Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία / Ιούνιος 2023

05 | ΙΟΥΝΙΟΣ 2023 | agrotypos.gr

ΤΙΜΗ 1,50€

Νέεςτεχνολογίες,μείωσηψεκασμών

• Βιοδιεγέρτες για εξασφάλιση επαρκούς

και ποιοτικής τροφής

• Συρόμενο ψεκαστικό ανοικτής καλλιέργειας

• Ο ρόλος της χιτοζάνης στην άμυνα των φυτών

• Ελαιοκαλλιέργεια : o ρόλος της παγίδας

ΚαταπολέμησηΦόμοψης

• Ψεκασμός με drone για μέγιστη ακρίβεια με λιγότερα φυτοφάρμακα

• Προστασία κηπευτικών από ιώσεις

• Ζωοτεχνικές Εκθέσεις: Προϋποθέσεις για την επιτυχημένη προβολή αγροτικών ζώων

ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ

ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

ISSN 1105-2465, Κωδικός: 013155

Ιδιοκτησία: ΑγροΤύπος ΑΕ

Β. Ηπείρου 31, 151 25 Μαρούσι

Τηλ. 210-6142550 & 8064002

Fax 210-6125141

www.agrotypos.gr

E-mail: advert@agrotypos.gr

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ:

Γ Γιαννοπολίτη georgia@agrotypos.gr

Έ Χυδεριώτου public@agrotypos.gr

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ:

Ν.Κ. Γιαννοπολίτης advert@agrotypos.gr

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: advert@agrotypos.gr info@agrotypos.gr

Σ. Παϊσιάδης και εξωτερικοί συνεργάτες

ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ - DTP: Π Κ. Γιαννοπολίτη

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ:

Μ. Κατσίκη sales@agrotypos.gr

ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ:

PressiousArvanitidis

Απαγορεύεται

τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα

Agriculture

CROP & ANIMAL HUSBANDRY

ISSN 1105-2465, Code: 3155

The Greek Review of Science, Technology and Business in Agriculture

V. Epirou 31, 151 25 Maroussi, Greece

Tel. +302106142550 & +302108064002, Fax. +302106125141 www.agrotypos.com

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ

Γεωτεχνικοί - αγρότες 36€

Δημ. Oργανισμοί, βιβλιοθήκες, επιχειρήσεις 80€

Κύπρος 100€

Τράπεζα Πειραιώς: 6853 126196 509 GR 12 0171 8530 0068 5312 6196 509

Τράπεζα Eurobank: 0284 02 0010 9734

GR 020 260 284 00000 40 200 109 734

Τράπεζα Εθνική: 72500 222 178

GR 800 110 7250 0000 72500 222 178

Πού βρίσκω το περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία;

1. Στα περίπτερα το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα με 1,50€

2. Στη διεύθυνσή μου, κάθε μήνα, με ετήσια συνδρομή 36€

3. Στο agrotypos.shop με ετήσια ηλεκτρονική συνδρομή 14,99€

Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με

ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις

πληροφορίες σχετικά

22 Βελτιωμένες Πρακτικές Φυτοπροστασίας. Οι νέες τεχνολογίες δίνουν δυνατότητες

για εξασφάλιση επαρκούς και ποιοτικής τροφής (Α. Παναγόπουλος)

μείωσης χρήσης φυτοφαρμάκων (Φ. Γέμτος ) 28

Βιολογική καταπολέμηση εχθρών: Νέες τάσεις και προκλήσεις σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον (Α. Καπράνας, Μ. Μυλωνάς)

34 ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ

Νέα δεδομένα για την αιτιολογία του ίκτερου της πιπεριάς στη χώρα μας: Εμπλοκή διαφορετικών ιών που μεταδίδονται με αλευρώδεις και μύκητες

Γαβρίλη, Λ. Λώτος, Ν.I. Κατής, Β.I. Μαλιόγκα

της ροδακινιάς: Η υπάρχουσα

έκδοση: agrotypos.com

fytofarmaka.net

agrotypos.shop

Νέος υπηρεσιακός υπουργός ΑΑΤ

ο Γιώργος Τσακίρης

Ο κ. Γεώργιος Τσακίρης είναι ο υπηρεσιακός

υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Θα ασκεί τα καθήκοντα του υπηρεσιακού υπουρ-

γού, έως τις νέες εθνικές εκλογές της 25ης

Ιουνίου. Την Παρασκευή (26/5) έγινε η τελετή

παράδοσης - παραλαβής στο Υπουργείο Αγρο-

τικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ο απερχόμενος

Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων,

κ. Γιώργος Γεωργαντάς έκανε την ακόλουθη δή-

λωση: «Στη διάρκεια των 15 μηνών που είχα εγώ

την ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυ-

ξης, αλλά και συνολικά σε όλη την τετραετία και

από τους προκατόχους μου έγινε πολύ σημαντι-

κό έργο, το οποίο είχε θετικό αποτύπωμα στους

αγρότες, οι οποίοι σε πολύ υψηλά ποσοστά στήριξαν την κυβέρνηση της ΝΔ στις εκλογές. Οι προκλήσεις για το επόμενο διάστημα είναι πολλές και χρειάζεται η στενή συνεργασία όλων των θεσμικών παραγόντων και των ανθρώπων του πρωτογενούς τομέα για να συνεχίσουμε δυναμικά την πορεία προς το μέλλον». Από την πλευρά του ο νέος υπηρεσιακός Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κ. Γιώργος Τσακίρης δήλωσε: «Οφείλουμε να υπηρετήσουμε ένα

κομμάτι του πληθυσμού μας που δεν είναι και το πιο εύπορο, άρα μας πέφτει η ευθύνη να μπορούμε να στηρίξουμε

και την παραγωγή τους, αλλά και την υπόστασή τους. Ξέρω ότι αυτό το μήνα που θα είμαι μαζί σας δεν μπορούμε να

κάνουμε μεγαλεπίβολα σχέδια. Μπορούν όμως να πραγματοποιηθούν κάποιες ιδέες. Θα εργαστώ λοιπόν με τις αρχές που υπάρχουν στο Υπουργείο για να πετύχουμε τους στόχους του ΥπΑΑΤ. Θέλω τα πράγματα να κυλήσουν ομαλά, να μην εμποδίσουμε τίποτα από αυτά που γίνονται. Η θέση μου - όπως γνωρίζετε - είναι έξω από τα κόμματα. Θεωρώ ότι η επιλογή μου είναι τεχνοκρατική. Ακούω όλες τις απόψεις και δεν θα είμαι συνδεδεμένος με μια συγκεκριμένη άποψη».

Συνεχίζεται η απαγόρευση λιανικής πώλησης χύμα ελαιολάδου Παραμένουν απαγορευμένες οι πωλήσεις λιανικής χύμα ελαιολάδου. Απορρίφθηκε η τροποποίηση της ευρωπαϊκής

νομοθεσίας. Όπως τονίζει ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου (ΣΕΒΙΤΕΛ), «η γνώμη και η απόφαση όλων των επαγγελματικών οργανώσεων αλλά και των ελαιοπαραγωγών κρατών - μελών της ΕΕ, για την εγγύηση ποιότητας και προστασίας από φαινόμενα νοθείας και φοροδιαφυγής που παρέχει το επώνυμο - τυποποιημένο ελαιόλαδο, επικράτησε και στις πρόσφατες τελικές συνεδριάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με αποτέλεσμα να απορριφθεί η πρόταση τροποποίησης του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου των κανόνων εμπορίας, από τους οποίους επιτρέπεται η διακίνηση ελαιολάδων μόνο σε συσκευασίες μέχρι 5 λίτρα». Ο ΣΕΒΙΤΕΛ, παράλληλα και με όλες τις επαγγελματικές οργανώσεις εντός και εκτός της χώρας μας, κινητοποιήθηκε και «πίεσε» σε πολλά επίπεδα, επί μήνες, προκειμένου να αποφευχθεί η πιθανή νομοθέτηση από πλευράς Commission, της

δυνατότητας πώλησης χύμα ελαιολάδου από

καταστήματα πώλησης και από διάφορα άλλα

δίκτυα διανομής, καθώς θα αποτελούσε μια ιδιαίτερα δυσάρεστη εξέλιξη, τόσο για την ασφάλεια του καταναλωτή, όσο και για την ανάπτυξη

του συνόλου του ελαιοκομικού τομέα. Όπως

δηλώνει ο πρόεδρος του ΣΕΒΙΤΕΛ, Κωνσταντί-

νος Κουτσιούμπης, «το ελαιόλαδο είναι πηγή

υγείας και ζωής. Είναι ένα πλούσιο φυσικό προϊόν με υψηλή θρεπτική και βιολογική αξία το

οποίο όμως απαιτεί κατά τα διάφορα στάδια της

παραγωγής, της τυποποίησης και της εμπορίας

του, την τήρηση αυξημένων γενικών και ειδικών απαιτήσεων, οι οποίες διασφαλίζονται μόνο με τα τυποποιημένα και επώνυμα προϊόντα, που χιλιάδες επιχειρήσεις του ελαιοκομικού τομέα παράγουν και διακινούν, συμβάλλοντας στην οικονομία και στην προστασία των καταναλωτών».

Άνοιξε η αγορά της Βραζιλίας στα ελληνικά ακτινίδια

Ακόμη μια αγορά «ανοίγει» για εξαγωγές του ελληνικού ακτινι-

δίου, αυτή της Βραζιλίας με πληθυσμό 215 εκατομμύρια κατοί-

κων, μετά από συντονισμένες προσπάθειες των στελεχών της

Διεύθυνσης Προστασίας Φυτικής Παραγωγής του Τμήματος Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου, του ΥπΑΑΤ. Η βραζιλιάνικη κυβέρνηση

με έγγραφό της προς την ελληνική κυβέρνηση καθόρισε τους

όρους βάσει των οποίων θα γίνει η εξαγωγή ακτινιδίων στην αγορά τους η δε ελληνική πλευρά αποδέχτηκε τους ως άνω όρους, γεγονός που σηματοδοτεί την έναρξη της εξαγωγής των ελληνικών ακτινιδίων στην εν λόγω αγορά. «Καλούνται, λοιπόν οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις, συνεταιριστικές και ιδιωτικές, όπως να φροντίσουν για την ανεύρεση των σχετικών δικτύων εισαγωγής νωπών προϊόντων, έτσι ώστε να γίνει άμεση αξιοποίηση

της νέας αγοράς με τη νέα παραγωγική περίοδο ακτινιδίων», τονίζει σε σχετική ανακοίνωσή της η ΕΘΕΑΣ. Αναφερόμενος στο συγκεκριμένο γεγονός ο κ. Γεώργιος Πολυχρονάκης, Ειδικός Σύμβουλος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit - Hellas, επισημαίνει ότι «υποβλήθηκε αίτημα της χώρας μας για έγκριση εισαγωγής ακτινιδίων στην αγορά της Βραζιλίας. Ο Εθνικός Οργανισμός Φυτοπροστασίας της Βραζιλίας (DSV), σε συνέχεια διαπραγματεύσεων με την Δ/νση Προστασίας

Φυτικής Παραγωγής του ΥπΑΑΤ και επίσκεψης ελεγκτών του στη χώρα μας, απέστειλε πρόσφατα επίσημη επιστολή με την οποία καθόρισε τις φυτοϋγειονομικές απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν τα εξαγόμενα από τη χώρα μας φορτία ακτινιδίων προς την Βραζιλία. Με την αποδοχή των απαιτήσεων αυτών από την ελληνική πλευρά ολοκληρώθηκε η διαδικασία της πρόσβασης στην αγορά της Βραζιλίας για τα ελληνικά ακτινίδια για την επερχόμενη νέα σεζόν 2023 - 2024».

Ο Γιάννης Βογιατζής παραμένει στο

τιμόνι του ΣΕΟ

Την ετήσια τακτική, εκλογική αυτή τη φορά, Γενική του Συνέλευση πραγματοποίησε διαδικτυακά ο Σύνδεσμος

Ελληνικού Οίνου (ΣΕΟ) την Πέμπτη, 11 Μαΐου, όπου παρουσιάστηκαν τα πεπραγμένα των δύο τελευταίων ετών. Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΟ αποτελείται από δεκατρία μέλη, τα επτά μέλη εκλεγμένα από την Επικράτεια και έξι μέλη τα οποία το κάθε ένα ορίζεται και αντιπροσωπεύει κάθε μία από τις έξι Περιφερειακές Οργανώσεις της χώρας. Σημαντική απόφαση της Γενική Συνέλευσης, ήταν η ανακήρυξη του κ. Γιώργου Σκούρα ως Επίτιμου Προέδρου του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου. Ο Δρ. Γιάν-

νης Βογιατζής, που εξελέγη ομόφωνα για δεύτερη θητεία

Πρόεδρος του ΔΣ, δήλωσε: «Το νεοεκλεγμένο Διοικητι-

κό Συμβούλιο του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου ανοίγει

μια νέα σελίδα του ιστορικού συλλογικού οργάνου της

Ελληνικής Οινοποιίας ως το πρώτο με την καινούργια

του καταστατική δομή.

Συνδυάζει σοβαρά πλεο-

νεκτήματα όπως η συμμε-

τοχή νέων συναδέλφων, η

ισορροπία των «μεγάλων

- μικρών», η γεωγραφική

διασπορά, τα οποία μαζί

με την ενισχυμένη συμμε-

τοχή των περιφερειακών

οργανώσεων στον Σύνδε-

σμο Ελληνικού Οίνου, μας

γεμίζουν αισιοδοξία για τη

διετή θητεία που ανοίγεται

μπροστά μας».

Εξαγωγική εταιρεία ιδρύουν οι μεγάλοι συνεταιρισμοί Οι μεγάλοι αγροτικοί συνεταιρισμοί θα ιδρύσουν εξαγωγική εταιρεία, ανέφερε ο αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ) κ. Χρήστος Γιαννακάκης, στα πλαίσια της εκδήλωσης «Μικροί Θησαυροί της Ευρώπης» για τα ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντα. Ήδη έχει υπογραφεί σύμβαση συνεργασίας με την εταιρεία Ernst & Young, η οποία θα παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες τεχνοοικονομικής και νομικής υποστήριξης, σχετικά με τη σύσταση της ανωτέρω εξαγωγικής εταιρείας. Στο πλαίσιο υλοποίησης της εν λόγω σύμβασης πραγματοποιήθηκε συνάντηση, στις 25/5/2023, στα γραφεία της οργάνωσης, όπου παρουσιάστηκαν οι ενέργειες, που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα και καθορίστηκαν με λεπτομέρεια οι βασικοί άξονες της μελέτης, ορίστηκε ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωσή της και παρουσιάστηκε η ομάδα εργασίας, η οποία θα υλοποιήσει το ανωτέρω έργο. Όπως ξεκαθάρισε ο κ. Γιαννακάκης, η επιχείρηση δεν θα είναι κάποια συλλογικότητα που θα θυμίζει τους συνεταιρισμούς του παρελθόντος, αλλά μια εταιρεία με σκοπό το κέρδος.

Αιτήσεις ενίσχυσης από αιγοπροβατοτρόφους των νησιών Έχει ανοίξει η πλατφόρμα της ειδικής δράσης «ΑΜΑΛΘΕΙΑ» για την υποβολή αιτήσεων από τους νησιώτες κατ’ επάγγελμα κτηνοτρόφους. Θα παραμείνει ανοιχτή για υποβολή αιτήσεων έως και 17/07/2023. Στόχος της ενίσχυσης είναι η στήριξη των κτηνοτρόφων με σκοπό την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και ειδικότερα της μεγάλης αύξησης των τιμών των ζωοτροφών που οδηγεί σε αύξηση στο κόστος παραγωγής στην κτη-

νοτροφία και εντός του 2023. Το κατ’ αποκοπή ποσό της ενίσχυσης ανά δικαιούχο στην Κρήτη και στα λοιπά νησιά

υπολογίζεται με βάση των αριθμό του ζωικού κεφαλαίου (αιγοπρόβατα) ως εξής:

Κρήτη

1-100 ποσό ενίσχυσης 250 ευρώ

101-200 ποσό ενίσχυσης 500 ευρώ

201-300 ποσό ενίσχυσης 650 ευρώ

301-500 ποσό ενίσχυσης 800 ευρώ

501 και πάνω ποσό ενίσχυσης 900 ευρώ

Λοιπά νησιά

1-100 ποσό ενίσχυσης 300 ευρώ

101-200 ποσό ενίσχυσης 550 ευρώ

201-300 ποσό ενίσχυσης 700 ευρώ

301-500 ποσό ενίσχυσης 850 ευρώ

501 και πάνω ποσό ενίσχυσης 950 ευρώ

Η καταβολή της ενίσχυσης θα πραγμα-

τοποιηθεί μετά τη λήξη της προθεσμίας

για την υποβολή αιτήσεων και το κλεί-

σιμο της πλατφόρμας της δράσης, και

αφού εκτελεστεί για κάθε δικαιούχο

έλεγχος de minimis, στον λογαριασμό

με αριθμό IBAN αυτόν που έχει δηλώ-

σει στον ΟΠΕΚΕΠΕ.

Προβλέψεις για παγκόσμια παραγωγή

σιτηρών

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Υπουργείου Γεωρ-

γίας των ΗΠΑ (USDA), η παγκόσμια παραγωγή σιταριού για το 2023/2024 προβλέπεται να ανέλθει σε

789,8 εκατ. τόνους, που θα είναι αυξημένη, κατά 1,5 εκατ. τόνους, σε σχέση με το 2022/2023. Αυξημένες παραγωγές θα έχουν η Αργεντινή, η Ινδία, η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, που θα

αντισταθμίσουν την μειωμένη παραγωγή σε Ρωσία

και Αυστραλία. Η Ρωσία έχει μειωμένες εκτάσεις

καλλιέργειας αλλά και στρεμματικές αποδόσεις γιατί υπήρξε καθυστέρηση στις σπορές λόγω βροχοπτώσεων. Προβλήματα λόγω καιρικών συνθηκών

είχε και η Αυστραλία που έφεραν μεγάλη πτώση στις

αποδόσεις. Μειωμένη παραγωγή θα έχει η Ουκρανία και το Καζακστάν. Αντίθετα αύξηση της παραγω-

γής θα παρουσιάσει η Τουρκία λόγω αύξησης των

εκτάσεων και των αποδόσεων λόγω ευνοϊκών καιρικών συνθηκών. Το θετικό είναι ότι το USDA προβλέπει και αύξηση ρεκόρ στην κατανάλωση σιτηρών για το 2022/2023.

Καλαμπόκι σε ΕΕ, Αργεντινή και Βραζιλία

Βραζιλία και Αργεντινή κυριαρχούν στην καλλιέργεια καλαμποκιού. Στην Αργεντινή μετά από μια άσχημη περσινή χρονιά, που χαρακτηρίστηκε από ξηρασία και ακραίες θερμοκρασίες, για το 2023/2024 προβλέπεται να έχουμε ανάκαμψη της παραγωγής. Θα υπάρξει αύξηση στρεμμάτων καλλιέργειας κατά 5% και εκτιμάται ότι θα φέρει μια παραγωγή της τάξης των 54 εκατ. τόνων (αύξηση κατά 17 εκατ. τόνους σε σχέση με πέρυσι). Στη Βραζιλία προβλέπεται να έχουμε και εκεί μια αύξηση της έκτασης που εκτιμάται ότι θα φτάσει στα 229 εκατ. στρέμματα. Πάντως οι καιρικές συνθήκες θα διαδραματίσουν

κρίσιμο ρόλο στην εξέλιξη της καλλιέργειας και στις αποδόσεις. Το USDA προβλέπει ότι η παραγωγή καλαμποκιού στη Βραζιλία αναμένεται να ανέλθει σε 129 εκατ. τόνους για το 2023/2024. Για την ΕΕ προβλέπει φέτος μια υψηλότερη παραγωγή καλαμποκιού. Αυτό οφείλεται στις αυξημένες αποδόσεις φέτος στις χώρες που το 2022/2023 υπέφεραν από υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία (όπως η Ουγγαρία και η Ρουμανία).

Αύξηση κατανάλωσης και μείωση παραγωγής

στο βαμβάκι

Οι πρώτες προβλέψεις του USDA για το βαμβάκι την περίοδο 2023/2024 δείχνουν μια ανάκαμψη της διεθνούς κατανάλωσης

και μια ελαφρώς μειωμένη παγκόσμια παραγωγή σε σύγκριση με την παραγωγή του 2022/2023. Μια οριακή μείωση επίσης θα υπάρξει και στα αποθέματα της περσινής περιόδου. Το USDA, στις προβλέψεις που έκανε τον Μάιο του 2023, υποστηρίζει ότι κατανάλωση βαμβακιού προβλέπεται σε 116,2 εκατομμύρια μπάλες, εμφανίζοντας μια αύξηση κατά 6,6 εκατομμύρια μπάλες (6%) σε σχέση με το 2022/2023. Κίνα, Ινδία, Πακιστάν και Μπαγκλαντές αναμένεται να αυξήσουν την κατανάλωση βαμβακιού. Όσον αφορά την παγκόσμια παραγωγή βαμβακιού, το 2023/2024 προβλέπεται σε 115,7 εκατομμύρια μπάλες, μειωμένη κατά 670.000 μπάλες (0,6%) σε σχέση με το περσινό έτος. Οι κυριότες χώρες παραγωγής, εκτός από την Κίνα, προβλέπεται να έχουν αυξημένες ποσότητες. Η παραγωγή βαμβακιού στην Κίνα προβλέπεται να ανέλθει σε 27,5 εκατομμύρια μπάλες, μειωμένη κατά 3,2 εκατομμυρίων μπάλες (10%) σε σχέση με το 2022/2023.

ΜΕΓΆΛΗ ΚΆΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΣΤΙΣ

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ 2023

Τι αλλαγές έρχονται από φέτος

Παρά τις διαβεβαιώσεις του ΥπΑΑΤ ότι από τον Μάρτιο του 2023 θα ξεκινούσε η υποβολή της Ενιαίας Αίτηση Ενίσχυσης

(ΕΑΕ) - ΟΣΔΕ 2023 μέσα από την ψηφιακή εφαρμογή στο GOV.gr, έχει τελειώσει ο Μάιος και ακόμη δεν μπορεί να

λειτουργήσει η πλατφόρμα. Πάντως ο ΟΠΕΚΕΠΕ υποστηρίζει ότι οι αιτήσεις θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι 21

Αυγούστου 2023 και οι διορθώσεις θα πρέπει να έχουν γίνει μέχρι 21 Σεπτεμβρίου 2023, ώστε να ξεκινήσουν οι έλεγχοι και

να ακολουθήσει η πληρωμή της προκαταβολής του τσεκ.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ

Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Για τα προβλήματα αλλά

και που τελικά βρισκόμα-

στε στα τέλη Μαΐου αναφέρεται σε συνέντευξη που

έδωσε στο Περιοδικό Γεωργία

- Κτηνοτροφία ο κ. Γιάννης Πάζιος, Διευθύνων Σύμβουλος

ΚΥΔ Αγροτική Ένωση Α.Ε.

Ερ: Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές φέ-

τος στην κατάθεση αίτησης Ενιαί-

ας Αίτηση Ενίσχυσης ΟΣΔΕ 2023;

Απ: Υπάρχουν πολλές αλλαγές στη

διαδικασία και την οριστική υποβολής

της. Οι βασικές αλλαγές στην ΕΑΕ 2023

που είναι γνωστές μέχρι τώρα είναι:

Α) Οι επιδοτήσεις των παραγωγών θα

έχουν μείωση κατά 35% λόγω του ότι

καταργείται το πρασίνισμα το οποίο θα

αντικατασταθεί κατά ένα ποσοστό από

τα οικολογικά σχήματα για τα οποία

ωστόσο το τοπίο παραμένει θολό μιας

και δεν έχουν εκδοθεί οι εφαρμοστικές

διατάξεις οπότε δεν έχουμε εικόνα για

το πώς, πόσο και ποιοί θα μπορέσουν

να αναπληρώσουν την απώλεια.

νη ΚΑΠ. Αυτό έχει ως συνέπεια να έχει παρέλθει η ημερομηνία αυτή χωρίς τη δυνατότητα υποβολής αίτησης.

Δ) Η αναδιανεμητική εισοδηματική στήριξη και το γεγονός ότι όλοι οι παραγωγοί δεν είναι δικαιούχοι αυτής.

Ε) Ο διαφορετικός τρόπος υπολογισμού

γωγών όσο και των Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων (ΚΥΔ). Είναι πρωτοφανές αυτό που συμβαίνει φέτος, να βρισκόμαστε αρχές Ιουνίου και να είμαστε σε τόσο πρώιμο στάδιο.

Β)

Θα υπάρξει έως το 2026 σταδιακή

αναπροσαρμογή στη μοναδιαία αξία

δικαιωμάτων των παραγωγών στον

περιφερειακό μέσο όρο της κάθε περιφέρειας δικαιωμάτων. Αυτό έχει ως

αποτέλεσμα στη Μεσσηνία σε υψηλές αξίες δικαιωμάτων των παραγω-

γών να υπάρξει μείωση στο ποσό της

επιδότησης που λαμβάνουν η οποία

σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να

φτάσει το 2026 στο 75-80%.

Γ) Δεν έχει διευκρινιστεί και δεν αναφέρεται σε καμία Υπουργική Απόφαση

από αυτές που έχουν δημοσιευτεί

(μέχρι τέλος Μαΐου) αν υπάρχει υποχρέωση για την απόδειξη της κατοχής των αγροτεμαχίων και του ζωικού κεφαλαίου την 31η Μαΐου που ήταν υποχρεωτική στην προηγούμε-

της επιπλέον στήριξης που λαμβάνουν οι γεωργοί νεαρής ηλικίας. Πλέον δεν θα λαμβάνουν το 25% της βασικής ενίσχυσης αλλά ένα ποσό 7 ευρώ ανά στρέμμα περίπου. Στ) Αιρεσιμότητα. Ο παραγωγός πρέπει να τηρεί όλες τις απαιτήσεις της αιρεσιμότητας για να μπορέσει να λαμβάνει τη βασική εισοδηματική στήριξη.

Ερ: Φέτος είναι η πρώτη χρονιά εφαρμογής της νέας ΚΑΠ, τι θα έπρεπε να κάνει ο ΟΠΕΚΕΠΕ για να μην υπάρχουν προβλήματα στην όλη διαδικασία;

Απ: Θα έπρεπε ήδη να έχει τεθεί σε πλήρη παραγωγική λειτουργία η εφαρμογή υποβολής δηλώσεων με βάση το ΣΣ 2023-2027, να έχουν εκδοθεί όλες οι σχετικές εγκύκλιοι και εφαρμοστικές διατάξεις και να έχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες ενημερωτικές εκδηλώσεις για την άρτια προετοιμασία τόσο των παρα-

Ερ: Μπορείτε να κάνετε μια εκτίμηση πότε αναμένεται να οριστικοποιηθούν οι δηλώσεις με βάση τα

δικαιώματα τις επιλέξιμες εκτάσεις και τα ζώα;

Απ: Όχι, γιατί δεν έχουν δημοσιευθεί αναγκαίες Υπουργικές Αποφάσεις και εγκύκλιοι για την ΕΑΕ 2023. Ενδεικτικό της δημιουργικής ασάφειας που επικρατεί.

Ερ: Φέτος οι αιτήσεις των αγροτών που θα υποβληθούν το 2023 θα παρακολουθούνται μέσω monitoring, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο

ΟΠΕΚΕΠΕ. Τι θα πρέπει να το προσέξουν οι παραγωγοί στις δηλώσεις που θα κάνουν; Απ: Ακόμη δεν μπορούμε να πούμε τίποτα. Δεν γνωρίζουμε εάν η καθολική χρήση του monitoring θα προκαλέσει προβλήματα και σε ποιο επίπεδο, μιας και δεν έχουν δημοσιευτεί αναλυτικές οδηγίες για το τι θα ελεγχθεί και με ποιες παραμέτρους . n

ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΉΘΉΚΕ ΤΟ 21Ο

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΉΣ ΕΖΕ

Με μεγάλη συμμετοχή και αυξημένο ενδιαφέρον

Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε την Πέμπτη, 11 Μαΐου, στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 21ο Συνέδριο της Ελληνικής Ζιζανιολογικής Εταιρείας (ΕΖΕ). Στο Συνέδριο συμμετείχαν περισσότεροι από 250 σύνεδροι και παρουσιάστηκαν 53 πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες, 41 προφορικές και 12 σε μορφή γραπτών ανακοινώσεων.

Όπως ανέφερε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο Πρόεδρος

της Οργανωτικής Επιτροπής, Αν. Καθηγητής Γεωργίας & Ζιζανιολογίας κ. Ηλίας Τραυλός, «η μεγάλη συμμετοχή και

το αυξημένο ενδιαφέρον καθιστούν το συνέδριο επιτυχημένο, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι εισηγήσεις αφορούσαν ένα μεγάλο εύρος θεμάτων της σύγχρονης ζιζανιολογικής επιστήμης δίνοντας έμφαση μεταξύ άλλων σε καινοτόμες προσεγγίσεις, προτεραιότητες στην έρευνα και στην αγορά και σύγχρονες προκλήσεις».

Τις εργασίες του Συνεδρίου χαιρέτησαν ο Πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Καθηγητής κ. Σπυρίδων Κίντζιος, ο Περιφερειάρχης Αττικής κ. Γεώργιος Πατούλης και η Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων κα Χριστιάνα Καλογήρου. Οι δύο εισηγήσεις που πραγματοποιήθηκαν από προσκεκλημένους ομιλητές σχετίζονταν

με τη ζιζανιολογία και τη φυτοπροστασία

στην εποχή της πράσινης συμφωνίας. Συγκεκριμένα, ο Dr. Maurizio Vurro, ερευνητής του National Research Council (Italy) & Αντιπρόεδρος της European Weed Research Society παρουσίασε τα νεότερα δεδομένα στον τομέα της διαχείρισης

ζιζανίων με μικροοργανισμούς και ουσίες φυσικής προέλευσης, ενώ ο Καθηγητής

του ΓΠΑ & Διευθυντής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας & Βιοτεχνολογίας

του ΙΤΕ κ. Γιάννης Βόντας έδωσε έμφαση στην καινοτόμο φυτοπροστασία στην εποχή της πράσινης Ευρώπης, παρουσιάζο-

ντας για πρώτη φορά και το έργο της εμβληματικής δράσης με τίτλο «Καινοτόμες λύσεις για τη βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική φυτοπροστασία των οπωροκηπευ-

τικών της Ελλάδας, στην Ευρώπη του μέλλοντος» το οποίο εγκρίθηκε πρόσφατα, θα υλοποιηθεί με τη συμμετοχή 10 πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων και θα περιλαμβάνει καινοτόμες ιδέες για την ανάπτυξη σύγχρονων μεθόδων, προϊόντων και στρατηγικών φυτοπροστασίας, για τη βιώσιμη παραγωγή οπωροκηπευτικών. Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια των εργασιών του συνεδρίου παρουσιάστηκαν οι προγραμματισμένες δράσεις και τα αποτελέσματα ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων όπως τα GOOD, ZeroParasitic, Oper8, CAMA κ.ά. που σχετίζονται με τη διαχείριση των ζιζανίων. Η πλούσια θεματολογία του Συνεδρίου, που ξεδιπλώθηκε στις 10 συνεδρίες του κάλυψε όλους τους επιμέρους τομείς της Ζιζανιολογίας και συνέβαλε στη διάχυση της επιστημονικής γνώσης και πληροφορίας, που είναι αναγκαία και ευπρόσδεκτη για αξιοποίηση από τον επιστημονικό και παραγωγικό κόσμο της χώρας μας. Ορισμένα από τα θέματα που μελετήθηκαν αφορούσαν την ολοκληρωμένη και βιολογική αντιμετώπιση σημαντικών ζιζανίων, τη μετα-ανάλυση, τη βιολογία-οικολογία ζιζανίων, τον ανταγωνισμό τους με τις καλλιέργειες, την εμφάνιση και αντιμετώπιση νέων ζιζανίων όπως η ακανθώδης σίντα και το πυκνό βλήτο, την εξάπλωση ζιζανίων και οροβάγχης στον ηλίανθο στη ζώνη καλλιέργειας του Έβρου, τη διαχείριση ζιζανίων σε νέες καλλιέργειες όπως το γαϊδουράγκαθο, το κενάφ και η κάνναβη, την αξιολόγηση ζι-

ζανιοκτόνων σε βαμβάκι και χειμερινά σιτηρά, ομάδες εστιασμένης συζήτησης για τη σημασία του glyphosate, ανθεκτικότητα ζιζανίων σε ζιζανιοκτόνα, νέα ζιζανιοκτόνα, νέες μεθόδους και προσεγγίσεις γεωργίας ακριβείας και υψηλής τεχνολογίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζιζανίων. Το συνέδριο ολοκληρώθηκε με την καθιερωμένη εκπαιδευτική εκδρομή σε πειραματικούς αγρούς στην Κορινθία και την επίσκεψη-γευστική δοκιμή στις εγκαταστάσεις του GAIA WINES στη Νεμέα.

Η Οργανωτική Επιτροπή ευχαριστεί θερμά τόσο τους συμμετέχοντες ακαδημαϊκούς, ερευνητές, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, οι οποίοι επέλεξαν για ακόμη μια φορά το βήμα του Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Ζιζανιολογικής Εταιρείας για να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους, όσο και τους συνέδρους για την ενεργό συμμετοχή τους στις εργασίες του Συνεδρίου. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στους πολλούς χορηγούς για την οικονομική υποστήριξή τους και την καθοριστική συμβολή τους στην επιτυχή διοργάνωση του Συνεδρίου. Τέλος, η Οργανωτική Επιτροπή εκφράζει ευχαριστίες στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, που έθεσαν το Συνέδριο υπό την αιγίδα τους.

Οι περιλήψεις των ανακοινώσεων του συνεδρίου είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα του συνεδρίου (http://www.eze.org. gr/sunedria/21st-conference/). n

Dr. Maurizio Vurro, Αν. Καθηγητής Ηλίας Τραυλός.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

Μια «νέα» σχολή στην αγροτική παραγωγή που απαντά στην

κλιματική αλλαγή

Η Αναγεννητική Γεωργία (Regenerative Farming) είναι μια φιλοσοφία (ακολουθούμενη από ένα σύνολο γεωργικών πρακτικών)

και μια προσέγγιση στη γεωργία, που έχει ως στόχο την αειφόρο και φιλική προς το περιβάλλον παραγωγή αγροτικών προϊόντων.

Η Αναγεννητική Γεωργία επιδιώκει να ενσωματώσει παραδοσιακές τεχνικές με τη χρήση νέων επιστημονικών δεδομένων και καινοτόμων τεχνολογιών προωθώντας μια ισορροπημένη προσέγγιση στη γεωργία και παράγοντας αγροτικά προϊόντα με πιο φιλικό τρόπο προς το περιβάλλον και την υγεία. Βασίζεται σε αρχές και πρακτικές που σέβονται τη φύση, προωθούν τη βιοποικιλότητα και προσπαθούν να δημιουργήσουν ισορροπία μεταξύ της γεωργικής παραγωγής και του οικοσυστήματος.

