Η ΝΕΡΑΙΔΑ ΤΗΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ

ΑΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Γ2 ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ 5ου Δ.Σ. ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑ:

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015-16

Η ΝΕΡΑΙΔΑ ΤΗΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ

Αρ. Πράξης

11

Ημερομηνία

20/11/2015

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ

ΚΟΥΜΠΟΥΡΗ ΕΙΡΗΝΗ

ΠΕ70

ΓΕΡΑΚΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΠΕ11

ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΟΛΟ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ : 22 ΑΜΙΓΕΣ ΤΜΗΜΑ:

ΜΕΙΚΤΗ ΟΜΑΔΑ:

ΑΓΟΡΙΑ: 11 ΚΟΡΙΤΣΙΑ: 11 Γ2

21 Ιουνίου 2016

Τη φετινή σχολική χρονιά, 2015-16, υλοποιήσαμε στο σχολείο μας περιβαλλοντικό πρόγραμμα με θέμα "Η Νεράιδα της Πάρνηθας μας οδηγεί στα μυστικά του Κηφισού», σε συνεργασία με το Γραφείο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Δ/νσης Π.Ε. Δυτικής Αττικής. Οι θεματικές με τις οποίες ασχοληθήκαμε ήταν οι κάτωθι : 1. Οικολογία και οικοσύστημα 2.Ο κύκλος του νερού 3. Η ζωή κοντά στα ποτάμια - Υδρόμυλοι 4. Περιβάλλον και Τοπική Ιστορία 5. Θρύλοι γύρω από το υδάτινο περιβάλλον

Κατά την έναρξη υλοποίησης του προγράμματος στόχους σε ότι αφορά τους μαθητές μας:

θέσαμε τους εξής παιδαγωγικούς

-Να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές σε θέματα που αφορούν στο φυσικό περιβάλλον.

-Να έρθουν σε επαφή με τη φύση και ειδικότερα το πολύ κοντινό τους ποτάμι, τον Κηφισό.

-Να γνωρίσουν την ιστορία του και την επίδρασή του στον τρόπο της ζωής των κατοίκων της περιοχής.

-Να εντοπίσουν τους εχθρούς του υδάτινου κόσμου και να αναπτύξουν το αίσθημα ευθύνης σε θέματα προστασίας του.

-Να ενημερωθούν σχετικά με τον τρόπο ζωής κοντά στα ποτάμια.

-Να προσεγγίσουν διαθεματικά το θέμα μας και να ανακαλύψουν τη σχέση του με άλλους τομείς.

-Να υιοθετήσουν το πνεύμα συνεργασίας σε ομάδες και να μάθουν να οργανώνουν, να αξιολογούν πληροφορίες και πηγές που αναφέρονται στο θέμα. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε στηριζόμενο στην ενεργητική και βιωματική μέθοδο εργασίας και στην ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας. Ειδικότερα :

1. Κατά το πρώτο στάδιο υλοποίησης πραγματοποιήσαμε ενημέρωση για τον ποταμό Κηφισό, έχοντας ως αφετηρία το περσινό μας περιβαλλοντικό πρόγραμμα που είχε ως σημείο αναφοράς την Πάρνηθα και το μύθο της Νεράιδας. Ο ορεινός όγκος της Πάρνηθας είναι το σημείο από το οποίο πηγάζει ο Κηφισός. Έτσι χρησιμοποιήσαμε τη Νεράιδα ως παιδαγωγικό μέσο για να οδηγήσουμε τους μαθητές μας στη διαδρομή και την ιστορία του Κηφισού.

2. Προβάλαμε βίντεο του 1ου ΕΠΑΛ Αγ.Αναργύρων με τίτλο : «Κηφισός - Διαδρομές στο χώρο και στο χρόνο» και την εργασία «Κηφισός: το ποτάμι της Αθήνας» στο διαδραστικό πίνακα, όπου γίνεται εκτενής αναφορά στην ιστορική πορεία του ποταμού. Επίσης προβλήθηκε φωτογραφικό και πληροφοριακό υλικό το οποίο απεικονίζει τον Κηφισό ως θεότητα στα αρχαία χρόνια, αλλά και την κατάσταση του ποταμού άλλοτε και τώρα. Τα παιδιά ενημερώθηκαν για τη ζωή των ανθρώπων δίπλα στον Κηφισό και την επίδρασή του στην καθημερινότητά τους, τη λειτουργία υδρόμυλων κατά μήκος του ποταμού, τη διάβρωση του υδάτινου περιβάλλοντος και την άναρχη δόμηση που άλλαξε τη ροή και τη μορφή του ποταμού.

