Gastcolumn ‘We lijken toch op elkaar: oma met haar gevulde koek en ik met een dürum kaassouflé.’
Interview
Tijdgeest Hoe heeft de maatschappelijke kijk op lezen zich ontwikkeld en kan het in de toekomst opnieuw populair worden?
6 4 3
Achtergrond
Over de kook ‘‘‘Mijn kookbitches’’, reageert ze vrolijk als ze haar vriendinnen aan het werk zet.’
VLOGGER DAN EEN VERRE
VRIEND
Pagina 5: Nijmeegse rockband Navarone heeft zijn wortels in muziekcafé Dollars, maar staat inmiddels op festivals als Down The Rabbit Hole. Hoe is Navarone in de mainstream beland?
Pagina 6: Teske de Schepper: ‘Mijn kijkers leven enorm met me mee.’ Waarom vormen we hechte relaties met mediafiguren en wat zijn de gevolgen hiervan?
Van het lijf
Pagina 4: ‘De kringloop past beter bij mij omdat ik ook een beetje een mismatch en chaoot ben.’
Wat er verscheen op ANS-online
tekst Sophia van Engelshoven 24-03-2023
Er zijn te weinig aanmeldingen voor de kandidatenlijst van studentenpartij AKKUraatd voor de komende verkiezingen van de Universitaire Studentenraad (USR). De partij heeft overwogen om voor het eerst in ruim twintig jaar geen lijst in te dienen, maar kiest er toch voor om door te gaan met haar zoektocht.
Studentenpartij AKKUraatd kampt met problemen bij het opstellen van haar kandidatenlijst voor de komende USR-verkiezing. De partij dient ieder jaar een lijst van vijftien kandidaten in, maar heeft ook na het verschuiven van de aanmeldingsdeadline slechts vijf sollicitanten. ‘Van de 24 duizend studenten zijn er dus maar vijf studenten bereid om namens AKKUraatd aan de verkiezingen mee te doen’, vertelt Roos Lips, algemeen bestuurslid van studentenvakbond AKKU met de portefeuille AKKUraatd. Slechts een van de vijf sollicitanten wil daadwerkelijk de USR in, de andere studenten stellen zich kandidaat als lijstduwer.
‘We hebben dus te weinig aanmeldingen en studenten die daadwerkelijk de USR in willen’, vertelt Lips. Daarom heeft de partij overwogen om dit jaar voor het eerst in ruim twintig jaar geen lijst in te dienen. Tijdens de algemene ledenvergadering van 23 maart is echter besloten om de handdoek niet in de ring te gooien en toch een lijst met minimaal negen kandidaten in te dienen voor de deadline van 8 mei. ‘We vinden het namelijk te belangrijk om studenten te vertegenwoordigen en onze idealen in de USR te verdedigen’, legt het algemeen bestuurslid uit. Volgens Lips moet de partij wel goed kijken naar haar strategie. ‘Dit is een wake-upcall voor ons, maar hopelijk ook voor het College van Bestuur (CvB). We hebben een verandering in aanpak nodig, maar de zoektocht is in ieder geval een nieuw leven ingeblazen.’
Weinig aanmeldingen
De studentenpartij slaagt er al meer dan twintig jaar in om
voldoende studenten te vinden voor de USR. ‘We hebben nog nooit zo geworsteld’, zucht Lips. Het probleem ligt volgens haar bij de nasleep van corona. ‘Er zijn twee generaties studenten die niet meteen het actieve studentenleven zijn ingestapt. Dat zijn de studenten die we nu juist nodig hebben’, vertelt ze. Een gebrek aan actieve studenten vormt niet alleen een probleem voor AKKUraatd. Studentenpartij asap heeft namelijk om die reden vorig jaar aangekondigd zich te ontbinden, waardoor AKKUraatd als laatste partij is overgebleven.
‘Als we geen lijst zouden indienen wordt het CvB gedwongen om er echt eens goed naar te kijken.’
AKKUraatd dacht eraan om dit jaar geen lijst in te dienen als statement tegenover het CvB. Volgens Lips heeft de ontbinding van asap en de gesprekken met het CvB als gevolg daarvan namelijk niks opgeleverd en heeft het CvB daar geen noodsignaal in gezien. ‘Het CvB is bij wet verplicht om een USR te hebben dus als niemand een lijst indient, wordt ze gedwongen om er echt eens goed naar te kijken’, legt Lips uit. Dit is echter een gevaarlijke strategie voor AKKUraatd. Als nieuwe partijen opkomen die een lijst indienen, wordt het CvB niet gedwongen om actie te ondernemen en heeft AKKUraatd ook geen plek in de USR. Daarop heeft AKKUraatd besloten toch verder te gaan met de zoektocht naar kandidaten.
Op dit moment hebben nog geen nieuwe partijen aangekon-
digd mee te doen aan de verkiezingen. ‘We hebben wel geluiden gehoord van een aantal partijen die van plan zijn om een keer mee te doen aan de verkiezingen’, aldus Lips. Zo heeft een partij voor internationale studenten zich vorig jaar aangekondigd op Instagram en kwam de partij Masterlyck vorig jaar op die zich op het laatste moment heeft teruggetrokken van de verkiezingen. ‘De vraag is of ze dit jaar of volgend jaar mee gaan doen aan de verkiezingen’, stelt het algemeen bestuurslid.
Zoektocht
De zoektocht naar nieuwe kandidaten voor de lijst van AKKUraatd wordt hervat. De partij past wel haar eisen voor de lijst aan en wil nu minimaal negen kandidaten in plaats van vijftien. ‘Die negen willen we omdat er acht zetels in de USR zijn voor gekozen leden en je dan tenminste een buffer hebt voor wanneer iemand zijn zetel wil opgeven’, legt Lips uit. Als er uiteindelijk minder mensen de USR in willen dan er zetels zijn, zal de USR krimpen. ‘De USR heeft geen minimaal aantal mensen waar het uit hoeft te bestaan. Er kan ook een iemand in de USR zitten en dan heeft die bijna al het stemrecht van de medezeggenschap’, vertelt het algemeen bestuurslid.
De studentenpartij gaat op haar sociale mediakanalen bekendmaken dat de zoektocht is hervat. ‘We gaan ook mensen persoonlijk benaderen en achter de mensen aan die enigszins interesse hebben getoond’, zegt Lips. Er is een groep studenten gevormd die hiermee actief aan de slag gaat en een verdere strategie gaat uitwerken. ‘We weten niet of het gaat lukken, maar de motivatie is er zeker’, concludeert Lips.
tekst Sophia van Engelshoven 28-03-2023
Het bestelsysteem van De Refter dat illegaal persoonsgegevens verzamelden van haar gebruikers is aangepast. Bij het plaatsen van een bestelling is het nu enkel verplicht om een e-mailadres in te vullen. De algemene voorwaarden die bij bestellen moeten worden geaccepteerd zijn inmiddels ook in te zien.