ΦΡΑΓΚΙΣΚΗ ΣΥΜΠΟΥΡΑ, ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΡΙΝΙΩΤΑΚΗΣ Γεωπόνοι MSc, COSMOCERT

Αναγεννητική Γεωργία αποτελεί

μια απάντηση στις προκλήσεις

που αντιμετωπίζει η σύγχρονη γεωργία, όπως η εξάντληση των εδαφών

και των υδάτινων πόρων, η ρύπανση του περιβάλλοντος και η απώλεια της βιοποικιλότητας.

Στόχος της Αναγεννητικής Γεωργίας

είναι να παράγει φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα, προάγοντας την ολοκληρωμένη βιωσιμότητα του αγροοικολογικού συστήματος.

Αρχές αναγεννητικής γεωργίας

Η Αναγεννητική Γεωργία στοχεύει στο να αντιστρέψει την εξάντληση των φυσικών πόρων ακολουθώντας τις αρχές της κυκλικότητας και της βιοποικιλότητας, εξασφαλίζοντας υγιές έδαφος, αύξηση της βιοποικιλότητας, αποκατάσταση της ισορροπίας των οικοσυστημάτων καθώς και μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Η Αναγεννητική Γεωργία στηρίζεται στις παρακάτω έξι βασικές αρχές: ♦ Στην εξισορρόπηση των θρεπτικών συστατικών του εδάφους.

♦ Το έδαφος να είναι πάντα καλυμμένο (είτε με ζιζάνια είτε με φυτικό υλικό σε διαδικασία αποσύνθεσης).

♦ Στην ελαχιστοποίηση της παρέμβασης στο έδαφος.

♦ Στην αύξηση της βιοποικιλότητας του συνόλου των οργανισμών (φυτικών, ζωικών) καθώς και των μικροοργανισμών.

♦ Στην ενσωμάτωση των ριζικών συστημάτων των ζωντανών φυτών στο έδαφος καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς. ♦ Στη διαχείριση των ζώων και των πτηνών που βρίσκονται στην καλλιέργεια, δίνοντας έμφαση στην ευζωία τους.

Η Αναγεννητική Γεωργία ενσωματώνει πολλές πρακτικές που χρησιμοποιούνται σε άλλα ολιστικά γεωργικά συστήματα, χωρίς να απορρίπτει παντελώς τη χρήση χημικών σκευασμάτων, αλλά περισσότερο προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει την εισροή οποιουδήποτε υλικού μπορεί να προκαλέσει ζημιά στην οργανική ουσία και στους οργανισμούς του εδάφους. Στόχος τον πρακτικών αυτών είναι η βελτίωση της γεωργικής γης, η αποτροπή της διάβρωσης του εδάφους, η προστασία της βιοποικιλότητας και η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων. Ορισμένες αναγεννητικές πρακτικές περιλαμβάνουν:

♦ Εναλλαγή καλλιεργειών. Η εναλλαγή καλλιεργειών είναι μια πρακτική που συχνά χρησιμοποιείται στη γεωργία για να βελτιώσει την απόδοση του εδάφους και να μειώνει την

εξάρτηση από φυτοπροστατευτικά

και λιπάσματα. Η εναλλαγή καλλιερ-

γειών περιλαμβάνει τον κύκλο της

καλλιέργειας διαφορετικών καλ-

λιεργειών στην ίδια εκμετάλλευση

γης κατά τη διάρκεια διαφορετικών

εποχών. Η εναλλαγή των φυτών σε

μια καλλιέργεια βοηθά στη βελτίωση

της ποιότητας τους εδάφους. Οι διάφορες φυτικές καλλιέργειες έχουν

διαφορετικές απαιτήσεις θρεπτικών

συστατικών, υγρασίας, φωτός και θερμοκρασίας, οπότε η εναλλαγή τους μπορεί να εκμεταλλευτεί

καλύτερα τις συνθήκες του περιβάλλοντος και να αυξήσει την απόδοσή τους. Επιπροσθέτως, ορισμένα φυτά μπορούν να βοηθήσουν στην

απομάκρυνση επιβλαβών εντόμων ή

να προσελκύσουν ωφέλιμα έντομα για την προστασία των φυτών καθώς

οι ασθένειες και τα έντομα έχουν

προτιμήσεις σε συγκεκριμένες

καλλιέργειες, οπότε η εναλλαγή των

καλλιεργειών μπορεί να διακόψει

τον κύκλο ζωής τους και να μειώσει

την εξάπλωσή τους. Είναι σημαντι-

κό να ληφθούν υπόψη οι τοπικές

κλιματικές συνθήκες, οι απαιτήσεις

των καλλιεργειών και οι αγοραστικές

απαιτήσεις πριν αποφασιστεί ποιες

καλλιέργειες θα εναλλαχθούν στη γεωργική εκμετάλλευση.

♦ Φυτοκάλυψη. Η φυτοκάλυψη (πράσινη επικάλυψη ή κάλυψη εδάφους

με φυτά) είναι μια αναγεννητική πρακτική στη γεωργία που περιλαμβάνει

την καλλιέργεια φυτών στο έδαφος

που δεν προορίζονται για άμεση

συγκομιδή, αλλά για την κάλυψη

και προστασία του εδάφους από

την εκτεθειμένη επιφάνεια και τη

διάβρωση. Η φυτοκάλυψη μπορεί να περιλαμβάνει διάφορα φυτικά είδη όπως μελισσόχορτο, αραβόσιτο, κτλ. Κύριοι στόχοι της φυτοκάλυψης

είναι η προστασία του εδάφους από την εκτεθειμένη επιφάνεια του στην ατμόσφαιρα, τη βροχή και τον άνεμο μειώνοντας τη διάβρωσή του καθώς και την απώλεια οργανικής ουσίας, η μείωση της απώλειας της υγρασίας

προάγοντας την υδατική ισορροπία

και μειώνοντας την ανάγκη για άρδευση και η προαγωγή της βιοποικι-

λότητας καθώς παρέχεται καταφύγιο

και τροφή σε ποικιλία φυτικών και ζωικών ειδών. Η φυτοκάλυψη μπορεί

να εφαρμοστεί σε διάφορα συστήματα καλλιέργειας, όπως η καλλιέρ-

γεια αρδευόμενης ζώνης, η βιολογική γεωργία, η μικτή γεωργία και η αγροδασοπονία. Επίσης μπορεί να προσαρμοστεί σε διάφορες κλιματικές συνθήκες και σε καλλιεργητικά συστήματα, παρέχοντας οφέλη για τη γεωργική παραγωγή και το περιβάλλον.

♦ Μηχανική κατεργασία εδάφους.

Η μηχανική κατεργασία εδάφους αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην αναγεννητική γεωργία, καθώς βοηθά στη βελτίωση της υγείας του εδάφους, στην αύξηση της παραγωγικότητάς του και στην προστασία του περιβάλλοντος. Η ελάχιστη επεξεργασία του εδάφους ή η χρήση απλών μηχανικών εργαλείων αντί της έντονης και αυτοματοποιημένης εργασίας, μπορεί να μειώσει τη διάβρωση του εδάφους και την απώλεια της υγείας του. Η χρήση εργαλείων, όπως τα άροτρα, μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της δομής του εδάφους και στην πρόληψη της απώλειας υγρασίας.

♦ Προστασία της βιοποικιλότητας. Η προστασία της βιοποικιλότητας στην αναγεννητική γεωργία αποτελεί ζωτικής σημασίας προτεραιότητα, καθώς η βιοποικιλότητα αποτελεί

τη βάση για ένα υγιές και ανθεκτικό αγροοικοσύστημα. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση της αναγεννητικής γεωργίας μπορεί να συμβάλει στην προστασία και στην αύξηση της βιοποικιλότητας, διασφαλίζοντας έτσι ένα βιώσιμο μέλλον για τη γεωργία και το περιβάλλον. Οι αναγεννητικές πρακτικές περιλαμβάνουν τη δημιουργία οικολογικών ζωνών, την ενθάρρυνση της εγκατάστασης

Πρακτικές Αναγεννητικής Γεωργίας

φυτών που προσελκύουν ωφέλιμα

έντομα, τη χρήση φυτικών εκχυλισμάτων όπως το τσάι κομποστοποίη-

σης και την προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων όπως υγροβιότοποι

και δάση.

♦ Αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος.

Η αναγεννητική γεωργία μπορεί να συμβάλλει στην αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος μέσω διαφόρων πρακτικών και προσεγγίσεων. Η αύξηση

της οργανικής ουσίας στο έδαφος

έχει σημαντικά οφέλη, όπως η βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους, η διατήρηση της υγείας του εδαφικού

οικοσυστήματος και η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Ορισμένες πρακτικές της αναγεν-

νητικής γεωργίας που μπορούν

να συμβάλλουν στην αποθήκευση

άνθρακα στο έδαφος περιλαμβά-

νουν την κάλυψη τους εδάφους με

φυτά ή υπολείμματα καλλιεργειών,

τη χρήση καλλιεργούμενων ειδών

με ισχυρό ριζικό σύστημα, καθώς

οι ρίζες αυτών των φυτών προω-

θούν την αποθήκευση άνθρακα στο

έδαφος και απομακρύνουν το CO2

από την ατμόσφαιρα μετατρέποντάς

το σε οργανική ύλη και η εναλλαγή

καλλιεργειών.

Γιατί να εφαρμόσω Αναγεννητική Γεωργία;

Η Αναγεννητική Γεωργία επιδιώκει την αειφόρο παραγωγή αγροτικών προϊόντων με τρόπους που σέβονται το περιβάλλον, την υγεία των ανθρώπων και την ευημερία των αγροτών.

Η εφαρμογή της αναγεννητικής γεωργίας

έχει πολλά οφέλη και είναι αξιόλογη επιλογή για πολλούς παραγωγούς. Ανάμεσα στους κύριους λόγους για να εφαρμοστεί η αναγεννητική γεωργία περιλαμβάνονται:

♦ Βιωσιμότητα. Η αναγεννητική γεωργία προάγει μια βιώσιμη προσέγγιση στη γεωργική παραγωγή. Αντί να εξαρτώνται από την υπερβολική χρήση χημικών εισροών, οι παραγωγοί που εφαρμόζουν αναγεννητικές

πρακτικές επιδιώκουν να δημιουργήσουν ένα ισορροπημένο οικοσύστημα, το οποίο διατηρεί και ενισχύει τη γονιμότητα του εδάφους, τη βιοποικιλότητα και την αειφορία του περιβάλλοντος.

♦ Υγεία και ασφάλεια. Η αναγεννητική γεωργία εστιάζει στην παραγωγή

υγιεινών τροφίμων χωρίς να απαγορεύεται όμως η χρήση χημικών εισροών αν αυτές κρίνονται αναγκαίες. Αποφεύγοντας την αλόγιστη χρήση χημικών εισροών μειώνεται η έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες και προσφέρονται υγιεινότερα τρόφιμα

στους καταναλωτές όσο και μεγαλύτερη ασφάλεια στους εργαζομένους στον αγροτικό τομέα.

♦ Βιοποικιλότητα. Η αναγεννητική γεωργία προωθεί τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Με τη χρήση ανθεκτικών φυτών σε ασθένειες, την πολυκαλλιέργεια και την προώθηση του φυσικού ισορροπημένου περιβάλλοντος, η αναγεννητική γεωργία συμβάλλει στην προστασία της βιοποικιλότητας και στην αποτροπή της εξάπλωσης της μονοκαλλιέργειας.

♦ Κλιματική αλλαγή. Η αναγεννητική γεωργία μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Με την αύξηση της περιεκτικότητας του άνθρακα στο έδαφος, η αναγεννητική γεωργία βοηθά στην αποθήκευση του CO2, μειώνοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, η χρήση φυτών με ισχυρό ριζικό σύστημα συμβάλλει

στη διάσπαση του διοξειδίου του άνθρακα και την προώθηση της αποθήκευσης άνθρακα στο έδαφος. Οι παραπάνω λόγοι καθιστούν την Αναγεννητική Γεωργία μια βιώσιμη και προοδευτική επιλογή για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων, την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη της γεωργικής κοινότητας.

♦ Αειφορικές καλλιέργειες και αειφόρος παραγωγή αγροτικών προϊόντων. Η χρήση αειφορικών πρακτικών, όπως η ελάχιστη επεξεργασία του εδάφους, η αποφυγή της υπερβολικής χρήσης λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών, η διαχείριση του νερού και η προστασία της βιοποικιλότητας, θα εξαπλωθούν περαιτέρω.

♦

Το μέλλον της Αναγεννητικής Γεωργίας

Σε διεθνές επίπεδο η Αναγεννητική Γεωργία είναι ήδη περισσότερο παρόν παρά μέλλον. Μεγάλα παραγωγικά σχήματα τροφίμων τα οποία είχαν παραδοσιακά προσανατολιστεί στη συμβατική παραγωγή η οποία στοχεύει μονοδιάστατα στις μεγάλες αποδόσεις, έχουν αναμορφώσει τις προτεραιότητες και στόχους τους, σχεδιάζοντας συστήματα μαζικής παραγωγής τα οποία βασίζονται στην Αναγεννητική Γεωργία. Το μέλλον της Αναγεννητικής Γεωργίας στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα είναι υποσχόμενο, καθώς παρέχει λύσεις για πολλές

από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο αγροτικός τομέας. Ήδη η σχεδιασμένη Αγροτική Στρατηγική της Ελλάδας έχει προβλέψει δράσεις οι οποίες αποτελούν ταυτόχρονα αρχές της Αναγεννητικής Γεωργίας. Με αυτόν τον τρόπο, οι Έλληνες αγρότες που θα επιλέξουν αυτό το σχήμα παραγωγής ταυτόχρονα θα πληρούν αρκετά από τα κριτήρια των Οικολογικών Σημάτων της νέας ΚΑΠ. Ορισμένες από τις τάσεις που αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο μέλλον της αναγεννητικής γεωργίας περιλαμβάνουν:

Ολοένα και μεγαλύτερη χρήση οικολογικών μεθόδων. Οι παραγωγοί θα εφαρμόζουν ολοένα και περισσότερο οικολογικές μεθόδους καλλιέργειας όπως βιολογική γεωργία και αειφορικές πρακτικές. Θα γίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση της υγείας του εδάφους, της προστασίας των φυσικών πόρων και της προώθησης της βιοποικιλότητας.

♦ Αξιοποίηση της τεχνολογίας. Η αναγεννητική γεωργία εκμεταλλεύεται τις εξελίξεις της αποδοτικότητας και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οι παραγωγοί θα χρησιμοποιούν τεχνολογίες, όπως οι αισθητήρες και τα συστήματα παρακολούθησης, για να βελτιστοποιήσουν τη χρήση των πόρων και να μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της γεωργίας.

♦

Συνεργασία και γνώση: η Αναγεννητική Γεωργία θα ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ παραγωγών, επιστημόνων, κυβερνήσεων και άλλων ενδιαφερομένων φορέων. Η ανταλλαγή γνώσεων, εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών θα είναι κρίσιμη για την πρόοδο και την ανάπτυξη της αναγεννητικής γεωργίας.

Συνολικά το μέλλον της Αναγεννητικής Γεωργίας περιλαμβάνει μια προσέγγιση που έχει ως στόχο την παραγωγή περιβαλλοντικά βιώσιμων αγροτικών προϊόντων, τη διατήρηση των φυσικών πόρων και τη διασφάλιση μιας βιώσιμης και κοινωνικής γεωργίας για τις μελλοντικές γενιές.

Το Πρότυπο

Γεωργίας από την

COSMOCERT

Το Πρότυπο Αναγεννητικής Γεωργίας είναι ένα ιδιωτικό Σχήμα Πιστοποίησης τρίτου μέρους. Το Πρότυπο αναπτύχθηκε από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό της COSMOCERT και της FOODCHAIN ID GROUP σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς προτύπου για την πιστοποίηση προϊόντων ISO 17065. Στη δημιουργία της προδιαγραφής συμμετείχαν επίσης συλλογικοί φορείς των αγροτών και εξειδικευμένο πανεπιστημιακό προσωπικό. Απευθύνεται σε μεμονωμένους παραγωγούς ή ομάδες παραγωγών που επιθυμούν να αποδείξουν και να επικοινωνήσουν τις επιδόσεις τους έναντι των προδιαγραφών του Προτύπου καθώς και σε παραγωγικές, μεταποιητικές και εμπορικές επιχειρήσεις σύμφωνα με τις παρακάτω τρεις κατηγορίες πιστοποίησης:

1) Σε επίπεδο μεμονωμένου παραγωγού (OPTION 1)

2) Σε επίπεδο Ομάδας Παραγωγών (OPTION 2)

3) Παραγωγικές, Μεταποιητικές και εμπορικές επιχειρήσεις (Chain of custody / COC). n

Αναγεννητικής

CULTISANO - Η ΧΙΤΟΖΑΝΗ

ΣΤΗ

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

Ο ρόλος της χιτοζάνης στην άμυνα των φυτών

Στη σύγχρονη γεωργία έχουν αναπτυχθεί φιλικά προς το περιβάλλον μέσα για τη διαχείριση ασθενειών των καλλιεργειών ως εναλλακτική των χημικών φυτοφαρμάκων, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης φυσικών ενώσεων όπως η χιτοζάνη. Η χιτοζάνη είναι ένα αποακετυλιωμένο

παράγωγο της χιτίνης που υπάρχει φυσικά στο κυτταρικό τοίχωμα των μυκήτων, των εντόμων και στα κελύφη των οστρακοειδών από τα

οποία μπορεί εύκολα να εξαχθεί. Αποτελεί ένα ενεργό μόριο που βρίσκει πολλές δυνατότητες εφαρμογής στη γεωργία, όπως τον έλεγχο των ασθενειών των φυτών. Συμπερασματικά, αυτή η ιδιότητα έχει οδηγήσει στην πρόοδο των προϊόντων χιτοζάνης που παρατείνουν τη διάρκεια

ζωής τους και μετά τη συγκομιδή.

ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΣΤAΪΚΟΥ Marketing Manager Mediterranean

η σόγια έως και 20%. Επίσης, δρα ως προστατευτικό φράγμα στις επιφάνειες

των φύλλων των φυτών, σχηματίζοντας

ένα φιλμ που εμποδίζει την ανάπτυξη παθογόνων μυκήτων και μικροοργανισμών που προκαλούν ασθένειες. Η αποτελεσματικότητα της χιτοζάνης έναντι διαφόρων παρασίτων και παθογόνων έχει καλύψει μεγάλο αριθμό ερευνητικών άρθρων σε διάφορες καλλιέργειες όπως φρούτα και λαχανικά. Ως εκ τούτου, από τη μεγάλη συλλογή της έρευνας για τη χιτοζάνη, έχουν συγκεντρωθεί πρόσφατες μελέτες (Πίνακας 1).

Η χρήση της χιτοζάνης

στην αμπελουργία

εταιρεία Biosolids S.A επενδύει στη χρήση εξειδικευμένων βιοδιεγερτών και ωφέλιμων μικροοργανισμών θρέψης και άμυνας των φυτών, ώστε να επιτευχθεί η διατήρηση της ευρωστίας των καλλιεργειών έναντι των αντίξοων συνθηκών, που καλούνται καθημερινά να “αντιμετωπίσουν” τα φυτά.

Η Biosolids S.A προσθέτει στην γκάμα

της μια σειρά προϊόντων από την εταιρεία Cultifort που στοχεύουν στη βελτίωση της απόδοσης των καλλιεργειών με αποτελεσματικό και οικολογικό τρόπο.

Η χρήση της χιτοζάνης στην αγροτική παραγωγή

Η χιτοζάνη έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τις αποδόσεις σε καλλιέργειες όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι, η πιπεριά, η ντομάτα και

Από πειραματικά δεδομένα, έχει αποδειχθεί ότι η χρήση της χιτοζάνης δρα αποτελεσματικά στην αμπελουργία. Η ασθένεια της γκρίζας μούχλας ή βοτρύτης που προκαλείται από τον Botrytis cinerea είναι πολύ συχνή και επηρεάζει τα διαφορετικά μέρη του φυτού σε διάφορα αναπτυξιακά στάδια. Συγκεκριμένα, η χρήση της χιτοζάνης αξιολογήθηκε σε καλλιέργεια αμπέλου με στόχο την ενεργοποίηση της επαγόμενης άμυνας της καλλιέργειας έναντι της ανάπτυξης του βοτρύτη (Botrytiscinerea). Η ενεργοποίηση αμυντικών μηχανισμών λόγω της χρήσης της χιτοζάνης που παρατηρήθηκαν σε μοριακό επίπεδο, τελικά ανέστειλαν την ανάπτυξη μυκηλίου βοτρύτη. (Viewpoint of Chitosan Application

Πίνακας 1: Ìηχανισμοί που προκαλούνται από χιτοζάνη σε καλλιέργειες ÊαëëéÝñãåéα ÓõãκÝνôñùóç

Êαñüôï 2 ή 4% ( w / v )

Áããïýñé 0,2 g L -1

ΠïñôïκÜëé 2% ( w / v )

Παèïãüνï / ΠαñÜóéôï Ìç÷ανéóìüς Üìõνας Ôñüðïς ÅöαñìïãÞς

Sclerotinia sclerotiorum Αντιμυκητιακή δράση In vitro

Botrytiscinerea Αντιμυκητιακό ∆ιαφυλλική εφαρμογή

Ìυκητοκτόνο αποτέλεσμα Επικάλυψη

in Grapevine for Abiotic Stress/Disease Management towards More Resilient Viticulture Practices, https://www.mdpi. com/2077-0472/12/9/1369)

Η χρήση της χιτοζάνης στα

ακτινίδια

H ώριμη σήψη που προκαλείται από το παθογόνο Botryosphaeria dothidea είναι μια κρίσιμη ασθένεια στα ακτινίδια. Προκειμένου να ελεγχθεί αποτελεσματικά η ώριμη σήψη, αναπτύχθηκε με επιτυχία ένα σύνθετο φιλμ χιτοζάνης (CCF) 28,6% που περιέχει χιτοζάνη, δεξτρίνη, φερουλικό οξύ, ασβέστιο και βοηθητικά. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι είχε ισχυρή ανασταλτική επίδραση στην ανάπτυξη του μυκηλίου του B. dothidea. Ο ψεκασμός με το φιλμ χιτοζάνης (CCF) πριν από τη μόλυνση από το παθογόνο μείωσε αποτελεσματικά τη συχνότητα εμφάνισης της ώριμης σήψης, αύξησε αξιοσημείωτα την περιεκτικότητα σε ενώσεις ανθεκτικότητας και ενεργοποίησε τη δραστηριότητα των αμυντικών ενζύμων. Επιπλέον, ενίσχυσε σημαντικά την απόδοση και την ποιότητα των καρπών και παρέτεινε τη διάρκεια ζωής του ακτινιδίου. (A Chitosan Composite Film Sprayed before Pathogen Infection Effectively Controls Postharvest Soft Rot in Kiwifruit, https://www.mdpi. com/2073-4395/10/2/265)

Cultisano Biosolids

Το προϊόν Cultisano από την Biosolids αποτελεί μια υγρή φόρμουλα χιτοζάνης που όπως αναφέρθηκε είναι ένα φυσικό πολυμερές από οστρακοειδή. Επίσης, εμπλουτίζεται με αμινοξέα τα οποία προέρχονται από ενζυμική υδρόλυση φυτικών πρωτεϊνών. ∆ιεγείρει την ανάπτυξη του φυτού, καθυστερώντας τη γήρανση, παρατείνοντας με αυτό τον τρόπο την παραγωγική ζωή του φυτού. ∆ημιουργεί επίσης μηχανισμούς αυτοάμυνας του φυτού έναντι μυκήτων και βακτηρίων (βιοτικό στρες). Τέλος, η προληπτική του δράση έχει αποδειχθεί ότι βοηθά στην αναστολή της ανάπτυξης παθογόνων μυκήτων. n

ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΕΣ YARA ΓΙΑ

ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΕΠΑΡΚΟΥΣ

ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

Ενισχύοντας το φυσικό δυναμικό των καλλιεργειών

Η γεωργία, σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρές και δύσκολες προκλήσεις. Ο αυξανόμενος πληθυσμός της γης έχει δημιουργήσει την ανάγκη για αύξηση της ποσότητας και της ποιότητας των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων καθώς, οι εκτιμήσεις μιλούν για έναν παγκόσμιο πληθυσμό της τάξης των 9,1 δισ. το έτος 2050. Παράλληλα, με δεδομένη την υφιστάμενη κλιματική αλλαγή, τη μείωση του διαθέσιμου νερού για τη γεωργία (και όχι μόνο), τη μείωση των καλλιεργούμενων

εκτάσεων και την υποβάθμιση των καλλιεργούμενων εδαφών είναι ευνόητο ότι η υπάρχουσα διαθέσιμη γη θα πρέπει να μπορεί να θρέφει περισσότερους ανθρώπους με θρεπτική και υγιεινή τροφή.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Agronomy operations specialist, Yara Hellas

Αβιοτικό στρες

Ένας από τους περιοριστικούς παράγοντες για την παραγωγή, ίσως ο πλέον σημαντικός πια, είναι το αβιοτικό στρες.

Το αβιοτικό στρες (ή αβιοτική καταπόνηση) είναι η πίεση που δέχεται ένας οργανισμός με αντίκτυπο στη φυσιολογική

του λειτουργία από μη ζώντα αίτια. Επομένως το αβιοτικό στρες αναφέρεται σε εδαφοκλιματικά δεδομένα, όπως έλλειψη νερού, οξυγόνου, θρεπτικών στοιχείων, ή παρουσία βαρέων μετάλλων κ.α. Οι αντίξοες εδαφοκλιματικές συνθήκες γίνονται ολοένα και πιο συχνές και δυσχεραίνουν το έργο των αγροτών, καταπονώντας τις καλλιέργειες και

υποβαθμίζοντας την ποσότητα και την ποιότητα της παραγωγής. Μάλιστα, το μεγαλύτερο μέρος της απώλειας παραγωγής οφείλεται κυρίως σε αβιοτικούς παράγοντες παρά σε βιοτικούς, όπως δείχνει το Γράφημα 1, όπου φαίνεται το ποσοστό της εν δυνάμει απώλειας παραγωγής λόγω καταπονήσεων, σε αριθμό καλλιεργειών, παγκοσμίως. Βλέπουμε, λοιπόν, πως οι αβιοτικές καταπονήσεις μειώνουν σημαντικά τη δυναμική απόδοση, φτάνοντας μέχρι και 82% σε κάποιες καλλιέργειες επιδρώντας αρνητικά, πολύ περισσότερο από τις βιοτικές καταπονήσεις (βιοτικές καταπονήσεις: αυτές που αφορούν έμβια αίτια).

Το αβιοτικό στρες που μπορεί να οφείλεται σε ξηρασία (Εικ. 1), αλατότητα, κακή ποιότητα εδάφους, ανεπίκαιρα ακραίες θερμοκρασιακές τιμές ή διακυμάνσεις (Εικ. 2), ανοξία (έλλειψη οξυγόνου)

κλπ., προκαλεί τη συσσώρευση ελεύθερων ριζών οξυγόνου (reactive oxygen species - ROS) κατά τις βιοχημικές αντιδράσεις που πραγματοποιούνται εντός των φυτών. Αυτές οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, συχνά προκαλούν οξειδωτικές βλάβες, μέχρι και καταστροφή των φυτικών κυττάρων, περιορίζοντας σημαντικά την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα των φυτών. Δεδομένης αυτής της κατάστασης, έχει δημιουργηθεί και εξελίσσεται συνεχώς η ανάπτυξη προϊόντων που στοχεύουν στη μείωση των οξειδωτικών βλαβών των φυτικών κυττάρων και όχι μόνο, με στόχο την ομαλή ανάπτυξη και αυξανόμενη παραγωγικότητα των φυτών. Τα σκευάσματα που ευθυγραμμίζονται με αυτήν ακριβώς την ανάγκη είναι οι βιοδιεγέρτες.

Τι είναι ένας βιοδιεγέρτης; Στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό ΕΕ 1009/2019, που θεσπίζει κανόνες σχετικά με τη διάθεση προϊόντων λίπανσης ορίζει ως βιοδιεγέρτη φυτών ότι είναι προϊόν λίπανσης που έχει ως λειτουργία να διεγείρει τις διαδικασίες θρέψης των φυτών ανεξάρτητα από την περιεκτικότητα του προϊόντος σε θρεπτικά στοιχεία, με μοναδικό σκοπό τη βελτίωση ενός ή περισσότερων από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά του φυτού και της ριζόσφαιρας του φυτού: α) αποδοτικότητα της χρήσης των θρεπτικών στοιχείων, β) αντοχή σε αβιοτικές καταπονήσεις, γ) χαρακτηριστικά ποιότητας ή δ) διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοι-

χείων που συγκρατούνται στο έδαφος και στη ριζόσφαιρα».

Οι βιοδιεγέρτες, αναλόγως της προέλευσης των πρώτων υλών και των συστατικών τους μπορούν να χωριστούν σε 5 βασικές κατηγορίες:

1. Χουμικές ενώσεις (χουμικά, φουλβικά οξέα, χουμίνη).

Οι χουμικές ενώσεις είναι το αποτέλεσμα της χημικής και βιολογικής

μετατροπής φυτικών ή ζωικών υπο-

λειμμάτων αλλά και της μεταβολικής

δραστηριότητας μικροοργανισμών του

εδάφους και παρουσιάζουν τόσο εδαφοβελτιωτικές όσο και βιοδιεγερτικές

ιδιότητες. Συγκεκριμένα, βελτιώ-

νουν την υδατοσυγκράτηση και την

ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων του εδάφους, ενώ με την παρεμπόδιση ή διέγερση συγκεκριμένων ενζύμων παίζουν ρόλο στη φυσιολογία των φυτών και τη διαχείριση των καταπονήσεων.

2. Προϊόντα υδρόλυσης πρωτεϊνών (αμινοξέα, ολιγοπεπτίδια)

Τα αμινοξέα και ολιγοπεπτίδια προέρχονται από την υδρόλυση φυτικών

ή ζωικών πρωτεϊνών μέσα από διαδικασίες ενζυμικής ή χημικής υδρόλυσης. Ειδικά τα αριστερόστροφα

(L-) αμινοξέα είναι οι δομικές μονάδες των πρωτεϊνών και παρέχονται σαν ένα είδος «έτοιμης τροφής»

που χρησιμοποιείται από τα φυτά για

να παράξουν πολυπεπτιδικές αλυσίδες και πρωτεΐνες, εξοικονομώντας παράλληλα την ενέργεια που θα διέθεταν για να τα σχηματίσουν.

Τα αμινοξέα δρουν σαν μεταφορείς

θρεπτικών και λόγω χαμηλού μοριακού βάρους έχουν έντονη διεισδυτικότητα όταν παρέχονται διαφυλλικά.

3. Εκχυλίσματα φυκιών

Τα εκχυλίσματα φυκιών λαμβάνονται

με διάφορες μεθόδους από συγκεκριμένα είδη άλγεων με πολλαπλές

ευεργετικές ιδιότητες για τα φυτά, που έχουν να κάνουν μεταξύ άλλων, με την πρόληψη και αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων, την επαγωγή φυτοορμονών ανάπτυξης, την

αφομοίωση θρεπτικών στοιχείων, την ανάπτυξη των καρπών, το φύτρωμα των σπόρων και πολλά άλλα.

4. Μικροβιακοί

Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν βιοδιεγέρτες που βασίζονται σε ωφέλιμους, φυλλόβιους ή ριζόβιους μύκητες ή βακτήρια με πολυδιάστατους

ρόλους όπως, αύξηση απορρόφησης θρεπτικών στοιχείων, δημιουργία μυκορριζών, παραγωγή ορμονών ανάπτυξης, διαλυτοποίηση στοιχείων στο εδαφικό διάλυμα κ.α.

5. Άλλου τύπου βιοδιεγέρτες

Συμπεριλαμβάνονται βιταμίνες, ανόργανα άλατα, πολυσακχαρίτες, αλειφατικές αλκοόλες με διάφορες ιδιότητες.

Η σημασία των βιοδιεγερτών

Στην αγορά προϊόντων θρέψης υπάρχουν πολλοί βιοδιεγέρτες, όλων των κατηγοριών αλλά και συνδυασμών αυτών, με ποικίλες συνθέσεις. Τι είναι όμως αυτό που διακρίνει έναν βιοδιεγέρτη ως αποτελεσματικό και μοναδικό.

«Οι βιοδιεγέρτες ορίζονται με βάση αυτό που κάνουν, όχι με βάση αυτό που είναι.» Profesor Patric du Jardin Η αγορά ενός προϊόντος που χαρακτηρίζεται ως βιοδιεγέρτης θα πρέπει να βασίζεται στο αποτέλεσμα που επιφέρει. Οι πρώτες ύλες, οι μέθοδοι υδρόλυσης ή εκχύλισης, η σύνθεσή του, η ιχνηλασιμότητα, αναμιξιμότητα, η συνδυαστικότητα με άλλα σκευάσματα, η έρευνα και ανάπτυξη της παραγωγού εταιρείας, η διάρκεια και η σταθερότητά του στο ράφι είναι παράγοντες που συμπληρώνουν τη δράση και αποτελεσματικότητα των προϊόντων αυτών. Συνεπώς, τα κριτήρια επιλογής ενός βιοδιεγέρτη ξεπερνούν την ετικέτα ως μοναδικό κριτήριο, και κρίνεται η αποτελεσματικότητα σύμφωνα με την ευεργετική επίδραση που έχει στον αγρό και εφόσον επιτυγχάνεται αυτό για το οποίο προορίζεται.

Οι βιοδιεγέρτες της Yara

Στη Yara υπάρχει διαρκής υποστήριξη και επενδύσεις στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης για την περαιτέρω ανάπτυξη των βιοδιεγερτων YaraVita. Βασιζόμενη στους πυλώνες, Γνώση – Τεχνολογία και Καινοτομία - Αειφορία και δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο σύνολο των κριτηρίων επιλογής, αναπτύσσει βιοδιεγέρτες στοχεύοντας

στη μέγιστη αποτελεσματικότητα. Τα προϊόντα αναπτύσσονται με την τεχνολογία

BIOTRYG*, μετά από σχολαστική έρευνα

ανάμεσα σε πολυάριθμες πηγές πρώτων

υλών, μέσα από διαφορετικές μεθόδους

παραγωγής, συνδυασμούς συστατικών, επιλεγμένων διαλυτών και συνεκδόχων

και φυσικά, βάσει του βαθμού επίδρασής

τους στις καλλιέργειες. Δημιουργούνται

σκευάσματα ασφαλή για τις καλλιέργειες

και τους χρήστες, εξασφαλίζοντας παράλληλα την υψηλότερη δυνατή αποτελεσματικότητα στα φυτά.

*Η λέξη BIOTRYG™ είναι ένας συνδυασμός τηςλέξης"bio",πουαντιπροσωπεύειτησειρά

των βιοδιεγερτών, τις φυσιολογικές διεργασίες των φυτών και την ίδια τη ζωή και της αρχαίας,νορβηγικήςλέξης"tryggr"πουσημαίνει εμπιστοσύνη, πιστότητα και που συνδέεται με την αγγλική λέξη trigger, δηλαδή την επίδρασητηςτεχνολογίαςαυτήςσταφυτά.