3.Αναδείξαμε διάφορες πτυχές της πορείας του Κηφισού, εστιάζοντας θεματικές:

στις κάτωθι

Κηφισός, το τελευταίο χαμένο ποτάμι του Λεκανοπεδίου: Οι πρώτες αναφορές στον Κηφισό γίνονται από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, περισσότερα από 2000 χρόνια πριν. Ιερός ήταν για τους αρχαίους ο ποταμός Κηφισός, πηγή ζωής για τη μεγάλη, εύφορη πεδιάδα. Δυστυχώς, η υποβάθμιση του Κηφισού και των παραχειμάρρων του τα τελευταία χρόνια, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ανοικτά περιβαλλοντικά μέτωπα του Λεκανοπεδίου. Η κοίτη του απλώνεται σε έκταση 12.000 στρεμμάτων και η αρχή του εντοπίζεται στην Πάρνηθα, ενώ διέρχεται μέσα από τουλάχιστον δέκα περιοχές της Αττικής, μεταξύ των οποίων η Νέα Ερυθραία, η Κηφισιά, η Λυκόβρυση, η Μεταμόρφωση και η Νέα Φιλαδέλφεια και εκβάλλει στο Φαληρικό όρμο του Σαρωνικού. Ως πρώτη πηγή που διαβάσαμε και σχολιάσαμε αναφέρουμε το άρθρο της Γεωργίας Ξάνθη, από την Εφημερίδα της Ακαδημίας Πλάτωνα, τεύχος 13ο (http://akadimiaplatonos.blogspot.gr/2013/12/blog-post_9700.html)

Ο Κηφισός ως θεός, ο Κηφισός ως ποτάμι: Σε μια άλλη εποχή, όταν το ποτάμι, ο Κηφισός δεν αποτελούσε παρελθόν για την πόλη της Αθήνας, μπορούσες να καθίσεις ήσυχα στην όχθη του, να ακούς το τραγούδι του, το παφλασμό, τον ήχο του νερού που κυλάει και, ακούγοντάς το, να ονειροπολείς και με λαχτάρα να παρακολουθείς το ταξίδι του και την αιώνια ένωσή του με το άλλο μικρό ποτάμι, που ξεκινούσε από τις υπώρειες του Λυκαβηττού, περνούσε από τη σημερινή πλατεία

Συντάγματος, συναντιόταν με τον Ιλισό, πέρναγε από το νεκροταφείο του Κεραμεικού για να καταλήξει στον λατρεμένο Κηφισό. Ο Κηφισός, που λατρευόταν σαν Θεός, εμφανίζεται με κέρατα ταύρου στο κεφάλι και το άγαλμά του περιλαμβάνεται στη σύνθεση του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα, κάτι που δεν άφησε ασυγκίνητο τον Ευριπίδη, που τον αποκαλεί «ω ταυρόμορφον όμμα Κηφισού». Ο ταύρος αποτελούσε το ιερό ζώο του Ποσειδώνα, που ήταν θεός του υγρού στοιχείου. Σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο μαζί με τα άλλα Μάρμαρα. Η εγγονή του Κηφισού, Πραξιθέα, υπήρξε σύζυγος του βασιλιά της Αθήνας, Ερεχθέα. Για τον σοφό Πλάτωνα, η ίδρυση του Γυμνασίου της Ακαδημίας, έξω και μακριά από την πόλη, κοντά στην τότε όχθη του Κηφισού, ήταν η σίγουρη εξασφάλιση του νερού, αναγκαίο για το λούσιμο των νέων που γυμνάζονταν σε αυτά. Βορειοδυτικώς του λόφου του Κολωνού και του παρακείμενου λόφου του Αγίου Αιμιλιανού εκτείνεται η καταπράσινη αττική περιφέρεια της Κολοκυνθούς, των Σεπολίων και του Λεβή ( το χωριό του Λεβή άρχιζε από τις Τρεις Γέφυρες και έφτανε μέχρι τους Αγιους Ανάργυρους). Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο διασώζεται ανάγλυφο με τις μορφές του Κηφισού και Ιλισού και μεταξύ των Ελγινείων μαρμάρων του Βρετανικού Μουσείου, υπάρχει άγαλμα του θεού προερχόμενο από το δυτικό αέτωμα του Παρθενώνος.

