BelgiĂŤ - Belgique P.B. 2800 Mechelen Masspost 2/2496
e i t i d E 3 1 0 2 lente
Foto: Eline Verriest - Honduras
Terra Incognita Driemaandelijks tijdschrift - Afz./V.U.: AFS Vlaanderen - H. Consciencestraat 52 - 2800 Mechelen (P509725)
Jaargang 3 - nr 12
Rode Draad door Jan Van Keirsbilck, voorzitter AFS Vlaanderen
Beste AFS-vrienden, Gent en Amsterdam schrappen het woord ‘allochtoon’ uit hun bestuursakkoord. Enkele andere steden zien de noodzaak er niet van in. De krant De Morgen gebruikt het woord al niet meer sinds september. En hoe zit het met ons beleidsplan 2014-2017? Ik heb het nagekeken: zeventien keer op ruim 100 bladzijden. Maar natuurlijk telkens in een context waar we het hebben over een groep van de bevolking die we willen betrekken bij onze activiteiten. Niks mis mee, zou ik zeggen…
Ondertussen bieden wij bij AFS onze deelnemers een veilige omgeving aan om hun interculturele competenties te ontdekken, uit te proberen en te versterken. We laten hen groeien tot wereldburgers die culturele verschillen niet zien als een bedreiging. Een wereldburger is zelfbewust. Hij herkent zijn eigen identiteit en begrijpt hoe die zijn eigen denken en standpunten beïnvloedt. Wereldburgers kunnen andere standpunten begrijpen en respecteren, ook al zijn die heel verschillend van de hunne.
Het woord ‘allochtoon’ schrappen… De ene juicht het toe, de andere vindt dat het een illusie is om te denken dat je impact hebt op de samenleving door je taalgebruik te veranderen… In elk geval: het zet aan tot nadenken en discussie en dat is geen slechte zaak.
Onze deelnemers hebben in het najaar gekozen voor een boeiende ontdekkingstocht naar de andere èn zichzelf. Wij, de vrijwilligers, willen hen goed voorbereid op pad sturen. De oriëntatieweekends zijn ondertussen alweer achter de rug. Ik wil deze keer in het bijzonder iedereen bedanken die zijn steentje bijdraagt tot de voorbereiding van onze deelnemers. Jullie doen belangrijk werk!
“AFS laat haar deelnemers groeien tot wereldburgers die culturele verschillen niet zien als een bedreiging...”
Willem Schinkel (Erasmus Universiteit, Rotterdam Denken in een tijd van sociale hypochondrie (2007) en De gedroomde samenleving (2008)) bracht vijf jaar geleden een nieuwe stem in het integratiedebat. Hij wijst er ons op dat al sinds de tijd van de Grieken een samenleving wordt beschouwd als een lichaam, waarbij ‘lichaamsvreemde’ migranten per definitie een potentieel gevaar voor de gezondheid vormen. Om het lichaam ‘integer’ te houden, dienen die lichaamsvreemde deeltjes ‘geïntegreerd’ te worden. Uiteraard zijn de ‘te integreren’ burgers wel degelijk onderdeel van de samenleving van de eerste dag dat ze hier aankomen. Sommigen houden toch vol om hun ‘afstand tot de samenleving’ te meten. Schinkel pleit er al jaren voor om radicaal stappen te zetten naar een beleid dat een andere taal spreekt, en niet voortdurend uitgaat van ‘binnen’ en ‘buiten’ de samenleving… Blijkbaar worden die stappen nu hier en daar gezet. Het effect ervan zullen we later kunnen meten.
2
Ik wens iedereen een mooie lente toe! Jan Van Keirsbilck Voorzitter raad van bestuur
Inhoud Verse wereldwerkers! Op pagina 4 een verslag van de aankomstoriëntatie van onze wereldwerkers en EVS’ers.
Gastgezinnen met stijl Waarom wij vinden dat gastgezinrekruteerders uw steun verdienen en wat AFS doet om hen daarbij zoveel mogelijk te ondersteunen vindt u op p.6.
Ode an die Freude Twee vooraanstaande Europeanen delen hun inzichten over Europa en de rol die AFS daar vandaag in speelt. Op p.8-9.
AFS overstijgt generaties Mama vertrok 30 jaar geleden als wereldstudent naar de Verenigde Staten. Dochter is momenteel wereldwerker in Ghana. Op p.12-13 ontdekt u hoe zij mekaars ervaring beleven.