Το 2019 κυκλοφόρησαν στην ελληνική αγορά οι βιοδιεγέρτες της Yara, με

την τεχνολογία BIOTRYG, με πρώτο προϊόν το YaraVita BIOTRAC. Έκτοτε, έχουν προστεθεί άλλα 3 προϊόντα στο χαρτοφυλάκιο βιοδιεγερτών της Yara

Ελλάς, το YaraVita BIOMARIS, YaraVita BIONUE και το YaraVita ACTISIL.

Σήμερα, οι τρεις από τους τέσσερις βιοδιεγέρτες της Yara, που εντάσσονται στην κατηγορία προϊόντων YaraVita, αλλάζουν ονομασία. Στο νέο όνομα, το πρόθεμα BIO αντικαθίσταται από το OPTI, που προέρχεται από την λέξη «optimization», που στα ελληνικά αποδίδεται ως «βελτιστοποίηση».

YaraVita OPTITRAC™

Το YaraVita OPTITRAC™ είναι ένα υγρό σκεύασμα με βιοενεργά συστατικά που προέρχονται από εκχυλίσματα φυκιών του είδους Ascophyllumnodosum Έχει σχεδιαστεί για να βοηθάει το φυτό να ξεπεράσει τις επιπτώσεις από συνθήκες στρες (π.χ. κρύο και ξηρασία), αλλά και κατά τις περιόδους υψηλής μεταβολικής δραστηριότητας. Βελτιώνει την άνθηση, την καρπόδεση και μεγιστοποιεί την ποιότητα και ποσότητα παραγωγής. Το YaraVita OPTITRAC™ επίσης παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αύξηση της απορρόφησης και την αποδοτικότητα των θρεπτικών στοιχείων που παρέχονται στα φυτά. Η σύνθεση του YaraVita OPTITRAC™ περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

♦ Σακχαρο-αλκοόλες - βελτιώνουν την κινητικότητα του βορίου.

♦ Αμινοξέα - σημαντικά για το μεταβολισμό και την αντοχή του φυτού κατά τη διάρκεια αβιοτικού στρες. Εξοικονομείται ενέργεια στο φυτό.

♦ Οργανικά οξέα - βελτιώνουν την απορρόφηση θρεπτικών ιχνοστοιχείων.

♦ Πολυσακχαρίτες - μετριάζουν την επίδραση του αβιοτικού στρες.

♦ Βιταμίνες - για αντιοξειδωτική δράση.

♦ Διαβρέκτες - για την βελτίωση της διασποράς και αύξηση της απορροφητικότητας του προϊόντος από το φυτό. To YaraVita OPTITRAC™ γενικότερα παρέχει:

1. Πιο ομαλή φυσιολογική λειτουργία των φυτών σε καταστάσεις αβιοτικών καταπονήσεων - stress.

2. Ομοιόμορφη έκπτυξη και ανάπτυξη των οφθαλμών.

3. Δυναμικότερο ξεκίνημα – νέα βλάστηση.

4. Αυξημένη καρπόδεση

YaraVita OPTIMARIS™

Το YaraVita OPTIMARISTM είναι ένα υψηλής συγκέντρωσης υγρό σκεύασμα που βασίζεται σε εκχυλίσματα φυκιών Ascophyllum nodosum και πλήθος βιοενεργών συστατικών. Χάρη στην υψηλή συγκέντρωσή του σε βιοενεργά συστατικά, το YaraVita OPTIMARISTM βοηθά στην προώθηση της ανάπτυξης των φυτών και των καρπών, διατηρώντας την ισορροπία μεταξύ βλαστικών και αναπαραγωγικών φάσεων και περιορίζοντας τις επιδράσεις των διαφόρων αβιοτικών καταπονήσεων όπως, ξηρασία, κρύο, ζέστη κλπ. Τα βιοενεργά συστατικά του YaraVita

OPTIMARISTM είναι:

♦ Αμινοξέα – που παίζουν σημαντικότατο ρόλο στις μεταβολικές διεργασίες, ενισχύουν την αντοχή ενάντια σε αβιοτικές καταπονήσεις, διεγείρουν την ανάπτυξη του φυτού και λειτουργούν ως μεταφορείς άλλων ενώσεων εντός των κυτταρικών χυμών.

♦ Αλγινικά άλατα – ενισχύουν τα κυτταρικά τοιχώματα, δημιουργούν συμπλέγματα με θρεπτικά στοιχεία ώστε αυξάνουν την απορρόφησή τους και διεγείρουν την ανάπτυξη των φυτών.

♦ Φουκοϊδάνες – που μειώνουν το στρες προετοιμάζοντας τα φυτά, ενεργοποιούν αντιοξειδωτικά ένζυμα μέσα στα κύτταρα (όπως οι δισμουτάσες υπεροξειδίων SODs) και ενισχύουν τα κυτταρικά τοιχώματα.

♦ Φλοροτανίνες – έχουν υψηλή αντιοξειδωτική δραστηριότητα και προστατεύουν τα κύτταρα ενάντια στις διάφορες βλαβερές, δραστικές μορφές οξυγόνου (ROSs)

♦ Μαννιτόλη – που έχει ωσμωρρυθμιστική και αντιοξειδωτική δράση, δημιουργεί σύμπλοκο με το Βόριο μεταφέροντάς το μέσα μέσα στα φυτά ενώ παράλληλα αποτελεί πηγή ενέργειας για τα φυτά.

YaraVita OPTINUE™

Το YaraVita OPTINUE™ είναι ένα συμπυκνωμένο εναιώρημα για διαφυλλικές ή εφαρμογές εδάφους μέσω υδρολίπανσης. Έχει ως βάση χουμικές ενώσεις που προέρχονται από πολύ υψηλής ποιότητας λεοναρδίτη. Το YaraVita OPTINUE™ έχει αναπτυχθεί για να ενισχύσει την αντοχή στις αβιοτικές καταπονήσεις, να αυξήσει την απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων, τη ριζική και βλαστική ανάπτυξη και τη βελτίωση της δομής και της αποδοτικότητας της ριζόσφαιρας. Οι χουμικές ενώσεις που περιέχει έχουν επίδραση στην ανάπτυξη των φυτών παρεμποδίζοντας ή διεγείροντας τη δράση συγκεκριμένων ενζύμων, προωθώντας τη βλαστική και ριζική ανάπτυξη. Σχετικά με τη βελτίωση της δομής του εδάφους και της ριζόσφαιρας, το YaraVita OPTINUE™ αυξάνει το πορώδες, αυξάνει την συγκράτηση νερού και την ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων. Είναι αποτελεσματικό τόσο σε αμμώδη, όσο και σε βαριά συμπιεσμένα

εδάφη. Αυτό που διακρίνει το YaraVita OPTINUE™ είναι ότι:

♦ Προέρχεται μέσα από μια άκρως φυσιολογική διαδικασία κονιορτοποίησης και εναιωρηματοποίησης του λεοναρδίτη σε νερό, χωρίς τη χρήση άλλων χημικών ουσιών.

♦ Περιέχει όλα τα βιοενεργά συστατικά του λεοναρδίτη , δηλαδή χουμικά - φουλβικά οξέα και χουμίνη

♦ Εχει όξινο pH και καθίσταται πιο εύκολη η απορρόφησή του από τις ρίζες ενώ επιτρέπει τη συγκράτηση μακροστοιχείων, ιχνοστοιχείων ή πολυσθενών ιόντων (Ca, Mg, Mn, Fe, Cu κλπ.) τα οποία σε υψηλότερες τιμές pH ιζηματοποιούνται.

♦

Εχει πολύ καλή συνδυαστική ικανότητα με λιπάσματα και φυτοπροστατευτικά προϊόντα, το οποίο σχετίζεται με το χαμηλό του pH.

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε το www.yara.gr

YaraVita ACTISIL™

Το YaraVita ACTISIL™ είναι ένα υγρό σκεύασμα για διαφυλλικές εφαρμογές

που έχει ως βάση:

α) το ορθοπυριτικό οξύ σταθεροποιημένο με χολίνη (ch-OSA®) και

β) το ασβέστιο.

Έχει δημιουργηθεί για να βοηθήσει τα φυτά να παραμείνουν βλαστικά σε αφιλόξενα περιβάλλοντα βελτιώνοντας την απόδοση και την ποιότητα των προϊόντων. To ορθοπυριτικό οξύ προέρχεται από την αργή αποδόμηση των πυριτικών ενώσεων του εδάφους. Αποτελεί την περισσότερο βιοδιαθέσιμη μορφή πυριτίου, ωστόσο, όμως έχει την τάση να πολυμερίζεται ταχύτατα σε μη δραστικά οξέα πυριτίου. Σ’ αυτό έρχεται να δώσει λύση η χολίνη, ένας οργανικός παράγοντας που είναι ο πιο ιδανικός σταθεροποιητής του ορθοπυριτικού οξέος, σχηματίζοντας ένα βιοενεργό και βιοδιαθέσιμο σύμπλοκο. Η χολίνη, πέρα από τη σταθεροποίηση του ορθοπυριτικού οξέος έχει τα εξής πλεονεκτήματα:

♦ Δρα ως μεταφορέας του ορθοπυριτικού οξέος σε συγκεκριμένα κύτταρα-στόχους. Έχει ειδικούς υποδοχείς στα κύτταρα και ακολουθεί συγκεκριμένη διαδρομή για να εισέλθει σε αυτά, παρασύροντας μαζί το ορθοπυριτικό οξύ. Αφού εισχωρήσει στα κύτταρα, προκαλεί πολύ ευνοϊκές, βιολογικές επιδράσεις.

♦ Προστατεύει τις καλλιέργειες εναντίον ωσμωτικού στρες, ως πρόδρομος ουσία της ωσμωρρυθμιστικής γλυκίνης-μπεταΐνης.

♦ Αποτελεί δομικό στοιχείο, απαραίτητο για τη δημιουργία των κυτταρικών μεμβρανών.

Το πυρίτιο (Si), επίσης έχει πολύ σημαντική επίδραση στα φυτά διότι:

♦ Είναι δομικό στοιχείο των κυτταρικών τοιχωμάτων

♦ Προωθεί την ανάπτυξη της ρίζας

♦ Αυξάνει την απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων

♦ Εχει αντιοξειδωτική δράση

♦ Μειώνει την απορρόφηση και την τοξική επίδραση βαρέων μετάλλων

στα φυτά

To YaraVita ACTISILTM είναι ένα σκεύασμα που επηρεάζει θετικά τη μετασυλλεκτική συντηρησιμότητα των καρπών και

είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό ακόμα

και σε πολύ μικρές δόσεις. n

ΣΥΡΟΜΕΝΟ ΨΕΚΑΣΤΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ

CAFFINI T-ONE

T-ONE: η πλήρης σειρά για να καλύψει τις ανάγκες του κλάδου

Ένα υπερσύγχρονο μηχάνημα που δημιουργήθηκε με στόχο να κάνει το έργο των χειριστών πιο πρακτικό και ευέλικτο. Στόχος του Caffini

T-ONE, είναι ο συνδυασμός νέων τεχνολογικών λύσεων και υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά για την επεξεργασία κάθε είδους γεωργική

εργασία, μέσω του συμπαγούς και γραμμικού σχεδιασμού.

χωρητικότητα κυμαίνεται από

3200 έως 4200 λίτρα και, αναλόγως του εξοπλισμού, υπάρχουν οι

3 διαφορετικές εκδόσεις, ξεκινώντας

από την βασική, την T-ONE S, με πρόσθετο εξοπλισμό και την T-ONE SE, με υπολογιστή IsoBus και ηλεκτρικές βαλβίδες ελεγχόμενες από την καμπίνα του τρακτέρ ή από το έδαφος. Το χαμηλό

κέντρο βάρους όλων των μηχανημάτων εξασφαλίζει επίσης εύκολο χειρισμό και ασφαλή λειτουργία για πλάτη εργασίας

από 1500 έως 2250 mm.

Όσον αφορά την επιλογή του εξοπλισμού, όλα τα T-ONE προσφέρουν διαχείριση υπηρεσιών μέσω υπολογιστή, η οποία, ανάλογα με το μοντέλο, μπορεί να είναι CanBus ή IsoBus σε οποιοδήποτε πρόσθετο εξοπλισμό όπως:

9 Σύστημα πλοήγησης GPS

9 Αυτόματο κλείσιμο τμημάτων και μεμονωμένων ακροφυσίων

Τεχνικά Χαρακτηριστικά Συρόμενου Ψεκαστικού

CAFFINI T-ONE 4000

9 Χωρητικότητα 4.200lt

9 Ράμπα ψεκασμού 24m / 5 τμημάτων

9 Αισθητήρα για αυτοματοποίηση της ράμπας ψεκασμού Η τεχνολογία που χρησιμοποιεί το T-ONE, υποστηρίζει και επιταχύνει το έργο των χειριστών επιτρέποντας τόσο μεγαλύτερη απόδοση όσο και σωστή διαχείριση των πόρων. Αυτό που έκανε προοδευτικά αναγνωρισμένη και αναγνωρίσιμη τη μάρκα Caffini είναι οι ράμπες ψεκασμού που κατασκευάζονται με δομικούς χάλυβες όπως οι Hardox και Domex, των οποίων το πλάτος για το T-ONE μπορεί να κυμαίνεται από 18 έως 36 μέτρα - πάντα ανάλογα με την έκδοση και με αεροθύλακα που μπορεί να φτάνουν μέχρι τα 30 μέτρα.

Η τεχνογνωσία και η επιθυμία να οδηγήσει τον αγροτικό τομέα προς ένα μέλλον βιωσιμότητας, αποδοτικότητας και υψηλών προτύπων ποιότητας είναι οι αξίες που ενσωματώνει και εκφράζει η νέα σειρά T-ONE της Caffini.

9 Πλαίσιο βαμμένο με ηλεκτροστατική βαφή

9 Αντλία 300 lt/min

9 Ράμπα ψεκασμού υδραυλική με ανεξάρτητο κλείσιμο αριστερά – δεξιά, ρύθμιση κλίσης, ανύψωση, ανάρτηση ράμπας με άζωτο

9 Άξονας με υδροπνευματική ανάρτηση, με περιστρεφόμενους τροχούς, ρύθμιση άξονα 150 – 200 cm

9 Φρένα πνευματικά

9 Ηλεκτρικό χειριστήριο CB9 – 5 τμημάτων και ISOBUS Ready 11 τμημάτων

9 Δοχείου φαρμάκου με ακροφύσιο καθαρισμού του δοχείου

9 Καθαρισμός βυτίου (400lt) ακροφύσιο καθαρισμού

9 Βυτίο καθαρού νερού και χεριών (18lt)

9 Φίλτρο αναρρόφησης με βαλβίδα και αυτοκαθαριζόμενο φίλτρο

9 Ακροφύσια Trijet

9 PTO Άξονας και σωλήνας εξωτερικής πλήρωσης δοχείου n

ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΕΣ

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Οι νέες τεχνολογίες δίνουν δυνατότητες μείωσης χρήσης

φυτοφαρμάκων

Η χρήση φυτοφαρμάκων εξασφαλίζει την παραγωγή του πρωτογενούς τομέα και την επισιτιστική ασφάλεια αλλά επιβαρύνει το περιβάλλον. Οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες μείωσης της χρήσης τους. Καλλιεργητικές τεχνικές, όπως οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης και οι αμειψισπορές μπορούν να μειώσουν τα ζιζάνια. Ρομποτικά μηχανήματα, φαίνεται ότι στο μέλλον θα καταπολεμούν τα ζιζάνια. Διαφοροποιημένη εφαρμογή δόσεων ψεκασμού μπορεί να μειώσει ουσιαστικά τις δόσεις. Το ίδιο μπορούμε να πετύχουμε με ηλεκτροστατική φόρτιση των σταγονιδίων και με ψεκασμούς με drones.

Πώς θα φτάσουν αυτά στους αγρότες για να εφαρμοστούν; Ένα ερώτημα χωρίς απάντηση.

ΦΑΝΗΣ ΓΕΜΤΟΣ Γεωπόνος, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήματος Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής

και Αγροτικού Περιβάλλοντος, Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

εν υπάρχει αμφιβολία ότι η φυτοπροστασία είναι ένα κρίσιμο στοιχείο της γεωργικής παραγωγής.

Από τη μια πλευρά εξασφαλίζει τις παραγωγές μας από διάφορα παράσιτα (έντομα, μύκητες, βακτήρια, ιούς, ζιζάνια) από την άλλη επιβαρύνει το περιβάλλον και

την υγεία μας με περισσότερο ή λιγότερο

επικίνδυνες δραστικές ουσίες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τελικά συγκομίζουμε ό,τι περισσέψει από τα παράσιτα των φυτών μας. Η μείωση των αποδόσεων μέχρι μηδενισμού τους σε κάποιες περιπτώσεις πρέπει να αναμένεται από κατάργηση χρήσης φυτοφαρμάκων.

Η πολιτική της ΕΕ από το αγρόκτημα στο

πιάτο του καταναλωτή (F2F) στοχεύει σε βιώσιμη παραγωγή του πρωτογενούς τομέα. Ένα μέρος της πολιτικής είναι η μείωση των χρησιμοποιούμενων φυτοπροστευτικών προϊόντων κατά 50% μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις για τη δυνατότητα εφαρμογής αυτής της πολιτικής. Μελέτη του ΕΣΥΦ (Ελληνι-

κός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας) δείχνει σημαντικά προβλήματα σε πολλές ελληνικές καλλιέργειες από την κατάργηση δραστικών ουσιών. Για παράδειγμα στις υπό κατάργηση δραστικές ουσίες φαίνεται να είναι όλα τα ζιζανιοκτόνα του βαμβακιού. Υποθέτω ότι σε λίγα χρόνια θα έχουμε ρομπότ που θα καταστρέφουν τα ζιζάνια

αλλά μέχρι τότε δεν πιστεύω ότι μπορεί να καλλιεργηθεί βαμβάκι χωρίς ζιζανιοκτόνα. Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν και για άλλες καλλιέργειες και παράσιτα. Παρόλο που οι πολιτικές της ΕΕ είναι πάντα σε διαπραγμάτευση και οι στόχοι μπορεί να μειωθούν θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε για να συμβάλλουμε στην επιτυχία των πολιτικών αυτών δεδομένου ότι όλοι αναγνωρίζουν τους κινδύνους από τη χρήση

φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων. Από

την άλλη πλευρά θα πρέπει να αναγνωρίσουμε τους κινδύνους μείωσης της παραγωγής του πρωτογενούς τομέα και τις επιπτώσεις στην επισιτιστική ασφάλεια ενός συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού του πλανήτη. Για αυτό θα πρέπει να αρχίσουμε να εφαρμόζουμε κατάλληλες πρακτικές που θα βοηθήσουν στη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια.

1. Μπορούν οι νέες τεχνολογίες να μειώσουν τη χρήση φυτοφαρμάκων; Σήμερα έχουμε στο οπλοστάσιό μας αρκετές καλλιεργητικές πρακτικές και τεχνολογίες που μπορούν να μας βοη-

Εικ. 1: Αισθητήρας χρώματος φυτείας σε τρακτέρ της AUGMENTA.

θήσουν στον περιορισμό της χρήσης φυτοπροστατευτικών προϊόντων στο ελάχιστο δυνατό χωρίς σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγή. Θα προσπαθήσω να δώσω μια εικόνα των δυνατοτήτων που έχουμε.

2.1 Καλλιεργητικές πρακτικές για μείωση των ζιζανίων

Τα ζιζάνια είναι ένα από τα σημαντικά προβλήματα όλων των καλλιεργειών. Παλαιότερα η συνεχής κατεργασία του εδάφους και τα σκαλίσματα με το χέρι ήταν τα όπλα που είχαμε μαζί με τις αμειψισπορές. Τα ζιζανιοκτόνα έδωσαν θεαματικά αποτελέσματα μέχρι που άρχισαν να εμφανίζονται ζιζάνια με ανθεκτικότητες σε αυτά. Σήμερα έχουμε ένα όπλο με τις καλλιέργειες φυτοκάλυψης δηλαδή καλλιέργειες που διατηρούν το έδαφος καλυμμένο όλο τον χρόνο με βλάστηση. Οι καλλιέργειες αυτές δεν αφήνουν τα ζιζάνια να αναπτυχθούν. Κυρίως όμως η καταστροφή τους στο τέλος της περιόδου με κυλίνδρους που αφήνουν όλη τη φυτομάζα στο χωράφι δημιουργώντας ένα στρώμα φυτομάζας που δεν επιτρέπει την ανάπτυξη ζιζανίων για 4-6 εβδομάδες. Εννοείται ότι η επόμενη καλλιέργεια θα σπαρθεί με ακατεργασία. Το σύστημα αυτό σε συνδυασμό με κατάλληλες αμειψισπορές συμβάλλει ουσιαστικά στη μείωση των ζιζανίων. Αντίστοιχες δυνατότητες υπάρχουν σε οπωρώνες με έλεγχο της βλάστησης με χορτοκοπτικά και έλεγχο των ζιζανίων. Σημειώστε την ιδιαίτερη ωφέλεια τόσο

Εικ. 2: Ηλεκτροστατική φόρτιση των σταγονιδίων ψεκασμού και απόθεση στο φύλλωμα.

Εικ. 3: Ψεκαστικό με ηλεκτροστατική φόρτιση.

στην προστασία επικλινών εδαφών από τη διάβρωση όσο και τη βελτίωση της υγείας

των εδαφών από την αύξηση της οργανικής ουσίας τους και τη λειτουργία των ριζών όλο τον χρόνο που ενισχύει της βιοποικιλότητα του εδάφους.

2.2 Ρομποτικά μηχανήματα καταπολέμησης των ζιζανίων Τα τελευταία χρόνια αρχίζει να εμφανίζεται μια νέα λύση στη καταπολέμηση των ζιζανίων. Τα ρομποτικά συστήματα

που φαίνεται να έρχονται σύντομα στην αγορά. Ήδη έχουν εμφανιστεί πολλά συστήματα σε επιδείξεις με μεγάλη επιτυχία. Πώς λειτουργούν; Βασικά υπάρχει η μονάδα που φέρει τα όργανα και τον εξοπλισμό που έχει τη δυνατότητα να κινείται αυτόνομα μέσα στο χωράφι. Με τη χρήση ενός συστήματος υψηλής ακρίβειας GPS (RTK) μπορεί να κινείται κατά μήκος των γραμμών του χωραφιού. Μια κάμερα στο μπροστινό μέρος παίρνει εικόνες του εδάφους που τις αναλύει. Σήμερα υπάρχουν βάσεις δεδομένων που μπορούν να προσδιορίσουν το είδος του φυτού. Ένας κατασκευαστής υποστηρίζει ότι η βάση δεδομένων του με εικόνες φυτών έχει 450 εκατομμύρια εικόνες. Πολλοί από εσάς έχετε στο κινητό σας μια εφαρμογή που μπορεί να αναγνωρίσει το είδος του φυτού που βλέπει η κάμερα του κινητού. Επομένως η φωτογραφία μεταφέρεται σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που προσδιορίζει τη θέση των φυτών, ξεχωρίζει τα φυτά της φυτείας μας και ορίζει τη θέση των φυτών-ζιζανίων (τις συντεταγμένες) που πρέπει να καταστραφούν. Αυτό μπορεί να γίνει στο ίδιο το ρομπότ είτε να σταλεί στο «σύννεφο» για ανάλυση και επιστροφή της ανάλυσης για εφαρμογή. Η όλη διαδικασία πρέπει να γίνει σε κλάσμα του δευτερολέπτου. Σκεφτείτε ότι αν το ρομπότ κινείται με ταχύτητα 1 μέτρο/δευτερόλεπτο στον χρόνο αυτό πρέπει να προσδιοριστεί η θέση των φυτών που θα πρέπει να καταστραφούν και να μετακινηθεί η κεφαλή στο σημείο του ζιζανίου και να το καταστρέψει. Η κίνηση της κεφαλής είναι και η πιο απαιτητική σε χρόνο καθώς είναι μηχανική.

Πώς γίνεται η καταστροφή των ζιζανίων;

Μια δυνατότητα είναι μηχανικά. Ένα μαχαίρι ή υνί καταστρέφει μηχανικά το φυτό ή μια τσιμπίδα το ξεριζώνει. Μια δεύτερη ιδέα είναι να γίνει ψεκασμός του ζιζανίου. Εφαρμόζεται μια μικρή ποσότητα είτε διαλύματος ζιζανιοκτόνου είτε μια ποσότητα καυστικού υγρού (π.χ. ξύδι) που καταστρέφει το φυτό. Ένα ειδικό σύστημα ψεκάζει με 0,3 γραμμάρια διαλύματος και αυτό είναι αρκετό να καταστρέψει το ζιζάνιο. Ο ψεκασμός είτε γίνεται με μια κεφαλή που μετακινείται είτε υπάρχει σειρά ακροφυσίων που ψεκάζουν μόνο όταν βρεθούν πάνω από το ζιζάνιο. Μια τρίτη ιδέα είναι να καταστραφεί το ζιζάνιο με ακτίνες laser. Οι ακτίνες με ισχύ γύρω στα 40 watt συγκεντρώνεται με φακούς πάνω στο φυτό. Ιδανικά θα πρέπει να καταστρέψει τη «κορυφή» του ζιζανίου αλλά αυτό είναι μάλλον δύσκολο οπότε καταστρέφει το πράσινο μέρος του φυτού. Δεν γνωρίζω πόσο γρήγορα θα εφαρμοστούν τα ρομποτικά συστήματα αλλά είναι στο δρόμο.

2.3 Λογισμικό για υποβοήθηση των αγροτών στη λήψη αποφάσεων

Μια δυνατότητα είναι η χρήση νέων τεχνολογιών για την παρακολούθηση των καλλιεργειών ώστε να έχουμε έγκαιρη διαπίστωση των προσβολών της φυτείας μας. Τα drones αλλά και εικόνες από δορυφόρους μπορούν να μας δείχνουν (πέρα από τη δική μας επίσκεψη στο χωράφι) σημεία του χωραφιού με προβλήματα που πρέπει να επισκεφτούμε για να διαπιστώσουμε ποια είναι και να επέμβουμε. Επομένως ψεκάζουμε όταν υπάρχει πρόβλημα και όχι προληπτικά ή όταν ψεκάζει ο γείτονας. Βοήθεια στο γρήγορο προσδιορισμό των προβλημάτων προσφέρουν προγράμματα

που δημιουργήθηκε για να αξιοποιεί τα

τάρι για δέκα χρόνια μου απέδειξε πόσο

γραμμα εισάγονται στοιχεία όπως ο τύπος του εδάφους, η ποικιλία, η προηγούμενη καλλιέργεια κλπ και δίνει απεικόνιση της εξέλιξης της φυτείας και συμβουλές για τις καλλιεργητικές φροντίδες. Θυμάμαι το 2012, όταν το χρησιμοποιήσαμε για πρώτη φορά μας έδινε ενδείξεις για προσβολή από σεπτόρια. Εκείνη τη χρονιά είχαμε σημαντική προσβολή από σεπτόρια και -

βαιος ότι υπάρχουν προγράμματα και για-

ζουμε όλο το χωράφι με την ίδια δόση -

χουν αισθητήρες που μπορούν να αποτυπώσουν την κατάσταση της φυτείας. Έχουμε αισθητήρες σε δορυφόρους, είτε σε εναέρια μέσα (πχ drones) είτε σε επίγεια μέσα. Με βάση τις μετρήσεις των αισθητήρων για τα χαρακτηριστικά

της φυτείας μπορούμε να ρυθμίσουμε την εφαρμογή των παρασιτοκτόνων επιτυγχάνοντας σημαντική οικονομία σκευασμάτων, κόστους παραγωγής αλλά και προστασία του περιβάλλοντος. Υπάρχουν πολλοί δείκτες βλάστησης που έχουν προταθεί στη βιβλιογραφία. Ένας δείκτης βλάστησης που χρησιμοποιείται περισσότερο είναι ο λεγόμενος NDVI (δείκτης βλάστησης κανονικοποιημένης διαφοράς). Ο δείκτης αυτός ουσιαστικά μετρά το χρώμα της φυτείας που απεικονίζει τη ζωηρότητα της φυτείας (αυτό δείχνει πχ την επάρκεια αζώτου) και αυτό συσχετίζεται άμεσα με τη φυτομάζα στο χωράφι. Τι μετρά αυτός ο δείκτης; Την ανάκλαση του ηλιακού φωτός από τα φυτά. Τα φυτά απορροφούν το ερυθρό μέρος του ηλιακού φωτός και αντανακλούν το πράσινο (για αυτό τα φυτά φαίνονται πράσινα) και το υπέρυθρο που δεν είναι ορατό από εμάς. Η διαφορά του ερυθρού από το κοντινό υπέρυθρο μας δίνει τον NDVI.

Εικ. 4: Ρομποτικό μηχάνημα καταπολέμησης ζιζανίων.

υποβοήθησης των αγροτών στη λήψη αποφάσεων (DSS Decision Support Systems).

Τα προγράμματα αυτά είναι συνδεδεμένα με μετεωρολογικούς σταθμούς και μπορούν εκτός από παρακολούθηση της καλλιέργειας, τους χρόνους και ποσότητες λιπασμάτων, ποτίσματος κλπ να προβλέπουν κινδύνους από εχθρούς και να προτείνουν ψεκασμούς. Η εμπειρία μου με το πρόγραμμα granoduro.net (ένα πρόγραμμα που ανέπτυξε μια εταιρεία spin off Ιταλικού Πανεπιστημίου, δηλαδή εταιρεία

ρόλο που όλοι γνωρίζουμε ότι η φυτεία, όπως και το έδαφος του χωραφιού μας, δεν είναι παντού ίδια. Όλοι οι αγρότες γνωρίζουν ότι στο χωράφι τους υπάρχουν σημαντικές διαφορές από σημείο σε σημείο τόσο στο φύτρωμα, όσο και στην ανάπτυξη της καλλιέργειας και στη τελική παραγωγή. Είναι λογικό σε σημεία του χωραφιού με μικρή βλάστηση να πρέπει να εφαρμόσουμε μικρότερη δόση φαρμάκων και να έχουμε πετυχημένη φυτοπροστασία. Σήμερα υπάρ-

Ο NDVI μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει ζώνες στο χωράφι με παρόμοια χαρακτηριστικά βλάστησης που τις ονομάζουμε ζώνες διαχείρισης. Οι ζώνες διαχείρισης είναι η βάση της εφαρμογής διαφοροποιημένων εισροών στο χωράφι μας που είναι και η βάση της γεωργίας ακριβείας. Ο NDVI και παραλλαγές του έχουν χρησιμοποιηθεί για μεταβλητή αζωτούχο λίπανση αλλά και για εφαρμογή φυτοφαρμάκων. Πχ στο βαμβάκι εκτός από τη διαφοροποιημένη αζωτούχο λίπανση έχουν γίνει εφαρμογές με μεταβλητή δόση ρυθμιστών ανάπτυξης ή αποφυλλωτικού με σημαντική εξοικονόμηση φυτοφαρμάκων. Μια τέτοια εφαρμογή ανέπτυξε η εταιρεία AUGMENTA, μια νεοφυής επιχείρηση, που ξεκίνησε πριν δέκα χρόνια και πουλήθηκε για $ 110.000.000 στη δεύτερη σε μέγεθος εταιρεία παραγωγής τρακτέρ στον κόσμο την CNH Industrial. Υπάρχουν και στη χώρα μας σημαντικές εταιρείες που προωθούν νέες τεχνολογίες. Η εταιρεία ανέπτυξε λογισμικό και συστήματα που τοποθετούνται πάνω στο τρακτέρ, ανιχνεύουν τη βλάστηση (με κάποια μορφή NDVI ) και ρυθμίζουν αυτόματα το λιπασματοδιανομέα ή το ψεκαστικό για εφαρμογή διαφοροποιημένης δόσης. Η εξοικονόμηση χημικών κυμαίνεται από 15-25% με τουλάχιστον διατήρηση της παραγωγής. Μεταβλητή εφαρμογή φυτοφαρμάκων μπορούμε να κάνουμε με χρήση drones. Μπορούμε να κάνουμε χάρτες του χω-

ραφιού που δείχνουν τη βλάστηση σε κάθε σημείο και με κατάλληλο λογισμικό να διαφοροποιήσουμε την εφαρμογή ψεκαστικού υγρού ανάλογα με τη βλάστηση μειώνοντας την ποσότητα εκεί που η βλάστηση είναι μικρότερη. Ήδη υπάρχουν τέτοιες εφαρμογές με σημαντική εξοικονόμηση δραστικών ουσιών.

Η χρήση των drones δίνει σημαντικά πλεονεκτήματα όπως τη δυνατότητα ψεκασμού μετά από βροχή που η χρήση επίγειων ψεκαστήρων είναι αδύνατη.

Μια ιδιαίτερα χρήσιμη εφαρμογή των

drones είναι η δυνατότητα νυχτερινών ψεκασμών. Σκεφτείτε μια υπέροχη φυτεία ολάνθιστης ελαιοκράμβης που πρέπει να ψεκαστεί για κάποιο παράσιτο.

Είναι προφανές ότι ημερήσιος ψεκασμός θα έκανε σημαντική ζημιά στις μέλισσες. Ένας νυχτερινός ψεκασμός θα

έλυνε ουσιαστικά το θέμα και όλοι θα ήταν ευχαριστημένοι. Θα λύνονταν και ανάλογα προβλήματα στη δενδροκομία.

Βέβαια είναι εντυπωσιακό ότι στη χώρα μας (και στην Ευρώπη;) απαγορεύονται οι αεροψεκασμοί. Ξεχασμένοι από τους ψεκασμούς με ελικόπτερα στις ελιές πριν πολλά χρόνια. Πώς γίνεται και στην AGROTHESSALY (αλλά και στην

AGROTICA πριν) να υπάρχουν πολλά ψεκαστικά – drones και υπάρχουν στα χωράφια πολλά που ήδη χρησιμοποιούνται; Τα περίεργα του Ελληνικού Κράτους. Είτε είναι χρήσιμα και πρέπει να χρησιμοποιηθούν και επομένως να αλλάξει η νομοθεσία και να επιτραπούν οι συγκεκριμένοι αεροψεκασμοί, είτε δεν πρέπει, οπότε δεν μπορεί να επιτρέπεται

η πώληση και η χρήση. Φυσικά πρέπει

να αναπτυχθούν κανονισμοί και πρωτόκολλα χρήσης τους ώστε να αποφευχθούν προβλήματα κακής χρήσης. Υποθέτω ότι το ΥΠΑΑΤ πρέπει να ασχοληθεί άμεσα αλλά μάλλον είναι μακριά από τη γεωργική πραγματικότητα.