Vorig jaar november publiceerde het Algemeen Nijmeegs Studentenblad een artikel waarin duidelijk werd dat het nieuwe bestelsysteem van De Refter illegaal persoonsgegevens verzameld van haar gebruikers. Voor het plaatsen van een bestelling moest een e-mailadres, voor- en achternaam verplicht worden ingevuld en kon optioneel een telefoonnummer worden achtergelaten. Voor het aanmaken van een account moesten nog meer gegevens verplicht worden gegeven. Deze persoonsgegevens zijn niet nodig voor het plaatsen van een bestelling waardoor het tegen de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) in gaat. Ook het feit dat de algemene voorwaarden niet
37e jaargang
Hoofdredactie Sophia van Engelshoven en Philip Schröder
Redactie
in te lezen waren maar wel geaccepteerd moesten worden bij het plaatsen van een bestelling, gaat tegen de AVG in. De Radboud Universiteit (RU) was hiermee in overtreding en riskeerde een boete.
Het systeem is inmiddels aangepast. De algemene voorwaarden zijn in te lezen, er worden geen adresgegevens meer gevraagd en alleen het invullen van een e-mailadres is vereist bij het plaatsen van een bestelling. ‘Deze persoonsgegevens zijn noodzakelijk om vanuit het systeem een bevestiging van de bestelling te kunnen sturen’, staat in een mail van het College van Bestuur (CvB) aan de leden van de medezeggenschap. Dat zou
Medewerkers Britt Duijzer, Floriaan Gruisen, Noëlle Habraken, Maan Heijthuijsen, Thijs Meeuwisse en Guul Stienen
Illustraties Vera Joosten, Preecha Louwers en Inge Spoelstra
Foto’s Nienke Cremers, Philip Schröder en Gijs Wortelboer
Columnist Lies Heijs
Eindredactie
ook het enige zijn waar de gegevens voor worden gebruikt volgens de privacyverklaring van De Refter. ‘Het voldoet hiermee voldoende aan de AVG-richtlijnen’, zegt Annet Les, woordvoerder van de RU. Alle adresgegevens en namen die sinds gebruik van het nieuwe systeem van september tot december zijn verzameld door het systeem zijn afgelopen januari verwijderd.
Evaluatie
Het nieuws van de privacyschending leidde tot schriftelijke vragen van de Universitaire Studentenraad aan het CvB. Zo werd onder meer gevraagd wat het CvB gaat doen om ervoor te
zorgen dat meldingen van privacyschending in de toekomst eerder worden behandeld. De universiteit was namelijk al sinds 16 september op de hoogte van de privacyschending door een melding van Radbouddocent Frank van Caspel, maar het systeem bleef destijds onveranderd. Naar aanleiding van de vragen zijn een aantal privacydeskundigen binnen de RU gevraagd om de situatie rondom het bestelssysteem te evalueren en verbeteren. Die evaluatie heeft in januari dit jaar plaatsgevonden. Op basis van deze evaluatie
zijn de functionarissen gegevensbescherming van de RU nauwer gaan samenwerken en zijn veranderingen doorgevoerd zodat vragen die worden gesteld aan de ICT Helpdesk eerder worden beantwoord.
Verder is het bestelsysteem zelf aangepast. Zo zijn de algemene voorwaarden te lezen waarin staat wat er met de gegevens gebeurt. Ook slaat het systeem nu alleen e-mailadressen en telefoonnummers op. De gegevens worden volgens Les in principe zeven jaar bewaard.
In de podcast ANNE+ gaat host Hanna van Vliet elke week in gesprek met een Nederlandse queer schrijver over het centrale onderwerp ‘volwassen worden’. Hierdoor komen vruchtbare gesprekken op gang over liefde, familie, intimiteit, vriendschap en dromen. Dit zorgt voor een luchtige podcast die toch voldoende diepgang biedt om aan het denken te worden gezet.
Sinds maart 2020 is de podcast ANNE+ te beluisteren op de website van BNN en NPO radio 1. De podcast is bedacht door de makers van de gelijknamige serie ANNE+ . In de serie worstelt het lesbische hoofdpersonage Anne, gespeeld door Hanna van Vliet, met haar volwassen leven. Hoe onderhoud je tegelijkertijd werk, relaties en jezelf? In de podcast worden diezelfde onderwerpen door Van Vliet en haar sprekers uitgediept. De gastsprekers Hanna Bervoets, Esther Duysker, Pete Wu, Nina Polak en Gijs van der Sanden hebben in ieder geval twee dingen gemeen: ze schrijven en ze zijn queer. In de podcast reflecteren ze scherpzinnig op hun huidige ‘volwassen’ leven en hun weg daarnaartoe, die niet altijd makkelijk is geweest. De podcast-serie bestaat uit slechts vijf afleveringen van ongeveer een half uur. Tijdens deze afleveringen wordt antwoord gegeven op die ene prangende vraag: wat betekent het om volwassen te worden?
Hedendaagse erkenning
Van Vliet probeert in de podcast te ontfutselen hoe persoonlijke ervaringen van haar sprekers hebben bijgedragen aan hun ontwikkeling en identiteit. De onderwerpen die worden behandeld sluiten daardoor naadloos aan op de identiteitsvraagstukken die jongeren tegenkomen in hun dagelijks leven: wie ben je? Wat wil je graag doen en hoe bereik je dat?
De gesprekken waren nog interessanter geweest wanneer Van Vliet naast de algemene identiteitsthematiek, kritischer was ingegaan op hedendaagse thema’s die moeilijkheden veroorzaken voor veel jongvolwassen. Op het moment worstelen zij met zaken als de huidige wooncrisis en de klimaatcrisis. Deze onderwerpen komen kort ter sprake, maar hebben weinig diepgang. Zo benoemt Van der Sanden dat het lastig is om een huis te vinden in Amsterdam, maar vertelt hij niet waardoor dit komt en wat voor gevolgen dit heeft.
‘Ik heb mijn homoseksualiteit jarenlang voor mezelf gehouden, waardoor ik in twee werelden leefde.’
Kwetsbare sprekers
Identiteit is een gevoelig, persoonlijk en daardoor vaak ook een lastig onderwerp. Het zorgt bij de gastsprekers daarom voor de nodige vertwijfeling in hun verhalen. Hierdoor schuift de zoektocht van het antwoord naar de voorgrond, wat de sprekers uitermate menselijk maakt en herkenning oproept. Ze tonen duidelijk hun kwetsbaarheid en zijn zichzelf. Het zorgt er tevens voor dat het taboe op bepaalde onderwerpen verdwijnt, waardoor ruimte ontstaat om het inhoudelijk over kwetsbare kwesties te hebben. Zo wordt openlijk gesproken over homoseksualiteit. In de huidige samenleving is dit helaas nog steeds geen vanzelfsprekendheid, wat ook blijkt uit de verhalen van de gastsprekers. Ieder hebben ze op hun eigen manier geworsteld met hun geaardheid. Zo vertelt Wu openhartig dat het voor hem een enorme strijd was om tegen zijn ouders te vertellen dat hij op mannen valt. ‘Ik heb het jarenlang voor mezelf gehouden, waardoor ik in twee werelden leefde.’ Toch kon hij, net als de andere gasten, de ijzeren grip van verlangen naar liefde niet ontvluchten.
