Thema Het Nieuwe Werken
Interview Dorien Kasteleijn en Harm Tilman Tekst Dorien Kasteleijn
De ontwerpers Marck Haans en Basten Leijh delen een fascinatie voor Het Nieuwe Werken. Beiden ontwierpen een flexibel meubelprogramma voor projectinrichter Ahrend, de een als intern ontwerper, de ander vanuit zijn eigen designbureau. Aan welke eisen moet kantoormeubilair voldoen om tegemoet te komen aan de veranderende manieren van werken? Wat is hun werkwijze en hoe kijken zij aan tegen de samenwerking met hun opdrachtgever?
Basten Leijh is verantwoordelijk voor Loungescape, een serie schakelbare meubelblokken met oneindig veel mogelijke opstellingen. Met dit kleurrijke, modulaire ‘softseating’ programma speelt hij in op de behoefte aan informele werkplekken. “Er zijn zitelementen met open en dichte zijwanden, hoge en lage rugleuningen, uit te voeren in vele kleuren en stoffen”, zo laat hij zien. “De modules hebben heel basale vormen, waarmee je de ideale plek kunt creëren om te bellen, ontmoeten, overleggen of juist even rustig te werken. Ik noem het dan ook Lego voor architecten.” Marck Haans ontwierp Team_Up, een programma met in hoogte verstelbare werkplekken. “De hoge achter- en zijwanden met akoestische panelen maken dit bureau uitermate geschikt als concentratieplek, waaraan je zowel zittend als staand kunt werken”, vertelt Marck. “Je zit als het ware in een cocon, zodat je niet wordt afgeleid door de omgeving en je rustig kunt werken en bellen. Met verschillende kleuren en materialen – hout, staal en stof – kunnen de panelen persoonlijk gemaakt worden.” De werkbladen zijn in hoogte verstelbaar, de ergonomie zit blind verstopt in de meubels. Ook zijn er bureaus met lagere wanden. “Deze zijn juist bedoeld om met elkaar te kunnen communiceren. Teamwerkplekken noemen we die.”
Modulair ontwerpen voor nieuwe werkvormen
Concept en techniek Marck Haans werkt sinds 2010 bij Ahrend, vanuit de vestiging in Sint-Oedenrode. Gevraagd naar zijn achtergrond en inspiratiebronnen steekt hij enthousiast van wal. “Mijn eerste opleiding, aan de Koninklijke academie voor kunst en vormgeving in Den Bosch, was heel breed en ik merkte al snel dat ik daar niet zo veel mee kon. Vervolgens heb ik gekozen voor een meer concrete vervolgopleiding aan de aive, wat later de Design Academy Eindhoven is gaan heten. Ik zat bij de eerste lichting studenten die hier afstudeerde onder de nieuwe naam. Na mijn studie heb ik achtereenvolgens gewerkt bij Brabantia, Gispen en Aspa.” Daarna kwam hij uit bij Ahrend. “Dit bedrijf past goed bij mij. Wat mij hier opvalt, is het oog voor goede afwerking en
Marck Haans Basten Leijh Portretfotograaf Maj-Britta de Ruiter
de Architect, november 2013 159
Thema Het Nieuwe Werken
het moment dat het product de fabriek uit komt. Basten zit er als extern ontwerper misschien iets minder dicht op in dit laatste stadium.”
Samenwerken met de opdrachtgever De afgelopen decennia heeft zich een verschuiving voorgedaan in de samenwerking tussen ontwerpers en opdrachtgevers. Zo’n dertig jaar geleden werden opdrachtgevers gezien als lastige mensen die zich maar beter niet met design konden bemoeien. Die positie kunnen ontwerpers zich nu niet meer veroorloven. Samenwerking is nu het uitgangspunt. Vanuit hun positie hebben beide designers elk een eigen manier om met de opdrachtgever om te gaan. Basten: “Vroeger kon je als ontwerper zeggen: ‘take it or leave it’. Dat past niet meer in deze tijd, maar het is ook niet mijn stijl. Als ontwerper creëer je iets samen met de opdrachtgever. Voor een belangrijk deel kan ik meegaan met de wensen en eisen van de klant, maar ik ben ook eigenwijs genoeg om bepaalde onderdelen van mijn visie te verdedigen. Ik stel grenzen binnen het concept. Ik vind het heel belangrijk om de producten die ik ontwerp daadwerkelijk in de markt te zetten. Dan moet je dus wel iets maken wat aanslaat bij het publiek. Het luisteren naar de klant zit bij mij altijd ingebakken in het concept.”
1
2
Marck is hierin wat meer uitgesproken: “Ik kan er wel erg chagrijnig van worden als anderen niet mee willen in het concept. Soms kom je dan gewoon niet verder. Daar kan ik dan behoorlijk diep de discussie ingaan. Het is niet mijn taak om vrienden te maken, maar om de juiste producten te ontwerpen.”