Colofon: Aan dit nummer (maart - april - mei) werkten mee: Bilitis Lauwers, Bas Maes, Jan Van Keirsbilck, Danny Boydens, Martje Calliauw, Robin Bergé, Lotte Bosmans, Ulrike Lunacek, Paul Claes, Ankie Vandekerckhove, Ellis Aukema, Thibault Schroven en Leonie Gilbos. Eindredactie & lay-out: Koen Baetens Druk: www.bulckens.com - www.zwartopwit.com Verantwoordelijke uitgever: Jan Van Keirsbilck - Hendrik Consciencestraat 52 - 2800 Mechelen 3
Verse wereldwerkers! door Martje Calliauw, Trainerspool
Halverwege februari verwelkomden we 18 nieuwe AFS-wereldwerkers in Vlaanderen. Zeven van hen moesten daarvoor de Atlantische Oceaan oversteken vanuit Latijns-Amerika. De anderen zijn hier in het kader van European Voluntary Service (EVS) en komen uit heel Europa, van Spanje tot Roemenië, van Turkije tot het Verenigd Koninkrijk. Samen met nog 12 andere EVS’ers die het zonder AFS als gastorganisatie moeten stellen, verzamelden ze in Leuven voor vijf dagen intensieve aankomst-oriëntatie. Een AFS-aankomstkamp is niet compleet zonder klassiekers als de eerste taalles en een sessie rond cultuurschok, dus daar moest het ook dit keer niet aan ontbreken. De grootste nadruk lag voor deze groep echter op hun projectwerk. Zo konden ze elkaar eerst uitgebreid vertellen over de plek waar ze de volgende maanden als vrijwilliger aan de slag zouden gaan, de taken die ze daar zullen hebben, wat ze er van verwachten…
De rest van de opdracht luidde als volgt: “bepaal wat je precies te weten wil komen, trek er morgen op uit (letterlijk!) om het uit eerste hand te gaan ontdekken en zorg dat je ’s avonds een leuke presentatie kan geven over al wat je hebt geleerd!”. Eenvoudig in het opzet, maar wel een hele klus. Iedereen ging meteen druk aan het werk. In sommige groepen leek het bijna vanzelf te gaan: taken verdelen, opzoeken hoe en waar ze naartoe konden, beslissen hoe ze hun bevindingen zouden presenteren... Bij anderen liep het dan weer iets moeizamer en was zelfs het afvaardigen van een verantwoordelijke om hun budget af te halen al redelijk tijdrovend. Of waren de gemaakte afspraken toch niet zo duidelijk als gedacht, wat resulteerde in een gemiste trein de volgende ochtend. Toch hadden ze 24 uur later allemaal een interessante uiteenzetting klaar.
“Ze hebben gelukkig nog wat tijd om hun beeld bij te stellen. Dus dat komt wel goed.”
Omdat 30 van dat soort spreekbeurten behoorlijk saai zouden zijn, mochten ze hun creativiteit botvieren op een zelfgemaakte poster om alles zo visueel mogelijk voor te stellen. In de projectbeurs achteraf kwam dan de uitleg bij die -soms prachtige- tekeningen van natuurhulpcentra, circusscholen, opvangtehuizen en alle andere boeiende werkplaatsen. Dat de deelnemers zich als vrijwilliger zullen inzetten voor een project, betekent dat ze daar initiatief zullen moeten nemen, plannen opstellen, opdrachten uitvoeren en samenwerken met anderen; en dat dan nog allemaal in een interculturele context. Een kleine introductie daarop was dan ook niet overbodig, dus kregen ze de kans om het allemaal in de praktijk uit te proberen. Nadat ze even hadden nagedacht over wat ze dringend wilden bijleren over België en Vlaanderen, konden ze zich verdelen in groepjes met dezelfde interesse. 4
De thema’s waren even gevarieerd als de groep deelnemers zelf. Het zal niemand verbazen dat er zich enkelen geroepen voelden om onze eetcultuur van dichterbij te bestuderen. Ook alles wat te maken had met de verschillende taalgemeenschappen in ons land, vroeg bij meerdere groepjes om verduidelijking. Iets onverwachter misschien waren de presentaties over ‘Biking in Flanders’, of ‘Teaching and Learning’. Na het zien van hun filmpjes, computerpresentaties, interactieve opdrachten en grote collages werd duidelijk dat iedereen z’n uiterste best had gedaan zich in z’n nieuwe gastland te verdiepen. Bovendien hadden ze er ook ontzettend veel plezier aan beleefd! Niet alles van wat de wereldwerkers die dag over ons land bijleerden, was misschien 100% correct. Maar ze hebben gelukkig nog wat tijd om hun beeld bij te stellen en verder op onderzoek uit te gaan. Dus dat komt wel goed. En als ze zich de volgende maanden met evenveel enthousiasme en energie op hun project zullen storten, als ze zich smeten om hun mini-project tot een goed einde te brengen, dan kan het zeker niet meer stuk.