2.5 Νέα ψεκαστικά μηχανήματα

Σήμερα όμως έχουμε πολλά νέα ψεκαστικά όπως αυτά με ηλεκτροστατική φόρτιση και αυτά σε drones που μειώνουν τις εφαρμοζόμενες ποσότητες ψεκαστικού υγρού. Ουσιαστικά ψεκάζουν λιγότερο το 1/3 του ψεκαστικού υγρού με καλά αποτελέσματα. Αυτό δίνει μια σημαντική αύξηση της απόδοσης του ψεκαστικού μειώνοντας τις καθυστερήσεις (και το κόστος εργασίας) από τον χρόνο γεμίσματος των ψεκαστικών και τη μείωση των διαδρομών μέχρι την πηγή του καθαρού νερού. Η μείωση του ψεκαστικού υγρού ανά στρέμμα επιτυγχάνεται χάρη στη καλύτερη διασπορά των σταγονιδίων. Στα ψεκαστικά με ηλεκτροστατική φόρτιση, το θετικό φορτίο των σταγονιδίων έλκεται από τα αρνητικά φορτισμένα φυτά και επικάθεται καλύτερα μειώνοντας τις απώλειες. Παράλληλα τα θετικά φορτισμένα σταγονίδια απωθούνται και επικάθονται στο φύλλωμα πιο ομοιόμορφα. Αυτό επιτρέπει η καλύτερη επαφή παρασίτου και παρασιτοκτόνου με βελτίωση του αποτελέσματος.

Στα drones το καθοδικό ρεύμα αέρα που δημιουργούν οι έλικες βοηθά στη κίνηση των σταγονιδίων και στην καλύτερη διείσδυση στο φύλλωμα. Αυτά τα χαρακτηριστικά επιτρέπουν τη μείωση του ψεκαστικού υγρού ανά στρέμμα. Ένα ερώτημα που τίθεται από τους αγρότες είναι αν στα ψεκαστικά αυτά εφαρμόζουμε τη δόση φαρμάκου ανά στρέμμα ή αν βάζουμε το φάρμακο στη ποσότητα νερού και όταν μειώνουμε την εφαρμοζόμενη ποσότητα ψεκαστικού υγρού μειώνουμε ανάλογα (ή έστω μερικώς) και τη δραστική ουσία ανά στρέμμα; Αυτό είναι ένα σημαντικό ερώτημα που τίθεται και ερευνάται από πολλές ερευνητικές ομάδες. Σε μια εργασία που δημοσιεύτηκε σε διεθνές περιοδικό πριν λίγες εβδομάδες, ερευνητές στην Ισπα-

νία σύγκριναν τα αποτελέσματα ψεκασμού ενός αμπελιού για περονόσπορο με χαλκούχο σκεύασμα με drone και συμβατικό νεφελοψεκαστήρα. Εφάρμοσαν μεταβλητή δόση ψεκασμού (ποσότητα ψεκαστικού υγρού) με βάση τον δείκτη βλάστησης τμημάτων του αμπελιού και χρησιμοποίησαν είτε τη δόση ανά στρέμμα είτε τη δόση με βάση το διάλυμα στο ψεκαστικό υγρό (με βάση τις οδηγίες του φαρμάκου) που τα συνέκριναν με ψεκασμό με συμβατικό νεφελοψεκαστήρα εδάφους. Βρήκαν ότι είχαν ικανοποιητικά αποτελέσματα τόσο με τη διαφοροποιημένη εφαρμογή όσο και με τη λύση του διαλύματος με μείωση του φυτοφαρμάκου κατά 33-40%. Μια ελπιδοφόρα προοπτική. Χρειαζόμαστε και στη χώρα μας δοκιμές με τις νέες τεχνολογίες σε διάφορα παράσιτα και μέσα εφαρμογής για να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε σωστά τις νέες δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία προς όφελος των καλλιεργειών μας, της παραγωγής και του κέρδους μας αλλά και προστασία του περιβάλλοντος. Μια ενδιαφέρουσα εφαρμογή έγινε στο Π.Θ. τελευταία με ψεκασμό με drone ζιζανίων πρωινές (ή βραδινές ώρες) με υγρασία στο φύλλωμα. Ουσιαστικά αποφεύγουμε να ψεκάζουμε σε φυτά με υγρασία γιατί πολλές φορές έχουμε απορροή του ψεκαστικού υγρού με μείωση της δράσης του προϊόντος και επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα καλά με τη δράση του ζιζανιοκτόνου ιδιαίτερα επιτυχημένη. Η εφαρμογή αυτή μπορεί να ενισχύσει και τους νυχτερινούς ψεκασμούς για προστασία των μελισσών.

2. Πώς θα εφαρμοστούν όλα αυτά; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι νέες τεχνολογίες μας δίνουν εργαλεία μείωσης της χρήσης φυτοφαρμάκων διατηρώντας την παραγωγικότητα της γεωργίας που θα εξασφαλίσει την επισιτιστική ασφάλεια του πληθυσμού του Πλανήτη με το μικρότερο αρνητικό αποτέλεσμα στην υγεία μας και το περιβάλλον. Ένα σημαντικό πρόβλημα στη χώρα μας είναι πώς αυτές οι τεχνολογίες θα φτάσουν στους αγρότες μας. Έλλειψη συστήματος γεωργικών εφαρμογών που θα καθοδηγεί και συμβουλεύει τους αγρότες, έλλειψη συστήματος διαρκούς εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των αγροτών και πλήρη αποστασιοποίηση του ΥΠΑΑΤ από την πρωτογενή παραγωγή αλλά και τη χρηματοδότηση σχετικής έρευνας από τη ΓΓΕΤ σε συνδυασμό με το σχέδιο για την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ δεν δίνουν ελπίδες για κάποια διάδοση νέων τεχνολογιών. n

ΨΕΚΑΣΜΟΣ ΜΕ DRONE

ΓΙΑ ΜΕΓΙΣΤΗ

ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΜΕ

ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ

Ποιο drone ψεκασμού να επιλέξω ανάλογα την καλλιέργεια

που διαθέτω;

Τα τελευταία χρόνια οι αεροψεκασμοί με drone έχουν μεγάλη διάδοση στον αγροτικό τομέα, καθώς προσφέρουν αποτελεσματικότητα , εξοικονόμηση χρόνου και πόρων. Πρόκειται για ένα χρήσιμο εργαλείο για την προστασία των φυτών με πλεονεκτήματα, όπως η αποφυγή του υπερψεκασμού, η υψηλή αποτελεσματικότητα και η μείωση χρήσης φυτοφαρμάκων.

Ψεκασμός σε δέντρα και ανοιχτή καλλιέργεια: Hercules EA-30XP

Το drone Hercules EA-30XP είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας έρευνας

και εκατοντάδων χιλιάδων δοκιμών. Η εξελιγμένη και ώριμη τεχνολογία της EAVision προσφέρει σύγχρονες, πρωτοποριακές και ασφαλείς λύσεις, καινοτομώντας με τα drones ψεκασμού της.

Το design του έχει δημιουργηθεί από τον κορυφαίο Ιταλό σχεδιαστή, Pininfarina

Το Hercules EA-30XP επαναπροσδιορίζει την έννοια του ψεκασμού σήμερα. Πρόκειται για το μοναδικό ψεκαστικό

drone που διαθέτει σύστημα αποφυγής ακόμη και κινητών εμποδίων, με δυνατότητα κατόπτευσης κλίσεων έως και 90°. Συνδυάζοντας κορυφαίες τεχνολογίες όπως το ραντάρ LIDAR παλμικής ακτινοβολίας laser, το Binocular Vision 5.0 δύο καμερών περιβάλλοντος, το TFR 90° για λειτουργία σε ορεινά και δύσβατα σημεία, το Ultrasonic Radar και το GPS με RTK για μέγιστη ακρίβεια θέσης. Όλα αυτά κάτω από την εποπτεία της AI καθιστούν το EA-30XP πλήρως αυτόνομο, χωρίς την εμπλοκή του χειριστή, ακόμη και στις πιο δύσκολες συνθήκες, με την μέγιστη δυνατή ασφάλεια.

Τα κορυφαίας τεχνολογίας φυγοκεντρι-

κά ακροφύσιά του, παράγουν σταγόνα από 10 έως 300μm (την μικρότερη που υπάρχει). Αυτό δίνει το πλεονέκτημα να δημιουργείται μια ελαφριά νέφωση, που σε συνδυασμό με το καθοδικό ρεύμα αέρα από τους έλικες, διαχέεται

και διεισδύει το φυτοφάρμακο ώστε να προσκολλάται από την κάτω πλευρά, έχοντας ως αποτέλεσμα τη μέγιστη κάλυψη του φυτού.

Demeter EA-20XΕ για ανοιχτές καλλιέργειες και δέντρα ίδιου ύψους

Η δεύτερη πρόταση της EAVision για τον εναέριο ψεκασμό αφορά την ανοιχτή καλλιέργεια. Πρόκειται για το Demeter EA-20X το οποίο επιτρέπει τον αυτόματο σχεδιασμό διαδρομής και την αυτόνομη πτήση, με αποφυγή εμποδίων. Δεν απαιτείται η εκ των προτέρων χαρτογράφηση σε πολύπλοκο περιβάλλον χάρις των εξελιγμένων ραντάρ που διαθέτει, καθώς και του GPS με RTK για ακρίβεια θέσης.

Η παγκοσμίως κατοχυρωμένη πατέντα των φυγοκεντρικών ακροφυσίων CCMS, κορυφαία στην κατηγορία, μαζί με το terrain following radar και το millimeter wave radar, το καθιστούν μια αξιόπιστη και ασφαλή λύση για ανοιχτές καλλιέργειες.

Το GPS με RTK επιτρέπει στο drone να προσδιορίζει τη θέση του με ακρίβεια λίγων εκατοστών.

Το Terrain Following Radar επιτρέπει

στο drone να αναγνωρίζει την επιφάνεια του εδάφους και να προσαρμόζει

το ύψος της πτήσης ανάλογα με την τοπογραφία.

Το millimeter wave radar επιτρέπει στο drone να αναγνωρίζει τα εμπόδια και να αποφεύγει τυχόν συγκρούσεις.

Ποια είναι η EAVision

Η EAvision ιδρύθηκε το 2015 και επικεντρώνεται σε τεχνολογίες στον τομέα της Γεωργίας Ακριβείας. Βρίσκεται στην Κίνα και τη Silicon Valley, με επιστήμονες από την Tesla και την Intuitive. Με 53 διπλώματα ευρεσιτεχνίας, 60 διπλώματα υποδείγματος χρησιμότητας και 17 διεθνή διπλώματα PCT, η EAVision οδηγεί τις εξελίξεις στον τομέα της γεωργίας

ακριβείας και καθιστά την εταιρεία ως έναν από τους δυνατότερους και πιο ανερχόμενους παίκτες παγκοσμίως. n

ΘΩΜΑΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ Drone Expert

Εικ. 1: Hercules Drone. Εικ. 2: Demeter Drone

ΒΙΟΛΟΓΙΚΉ ΚΑΤΑΠΟΛΈΜΉΣΉ ΈΧΘΡΏΝ

Νέες τάσεις και προκλήσεις σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον

Όλο και περισσότερο ακούμε το τελευταίο διάστημα για τη φυτοπροστασία με βιολογική καταπολέμηση ιδίως ενόψει της Πράσινης Συμφωνίας Στο συγκεκριμένο άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τις νέες τάσεις που υπάρχουν, τις προκλήσεις και τις δυσκολίες.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΠΡΑΝΑΣ Επίκουρος Καθηγητής Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Ζωολογίας και Παρασιτολογίας, Τμήμα Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)

φυτοπροστασία σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον έχει να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις. Η κλιματική

αλλαγή μέσω της αύξησης της θερμοκρα-

σίας ευνοεί την ανάπτυξη πληθυσμών εντόμων εχθρών και επιδρά, επίσης, στη γεωγραφική κατανομή τους οδηγώντας σε συχνότερες και σοβαρότερες προσβολές και ζημιές σε καλλιέργειες. Επίσης η κλιματική αλλαγή σχετίζεται με τη μείωση της βιοποικιλότητας τόσο στο υπέργειο μέρος όσο και στο έδαφος με επακόλουθες συνέπειες για τις υπηρεσίες οικοσυστήματος όπως η βιολογική καταπολέμηση (ωφέλιμα

έντομα και μικρο βιοτικοί οργανισμοί) και η επικονίαση (έντομα επικονιαστές). Ακόμη περισσότερο, νέα χωροκατακτητικά είδη εχθρών εμφανίζονται και προκαλούν ζημιές σε διάφορες καλλιέργειες. Τα διαθέσιμα χημικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα περιορίζονται λόγω της ανάπτυξης ανθεκτικότητας αλλά κυρίως λόγω της υφιστάμενης πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα ασφάλειας για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Ταυτόχρονα είναι αυξημένες οι απαιτήσεις για την παραγωγή ασφαλών τροφίμων με μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Βιολογική καταπολέμηση

και Πράσινη συμφωνία

Η νέα πολιτική της Πράσινης Συμφωνίας εντός της στρατηγικής από το «Αγρόκτημα στο πιάτο» αλλάζουν το τοπίο στον αγροδιατροφικό τομέα στην ΕΕ (European Commission, 2020). Μεταξύ

άλλων, η ΕΕ θέτει ως στόχους τη μείωση στη χρήση κατά 50% των γεωργικών φαρμάκων και αύξηση στο 25% των καλλιεργούμενων εκτάσεων ως βιολογικές έως το 2030. Η βιολογική καταπολέμηση εχθρών (ΒΚ) θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτή τη στρατηγική. Η πράσινη συμφωνία επι-

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΥΛΩΝΑΣ Ερευνητής Α΄ (Διευθυντής Ερευνών), Επιστημονική Διεύθυνση Εντομολογίας & Γεωργικής Ζωολογίας, Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο

Εικ. 1 : Καλλιέργεια φαγόπυρου Fagopyrumesculentum στα όρια καλλιέργειας τομάτας στα πλαίσια του προγράμματος PRIMA-ASTER. ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ ΑΠΘ Μάιος 2023.

Εικ.2α: Παρασιτισμός του

Coccushesperidum από το

Metaphycusflavus ένα παρασιτοειδές που παρασιτεί πολλά

κοκκοειδή στη οικογενεία

Coccidae Εικ.2β: Παρασιτισμένο κοκκοειδές με ορατές

προνύμφες του παρασιτοειδούς. Εικ. 3: Cales noacki

παρασιτούν πουπάρια εριώδη

αλευρώδη (Γ. Σταθάς).

Εικ. 4α, 4β: Νύμφες του

Metcalfapruinosa παρασιτισμένες από το Neodryinus typhlocybae.

λοειδή έχει αποδειχθεί μία πολύ σημαντική στρατηγική σε ευρωπαϊκό επίπεδο (Happe et al. 2019). Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες της Μεσογείου παρόμοιες πρακτικές εξετάζονται ερευνητικά για την καλλιέργεια της τομάτας (PRIMA-ASTER (http://www.asterproject.cnr.it/, Φ1 & PRIMA-ECOBOOST (https://mel.cgiar. org/projects/1703) αλλά και συγκαλλιέργειας αρωματικών σε εσπεριδοειδή (PRIMA- Plant B https://www.plant-b. net/about-plant-b_1).

Κλασική βιολογική καταπολέμηση

Η Κλασική Βιολογική Καταπολέμηση (ΚΒΚ) αφορά την σκόπιμη εισαγωγή Εξωτικών Φυσικών Εχθρών (ΕΦΕ) για μόνιμη εγκατάσταση και μακροπρόθε-

σμη καταπολέμηση επιβλαβών εχθρών μέσω μιας νέας ισορροπίας μεταξύ πληθυσμών ωφελίμων και εχθρών και όχι εκρίζωσης του εχθρού (Sheppard et al. 2019). Στη Ελλάδα η πρώτη εισαγωγή ωφέλιμου εντόμου αφορά την εισαγωγή του αρπακτικού Rodolia cardinalis από την Αίγυπτο στη Χίο για τη βιολογική καταπολέμηση της βαμβακάδας των εσπεριδοειδών Icerya purchasi μόλις το 1910. Από την δεκαετία του 1960 μια πληθώρα παρασιτοειδών έχουν εισαχθεί για την καταπολέμηση πολλών κοκκοειδών (Εικ. 2), μεταξύ άλλων εντόμων εχθρών όπως το λεκάνιο της ελιάς Saissetia oleae με εξαιρετική επιτυχία μέχρι και σήμερα (Katsoyannos 1996).

Άλλα παραδείγματα ΚΒΚ με εισαγωγή παρασιτοειδών εντόμων στο πρόσφα-

το παρελθόν αφορούν ενδεικτικά τον εριώδη αλευρώδη των εσπεριδοειδών Aleurothrixus floccosus με το παρασιτοειδές Cales noacki (Εικ.3), το Metcalfa pruinosa σε ακτινίδια με το παρασιτοειδές Neodrynus typhlocybae (Εικ.4α,β) και τη σφήκα της καστανιάς με το παρασιτοειδές Torymus sinensis (Εικ.5α,β) (Katsoyiannos 1996; Πετρόπουλος κα 2015; Ανώνυμος 2021). Η δυσκολία στην εφαρμογή ΚΒΚ έγκειται στην ανεύρεση πολύ αποτελεσματικών ΕΦΕ και η τυχόν διατάραξη οικολογικής ισορροπίας λόγω αλληλεπιδράσεων μεταξύ εισαγόμενων ΕΦΕ και οργανισμών μη-στόχων. Αν και ελάχιστες εισαγωγές ΕΦΕ κατέληξαν σε ανεπιθύμητες οικολογικές επιπτώσεις, οι οικολογικοί κίνδυνοι της ΚΒΚ έχουν λάβει δυσανάλογη προσοχή από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, τις ρυθμιστικές αρχές και το ευρύ κοινό (Heimpel και Cock, 2018). Ωστόσο εφαρμόζοντας τα σωστά πρωτόκολλα κατά την εισαγωγή φυσικών εχθρών συμπεριλαμβανομένων δοκιμών ασφαλείας κατά εντόμων μη-στόχων, αυτοί οι κίνδυνοι είναι δυνατό να περιοριστούν. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα έχει γίνει εισαγωγή και εγκατάσταση παρασιτοειδών που πρώτα δοκιμάστηκαν και αποδείχθηκαν αποτελεσματικά κατά του εντόμου στόχου σε τρίτες χώρες της Μεσογείου με παρόμοια βιοκλιματικά χαρακτηριστικά χωρίς καμία αρνητική συνέπεια. Δηλαδή, ακολουθήθηκε μία επιτυχημένη συνταγή άλλων χωρών με παραπλήσια θετικά αποτελέσματα. Δεδομένου ότι νέοι εχθροί εισβάλλουν, εγκαθίστανται και απειλούν καλλιέργει-

4α

4β

Εικ.6α,6β: O Μαύρος Ακανθώδης

Αλευρώδης Aleurocanthusspiniferus

Ένας νέος εχθρός σε εσπεριδοειδή για τον οποίο εξετάζεται η λύση της ΚΒΚ με εισαγωγή.

Εικ. 5α, 5β: Εξαπόλυση του παρασιτοειδούς Torymussinensis για βιολογική καταπολέμηση της σφήκας της καστανιάς Dryocosmuskuriphilus στο νομό Φθιώτιδος Μάιος 2021.

ες στην Ελλάδα (Εικ.6α,β), η ΚΒΚ με εισαγωγή ωφέλιμων εντόμων είναι η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος για ορισμένους νεόφερτους εχθρούς, ακόμη περισσότερο εφόσον υπάρχει ένα θετικό ιστορικό για την εφαρμογή της σε ευρωπαϊκές ή τρίτες χώρες. Μάλιστα η Ελλάδα θεωρείται μία από τις πρωτοπόρες χώρες σε προγράμματα ΚΒΚ στην Ευρώπη μαζί με την Ισπανία, Γαλλία, και Ιταλία (Schaffner, Knapp και Seier, 2021). Προγράμματα

ΚΒΚ συνήθως υλοποιούνται από εξειδικευμένο ερευνητικό προσωπικό (Δημόσια ερευνητικά ιδρύματα/ πανεπιστήμια).

Μόλις εισαχθεί ένας ΕΦΕ και αναπτυχθούν οι πληθυσμοί του, κάτι που σε μερικές περιπτώσεις απαιτεί μερικά χρόνια, τα οφέλη από τη δράση του είναι χωρίς κόστος για τους παραγωγούς. Με βάση τα πιο επίκαιρα βιβλιογραφικά δεδομένα, 33% των ΕΦΕ εγκαταστάθηκαν επιτυχώς μετά την εισαγωγή και από αυτά 10% έδωσε ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Τα ποσοστά επιτυχίας έτειναν να είναι υψηλότερα σε οπωρώνες και σε δασικά οικοσυστήματα πιθανώς λόγω της μακροπρόθεσμης σταθερότητας αυτών των συστημάτων (Kenis 2017). Αναλυτική μελέτη, η οποία επικεντρώθηκε στη Βόρεια Αμερική μεταξύ 2005 και 2018, έδειξε ότι το 54% των 208 παρασιτοειδών ειδών που απελευθερώθηκαν τελικά εγκαταστάθηκαν και είχαν πλήρη ή μερική επιτυχία στο 28% των περιπτώσεων που εξετάστηκαν (Van Driesche et al., 2020).

Ενισχυτική Βιολογική καταπολέμηση

Όταν οι φυσικοί πληθυσμοί ωφέλιμων οργανισμών δεν επαρκούν για τη μείωση των εχθρών, μπορούν να ενισχυθούν με απελευθέρωση φυσικών εχθρών που έχουν εκτραφεί μαζικά σε εμπορική κλίμακα (Ενισχυτική Βιολογική Καταπολέμηση ΕΒΚ). Αν και οι απελευθερωμένοι ΦΕ μπορεί να αναπαραχθούν, η ΕΒΚ επιτελείται κατά το μέγιστο βαθμό από τα ωφέλιμα που έχουν απελευθερωθεί βραχυπρόθεσμα (Heimpel and Mills 2017). Σε αντίθεση με την ΚΒΚ, πολλά είδη ΦΕ που χρησιμοποιούνται στη ΕΒΚ είναι γηγενείς οργανισμοί και ο οικολογικός αντίκτυπος της απελευθέρωσης αυτών των οργανισμών έχει αποδειχθεί μη-σημαντικός, βραχυπρόθεσμος και συγκρίσιμος με τις συνήθεις διακυμάνσεις του φυσικού πληθυσμού τους. Η ΕΒΚ θεωρείται ως ένα θεραπευτικό μέτρο όταν χρειάζεται να περιοριστούν εχθροί, ανάλογο με τη χρήση ενός γεωργικού φαρμάκου.

Η ΕΒΚ με αρπακτικά και παρασιτοειδή έντομα και εντομοπαθογόνους νηματώδεις (μακρό-οργανισμοί) χρησιμοποιείται ευρέως σε προστατευμένες καλλιέργειες. Μία γκάμα από εμπορικά διαθέσιμους μακρο-οργανισμούς περιλαμβάνει πολυφάγα αρπακτικά ακάρεα (Phytoseiulus persimilis and Amblyseius swirskii), αρπακτικά έντομα (Macrolophus spp., Orius spp., χρύσωπες , πασχαλίτσες)(Εικ. 7) και παρασιτοειδή (πχ Encarsia formosa και Trichogramma spp.) και εντομοπαθογόνους νηματώδεις (Εικ. 8α,β) για έντομα-εχθρούς του εδάφους. Στην Ελλάδα η λίστα μακρο-οργανισμών του ΥΠΑΑΤ περιλαμβάνει 53 είδη και 177 σκευάσματα (ΥΠΑ-

5α

5β

6β

6α

ΑΤ, στοιχεία 2018-2019). Η τάση στην ΕΒΚ παγκοσμίως εστιάζει σε πολυφάγους παρά εξειδικευμένους ΦΕ (περισσότερες χρήσεις-μεγαλύτερη αγορά).

Επίσης, αρκετοί εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί έχουν πιστοποιηθεί ως βιο-εντομοκτόνα. Η λίστα βιο-εντομοκτόνων περιλαμβάνει εξειδικευμένους ιούς

που χρησιμοποιούνται κυρίως για τον έλεγχο των λεπιδόπτερων, διάφορα είδη βακτηρίων με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Bacillus thuringiensis, με στελέχη

που δρουν για Λεπιδόπτερα, Δίπτερα

και Κολεόπτερα, και μύκητες όπως τα Lecanicillium muscarium, Metarhizium anisopliae s.l. και Beauveria bassiana

που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση εντόμων, όπως αλευρώδεις, θρίπες, αφίδες, τερμίτες και ακρίδες.

Η ΕΒΚ έχει αυξητική τάση παγκοσμίως

αλλά και στην Ελλάδα ιδίως ενόψει της Πράσινης Συμφωνίας. Η ΕΒΚ πέρα από

την εφαρμογή σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε οπωρώνες και αμπελώνες, αλλά και σε δημόσιους χώρους πρασίνου (αστικό-περιαστικό) και εσωτερικούς χώρους, συχνά σε συνδυασμό με πρακτικές διατήρησης φυσικών εχθρών. Για αυτό το λόγο υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη για γηγενείς φυσικούς εχθρούς που είναι καλά προσαρμοσμένοι στις τοπικές κλιματικές συνθήκες. Ωστόσο, για την καταπολέμηση εισαγόμενων ξενικών

εχθρών, μπορεί να χρειαστούν και εξωτικοί φυσικοί εχθροί (ΕΦΕ), ειδικά σε προστατευμένες καλλιέργειες.

σαγωγών ακολουθεί Διεθνή Πρότυπα Φυτοϋγειονομικών Μέτρων, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Φυτοπροστασίας (FAO, 2017). Παρομοίως, ο Ευρωπαϊκός και Μεσογειακός Οργανισμός Προστασίας Φυτών (EPPO), σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Βιολογικής Καταπολέμησης (IOBC), έχει δημοσιεύσει διάφορα πρότυπα για την ασφαλή χρήση ωφέλιμων μακρο-οργανισμών (ΕPPO 2014). Η λίστα του EPPO αυτή την στιγμή περιλαμβάνει >110 μακρο-οργανισμούς (EPPO 2023). Στην Ελλάδα υπάρχει ένα ολοκληρωμένο ρυθμιστικό σύστημα για μακρο-οργανισμούς που περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με την αποτελεσματικότητα, και τον αντίκτυπο στο περιβάλλον και την υγεία, όπως και την ανάλυση κινδύνων για γηγενείς οργανισμούς μη-στόχους (European Commission 2022). Τα Διεθνή Πρότυπα Φυτοϋγειονομικών Μέτρων (ISPM 3- FAO, 2017) προοριζόταν να παρέχουν το πλαίσιο για περαιτέρω ρύθμιση σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, τα διάφορα κράτη -ακόμη και μέσα στην ΕΕακολουθούν δικούς τους κανονισμούς, ορισμένοι από τους οποίους δεν είναι κατάλληλοι για ωφέλιμους οργανισμούς επειδή αγνοούν στοιχεία βιολογίας, οικολογίας τους όπως και τη δυνατότητά τους να μετακινούνται πέρα από τα φυσικά σύνορα των χωρών και μέσα στα φυσικά οικολογικά περιβάλλοντά τους. Αυτοί οι αυστηροί, και μερικές φορές δυσανάλογοι, εθνικοί ή περιφερειακοί κανονισμοί καθυστερούν ή εμποδίζουν την μεταφορά και χρήση φυσικών εχθρών. Στο μέλλον η ΕΒΚ θα ενσωματωθεί όλο

Εικ. 7: To Αρπακτικό Cryptolaemus montrouzieri χρησιμοποιείται για τη ενισχυτική βιολογική καταπολέμηση των ψευδόκοκκων σε εσπεριδοειδή, αμπέλια και σε κήπους Εικ. 8α,8β : Πειραματική εφαρμογή εντομοπαθογόνων νηματωδών κατά της Μύγας της μεσογείου Ceratitiscapitata. Οι νηματώδεις εφαρμόζονται με ριζοπότισμα στο έδαφος κάτω από την κόμη των δέντρων και η αποτελεσματικότητά τους αξιολογείται με συλλήψεις των ενήλικων στους κλωβούς. Κόρινθος, Απρίλιος 2021.

και περισσότερο στη φυτοπροστασία μαζί με μέτρα όπως η διατήρηση ΦΕ μέσω της τροποποίησης της βλάστησης, τα καλλιεργητικά μέτρα και η διαχείριση του εδάφους για την ανάπτυξη εύρωστων φυτών (συμπεριλαμβανομένης χρήσης των βιοδιεγερτών). Ακόμη περισσότερο η βελτίωση φυτών μπορεί να στοχεύσει πέρα από την ανάπτυξη ανθεκτικών ποικιλιών σε εχθρούς των φυτών, σε χαρακτηριστικά που υποστηρίζουν τη δράση ωφέλιμων εντόμων (π.χ., παρέχοντας εξωανθικό νέκταρ ως τροφή). Επίσης υπάρχει κάποια σχετική δυσκολία στο να λαμβάνονται υπόψη οι πληθυσμοί ωφέλιμων φυσικών εχθρών κατά την ανάπτυξη συστημάτων παρακολούθησης εντόμων-εχθρών και προσδιορισμού ορίων ανεκτή πυκνότητας και επέμβασης, αλλά το κέρδος από την αποφυγή περιττών επεμβάσεων λόγω προσαρμογής αυτών των ορίων είναι σημαντικό (Buitenhuis et al. 2023).

Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 05/2023 . n

8β

8α

ΝΈΑ ΔΈΔΟΜΈΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΚΤΈΡΟΥ ΤΗΣ ΠΙΠΈΡΙΑΣ ΣΤΗ ΧΏΡΑ ΜΑΣ

Εμπλοκή διαφορετικών ιών που μεταδίδονται με αλευρώδεις και μύκητες

Στο συγκεκριμένο άρθρο δίνονται πληροφορίες για το ρόλο των ToCV, RWMV και LRNV στην αιτιολογία του ίκτερου

της πιπεριάς, καθώς και στοιχεία για την επιδημιολογία τους και τα μέτρα που συνιστώνται για την αντιμετώπισή τους.

Οι ιοί RWMV και LRNV περιγράφονται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Επίσης ο ιός ToCV αν και ενδημεί στη χώρα μας σε καλλιέργειες τομάτας αυτή είναι η πρώτη αναφορά που γίνεται για την πιπεριά.

Β. ΓΑΒΡΙΛΗ, Λ. ΛΩΤΟΣ , Ν.Ι. ΚΑΤΗΣ, Β.Ι. ΜΑΛΙΟΓΚΑ Εργαστήριο Φυτοπαθολογίας Τμήμα Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διερεύνηση του αιτίου του ίκτερου της πιπεριάς

Τα τελευταία 15 χρόνια το εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του ΑΠΘ ερευνά την αιτιολογία της ασθένειας του ίκτερου πιπεριάς. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ασθένειας είναι ο μεσονεύ-

ριος ίκτερος που συνοδεύεται από καρούλιασμα των φύλλων και νανισμό των φυτών. Η ασθένεια αυτή εντοπίστηκε για

πρώτη φορά στην περιοχή της Ιεράπετρας όπου προκαλεί σοβαρές απώλει-

ες στην παραγωγή αλλά τα τελευταία

χρόνια ταυτοποιήθηκε και σε δείγματα

που προέρχονταν από το Τυμπάκι και

τα Χανιά. Στο σύνολο των δειγμάτων

που συλλέχθηκαν από μεγάλο αριθμό θερμοκηπίων των τριών περιοχών ο ιός

του κιτρινίσματος των νεύρων της πιπεριάς-6 (PeVYV-6) ήταν ο μοναδικός ιός που συσχετίστηκε άμεσα με την ασθένεια. Ο PeVYV-6 ανήκει σε μια ομάδα συγγενικών ιών του γένους Polerovirus που σχετίζονται με την εκδήλωση συμπτωμάτων ίκτερου, νανισμού, καρουλιάσματος των φύλλων και κιτρινίσματος των νεύρων. Τον Φεβρουάριο του 2021, συλλέχθηκαν δείγματα πιπεριάς με τυπικά συμπτώματα της ασθένειας (Εικ. 1-4) από την περιοχή του Τυμπακίου και στα οποία ταυτοποιήθηκε ο ιός της χλώρωσης της ντομάτας (tomato chlorosis virus, ToCV) τόσο σε μικτές μολύνσεις με τον PeYVV-6 όσο και σε μονές μολύνσεις. Επιπλέον, την ίδια περίοδο συλλέχθηκαν δείγματα πιπεριάς

με παρόμοια συμπτώματα (μεσονεύριο

ίκτερο και ελαφρύ καρούλιασμα) από

την περιοχή Μανδρικό της Ρόδου (Εικ. 5, 6). Σε κανένα από τα δείγματα αυτά

δεν ανιχνεύτηκαν οι PeYVV-6 και ToCV

ενώ ανιχνεύτηκαν για πρώτη φορά στη

Eικ. 1-2: Συμπτώματα ίκτερου σε φυτά πιπεριάς που οφείλονται κυρίως στον PeYVV-6 και δευτερευόντως στον ToCV.

χώρα μας ο ιός της λευκής ποικιλοχλώρωσης του είδους Ranunculus asiaticus (Ranunculus white mottle virus, RWMV)

και ο ιός της δακτυλιοειδούς νέκρωσης

του μαρουλιού (lettuce ring necrosis virus, LRNV). Στο άρθρο αυτό δίνονται πληροφορίες για το ρόλο των ToCV, RWMV και LRNV στην αιτιολογία του ίκτερου της πιπεριάς καθώς και στοιχεία για την επιδημι-

ολογία τους και τα μέτρα που συνιστώνται

για την αντιμετώπισή τους.

Ιός της χλώρωσης της ντομάτας (tomato chlorosis virus, ToCV)

Γεωγραφική διάδοση

Το 1989 παρατηρήθηκε για πρώτη φορά

στην Φλόριδα των Η.Π.Α. μια ασθένεια που προκαλούσε ίκτερο στα φύλλα της ντομάτας. Ωστόσο, προσπάθειες ταυτοποίησης του αιτίου με κλασικές ιολογικές μεθόδους όπως οι ορολογικές, η ηλεκτρονική μικροσκοπία και/ή το φωτονικό μικροσκόπιο και η μόλυνση φυτοδεικτών ήταν ανεπιτυχείς. Εκτός από διάφορες περιοχές στη Βόρεια και Κεντρική Φλόριδα, ο ιός θεωρείται αρκετά διαδομένος και εντοπίστηκε επίσης στις πολιτείες Colorado και Louisiana των ΗΠΑ, την Ταϊβάν και τη Νότια Αφρική.

Στην ΕΕ ο ιός εντοπίστηκε για πρώτη

φορά σε φυτείες ντομάτας σε περιοχές της Μάλαγας και της Αλμερίας της Ισπανίας, στην Πορτογαλία, στις περιο-

χές της Σαρδηνίας, Σικελίας και Απουλία της Ιταλίας, στη Νότια Γαλλία, το Ισραήλ, και τον Λίβανο. Πρόσφατα, ο ιός ανιχνεύθηκε σε καλλιέργειες πιπεριάς στην Ισπανία.

