58
Laatstepost
~ ex oriente lux ~
Vizz meets Wizz ( once again ) part 1 Herinneringen van een illuster producersduo Het is allemaal begonnen met het Nederlandtalige punksingletje ‘Van Agt Casanova’ van Paul Tornado dat in september 1977 op de legendarische Revox A77 in de studio van De Ark aan de Knalhutteweg 13 in Enschede werd opgenomen. Het daverende ‘Van Agt Casanova’ was een persiflage op de Engelse punkbeweging, in het bijzonder op het singletje ‘God save the Queen’ van de Sex Pistols. Het was tevens het overrompelende geboortekaartje van De 1000 Idioten Records, een initiatief van grafisch vormgever Johan Visser en zijn muzikale compaan Willem Wisselink. Zij legitimeerden de oprichting van hun onafhankelijke platenlabel met de gedachte dat er in ieder geval altijd wel duizend idioten met dezelfde smaak in de Lage Landen zouden rondlopen. Visser en Wisselink vormden een producersduo onder het gemeenschappelijke en welluidende pseudoniem Vizzwizz. Na Van Agt Casanova produceerde dit duo de single Kerstmis met de Ark, de vijfde uitgave van stichting De Ark en de tweede van De 1000 Idioten Records, waarvoor het in samenwerking met Ark-technicus Frans Meulenbeek, ook het liedje Merry Christmas Ev’rybody schreef. De kerstsingle was een idee van Visser, naar het voorbeeld van The Beatles, die gewoon waren dergelijke plaatjes voor hun fanclubs te maken. Vervolgens produceerde Vizzwizz, althans in naam, nog een aantal uitgaven van de 1000 Idioten Records: de Steal or borrow-EP van de Suzannes, de Space disco-EP van de Kewi à gogo Party, de Too shy to love-EP van Wisselink, de single Razzle dazzle van de La Salle’s, de LP Life is like a penguin (always black & white) van de Kewi à gogo Party en de single Come in handies van de Monomen. De werkelijkheid is anders. Eigenlijk heeft het duo Vizzwizz slechts de uitgaven van de Suzannes en de La Salle’s met vereende krachten geproduceerd. Bij de overige uitgaven van De 1000 Idioten Records zorgde Wisselink in z’n eentje voor de muziekproductie. Medio 1981 kwam er niet geheel onverwacht een einde aan de samenwerking van het producersduo Vizzwizz, al bleef het wel samen in platenzaken actief. Deze breuk viel min of meer samen met de licentie-deal van De 1000 Idioten Records met WEA Records. Het in Enschede opgerichte platenlabel kreeg, eenmaal naar Amsterdam verhuisd, een andere naam, omdat het aantal van duizend verkochte singles te vaak werd overschreden. Twee jaar later werd het tot Idiot Records herdoopte platenmaatschappijtje helemaal losgekoppeld van De Enschedese School. Voor dit label heeft Wisselink nog slechts de LP Voque estate van Stephan Emmer en de muziek van Nils Wieland geproduceerd. Bij al het overige Idiotplatenmateriaal van onder meer Fay Lovsky, Mathilde Santing, Bram Vermeulen, de Gigantjes en de Boulevard of Broken Dreams
zat Visser, alleen of met anderen, achter de knoppen, met inbegrip van de LP Terracotta me, baby van de Kewi University of Swing. Inmiddels zijn de rechten van De 1000 Idioten Records en Idiot Records verkocht aan Basta Records van Theo van der Schaaf. Als een ware liefhebber heeft hij besloten om al deze oude, veelal bekraste uitgaven - opnieuw door Visser geproduceerd - op CD uit te brengen. Zo kwamen bij voorbeeld de First Idiots na twee decennia opnieuw tot klinken. Deze CD geeft een globaal overzicht van de geschiedenis van De 1000 Idioten