AFS eert haar roots door Danny Boydens, voorzitter ouderencomité Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV)
Het ontstaan van AFS uit de vrijwillige ambulanciers tijdens de Eerste Wereldoorlog maakt deel uit van onze geschiedenis, en onlangs waren deze roots weer zeer actueel. De recente ontdekking van de stoffelijke resten van een onbekende Nieuw-Zeelandse soldaat die in 1917 nabij Mesen sneuvelde, leidde op 25 februari 2013 tot zijn bijzetting, met militaire eer, op de oorlogsbegraafplaats Messines Ridge British Cemetery. Naast de ambassadeur van Nieuw-Zeeland en tal van militaire en burgerlijke hoogwaardigheidsbekleders, was ook AFS opvallend aanwezig, niettegenstaande de vrieskou. De Nieuw-Zeelandse wereldstudent Megan Crow van comité BHV kreeg de bijzondere eer om op deze plechtigheid een gedicht voor te dragen als eerbetoon aan deze onbekende soldaat. AFS Belgique-francophone werd vertegenwoordigd door wereldstudent Hannah Stilborn uit de provincie Luxemburg. Megan droeg het gedicht The Ridge (De Heuvelkam) op in het Nederlands en Hannah in het Engels. De ambassadeur van Nieuw-Zeeland, mevrouw Paula Wilson, en de militaire overheden bedankten beide meisjes hartelijk. Naast de gastgezinnen van Megan en Hannah was AFS ook vertegenwoordigd door Trees Laga-Vanhecke en Danny Boydens, voorzitters van de ouderencomités KIP en BHV. Er was een grote belangstelling van de binnen- en buitenlandse pers, waardoor AFS in de media extra in het voetlicht werd geplaatst. Het hoeft geen betoog dat iedereen ontzettend fier is op Megan en Hannah voor de eer die hen te beurt viel. Deze ceremonie vormt ongetwijfeld voor deze wereldstudenten een onvergetelijke herinnering aan hun AFS-jaar. Bovendien brengt deze gebeurtenis AFS en haar waarden extra onder de aandacht in binnen- en buitenland. Een dikke proficiat! Well done, Megan en Hannah!
elkam De Heuv 17
kil, 7 Mei, 19 s gloed en d n te h c o ’s ouet ; lkam staat om in silh o b n e r De heuve u mu aar roestig glooiend, i, tenzij w zo helder o o at m n e ld gracht sta En alle ve ’ van loop rd e. a e a n r e e b k on gdgroen ra a staal en d sm ‘t ert. eer door één man ro t ie n heen en w , il st emd en En al is vre 17 ag 7 Juni, 19 man en sl wolk van e lijn, ig e ’r ’r k k e ro z met on n Onder de e js ri d. g uvelkam en ov’rein oogt de he en bruin. Geen gro n stad – eld ‘d gebroke ht in g geslagen v o o h n an geen ac ht. en stapele stil, ze sla Onze dod s o o rl e ro ning brac vreemd en l die hen de overwin M. R. e o w e g jd ri op ‘t st
5
Gastgezinrekrutering, niet mijn probleem? door Koen Baetens, Leonie Gilbos en Bilitis Lauwers
Op 26 januari kwam een twintigtal zéér gemotiveerde vrijwilligers samen op kantoor om het officiële startschot te geven voor onze gastgezinrekruteringscampagne. Het deed ons veel plezier om vast te stellen dat sommige comités niet alleen de gastgezinrekruteerder hadden afgevaardigd.
dat het succes hiervan beperkt bleef. Daarom zouden we het graag over een andere boeg willen gooien. De grotere nationale festivals willen we inruilen voor kleinere familiale festivals en lokale markten, beurzen en events. We verleggen hierbij onze aandacht naar het rekruteren van gastgezinnen.