Ο θεός Κηφισός αγκαλιάζει τον Ιλισό. (Ανάγλυφο, Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών).

Από τα παλιά υπήρχε σύγχυση για τα όρια των δύο συνοικιών, Σεπολίων και Κολοκυνθούς. Αν και χωριστές ενορίες, οι προ του 1922 κάτοικοι Σεπόλια ονόμαζαν ό,τι σήμερα εμείς ονομάζουμε Κολοκυνθού. Στην Παναγία, όπου και η γέφυρα της Κολοκυνθούς, ήταν το τέρμα της γραμμής του τραμ.

Κτήματα πολλά βόρεια και δυτικά του Κολωνού, κηπουρικές συνοικίες, ευλογημένες και πανέμορφες, απέραντοι ανθόκηποι από τα Πατήσια και τα Κάτω Λιόσια μέχρι της πεδιάδας του Αιγάλεω και της Ιεράς Οδού. Τότε... γιατί...Τότε υπήρχαν καταπράσινοι λαχανόκηποι, αφού το κυριότερο ποτάμι του Λεκανοπεδίου, ο Κηφισός, έδινε ζωή και δεν τους άφηνε να διψάσουν. Τότε που οι σκιεροί κήποι, που αρδεύονται από τον Κηφισό ποταμό, ήταν αγαπημένος τόπος περιπάτου για τους Αθηναίους. Και όταν το τραμ σε έφερνε στους κήπους και οι μυρουδιές της εύφορης γης σε ζάλιζαν, από τους μενεξέδες και τις τριανταφυλλιές, από τα χρυσάνθεμα και τα γαρύφαλλα, το νεράκι του Κηφισού, πηγή ζωής, σου έκανε παρέα, με το φεγγάρι να παρακολουθεί και να μη θέλει να αφήσει τον παράδεισο. Και τις παρέες των Αθηναίων, που συρρέουν από όλη την Αθήνα στις όχθες του Κηφισού, εκεί, στο εξοχικό κέντρο Ροσινιόλ, πέρα στη Δυρραχίου, στα Σεπόλια, για χορό και γλέντι. Όταν όμως νευριάζει ο Θεός, επειδή δείχνεις ασέβεια και περιφρόνηση και αδιαφορία, σε εκδικείται σπέρνοντας την καταστροφή, όπως έγινε στη μεγάλη πλημμύρα του 1896, όπου τα νερά του αφήνιασαν και ξέρναγαν λάσπη καταπλακώνοντας σπίτια και ανθρώπους. Τα ορμητικά νερά δεν λυπήθηκαν κανέναν, τόσο θυμό κουβάλαγαν. « Οι λαχανόκηποι σκεπάστηκαν από λάσπη ερυθρόχρουν, παρά πέρα δένδρα κατακείμενα με τας ρίζας εκτός εδάφους, αι οικογένειαι της Κολοκυνθούς ωδηγήθησαν εις την επί της οδού Κολοκυνθούς και παρά τον Εσταυρωμένον οικίας όπως διέλθουν την νύκτα. Η ορμή του ρεύματος ήτο τοιαύτη ώστε τούτο εξήλθε της κοίτης και μέρος μεν αυτού εξηκολούθησε τον δρόμον του, μέρος δε επλημμύρισε τους αγρούς και έφθασε μέχρι τού επί της οδού Κολοκυνθούς γνωστού φούρνου. Εν τη ορμή του δε παρέσυρε και κατέρριψε την οικίαν Βουτσαρά, της οποίας οι κάτοικοι κατόρθωσαν να διαφύγουν τον κίνδυνον εγκαίρως εγκαταλιπόντες αυτήν. Τα μόνα βεβαιωθέντα θύματα εν Κολοκυνθού είναι ικανά ζώα ήτοι ίπποι, ημίονοι και βόες τούς οποίους έπνιξεν ο Κηφισός...» Ετσι περιέγραφε την καταστροφή η εφημερίδα «Εμπρός» τον Νοέμβριο του 1896. Η εκκλησία του Σταυρού, ο Αγιος Νικόλαος, του έμεινε και το όνομα, ο Αγιος Νικόλας ο Χωστός, η Παναγία καλύφτηκαν από λάσπες και χώματα. Και σήμερα; Στεγνό ποτάμι, αδάκρυτο, κάτω απ' την πόλη τρέχει και η Αθήνα τού σήμερα είναι η μόνη πρωτεύουσα στην Ευρώπη που έχει ποτάμι αναξιοποίητο, βουτηγμένο στα απόβλητα και πνιγμένο στα μπάζα, ντροπιασμένη πληγή σκεπασμένη, για να κρύβει την ασυδοσία και την τεράστια ευθύνη των κατοίκων της. Ο ποταμός Κηφισός πηγή ζωής : Να πως την περιγράφει ο Στράβωνας στα τέλη του 1ου π.Χ. αιώνα: «Ποταμοί δ' εισίν, ο μέν Κηφισσός, εκ Τρινεμιών τάς αρχάς έχων, ρέων δέ διά του πεδίου, εφ' ου και η Γέφυρα κι οι Γεφυρισμοί δια δέ των σκελών των από του άστεως εις τον Πειραιά καθηκόντων, εκδίδωσιν εις το Φαληρικόν, χειμαρώδεις τό πλέον, θέροις δέ μειούται τελείως». Που σημαίνει:«Υπάρχουν ποτάμια και το ένα είναι ο Κηφισός που ξεκινάει από την περιοχή των Τριμενιών, κυλάει στην πεδιάδα, γι αυτό υπάρχουν γεφύρια και γεφυρισμοί, χωρίζεται σε σκέλη, φτάνει μέχρι τον Πειραιά, χύνεται στο Φαληρικό, είναι χειμαρρώδης και το θέρος μειώνεται τελείως». Τα γάργαρα νερά του Κηφισού υμνούνται και στη Μήδεια του Ευριπίδη: «Κι εκεί το λεν, η Κυπρίδα παίρνοντας απ' τα γάργαρα του Κηφισού νερά με τις γλυκόπνοες αύρες των ανάλαφρων ανέμων κάμπους και βουνά δροσαίνει». http://peritexnisologos.blogspot.gr/2012/06/blog-post_18.html

