Wędrowna wystawa: Archiwum Leśnej Bazy Łącko by Fundacja Ari Ari

ARCHIWUM LEŚNEJ BAZY ŁĄCKO (OD 2018) Archiwum Leśnej Bazy Łącko (gm. Pakość) prowadzone jest od 2018 przez Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu (rok założenia: 2002). Historia Leśnej Bazy w Łącku nie została jeszcze spisana. Idea powołania archiwum pojawiła się wraz z odkryciem kilkudziesięciu kartonów z dokumentacją ponad pięćdziesięciu lat istnienia w Łącku nad Jeziorem Mielno Harcerskiego Ośrodka Obozowego. Ośrodek został uruchomiony w 1967 roku jako część działalności Związku Harcerstwa Polskiego w Inowrocławiu. Na przestrzeni lat zmieniała się nazwa, formalni i prawni właściciele, opiekunowie oraz użytkownicy leśnej bazy. Niezmienna pozostawała funkcja miejsca, czyli wypoczynkowo-edukacyjnego ośrodka obozowego dla dzieci i młodzieży. Twórcą „Łącka" był Dionizy Zaleta, harcmistrz ZHP, niestrudzony działacz harcerski i społeczny, animator i pedagog, prowadzący działalność ośrodka przez blisko czterdzieści lat. Od 1952 do 1959 roku pracował w Wydziale Oświaty w Inowrocławiu, w referacie dzieci i młodzieży, następnie jako inspektor oświaty miasta i powiatu inowrocławskiego. W latach 1960 – 1963 był zastępcą komendanta Komendy Chorągwi ZHP w Bydgoszczy. Od 1964 do 2003 roku, pełnił funkcję komendanta hufca ZHP Inowrocław Miasto, Inowrocław Powiat, Inowrocław Rejon (1983-2003). W 1967 roku Dionizy Zaleta zainicjował rozbudowę Ośrodka Obozowego w Łącku, należącym wówczas do Gromady Pakość (do reformy administracyjnej w 1972 i przywróceniu podziału na gminy).

Tworzenie infrastruktury wspierała Gromadzka oraz Miejska Rada Narodowa Pakości, zakłady pracy z Inowrocławia, Tuczna, Pakości oraz jednostki wojskowe. Harcerski Ośrodek Obozowy w Łącku szybko stał się ważnym miejscem nie tylko dla harcerzy Hufca Inowrocław Rejon. W latach 70. XX wieku do Łącka przyjeżdżało ponad 300 osób, a w 80. latach blisko 700 uczestników letnich obozów, w tym także młodzież z ówczesnej Jugosławii, Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD). Po zmianach ustrojowych 1989 roku, ośrodek w Łącku zaczął popadać w ruinę. W 1992 roku obszar leśny, na którym znajduje się infrastruktura bazy, został administracyjnie przekazany Lasom Państwowym przez władze miasta i gminy Pakość. W październiku 2002, hm. Dionizy Zaleta wraz z grupą instruktorów harcerskich i działaczy społecznych z Inowrocławia i Pakości powołał Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski, które po rozwiązaniu Hufca ZHP Inowrocław Rejon (2003), kontynuuje działalność dawnego Harcerskiego Ośrodka Obozowego, od 2020 roku jako Leśna Baza Łącko.

© Wędrowny Uniwersytet Etnograficzny Bydgoszcz 2021 Opracowanie powstało podczas realizacji projektu Fundacji Ari Ari pt.: Wędrowny Uniwersytet Etnograficzny (2021). Współpraca Archiwum Leśnej Bazy Łącko, Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Zespół ludowy Wierzchosławiczanki z Wierzchosławic Współfinansowane ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska 2021.