Στην πιπεριά ο ιός εντοπίστηκε επίσης στη Βραζιλία, την Τυνησία και τη Σαουδική Αραβία, ενώ προσβολή της πατάτας από τον ιό εντοπίστηκε στην Ισπανία, τη Βραζιλία και την Τυνησία.

Οι απώλειες από τον ιό οφείλονται στη μείωση της φωτοσυνθετικής επιφάνειας.

Φυσικοί ξενιστές του ιού Εκτός από τη ντομάτα, όπου απαντάται κυρίως ο ιός, προσβάλλει και άλλα καλλιεργούμενα κηπευτικά καθώς και ένα μεγάλο αριθμό αυτοφυών φυτικών ειδών. Περισσότερα από 85 δικοτυλήδονα που ανήκουν σε 25 βοτανικές οικογένειες έχουν αναφερθεί ως ξενιστές του ιού. Στους καλλιεργούμενους ξενιστές περιλαμβάνονται σημαντικά είδη κηπευτικών όπως η πιπεριά, η πατάτα, η μελιτζάνα, το μαρούλι, η κολοκυθιά καθώς και ορισμένα καλλωπιστικά.

Συμπτώματα

Στη ντομάτα, ο ιός προκαλεί χλωρωτική ποικιλοχλώρωση και μεσονεύρια

χλώρωση που συνοδεύονται από κοκκινωπές ή νεκρωτικές κηλιδώσεις, συστροφή των κατώτερων φύλλων καθώς και ορυχάλκινο μεταχρωματισμό. Προοδευτικά τα συμπτώματα επεκτείνονται

στα νεώτερα φύλλα, και μολονότι δεν προκαλεί χαρακτηριστικά συμπτώματα στους καρπούς, η παραγωγή μειώνεται σημαντικά εξαιτίας του μικρότερου μεγέθους και του αριθμού τους. Στην Ισπανία, παρατηρήθηκε επίσης απόρριψη των ανθέων (abortion) καθώς και ανομοιόμορφη ωρίμανση των καρπών. Η λανθάνουσα περίοδος του ιού στα ασθενή φυτά (η περίοδος από τη μόλυνση μέχρι την εμφάνιση ευδιάκριτων συμπτωμάτων) είναι συνήθως μεγαλύτερη από 3 έως 4 εβδομάδες. Εάν τα φυτάρια εκτεθούν σε υψηλούς πληθυσμούς αλευρωδών-φορέων στο σπορείο είναι δυνατόν να παρατηρηθεί εξάπλωση του ιού σε περιοχές όπου θα μεταφυτευτούν τα φυτάρια πριν ακόμη παρατηρηθούν συμπτώματα σε αυτά.

Στην πιπεριά, σε ορισμένες ευπαθείς καλλιέργειες προκαλεί μεσονεύρια χλώρωση, ακανόνιστη επιμήκυνση του ελάσματος των φύλλων, ήπια συστροφή των φύλλων και νανισμό. Στην πιπεριά παρατηρήθηκε επίσης σημαντική μείωση της εμπορεύσιμης παραγωγής οφειλόμενης στη μείωση του αριθμού και του μεγέθους των καρπών. Δεν έχουν αναφερθεί συμπτώματα στους καρπούς που να οφείλονται στον ιό.

Στην πατάτα, ο ιός προκαλεί καρούλιασμα των φύλλων, καθώς και μεσονεύρια χλώρωση, συμπτώματα παρόμοια με αυτά του ιού του καρουλιάσματος

των φύλλων της πατάτας (potato leafroll virus, PLRV), o οποίος μεταδίδεται με

έμμονο τρόπο με αφίδες.

Χαρακτηριστικά του ιού

Το γονιδίωμα του ToCV διαθέτει την

τυπική οργάνωση των ιών του γένους

Crinivirus με διμερές γονιδίωμα, με δυο

μόρια γραμμικού, θετικής πολικότητας

μονόκλωνου RNA, τα RNA1 (μήκους 8593–8596 νουκλεοτίδια, nt) και RNA2 (μήκους 8242–8247 nt).

Στη φύση, ο ToCV είναι ο μοναδικός ιός που μεταδίδεται με διάφορα είδη αλευρωδών που ανήκουν σε διαφορετικά γένη και συγκεκριμένα στα γένη Bemisia

και Trialeurodes. Έτσι η μετάδοση μπορεί να επιτευχθεί με τα είδη Bemisia tabaci (Gennadius) New World 1, B. tabaci MEAM1 (Middle East Asia Minor 1) και B. tabaci MED (Mediterranean) (προηγουμένως βιότυποι A, B and Q, αντίστοιχα), καθώς και με τα είδη Trialeurodes vaporariorum (Westwood)

και Τ. abutilonea (Ηaldeman). Για την πρόσληψη και τη μετάδοση του ToCV απαιτείται τροφική δραστηριότητα στο φλοίωμα των φυτών για τουλάχιστον 30 λεπτά (ημι-έμμονος τρόπος μετάδοσης). Συγκριτικές μελέτες της ικανότητας μετάδοσης του ιού με τα πέντε είδη των αλευρωδών-φορέων έδειξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των διαφορετικών ειδών-φορέων του. Τα είδη B. tabaci MEAM1 και B. tabaci MED είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί φορείς του ToCV. Το είδος T. abutilonea εμφανίζει παρόμοια αποτελεσματικότητα μετάδοσης με αυτή των B. tabaci MEAM1 και MED, ενώ τα είδη B. tabaci NW και T. vaporariorum εμφανίζουν την μικρότερη. Η διατήρηση της ιοφόρου ικανότητας από τους αλευρώδεις-φορείς εξαρτάται επίσης από το είδος του φορέα και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην επιδημιολογία του ιού. Έτσι, το είδος

T. abutilonea διατηρεί τον ιό έως 5 ημέρες, το είδος B. tabaci MED που είναι διαδεδομένο στη χώρα μας έως 6 ημέρες, το B. tabaci MEAM1 2 ημέρες και το είδος T.vaporariorum μόνο μια μέρα. Όπως συμβαίνει και με τα άλλα είδη του γένους Crinivirus, ο ToCV δε μεταδίδεται μηχανικά με φυτικό εκχύλισμα ή

με το σπόρο των ξενιστών του. Εστίες

του ιού αποτελούν καλλιέργειες ευπα-

θών ξενιστών του ιού όπως είναι η ντομάτα, η πιπεριά, το μαρούλι καθώς και ορισμένα ανθοκομικά είδη όπως είναι

η ζίννια. Ωστόσο, όταν δεν υπάρχουν καλλιεργούμενα φυτικά είδη στον αγρό, και δεδομένου ότι ο ιός δε μεταδίδεται με το σπόρο τα αυτοφυή φυτά φαίνεται να παίζουν κυρίαρχο ρόλο ως εστίες μολύσματος καθώς ο ιός προσβάλλει

Eικ. 3-4: Συμπτώματα ίκτερου σε φυτά πιπεριάς που οφείλονται κυρίως στον PeYVV-6 και δευτερευόντως στον ToCV.

περισσότερα από 36 είδη που ανήκουν σε 19 οικογένειες. Έτσι, στην Πορτογαλία και την Ισπανία δύο κοινά ζιζάνια τα Solanumnigrum και Datura stramonium

και πρόσφατα στην Πορτογαλία τα είδη Physalisixocarpa και P.peruviana καταγράφηκαν ως ξενιστές του ιού. Επίσης, στις ΗΠΑ δύο άλλα αυτοφυή είδη του ίδιου γένους, τα Physalis alkekengi και P. wrightii είναι ευπαθή στον ιό. Μάλιστα, αποδείχθηκε σε εργαστηριακές συνθήκες ότι τα είδη Physalis ixocarpa και P. peruviana είναι ευπαθή στον ιό μετά από μετάδοση με ιοφόρα άτομα B. tabaci και μπορούν να αποτελέσουν πηγές του ιού για πρόσληψη από τον ίδιο φορέα. Στη χώρα μας, ο ToCV έχει καταγραφεί στα αυτοφυή Cirsiumarvense, Datura stramonium, Malva sylvestris, Plantαgo major, Portulaca oleracea, Solanum nigrum, Sonchus oleraceus, Amaranthus retroflexus, Chenopodium album, Convolvulus arvensis, Oxalis per carpae, Conyza sp., Rumex sp.

και Anagalis foemina. Από τα είδη αυτά

το Solanum nigrum ήταν η καλύτερη πηγή (εστία) μολύσματος ακολουθούμενο από τα Sonchus oleraceus, A. retroflexus, και C. album. Βέβαια, κανένα από τα αυτοφυή δεν ήταν τόσο καλή εστία του ιού συγκριτικά με την ντομάτα. Βέβαια θα πρέπει να μελετηθούν διάφοροι παράγοντες όπως για παράδειγμα η περίοδος που τα ζιζάνια-ξενιστές απαντώνται στη φύση, σε σχέση με το στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας, η σχετική επικράτηση των ειδών αυτών στη φύση, η συχνότητα προσβολής τους από τον ιό ή η ‘‘συμπεριφορά’’ τους ως ξενιστές στους αλευρώδεις-φορείς ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τον ρόλο τους στην επιδημιολογία του ιού. Ο ρόλος αυτών των φυτικών ειδών στη φύση θα πρέπει να διερευνηθεί. Διεθνώς οι μελέτες που αφορούν στη μετάδοση του ToCV από και προς φυτά πιπεριάς είναι περιορισμένες. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι απομονώσεις του ιού που προέρχονται από πιπεριά μεταδίδονται σε υψηλότερα ποσοστά

στην καλλιέργεια της πιπεριάς σε σχέση με απομονώσεις που προέρχονται από

άλλα φυτικά είδη. Ωστόσο απαιτούνται

περαιτέρω μελέτες για τον προσδιορι-

σμό των παραγόντων που ευνοούν την

μόλυνση φυτών πιπεριάς στον αγρό.

Ιοί που μεταδίδονται με

μύκητες και πιθανώς

σχετίζονται με συμπτώματα

ίκτερου στην πιπεριά

Εδώ και περίπου 10 χρόνια συμπτώμα-

τα ίκτερου και ήπιας συστροφής των φύλλων παρατηρούνται σποραδικά σε ορισμένες θερμοκηπιακές καλλιέργει-

ες της πιπεριάς στην περιοχή Μανδρικό της Ρόδου (συνεργασία με τον συνάδελφο Μανώλη Τσαμπή). Τα συμπτώματα αυτά ήταν παρόμοια με αυτά που προκαλεί κυρίως ο PeYVV-6 και δευτερευόντως ο ToCV. Ωστόσο, σε κανένα από τα δείγματα που συλλέχθηκαν δεν ανιχνεύτηκαν οι ιοί αυτοί αν και ο ToCV ενδημεί στις καλλιέργειες τομάτας της περιοχής.

Προσπάθειες για τη διερεύνηση της αιτιολογίας Πρόσφατα με την εφαρμογή της τεχνολογίας αλληλούχισης υψηλής απόδοσης (High throughput sequencing, HTS) ανιχνεύτηκε ο ιός της λευκής ποικιλοχλώρωσης του είδους Ranunculus asiaticus (Ranunculus white mottle virus, RWMV) καθώς και ο ιός της δακτυλιοειδούς νέκρωσης του μαρουλιού (lettuce ring necrosis virus, LRNV) σε φυτά πιπεριάς με συμπτώματα ίκτερου και συστροφής των φύλλων στην περιοχή της Ρόδου. Τα συμπτώματα ήταν πιο έντονα στα νεαρά φυτά και καθώς τα φυτά αναπτύσσονταν η ένταση των συμπτωμάτων μειωνόταν. Γεωγραφική διάδοση, ξενιστές και χαρακτηριστικά

των RWMV και LRNV

Ο RWMV απομονώθηκε για πρώτη φορά σε υβρίδια του είδους Ranunculus asiaticus και την ανεμώνη (Anemone coronaria) και μεταδόθηκε μηχανικά με φυτικό εκχύλισμα στο εργαστήριο σε φυτά του είδους Nicotiana benthamiana, N. clevelandii και N.megalosiphon. Πρόσφατα ο ιός εντοπίστηκε σε φυτά πιπεριάς που εμφάνιζαν συμπτώματα παρόμοια με αυτά που προκαλεί ο PeYVV-6 στη Σλοβενία, στη Νότια Αυστραλία, στο Βέλγιο και στην Ολλανδία. Προσβάλλει επίσης τη ντομάτα χωρίς ωστόσο να έχει διευκρινιστεί ο ρόλος του στην αιτιολογία της παρατηρούμενης ασθένειας καθώς στα μολυσμένα φυτά συνυπήρχαν και άλλοι ιοί.

Ο LRNV φαίνεται να είναι ο παράγοντας που σχετίζεται με την ασθένεια της δακτυλιοειδούς νέκρωσης του μαρουλιού, η οποία εντοπίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980 στην Ολλανδία και αργότερα στο Βέλγιο, ενώ υπήρχαν και αναφορές παρόμοιων συμπτωμάτων στη Γαλλία και στη Μ. Βρετανία. Πραγματοποιήθηκε επιτυχώς μηχανική μετάδοση υπό εργαστηριακές συνθήκες σε διάφορους φυτοδείκτες. Πρόσφατα ο LRNV βρέθηκε σε καυτερή πιπεριά (Capsicum spp.) στο Βέλγιο και στην Ολλανδία σε μικτές μολύνσεις με τον RWMV ή άλλους ιούς. Επιπλέον ταυτοποιήθηκε σε καλλιέργεια τομάτας στο Βέλγιο.

Οι RWMV και LRNV ανήκουν στο γένος Ophiovirus της οικογένειας Aspiviridae

και περιλαμβάνουν διηρημένο γονιδίωμα που αποτελείται από αρνητικής πολικότητας μονόκλωνο RNA. Η διασπορά του RWMV στον αγρό είναι αργή καθώς μεταδίδεται με τον εδαφογενή μύκητα Olpidium brassicae. Συνήθως

τα ασθενή φυτά εμφανίζονται κατά κηλίδες, ενώ σε μεγαλύτερες αποστάσεις εντός των θερμοκηπίων ή και μεταξύ θερμοκηπιακών μονάδων η διασπορά του ιού επιτυγχάνεται με τη μετακίνηση εδάφους που περιέχει σπόρια του μύ-

κητα-φορέα με τα διάφορα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται για την κατεργασία του εδάφους. Αν και δεν είναι γνωστή η διάρκεια διατήρησης της ιοφόρου ικανότητας από τα σπόρια του μύκητα-φορέα ο ιός εμφανίζεται κάθε χρόνο στις ίδιες θέσεις και η διασπορά του ιού από τον μύκητα γίνεται με σχετικά αργό ρυθμό, ενώ δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί η διασπορά του ιού με τη μεταφορά εδάφους με τα μηχανήματα (σκάλισμα, φρεζάρισμα, κλπ). Όσον αφορά στον LRNV οι γνώσεις μας σχετικά με τη μετάδοση και την επιδημιολογία του είναι περιορισμένες. Η μόνη διαθέσιμη προς το παρόν μελέτη περιλαμβάνει τη μετάδοση του ιικού παράγοντα της δακτυλιοειδούς νέκρωσης του μαρουλιού με τον O. brassicae. Είναι προφανές ότι στην περίπτωση των RWMV και LRNV ο μύκητας εκτός από φορέας αποτελεί και εστία του ιικού μολύσματος από όπου ξεκινούν και οι πρώτες μολύνσεις. Η συνύπαρξη των δύο ιών τόσο σε καλλιέργειες πιπεριάς στη Ρόδο όσο και στις χώρες του εξωτερικού καταδεικνύουν ότι πιθανώς μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά μετάδοσης. Περαιτέρω έρευνες απαιτούνται για τον χαρακτηρισμό αυτών των δύο ιικών παθογόνων που πρόσφατα εντοπίστηκαν στην πιπεριά. Αντιμετώπιση

♦ RWMV και LRNV Δεν υπάρχουν δεδομένα για την αντιμετώπιση των δυο αυτών ιών στην πιπεριά καθώς εντοπίστηκαν πρόσφατα.

♦ ToCV Λαμβάνοντας υπόψη την περιορισμένη γνώση της επιδημιολογίας και οικολογίας του ToCV, αναγκαστικά τα προληπτικά μέτρα για τον περιορισμό της επίπτωσής του στις καλλιέργειες είναι ανάλογα με εκείνα που ισχύουν για την αντιμετώπιση του ζημιογόνου αλευρωδομεταδιδόμενου ιού του καρουλιάσματος των φύλλων της τομάτας (TYLCV), που επίσης πρόσφατα διαδόθηκε στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες ντομάτας της κεντρικής και νότιας χώρας. Έτσι τα κύρια μέτρα προστασίας από τους αλευρομεταδιδόμενους ιούς στα θερμοκήπια, αλλά και στις υπαίθριες καλλιέργειες πιπεριάς συνοψίζονται ως εξής:

1. Αποφυγή της μόλυνσης Αποτελεί βασικό προληπτικό μέτρο και μπορεί να επιτευχθεί με τα εξής μέτρα: ♦ Εγκατάσταση μηχανικών εμποδίων που απαγορεύουν την είσοδο των αλευρωδών στο θερμοκήπιο, όπως

κάλυψη των πλάγιων ανοιγμάτων

αερισμού και εκείνων της οροφής με εντομοστεγές δίχτυ 1070 mesh, καθώς και δημιουργία προθαλάμου στην είσοδο του θερμοκηπίου εξοπλισμένου με κίτρινες παγίδες.

Eικ.

οφείλονται

♦ Μεταφύτευση αποκλειστικά (πιστοποιημένων) υγιών φυταρίων για την αποφυγή εισόδου της ίωσης στο θερμοκήπιο με το πολλαπλασιαστικό υλικό.

♦ Αμεση απομάκρυνση και καταστροφή των φυτών που αρχίζουν να εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα –απαραίτητη η γνωμάτευση ειδικών γεωτεχνικών.

♦ Εγκαιρη καταστροφή των αυτοφυών – πολύ πριν της μεταφύτευσης της πιπεριάς – τόσο εντός του θερμοκηπίου, όσο και στον εξωτερικό περίγυρο.

♦ Παγίδευση των αλευρωδών με κίτρινες παγίδες ή/και φύτευση φυτών αγγουριάς (φυτά παγίδες) τουλάχιστον 20-30 ημέρες πριν της μεταφύτευσης της πιπεριάς. Τα φυτά παγίδες συγκεντρώνουν τους αλευρώδεις που περιφέρονται στο θερμοκήπιο και με κατάλληλο σκεύασμα εξοντώνονται.

♦ Σε περιοχές με συνθήκες που επιτρέπουν την ανάπτυξη της πιπεριάς, η χρονική μετατόπιση της εγκατάστα-

σης της καλλιέργειας σε περιόδους

χαμηλών πληθυσμών των αλευρω-

δών συνήθως περιορίζει το ποσοστό μολυσμένων με την ίωση φυτών.

6

όπως η ανάπτυξη ανθεκτικότητας σε διάφορα φυτοπροστατευτικά προϊόντα και η δυναμική των πληθυσμών δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης μιας αποτελεσματικής στρατηγικής αντιμετώπισής τους. Η επιλογή εντομοκτόνων σκευασμάτων που παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα δραστικά παρέχει ως ένα βαθμό τη δυνατότητα ελέγχου των πληθυσμών. Με δεδομένη λοιπόν τη δυσκολία αξιοποίησης των εντομοκτόνων, συνιστάται η συνεχής παροχή στους καλλιεργητές πιπεριάς/ντομάτας τεχνικών συμβουλών από ειδικούς και επαρκώς ενημερωμένους γεωπόνους.

Η βιολογική καταπολέμηση των αλευρωδών, που αποτελεί μια εναλλακτική μέθοδο αντιμετώπισής τους με τη χρήση των φυσικών εχθρών τους, μολονότι στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στον περιορισμό του πληθυσμού τους, δεν φαίνεται να περιορίζει σε ανάλογο βαθμό και την εκδήλωση της ίωσης.

3. Εφαρμογή ενεργοποιητών άμυνας Πολυετείς έρευνες έδειξαν ότι η εφαρμογή ενεργοποιητών άμυνας κατά την μεταφύτευση μπορεί να μειώσει τις απώλειες από διάφορους ιούς όπως ο ToCV ή και άλλα παθογόνα (μύκητες και βακτήρια). Το acibenzolar-S-methyl έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στην αντιμετώπιση ιών με ικανοποιητικά αποτελέσματα.

♦ Στις υπαίθριες καλλιέργειες η κάλυψη με δίχτυ σκίασης ή με υλικά διαφανή (προπυλενίου ή πολυεστέρα) σε συνδυασμό με επεμβάσεις εντομοκτόνων σκευασμάτων λειτουργεί αποτρεπτικά για την εγκατάσταση των φορέων-αλευρωδών και των σχετικών ιώσεων.

♦ Αποφυγή δημιουργίας νέων καλλιεργειών πιπεριάς κοντά σε προηγούμενες υπαίθριες φυτεύσεις με πρόβλημα

της αλευρωδομεταδιδόμενης ίωσης.

♦ Γενικός κανόνας υποχρεωτικής εφαρμογής η απαγόρευση μετακίνησης και διάθεσης μη πιστοποιημένων φυταρίων πιπεριάς από περιοχές με ενδημικό πρόβλημα ιώσεων σε άλλες περιοχές της χώρας.

2. Περιορισμό των πληθυσμών των αλευρωδών -φορέων Με δεδομένο τον σημαντικό επιδημιολογικό ρόλο των αλευρωδών-φορέων η επίτευξη του στόχου της εξόντωσης των ακμαίων θα δημιουργούσε προϋποθέσεις ικανοποιητικής διαχείρισης του προβλήματος που προκαλεί ο ToCV. Δυστυχώς η χημική καταπολέμηση των αλευρωδών δεν είναι πάντοτε ικανοποιητική, καθόσον μια πλειάδα παραγόντων,

4. Χρησιμοποίηση ανθεκτικών υβριδίων Παρά το γεγονός ότι η χρησιμοποίηση ανθεκτικών/ανεκτικών ποικιλιών/υβριδίων αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο αντιμετώπισης των ιώσεων, στην περίπτωση των Crini-ιών της ντομάτας και της πιπεριάς δεν υπάρχει τέτοιο γενετικό υλικό. Μελέτες για την εξεύρεση ανθεκτικού γενετικού υλικού έχουν ήδη αρχίσει στις ΗΠΑ, αλλά προς το παρόν δεν έχουν αποδώσει καρπούς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι ιοί ανακαλύφθηκαν μόλις την τελευταία εικοσαετία.

Ευχαριστίες

Η ολοκλήρωση αυτής της μελέτης δεν θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς τη βοήθεια και συνεργασία των συναδέλφων Μανώλη Τσαμπή, Νίκου Αναστασάκη, Γιώργου Κουνδουράκη, Μύρωνα Γιαμαλάκη, Γιάννη Ξενικάκη, Γιώργου Λιδακάκη και Τάσου Τερμιζόγλου. Η παρούσα μελέτη χρηματοδοτείται απο το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) στο πλαίσιο της Δράσης «1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση των Μελών ΔΕΠ & Ερευνητών/τριών και την προμήθεια ερευνητικού εξοπλισμού μεγάλης αξίας» (Αριθμός έργου: 3719).

Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.grotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 5. n

5-6:

Συμπτώματα ίκτερου πιπεριάς που

στους RWMV και LRNV.

ΤΩΝ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΙΩΣΕΙΣ

Minecto Alpha η ολοκληρωμένη

από έντομα και ιώσεις

Μάθε ποιες είναι οι κυριότερες ιώσεις των κηπευτικών καλλιεργειών και πως να τις αντιμετωπίσεις. Σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σας παρουσιάζουμε τους αποτελεσματικότερους τρόπους προστασίας με καινοτόμα εργαλεία και λύσεις πλήρως εναρμονισμένα στα πρότυπα της ολοκληρωμένης καταπολέμησης.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΔΕΛΗΜΠΑΛΤΑΔΑΚΗΣ Marketing Manager Mediterranean

ι ιώσεις πάντα αποτελούσαν και αποτελούν σημαντικές απειλές για τις καλλιέργειες αφού επηρεάζουν

τόσο τα ποιοτικά όσο και τα ποσοτικά χαρακτηριστικά της παραγωγής.

Η εξέλιξη του γενετικού υλικού αποτελεί

ένα πολύ σημαντικό όπλο, αφού με τις ανοχές που προσδίδονται στα φυτά αυξάνεται η προστασία και το γεωργικό εισόδημα.

Όμως ακόμα και σε αυτή την περίπτωση οφείλουμε να λάβουμε υπόψη ότι οι ανοχές των φυτών έχουν κάποια όρια

και παραμένουν να έχουν ευαισθησία

σε μικρά στάδια ανάπτυξης.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν ακόμα ιοί που αποτελούν σημαντική απειλή και η προστασία με τη χρήση κατάλληλων προϊόντων είναι απαραίτητη.

Πίνακας 1

Virus ¸ντομο φορέας

Tomato spotted wilt virus (TSWV) Èρίπας

Lettuce necrotic yellows virus (LNYV) Αφιδα

Potato leafroll virus (PLRV) Αφίδες, μολυσμένος πατατόσπορος

Tomato yellow leaf curl virus (TYLCV) Αλευρώδης (Bemisia tabaci)

Tomato leaf curl New Delhi virus ToLCV Αλευρώδης (Bemisia tabaci)

Cucurbit Yellow Stunting Disorder Virus (CYSDV) Αλευρώδης (Bemisia tabaci)

Πίνακας 2

Virus

Means of transmission

Bean yellow mosaic virus (BYMV) Αφίδες

Cucumber mosaic virus (CMV) Αφίδες

Potato virus Y (PVY) Αφίδες

Lettuce mosaic virus (LMV) Ìολυσμένοι σπόροι , Αφίδες

Onion yellow dwarf, Leek yellow stripe virus (OYDV, LYSV) Αφίδες, Ìολυσμένοι βολβοί

Potato virus Y (PVY) Αφίδες

Τις ιώσεις μπορούμε να τις χωρίσουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες αναλόγως τον τρόπο μετάδοσής τους. Αυτές που μεταδίδονται με :

1. μηχανικό τρόπο

2. έντομα φορείς

Οι ιοί που μεταδίδονται με εντομα διακρίνονται σε αυτούς που μεταδίδονται με :

1. έμμονο

Eικ. 1: Εντομολογικό κλουβί, το οποίο περιλαμβάνει ντομάτες που εφαρμόσαμε διάφορες εφαρμογές.

2. μη έμμονο τρόπο

Αυτό το χαρακτηριστικό έχει να κάνει με τον χρόνο που χρειάζεται ένα έντομο φορέας να μεταδώσει τον ιό. Ενδεικτικά κάποιες σημαντικές ιώσεις που μεταδίδονται με έμμονο και μη έμμονο τρόπο αναφέρονται στους Πίνακες 1 και 2 αντίστοιχα.

ΤΑ

ΝΕΑ

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

λύση για ταυτόχρονη προστασία

2 Εικ. 2: Φυτά τομάτας στα οποία έγινε μεταχείριση με Minecto alpha με ριζοπότισμα.

Φυτοπροστασία:

Προστάτευσε την καλλιέργεια με τον καλύτερο τρόπο

Το 2021 σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης διεξαγάγαμε πειράματα για την προστασία που προσφέρει το Minecto Alpha

10/1,25 SC σε πολύ σημαντικές ιώσεις όπως το TYLCV στην καλλιέργεια της τομάτας, το ToLCV, Tomato leaf curl New Delhi virus στην καλλιέργεια του κολοκυθιού, το TSWV, Tomato spotted wilt virus στην καλλιέργεια της πιπεριάς. Ìία εβδομάδα μετά τη μεταχείριση, στο κέντρο του κλουβιού, ελευθερώθηκαν 250 άτομα αλευρώδη B. tabaci MED. Τα αποτελέσματα είναι πολύ εντυπωσιακά αφού το Minecto Alpha 10/1,25 SC λόγω της συνδυασμένης εντομοκτό-

νου δράσης στα έντομα φορείς όπως ο

αλευρώδης, η αφίδα και ο θρίπας αλλά και της ενεργοποίησης των φυσικών μηχανισμών άμυνας των φυτών (SAR) δίνει την υψηλότερη προστασία των καλλιεργειών έναντι σε αυτές τις ιώσεις.

Παρατηρούμε πως το Minecto alpha 10/1,25 SC, όταν εφαρμόστηκε λόγω της υψηλής συνεργιστικης δράσης των 2 δραστικών ουσιών του, είχε την καλύτερη αποτελεσματικότητα έναντι του TYLCV, καθώς ο αριθμός των μολυσμένων φυτών ανά επανάληψη ήταν 4.15%.

Εξασφάλισε την υψηλότερη προστασία των καλλιεργειών με την ολοκληρωμένη λύση που προσφέρει το Minecto Alpha 10/1,25 SC. n

96% των φυτών προστατεύτηκε από την εξάπλωση της ίωσης από το Minecto Alpha.

ΦΌΜΌΨΗ ΣΤΗ ΡΌΔΑΚΙΝΙΑ

Η υπάρχουσα επιδημία και τρόποι καταπολέμησης

Από το 2021 μία μεγάλη έξαρση της ασθένειας της ξερής βίτσας της ροδακινιάς ή αλλιώς Φόμοψη έχει προκαλέσει

σημαντική απώλεια παραγωγής κυρίως στις βιομηχανικές ποικιλίες.

ΣΆΒΒΆΣ Σ. ΠΆΣΤΌΠΌΥΛΌΣ

Γεωπόνος MSc

Νέος Μυλότοπος, Γιαννιτσών

1.1 Εισαγωγή

Η καλλιέργεια της ροδακινιάς είναι από τις σημαντικότερες της χώρας, καθώς

την κατατάσσει στις κορυφαίες παραγωγούς χώρες στον κόσμο μετά την Κίνα, την Ιταλία και την Ισπανία (Zheng et al.

2014). Ένα μέρος της εγχώριας παραγωγής αποτελείται από τις βιομηχανικές ή συμπύρηνες ποικιλίες οι οποίες παράγουν την πρώτη ύλη για την κονσερβοποιία, τη χυμοποίηση και την παραγωγή κατεψυγμένων ροδακίνων. Στην παραγωγή, μεταποίηση του ροδάκινου απασχολούνται χιλιάδες εργαζόμενοι ειδικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Η καλλιέργεια της ροδακινιάς μπορεί να ταλανίζεται από δεκάδες εχθρούς και ασθένειες ωστόσο, οι εξαιρετικοί Έλληνες γεωπόνοι και παραγωγοί καταφέρνουν και φέρνουν εις πέρας το δύσκολο έργο της παραγωγής υψηλής ποιότητας προϊόντων. Τα τελευταία χρόνια στην περιοχή του Κάμπου των Γιαννιτσών όπου είναι μία από τις σημαντικότερες περιοχές παραγωγής βιομηχανικού ροδάκινου στον κόσμο, υπάρχει σημαντική έξαρση της ασθένειας του έλκους των κλάδων της ροδακινιάς ή αλλιώς Φόμοψη κυρίως στις δύο σημαντικότερες ποικιλίες βιομηχανικού ροδάκινου.

Εικ 1: Προσβεβλημένος βλαστός ροδακινιάς, διακρίνονται οι καρποφορίες του μύκητα στην άκρη της μόλυνσης.

1.2 Η ασθένεια, συμπτώματα

και αίτιο

Όπως αναφέρει και η επωνυμία της πρόκειται για μία ασθένεια που το κύριο σύμπτωμά της είναι το έλκος των κλαδίσκων (shoot blight) ενώ μπορεί να προσβάλει και τους καρπούς (Michaelidis and Thomidis. 2006). Τα έλκη των κλάδων δεν αποτελούν παθογνωμονικό

σύμπτωμα καθώς διάφοροι μύκητες

και βακτήρια μπορεί να προκαλέσουν

παρόμοια συμπτώματα (Cytospora sp., Botryosphaeria dothidea κ.α.) (Ogawa et al. 1995). Οι βλαστοί αρχίζουν να εμφανίζουν ξήρανση που ξεκινάει από το

σημείο της προσβολής και κατευθύνεται

προς όλες τις κατευθύνσεις. Η έκκριση

κόμμεως είναι σπανιότερη στη φόμοψη, ενώ είναι συνηθέστερη στις προσβολές από μονίλια, Botryosphaeria sp

και Cytospora sp. (Yang et al. 2022). Οι

βλαστοί αφυδατώνονται και μεταχρωμα-

τίζονται. Ταυτόχρονα, καταστρέφονται

τα άνθη και τα φύλλα των βλαστών αυτών. Σπανιότερα, εμφανίζονται συμπτώ-

ματα και στους καρπούς με τη μορφή

καστανών ελκών (Guba., 1953). Ερευ-

νητές στην Κίνα αναφέρουν ξηράνσεις

ολόκληρων δένδρων σε πολύ σοβαρές

προσβολές (Yang et al., 2022)

Η ασθένεια οφείλεται στις προσβολές

από τον μύκητα Phomopsis amygdali (Del.) J.J. Tuset & Portilla (Tuset and Portilla 1986, Ogawa et al 1995) (συν. Fusicoccumamygdali,Diaportheamygdali). Ο μύκητας διαχειμάζει με τη μορφή μυκηλίου στα έλκη των κλαδίσκων.

Τα προσβεβλημένα όργανα παράγουν

άφθονα πυκνίδια που περιέχουν μονοκύτταρα πυκνιδοσπόρια. Τα μολύσματα ελευθερώνονται και διασπείρονται με το νερό προκαλώντας μολύνσεις στους βλαστούς από τις ουλές των φύλλων, των καρπών και τους οφθαλμούς (Παναγόπουλος., 1997). Οι μολύνσεις γίνονται με απευθείας διάτρηση της εφυμενίδας. Η άριστη θερμοκρασία για τη βλάστηση των σπορίων είναι 20-30oC, εν τούτοις οι ιστοί είναι ευπαθείς όλο το έτος, ιδίως κατά τη βλαστική περίοδο και εφόσον επικρατούν συνθήκες υγρασίας και βροχής. Άρα, η άνοιξη και το φθινόπωρο είναι οι επιδημιολογικά σημαντικές εποχές.

Ο μύκητας μπορεί να προσβάλλει εκτός της ροδακινιά, τη δαμασκηνιά, τη μηλιά, την αχλαδιά και τη βερικοκιά (Farr et al. 1999; Bai et al. 2015).

Εικ. 2: Προσβεβλημένοι βλαστοί, καστανός μεταχρωματισμός απουσία έκκρισης κόμμεος (κολλώδες έκκριμα).

2.1 Ιστορικό και υπάρχουσα

κατάσταση

Η ασθένεια εμφανίζεται στην Ελλάδα

από παλιά, πιθανόν να προϋπήρχε, καθώς στη Γαλλία αναγνωρίστηκε το 1905.

