X. πράσινες ουτοπίες

X.πράσινες ουτοπίες

Σε εποχές πολιτικής-φιλοσοφικής δυσφορίας που προκαλούν την ανάγκη για κοινωνική αλλαγή, η πρόταση, η κριτική, η παρουσία-διασπορά ουτοπικών ιδεών είναι απαραίτητη και αναπόφευκτη. Οι πρόσφατες οικολογικές και οικονομικές κρίσεις, λοιπόν, έχουν ξυπνήσει ξανά το ενδιαφέρον για την έννοια αλλά και την πολιτική στάθμιση της ουτοπίας. Αυτή η γοητεία, όμως, που νιώθουν πολλοί, η γενική αίσθηση του τέλους της ουτοπίας που επικρατεί στην εποχή μας, είναι ίσως μια νέα αφορμή για να αρχίσουν να δημιουργούνται-προτείνονται ξανά παρόμοιες μονόπλευρες, υποκειμενικές περιγραφές υποτιθέμενων επαρκών και σταθερών συμβάσεων συλλογικής έκφρασης μίας μελλοντικής κοινωνίας. Τέτοιες περιγραφές δεν ενισχύουν καθόλου την έννοια της ουτοπίας, αντίθετα, την υποβιβάζουν-υποτιμούν και την συνδέουν με τους αφελείς ορισμούς-περιγραφές του παρελθόντος αλλά και τον ολοκληρωτισμό.

Στις μέρες μας, υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός προτάσεων -σχεδίων και εικόνων, που αν και εντυπωσιακός στην περιγραφική ακρίβειά του, πολιτικά αφελείς και απίθανες προσεγγίσεις στα αληθινά οικολογικά προβλήματα αποδίδοντας ξανά δημόσια την ιδέα πως η ουτοπία εξαρτάται από μια μοναδική αρχιτεκτονική ιδιοφυή ιδέα του/της σωτήρος αρχιτέκτονα. Φαίνεται εντέλει πως οι αρχιτέκτονες (διανοούμενοι, ακτιβι-

στές) δεν είναι εφικτό να επικεντρωθούν στην ολοκληρωμένη βελτίωση της ανθρώπινης κοινωνίας, αλλά μάλλον στη διάσωση του πλανήτη από την ίδια την κοινωνία.

Η επίλυση του οικολογικού ζητήματος είναι αναμφισβήτητα ένα κρίσιμο παγκόσμιο ζήτημα. Αυτό που είναι αμφισβητήσιμο, όμως, είναι το αν οι λύσεις μπορούν να βρεθούν στο πλαίσιο του ενεργού καπιταλισμού. “...Η προσαρμοστικότητα είναι η λέξη κλειδί: οτιδήποτε μπορεί να μετατραπεί σε κέρδος. Άλλά ποιος μπορεί να διαφωνήσει με τον στόχο, ποιος θα τολμούσε να το κάνει; Το πράσινο κίνημα είναι σημαντικό και απαραίτητο, αλλά πρέπει να δούμε αν πρέπει να εμπιστευτούμε την τύχη του στον καπιταλισμό. Η έλλειψη πράσινων ουτοπιών σε μία εποχή που αυξάνεται όλο και περισσότερο η εμμονή για τα πράσινα ζητήματα μπορεί να οφείλεται στην επιτυχία του καπιταλισμού και στην αδιαμφισβήτητη κυριαρχία του...”³⁴ (Woods)

Τέτοιου είδους ‘‘πράσινες’’ ψευδο-ουτοπικές ιδέες, συνεχίζουν να μυστικοποιούν την έννοια-φιλοσοφία της ουτοπίας δίνοντας δημόσια την εντύπωση ότι η μόνη θέση-λειτουργία της ολοκληρώνεται στον κόσμο της επιστημονικής φαντασίας και του αφελούς ταξιδιωτικού ατομικισμού.

Οταν ο Constant πρότεινε το New Babylon, για να προκαλέσει τη φαντασία μας σχετικά με τους οικοδόμους (πολιτικούς οργανωτές) της μελλοντικής πόλης, δεν προσπάθησε να υπονοήσει ότι το έργο του θα μπορούσε να κατασκευαστεί σε ένα μακρινό μέλλον με ευνοϊκές συνθήκες, αντίθετα στόχος του ήταν να αναλάβει πολιτική δράση μέσω της αφήγησης για ένα φανταστικό έργο, προκαλώντας τις σκέψεις, τις ιδέες και τις αντιδράσεις των ακολούθων της σκέψης του. Η συγκεκριμένη στοχαστική κίνηση απομακρύνει ακόμα περισσότερο την έννοια-στοχαστική σχέση με την ουτοπία από τον ειδικό ορισμό του ατομικού πρωτογενούς προσχέδιου/περιγραφής για μία ιδανική κοινωνία στο μακρινό μέλλον, δίνοντας περισσότερη έμφαση στην διαδικασία της κάθε πορείας προς το μέλλον, που οικοδομείται με καθημερινές παραγωγικές-πολιτικές αλλαγές σε σχέση με τις καθημερινές καταστάσεις-υποχρεώσεις.