Αναμνήσεις από τον Κηφισό: Ο Κηφισός, όσο κι αν είναι ζωοδότης, τόσο μπορεί να αποβεί καταστροφικός. Η ασέβεια των ανθρώπων στη φυσική ροή του ποταμού, η άναρχη δόμηση, η διάβρωση του περιβάλλοντος περί του ποταμού έχουν ως αποτέλεσμα τις συχνές πλημύρες, που τα τελευταία χρόνια είναι όλο και περισσότερες. Αναφέραμε χαρακτηριστικά το εξής απόσπασμα: «Η πλημμύρα του 1961 είχε ξεχαστεί και εμείς τα παιδιά παίζαμε στην όχθη του, που πλέον είχε κτισθεί και υψωθεί, κάπου εκεί απέναντι από το εργοστάσιο της ΔΕΗ στο Μοσχάτο. Ακόμα θυμάμαι τους παππούδες που πέρναγαν τον καιρό τους ψαρεύοντας, τις βάρκες που ελλιμενίζονταν μέσα στο ποτάμι για να προφυλαχθούν από τον άγριο νοτιά, που κατά καιρούς φύσαγε στον Φαληρικό Όρμο και την πιτσιρικαρία που έκανε ποδήλατο ή έπαιζε κάτω από τους ευκαλύπτους, που είχαν φυτευτεί στις όχθες του Κηφισού. Βέβαια από τότε τα προβλήματα στο ποτάμι ήταν εμφανή. Η άναρχη ανοικοδόμηση του λεκανοπεδίου, η εγκατάσταση βιομηχανιών και βιοτεχνιών γύρω από το ποτάμι, χωρίς σχεδιασμό και υποδομές επιβάρυναν το περιβάλλον της περιοχής και το ποτάμι ακόμα περισσότερο. Κατά καιρούς λύματα και χημικά απόβλητα έφταναν και φτάνουν μέχρι κάτω στις εκβολές του ποταμού προκαλώντας δυσοσμία στην περιοχή ή βάφοντας τα νερά του ποταμού και του Φαληρικού Όρμου με διάφορα περίεργα χρώματα. Μεγαλώνοντας παρακολουθούσαμε σιγά – σιγά την καταστροφή του ποταμού Κηφισού. Οι βάρκες σάπισαν, οι ψαράδες χάθηκαν. Οι ευκάλυπτοι κόπηκαν, γιατί οι ρίζες τους ήταν επικίνδυνες για τις πολυκατοικίες, που με την αντιπαροχή κτίζονταν δεξιά και αριστερά του ποταμού. Οι όχθες από χώρος παιχνιδιού έγιναν χώρος στάθμευσης για οχήματα. Η ιδεολογία του τσιμέντου κυριάρχησε κι εδώ. Τα αυτοκίνητα αυξήθηκαν και η αναζήτηση νέων δρόμων για να κινηθούν έγινε το μεγάλο θέμα όλων των σχεδίων ανάπτυξης. Ο Κηφισός από δρόμος του νερού προς την θάλασσα και δίοδος του αέρα από την θάλασσα προς το χτισμένο ασφυκτικά λεκανοπέδιο, εύκολα έπεσε θύμα της πολιτικής «ανάπτυξη με αυτοκινητόδρομους» γράφει ο Μπάμπης Μπιλίνης στη 2η Επιστημονική Διημερίδα για τον Κηφισό τον Δεκέμβριο του 2009.