Records dat ter gelegenheid van De Enschedese School-tentoonstellingen in het Stedelijk Museum Amsterdam en het Rijksmuseum Twenthe in Enschede werd uitgebracht. Visser verzamelde ook al het muzikale werk van de Kewi’s op een CD die dan ook vanzelfsprekend Kewis Komplete heet. Op woensdagavond 11 december 1996 kwamen Visser en Wisselink, na elkaar geruime tijd niet meer te hebben gesproken, ten huize van eerstgenoemde in Amsterdam Oud-Zuid bijeen. Niet zozeer om naar de mastertape van de Kewi-CD te luisteren, al was dit natuurlijk mooi meegenomen, als wel om op de activiteiten van het producersduo Vizzwizz terug te kijken. Wisselink bleek een paar weken voordien al het materiaal van de Kewi’s, zijn muzikale samenwerkingsverband met Kees Maas, toevallig nog eens te hebben beluisterd: ‘Ja, wat vind ik daar nu eigenlijk van?’ Voordat Wizz een vervolg op zijn eigen verzuchting heeft kunnen formuleren, geeft Vizz ongevraagd een antwoord: ‘Deze CD is een ware hommage aan de Kewi’s. Zowel Fay Lovsky als Jan Rot heeft een speciaal verhaal voor de uitgave van de Kewis Komplete geschreven. Over de liefde waarmee zij al die oude Kewi-platen altijd hebben gekoesterd.’ Wizz: ‘Kijk, wat de grote breuk tussen Kees en mij is geweest - ik weet het, we zijn hier niet om dat nu te bespreken, maar ik wil er toch iets over zeggen - was mijn ambitie op dat muziekgebied. Voor die tweede Kewilangspeelplaat, Terracotta me, baby, had Vizz een bepaald niet misselijk budget van bijna 85.000 gulden bij WEA losgekregen. We konden dus in de goed geoutilleerde Ballad Sound Studio in Vu-
ren terecht, we hadden sessionmuzikanten zoals de leden van De Toekomst, de begeleidingsband van Bram Vermeulen, noem maar op. Toen had ik zoiets van: dan gaan we het nu ook even goed doen. Ik heb dus allerlei arrangementen voor de liedjes laten maken. Dat was een ware jongensdroom voor mij. Eindelijk kon ik de nummers opnemen, zoals ik vond dat ze moesten klinken. Al die liedjes van de eerste LP, Life is like a penguin, hebben Kees en ik steeds tongue-in-cheek opgenomen. Die lulligheid was een heel belangrijk element in die liedjes, maar ik wilde eigenlijk nog iets meer: een goede muzikant zijn.’ Vizz: ‘Het is in Nederland sowieso heel moeilijk om in de muziek je brood te verdienen. Er zijn maar een paar mensen die dat kunnen, zonder allerlei compromissen te moeten sluiten.’ Wizz: ‘Ik heb die eerste KewiLP altijd als een verzameling leukigheid gezien, maar het was niet
datgene waarmee ik eigenlijk bezig wilde zijn. Bij die tweede LP kon ik alle losse elementen bij elkaar gaan brengen: muzikale ideeën, experimenten en lullige grapjes. Dat is voor een deel ook wel gelukt. Jammer alleen dat Kees en ik niet zo mooi konden zingen. Dan was Terracotta me, baby vermoedelijk nog veel aardiger geworden. De fanatieke ernst waarmee ik aan die tweede LP had gewerkt, was voor Kees de reden om ermee te stoppen. Die wilde ook de vrolijke lulligheid. En achteraf gezien was die benadering misschien wel veel oorspronkelijker. Maar ik blijf erbij dat die tweede LP heel bijzonder voor zijn tijd was. Er staan allerlei geluidsexperimenten op. Vizz: ‘Alles wat op Terracotta me, baby te horen is, is nu niet bijzonder meer, maar wij deden het allemaal nog met de hand.’ Wizz: ‘We monteerdengeluidsfragmenten met stukjes wit ertussen en die werden op tijd gestart en dan kwam het precies uit.’