Kletsen met vrienden
Het valt op dat de sprekers allemaal bekenden zijn van Van Vliet. Hierdoor heerst een ontspannen en luchtige sfeer. Tij-
dens het bespreken van onderwerpen zoals valkuilen in je carrière, familieverlies of worstelen met je geaardheid, is er ook altijd ruimte voor grapjes. Daardoor wordt op een laagdrempelige manier over zaken gesproken. Dit laat zien dat doorgaans ‘beladen’ onderwerpen niet noodzakelijkerwijs met een enorme lading hoeven te worden gebracht. Daarnaast wordt er ook gewoon lekker slap geluld over onder andere bankhangen, seks en bier drinken. De gesprekken lopen vloeiend en de afwisseling tussen beladen en luchtig is prettig. Al met al laat de podcast op een menselijke en luchtige wijze zien dat volwassenheid een alledaagse worsteling is waarin de zoektocht naar jezelf centraal staat. Deze zoektocht gaat met vallen en opstaan. Voor degenen die soms ook worstelen met hun zoektocht naar volwassenheid: luister de podcast en je zult zien dat dit heel normaal is. Zoals gastspreker Van der Sanden zei: ‘Er is toch niet één manier van volwassen zijn? Volwassenheid is voor iedereen anders.’
Dürum
kaassoufléLies Heijs is een derdejaars geschiedenisstudent. Ze is klimaatactivist, chaoot en dol op vega snacks. Een paar weken geleden ontdekte ze een nieuwe. Deze collumn is hier een ode aan.
Ik zit graag in de kloostertuin met mijn rug tegen de stam van een gebogen boom. Altijd dezelfde. Terwijl mijn spieren langzaam verstijven lees ik boeken, drink ik biertjes en doe ik dutjes. Hoe het in de tuin is wisselt per seizoen. In de winter ben ik alleen, in de zomer zijn er vele anderen. Boven mijn hoofd gebeurt hetzelfde, de vogels zijn altijd met iets anders in de weer. Ze bouwen nesten, leggen eieren, voeden jongen, overwinteren. Wat de mensen en de vogels in de tuin ook doen, er is één constante factor: de stoet van bejaarden uit het naastgelegen verzorgingshuis die in rolstoelen vooruit worden geduwd door hun kleinkinderen.
Ik zie hen, zij zien mij. Het kan niet anders dan dat we iets over elkaar denken. De groepjes komen elke vijftien minuten langs, soms vergezeld door een hond. Het aanzicht geeft me een verdrietig gevoel. Vaak zeggen grootouder en kleinkind niets tegen elkaar. Het ritme van de wandeling is, zo stel ik me voor, altijd hetzelfde: de deur naar buiten, het krakende grindpad, de grasveldjes, de dennenbomen, de loofbomen, de deur naar binnen. Daarna drinken ze een kopje koffie en sabbelen ze op een gevulde koek. Ze nemen afscheid van elkaar, zeggen nog steeds niet veel. Dat de wereld zo klein wordt, het lichaam en de omgeving een barrière. Dat die rondjes in de kloostertuin alles kunnen zijn dat nog over is van een leven, daar denk ik in dat verdriet aan.
Wat zien zij? Ik beeld het me in. In ieder geval een meisje dat in Quasimodo-achtige houding tegen een boom gevouwen zit. Ze ziet eruit als student maar waar dat door komt is niet helemaal duidelijk. Misschien is het de verschoten blouse, het boek op schoot. Het is hetzelfde onderbuikgevoel dat er voor zorgt dat sommige dertigjarige mannen zelfs zonder bakfiets als bakfietsvaders te herkennen zijn of mensen met gouden brilletjes als orthodontisten. Dit meisje straalt in ieder geval hetzelfde uit als de anderen, waarschijnlijk is en doet ze ook hetzelfde als de anderen.
Het klopt. Ik slaap tot laat, ga naar college, zit in de bieb en, hoewel ik niet denk dat de stoet dit alles aan me af kan lezen, ga uit. Ik drink wijn uit een mok in de vieze keuken van een vriendin, fiets naar de stad, voel het krakende glas onder mijn voeten in de TKB, dans in een lege NDRGRND, eet een dürüm kaassoufflé en schommel met een volle buik en een wazig hoofd weer naar huis.
Geen kleinkinderen maar vrienden, geen bomen maar huizen, geen gevulde koek maar frituur. Een grotere bewegingswereld maar toch allemaal rondjes. Rondjes waarin ik me eigenlijk wel op mijn plek voel. Waar ik de weg ken.
Nu wordt het lente. De ouderen vallen weg tegen het blad in de bomen, verdwijnen in de seizoenen. Ik doe dat ook. We lijken toch op elkaar: oma met haar gevulde koek en ik met een durüm kaassoufflé. Daar denk ik aan als ik op sta, over mijn rug wrijf en langs de dennen- en loofbomen naar huis loop.
Wanneer heb jij voor het laatst voor je plezier een boek gelezen? Hoewel sommigen in hun vrije tijd nog altijd vluchtig met natte vinger pagina’s omslaan en gulzig verhalen opslokken, blijkt dat velen het scherm boven het boek verkiezen. Dit vertaalt zich naar cijfers: Nederlandse kinderen hebben de laagste leespleziercijfers van Europa en als gevolg van ontlezing worstelen 2,5 miljoen Nederlanders met laaggeletterdheid. Hoe heeft de maatschappelijke kijk op lezen zich over de jaren ontwikkeld en zal lezen in de toekomst opnieuw weerklank vinden bij het grote publiek?
Verleden: Eliteratuur
Lang werd lezen gezien als dé manier om jezelf te ontwikkelen. Met name in de achttiende-eeuwse Verlichting was dat idee alomtegenwoordig. De gedachte dat het verkrijgen van kennis zou leiden tot een succesvol leven en een betere samenleving werd toen steeds gangbaarder. Lezen was niet alleen een manier om kennis op te doen, je kon je ook sociaal en moreel ontwikkelen. ‘Je kon jezelf bijvoorbeeld spiegelen aan wat je las en zo leerde je wat goed en slecht gedrag was’, stelt Feike Dietz, hoogleraar Mondiale dynamiek van de Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Lezen was in de ogen van mensen dus een deugd en dat was terug te zien in de kinderliteratuur: ‘Je zag in verhalen dat braaf lezende kinderen opgroeiden tot succesvolle mensen met geld en kennis.’ Deze zelfontwikkeling was tot aan de twintigste eeuw vooral weggelegd voor de bovenklasse. De elite had immers het geld om boeken te kunnen kopen en studeren was in de bovenlagen van de samenleving vanzelfsprekend. ‘Als je tot de elite behoorde, sprak het voor zich dat je veel las’, vertelt Jeroen Dera, universitair docent Nederlandse Letterkunde aan de Radboud Universiteit. ‘Iemand uit de arbeidersklasse had geen toegang tot boeken. Die waren te duur en tijd om te lezen was er niet. Boeken zijn daardoor heel lang een manier geweest waarmee de elite zich kon onderscheiden van het volk.’ Lezen vormde dus een statussymbool. ‘Een directeur van een chique bedrijf was iemand met een boekenkast’, illustreert Dera. Het idee dat lezen een elite-activiteit is, begon pas te veran deren in de 20e eeuw. Toen ontstond er een middenklasse, die ook toegang kreeg tot de boekenwereld. Daardoor ontstond er een grote groep nieuwe lezers, die het sta tussymbool van de elite gingen consumeren. ‘Als reactie wilde de elite zich afzetten tegen de massa. Zij zetten de nieuwe lectuur van de middenklasse weg als lage re cultuur’, vertelt Dera. Zo ontstond een tegenstelling tussen massa- en elitecultuur. ‘Er werd een onder scheid gemaakt tussen hoogstaande literatuur en de goedkopere, minder literaire boeken die de massa las, zoals streekromans en detectives’, stelt de do cent.