Opracowanie merytoryczne: Magdalena Głuszek, Gwidon Graczyk, Michał Wiśniewski Opracowanie graficzne i skład: Marta Mikołajewska

HISTORIA HARCERSTWA W INOWROCŁAWIU (SKRÓT) Harcerstwo w Inowrocławiu tworzy swoją historię od 108 lat. Pierwsza inowrocławska drużyna skautowa powstało w 1913 roku, powołana przez Jana i Tadeusz Kłosiów. Już w 1919 roku harcerze wzięli udział w walkach o niepodległość, podobnie w czasie II wojny światowej. Od 1945 roku ruch harcerski zaczął się odradzać, niestety pozostając pod kontrolą władz komunistycznego reżimu. „Odwilż" października 1956 umożliwiła reaktywowanie ZHP, jednak za cenę ścisłej współpracy z partią komunistyczną (PZPR). Pomimo ograniczonej samodzielności, ideologicznych nacisków i wprzęgania ZHP w polityczną działalność partii socjalistycznej (PZPR), udział w harcerstwie stawał się ważnym doświadczeniem, formującym blisko trzy pokolenia Polaków. Ze środowisk harcerskich wywodziło się wielu działaczy społecznych i opozycyjnych z lat 70. i 80. XX wieku. Przemiana ustrojowa i upadek PRL-u w 1989 roku pozwolił na prawdziwie niezależne stowarzyszanie i aktywność społeczną. Ruch harcerski od lat 90. przechodził szereg przekształceń, zmian, praktycznej odnowy, z powrotem do przedwojennych tradycji, między innymi w 1993 roku powołano Honorowego Protektora ZHP Prezydenta RP Lech Wałęsę.

Po 2003 roku w Inowrocławiu powołany został Hufiec ZHP Inowrocław im. Aleksandra Kamińskiego, powstały z połączenia działających od 1983 roku Hufca Inowrocław-Rejon i Hufca Inowrocław–Miasto. Organizacyjnie hufiec inowrocławski należy do Chorągwi KujawskoPomorskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Bydgoszczy. W 2013 roku inowrocławskie harcerstwo uroczyście obchodziło 100 lat swojej działalności. Źródła: www.inowroclaw.zhp.pl/o-hufcu www.ino.online/n.php?wiadomosc=12283 www.kp.zhp.pl/najwazniejsze-informacje/historia-harcerstwa

Opracowanie merytoryczne: Magdalena Głuszek, Gwidon Graczyk, Michał Wiśniewski Opracowanie graficzne i skład: Marta Mikołajewska

MUZEALIA: ARCHIWUM LEŚNEJ BAZY ŁĄCKO Archiwum Leśnej Bazy Łącko stworzone zostało przez Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, które od 2003 roku opiekuje się dawnym ośrodkiem harcerskim, kontynuując i rozwijając działalność edukacyjną i animacyjną dla dzieci i młodzieży. Archiwum Leśnej Bazy Łącko to, co najmniej kilka tysięcy jednostek archiwalnych, składające się z dokumentacji, zdjęć, druków okolicznościowych, publikacji, ponad 100 książek oraz archiwum prasowego (gazety, czasopisma, wycinki prasowe). Archiwum LBŁ powstawało wraz z archiwizowaniem i dokumentowaniem działalności ZHP w Inowrocławiu i Harcerskiego Ośrodka Obozowego w Łącku. Materiały gromadzone są od przynajmniej 1967 roku, choć wśród porządkowanych archiwaliów znalazły się dokumenty z przełomu lat 50. i 60. XX wieku, dotyczące, między innymi, działalności ówczesnego Hufca ZHP w Inowrocławiu. Równolegle kilkadziesiąt lat działalności pozostawiło niemały zbiór przedmiotów – materialnych pamiątek, w tym historyczną już infrastrukturę ośrodka oraz historie, wydarzenia, opowieści, wspomnienia, legendy Łącka, które „czekają" na zebranie i opracowanie. Zebranie i uporządkowanie zbiorów archiwum dopiero się rozpoczęło. W 2021 roku trwało gromadzenie w części rozproszonej dokumentacji, równoczesnym przygotowaniem i segregacją zbiorów, wstępnym porządkowaniem, konserwacją i założeniem kart inwentarzowych.