Vizz: ‘Bij Life is like a penguin hoor je een soort ongedwongenheid van: alles kan. We stoorden ons niet aan de wetten van de popmuziek. Bepaalde refreinen lieten we bijvoorbeeld expres niet terugkomen. Dat leek ons dan gewoon leuker. De inbreng van Kees op de eerste plaat was niet te onderschatten groot. Hij maakte van die rare switches op een toch al tegendraads accoord, met als gevolg dat een liedje helemaal op het verkeerde been kwam te staan. Daar begrepen sommige mensen toentertijd helemaal niets van. Het werd allemaal ‘sound on sound’ opgenomen. Steeds moest er een spoor worden volgespeeld. En dan kon je pas beslissen hoe je verder wilde gaan. Je kon niet meer terug. Bij de opname van die tweede LP stond ons het aantal van vierentwintig sporen ter beschikking, maar dat was zelfs nog te weinig. Op al die sporen stonden steeds wel drie stukjes, steeds voor verschillende coupletten.’ Wizz: ‘Ik zal een voorbeeld geven. Het refrein van Robin Hood,
Een kleine greep uit het ruim zestig producties tellende oeuvre van Idiot. In 1985 werd het satellietlabel Pickup Records opgericht om de belangen van o.a. YMO, Miharu Koshi, New Order, Cybil Shepherd, Anna Domino en Ian Gomm te behartigen.
Laatstepost
dat oorspronkelijk Brooke Shields heette - ‘I wanna look like Brooke Shields’ - bestaat uit vier accoorden. We hadden voor elk accoord een aparte riff gemaakt. Deze vier riffs lieten we gelijktijdig op vier taperecorders lopen en we switchten van de ene player naar de andere. Zoals je tegenwoordig een heel orkest onder een computer- of synthesizertoets hebt, hadden wij het refrein over vier recorders verdeeld. Dat waren dus eigenlijk gesamplede accoorden, maar je hoorde er geen fuck meer van terug. Kortom, de Kewi’s waren hun tijd ver vooruit. Al die gitaarloopjes in het liedje Kewi’s die zijn weer aan de boemel zijn te danken aan de krankzinnige invallen van Kees. Die was absoluut boundless op het gebied van compositie. Vanuit een E-accoord ga je bij voorbeeld meestal niet naar een As toe, maar hij had daar geen enkele moeite mee.’ Vizz: ‘Ook op The little lonely accordion ging Kees out of his head. Dat is een instrumental. Toen de demo daarvan werd gedraaid, zong Kees die ter plekke in. Dat vind ik nog steeds iets van een grote schoonheid. Ik moest huilen toen het gebeurde. Kees heeft ook een zeer ontroerende stem.’ Wizz: ‘Ik probeer het nog steeds, te zingen. En zo langzamerhand begint het ook wel iets beter te worden. Ik heb wat meer levenservaring. Volgens mij is een ziel voor een stem heel belangrijk en die was gewoon niet goed in die tijd.’ Vizz: ‘Je kunt wel proberen iets mooi te zingen, maar dan ben je met niets anders dan vakmanschap bezig. Als je stem slechts beperkte kwaliteiten
~ ex oriente lux ~
heeft, dan moet je het van de soul hebben, niet van het vakmanschap. Om sommige liedjes, zoals My girl swings on sticks and strings met dat geschreeuw, moet ik nog steeds geweldig lachen. Dat heeft een tomeloze energie. Evenals het aloude Wooly bully dat de Kewi’s opnieuw hebben opgenomen. Die waanzinnige energie en swing compenseren dat iets mindere stemgeluid.’ Wizz: ‘Ik kan me nog herinneren dat we na drie dagen met de 12 inch-versie van What and how in Enschede terugkwamen. ‘s Nachts om twee uur zetten we die tape bij Frans Oosterhof op. We wilden gaan dansen, maar dat bleek gewoon niet goed mogelijk. Het ritme was veel te hoog. In de house-periode was het een perfecte single geweest.’ Vizz: ‘Ik heb me vaak afgevraagd waarom het Kewi-project uiteindelijk niet bij het publiek is aanslagen. Volgens mij werd de tweede LP met veel te veel bombarie gepresenteerd. We gaven de prachtigste sweatshirts weg. Ook de perscommuniqué’s zagen er voorbeeldig uit. Het promotiemateriaal was allemaal zo goed uitgevoerd dat de media iets hadden van: hier wordt iets vreselijk gehyped. Dat moeten we niet hebben. Nu zijn de Idiots werkelijk over hun top gegaan.’ Wizz: ‘Er speelt nog iets anders mee. De Kewi’s waren zelf gewoon niet goed genoeg. We kregen de zalen niet echt plat. We hebben ooit een fantastisch optreden in de Melkweg gedaan, maar dat had zo’n succes omdat er honderdduizend vrienden van ons in de zaal stonden. Voor mijn gevoel was iets soortgelijks met Paul Tornado in Paradiso aan de hand.’ Vizz: ‘Afgelopen september was ik bij het eerste en enige concert van Van Dyke Parks op Crossing Border in Den Haag. Daar waren alle Nederlandse fans van hem. Van Rogier Proper tot en met Jan Rot. Als hij daarna nog in Vredenburg had opgetreden, dan was het effect ook weg geweest.’ Wizz: ‘Aanvankelijk zijn de Kewi’s met een tape op toernee geweest. We hadden allerlei prachtige ideeën, zoals onze gitaren die in de lucht hingen, onze monden die door een piepklein gaatje in een zwarte dia werden belicht, maar ze werkten vaak niet. De begeleidende muziek klonk ook niet geweldig, veel te hard en schel. Kees zette meestal te laat met zingen in hij had een human delay - en ik kon geen tekst onthouden. Ik stond altijd uit mijn nek te lullen. Die tape was goed. Nou ja, dat was eigenlijk ook weer een misser, omdat de muziek veel te artistiek was.’ Vizz: ‘Dat idee met die gitaren en de belichting met die dia’s was een perfect theatraal idee, maar dan had je het met de juiste equipment moeten uitvoeren. De Kewi-show was wel volgens de principes van Kees Maas in elkaar gestoken, met al z’n derde wereld producten. Als je die uitlichting met behulp van die zwarte dia’s met dat gaatje als videoclip had opgenomen, dan had het perfect gewerkt. Je moet het gewoon zo bekijken: de Kewi-show kwam gewoon niet uit de conceptuele fase.’
Visser in New York. Wisselink in Tokyo.
Wizz: ‘Ook toen we met die begeleidingsband optraden, konden we het niet waarmaken. Ik kan me nog goed herinneren dat we in Mellow Yellow te Heiloo optraden. Daar kwam Herman van der Zwan van WEA kijken en die was behoorlijk teleurgesteld in ons optreden. Hij zei het weliswaar niet - ‘Een leuk optreden, jongens’ - maar je kon het goed aan hem merken. De zaal liep half leeg. Het werkte gewoon niet. Als filmregisseur sta ik regelmatig behoorlijk onder druk, en dit zal Vizz als ontwerper ook niet vreemd voorkomen, maar ik ben nergens meer bang voor. Jezus, hoe los ik dit probleem nu weer op? Ik ben altijd in staat om met een oplossing voor de dag te komen. De credits daarvoor stammen uit de Kewi-tijd. Mij krijg je niet gauw meer in paniek.’ Vizz: ‘Nou, mij anders wel hoor. Bij iedere presentatie van welk ontwerp ook ben ik nog steeds bang dat de opdrachtgever het niet okay vindt, al weet ik diep in mijn hart dat het altijd goed afloopt. Stagefright. Dingen waarvan ik weet dat ze me niet lukken, ga ik nog steeds niet aan. Dat was vroeger wel anders. Dan begonnen we gewoon ergens aan, zonder dat we wisten waar het überhaupt over ging.’ Wizz: ‘Een mooi voorbeeld daarvan is de opname van de
59