Daarnaast legde AFS zich in de loop van de winter toe op het ontwerpen van een gloednieuwe festivalstand. De promostand kreeg niet alleen een nieuwe look, ook de werking ervan is grondig vernieuwd.
Verantwoordelijke uitgever: AFS Vlaanderen - Hendrik Consciencestraat 52 - 2800 Mechelen
Omdat we het graag allemaal wat praktisch en overGastgezinrekrutering kan en mag immers nooit de zichtelijk houden, hebben we er meteen een heuse taak van één iemand zijn. Het is een niet te onder- ‘festivalkit’ van gemaakt. Het is de bedoeling dat de schatten taak die best door alle vrijwilligers mee ge- festivalstand wordt uitgeleend aan de comités, van dragen wordt. zodra er in de regio activiteiten doorgaan. De festivalkit bevat alDe aanwezigen op de kickoff werles wat je nodig hebt: handleiding, den geïnspireerd door een vorming promomateriaal dat toegespitst is ‘overtuigen met stijl’. Daarin werd op gastgezinrekrutering, wereldHaal de wereld in huis inzicht in de menselijke psyche quiz… en uiteraard de stand zelf. gecombineerd met praktische oeOp die manier willen we het zo feningen. Zo kwamen we bijvooreenvoudig mogelijk maken voor beeld tot 15 argumenten om twijfealle vrijwilligers om op plaatselijke laars over de streep te trekken (zie festivals, beurzen of jaarmarkten te hieronder). gaan staan. We roepen alle comités op om de OC- en JC-krachten te bundelen en samen een flinke boost te geven aan de gastgezinrekrutering.
Word wereldgezin!
De festivalstand staat vanaf nu www.afsvlaanderen.be De voorbije jaren waren we voorvolledig klaar op het kantoor in 015 79 50 10 namelijk aanwezig op populaire zoMechelen om door de comités in merfestivals.We spraken daar eerder gebruik te worden genomen. Geef een jong publiek aan en mikten vooral op potentiële ons een seintje via kristel.eyckermans@afs.org en we wereldstudenten of wereldwerkers. We merkten echter zorgen ervoor dat je er mee aan de slag kan. Poster GGR 2013.indd 1
9/01/2013 15:35:52
15 argumenten om twijfelaars te overtuigen met stijl: 1) Er is geen risico want AFS biedt goede ondersteuning en een ultieme oplossing is altijd mogelijk 2) Je bekijkt je eigen land, je eigen cultuur, jezelf en je eigen familie anders 3) Je gastzoon of -dochter brengt je familie dichter bij elkaar 4) Je eigen kinderen leren voorkeuren in context plaatsen 5) Je leert een andere cultuur kennen, je wordt toleranter 6) Het is een concrete manier om de wereld te veranderen 7) Het is gewoon plezant (+ voorbeelden) 8) Het brengt contacten voor het leven (échte vriendschappen ipv vluchtige contacten – facebook etc) 9) Netwerk – verbondenheid – AFS-familie (ouders, begeleiders, comité) 10) Je kan reizen in eigen huis (“als wij niet op wereldreis kunnen, halen we de wereld binnen”) 11) Laat de droom van een buitenlandse jongere uitkomen 12) Innige band met nieuwe zoon of dochter – je leert van een ‘vreemde’ te houden als van je eigen kind 13) Jij en je huisgenoten leren een andere taal, en je leert een andere taal aan 14) Iedereen is welkom (alleenstaanden, homo-koppel,…): je kan een gezin WORDEN 15) Je kan (goedkoop) op reis 6
“Ik was echt van die kindjes gaan houden...” door Lotte Bosmans, jongerencomité Noord-Antwerpen (NOA)
Eind augustus 2011 vertrok ik als wereldstudent naar Honduras. Al vóór ik vertrok, was ik van plan om buiten de schooluren vrijwilligerswerk te doen. Ik wist dat ik een lange kerstvakantie zou hebben en was niet van plan om dan met mijn duimen te draaien. Amper twee dagen nadat ik was ingetrokken bij mijn gastfamilie, kreeg ik een telefoontje van Cilly, een Belgisch meisje dat in mijn dorpje woonde. Ze was er ook met AFS, maar als wereldwerker. Ze werkte in een school/kinderdagverblijfje voor arme kinderen, het Instituto Hondureño por los Niños y la Familia (IHNFA). Tijdens haar verblijf had ze samen met een andere vrijwilligster een leegstaande kamer omgetoverd tot een prachtige bibliotheek, speel- en knutselruimte voor de kinderen. Ook konden ze er enkele woordjes Engels leren.