Για αρκετές δεκαετίες η αντιμετώπιση

της ασθένειας βασιζόταν στην εφαρμογή προληπτικά μυκητοκτόνων που ταυτόχρονα καταπολεμούσαν και άλλες ασθένειες όπως ο εξώασκος! Από το 2021 εμφανίζονται σημαντικές εξάρσεις με τη μορφή επιδημίας κυρίως στις συμπύρηνες ποικιλίες cv Katerina, cv Andros, cv A37 κ.α. (προσωπικές παρατηρήσεις). Τα συμπτώματα εμφανίζονται

την άνοιξη κατά την περίοδο της ανθοφορίας, ωστόσο τα πρώτη έλκη είναι ευδιάκριτα από το φθινόπωρο. Φαίνεται

ότι η συγκεκριμένη έξαρση δεν σχετίζεται άμεσα με τις εκάστοτε κλιματικές συνθήκες αλλά με την ύπαρξη ευαίσθητης ποικιλίας ή όχι. Εντούτοις αγροκτήματα σε περιοχές με ξηροθερμικές συνθήκες το φθινόπωρο έχουν περιορισμένη ένταση προσβολής (προσωπικές παρατηρήσεις).

Φέτος, η κατάσταση βαίνει επιδεινούμενη σε σημείο που να μειώνεται δραματικά η παραγωγή σε πολλά αγροκτήματα

κυρίως στις ποικιλίες cv Katerina και cv Andros, αυτό δε σημαίνει ότι δεν προσβάλλονται οι άλλες ποικιλίες αλλά οι προαναφερθείσες μπορεί να καταστραφούν ολοσχερώς.

3.1 Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση και καταπολέμηση της ασθένειας βασίζεται εξ ολοκλήρου στην πρόληψη, ειδικά όταν αναμένονται συνθήκες ευνοϊκές για την προσβολή. Η πρόληψη εδράζεται στα καλλιεργητικά μέτρα και στους ψεκασμούς εγκεκριμένων μυκητοκτόνων.

Ο σωστός αερισμός των δένδρων μέσω των θερινών κλαδεμάτων, την ορθολογική άρδευση και λίπανση είναι βασικές καλλιεργητικές τεχνικές για τον έλεγχο της ασθένειας. Σε αγροκτήματα που έχουν γίνει άκαιρες ή υπερβολικές λιπάνσεις ευνοούνται οι μολύνσεις από το παθογόνο, εξαιτίας της υπερβολικής βλάστησης.

Τα κτήματα με ιστορικό προσβολών πρέπει να ελέγχονται τακτικά. Η επιμελής αφαίρεση και καταστροφή των προσβεβλημμένων τμημάτων με φωτιά είναι το σημαντικότερο μέτρο προστασίας. Καμία χημική ή άλλη επέμβαση δεν είναι δυνατό να πετύχει αν δεν προηγηθεί ο καθαρισμός των μολυσμάτων. Η χρήση εγκεκριμένων μυκητοκτόνων την περίοδο του φθινοπώρου, του χειμώνα και της άνοιξης είναι επιτακτική. Οι εφαρμογές πρέπει να γίνονται προληπτικά και πριν την εμφάνιση της ασθένειας. Σε περιόδους υγρασίας και πολυήμερων βροχοπτώσεων οι ψεκασμοί πρέπει να επαναλαμβάνονται. Πάντα πρέπει να τηρούνται όσα ορίζονται από τις εκάστοτε εγκρίσεις του ΥπΑΑΤ. Σε περίπτωση αμφιβολίας πρέπει πάντα να αποστέλλονται δείγματα στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο με σκοπό την αναγνώριση του παθογόνου και τη λήψη οδηγιών. n

Εικ. 3: Μόλυνση βλαστού από το σημείο που φύεται οφθαλμός.

ΣΟΒΑΡΈΣ ΖΗΜΙΈΣ ΣΤΑ ΚΈΡΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΝΈΧΟΜΈΝΈΣ ΒΡΟΧΟΠΤΏΣΈΙΣ

Τη βοήθεια του καιρού περιμένουν οι παραγωγοί για να κάνουν

συγκομιδή

Δεν είχε καλό ξεκίνημα η χρονιά φέτος για τους παραγωγούς πρώιμων και μεσοπρώιμων κερασιών λόγω των βροχοπτώσεων που δημιουργούν ζημιές στις κυριότερες περιοχές καλλιέργειας. Οι παραγωγοί ελπίζουν να σταματήσουν οι βροχοπτώσεις και να μην έχουν πρόβλημα οι όψιμες ποικιλίες που είναι και οι μεγάλοι όγκοι παραγωγής.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ

Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Μια δύσκολη χρονιά είναι η φετινή για τους κερασοπαραγωγούς της χώρας. Οι καιρικές συνθήκες της άνοιξης και οι συνεχόμενες βροχοπτώσεις έχουν δημιουργήσει πολλά προβλήματα στα κεράσια. Η συγκομιδή γίνεται μετ’ εμποδίων στα χωράφια και πολλές ποσότητες είναι μη εμπορεύσιμες. Το θετικό είναι ότι υπάρχει ζήτηση και οι τιμές βρίσκονται σε καλά επίπεδα. Όμως αν συνεχιστούν οι βροχοπτώσεις και τον Ιούνιο τότε θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα

στο εισόδημα των κερασοπαραγωγών.

Μη εμπορεύσιμες ποσότη-

τες και ακαρπία

Ο κ. Δημήτριος Ντούρος, πρόεδρος

στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ράχης Πιε-

ρίας «Ο Άγιος Λουκάς» και στην Εθνική Επιτροπή Κερασιού της ΕΘΕΑΣ, δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία

ότι «τον Μάιο έγινε μια πρώτη σύσκεψη

από συνεταιρισμός σε Ημαθία και Πέλλα

και έγινε αναφορά στις ζημιές που υπάρχουν στα κεράσια λόγω των συνεχόμενων βροχοπτώσεων (σκίσιμο σάρκας). Οι ζημιές στις πρώιμες ποικιλίες σε κάποιες

περιοχές φτάνουν σε ποσοστό ακόμη και

100%. Επίσης πολλά κεράσια έχουν ποιοτικά προβλήματα και δεν έχουν μετασυλλεκτική διατηρησιμότητα. Υπάρχουν ποσότητες που είναι μη εμπορεύσιμες. Εκτός από τις βροχοπτώσεις ο ήπιος χειμώνας και οι καιρικές συνθήκες την εποχή της ανθοφορίας έχουν δημιουργήσει κάποια προβλήματα ακαρπίας. Επίσης λόγω κακής γονιμοποίησης έχουμε και φαινόμενα καρπόπτωσης. Αν οι βροχοπτώσεις συνεχιστούν θα υπάρξουν προβλήματα στις μεσοπρώιμες και όψιμες ποικιλίες. Οι γεωπόνοι του ΕΛΓΑ έχουν ξεκινήσεις τις εκτιμήσεις ζημιών από τις περιοχές της Πέλλας και θα συνεχίσουν με την Ημαθία».

Χάνουν τις υψηλές τιμές οι παραγωγοί

Ο κ. Σάββας Παστόπουλος, γεωπόνος με κατάστημα γεωργικών εφοδίων από

τον Νέο Μυλότοπο Πέλλας, αναφέρει ότι «οι συνεχόμενες βροχοπτώσεις έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στις πρώιμες και μεσοπρώιμες ποικιλίες κερασιών, που βρίσκονται στο στάδιο συγκομιδής και ωρίμανσης. Τα κεράσια έχουν υποστεί σκίσιμο λόγω της έντονης βροχόπτωσης και είναι μη εμπορεύσιμα. Αν συνεχιστούν οι βροχοπτώσεις θα αρχίσουν να έχουν πρόβλημα και οι μεσοόψιμες και όψιμες ποικιλίες. Πάντως η οικονομική ζημιά για τους παραγωγούς είναι μεγάλη γιατί οι συγκεκριμένες πρώιμες ποικιλίες έχουν πάντα υψηλές τιμές παραγωγού».

Αυξημένη ζήτηση αλλά

χωρίς

παραγωγή

Στη Φθιώτιδα οι κερασοπαραγωγοί στους πρόποδες του βουνού της Οίτης στην κοιλάδα του Σπερχειού, στα χωριά Γοργοπόταμο, Kωσταλέξι και Φραντζή, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα λόγω των συνεχόμενων βροχοπτώσεων.

Όπως δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία

- Κτηνοτροφία ο κ. Μιλτιάδης Ζιάκας, παραγωγός και αντιπρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού (ΑΣ) Κερασοπαραγωγών Κοιλάδας Σπερχειού, «από τις 2 Μαΐου ξεκίνησαν οι βροχοπτώσεις και συνεχίστηκαν για όλο τον μήνα. Η παραγωγή κερασιού στην περιοχή μας αντιμετωπίζει έντονο πρόβλημα σχισίματος και καρπόπτωσης του προϊόντος. Οι υγρασίες έχουν δημιουργήσει φυτοπροστατευτικά προβλήματα και ψεκασμοί δεν μπορεί να γίνουν επειδή είμαστε στην περίοδο συγκομιδής. Πάντως η ζήτηση είναι αυξημένη και οι τιμές παραγωγού κυμαίνονται σε υψηλά επίπεδα, από 8 έως 9 ευρώ το κιλό. Υπάρχουν όμως σοβαρά προβλήματα ποιότητας. Από την άλλη οι παραγωγοί που είχαν κάνει όλα τα καλλιεργητικά έξοδα με το που ξεκίνησε η συγκομιδή βρέθηκαν μπροστά σε μια μεγάλη καταστροφή. Μάλιστα οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ολική καταστροφή 100% σε όλες τις πρώιμες ποικιλίες, δηλαδή early bigi, early lorry, burlat και sweet early. Στα τέλη Μαΐου άρχισαν να δημιουργούνται προβλήματα και στις μεσοπρώιμες και όψιμες ποικιλίες (early star, grace star, τσολακέικα, sabrina,

black star, lapin). Όταν τα πράσινα κεράσια αρχίσουν να αποκτούν χρωματισμό τότε είναι ευαίσθητα στις βροχοπτώσεις. Τα κεράσια που έχουν υγρασία δεν μπορεί να συγκομιστούν. Οι εργάτες αναγκάζονται να διακόπτουν την συγκομιδή και να περιμένουν να στεγνώσουν.

Μιλάμε για ένα ευαίσθητο προϊόν που

θα πρέπει να συγκομιστεί την ώρα που πρέπει. Αν καθυστερήσει και μείνει στο δέντρο τότε θα γίνει μη εμπορεύσιμο.

Φέτος θα είναι μια δύσκολη χρονιά για πολλούς κερασοπαραγωγούς».

Προβλήματα καρπόδεσης

Ο κ. Κοσμάς Παπαδόπουλος, πρόεδρος

του Αγροτικού Συνεταιρισμού Βεγορίτιδα «Βόρας», αναφέρει στο Περιοδικό

Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «η καρπόδε-

ση δεν έχει προβλήματα και στις περισσότερες ποικιλίες έχει εξελιχθεί καλά.

Υπάρχει μια οψίμιση της παραγωγής

κατά περίπου 10 ημέρες. Προς το παρόν καλή είναι η ζήτηση επειδή υπάρχει έλλειψη προϊόντος. Οι βροχές του Μαΐου

έχουν αρχίσει να δημιουργούν προβλήματα στις μεσοπρώιμες ποικιλίες. Από

τις 20 Ιουνίου αναμένεται να ξεκινήσει η συγκομιδή για τις μεσοπρώιμες ποικιλίες κερασιών. Οι βροχές στα τέλη Μαΐου

έχουν αρχίσει να δημιουργούν κάποια προβλήματα σχισίματος στην σάρκα σε αυτές τις ποικιλίες επειδή είναι πάνω

στην αλλαγή του χρωματισμού. Από τις

27 Ιουνίου θα ξεκινήσει η συγκομιδή για τις όψιμες ποικιλίες».

2,5 έως 3 ευρώ τιμή αλλά

δεν φέρνει εισόδημα

Ο κ. Νίκος Δημητριάδης, κερασοπαραγωγός από την περιοχή της Σκύδρας, δηλώνει ότι «οι υπερπρώιμες ποικιλίες έπα-

θαν μεγάλη ζημιά από τις βροχοπτώσεις και σε πολλές περιπτώσεις ήταν ασύμφορη η συγκομιδή τους από τους παραγωγούς. Μιλάμε για ζημιές που σε κάποιες περιοχές φτάνουν και το 100%. Ακολού-

θησαν οι ποικιλίες grace star, sabrina, black star, που και αυτές έχουν ζημιές ανάλογα την κάθε περιοχή σε ποσοστό από 30% έως και 70%. Αν συνεχιστούν οι βροχοπτώσεις θα υπάρξει πρόβλημα

και στην ποικιλία lapin, που ξεκινά η συγκομιδή μετά τις 10 Ιουνίου και διαθέτει μεγάλες ποσότητες, η οποία πάει κυρίως για εξαγωγή. Το κεράσι όταν έχει υγρασία δεν έχει μετασυλλεκτική αντοχή και είναι μη εμπορεύσιμο. Θα πρέπει να έχουμε ηλιοφάνεια για αρκετές ημέρες να «στεγνώσει» για να έχει καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Στα τέλη Μαΐου η τιμή παραγωγού στα κεράσια κυμαίνεται

από 2,5 έως 3,5 ευρώ το κιλό. Όμως δεν υπάρχουν ποσότητες και όσο υψηλά να φτάσει η τιμή τους δεν φέρνει εισόδημα για τους παραγωγούς».

Η διαφορά θερμοκρασίας πρόβλημα για υπερπρώιμες ποικιλίες

Εκ μέρους του Α.Σ. Επισκοπής Νάουσας ο γεωπόνος κ. Μιχαηλίδης Χρήστος, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «η συγκομιδή κερασιών στην περιοχή ξεκίνησε από τα μέσα Μαΐου. Οι υπερπρώιμες ποικιλίες έχουν σχεδόν 100% ζημιά. Εκτός από τις βροχοπτώσεις είχαμε προβλήματα και από τις μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας.

Για αυτό είδαμε να έχουμε σκίσιμο ακόμη και στα κεράσια που τα προστάτευαν αντιβρόχινες μεμβράνες. Το πρόβλημα είναι ότι είμαστε στα τέλη Μαΐου και ακόμη ο καιρός παραμένει άστατος με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η συγκομιδή και να συνεχίζονται οι ζημιές από τις βροχοπτώσεις».

Περιμένουν καλές τιμές στα ορεινά

Οι ορεινές περιοχές είναι πιο όψιμες, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πύργων Κοζάνης κ. Πα-

ναγιώτης Ελευθεριάδης. «Από τα τέλη του Ιουνίου αναμένεται να ξεκινήσουν στην περιοχή οι συγκομιδές για τις μεγάλες ποσότητες για τα κεράσια. Οι βροχές όμως έχουν κάνει ζημιές σε κάποιες πρώιμες ποικιλίες και δεν είναι εμπορεύσιμες. Ελπίζουμε να σταματήσουν οι βροχοπτώσεις για να καταφέρουμε να συγκομίσουμε την παραγωγή μας. Από την μέχρι σήμερα εικόνα της αγοράς βλέπουμε ότι οι ζημιές που είχαν στις άλλες περιοχές θα φέρουν μειωμένες ποσότητες και καλές τιμές σε σχέση με πέρυσι. Θυμίζουμε ότι πέρυσι οι παραγωγοί έδωσαν το μεγαλύτερο ποσοστό της παραγωγής τους σε τιμές από 1 έως 1,5 ευρώ το κιλό».

Προβλήματα

φυτοπροστασίας

Η Μύγα της Ασίας (Drosophila suzukii, Matsumura Diptera: Drosophilidae) έχει δημιουργήσει πρόβλημα στις καλλιέργειες κερασιών στις πεδινές ποικιλίες. Ο κ. Κώστας Καζαντζής, γεωπόνος από το Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Νάουσας, αναφέρει ότι : “ μέχρι σήμερα η Μύγα της Ασίας δημιουργούσε προβλήματα στις όψιμες ποικιλίες κερασιών στις ορεινές περιοχές. Φέτος, λόγω ίσως του ήπιου χειμώνα, έχει χτυπήσει και σε μεσοπρώιμες ποικιλίες στις πεδινές περιοχές. Από τα ευρήματα στις 22/5/2023 σε συλλογές του Τμήματος Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων στη Νάουσα (145 μέτρα υψόμετρο), φαίνεται ότι η Μύγας της Ασίας δεν είναι πρόβλημα μόνο των ορεινών περιοχών καλλιέργειας κερασιάς. Θα πρέπει οι κερασοπαραγωγοί να ελέγχετε σχολαστικά τους αγρούς σας, ειδικά στις περιπτώσεις που έχετε όγκο παραγωγής που μπορεί να εμπορευτεί και έχετε αποφύγει τις ζημιές από σχίσιμο ή μονίλια λόγω των συνεχόμενων βροχοπτώσεων. Συστήνεται άμεση επέμβαση όπου διαπιστωθεί η παρουσία του εντόμου”.

Αυξημένη παραγωγή στην Τουρκία

Για τα θέματα του εμπορίου ο κ. Γεώργιος Πολυχρονάκης, Ειδικός Σύμβουλος του Συνδέσμου Εξαγωγέων IncofruitHellas, αναφέρει ότι «υπάρχουν ζημιές στις πρώιμες ποικιλίες κερασιών λόγω των συνεχόμενων βροχοπτώσεων του Μαΐου. Ελπίζουμε όμως να μην επηρεαστούν και οι μεσοπρώιμες ποικιλίες, που είναι οι μεγάλες ποσότητες που πάνε κυρίως για εξαγωγή. Κάθε χρόνο κάνουμε εξαγωγές μια ποσότητα γύρω στους 20 έως 25 χιλιάδες τόνους και φέτος αναμένεται να υπάρξουν αυτές οι ποσότητες για να καλύψουν την ζήτηση. Υπάρχει όμως φέτος μια αύξηση της τουρκικής παραγωγής που θα βγει στις αγορές με μειωμένες τιμές και αναμένεται να δημιουργήσει πρόβλημα ανταγωνισμού στις ελληνικές εξαγωγές». n

Δακοφάκα ή εγκατάλειψη;

Η φετινή παραγωγή είναι παρά τις αντιξοότητες, μια χρονιά “μεσοβεντέμας”. Η αυξημένη τιμή του ελαιολάδου και η

καλή καρπόδεση θα μας αποζημιώσουν. Είναι σημαντικό να προστατεύσουμε την παραγωγή μας όμως από τον δάκο. Οι

νέες τεχνολογίες μας επιτρέπουν να έχουμε πιο φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Η στοχευμένη αντιμετώπιση

του αιώνιου εχθρού της ελιάς μας εγγυάται μηδενική διασπορά χημικών στο περιβάλλον και προστασία των ωφέλιμων

εντόμων. Η Δακοφάκα είναι ένα ιδανικό προϊόν για αυτή την περίπτωση.

ΕΥΡΙΚΛΗΣ ΦΙΤΣΑΚΗΣ

Μέλος Ελληνικής Εντομολογικής Εταιρείας, Ιδιοκτήτης Δακοφάκα

ι τελευταίες τάσεις στην καλλιέρ-

γεια είναι η επιτακτική ανάγκη ώστε

να μην διασπείρονται στο περιβάλλον δραστικές και προπάντων να μην προκαλούν ζημιά στα ωφέλιμα έντομα. Η

τεχνολογία απαντά με στοχευμένο τρόπο χρήσης των δραστικών.

Η τρέχουσα χρονιά έχει μια ευχάριστη

έκπληξη στην ελαιοκαλλιέργεια. Πέρα

από την τιμή του λαδιού, η καρπόδεση

-που για πολλούς λόγους αναμενόταν

κάτω του μετρίου- είναι πάνω από αυτό.

Μια μέτρια καρπόδεση μπορεί να αποφέρει πολύ καλά αποτελέσματα σε παραγωγή ελαιολάδου, λόγω του ότι αυξάνεται η ελαιοπεριεκτικότητα των καρπών.

Πρόκληση για να έχουμε

μια καλή σοδειά

Ο δάκος γίνεται πιο επιθετικός σε χρονιές “μεσοβεντέμας” όχι μόνο επειδή ο καρπός είναι πιο λίγος αλλά και γιατί γίνεται δεκτικός πιο γρήγορα σε προσβολές. Επίσης αυτός ο καρπός έχει και καλύτερα χαρακτηριστικά για να υποστηρίξει τις επαναλαμβανόμενες γενεές του εντόμου. Ταυτόχρονα οι όψιμες βροχές δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για

το έντομο και την πρώτη γενεά του, που είναι μεγάλης βαρύτητας. Είναι κρίσιμο λοιπόν, να προστατευτεί το σύνολο του καρπού που έδεσε και να μην παραχωρηθεί ένα 10% προς πτώση το καλοκαίρι και ένα άλλο 20-40% προς “βρώση” στον δάκο το φθινόπωρο-χειμώνα.

Οι τελευταίες τάσεις στην τεχνολογία, που μας βοηθάνε σε αυτή την κατεύθυνση, είναι όχι οι καινούργιες δραστικές, αλλά ο στοχευμένος τρόπος χρήσης αυτών. Οι νέες επιλεκτικές μέθοδοι δεν διασπείρουν στο περιβάλλον δραστικές και έχουν την εντομοκτόνο ουσία συγκεντρωμένη και προστατευμένη ώστε να

δρα περισσότερο χρόνο με μέγιστη αποτελεσματικότητα. Επίσης με την στοχευμένη χρήση, δεν προκαλούν περαιτέρω

ζημιά στα ωφέλιμα έντομα που μερικά

από αυτά έχουν ως τροφή τον δάκο.

Από τα πρώτα και πιο αποτελεσματικά

τέτοια σκευάσματα είναι η Δακοφάκα (RB). Ένα ετοιμόχρηστο δόλωμα το οποίο προσελκύει και εξοντώνει μόνο το έντομο στόχο.

Η εξέλιξη αυτού του προϊόντος έφτασε τον Σεπτέμβριο του 2022 σε τελικό στάδιο.

Οι συνεχείς δοκιμές και τα πειράματα οδήγησαν στη βελτιστοποίηση του προϊόντος.

Το αποτέλεσμα είναι ότι η ελκυστικότητα

και η αποτελεσματικότητα αναβαθμίστηκαν σημαντικά, ώστε να μειώνει κατά 90 % τον πληθυσμό του δάκου μέσα σε μια εβδομάδα και κατά 98% μέσα σε 13 μέρες.

Εν κατακλείδι, η χρονιά έχει δυνατότητες καλής παραγωγής παρά τις αρχικές αρνητικές εκτιμήσεις. Η επιθετικότητα

του δάκου μπορεί

να είναι αυξημένη λόγω μεσοβεντέ μας και συνθηκών

και πρέπει να αντι μετωπιστεί έγκαιρα.

Εξαρτάται από εμάς λοιπόν να προστα τεύσουμε την ελαι

οπαραγωγή μας με

σεβασμό στο περι βάλλον και αποτε λεσματικότητα κατά

του δάκου. Η Δα

κοφάκα αποτελεί την ιδανική λύση.

ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΔΑΚΟΚΤΟΝΙΑΣ

Πρόσθετα κονδύλια ζήτησαν οι Περιφέρειες

Η υπογραφή τριετών συμβάσεων με τους ανάδοχους βοήθησαν φέτος στην καλύτερη προετοιμασία του έργου της δακοκτονίας στις ελαιουργικές περιοχές. Επίσης οι υψηλές τιμές ελαιολάδου που είχαμε τη φετινή εμπορική περίοδο αύξησαν το

ενδιαφέρον των παραγωγών για την καλλιέργεια. Αυτό που χρειάζεται φέτος είναι συντονισμός και μια καλύτερη συνεργασία των παραγωγών με τις ΔΑΟΚ για να έχουμε θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του δάκου.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ

Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Πρόσθετα κονδύλια για

δακοκτονία στην Κρήτη

Όλες οι προκηρύξεις φέτος βγήκαν εγκαίρως ώστε να υπάρχει ετοιμότητα επέμβα-

σης ανάλογα με τις ανάγκες της παραγωγής, δεδομένου ότι ο χρόνος έναρξης εκτέλεσης του προγράμματος αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες αποτελεσματικότητάς του. Αυτό αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία η γεωπόνος και Αντιπεριφερειάρχης στον Πρωτογενή τομέα της Κρήτης κ. Ειρήνη Χουδετσανάκη - Γιακουμάκη. Και προσθέτει:

«η Περιφέρεια φέτος κατάφερε να πάρει επιπλέον 1,5 εκατ. ευρώ για το πρόγραμμα δακοκτονίας. Συνολικά το ποσό ανέρχεται

στα 12,24 εκατ. ευρώ και θα καλύψει έναν αριθμό 17.200.000 ελαιόδεντρων (αυξημένο κατά 4.000.000 ελαιόδεντρα). Φέτος καταφέραμε να επικαιροποιήσουμε τον

αριθμό των δέντρων με βάση τα στοιχεία του ΟΣΔΕ.

Οι εργολάβοι του έργου έχουν τριετή

συμβόλαια οπότε δεν είχαμε κάποιο πρόβλημα. Τον Μάιο ολοκληρώθηκε

η διαδικασία για τους παγιδοθέτες και

πήγε στο Ελεγκτικό Συνέδριο η διαδικασία για την ανάδειξη των ψεκαστών. Το ΥπΑΑΤ έχει εγκρίνει συνολικά 26 τομεάρχες για ολόκληρη την Κρήτη. Πάντως υπάρχει δάκος στο νησί, όπως έδειξαν οι δειγματοληπτικοί έλεγχοι που έγιναν τον Μάιο από τους επόπτες δακοκτονίας. Στις αρχές του Ιουνίου θα τοποθετηθούν από τις κατά τόπους ΔΑΟΚ οι παγίδες στην Κρήτη. Η φετινή ελαιοκομική χρονιά είναι σχετικά όψιμη, λόγω των καιρικών συνθηκών που επικράτησαν, αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να προγραμματίσουμε εγκαίρως και να είμαστε έτοιμοι να επέμβουμε εκτελώντας τον πρώτο ψεκασμό, με βάση τις μετρήσεις εξέλιξης των πληθυσμών του δάκου

που θα έχουμε στις παγίδες. Αποθέματα

φυτοπροστατευτικών υπάρχουν στις αποθήκες αλλά έχει εγκριθεί το κονδύλι και θα γίνει ένας πρόσθετος διαγωνισμός για φυτοπροστατευτικά. Πέρυσι κάναμε πέντε και σε κάποιες περιοχές έξι ψεκασμούς. Είχαμε μια καλή παραγωγή της

τάξης των 130.000 τόνων ελαιολάδου. Το θετικό ήταν ότι είχαμε και υψηλές τιμές παραγωγού. Για να υπάρξει επιτυχία στη δακοκτονία θα πρέπει να έχουμε έναν καλό συντονισμό από όλες τις υπηρεσίες που συμμετέχουν στη διαδικασία».

Ανάγκη αλλαγής θεσμικού

πλαισίου

«Η Υπουργική Απόφαση για το θεσμικό

πλαίσιο της δακοκτονίας έχει εκδοθεί

από το 1976», τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο κ. Ιωάννης Ράλλης, εκπρόσωπος της ΔΑΟΚ Λακωνίας

και υπεύθυνος του προγράμματος. «Με

βάση αυτή την απόφαση οι ΔΑΟΚ της χώ-

ρας ελέγχουν τους εργολάβους. Έχουν

περάσει πολλά χρόνια από τότε και θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί η σχετική νο-

μοθεσία για να μπορέσουμε να έχουμε θετικά αποτελέσματα. Η συγκεκριμένη νομοθεσία δημιουργεί προβλήματα

και στις προμήθειες των φυτοπροστατευτικών ουσιών. Πέρυσι τα παραλάβα-

με μετά τον Ιανουάριο. Το ΥπΑΑΤ έχει εγκρίνει 12 τομεάρχες για τη Λακωνία

(το 2009 ήταν 24). Είναι λάθος που από

το 2012 για να κάνουμε «οικονομία» στο πρόγραμμα προχωρήσαμε σε μείωση του προσωπικού. Δεν υπάρχει λογική στο να κάνουμε μείωση στο προσωπικό και να θέλουμε να έχουμε σωστή δακοκτονία. Στη Λακωνία κάθε χρόνο εντάσσονται και απεντάσσονται περιοχές από το πρόγραμμα. Αυτό έχει εξήγηση γιατί λόγω της παρενιαυτοφορίας έχουμε αυξομειώσεις στην παραγωγή. Για να είναι αποτελεσματική η δακοκτονία θα

πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον το 20% της μέσης παραγωγής. Επίσης όλο και περισσότερες εκτάσεις εντάσσονται στη βιολογική καλλιέργεια λόγω της νέας ΚΑΠ. Ακόμη λόγω των καλών τιμών που είχαμε φέτος στο ελαιόλαδο πολλοί επέστρεψαν στην καλλιέργεια των χωραφιών τους που στο παρελθόν τα είχαν εγκαταλείψει. Στη Λακωνία η δακοκτονία πέρυσι κάλυψε 5.500.000 ελαιόδεντρα, ενώ φέτος έχουμε μια αύξηση κατά 500.000 δέντρα. Θα υπάρξει διαγωνισμός για ανάδειξη εργολάβου που θα κάνει τη δακοκτονία στις νέες εκτάσεις που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα. Ελπίζουμε να ολοκληρωθεί ο διαγωνισμός για την προμήθεια των πρόσθετων φυτοπροστατευτικών. Στόχος της ΔΑΟΚ είναι να γίνουν τρεις ψεκασμοί αλλά με διαφορετική δραστική ουσία κάθε φορά. Από τα μέσα Ιουνίου η ΔΑΟΚ θα τοποθετήσει τις παγίδες. Ωστόσο οι καιρικές συνθήκες έχουν ευνοήσει τους πληθυσμούς του δάκου. Ευτυχώς έχουμε φέτος μια οψίμιση στην ανθοφορία και την καρπόδεση. Ελπίζουμε στα τέλη Ιουνίου οι ψεκασμοί και οι καιρικές συνθήκες, που τότε θα επικρατήσουν, να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία τον δάκο».

ΤΟΥ ΔΑΚΟΥ

Νέες τεχνολογίες βοηθούν

στη δακοκτονία

«Έχουμε καταθέσει αίτημα προς την Περιφέρεια να διαθέσει κονδύλι ώστε φέτος να τοποθετηθεί GPS και ροόμετρο στα τρακτέρ που θα πραγματοποιήσουν

τους ψεκασμούς», αναφέρει στο Περιο-

ΦΈΤΟΣ ΈΧΈΙ ΟΨΙΜΙΣΗ Η

ΚΑΛΛΙΈΡΓΈΙΑ ΚΑΤΙ ΠΟΥ

ΔΙΈΥΚΟΛΥΝΈΙ ΤΗΝ

ΑΝΤΙΜΈΤΏΠΙΣΗ

δικό Γεωργία - Κτηνοτροφία η κ. Ευσταθία Γεωργακοπούλου, εκπρόσωπος της ΔΑΟΚ Μεσσηνίας. «Με το GPS θα μπορούμε να γνωρίζουμε online την τοποθεσία του τρακτέρ και με το ροόμετρο την ποσότητα του ψεκαστικού υγρού. Έτσι θα μπορούμε να έχουμε ένα αποτελεσματικό έλεγχο των αναδόχων του έργου. Πάντως οι ανάδοχοι έχουν υπογράψει τριετείς συμβάσεις από πέρυσι και δεν θα επαναληφθεί φέτος η διαδικασία. Από τον Ιούνιο θα ξεκινήσει η τοποθέτηση των παγίδων από τη ΔΑΟΚ. Είναι θετικό ότι φέτος εγκρίθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών ένα πρόσθετο κονδύλι ύψους 1,5 εκατ. ευρώ για την προμήθεια επιπλέον φυτοπροστατευτι-

κών στην Πελοπόννησο (89.000 λίτρα δραστικής ουσίας για Μεσσηνία). Επίσης υπάρχουν στις αποθήκες της ΔΑΟΚ και φυτοπροστατευτικά του 2022. Έχουν ήδη προσληφθεί 15 τομεάρχες, ενώ η διαδικασία φέτος θα καλύψει 9.500.000 ελαιόδεντρα στη Μεσσηνία. Μια αλλαγή

που θα έχουμε φέτος στη δακοκτονία είναι ότι με την ανακοίνωση των περιοχών που θα κάνουμε ψεκασμούς θα ζητάμε παράλληλα και από τους βιοκαλλιεργητές να προχωρούν και αυτοί ταυτόχρονα σε επεμβάσεις στα χωράφια τους. Με αυτό τον τρόπο προσπαθούμε να μην έχουμε θύλακες δάκου. Από φέτος αναμένεται να αυξηθούν οι εκτάσεις βιολογικής καλλιέργειας λόγω της νέας ΚΑΠ. Στόχος της ΔΑΟΚ φέτος είναι να κάνουμε τρεις ή τέσσερις ψεκασμούς στην περιοχή μας».

Θετικά και αρνητικά της φετινής περιόδου Τα θετικά και αρνητικά του φετινού προγράμματος δακοκτονίας αναφέρει ο προϊστάμενος της ΔΑΟΚ Τριφυλίας, Αντώνης Παρασκευόπουλος, μιλώντας στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία.

«Είναι θετικό ότι έχει υπογραφεί η τριετής σύμβαση με τους εργολάβους που θα κάνουν το έργο (είμαστε στο δεύτερο έτος). Επίσης ήρθε η έγκριση

από ΑΣΕΠ για προσωπικό και αξιολογούνται οι αιτήσεις. Αρνητικό είναι ότι

ο αριθμός των τομεαρχών, που κάνουν την εποπτεία της δακοκτονίας, δεν αυξήθηκε αλλά παραμένει στα χαμηλά περσινά επίπεδα (το 2010 είχαμε διπλάσιους τομεάρχες σε σχέση με το 2023). Επίσης πρόβλημα είναι ότι δεν αυξήθηκε η αμοιβή των τομεαρχών. Η ανάρτηση των παγίδων θα γίνει από τις αρχές Ιουνίου. Πρόβλημα είναι ότι δεν αυξήθηκε το κονδύλι για τους ψεκασμούς, όπως ζήτησαν οι ΔΑΟΚ (παρέμεινε στα 4.285.000 ευρώ για όλη την Πελοπόννησο). Η ζημιά που μπορεί να γίνει από αυξημένες δακοπροσβολές λόγω υποχρηματοδότησης του προγράμματος θα είναι πολύ μεγαλύτερη από το πρόσθετο κονδύλι που ζητάει η Περιφέρεια. Επίσης για να κάνουν οι ΔΑΟΚ μια ορθολογική χρήση φυτοπροστατευτικών θα πρέπει να υπάρξει μια συμπληρωματική κατανομή κονδυλίων για την αγορά τους. Το θετικό είναι ότι δέχτηκαν να υπάρξει συμπληρωματικό κονδύλι 1,5 εκατ. ευρώ που θα καταβληθεί σε όλη την Πελοπόννησο για αγορά επιπλέον φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Ο προγραμματισμός για την Τριφυλία κάνει λόγο για τρεις και όπου χρειαστεί τέσσερις ψεκασμούς, που αφορούν συνολικά 2.200.000 ελαιόδεντρα».