Het idee dat er hoogstaande literatuur bestaat die tegenover lagere lectuur staat, heeft tot op de dag van vandaag impact op het literatuur onderwijs. De literatuur kwam eenzaam op een voetstuk te staan. Dietz: ‘Het idee dat literatuur een verheven kunst vorm is, werkte in het onderwijs ook een scheiding in de hand tussen literaire en zakelijke teksten. In het achttiende-eeuwse leesonderwijs zien we die scheiding helemaal niet: daar leren kinderen dat ze literaire stijlfiguren in allerlei soorten teksten en media kunnen tegen komen.’
Heden: Lekker online lezen
De opkomst van nieuwe media, zoals televisie en
sociale media, zorgden voor een verschuiving van de rol die het boek in de samenleving innam. ‘Nieuwe media leggen minder beslag op je cognitieve vermogen en zijn daardoor makkelijker om te consumeren’, aldus Adriaan van der Weel, emeritus bijzonder hoogleraar Book- and Digital Mediastudies aan de universiteit Leiden en co-auteur van het boek De lezende mens Door de komst van nieuwe media, verliest het boek dus aan populariteit.
Volgens Ruud Hisgen, co-auteur van De lezende Mens en docent Nederlands heeft de populariteit van nieuwe media ook gevolgen voor de manier waarop we lezen. ‘We verliezen het diep lezen’, stelt hij. Dat is een tekst analytisch lezen, waarbij je de bedoelingen en motieven volledig probeert te doorgronden. Hisgen: ‘Dat zorgt ervoor dat je informatie beter opslaat. Daarnaast train je hiermee het kritisch reflecteren op teksten.’ Dera stelt dat het verlies grote gevolgen kan hebben: ‘Als men slechter wordt in kritisch lezen, kan de rol van desinformatie groter worden. Mensen kunnen dan geen echte teksten meer van neppe teksten onderscheiden.’ Het heeft zelfs nu al gevolgen, zo stelt Van der Weel. ‘Kijk maar naar Baudet. Te weinig mensen weten hem goed te ontkrachten, dat is levensgevaarlijk.’ Door digitale media lezen mensen daarentegen meer dan ooit. ‘Het zijn echter allemaal korte, eenvoudige teksten’, stelt Van der Weel. Daardoor is de drempel om een roman te lezen nog verder verhoogd. Boeken lezen was al inspannend, maar door alle korte berichten is het contrast tussen de twee heel groot geworden. Hij stelt dat de leesmotivatie voor boeken op een heel diep punt ligt. ‘Het idee is vaak: “O god, nu moet ik weer lezen. Waar is dat voor nodig? We hebben toch digitale media?”’ Een typerend voorbeeld van hoe we naar lezen zijn gaan kijken, is volgens Dera de manier waarop de overheid omging met boekenwinkels tijdens de coronapandemie. ‘De boekhandels moesten dicht blijven. De minister zei: “Mensen willen liever naar de Zara dan naar de boekhandel.”’ Het toont volgens Dera dat lezen niet als een belangrijke bezigheid wordt gezien. Een nieuwe ontwikkeling in de leescultuur, aldus Dera, is Booktok. Dat is een opkomend genre op TikTok waar influencers boeken bespreken met hun volgers. ‘Je ziet dat er een groep is die door Booktok gaat lezen. Er ontstaat een subcultuur omheen en dat werkt door in de verkoop
zijn er in boekenwinkels tafels vol met Booktok-boeken. ‘Veel boeken die op TikTok populariteit genieten, zijn echter geen rijke teksten die het taal- en denkvermogen stimuleren. De boeken die populair zijn op Booktok zijn vaak makkelijke kost’, stelt Dera.
Toekomst: Terug naar toen
Volgens Dietz is het vak Nederlands momenteel volop in ontwikkeling en worden er stappen gezet om de literatuur uit isolement en in de maatschappelijke discussie te trekken. ‘Ik zie dat er de laatste tijd bij het schoolvak meer aandacht is voor de onderzoekende kant van lezen, waarbij reflectievermogen en maatschappelijk bewustzijn belangrijker zijn’, vertelt zij. ‘Leerlingen kunnen literatuur zo gaan zien als een middel tot reflectie. Nu zien zij literatuur vaak als iets afgezonderds waarbij je niet met je voeten in de klei staat’, stelt Dietz. Zij is hoopvol over de kansen voor literatuur. ‘Als je leerlingen laat zien dat literatuur ook gaat over thema’s waar ze zich al mee bezig houden, zoals klimaat of inclusiviteit, zien ze dat het minder ver van ze af staat dan ze denken’, aldus de hoogleraar. Het schoolvak Nederlands is van belang voor de maatschappelijke visie op lezen, want volgens Hisgen en Van der Weel gaat deze niet uit zichzelf veranderen. ‘Verandering komt in dit geval niet van onderaf. De Booktokkers zijn in de minderheid’, stelt Van der Weel. Om de problemen van ontlezing te voorkomen moeten beleidsmakers volgens de auteurs daarom geen genoegen nemen met functioneel lezen, het lezen omwille van iets anders zoals communicatie of informatie, en moet er bij Nederlands op school meer worden gefocust op diep lezen. Volgens Dera zal de politieke blik op lezen de belangrijkste rol spelen in de verandering van de maatschappelijke. Daarin staat wederom het vak Nederlands centraal. ‘In de vrije tijd verliest het boek het namelijk van de telefoon. Ik stel daarom voor dat iedereen op school drie keer per week een heel lesuur leest’, stelt Dera. ‘Anders krijgen we een generatie die niet meer in staat is een lang stuk te overzien.’ Wanneer dit verplicht lezen gepaard gaat met een boek dat goed matcht met de leerling, kan dit invloed hebben op het algehele leesplezier. ‘Als je leerlingen een boek geeft dat ze echt iets doet, zullen ze ontdekken dat lezen leuk is.’ Daar is politieke wil voor nodig. ‘Een docent
In Tijdgeest wordt iedere editie het verleden, heden en de toekomst van de kijk op een fenomeen of ontwikkeling besproken. Deze editie: Lezen.
tekst Floriaan Gruisen en Tom Steenblok illustratie Vera Joosten
Hoe zou je jouw stijl omschrijven?