Toen Ellen aankwam, was mijn school weer begonnen. Daardoor kon ik nog maar halve dagen naar het IHNFA gaan. Ik probeerde zo vaak mogelijk te gaan, omdat ik echt van de kindjes was gaan houden. Samen met Ellen hield ik de bibliotheek draaiende, maar we wilden meer doen. Zo groeide het idee om zelf een project op te starten om de speeltuin op te knappen. Die lag er vervallen bij en was zelfs gevaarlijk. De helft van de schommels hing los en de wipplanken waren helemaal rot. Per mail en op Facebook spoorden we onze vrienden aan om enkele euro’s te storten. Al die kleine bijdrages werden al snel een grote. Onze vrienden en familieleden bleken zelfs veel vrijgeviger dan verwacht! Zo konden we veel meer realiseren. Eerst maakten we de speeltuin in orde. Daarna ruimden we de hele tuin op, want er lag veel vuil dat de kinderen als speelgoed gebruikten. Het lag er vol takken waar ze over konden vallen en waar zelfs op een dag een slang uit tevoorschijn kwam! Vervolgens hebben we de ommuring herschilderd en een kast laten bouwen in de bibliotheek. Zo kregen alle kinderen een vakje om hun kunstwerkjes veilig in te bewaren. Deze vakjes werden ook allemaal voorzien van een foto, zodat iedereen voortaan wist wat zijn vakje was. In de sala cuna (baby-zaal) waren de meeste ventilatoren kapot, waardoor het enorm heet was in die ruimte. Daarom kochten we er nieuwe aan. De keuken richtten we in met een nieuw vuur. Tot slot vulden we de bibliotheek aan met kleurboeken, potloden, … De ouders van Ellen kwamen ook nog op bezoek met heel wat materiaal voor de bibliotheek.
Vanaf mijn eerste bezoek aan het schooltje was mijn hart veroverd door alle schattige kindjes die er rondliepen. Ik was nog maar net aangekomen in Honduras en moest me nog aanpassen aan mijn familie, de taal en mijn school, dus zag ik het nog niet helemaal zitten om er al echt te werken. Enkele maanden later was ik er echter helemaal klaar voor. Mijn Spaans was nog niet perfect, maar ik kon me redden. Daarbij moest ik van de gelegenheid gebruik maken dat Cilly er nog was om alles uit te leggen. Ze wou dat ik de bibliotheek overnam, zodat zij met een gerust hart kon vertrekken. Ik had tegen die tijd toch bijna vakantie en dus hopen tijd!
Dan werd het tijd om afscheid te nemen. We hadden een klein feestje voorzien met taart en een piñata en de oudste kinderen deden een dansje voor ons. Vóór we vertrokken hadden we posters gemaakt met foto’s van onszelf met de kinderen. We wilden een stukje van onszelf achterlaten in de hoop dat ze toch eens aan ons zouden terugdenken. Zij zullen in ieder geval altijd een plaatsje hebben in mijn hart!
Na het vertrek van Cilly ging ik elke dag met de kinderen naar de bibliotheek. Ondertussen had ik het nieuws gekregen dat er eind februari een nieuw meisje uit Wallonië kwam. 7
AFS en Europa Het snel veranderende Europa drukt zijn stempel op AFS als organisatie. Dit leidt tot nieuwe noden en uitdagingen voor AFS in een Europese context. Terra Incognita werpt een licht op het verband tussen AFS en Europa vanuit twee verschillende invalshoeken. We gingen in gesprek met Ulrike Lunacek, lid van het Europese Parlement en AFS-returnee, en Paul Claes, directeur van de Europese AFS-koepel EFIL.
Wat is jullie band met AFS en hoe zijn jullie erin gerold? Ulrike: Op mijn middelbare school in Wenen in 1972 werden er folders uitgedeeld en een leerkracht vertelde ons over de mogelijkheid om gedurende een jaar naar de VS te gaan. Dit leek me een uitgelezen kans om Wenen te ontvluchten en een tijd in the land of the free door te brengen. Ik stelde me kandidaat… en werd toegelaten! Bij mijn terugkeer heb ik mij ingezet voor AFS in Wenen en Innsbruck. Nu volg ik AFS nog steeds via nieuwsbrieven. Ik probeer zoveel mogelijk alumni-meetings bij te wonen. Ik kom regelmatig AFS-returnees tegen. Met een gemeenschappelijke AFS-ervaring in het achterhoofd is het altijd boeiend om van gedachten te wisselen.