Προβλήματα στην Ισπανία Είναι σημαντικό να προστατεύσουμε την φετινή παραγωγή μας από τον δάκο. Μια καλή παραγωγή και μια καλή τιμή στο ελαιόλαδο, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, θα βοηθήσουν πολύ την εγχώρια ελαιοκαλλιέργεια. Είναι ακόμη νωρίς να προβλέψουμε το ύψος της ελληνικής παραγωγής αλλά μπορούμε να ρίξουμε βάρος στην καλή ποιότητα. Οι καιρικές συνθήκες έχουν ευνοήσει τους πληθυσμούς του δάκου. Θα πρέπει να υπάρξει προσοχή και συντονισμός φέτος στη δακοκτονία. Το θετικό είναι ότι έχουμε όψιμη ανθοφορία και καρπόδεση.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι η συνεχιζόμενη επικράτηση δυσμενών καιρικών συνθηκών στην Ισπανία προδιαθέτει για άλλη μια μέτρια χρονιά παραγωγής. Όπως υποστηρίζουν οι ισπανικές αγροτικές οργανώσεις COAG, ASAJA, UPA και Cooperativas Agro-alimentarias, ο ελαιώνας έχει δύο κρίσιμες περιόδους, στις οποίες χρειάζεται το νερό, αυτές είναι οι μήνες Απρίλιος - Μάιος

που έχουμε την ανθοφορία και αυτή της

ωρίμανσης του καρπού που είναι τον μήνα Σεπτέμβριο. Αυτή την εποχή τα ελαιόδεντρα φαίνεται να είναι στρεσαρισμένα λόγω της ξηρασίας των προηγούμενων ετών. Επίσης στις αρχές της άνοιξης είχαμε υψηλές θερμοκρασίες, κάτι που αναμένεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη νέα παραγωγή. Από την άλλη οι υψηλές τιμές στα λιπάσματα ανάγκασαν πολλούς παραγωγούς να μην κάνουν καλές λιπάνσεις στα ελαιόδεντρα. Η καλλιέργεια φαίνεται να έχει μια πρωιμότητα κατά δύο εβδομάδες. Υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στον ελαιοκομικό κλάδο που απειλούν την βιωσιμότητά του, τονίστηκε σε συνέδριο για την καινοτομία που διοργανώθηκε από την ισπανική Ένωση Νέων Αγροτών (Asociaciσn Agraria jovenes Agricultores - ASAJA) της Σεβίλλης. Όπως τονίστηκε μεταξύ άλλων η αύξηση του κόστους, η μείωση της στήριξης από την ΚΑΠ και η ξηρασία απειλούν την επιβίωση των ελαιοπαραγωγών στη χώρα. «Για την μείωση του κόστους

καλλιέργειας και την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες της αγοράς οι ελαιοπαραγωγοί θα πρέπει να στραφούν σε νέες ποικιλίες (ανθεκτικές στη ξηρασία) που θα πρέπει γίνουν σε πυκνές φυτεύσεις», τόνισαν οι ομιλητές. Ακόμη ο ελαι-

οκομικός κλάδος στη χώρα της ιβηρικής χερσονήσου συμφωνεί ότι η νέα ΚΑΠ αφήνει μεγάλο αριθμό ελαιοκαλλιεργητών, που είναι ετεροεπαγγελματίες, εκτός ενισχύσεων, κάτι που μειώνει την ανταγωνιστικότητά τους και επιβαρύνει το κόστος παραγωγής. n

ΑΠΟ ΠΈΡYΣΙ

ΟΙ

ΣΈ

ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΙΖΑΝΙΩΝ

ΣΕ ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΣ

Μέθοδοι και συστήματα διαχείρισης

Τα πρόσφατα δεδομένα της ανθεκτικότητας στη χώρα μας είναι ανησυχητικά, αφού πληθυσμοί 27 ειδών ζιζανίων (6 χειμερινά αγρωστώδη, 10 χειμερινά πλατύφυλλα, 6 θερινά αγρωστώδη, 1 θερινό κυπεροειδές, 4 θερινά πλατύφυλλα) έχουν ανθεκτικότητα

σε ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται ευρέως στα χειμερινά σιτηρά, το βαμβάκι, τον αραβόσιτο, την πατάτα και τις δενδρώδεις καλλιέργειες. Βέβαια, η κατάσταση της ανθεκτικότητας σε διεθνές επίπεδο είναι ακόμη χειρότερη από ό,τι στη χώρα μας, αφού πληθυσμοί 268 ειδών ζιζανίων (154 δικοτυλήδονα και 114 μονοκοτυλήδονα) είναι ήδη ανθεκτικοί σε 165 ζιζανιοκτόνα

που ανήκουν στους 21 από τους 31 τρόπους δράσης ζιζανιοκτόνων. Η διαπίστωση αυτή καθιστά αναγκαία τη λήψη μέτρων που συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των υπαρχόντων ανθεκτικών πληθυσμών ζιζανίων και στη μείωση της δυνατότητας εξέλιξης και επικράτησης νέων ανθεκτικών ειδών.

ΗΛΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΧΩΡΙΝΟΣ Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονίας Α.Π.Θ.

Μέλος Δ.Σ. Ελληνικής Γεωργικής Ακαδημίας Εξωτερικό μέλος Συμβουλίου Διοίκησης Γ.Π.Α.

Ηεξέλιξη και επικράτηση πληθυσμών ζιζανίων με ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα ζιζανιολογικά προβλήματα παγκοσμίως, διότι περιορίζει την επιλογή αποτελεσματικών ζιζανιοκτόνων, ενώ, σε ορισμένες περιπτώ-

σεις, η αναγκαστική επιλογή κάποιου άλλου ζιζανιοκτόνου ή μη χημικών μεθόδων μπορεί να συνεπάγεται οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Οι οικονομικές επιπτώσεις σχετίζονται με τη μείωση των αποδόσεων των καλλιεργειών εξαιτίας της μειωμένης αντιμετώπισης των ζιζανίων αλλά και της αύξησης του κόστους παραγωγής λόγω χρήσης περισσότερων και συχνά υψηλότερου κόστους ζιζανιοκτόνων ή/και μη χημικών επεμβάσεων. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι αποτέλεσμα της αναγκαστικής εφαρμογής λιγότερο φιλικών ζιζανιοκτόνων, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, εμπεριέχουν τη δυνατότητα ρύπανσης του περιβάλλοντος (νερό, έδαφος, ατμόσφαιρα) και πρόκλησης τοξικότητας σε οργανισμούς μη στόχους. Επίσης, η συχνή χρήση μηχανημάτων κατεργασίας του εδάφους για την αντιμετώπιση των ανθεκτικών ζιζανίων εγκυμονεί κινδύνους διάβρωσης

και συμπίεσης του εδάφους. Πριν όμως αναφερθούν οι μηχανισμοί ανθεκτικότητας, οι παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη, η κατάσταση της ανθεκτικότητας στη χώρα μας και διεθνώς, καθώς και οι μέθοδοι και τα συστήματα διαχείρισής της, θα οριστούν οι έννοιες ανθε-

κτικότητα, αντοχή, διασταυρούμενη και πολλαπλή ανθεκτικότητα. Αυτό θεωρείται αναγκαίο διότι οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται συχνά κατά αδόκιμο τρόπο, αλλά και διότι η γνώση τους μπορεί να συμβάλλει στην επιδιωκόμενη πληρέστερη κατανόηση της ανθεκτικότητας των ζιζανίων και στην ως εκ τούτου αποτελεσματικότερη διαχείρισή της.

Η ανθεκτικότητα (resistance) ζιζανίου σε ένα ζιζανιοκτόνο, κατά την επικρατέστερη άποψη διεθνώς, ορίζεται ως «η κληρονομική ικανότητα μερικών φυτών ενός είδους ζιζανίου να επιβιώνουν και να αναπαράγονται μετά από την εφαρμογή της συνιστώμενης δόσης του ζιζανιοκτόνου, στο οποίο τα υπόλοιπα φυτά του αρχικού πληθυσμού ήταν ευαίσθη-

τα-ευπαθή». Επομένως, σύμφωνα με τον ορισμό αυτό, η ανθεκτικότητα των φυτών δεν δημιουργείται από επαγόμενη μετάλλαξη του ζιζανιοκτόνου αλλά προϋπάρχει στον αρχικό πληθυσμό ενός ευαίσθητου ζιζανίου, όπου επιλέγεται ως συνέπεια της συνεχούς πίεσης επιλογής (selection pressure) από την επαναλαμβανόμενη χρήση του ίδιου ζιζανιοκτόνου, ακολούθως εξελίσσεται και τελικά επικρατεί. Η ευαισθησία του αρχικού πληθυσμού τεκμαίρεται από την ετικέτα

της πρώτης έγκρισης του ζιζανιοκτόνου, όπου το ζιζάνιο χαρακτηρίζεται ως ευαίσθητο, αλλά και παραμένει ευαίσθητο σε χρήσεις του ίδιου ζιζανιοκτόνου σε άλλους αγρούς ή σε άλλες περιοχές.

Ο όρος αντοχή (tolerance) ζιζανίου σε ζιζανιοκτόνο διαφέρει από την ανθεκτικότητα αφού χαρακτηρίζει «την κληρονομική ικανότητα όλων των φυτών του αρχικού πληθυσμού ενός είδους ζιζανίου ναεπιβιώνουνκαινααναπαράγονται

στην εξ αρχής εφαρμογή της συνιστώμενηςδόσηςτουζιζανιοκτόνου». Επομένως, σύμφωνα με τον ορισμό αυτό, όλα τα φυτά του αρχικού πληθυσμού, πριν από την έναρξη της χρήσης ενός ζιζανιοκτόνου, ήταν και παραμένουν μη ευπαθή-ευαίσθητα, γι’ αυτό και στην ετικέτα της πρώτης έγκρισης του ζιζανιοκτόνου, το είδος αυτού του ζιζανίου κατατασσόταν στα μη ευαίσθητα.

Η ανθεκτικότητα ενός πληθυσμού ζιζανίου μπορεί να περιορίζεται σε ένα μόνο ζιζανιοκτόνο (απλή), αλλά μπορεί και να εξελίσσεται ταυτόχρονα σε δύο ή περισσότερα ζιζανιοκτόνα που έχουν ίδιο ή διαφορετικό μηχανισμό-τρόπο δράσης. Η ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα ίδιου μηχανισμού-τρόπου δράσης είναι γνωστή ως διασταυρούμενη ή διασταυρωτή ή σταυρανθεκτικότητα (cross-resistance), ενώ η ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα

διαφορετικού μηχανισμού-τρόπου δράσης είναι γνωστή ως πολλαπλή ανθεκτικότητα (multiple resistance). Ειδικότερα για την πολλαπλή ανθεκτικότητα, αυτή μπορεί να υφίσταται ως μη συνυπάρχουσα (όταν ορισμένα φυτά ενός πληθυσμού ζιζανίου είναι ανθεκτικά σε ένα ζιζανιοκτόνο, ενώ άλλα φυτά του ίδιου πληθυσμού είναι ανθεκτικά σε άλλο ζιζανιοκτόνο που έχει διαφορετικό τρόπο δράσης) ή ως συνυπάρχουσα (όταν όλα τα ανθεκτικά φυτά ενός πληθυσμού ζιζανίου έχουν ταυτόχρονα ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα δύο ή περισσοτέρων τρόπων δράσης). Είναι προφανές από τα προαναφερθέντα ότι η πολλαπλή ανθεκτικότητα είναι η σημαντικότερη μορφή ανθεκτικότητας, αφού περιορίζει τη χρήση μεγάλου αριθμού απαραίτητων ζιζανιοκτόνων για την αντιμετώπιση ζιζανίων. Βέβαια, η πολλαπλή ανθεκτικότητα μπορεί να υφίσταται και ως προς ένα ζιζανιοκτόνο, αρκεί τα ανθεκτικά φυτά του ζιζανίου να φέρουν δύο ή περισσότερους μηχανισμούς ανθεκτικότητας του ίδιου ζιζανιοκτόνου.

Μηχανισμοί ανθεκτικότητας ζιζανίων σε ζιζανιοκτόνα

Ο μηχανισμός ανθεκτικότητας ενός ζιζανίου σχετίζεται άμεσα με τον μηχανισμό δράσης των ζιζανιοκτόνων, ο οποίος ορίζεται ως «ο αρχικώς επηρεαζόμενος από το ζιζανιοκτόνο πρωτεϊνικός στόχος (ένζυμο απαραίτητο κατά τη βιοσύνθεση βιομορίων ή δομική πρωτεΐνη λειτουργικής μονάδας ή πρωτεϊνικός υποδοχέας ή πρωτεϊνικός μεταφορέας), ο οποίος οδηγεί στην αποδιοργάνωση της λειτουργίας των κυττάρων, με αποτέλεσμα τη μείωση της αύξησης/ανάπτυξης ή/και τη νέκρωση του φυτού» Αντιθέτως, ο ‘τρόπος δράσης’ έχει ευρύτερη έννοια και ορίζεται ως ‘η αλληλουχία των βιολογικών διεργασιών

[απορρόφηση, μετακίνηση, συσσώρευση σε επαρκή ποσότητα στον χώρο δράσης, πρόσδεση στον πρωτεϊνικό στόχο (μηχανισμός δράσης) και αναστολή της δράσης του, μη παραγωγή απαραίτητων βιομορίων ή παραγωγή δραστικών ειδών-μορφών οξυγόνου, αποδιοργάνωση της λειτουργίας των κυττάρων (τοξικότητα), μείωση αύξησης/ανάπτυξης ή/και νέκρωση φυτού] που λαμβάνουν χώρα εντός του φυτού λόγω της παρουσίας ενός ζιζανιοκτόνου’ (Ελευθεροχωρινός, 2020). Ο μηχανισμός ανθεκτικότητας ενός ζιζανίου, εκτός από τον μηχανισμό δράσης των ζιζανιοκτόνων, σχετίζεται και με φυσιολογικούς και βιοχημικούς μηχανισμούς της εκλεκτικότητας (μη τοξικότητας) των ζιζανιοκτόνων σε καλλιέργειες. Ο μηχανισμός ανθεκτικότητας ενός ζιζανίου μπορεί να είναι στόχου δράσης (TSR, target-site resistance) [1) τροποποίηση πρωτεϊνικού στόχου ή 2) υπερπαραγωγή ενζύμου-στόχου] του ζιζανιοκτόνου ή μη στόχου δράσης (NTSR, non-target-site resistance) [

1. μεταβολισμός ζιζανιοκτόνου εντός των ανθεκτικών φυτών του ζιζανίου,

2. μειωμένη μετακίνηση του ζιζανιοκτόνου στον χώρο δράσης, ή/και

3. προστασία των φυτών μέσω αποδιέγερσης των παραγόμενων δευτερογενώς δραστικών ειδών-μορφών οξυγόνου (ROS, Reactive Oxygen Species) από τη δράση ζιζανιοκτόνου] (Delye κ.ά., 2013a; Gaines κ,ά., 2020).

Η ένταση ανθεκτικότητας (απαιτούμενη δόση ενός ζιζανιοκτόνου για δράση εναντίον ανθεκτικών ζιζανίων) λόγω μεταβολισμού είναι συνήθως μικρότερη από την αντίστοιχη ένταση ανθεκτικών πληθυσμών του ιδίου είδους λόγω τροποποίησης του στόχου δράσης. Επίσης, ο ρυθμός εξέλιξης της ανθεκτικότητας λόγω μεταβολισμού είναι βραδύτερος από τον αντίστοιχο ρυθμό λόγω τροποποίησης του στόχου δράσης, αλλά, όπου επικρατεί, έχει μεγαλύτερο εύρος (ανθεκτικότητα σε περισσότερα ζιζανιοκτόνα) εξαιτίας της επικράτησης με τη μορφή της διασταυρούμενης ή/και της πολλαπλής ανθεκτικότητας.

Παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της ανθεκτικότητας ζιζανίων

Η μορφή (απλή, διασταυρούμενη, πολλαπλή), ο μηχανισμός, το γενετικό υπόβαθρο, ο τρόπος κληρονόμησης, η ένταση, το εύρος και ο ρυθμός εξέλιξης της ανθεκτικότητας επηρεάζονται από παράγοντες που σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά του ζιζανίου, τις ιδιότητες του ζιζανιοκτόνου και τις εφαρμοζόμενες μεθόδους γεωργικής πρακτικής.

Τα χαρακτηριστικά του ζιζανίου που ευνοούν την εξέλιξη ενός ανθεκτικού πληθυσμού σε ένα ζιζανιοκτόνο είναι:

1. η μεγάλη συχνότητα του γονιδίου ανθεκτικότητας στον αρχικό πληθυσμό,

2. η κυρίαρχη δράση του γονιδίου ανθεκτικότητας και η προέλευσή από τον πυρήνα,

3. η σταυρογονιμοποίηση του ζιζανίου (παρέχει τη δυνατότητα ροής-διασποράς του κυρίαρχου γονιδίου αν-

θεκτικότητας του πυρήνα μέσω της γύρης),

4. η μεγαλύτερη ικανότητα παραγωγής

σπόρων των ανθεκτικών φυτών σε

σχέση με τα ευαίσθητα φυτά,

5. η μεγαλύτερη φυτρωτική ικανότητα

και διάρκεια βιωσιμότητας (μακροβι-

ότητα) των σπόρων των ανθεκτικών

φυτών σε σύγκριση με τους σπόρους

των ευαίσθητων φυτών, 6. η μεγαλύτερη ανταγωνιστική και προ-

σαρμοστική ικανότητα των ανθεκτι-

κών φυτών σε σχέση με τα ευαίσθητα

φυτά, 7. η θετική πλειοτροπική επίδραση του

γονιδίου ανθεκτικότητας στην ικανότητα προσαρμογής των ανθεκτικών φυτών.

Ειδικότερα για το τελευταίο, εικάζεται ότι

το πλειοτροπικό γονίδιο, εκτός από την κωδικοποίηση του ενζύμου ή της δομικής πρωτεΐνης ανθεκτικότητας, μπορεί να επηρεάζει (θετικά ή αρνητικά) και χαρακτηριστικά (φυσιολογικά, μορφολογικά, αναπαραγωγικά, αγροκομικά) των ανθεκτικών φυτών που σχετίζονται με την προσαρμοστική τους ικανότητα. Αυτό σημαίνει ότι η εξέλιξη ενός ανθεκτικού πληθυσμού επιταχύνεται όταν το πλειοτροπικό γονίδιο ανθεκτικότητας επηρεάζει θετικά την αναπαραγωγική ικανότητα

των ανθεκτικών φυτών, την αντοχή τους σε βιοτικούς (παθογόνα, έντομα) και αβιοτικούς παράγοντες (ακραίες θερμοκρασίες, ξηρασία, αλατότητα), τη φυτρωτική ικανότητα των σπόρων τους και την ανταγωνιστική τους ικανότητα έναντι των ευαίσθητων φυτών του ζιζανίου και των καλλιεργούμενων φυτών. Οι παράγοντες του ζιζανιοκτόνου που επιταχύνουν τον ρυθμό εξέλιξης και επικράτησης ανθεκτικών πληθυσμών ενός ζιζανίου είναι

1. η μεγάλη δραστικότητα του ζιζανιοκτόνου που έχει ως συνέπεια την άσκηση ισχυρής πίεσης επιλογής ανθεκτικών φυτών εντός του αγρού,

2. η μεγάλη υπολειμματική του διάρκεια που συμβάλλει στην άσκηση μακρόχρονης και διαρκούς πίεσης επιλογής ανθεκτικών φυτών, και

3. ο έλεγχος του μηχανισμού-τρόπου δράσης του ζιζανιοκτόνου από ένα κυρίαρχο γονίδιο του πυρήνα, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα διασποράς-ροής της ανθεκτικότητας μέσω της γύρης στα σταυρογονιμοποιούμενα είδη ζιζανίων.

Οι γεωργικές πρακτικές που επηρεάζουν θετικά την εξέλιξη και επικράτηση ενός ανθεκτικού πληθυσμού ζιζανίου σε ένα ζιζανιοκτόνο είναι:

1. η μη εφαρμογή προληπτικών μέτρων περιορισμού της σποροποίησης και διασποράς των ανθεκτικών φυτών,

2. η μη εφαρμογή οργώματος ανά 3-5 έτη,

3. η μη εφαρμογή κατάλληλων συστημάτων αμειψισποράς,

4. η μη λήψη μέτρων βελτίωσης της ανταγωνιστικής ικανότητας των καλλιεργειών έναντι των ζιζανίων,

5. η εφαρμογή ζιζανιοκτόνων σε μη συνιστώμενες δόσεις,

6. η μη εναλλαγή ζιζανιοκτόνων διαφορετικού τρόπου δράσης,

7. η μη εφαρμογή μειγμάτων ζιζανιοκτόνων διαφορετικού τρόπου δράσης,

8. ο μη συνδυασμός κατεργασίας του εδάφους μεταξύ των γραμμών της καλλιέργειας και εφαρμογής ζιζανιοκτόνου στη γραμμή της καλλιέργειας,

9. η μη χρήση εξοπλισμού ευφυούς-ψηφιακής τεχνολογίας για την απομάκρυνση των ζιζανίων,

10. η μη εφαρμογή συστημάτων ολοκληρωμένης διαχείρισης των ζιζανίων, και

11. η μη διατήρηση βάσης δεδομένων σχετικά με τη διαχείριση των ζιζανίων εντός των καλλιεργειών (Barrθs κ.ά., 2016; Beckie και Harker, 2017).

Κατάσταση ανθεκτικότητας

ζιζανίων στη χώρα και διεθνώς

Τα πρόσφατα δεδομένα της ανθεκτικότητας στη χώρα μας είναι ανησυχητικά, αφού πληθυσμοί 27 ειδών ζιζανίων (6 χειμερινά αγρωστώδη, 10 χειμερινά πλατύφυλλα, 6 θερινά αγρωστώδη, ένα θερινό κυπεροειδές, 4 θερινά πλατύφυλλα) έχουν ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα που ανήκουν στις σημαντικότερες ομάδες-τρόπους δράσης και χρησιμοποιούνται ευρέως στα χειμερινά σιτηρά, το βαμβάκι, τον αραβόσιτο, την πατάτα και τις δενδρώδεις καλλιέργειες (Πίνακας 1). Συγκεκριμένα, 5 χειμερινά αγρωστώδη είδη [λεπτή ήρα (Lolium rigidum), αγριοβρώμη (Avena sterilis), πολυετής ήρα (L. perenne), μίλιο (Milium vernale), ανεμόχορτο (Apera spica-venti)], 8 χειμερινά πλατύφυλλα είδη [παπαρούνα (Papaver rhoeas), άγριο σινάπι (Sinapis arvensis), ράπιστρο (Rapistrum rugosum), μεγαλόκαρπη κολλητσίδα (Galium aparine), μικρόκαρπη κολλητσίδα (Galium spurium), μπιφόρα (Bifora radians), αγριομαργαρίτα (Glebionis segetum), μικρόκαρπη καμελίνα (Camelina microcarpa)], 5 θερινά αγρωστώδη είδη [μουχρίτσα (Echinochloa oryzicola), μουχρίτσα (Echinochloa phyllopogon), μουχρίτσα (Echinochloa colona), κόκκινο ρύζι (Oryza sativa), βέλιουρας (Sorghum halepense)], ένα (1) θερινό κυπεροειδές είδος [μοσχοκύπερη (Cyperus difformis)] και ένα (1) θερινό πλατύφυλλο είδος [βλίτο (Amaranthus palmeri)] έχουν πληθυσμούς με ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα που αναστέλλουν τη δράση του ενζύμου ALS (οξικογαλακτική συνθάση). Επίσης, 5 χειμερινά αγρωστώδη είδη [αγριοβρώμη (A. sterilis), λεπτή ήρα (L. rigidum), μικρόκαρπη φάλαρη (Phalaris minor), μίλιο (M. vernale), ανεμόχορτο (A. spica-venti)] και 4 θερινά αγρωστώδη είδη [βέλιουρας (S.

Πίνακας 1: Είδη ζιζανίων της χώρας και μηχανισμοί-τρόποι δράσης των ζιζανιοκτόνων όπου

1

(Loliumrigidum) ALS (chlorsulfuron, mesosulfuron + iodosulfuron) ACCase (clodinafop, diclofop, tralkoxydim, pinoxaden) GS (glufosinate) EPSPS (glyphosate)

2 Πολυετής ήρα (Loliumperenne) ALS (chlorsulfuron, mesosulfuron + iodosulfuron, pyroxsulam)

3 Αγριοβρώμη (Avena sterilis) ACCase (diclofop, clodinafop, fenoxaprop, tralkoxydim, pinoxaden) ALS (mesosulfuron+iodosulfuron, pyroxsulam)

4 Ανεμόχορτο (Aperaspica-venti) ALS (chlorsulfuron, mesosulfuron+iodosulfuron, pyroxsulam) ACCase (clodinafop)

5 Ìίλιο (Milium vernale) ACCase (clodinafop, diclofop) ALS (mesosulfuron+iodosulfuron, pyroxsulam)

6 Öάλαρη (Phalaris minor) ACCase (diclofop, clodinafop, fenoxaprop) ×ειμερινά πλατύφυλλα είδη ζιζανίων

7 Παπαρούνα (Papaverrhoeas) ALS (chlorsulfuron, tribenuron, triasulfuron, mesosulfuron + iodosulfuron, florasulam, pyrithiobac, imazamox) Äράση αυξίνης (2,4-D)

8 ¢γριο σινάπι (Sinapisarvensis) ALS (tribenuron, imazamox)

9 Ìπιφόρα (Bifora radians) ALS (chlorsulfuron, tribenuron, florasulam, tritosulfuron)

10 Ìεγαλόκαρπη κολλητσίδα (Galiumaparine) ALS (chlorsulfuron, tribenuron, florasulam, mesosulfuron + iodosulfuron)

11 Êυρτόκαρπη κολλητσίδα (Galiumspurium) ALS (chlorsulfuron, tribenuron, florasulam, mesosulfuron + iodosulfuron)

12 Ñάπιστρο (Rapistrumrugosum) ALS (tribenuron, imazamox)

13 Αγριομαργαρίτα (Glebionissegetum) ALS (tribenuron, imazamox, pyroxsulam + florasulam)

14 Êόνυζα (Conyzaalbida) EPSPS (glyphosate)

15 Êόνυζα (Conyzabonariensis) EPSPS (glyphosate)

16 Êαμελίνα (Camelinamicrocarpa) ALS (mesosulfuron + iodosulfuron, tribenuron, pyroxsulam+florasulam, imazamox) Èερινά αγρωστώδη είδη ζιζανίων

17 Βέλιουρας (Sorghumhalepense) ACCase (fluazifop, quizalofop, propaquizafop) ALS (foramsulfuron, nicoulfuron, rimsulfuron, imazamox)

18 Ìουχρίτσα (Echinochloacrus-galli) PS II (propanil)

19 Ìουχρίτσα (Echinochloa oryzicola)

20 Ìουχρίτσα (Echinochloaphyllopogon)

ALS (penoxsulam, bispyribac, imazamox, foramsulfuron, nicosulfuron, rimsulfuron) ACCase (profoxydim)

ALS (penoxsulam, bispyribac, imazamox) ACCase (cyhalofop)

Äράση αυξίνης (quinclorac)

21 Ìουχρίτσα (Echinochloa colona) ACCase (cyhalofop-butyl, profoxydim) “ALS (penoxsulam); EPSPS (glyphosate)”

22 Êόκκινο ρύζι (Oryzasativa) ALS (imazamox, imazethapyr)

Èερινά κυπεροειδή είδη ζιζανίων

23 Ìοσχοκύπερη (Cyperus difformis) ALS (azimsulfuron, halosulfuron, imazosulfuron)

Èερινά πλατύφυλλα είδη ζιζανίων

24 Βλίτο (Amaranthus retroflexus) PS II (metribuzin)

25 Βλίτο (Amaranthuspalmeri) ALS (nicosulfuron)

26 Ëουβουδιά (Chenopodiumalbum) PS II (metribuzin)

27 Αγριοτομάτα (Solanumnigrum) PS II (prometryn)

halepense), μουχρίτσα (E. oryzicola), μουχρίτσα (E. phyllopogon), μουχρίτσα (E. colona)] έχουν πληθυσμούς με ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα που αναστέλλουν τη δράση του ενζύμου ACCase

(καρβοξυλάση του ακετυλο-CoΑ). Επιπρόσθετα, 3 θερινά πλατύφυλλα είδη [αγριοτομάτα (Solanum nigrum), τραχύ βλίτο (Amaranthus retroflexus), λουβουδιά (Chenopodium album)] και ένα (1)

θερινό αγρωστώδες είδος [μουχρίτσα (E. crus-galli)] έχουν πληθυσμούς με ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα που αναστέλλουν τη φωτοσύνθεση (φωτοσύστημα ΙΙ, PS II). Τέλος, 2 χειμερινά πλατύφυλλα είδη [κόνυζα (Conyzaalbida,C. bonariensis)] και ένα (1) θερινό αγρωστώδες είδος [μουχρίτσα (E. colona)] έχουν πληθυσμούς με ανθεκτικότητα στο ζιζανιοκτόνο glyphosate-αναστολέα της δράσης του ενζύμου EPSPS (συνθάση του ενολοπυροσταφυλο-φωσφο-σικιμικού οξέος), ενώ η λεπτή ήρα (L.rigidum) εξέλιξε ανθεκτικότητα και στο ζιζανιοκτόνο glufosinate που αναστέλλει τη δράση του ενζύμου GS (συνθετάση της γλουταμίνης). Αξίζει να αναφερθεί ότι η λεπτή ήρα (L.rigidum) έχει ήδη πληθυσμούς με ανθεκτικότητα σε ALS, ACCase, EPSPS και GS ζιζανιοκτόνα, ενώ η μουχρίτσα (E. phyllopogon) έχει εξελίξει ανθεκτικότητα σε ALS, ACCase και δράση αυξίνης (quinclorac) ζιζανιοκτόνα. Τέλος, μερικοί πληθυσμοί παπαρούνας (P. rhoeas) έχουν πολλαπλή ανθεκτικότητα σε ALS και δράση αυξίνης (2,4-D) ζιζανιοκτόνα. Τα πρόσφατα δεδομένα της ανθεκτικότητας διεθνώς είναι πιο ανησυχητικά από ό,τι στη χώρα μας, αφού πληθυσμοί 268 ειδών ζιζανίων (154 δικοτυλήδονα και 114 μονοκοτυλήδονα) είναι ήδη ανθεκτικοί σε 165 ζιζανιοκτόνα παγκοσμίως που ανήκουν στους 21 από τους 31 τρόπους δράσης ζιζανιοκτόνων (Heap, 2023). Αυτό όμως που αξίζει να τονιστεί ιδιαιτέρως είναι ότι τα σημαντικότερα είδη ζιζανίων εξέλιξαν ανθεκτικότητα στα σπουδαιότερα ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται σε 98 καλλιέργειες και 72 χώρες (Heap, 2023). Ειδικότερα, 172, 87, 58, 50, 42 και 32 είδη ζιζανίων έχουν ήδη ανθεκτικούς πληθυσμούς σε ALS (chlorsulfuron, οξικογαλακτική συνθάση), PS II (chlorotoluron, φωτοσύστημα ΙΙ), EPSPS (glyphosate, συνθάση του ενολοπυροσταφυλο-φωσφο-σικιμικού οξέος), ACCase (sethoxydim, καρβοξυλάση του ακετυλο-CoΑ), δράση αυξίνης (2,4-D) και PS I (paraquat, φωτοσύστημα Ι) ζιζανιοκτόνα. Επίσης, χρήζει ιδιαίτερης μνείας για τα ζιζάνια λεπτή ήρα (L. rigidum), μουχρίτσα (E. crus-galli), αγριοβρώμη (Avena fatua), πολυετής ήρα (L. perenne), τραχύ βλήτο (A. retroflexus) και κόνυζα (Conyza spp), τα οποία εξέλιξαν ανθεκτικότητα παγκοσμίως σε ζιζανιοκτόνα που ανήκουν σε 14, 11, 8, 8, 5, και 5 μηχανισμούς-τρόπους δράσης, αντίστοιχα (Heap, 2023).

Τα περισσότερα από τα ανθεκτικά είδη ζιζανίων στη χώρα μας και διεθνώς οφείλουν την ανθεκτικότητά τους σε τροποποίηση του στόχου δράσης των διαφόρων ομάδων ζιζανιοκτόνων και ελάχιστα είδη έχουν πληθυσμούς με ικανοποιητικώς μελετηθείσα ανθεκτικότητα λόγω

μεταβολισμού των ζιζανιοκτόνων (Beckie και Tardif, 2012; Ελευθεροχωρινός, 2020; Gaines κ,ά., 2020; Heap, 2023). Τα ανθεκτικά είδη λόγω μεταβολισμού των ζιζανιοκτόνων οφείλουν την ανθεκτικότητά

τους στη δράση των ενζύμων μονοοξυγονασών, γλουταθειόνη-S-τρανσφερασών, γλυκοζυλο-τρανσφερασών, αμινο-τρανσφερασών, ακετυλο-τρανσφερασών ή αρυλ-ακυλαμιδασών (Gaines κ,ά., 2020).

Διαχείριση της ανθεκτικότητας ζιζανίων σε ζιζανιοκτόνα

Η υφιστάμενη κατάσταση της ανθεκτικότητας στη χώρα μας και διεθνώς, όπως προαναφέρθηκε, είναι ανησυχητική, αφού πολλά από τα σημαντικότερα είδη ζιζανίων έχουν ανθεκτικούς πληθυσμούς στα ευρέως χρησιμοποιούμενα ζιζανιοκτόνα. Αυτό καθιστά αναγκαία τη λήψη μέτρων και την εφαρμογή μεθόδων

που συμβάλλουν

1. στην αποτελεσματική διαχείριση των υπαρχόντων ανθεκτικών πληθυσμών ζιζανίων,

2. στη μείωση της εξάπλωσης της ήδη υπάρχουσας ανθεκτικότητας,

3. στον περιορισμό της δυνατότητας εξέλιξης και επικράτησης νέων ανθεκτικών ειδών ζιζανίων, και

4. στην παράταση της διάρκειας χρήσης των αποτελεσματικών και λιγότερο επικίνδυνων ζιζανιοκτόνων.