‘Mijn stijl is chaotisch en kleurrijk. Ik draag graag gekke patronen en onverwachte combinaties. Ik heb nu bijvoorbeeld een een langemouwen- en kortemouwenshirt over elkaar gecombineerd. Als je dit in 2015 droeg, was je echt een nerd. Ik weet niet of de mode sindsdien is veranderd of dat ik er anders insta, maar ik vind het er heel leuk uitzien. Mijn ondershirt heeft een druk patroon. Ik heb vrienden er wel eens mee laten schrikken, omdat het in het donker net lijkt alsof ik een tattoosleeve heb. Het bovenste shirt is okergeel, mijn favoriete kleur, en ik vind de banaan die erop staat van The Velvet Underground gewoon heel cool. Soms voeg ik accessoires toe aan m’n outfit voor een grappige touch. Zo draag ik vandaag zelfgehaakte handschoenen en oorbellen die ik van eikeltjes heb gemaakt.’
Hoe heb je jouw stijl ontwikkeld?
‘Vroeger ging ik met m’n ouders mee naar de stad om kleren te shoppen bij de H&M. Het is daar zo druk dat ik er misselijk van werd, je hebt er van die felle lampen en er is geen zuurstof binnen. Daarom besloot ik rond m’n 17de voortaan naar de kringloop te gaan. Daar is mijn stijl ontstaan. In zo’n winkel is het heerlijk rustig, alleen ik en drie oma’s, waardoor ik me veel beter kan concentreren op wat ik leuk vind. Waar de H&M je een voorverpakte stijl biedt, ligt in de kringloop alles door elkaar en moet je nadenken over wat echt bij je past, los van wat er dit seizoen in de mode is. Dat sluit beter aan bij mij, omdat ik ook een beetje die mismatch en chaoot ben.’
Waar haal je je inspiratie voor je kledingstijl vandaan?
‘Ik haal mijn inspiratie uit popcultuur en dan met name de indierock en punk die ik luister. Kijk bijvoorbeeld naar Talking Heads. Hun muziek is kleurrijk, chaotisch en ritmisch, net als mijn kleding. Onbewust kleed ik me naar de bandjes van vroeger waar ik naar luister. Ik draag vaak blousejes met van die gekke jaren 70-patronen en zie er dan net uit alsof ik zelf in zo’n band zit. Ik kan zo bij Talking Heads op het podium staan, met een triangel. Mijn vrienden zijn eveneens een inspiratiebron. Als ik bij een vriend een leuke kledingcombinatie zie, dan ga ik dat ook dragen. We versterken zo elkaar. Ik zou mijn vrienden op straat herkennen puur op basis van hun alternatieve kleding. Ze hebben ieder een heel eigen stijl.’
Krijg je wel eens kleding van mensen uit je omgeving?
‘Zeker! Zij denken dan bijvoorbeeld: ‘‘Dit shirtje geef ik wel aan Maite, want het past bij zijn stijl.’’ Of dit horloge: een vriend had het laten vallen en toen ik het opraapte, zei hij zomaar dat ik het mocht houden. Ik heb al een bijeengeraapte stijl van de kringloop en vervolgens wordt die stijl versterkt door wat anderen mij geven. Zo krijg ik meer en meer kleding. Ook ruil ik weleens kleding met vrienden. Ik vind het leuk dat ik veel kleding heb die ik kan koppelen aan mensen die ik ken. Via mijn kleren voel ik een verbondenheid met mijn vrienden.’ ANS
Achtergrond
Waar je als onwetende leek begon met het kijken van de serie Game of Thrones beleef je twee weken later een existentiële crisis wanneer inmiddels je derde favoriete personage het met de dood moet bekopen. Hoewel je de personages nooit hebt gesproken, doorga je alle stadia van rouw. Waarom vormen we zulke hechte relaties met mediafiguren en wat zijn hier de gevolgen van?
Toen Youtuber Teske de Schepper aan haar driehonderdduizend volgers bekendmaakte dat zij in verwachting was, kon fan Hélène Koolhoven haar tranen niet onderdrukken. ‘Ik heb heel erg moeten huilen toen ik dat zag. Het voelde alsof ik hoorde dat een van mijn beste vriendinnen zwanger was.’ De twintigjarige student Nederlandse Taal en Cultuur aan de Radboud Universiteit (RU) begon op de basisschool met het kijken naar filmpjes van de influencer. De bekendmaking van de zwangerschap maakte veel bij haar los. Teske merkte dat dit voor meer fans het geval was. ‘De overweldigende en intieme reacties verrasten me’, vertelt ze. ‘Ook toen mijn vader in 2021 overleed, kreeg ik enorme steun van mensen die herkenning vonden en meeleefden. Dat is heel speciaal.’ Hélène besefte hierna eveneens hoe bijzonder deze band voor haar is: ‘Ik ben me ervan bewust dat zij mij niet kent, maar voor mij voelt ze als een vriendin.’ Zo volgde ze de relatie tussen Teske en haar vriend op de voet. ‘Om dan te zien dat ze een kind kregen, voelde als iets heel groots voor hen en daarmee ook voor mij’, vertelt ze. ‘Dit soort eenzijdige relaties worden parasociale relaties genoemd’, vertelt Monique Timmers, universitair docent communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Dat zijn eenzijdige vriendschappen met mensen of personages die je alleen via media kent.’ Centraal hierin staat het gemedieerde contact, of dit nu via boeken of beeldschermen verloopt. Het lijkt een verbazingwekkend fenomeen. Ondanks dat Hélène Teske als vriendin ervaart, weet de YouTuber waarschijnlijk niet van haar bestaan en je favoriete personage uit Game of Thrones heeft überhaupt nooit voet op deze aarde gezet. Waarom gaan we dit soort relaties aan met mediafiguren en wat zijn hier de gevolgen van?
Wilson de volleybal
Aan de basis van parasociale relaties ligt het vermogen tot het vormen van relaties in het algemeen. ‘Het hebben van sociale relaties is een van onze basisbehoeftes’, stelt Marieke Wieringa, promovendus communicatiewetenschap aan de RU. Peter Bos, onderzoeker en pedagoog aan de Universiteit Leiden, vertelt dat dit voortkomt uit evolutionaire noodzaak. ‘Zonder ons vermogen om deze relaties te vormen zouden we ten dode zijn opgeschreven’, legt Bos uit. ‘Probeer maar eens een kind in leven te houden in de wildernis, dat gaat niet zonder de hulp van anderen.’ Doordat het verlangen naar relaties zo sterk is, kunnen we ook empathie voelen voor dieren en objecten, zoals huisdieren of knuffels. ‘Als iets twee ogen heeft, kunnen mensen er al snel iets bij voelen’, verklaart Wieringa. ‘Als ik een paar ogen op een fles plak en ermee ga gooien, ontstaat er al snel een gevoel van medelijden.’ Niet alleen kunnen we empathie voelen voor iets dat niet-menselijk is, ook kunnen we zo heuse relaties aangaan met niet-menselijke dingen. Wieringa illustreert dit aan de hand van de film Cast Away. Tom Hanks, die in zijn eentje is gestrand, vormt een band met een volleybal die hij een gezicht geeft en Wilson noemt. Wieringa: ‘Het is heel aannemelijk dat iemand dit zou doen. Je gaat de behoefte tot het vormen van relaties toch op de een of andere manier vervullen.’