Comfort en sfeer Nieuwe manieren van werken stellen andere eisen aan de inrichting van kantoren. Hoe gaan beide ontwerpers hiermee om? Marck: “Uit eigen ervaring ben ik al jaren bezig met Het Nieuwe Werken, al heette het toen nog niet zo. In mijn beginjaren als ontwerper was ik al een nomade. Ik was altijd op pad en dus steeds op andere plekken aan het werk. Dan loop je steevast tegen dingen aan. Stroom, bijvoorbeeld, waar sluit je je laptop aan of laadt je je telefoon op? En waar vind je een plekje om even rustig privé te bellen?” “Het Nieuwe Werken staat voor mij voor comfort”, benadrukt Marck. “Geborgenheid, vertrouwen, gebruiksgemak, warmte, sfeer, akoestiek. Zonder comfort kun je niet lekker werken. En daar gaat het toch uiteindelijk om. Daarnaast hebben mensen de behoefte om eigen sfeer toe te voegen aan hun werkplek. Daarom is Team_Up in diverse kleuren en materialen uitvoerbaar.”
1 Loungescape, Basten Leijh. Foto Stijn Poelstra
het enorme vakmanschap van de constructeurs. Ook het Cradle-to-Cradle principe van Ahrend spreekt mij erg aan. Respect voor de natuur is niet alleen belangrijk in mijn werk, maar ook in mijn privéleven. In mijn vrije tijd ga ik graag de bossen of de bergen in. Dat is overigens het enige moment dat ik niet aan het ontwerpen ben”, lacht hij. Enkele jaren later volgde Basten Leijh zijn studie aan de Design Academy Eindhoven. Hij koos voor de richting Man and Mobility en verkocht zijn afstudeerwerk – een stadsfiets waarvan het stuur ook het slot is – aan fietsenfabrikant Giant. “Ik heb bewust gekozen voor deze opleiding”, vertelt Basten. “Naast een sterk conceptueel karakter is hier ook veel aandacht voor de technische kant van ontwerpen en industrieel design. Dat past bij mijn karakter, ik zet graag dingen op de grond en vindt het belangrijk dat mijn producten worden gebruikt. Het is leuk om een statement te maken, maar een ontwerp moet ook haalbaar en betaalbaar zijn. Ik zie het als een uitdaging om hierin een balans te vinden.”
Werken voor Ahrend Basten werkt met zeven man in zijn bureau Bleijh Industrial
160 de Architect, november 2013
Design Studio te Amsterdam. “Voordeel van een eigen bureau is natuurlijk de vrijheid, je kunt veel kanten op. Wij houden ons bezig met heel diverse producten, niet alleen meubels, maar ook fietsen, verlichting, sanitair en verpakkingen. Vanuit die verschillende ontwerptrajecten leer je ontzettend veel. Hiermee voedt je niet alleen jezelf maar ook de opdrachtgever. Door als een vogel boven elk probleem te hangen, behoud je het overzicht en denk je niet in hokjes.” “Maar”, zo geeft Basten toe, “een eigen bureau brengt ook zorgen met zich mee. Het is hard werken als ondernemer. De vraag is elke keer: geloof je genoeg in jezelf, en in je idee, om het risico te dragen. Soms ben ik wel eens jaloers op mensen als Marck die zich niet met dingen als acquisitie bezig hoeven te houden.” Marck heeft met zijn vaste betrekking bij Ahrend een heel team achter zich staan. Hij ziet in eerste instantie niet veel verschillen tussen een in- en extern ontwerper. “Ik vaar weliswaar mee op de koers van Ahrend, maar die koers bepalen we samen. Als intern designer ben ik wel directer betrokken bij de klant. En ik krijg natuurlijk eerder feedback uit de keten. Ook voel ik me continu verantwoordelijk, tot
2 Team Up 46, Foto Stijn Poelstra
de Architect, november 2013 161
Thema Het Nieuwe Werken
Ontwerpen voor de tussenruimte Basten heeft voor de ontwikkeling van Loungescape uitgebreid onderzoek gedaan. “Ik zag twee belangrijke verschuivingen: een toenemende leegstand in de kantorenmarkt en een afnemende behoefte van bedrijven aan vierkante meters. Die combinatie leidt ertoe dat bedrijven zich vaak maar voor korte tijd vestigen in een gebouw. Er vinden veel verhuizingen plaats. Dan wil je als bedrijf je meubels kunnen meenemen. Die flexibiliteit zit verweven in het Loungescape-concept.” Mijn interesse ligt met name bij de ‘open space’, de ruimte tussen de werkplekken in. “Ik vind het leuk om te bedenken wat voor verhaaltjes er plaatsvinden in deze gezamenlijke ruimte. Vergaderen, schrijven, lezen, bellen, soms lang, vaak ook maar voor korte tijd. Voor al deze verhaaltjes heeft Loungescape een oplossing. We maken er nu zelfs wanden bij, waardoor je een ‘space in space’ kunt maken. Zo zorg je voor comfort, een goede akoestiek en je verbreekt de zichtlijnen in een grote ruimte.”