Η αντιμετώπιση των υπαρχόντων ανθεκτικών πληθυσμών, λόγω τροποποίησης του στόχου δράσης κάποιου ζιζανιοκτόνου, μπορεί να γίνει, σε ορισμένες περιπτώσεις, μέσω της εφαρμογής ζιζανιοκτόνων με τον ίδιο τρόπο-μηχανισμό δράσης αλλά με διαφορετική θέση πρόσδεσης στον τροποποιημένο-ανθεκτικό στόχο δράσης. Αντιθέτως, η αντιμετώπιση των ανθεκτικών πληθυσμών, λόγω μεταβολισμού των ζιζανιοκτόνων μέσω της καταλυτικής δράσης των ενζύμων μονοοξυγονασών, μπορεί να γίνει μέσω της προσθήκης μίας εκ των συνεργιστικών ουσιών malathion, terbufos, fonofos, aminobenzotriazole ή piperonylbutoxide κατά τον ψεκασμό. Αυτό συμβαίνει διότι οι ουσίες αυτές αναστέλλουν τη δράση των ενζύμων μονοοξυγονασών, με αποτέλεσμα τον μη μεταβολισμό των ζιζανιοκτόνων και την ως εκ τούτου δράση τους εναντίον των ανθεκτικών φυτών. Βέβαια, η αποτελεσματική αντιμετώπιση όλων των ανθεκτικών πληθυσμών των ζιζανίων (ανεξαρτήτως μηχανισμού ανθεκτικότητας) μπορεί να γίνει μέσω της χρήσης αποτελεσματικών ζιζανιοκτόνων που έχουν διαφορετικό τρόπο δράσης ή/και της συνδυασμένης χρήσης συμπληρωματικών ή εναλλακτικών μη χημικών μεθόδων. Τα όσα προαναφέρθηκαν δείχνουν ότι η διαχείριση της ανθεκτικότητας των ζιζανίων δεν είναι εύκολη διότι προϋποθέτει γνώσεις σχετικά με:

1. την αναγνώριση-ταυτοποίηση του είδους των ζιζανίων,

2. τη βιολογία και οικολογία των ζιζανίων,

3. τους μηχανισμούς ανθεκτικότητας των ζιζανίων σε ζιζανιοκτόνα (τροποποίηση του στόχου-δράσης, υπερπαραγωγή του ενζύμου-στόχου δράσης, μεταβολισμός ζιζανιοκτόνου, μειωμένη μετακίνηση του ζιζανιοκτόνου στον χώρο δράσης) και τους παράγοντες που επηρεάζουν την εκδήλωσή της,

4. τη μορφή (απλή, διασταυρούμενη ή πολλαπλή) της ανθεκτικότητας,

5. τον αριθμό των γονιδίων που ελέγχουν την ανθεκτικότητα,

6. την προέλευση του γονιδίου ανθεκτικότητας (DNA πυρήνα ή χλωροπλαστών ή μιτοχονδρίων),

7. τον τρόπο δράσης (κυρίαρχο-επικρατές, ημικυρίαρχο) του γονιδίου ανθεκτικότητας,

8. τη δυνατότητα διασποράς του γονιδίου ανθεκτικότητας μέσω της γύρης (τρόπος επικονίασης του ζιζανίου) ή των σπόρων,

9. τη μακροβιότητα και τον λήθαργο των σπόρων του αρχικού πληθυσμού, 10. την προσαρμοστική ικανότητα των ανθεκτικών φυτών, 11. την πιθανή πλειοτροπική επίδραση του γονιδίου ανθεκτικότητας στην α) αναπαραγωγική ικανότητα των ανθεκτικών φυτών, β) αντοχή σε βιοτικές (έντομα, ασθένειες, άλλα ζιζάνια) και αβιοτικές καταπονήσεις (ακραίες θερμοκρασίες, ξηρασία, αλατότητα), γ) φυτρωτική ικανότητα των σπόρων, και δ) ανταγωνιστική ικανότητα,

12. τους τρόπους δράσης των ζιζανιοκτόνων, καθώς και

13. τη δυνατότητα των διαφόρων μέτρων και μεθόδων για αποτελεσματική διαχείριση των ζιζανίων.

Η παραδοχή της προαναφερθείσας δυσκολίας τεκμαίρεται από την καταγραφή πολλών περιπτώσεων ανεπιτυχούς διαχείρισης ανθεκτικών ζιζανίων, οι οποίες καθιστούν αναγκαία τη συνδυασμένη χρήση επαρκώς τεκμηριωμένων αποτελεσματικών ζιζανιοκτόνων και κατάλληλων μη χημικών μεθόδων που θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση των υπαρχόντων ανθεκτικών ζιζανίων και στη μείωση της δυνατότητας εξέλιξης νέων ανθεκτικών ειδών.

Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 5 

ΣΥΝΕΧΗΣ Η ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΑΓΕΛΑΔΙΝΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ

Ανάγκη εκπόνησης και δημιουργίας εθνικού σχεδίου για ενίσχυση του κλάδου

Σημαντικά προβλήματα αντιμετωπίζει η ελληνική αγελαδοτροφία γαλακτοπαραγωγής, με ανύπαρκτα περιθώρια κέρδους των κτηνοτρόφων που έχουν σαν αποτέλεσμα μια συνεχόμενη φθίνουσα πορεία στην παραγωγή γάλακτος. Όπως υποστηρίζει η Ένωση Φυλής Χολστάιν Ελλάδας (ΕΦΧΕ) θα πρέπει να υπάρξει μια μακρόπνοη και αποτελεσματική Εθνική Στρατηγική για την ανάπτυξη του κλάδου.

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΗΛΙΟΥΔΗΣ Διευθυντής ΕΦΧΕ

ΗΈνωση Φυλής Χολστάιν Ελλάδας

(ΕΦΧΕ) αποτελεί οργάνωση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα πανελλήνιας εμβέλειας παραγωγών αγελαδινού γάλακτος. Μέσα από τις δράσεις, πρωτοβουλίες και ενέργειές της αποσκοπεί πρωτίστως στην προώθηση

και στην προστασία των καλώς νοούμενων συμφερόντων των μελών της (παραγωγών της φυλής αγελάδων Χολστάιν). Η Ένωση αποτελεί αναγνωρισμένο φορέα κατάρτισης και τήρησης του Γενεαλογικού Βιβλίου αγελάδων αναπαραγωγής φυλής Χολστάιν και εφαρμογής προγραμμάτων γενετικής βελτίωσης του ΥπΑΑΤ.

Στο πλαίσιο των δράσεων και πρωτοβουλιών της Ένωσης έχοντας ήδη προβεί σε αλλεπάλληλα διαβήματα προς επίσημους Φορείς και Αρχές, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Αγροτικής

Ανάπτυξης & Τροφίμων, απευθυνόμαστε στο καταναλωτικό κοινό επιθυμώντας την ενημέρωσή του. Κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου για την ελληνική γαλακτοπαραγωγό αγελαδοτροφία που

βρίσκεται στην πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας της και απειλείται με αφανισμό.

Οι Έλληνες παραγωγοί λόγω των πρακτικών των κατ’ ευφημισμό και μόνο «ελληνικών» μεγάλων γαλακτοβιομηχανιών οδηγούνται σε οικονομική ασφυξία.

Ενδεικτικά και μόνο αναφέρουμε την όλο και αυξανόμενη χρήση εισαγόμενου συμπυκνώματος αντί του φρέσκου ελληνικού γάλακτος σε μια σειρά γαλακτοκομικών προϊόντων και την ανυπαρξία κατάλληλης επισήμανσης και πληροφόρησης του καταναλωτικού κοινού, την ανάμειξη του νωπού γάλακτος με το μακράς διάρκειας ζωής, την ανάμειξη

των προϊόντων από νωπό γάλα με αυτά από συμπύκνωμα, των γιαουρτιών με

τα επιδόρπια, των γαλακτοκομικών με

τα δήθεν γάλατα αμυγδάλου, καρύδας

και άλλα προϊόντα φυτικής προέλευσης

μέσα στα ψυγεία και τις βιτρίνες των

super markets και των πολυκαταστη-

μάτων, μέχρι και την ανεμπόδιστη τοποθέτηση προϊόντων υψηλής θερμικής επεξεργασίας σε ψυγείο για λόγους μάρκετινγκ και με σκοπό την παραπλάνηση του καταναλωτή.

Ακόμη και το άρθρο 82 του Κώδικα Τρο-

φίμων και Ποτών για το γιαούρτι τροποποιήθηκε, όχι φυσικά για την προστασία του Έλληνα καταναλωτή, αλλά για τη διευκόλυνση των βιομηχανιών, και πλέον το ελληνικό γιαούρτι, το brand εθνικό

προϊόν μας, μπορεί να παρασκευάζεται

όχι μόνο από ελληνικό γάλα αλλά από συμπυκνώματα, σταθεροποιητές, σκόνες κλπ με αποτέλεσμα την άθλια εξαπάτηση του Έλληνα καταναλωτή. Ελλείψει κατάλληλης νομοθέτησης και με αγνόηση των πάγιων αιτημάτων του κλάδου, παραπλανητικά τοπωνύμια τοποθετούνται αδιακρίτως και ανεμπόδιστα σε πλήθος γαλακτοκομικών προϊόντων, με αποτέλεσμα τη σύγχυση του καταναλωτή. Πώς είναι δυνατόν ν’ αποδεχόμαστε επειδή υπάρχει ένα κτίσμα στα Τρίκαλα, ότι κάποιο προϊόν ονομάζεται Τρικαλινό, όταν η πρώτη ύλη προέρχεται πιθανότατα από την Γερμανία; Η ποιότητα των προϊόντων φθίνει μέσα από τις προωθούμενες αδιαφανείς μεθόδους και πρακτικές και με διαρκή παραπλάνηση του καταναλωτικού κοινού. Ταυτόχρονα και με τον ίδιο τρόπο συντελείται το έγκλημα της εξόντωσης και εξαφάνισης της ελληνικής γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας. Ήδη η φθίνουσα ελληνική παραγωγή αγελαδινού γάλακτος μόλις και μετά βίας επαρκεί

προς κάλυψη του 1/3 της εγχώριας κατανάλωσης σε γάλα και σε γαλακτοκομικά προϊόντα και η τάση αυτή είναι διαρκώς καθοδική. Η χώρα χρειάζεται περίπου 1.500.000 tn φρέσκου αγελαδινού γάλακτος το έτος, γεγονός που την καθιστά τρομερά ελλειμματική. Βασιζόμενοι στα στοιχεία του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ παρατηρούμε μείωση 3,8% στην παραδοθείσα ποσότητα γάλακτος και 5,7% στον αριθμό των παραγωγών αγελαδινού γάλακτος από το 2021 στο 2022. Και από όσο μπορούμε να διακρίνουμε η μείωση αυτή θα είναι ακόμα δραματικότερη για το 2023, ιδίως όσον αφορά τον αριθμό των παραγωγών.

των ζώων έχει οδηγήσει σε αύξηση των μαζικών σφαγών. Οι απώλειες σε ζωικό κεφάλαιο είναι δραματικές και μόνιμες, με ταυτόχρονη πτώση της ποιότητας και του όγκου παραγωγής ελληνικού αγελαδινού γάλακτος, ενώ ο αριθμός των αγελαδοτρόφων της χώρας μας διαρκώς συρρικνώνεται σε αριθμό μονάδων επικίνδυνο για την ελληνική οικονομία και την επισιτιστική ασφάλεια. Για να αποφευχθούν τα χειρότερα παρίσταται άμεση και αδήριτη η ανάγκη χάραξης και δημιουργίας μιας μακρόπνοης και αποτελεσματικής Εθνικής Στρατηγικής για την ανάπτυξη και προστασία της ελληνικής γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας, τη βελτίωση των εθνικών της αποθεμάτων, με αύξηση της επάρκειας και μείωση του ελλείμματος, ταυτόχρονα δε και για την αποτελεσματική αποτροπή των επιχειρούμενων μεθοδεύσεων σε βάρος του καταναλωτικού κοινού. Επισημαίνουμε την άμεση και επείγουσα ανάγκη εκπόνησης και δημιουργίας εθνικού σχεδίου και σχεδιασμού με τροποποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου και θέσπιση αποτελεσματικών μέτρων και κανόνων ζητώντας:

1. Την επαναφορά του άρθρου 82 του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών στην προϊσχύουσα μορφή του για το ελληνικό γιαούρτι, ώστε να παρασκευάζεται αληθώς από φρέσκο ελληνικό γάλα.

2. Τη νομοθετική επάνοδο της αναγραφής της χώρας αρμεγής, ακόμη κι αν είναι πάνω από μία, ευκρινώς στη συσκευασία του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων.

3. Τη νομοθέτηση για ξεχωριστό ράφι για τα νωπά προϊόντα στο ψυγείο, όπως συμβαίνει εξάλλου και σε άλλες χώρες στο εξωτερικό

ΕΛΓΟ - ΔΗΜΗΤΡΑ

Τα ανύπαρκτα πλέον περιθώρια κέρδους για τον Έλληνα παραγωγό καθιστούν όχι απλώς μη ελκυστική αλλά πραγματικά αδύνατη τη διατήρηση των παραγωγικών μονάδων. Ο Έλληνας παραγωγός δέχεται εντεινόμενες πιέσεις και έρχεται διαρκώς αντιμέτωπος με υψηλά κόστη (ζωοτροφή, ενέργεια κλπ.) αδυνατώντας πλέον να ανταποκριθεί και καλούμενος να πουλήσει κάτω ακόμη και από το κόστος παραγωγής του. Η απελπιστική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, οδηγεί τον κλάδο σε κατάρρευση. Η αδυναμία ικανοποιητικής σίτισης

4. Την άμεση λήψη κατάλληλων νομοθετικών μέτρων για την αντιμετώπιση του φαινομένου των παραπλανητικών ετικετών και την εξάλειψη της δυνατότητας χρήσης παραπλανητικών τοπωνυμίων σε προϊόντα και ετικέτες.

5. Την ενεργοποίηση και ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και των εποπτικών φορέων για την ουσιαστική παρακολούθηση, διαφύλαξη και προστασία της εγχώριας παραγωγής και της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων.

6. Την αυτονόητη λήψη άμεσων μέτρων και κινήτρων για την σταθεροποίηση και την ανάπτυξη του κλάδου μέσω αγροτικού ΕΣΠΑ, ΕΣΠΑ, αναπτυξιακού νόμου, Ταμείου Ανάκαμψης. 

ΖΩΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Προϋποθέσεις για την επιτυχημένη προβολή αγροτικών ζώων

Οι ζωοτεχνικές εκθέσεις αποτελούν ένα σημαντικό μέσο προβολής και προώθησης των αγροτικών παραγωγικών ζώων.

Ωστόσο, η επιτυχία τους εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το παρουσιαζόμενο γενετικό υλικό και η υγεία του, η αποτελεσματικότητα των στρατηγικών προώθησης και τα συνολικά ποιοτικά χαρακτηριστικά διοργάνωσης της εκδήλωσης. Στο παρακάτω κείμενο, καταγράφονται οι βασικές προϋποθέσεις που μπορούν να συμβάλλουν στην επιτυχή προβολή των αγροτικών παραγωγικών ζώων σε ζωοτεχνικές εκθέσεις.

Δρ. ΓΕΏΡΓΙΟΣ Κ. ΜΠΕΛΛΟΣ Γεωπόνος-Ζωοτέχνης

Στις προηγμένες ζωοτεχνικά χώρες, η διοργάνωση μεγάλων εκθέσεων επίδειξης ζώντων αγροτικών ζώων (πχ. Sommet de l’Élevage στη Γαλλία, EuroTier στη Γερμανία) συγκεντρώνει το παγκόσμιο ενδιαφέρον όσων εμπλέκονται με τη ζωική παραγωγή (κτηνοτρόφοι, γεωτεχνικοί, επιστήμονες, φορείς, επαγγελματίες, ιδιωτικές εταιρείες) (Εικ. 1).

Διεξάγονται περιοδικά και κατά κανόνα

στον ίδιο τόπο. Στη χώρα μας έχουν γίνει κατά καιρούς προσπάθειες διοργάνωσης τοπικών εκθέσεων με ζώντα ζώα σε περιοχές με κτηνοτροφικό ενδιαφέρον. Η πιο γνωστή κλαδική έκθεση που σχετίζεται με τη Ζωική Παραγωγή είναι αναμφίβολα η Zootechnia που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη ανά διετία (προς το τέλος Éανουαρίου-αρχές Φεβρουαρίου κάθε μονού έτους) (Εικ. 2). Στις εκθέσεις συμμετέχουν ως εκθέτες με ενημερωτικά περίπτερα για την προβολή των ζώων, που παράγουν ή/και εμπορεύονται: αναγνωρισμένοι φορείς αναπαραγωγής καθαρών φυλών, αγροτικοί συνεταιρισμοί, ομάδες παραγωγών καθώς και ιδιώτες εισαγωγείς & έμποροι ζώων.

Τα τελευταία χρόνια στις ζωοτεχνικές εκθέσεις ενσωματώνονται περισσότερα εκπαιδευτικά και ενημερωτικά στοιχεία, όπως προβολή ζώων συγκεκριμένων φυλών, ενημερωτικές ημερίδες-συνέδρια και επιδείξεις τεχνικών εκτροφής (Εικ. 3).

Τα είδη ζώων που προβάλλονται με φυσική παρουσία στις ζωοτεχνικές εκθέσεις είναι συνήθως: πρόβατα, αίγες, βοοειδή (κρεοπαραγωγής ή γαλακτοπαραγωγής), ιπποειδή, χοίροι, κουνέλια, πουλερικά και ζώα συντροφιάς.

Σκοπός του παρόντος κειμένου είναι η αποτύπωση τα απαραίτητων στοιχείων

που οφείλει να λαμβάνει υπόψη του ο εκθέτης, που θα συμμετάσχει με ενημερωτικό περίπτερο και ζώντα ζώα σε μια ζωοτεχνική έκθεση, ώστε να μεγιστοποιήσει τα επιδιωκόμενα οφέλη τα οποία θα προκύψουν από τη συμμετοχή του.

και αξιολόγηση

Ιστορική αναδρομή

Η προώθηση των αγροτικών ζώων μέσω εκθέσεων έχει μακρά ιστορία που χρονολογείται από τους αρχαίους πολιτισμούς. Στην αρχαία Ρώμη, για παράδειγμα, στις γεωργικές γιορτές και εμποροπανηγύρεις εορταζόταν η εκτροφή ζώων, συμπεριλαμβανομένων αλόγων, βοοειδών και προβάτων. Οι εκδηλώσεις που ήταν γνωστές ως ζωοπα-

Εικ. 2: Ενημερωτικό περίπτερο και κλωβοί με πρόβατα φυλής Φριζάρτα του Αγροτικού Κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Δυτικής Ελλάδας στη Zootechnia 2023.

Εικ. 1: Παρουσίαση

της φυλής Ferrandaise, έκθεση Sommet de l’Élevage 2021.

νηγύρεις ή ζωοπάζαρα, λάμβαναν χώρα στα πλαίσια θρησκευτικών τελετών και εορτασμών της αγροτικής αφθονίας της περιοχής προσελκύοντας πλήθος πιστών επισκεπτών, οι οποίοι αποτελούσαν και τους αγοραστές των παραγόμενων προϊόντων. Ανάλογες εκδηλώσεις συνεχίστηκαν και κατά την περίοδο της Βυζαντινής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παράλληλα με τις χριστιανικές εορτές. Λάμβαναν χώρα συνήθως σε υπαίθριους χώρους, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε τόπους συνάντησης των μελών της ευρύτερης περιοχής καθώς και σε σημεία πραγματοποίησης οικονομικών συναλλαγών & άλλων εμπορικών δραστηριοτήτων.

Τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα, οι ζωοτεχνικές εκθέσεις ήταν αναπόσπαστο στοιχείο σε γεωργικές και εμπορικές εκθέσεις στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Τη διοργάνωσή τους αναλάμβαναν συχνά οι ενώσεις κτηνοτρόφων ή οι γεωργοκτηνοτροφικές εταιρείες με σκοπό να παρουσιάσουν τα πλεονεκτήματα συγκεκριμένων φυλών στους ενδιαφερόμενους αγοραστές. Ξακουστά ζωοπάζαρα έχουν λάβει χώρα σε διάφορες πόλεις στα Βαλκάνια (Εικ. 4) αλλά και στη χώρα μας (πχ. Κοπανάκι Μεσσηνίας, Παραμυθιά Θεσπρωτίας, Γρεβενά, Τρίκαλα, Λάρισα, Καρδίτσα κ.ά.).

Εικ. 3: Σαλόνι αλόγου: πόλος έλξης για πολλούς επισκέπτες στη Zootechnia 2023. Εικ. 4: Υπαίθριο ζωοπάζαρο στην Κλεισούρα Αλβανίας το 1996.

Με την εξέλιξη της αγροτικής κοινωνίας και την αλλαγή του τρόπου ζωής κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, τα ζωοπάζαρα άρχισαν να φθίνουν. Το ρόλο τους ωστόσο, αλλά με πιο επίσημο τρόπο, διαδραματίζουν σήμερα οι ζωοτεχνικές εκθέσεις, οι οποίες εξελίχθηκαν σε μέσα προβολής και προώθησης συγκεκριμένων φυλών ζώων αλλά και ανταλλαγής γνώσεων.

Πιθανά οφέλη και προβλήματα από τη συμμετοχή σε μια ζωοτεχνική έκθεση Ακόμη και αν ο φορέας-εκθέτης διαθέτει εξαιρετικό ζωικό υλικό, εφόσον δεν βρει τον κατάλληλο τρόπο να το προβάλλει, είναι δυνατό να δημιουργήσει αντίθετα

αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα.

Τα οφέλη από τη συμμετοχή στις ζωοτεχνικές εκθέσεις, αφορούν τόσο στους εκθέτες όσο και στους επισκέπτες και μπορούν να συνοψιστούν στις ακόλουθες κατηγορίες:

♦ Εκπαίδευση: Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τα χαρακτηριστικά, τις αποδόσεις και το ρόλο των διαφόρων φυλών (Εικ. 5). Οι εκθέτες μπορούν να μοιραστούν τη δική τους γνώση και εμπειρία με τους επισκέπτες και παράλληλα να λάβουν πληροφόρηση από άλλους εκθέτες και ειδικούς.

♦ Δικτύωση-συνεργασίες: Είναι μια ευκαιρία για τους εκθέτες να διασυνδεθούν με άλλους επαγγελματίες του κλάδου, αγρότες και κτηνοτρόφους, που ενδέχεται να οδηγήσει σε νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, επαγγελματικές συνεργασίες και σχέσεις τόσο στην εγχώρια όσο και στη διεθνή αγορά. Επίσης, μπορεί να καλλιεργηθεί η αίσθηση κοινών ενδιαφερόντων και αξιών αλλά και ο προγραμματισμός

δράσεων για τη διεκδίκηση ενδεχόμενων αιτημάτων τους.

♦ Μάρκετινγκ-Πωλήσεις: Οι εκθέτες παρουσιάζουν τα ζώα, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους σε ευρύ στοχευμένο κοινό, συμβάλλοντας στην προώθηση της επιχείρησής τους σε νέο κύκλο πελατών, είτε παρουσιάζοντας προσφορές είτε πραγματοποιώντας απευθείας εμπορικές συναλλαγές. Επίσης, μέσω των εκθέσεων επιτυγχάνεται ταχύτατη και μεγάλης κλίμακας διαφημιστική προβολή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης συγκριτικά με αυτή που θα επιτυγχάνονταν μεμονωμένα.

Εικ. 5: Πλήθος επισκεπτών στο ενημερωτικό περίπτερο του Αγρ. Συνεταιρισμού

Προβατοτρόφων Αναπαραγωγής Φυλής Φριζάρτα Ακροποταμιάς Άρτας με πρόβατα φυλής Φριζάρτα στη Zootechnia 2019.

Εικ. 6: Παρουσίαση και αξιολόγηση τοπικών φυλών βοοειδών στη γιορτή μετακινούμενης κτηνοτροφίας, στο Primiero San Martino di Castrozza στην Éταλία.

Ωστόσο, υπάρχουν αναπόφευκτα και ορισμένα μειονεκτήματα ή/και προβλήματα

που μπορεί να ανακύψουν από τη συμμετοχή σε ζωοτεχνικές εκθέσεις. Αυτά συνοψίζονται στις κάτωθι κατηγορίες: ♦ Κόστος συμμετοχής: Περιλαμβάνει, κατά βάση, την ενοικίαση και διαμόρφωση του χώρου, το κόστος της μεταφοράς-διατροφής-φροντίδας των ζώων και τη μεταφορά-διαμονή του συνοδού προσωπικού κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης.

♦ Κίνδυνος μετάδοσης νόσων: Η έκθεση των ζώων σε άλλα ζώα και ανθρώπους από κοντινή απόσταση αυξάνει τον κίνδυνο μετάδοσης διαφόρων νόσων και ζωοανθρωπονόσων.

♦ Στρες για τα ζώα: Τα αγροτικά ζώα, που στο φυσικό τους χώρο διαβιούν υπό τελείως διαφορετικές συνθήκες, μπορεί να βιώσουν στρες όταν μεταφερθούν και εκτεθούν στο περιβάλλον

του εκθεσιακού χώρου. Αυτό μπορεί

να έχει αρνητική επίδραση στην υγεία,

την ευζωία και τις παραγωγικές αποδό-

σεις τους, τόσο κατά τη διάρκεια της έκθεσης, όσο και αργότερα.

♦ Δέσμευση χρόνου εργασίας: Η συμμετοχή σε ζωοτεχνικές εκθέσεις απαιτεί σημαντική αφιέρωση εργασιακού χρόνου για το προσωπικό του φορέα-εκθέτη, συμπεριλαμβανομένης της προετοι-

♦

μασίας των ζώων και της αυτοπρόσωπης

παρουσίας τους στην εκδήλωση.

Ελλιπής, πρόχειρη ή κακή προετοιμασία του εν λόγω εγχειρήματος, είναι δυνατόν όχι μόνο να υποβαθμίσει την

όλη προσπάθεια προβολής αλλά και να προκαλέσει δυσμενή σχόλια ή κριτικές για τον εκθέτη και το παρουσιαζόμενο

υλικό, με ενδεχόμενες μακροχρόνιες αρνητικές εμπορικές επιπτώσεις. Τα ανωτέρω μειονεκτήματα μπορούν να αμβλυνθούν ή και να απαλειφθούν εφόσον υιοθετηθούν απλές πρακτικές, όπως αυτές που περιγράφονται στα Πλαίσια 1-5 Συμπερασματικά, η συμμετοχή σε μια ζωοτεχνική έκθεση μπορεί να είναι μια ανταποδοτική και ευεργετική εμπειρία, τόσο για τους εκθέτες, όσο και για τους επισκέπτες. Μπορεί να παρέχει ευκαιρίες για εκπαίδευση, δικτύωση-συνεργασίες και μάρκετινγκ-πωλήσεις αλλά και να βοηθήσει ποικιλοτρόπως τους εκθέτες και τους επισκέπτες. Πάντως, είναι σημαντικό, πριν από κάθε παρουσία σε μια έκθεση ζώντων ζώων, ο φορέας-εκθέτης να έχει σταθμίσει προσεκτικά τα πιθανά οφέλη και τις ενδεχόμενες ζημίες, που μπορεί να εμφανιστούν από τη συμμετοχή του, και να λάβει μέτρα για την ελαχιστοποίηση των προβλημάτων, που είναι ενδεχόμενο να προκύψουν από αυτή. Επιλογή και προετοιμασία ζώων Éδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται στον εντοπισμό των κατάλληλων ζώων που θα παρουσιαστούν στις εκθέσεις.

Η επιλογή τους θα πρέπει να γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια από επιστήμονες ή/και εμπειρογνώμονες με εμπειρία στη ζωοτεχνία. Σε κάθε περίπτωση, τα ζώα θα πρέπει να φέρουν την προβλεπόμενη από τη νομοθεσία σήμανση, να εμφανίζουν έκδηλα τα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά της φυλής τους και να βρίσκονται σε ικανοποιητική θρεπτική κατάσταση (ούτε παχιά, ούτε αδύνατα-ισχνά). Η διάπλαση των διαφόρων τμημάτων και χωρών του σώματος θα πρέπει να είναι ανάλογη με την παραγωγική

κατεύθυνσή τους. Τα μέρη του σώματος (κεφαλή, τράχηλος, κορμός, άκρα, μαστοί, αναπαραγωγικά όργανα) δεν θα πρέπει να εμφανίζουν μορφολογικές ανωμαλίες, το βάδισμα να μην παρουσιάζει διαταραχές, ενώ το τρίχωμα προτιμάται να είναι γυαλιστερό και τα μάτια λαμπερά, δίχως εκκρίσεις. Εφόσον τα ζώα υπόκεινται σε επίσημο έλεγχο αποδόσεων και γενεαλογίας, θα πρέπει να συνοδεύονται από τα σχετικά γενεαλογικά πιστοποιητικά και να προβάλλονται τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα (π.χ. ύψος γαλακτοπαραγωγής, κληροδοτικές τιμές κλπ). Βασικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχουν τα ζώα που θα παρουσιαστούν σε μια ζωοτεχνική έκθεση είναι η εξοικείωσή τους με την ανθρώπινη παρουσία και η γενικότερη ήρεμη ιδιοσυγκρασία τους, ώστε να προλαμβάνονται δυσάρεστες καταστάσεις που μπορεί να προκληθούν από την παρουσία των επισκεπτών.

Για τη μεταφορά των ζώων θα πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα οι ελάχιστοι κανόνες για την ευζωία των ζώων, που προβλέπονται στη σχετική νομοθεσία για τη μεταφορά ζώων καθώς και οι οδηγίες των κτηνιατρικών αρχών για την αποφυγή διάδοσης και εξάπλωσης πιθανών λοιμωδών και μεταδοτικών ασθενειών. Δράσεις επίδειξης ζώων Σε αρκετές χώρες στα πλαίσια των ζωοτεχνικών εκθέσεων, συνηθίζεται να διοργανώνονται δράσεις επίδειξης συγκεκριμένων αγροτικών ζώων. Σε αυτές αξιολογούνται και βραβεύονται ξεχωριστά ζώα (από άποψη παραγωγικών αποδόσεων ή φαινοτύπου) ή οι ιδιοκτήτες τους σύμφωνα με αντικειμενικά, αδιάβλητα και μετρήσιμα κριτήρια που έχουν θεσπιστεί από τους διοργανωτές (Εικ. 6). Πολλοί κτηνοτρόφοι θεωρούν ότι η βράβευσή τους σε μια τέτοια εκδήλωση αποτελεί μια μορφή κοινωνικής καταξίωσης και αναγνώρισης της δουλειάς τους. Η προετοιμασία της εκπαίδευσης των ζώων μπορεί να αρχίσει ακόμη και 2-3 μήνες πριν την επίδειξη. Γίνεται συστηματικά και περιλαμβάνει αρκετά στάδια όπως για παράδειγμα: εξοικείωση με τους απότομους ήχους, τα έντονα φώτα και την ανθρώπινη παρουσία, καθοδήγηση με περιλαίμιο, εκπαίδευση του ζώου να στέκεται στο βάθρο ή να κινείται όταν ζητηθεί από τους κριτές, περιποίηση ζώων (κόψιμο οπλών, κουρά, πλύσιμο, κούρεμα, χτένισμα) κλπ. Στη χώρα μας μια συντονισμένη προσπάθεια επίδειξης ζώων έγινε με το 1ο Πανόραμα Ελληνικών Φυλών Αγροτικών Ζώων, στο πλαίσιο της Zootechnia 2011 (Εικ. 7 και 8). Η έλλειψη οικονομικών πόρων αλλά και η απουσία ανάλογης «κουλτούρας» συνετέλεσαν δυστυχώς ώστε να μην υπάρξει συνέχεια.

Επίλογος

Οι ζωοτεχνικές εκθέσεις διαφοροποιούνται από τα υπόλοιπα μέσα προβολής των ζώων και οφείλουν τη δυναμική τους στο γεγονός ότι συνδυάζουν αρμονικά, την «πρόσωπο με πρόσωπο»

επαφή με τη μαζική επικοινωνία (δημόσιες σχέσεις, διαφήμιση), με αποτέλεσμα να υπηρετούν πολύ καλύτερα τους στόχους των συμμετεχόντων εκθετών και επισκεπτών.

Η παρουσία ζώντων αγροτικών ζώων σε ζωοτεχνικές εκθέσεις εδραιώνει στη συνείδηση του κτηνοτροφικού κόσμου τους φορείς-εκθέτες που έχουν συνεχή

και αξιοπρεπή παρουσία σε αυτές. Ας μη

ξεχνάμε ότι για αρκετούς κτηνοτρόφους, που η φύση του επαγγέλματός τους δεν τους επιτρέπει συχνά να μετακινούνται μακριά από τις εκτροφές τους, η συμμετοχή τους σε μια ζωοτεχνική έκθεση

ίσως αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για

μαζικές δια ζώσης επαφές με εκπροσώπους των επιχειρήσεων του κλάδου τους.

Πλαίσιο 1: Γενικές οδηγίες για τους εκθέτες

♦ Είναι απαραίτητο να έχει προηγηθεί αναλυτικός και μεθοδικός προϋπολογισμός του κόστους συμμετοχής στην έκθεση, με σκοπό να αποφευχθούν υπέρογκες και απρόβλεπτες δαπάνες.

♦ Οι δαπάνες συμμετοχής στην έκθεση να είναι ανάλογες του προσδοκώμενου αποτελέσματος.

♦ Να έχει γίνει έγκαιρος προγραμματισμός για κράτηση του επιθυμητού περιπτέρου-χώρου έκθεσης ζώων.

♦ Η πρώτη εντύπωση που δίνεται στον επισκέπτη μπορεί να αποβεί καθορι-

στική για μια ενδεχόμενη μελλοντική συνεργασία.

♦ Το προφίλ των αναμενόμενων επισκεπτών στην έκθεση θα πρέπει να ταιριάζει με το προφίλ των πελατών της επιχείρησής μας.

♦ Να διερευνηθεί η δυνατότητα αξιοποίησης διαφόρων χρηματοδοτικών ευκαιριών για τη συμμετοχή στην έκθεση (βλ. Πλαίσιο 5).

♦ Να μην ξεχνάμε ότι τα μακροπρόθεσμα οφέλη από τη συμμετοχή στην έκθεση ενδέχεται να είναι περισσότερα από το άμεσο οικονομικό όφελος.

Εικ. 7, 8: Επίσκεψη σε ίππους ελληνικών

φυλών και παρουσίαση προβάτων φυλής Φριζάρτα στο πλαίσιο του 1ου Πανοράματος Ελληνικών Φυλών Αγροτικών Ζώων.

Πλαίσιο 2: Πρακτικές οδηγίες

για τους εκθέτες ζώων

♦ Στις εκθέσεις ζώων είναι προφανές ότι θα πρέπει να παρουσιάζονται τα πλέον αντιπροσωπευτικά ζώα της φυλής.

♦ Τα ζώα όχι μόνο θα πρέπει να είναι αλλά και να αποδεικνύεται ότι είναι υγιή (συνοδευόμενα από βεβαιώσεις της κτηνιατρικής υπηρεσίας και δελτία εμβολιασμών).

♦ Να έχει προηγηθεί περιποίηση των ζώων (πλύσιμο και στέγνωμα μαλλιού, κόψιμο νυχιών, κούρεμα κλπ).

♦ Οι διαστάσεις των κλωβών θα πρέπει να επαρκούν για τον αριθμό των ζώων που θα εκτεθούν, με βάση τις προδιαγραφές των κανόνων ευζωίας.

♦ Οι διαστάσεις του ενημερωτικού περιπτέρου θα πρέπει να αντιστοιχούν στο μέγεθος και τις οικονομικές δυνατότητες της εταιρείας αλλά και στο επιδιωκόμενο ύψος προβολής.

♦ Να υπάρχει κατάλληλη ποσότητα & ποιότητα ζωοτροφών για τα ζώα, πόσιμο νερό και άφθονη στρωμνή που