Parasociale relatie
Anders dan bij Wilson, zijn parasociale relaties niet in je fysieke nabijheid aanwezig. Het contact is namelijk gemedieerd: je kent de ander enkel via een scherm of papier. De term parasociale relatie werd in de jaren vijftig geïntroduceerd tijdens de opkomst van televisie. ‘Mensen bouwden een band op met de nieuwslezer die hen iedere dag begroette’, vertelt Wieringa. Timmers legt uit: ‘Als je regelmatig in aanraking komt met een
mediafiguur kan een parasociale relatie ontstaan.’ Wanneer je iemand een tijdje volgt of meerdere afleveringen van een serie ziet, kan je vaker aan deze persoon gaan denken. Timmers illustreert: ‘Misschien geef je deze persoon in je hoofd wel advies.’ De relaties zijn altijd gemedieerd, mentaal en eenzijdig: waar jij de ontwikkelingen in iemands leven nauwgezet volgt, weten zij niet van jouw bestaan.
Hoewel een parasociale relatie geen ‘echte’ sociale relatie is, is de ervaring hier niet van te onderscheiden. ‘Je weet heus wel dat Monica Geuze jou niet kent, maar de emotionele ervaring van vriendschap is nagenoeg identiek’, vertelt Timmers. ‘De relatie geeft je namelijk voldoening, gezelschap en het idee dat je wat aan de ander hebt.’ Zo ervaart Hélène een gevoel van vriendschap met Teske. ‘Ik heb een aantal vrienden die ik niet zo vaak zie en waar ik voornamelijk via sociale media contact mee heb’, vertelt ze. ‘Ik denk dat ik net zo veel waarde hecht aan die relaties als aan mijn relatie met Teske.’
De gronden voor het ontstaan van parasociale relaties zijn hetzelfde als bij sociale relaties. ‘In beide gevallen is sociale aantrekkingskracht de belangrijkste oorzaak’, licht Wieringa toe. ‘Je moet iemand echt leuk vinden om een vriendschap aan te kunnen gaan.’ Ook Teske ziet dit bij haar kijkers. ‘Ik denk dat we onbewust op zoek zijn naar gelijkgestemden om te volgen. Zelf ben ik best een introverte huismus en ik krijg vaak het gevoel dat mijn kijkers zich daarin herkennen.’
Sociale media
Parasociale relaties zijn door de opkomst van sociale media veranderd. Waar de nieuwslezer maar enkele keren per dag op het scherm verschijnt en Game of Thrones na acht seizoenen zijn einde kent, zijn influencers via sociale media dag en nacht zichtbaar. Ze tonen daarbij veel van wat zich in hun leven
afspeelt. ‘Parasociale relaties zijn daardoor veel makkelijker aan te gaan en indringender geworden’, stelt psycholoog Jeannette Rijks. Bovendien kunnen mensen een bericht achterlaten en hier misschien zelfs wel een reactie of like voor terugkrijgen. ‘Dit versterkt het idee dat er sprake is van een tweezijdige relatie’, legt Timmers uit. Daarmee worden eventuele gevoelens van vriendschap bekrachtigd. ‘Ik schreef onder een video waarin Teske poëzie voorlas dat het leuk zou zijn als zij een bundel publiceerde, waar zij op reageerde’, vertelt Hélène. ‘Een paar jaar later verscheen die bundel daadwerkelijk. Het voelde heel leuk om te weten dat ik daar met haar woorden over had gewisseld.’ Relaties hebben invloed op ons doen en laten. ‘Je neemt nu eenmaal sneller iets aan van een vriend dan van een onbekende’, verklaart Timmers. Zo kan een mediafiguur die je anders nooit was tegengekomen een rolmodel voor je worden. ‘De ander kan in een heel andere wereld leven’, vervolgt de onderzoeker. ‘Dat kan inspireren om dingen vanuit een nieuw perspectief te bekijken.’ Dankzij het gevoel van vriendschap heeft de relatie invloed op je gedrag en meningen. ‘Wanneer je een goed rolmodel vindt, kan je daar ontzettend veel van leren’, stelt Rijks. ‘Dat kan een positieve invloed op je hebben.’
Tegelijkertijd spelen influencers en adverteerders ook in op de vertrouwensband in deze parasociale relaties. Promotie via influencers werkt hierdoor bijzonder effectief. ‘Dat is het hele
concept van influencer-marketing’, beaamt Teske. ‘Je hebt publiek dat geïnteresseerd is in wat jij zegt of aanraadt en hierop vertrouwt.’ Dit kan gaan over een bepaald product, maar ook over een bepaalde levensstijl. Denk aan je favoriete influencer die al sinds jaar en dag verknocht is aan HelloFresh, of Andrew Tate die aanzet tot een ultraconservatieve levensstijl. Op basis van de relatie vertrouw je het advies van het mediafiguur. ‘Je hebt de neiging daar niet tegenin te gaan’, verklaart Timmers. ‘Er is geen tegenargumentatie, dus je gaat met het advies mee. Dit mechanisme werkt heel sterk.’ Teske ziet het als haar verantwoordelijkheid daar zorgvuldig mee om te gaan: ‘Ik probeer enkel samen te werken met merken die ik zelf ook echt zou aanprijzen. Het is teleurstellend om te zien dat mensen die ik volg dat soms niet doen, al is het hun goed recht.’
‘De illusie van tweezijdigheid kan het gevolg hebben dat je jezelf afzondert en urenlang vlogs bekijkt op YouTube.’
Sociaal (in)capabel
Parasociale relaties mogen dan wel het gevoel van een sociale relatie verschaffen, ze zullen er nooit een worden. ‘Het deel van het brein dat zich bezighoudt met actief deelnemen aan sociale
interactie wordt niet aangesproken’, verklaart Rijks. Je hoeft namelijk geen sociale input te leveren: in een parasociale relatie zal je nooit fysiek een gesprek of discussie aan kunnen gaan. Desondanks doet de ervaring anders vermoeden. ‘Je voert zelf weinig uit, maar er is wel een illusie van tweezijdigheid’, stelt Timmers. Deze illusie kan het gevolg hebben dat je jezelf afzondert en, in plaats van de deur uit te gaan om vrienden te spreken, urenlang vlogs bekijkt op YouTube. ‘Ieder uur dat je achter een scherm doorbrengt, besteed je niet aan een sociale relatie’, betoogt Rijks. ‘Wanneer je geen echte interactie aangaat, stagneert de ontwikkeling van het sociale brein.’ In extreme gevallen zou dat er volgens de psycholoog zelfs toe kunnen leiden dat je brein als het ware verkrampt: ‘Je verliest je sociale vaardigheden en bent niet in staat echte relaties aan te gaan. Dat kan eenzaamheid in de hand werken.’