Legostenen De modulaire gedachte is niet nieuw voor Ahrend, maar zit ingebakken in het dna van het bedrijf. Zo zijn de afmetingen van de modules van Loungescape gerelateerd aan de
1 Loungescape, Basten Leijh.
standaardhoogten van de bestaande Ahrend-kasten. Met de legostenen die het bedrijf aanbiedt kan de klant zelf aan de slag, vaak samen met een (interieur)architect. De klant kiest uiteindelijk de opstelling, kleuren en stoffen. Basten: “Op dit moment moet je als designer je ontwerp loslaten. Soms kun je dan je twijfels hebben bij het resultaat. Maar meestal gaat het goed. Als het concept maar helder is en de randvoorwaarden duidelijk.” Ter inspiratie doen de ontwerpers wel voorstellen aan de klant. “Net als met het plaatje op de Lego-doos kun je aangeven wat je ervan kunt maken. De architect kan er vervolgens creatief mee aan de slag.” Sinds de lancering in 2011 is Loungescape toegepast bij heel verschillende bedrijven, zoals universiteiten, ing en Johnson & Johnson in Zwitserland. Team_Up is onder meer toegepast bij de provincie Noord-Holland, de gemeente Zeist, Heineken en Danone. “Stuk voor stuk organisaties die het hogere belang van interieur inzien. Die de inrichting van de werkomgeving niet zien als kostenpost, maar als middel om iets te bereiken”, aldus Marck. De komende jaren kan Ahrend goed uit de voeten met beide modulaire systemen. “Met de bouwstenen van Loungescape en Team_Up kunnen we tegemoetkomen aan de meeste behoeften binnen een kantoor”, denkt Basten.
1
2
Foto Stijn Poelstra 2 Team Up 54A, Foto Stijn Poelstra
“Onvermijdelijk loop je een keer tegen een grens aan. Bijvoorbeeld als een klant iets wil wat echt niet binnen het concept past. Simpel gezegd, als je Lego ontwikkelt, kun je niet voldoen aan een Playmobil-vraag.”
Vroeg aan tafel Om dit te voorkomen zitten Marck en Basten graag in een vroeg stadium aan tafel bij de klant. Basten ziet design als een van de pijlers binnen de strategie van een onderneming. “Vroeger was de strategie vaak al uitgedacht en dan mocht je er als ontwerper alleen nog een sausje overheen gieten. Ik ben ervan overtuigd dat je veel frissere ideeën krijgt als je de ontwerper eerder betrekt bij de plannen. Zo maak je deuren open waar anderen niet aan denken. Bij Ahrend wordt dit gelukkig over de hele linie ondersteund.” Ook Marck voelt zich op z’n gemak bij de werkwijze van Ahrend. “In deze moeilijke tijd word je regelmatig een spiegel voorgehouden. Het is belangrijk dat je blijft innoveren. Het is een beetje overleven nu, maar je moet smoel blijven geven aan je producten. Ondanks de crisis hebben we toch een aantal nieuwe meubels in de markt gezet. Daar ben ik best trots op.”
162 de Architect, november 2013
Special Het luisteren naar de klant en samenwerken staan bij beide ontwerpers hoog in het vaandel. Maar jeukt het niet om nog eens een special te maken? “Heel erg”, geeft Marck toe. “En dat doe ik ook, in mijn eigen tijd. Naast mijn werk bij Ahrend kan ik in kleine series helemaal mijn eigen gang gaan.” Basten: “Wij doen dit ook, maar heel beperkt. Een ‘eyecatcher’ maken we eigenlijk alleen als we nieuwe materialen willen ontdekken.” Het leuke van een special – of een ‘one-off’, zoals Basten het noemt – is dat je geen concessies hoeft te doen. “Als je in serie ontwerpt voor een opdrachtgever zijn er altijd beperkingen, bijvoorbeeld in materiaalgebruik. Daarom is de net gelanceerde Sandwichbike zo leuk. De ontwikkeling heb ik helemaal in eigen beheer gedaan. In eerste instantie heb ik de fiets als one-off ontworpen, pas later zijn we met een eigen bedrijf verder gegaan. En het mooiste is, door deze houten diy-bike in serie te maken is hij nog verder verbeterd!”
de Architect, november 2013 163