Ο Κηφισός κάτω και πάνω από την εθνική οδό Αθηνών-Λαμίας

Ακολούθησε συζήτηση γύρω από το θέμα της πλημμύρας του ποταμού. Αναλύθηκαν οι αιτίες ενώ τα παιδιά μίλησαν για τις εμπειρίες τους από πρόσφατες πλημμύρες, προτείνοντας παράλληλα λύσεις για το μέλλον, όπως: α.αναδάσωση β.έργα καθαρισμού αποχετεύσεων γ.τήρηση νομιμότητας αναφορικά με την αυθαίρετη δόμηση δ.επιβολή προστίμων σε όσους κλείνουν τα ρέματα

4. Τα παιδιά χωρίστηκαν στο μάθημα της γυμναστικής σε 2 ομάδες . Αφού έγινε συζήτηση από τον Γυμναστή και τη δασκάλα για την σημασία του νερού στη ζωή μας, τα παιδιά προσπάθησαν να σκεφτούν τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διασώσουμε το νερό στην καθημερινή μας χρήση. Στη συνέχεια συμμετείχαν σε ένα παιχνίδι, τα «Νεροκουβαλήματα» που είχε σκοπό τη διάσωση όσο μεγαλύτερης ποσότητας νερού. Κέρδισε η ομάδα που κατάφερε κατά τη μεταφορά νερού από έναν κουβά σε έναν άλλο να μεταφέρει χωρίς απώλειες τη μεγαλύτερη ποσότητα.

5.Ανακαλέσαμε τις γνώσεις που αποκομίσαμε από το πρόγραμμα της ActionAid που πραγματοποιήσαμε πέρσι με τίτλο: "Μια φορά κι ένα νερό". Μιλήσαμε για τους τρόπους διάσωσης του νερού, σε συνέχεια του παιχνιδιού που παίξαμε στο μάθημα της Γυμναστικής.

6. Τέλος τα παιδιά ζωγράφισαν τον Κηφισό με τα δικά τους μάτια.

ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ TOY 5ου Δ.Σ. ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ ΚΟΥΜΠΟΥΡΗ ΕΙΡΗΝΗ ΓΕΡΑΚΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