Zolang deze afzondering niet plaatsvindt kan een parasociale relatie geen kwaad. ‘Tuurlijk is het raar dat iemand veel weet over mij en ik niks van diegene’, vertelt Teske. ‘Maar het leuke van sociale media is dat we toch een zekere mate van contact kunnen hebben.’ Ook de band die Hélène met de YouTuber ervaart, heeft volgens haar tot nu toe vooral voordelen gekend: ‘Ik keek weleens naar haar filmpjes op momenten dat ik me alleen voelde. Het voelt raar om te zeggen, maar dat gaf me het gevoel dat ze er voor me was.’ ANS
Dit is de rubriek voor echte fijnproevers. ANS bedenkt iedere editie een bepaald thema en een budget voor een gerecht. Het is aan de student om de uitdaging aan te gaan en een hoogstaand staaltje kookkunst te laten zien. Staat de student nog aan het begin van zijn bachelor of is hij al een masterchef? Deze keer: surprise gourmetten.
In haar bescheiden Hoogeveldt-kamer begint Lies (20, Geschiedenis) een brainstormsessie zodra ze hoort dat ze een paasmaaltijd moet maken, onwetend dat haar nog een tweede opdrachtelement te wachten staat. ‘Iets met geel toch?’, vraagt ze aan haar twee vriendinnen, alsof ze nog nooit Pasen heeft gevierd. Eenmaal in de Aldi aangekomen bedenkt ze dat mosterdsoep voldoet aan het kleurenpalet en dat zelfgebakken brood hiermee de ideale combinatie vormt. ‘Ik heb nog nooit mosterdsoep gemaakt en ik ken het recept ook niet’, zegt ze terwijl ze een pot Franse mosterd in haar mandje plaatst. Als een ware paashaas huppelt ze improviserend verder. Ze voegt een ongebruikelijke combinatie van sojayoghurt, paaseitjes en mango toe aan het mandje. ‘Dat is voor het toetje’, zegt Lies verlekkerd. Als Lies vol zelfvertrouwen op haar kamer terugkeert, wordt ze geconfronteerd met het tweede deel van de opdracht. ‘O nee toch!’, roept ze uit als ze het gourmetstel ziet en bedenkt dat de keuze voor soep nu wat ongelukkig blijkt. Ze zet zich rap over haar teleurstelling heen en verdeelt de taken over haar vriendinnen als een optimistische chef. ‘Lies is vaak degene die kookt terwijl wij snijden’, zegt een van hen. ‘Mijn kookbitches!’, reageert Lies vrolijk. Ondanks de uitdaging lijkt de opdracht niet
volledig in de soep te lopen, omdat blijkt dat de knoflook en ui met gemak kunnen worden gebakken op de kleine bakspatels. Vervolgens plaatst Lies gesneden champignons op de grote grillplaat en strooit ze er een ondefinieerbaar goedje overheen dat ergens in de keuken rondslingerde. ‘Dit is laos’, leest ze van het etiket. ‘Ik heb er nog nooit van gehoord maar het ruikt wel lekker fris.’ Nonchalant voegt ze daaraan toe: ‘Dat is wel mijn ding, een beetje freestylen.’
Nadat ze water en broodmix tot deeg heeft gekneed, doet Lies de champignons, knoflook en ui in een pan die ze op de grillplaat zet. Hiermee wordt het gourmetstel gepromoveerd tot elektrisch fornuis, wat riekt naar valsspelen. Vervolgens voegt ze er meel, water, kokosmelk en mosterd aan toe. Stiekem spiekt ze even van een recept voor mosterdsoep dat ze online vindt. ‘Dit gaat heel lekker!’, zegt ze als ze erachter komt dat ze precies dezelfde ingrediënten en hoeveelheden aanhoudt als het recept. ‘Jammer genoeg moest er wel grove mosterd in, in plaats van normale mosterd.’ Terwijl de soep opwarmt, maakt Lies van het deeg een paar vormloze hompjes die ze op de andere grillplaat legt. Als noodoplossing legt ze er een pan overheen om een kleine oven te simuleren. Tot slot gooit ze de mango, yoghurt en paaseitjes bijeen in een kom. Dit schotelt ze voor als ‘toetje’.
Budget : 12 euro voor vijf
personen
Boodschappen: Sojayoghurt, mango, ui, peterselie, champignons, kokosmelk, pure paaseitjes, Franse mosterd,
bakmix voor brood
Overige toegestane
ingrediënten: Water, olie, peper, zout, knoflook en ui
De improvisatiekunsten van Lies hebben geleid tot een aardig tweegangenmenu. De mosterdsoep is fris door de laos en smaakt lekker, zonder dat de mosterd overheerst. De champignons geven een bite aan de soep voor een fijn mondgevoel. Bij gebrek aan bakjes is de soep in vijf achenebbisj ogende drinkglazen gepresenteerd. Lies heeft de soep gegarneerd met peterselie, dat dient als een vlag op een modderschuit. De geïmproviseerde oven heeft er niet voor kunnen zorgen dat het brood helemaal gaar is. Eenmaal in de soep gesopt smaakt het echter prima. Het toetje, dat een hoog lekker + lekker = lekker gehalte heeft, valt goed in de smaak door de combinatie van de zoete mango en de subtielere smaak van pure chocolade. De textuur van het toetje valt wel wat uit de toon door de combinatie van de harde paaseitjes met de zachte mango. ANS
Resultaat: Geïmproviseerd geel gourmetgerecht
tekst Maan Heijthuijsen foto’s Nienke Cremers
Al vijftien jaar brengt de Nijmeegse rockband Navarone met bescheiden succes muziek uit die niet makkelijk in één genre kan worden samengevat. Met hun vijfde album, V , lijkt de band toegankelijker dan ooit tevoren. Welke stappen heeft Navarone gezet in hun overgang naar een groter en breder publiek?
Op een zonnige middag in zijn geboorteplaats
Wijchen wandelt zanger Merijn van Haren, gekleed in een gegentrificeerde grunge outfit, het terras op. Hij bestelt koffie en begint al snel gepassioneerd te ratelen over Navarone, de band waar hij de afgelopen vijftien jaar van zijn leven aan heeft besteed. Het nieuwste album, V, is net uit en om dat te vieren was Navarone op 3 maart te zien in een uitverkocht
Doornroosje. ‘Het album lag al een tijd klaar, dus we hebben echt lang uitgekeken naar de release’, vertelt Van Haren. Navarone won aanzien nadat ze vroeg in hun carrière werd opgemerkt door Golden Earring, die de band koos als voorprogramma van enkele shows op hun tour. De zanger van Golden Earring bedacht zelfs de bandnaam. Na hun eerste EP in 2009 en vier opeenvolgende albums werd de band gevraagd om mee te doen aan The Voice of Holland. Ze eindigden op de tweede plek, wat hun doorbraak bij een breder publiek betekende. Na hun succes bij The Voice wil Navarone graag dit bredere publiek vasthouden door hun muziek toegankelijker te maken. Welke stappen heeft Navarone doorlopen van hun studententijd tot hun huidige sound en bescheiden bekendheid?