To zadanie, które zajmie kilkanaście miesięcy, niezbędnych dla opracowania całego zbioru, jak i uruchomienia w pełni działalności archiwistycznej i popularyzatorskiej. Spośród pierwszych dokumentów wydobytych z zakurzonych kartonów i teczek, wybranych do prezentacji zostało kilka dokumentów i druków okolicznościowych. Przedstawiane artefakty mają znaczenie nie tylko sentymentalne, ilustrują część działalności dawnego ośrodka, jak i historii ubiegłego wieku bezpośrednio związanymi z kulturowymi i społecznymi przemianami w Polsce. Zawartość Archiwum Leśnej Bazy Łącko: Wycinki prasowe o Harcerskim Ośrodku Obozowym w Łącku Pisma i korespondencja Hufiec Inowrocław-Rejon Dokumentacja obozów harcerskich w Łącku

Opracowanie merytoryczne: Magdalena Głuszek, Gwidon Graczyk, Michał Wiśniewski Opracowanie graficzne i skład: Marta Mikołajewska

HISTORIA WSI ŁĄCKO (NIEM. RÖMERSHOFF) Wieś Łącko (gmina Pakość, powiat inowrocławski, województwo kujawsko-pomorskie) należała w średniowieczu do parafii w Tucznie. Osada w swojej historii wielokrotnie zmieniała nazwę (1250 - Lanschsco, 1277 - Lans, 1413 - Landczsko, 1489 - Lanczsko, 1527 - Lanczko, 1583 - Lączko, 1604 - Lanczko, 1796 - Lonsk, 1884 – Lonski, 1903 do 1908: zmiana nazwy w majątku Lonsk na Gutsbezirk Römershof, 1921 - Łącko ). W 1259 prawo posiadania Łącka przez biskupstwo włocławskie, wraz z innymi posiadłościami, zostało potwierdzone w bulli protekcyjnej wystawionej przez papieża Aleksandra IV. Najstarsza wzmianka z 1259 informuje o przebudowie młyna wodnego przez księcia kujawskiego Kazimierza i pomorskiego Światopełka. W 1277 młyn wodny w Łącku przekazał w stałe użytkowanie biskup włocławski Albierz, za zgodą kapituły włocławskiej, niejakim Hinzonom, z obowiązkiem konserwowania warsztatu, mielenia zboża właścicielowi i rocznej opłaty w wysokości 16 grzywień srebra. W 1341 Wojciech (starszy) h. Leszczyc z Pakości i Kościelca (ok. 1270/1275-1349/1350) również posiadał Łącko, przy czym prawa do tej wsi mieli też inni jego krewni. Pakość stanowiła prawdopodobnie ich macierzyznę. W średniowieczu Łącko było ośrodkiem klucza wsi, zobowiązanych do świadczeń i posług na rzecz istniejącego tu dworu biskupiego: Parchanie, Likmanowo, Dalkowo (Kolankowo), Brudnia, Opoki, Sławsko, Łagiewniki, Mikanowo, Szadłowice, część Ośniszczewa, Wonorze, Łącko, Dźwierzchno. W 1489 w Łącku znajdowało się 8 łanów osiadłych, z których płacono 1 grzywnę bez 4 groszy poradlnego i 3,5 łana opuszczonego oraz 1 folwark. W czasie „potopu" wojska szwedzkie poniosły tutaj ogromne straty podczas przeprawiania się z sąsiedniego Mielna, stąd lokalna nazwa przesmyku na jeziorze: „piekło". W połowie XIV wieku dziesięcinę z Łącka pobierał prałat prepozyt kolegiaty w Kruszwicy. Łącko stanowiło własność biskupstwa włocławskiego do rozbiorów Polski. W okresie zaborów wieś należała do powiatu inowrocławskiego. W dniu 30.VI.1790 majątek stał się własnością Ksawerego von OppelnBronikowskiego, landrata inowrocławskiego. W dniu 30.VI.1807 cesarz Napoleon podarował Łącko z folwarkiem, znajdujące się w domenie inowrocławskiej, marszałkowi Karolowi Nikolasowi Oudinot. Od 08.VI.1822 majątek znalazł się w posiadaniu Anny Marii Lawrenz, a od 14.I.1828 Friederiki Ludwiki Roemer (z domu Sitz l.voto Schendel), żony Franza Roemera. Majątek pozostał w rodzinie Romerów, aż do 1946 roku. Np. w 1860 r. w Łącku mieszkało 160 osób w tym 142 katolików i 18 ewangelistów. Obszar majątku wynosił 1.615,74 mórg w tym 46,39 mórg ogrodów, 907,19 mórg gruntów ornych, 169,12 mórg łąk, 37,90 mórg lasów, 223,102 morgi terenów łowieckich, 231,65 mórg dróg, nieużytków i podwórzy. W 1881 roku właścicielem był Wilhelm Roemer. W tym czasie nie było w Łącku ani jednego analfabety, co nawet jak na Wielkopolskę było wyjątkowe. W 1921 na obszarze Łącko istniało 10 budynków mieszkalnych, w których mieszkały między innymi rodziny:

Baranowskich, Cecelonów, Cierzniaków, Czechowskich, Dembskich, Dziurzyńskich, Freichel, Germanów, Güttnerów, Hutek, Jagodzińskich, Jaskólskich, Jędrzejczaków, Józefowiczów, Kotlarków, Książkiewiczów, Ligockich, Mierzejewskich, Moszczyńskich, Nadrajkowskich, Nowaków, Patyków, Podlaszewskich, Prętkich, Roemerów, Stypczyńskich, Swędrowskich, Szymańskich, Szymczaków, Ścigalskich, Walentowiczów, Włazików, Wody, Wojtysiaków, Zarembów, Ziętarów, Zwolińskich, Żmudzińskich.

W 1919 wieś wchodzi wchodząc w skład powiatu inowrocławskiego, w granicach województwa poznańskiego, a od 1938 - pomorskiego. W 1934 roku w województwie poznańskim utworzono zbiorowe gminy wiejskie, między innymi gminę Inowrocław, w której skład weszła dotychczasowa gmina wiejska Łącko, przekształcone w Gromadę Łącko (obszary dworskie Łącka i Popowiczki). W 1939 znalazło się na terenach inkorporowanych do Niemiec, w obrębie prowincji „Kraj Warty". Po II wojnie światowej majątek sparcelowano. W latach 1949-1951 sołtysem Gromady Łącko był Piroński. Od 1954 Łącko wchodziło w skład gromady Tuczno, w 1961 włączone do gromady Pakość. W latach 1954-1956 w Łącku działała Rolnicza Spółdzielnia Wytwórcza „Kolektyw", od 1965 betoniarnia, a od 11 czerwca 1968 strzelnica myśliwska. Po reformie administracyjnej w 1975 Łącko włączone zostało do gminy Pakość. Od 17.04.2003 wieś uzyskała status sołectwa Łącko. Sołtysami wsi Łącka byli: Józef Tomaszewski, Władysław Swendrowski, Irena Kalinowska, Karina Woźniak, Tomasz Oset. Sołectwo Łącko posiadało swoją świetlicę wiejską, którą w latach 70-tych w czynie społecznym wybudowali jego mieszkańcy. W 2016 roku mieszkańcy Łącka zawiązali Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Łącka. Prezesem Stowarzyszenia został sołtys Łącka Tomasz Oset, a w skład zarządu weszły byłe sołtyski: Karina Woźniak i Irena Kalinowska. Żródła: www.wieslacko.pl/historia-wsi,105 www.pl.wikipedia.org/wiki/Łcko_(województwo_kujawsko-pomorskie) Skany udostępnione w Wikimedia Commons przez Archiwum Główne Akt Dawnych w ramach współpracy ze Stowarzyszeniem „Archivum Patriae” i Stowarzyszeniem Wikimedia Polska.

Opracowanie merytoryczne: Magdalena Głuszek, Gwidon Graczyk, Michał Wiśniewski Opracowanie graficzne i skład: Marta Mikołajewska