ่งเน้นแต่ทรวดทรง ไม่ เน้นการออกแบบรายละเอียด มันก็คอ่ นข้างจะมีความ เรียบง่ายมากขึ้น ถูกลดตัดทอนลงไป ความรู้สึกของอาจารย์ในฐานะนักออกแบบที่เห็นงาน ของตัวเองถูกน�ำไปใช้มากมายทัว่ ประเทศมีความรูส้ กึ ภาคภูมิใจอย่างไร ภูมใิ จมากครับ ไม่วา่ จะเป็นเครือ่ งหมายก็ดี เข็ม ก็ดี โลโก้ตา่ งๆ ก็ดี ทีเ่ ราเคยออกแบบ แค่คนเขาน�ำไป ใช้มนั ก็เกิดความภูมใิ จ ไม่วา่ จะไปเห็นทีไ่ หนก็ตอ้ งถ่าย เก็บไว้เป็นอัลบั้มของตัวเองว่าเราเคยท�ำงานนี้ เป็น ความภูมิใจ 31