Van Dollars naar Paradiso
Van Haren heeft zijn hele studententijd gewoond in een krakerspand aan de Groenestraat in Nijmegen. Als geschiedenisstudent kwam hij terecht bij muziekcafé Dollars. De eigenaar vroeg hem of hij een band wilde oprichten om mee op te treden tijdens de drukbezochte studentenavonden op donderdag. ‘Als student is dat een fantastisch voorstel, je mag lang spelen en krijgt ook nog gratis bier.’ Deze band was een voorloper voor Navarone, bestaande uit Van Haren en een aantal andere studenten. Na jarenlang elke donderdag gespeeld te hebben in Dollars, had Van Harens band onder de kroeggangers een vaste fanclub van zo’n vijftig mensen verzameld. ‘Als we dan ergens anders in Nederland speelden, regelden zij een grote bus om mee te reizen. Je eigen publiek meenemen is een goede marketingtruc om te worden geboekt door concertzalen. Nadat Van Haren samen met gitarist Kees Lewiszong de band Navarone had gevormd, was het vanzelfsprekend dat zij hun eerste optreden hadden in Dollars. Een deel van de Dollars-band fanclub is toen overgestapt op Navarone en volgt de band nog steeds. Nadat Navarones eerste album, A Darker Shade of White, uitkwam, moest de band hard werken om publieke aandacht te trekken. De leden benaderden zo’n honderd poppodia, maar slechts eentje wilde hen ontvangen. Hier kwam verandering in toen Lewiszong een cd aan een NRC-recensent gaf, wat tot een positieve review in het dagblad leidde. De volgende dag kregen de bandleden een telefoontje van Paradiso, die vroeg of ze hen konden boeken. ‘Toen heeft Bram, de bassist, een poppodium in Groningen gebeld. Hij zei tegen hen dat Paradiso ons had geboekt en vroeg of zij ons ook wilden hebben’, vertelt Van Haren. Groningen ging hiermee akkoord. ‘Toen belde hij weer de volgende concertzaal en zei hij: “Hey, Poppodium Groningen en Paradiso hebben ons geboekt, willen jullie ook?” Zo rolde het wel door.’ Vervolgens werd de band geboekt door festival Noorderslag en waren zij te gast bij De Wereld Draait Door, wat hun bekendheid een boost gaf.
Een afwisselend karakter
Bij het maken van hun eerste album wortelde de band zich in klassieke grunge en rockbands zoals Pearl Jam en Led Zeppelin. ‘A Darker Shade of White, onze eerste plaat, was een collectie nummers die we in de jaren ervoor hebben gemaakt, eigenlijk een best of Stiekem wilden we dat het een soort nieuwe Ten van Pearl Jam zou worden, maar dat is uiteraard niet gelukt.’ In de daaropvolgende albums heeft Navarone hun sound uitgediept. In het tweede album, Vim and Vigor, borduurde de band voort op het grunge-achtige geluid van hun vroegere werk. ‘Toen we vervolgens met ons derde album, Oscillation, aan het touren waren, merkten we dat we live wat snelheid misten. Toen kwam de focus dus daarop te liggen’, vertelt de zanger. ‘Met ons vierde album, Salvo, wilden we ook naar het buitenland uitbreiden en daarbij sloot een focus op rock meer aan.’ Tijdens het maken van V wilden de bandleden hun vertrouwde rockgeluid breder trekken om een betere aansluiting te vinden bij een groter publiek. Uiteindelijk kwamen er tijdens experimentele Zoom-jamsessies nummers naar voren die een rustigere, toegankelijkere sound belichaamden. Voor dit nieuwe album heeft Van Haren
veel gecomponeerd op de piano in plaats van op zijn gebruikelijke elektrische gitaar. Dit toegankelijkere geluid sloot ook goed aan bij hun succes bij The Voice, waarmee ze een groter publiek bereikten. ‘Het idee was om na The Voice flink door te pakken en nog meer zichtbaarheid te verwerven, vertelt Van Haren. Ondanks de focus op een toegankelijker geluid is de veelzijdigheid van Navarone niet volledig uitgebannen. ‘Op de opener staan bijvoorbeeld gewoon weer beukende gitaren en dikke synths’, vertelt Van Haren trots terwijl hij een slok van zijn koffie neemt.
De veelzijdigheid van Navarone was zowel vloek als zegen, vertelt Van Haren. ‘Het is namelijk lastig te vermarkten. Gedurende onze hele carrière vinden de alternatieven ons te commercieel en vindt de mainstream ons te alternatief’, legt hij uit. ‘We moesten bijvoorbeeld de hele tijd bewijzen dat we op festivals thuishoorden. Maar wanneer je eerlijk bent over de muziek die je maakt, zullen er altijd mensen zijn die je werk vet vinden.’ Uiteindelijk is het de band gelukt om op festivals te spelen. ‘Ik denk dat er geen andere band is die zowel op Concert at Sea heeft gespeeld als op Down the Rabbit Hole.’
Op de vraag of de bandleden van Navarone zichzelf vanwege hun rockroots ooit als echte rocksterren zullen zien antwoordt Van Haren snel met een definitieve ‘nee’. Hij geeft aan dat hij het sterk oneens is met de attitude van stereotiepe rocksterren. De zanger houdt niet van artiesten die te laat komen voor hun eigen optredens en vervolgens schaamteloos klagen dat hun concert op een bepaald punt wordt afgekapt. ‘Ik sta graag op het podium en bouw graag een
feestje met het publiek, maar vind het ook belangrijk om de zaal zo netjes mogelijk achter te laten. Optreden voelt voor mij meer als een ambacht, net zoals een loodgieter zijn. Je bent gewoon iets aan het doen waar je goed in bent en dat wil je goed doen’, legt Van Haren uit. Hij ziet Navarone dus niet als een stereotiepe rockband met een standaard rockattitude. ‘Valt mijn antwoord tegen?’
Navarone en Nijmegen
Concrete toekomstplannen heeft Van Haren nog niet voor de band. ‘Ik laat het echt helemaal open. V is uit, dus dat gaan we nu live spelen. Natuurlijk zou het super cool zijn om met onze band te spelen in de AFAS Live of de Ziggo Dome, maar we zien wel waar we uitkomen.’ Daarnaast heeft hij een aantal persoonlijke ambities. ‘Mijn grootste doel is eigenlijk om ervan te kunnen blijven leven en om te blijven doen wat ik het leukst vind.’ De toekomst voor Navarone ligt dus nog open. Het enige dat vaststaat, is een uitverkochte zaal in Doornroosje.
Ondanks alle schommelingen in Navarones muziekstijl, zal Nijmegen voor Van Haren altijd een vaste thuisbasis blijven. Zeker de relatie die hij heeft met muziekcafé Dollars houdt stand. Van Haren is nog steeds hecht bevriend met de eigenaar en treedt er soms op met zijn oude Dollars-band. Dat Van Haren door de hoge huizenprijzen is teruggekeerd naar Wijchen, doet niet af aan zijn band met de stad: ‘Nijmegen is gewoon mijn stad, daar zal ik altijd blijven komen’, vertelt hij. ‘We doen ook al onze releaseshows in Doornroosje. Die link van mij en van Navarone met Nijmegen zal altijd blijven.’ ANS