8
Vriendschappen met Zuid-Amerikaanse AFS’ers hebben me gestimuleerd om Spaans te studeren en om in ‘79 negen maanden door Zuid-Amerika te reizen. Zo ontwikkelde ik een sterk politiek bewustzijn en engageerde ik me bij mijn thuiskomst als journaliste, activiste en vertaalster in verschillende NGO’s. In 1995 nam ik als eerste openlijk lesbische politica deel aan de verkiezingen voor het Oostenrijkse parlement. Daar zetelde ik voor de groene partij tussen 1999 en 2009, als woordvoerster rond internationale, holebien ontwikkelingsthema’s. Kortom, mijn AFS-ervaring heeft mijn leven gemarkeerd. Ik ben ervan overtuigd dat interculturele uitwisselingen de hoeksteen zijn van een toekomstgericht onderwijssysteem. Ik kan jongeren niet genoeg op het hart drukken dat deelnemen aan internationale uitwisselingsprogramma’s een enorme meerwaarde is.
“Interculturele uitwisselingen zijn de hoeksteen van een toekomstgericht onderwijs.” Ulrike Lunacek
Paul: Zelf heb ik geen AFS-achtergrond. Na mijn studies ben ik naar Afrika vertrokken als vervangende legerdienst. Het werden dertien boeiende jaren in Zimbabwe. Op mijn 45ste, na twintig jaren activiteit in de ontwikkelingssamenwerking, zocht ik een nieuwe uitdaging. Ik miste de betrokkenheid van jongeren. Toen ik van de vacante positie op EFIL hoorde, heb ik niet getwijfeld: een boeiende sector met jeugd als doelgroep, een internationale omgeving en de mogelijkheid om Europa beter te leren kennen. Een Europa dat sterk was veranderd gedurende mijn verblijf in Afrika. Twee van mijn dochters zijn wel op AFSuitwisseling geweest, naar Panama en Zuid-Afrika. Ik ben gastvader geweest van een Thaise dochter en in mijn vrije tijd ben ik vrijwilliger in mijn comité.
Paul: Op 25-jarige leeftijd liet ik mijn vertrouwde omgeving achter mij om naar het onbekende Zimbabwe te trekken, een land dat net onafhankelijk was na een hevige burgeroorlog. De enige connectie met het thuisfront waren blauwe vellen luchtpostbriefpapier. Op intense manier ondergedompeld worden in een totaal andere cultuur en een nieuw continent ontdekken, leven in een maatschappij die je ongekende kansen biedt, zowel beroepsmatig als in mijn vrije tijd, dit alles heeft van mij de persoon gemaakt die ik vandaag ben. Mijn leven in het buitenland en mijn talrijke reizen hebben mijn wereldbeeld veranderd. Mijn Afrikaans avontuur in de tweede helft van de jaren ’80 heeft mijn verdere leven en carrière ongetwijfeld bepaald.
Hoe heeft jullie buitenlandse ervaring invloed gehad op jullie carrière?
Wat is de belangrijkste uitdaging voor AFS in Europa en zien jullie bedreigingen?
Ulrike: Zonder mijn AFS-ervaring zou ik niet staan waar ik nu sta. Op jonge leeftijd zoveel mensen ontmoeten uit de hele wereld en een jaar lang in een volledig verschillende gemeenschap vertoeven, is bepalend voor je verdere leven. Zo raakte ik geëngageerd in activisme en organiseerde ik ontmoetingen tussen jonge Oostenrijkers en de Sloveense minderheid. Ik leerde dat het mogelijk is om dingen te veranderen in de wereld en dat ik daartoe kon bijdragen.
Ulrike: Aangezien ik niet meer zo betrokken ben bij AFS, ben ik niet helemaal op de hoogte van de thema’s die momenteel op de agenda staan van AFS in Europa. Het is waarschijnlijk niet eenvoudig om te overleven tussen de vele concurrenten. De armoede waarmee steeds meer jongeren geconfronteerd worden, lijkt me de grootste uitdaging. Uitwisselingen moeten toegankelijk gemaakt worden voor zoveel mogelijk jongeren.
Uitdagingen voor de toekomst Paul: Rekening houdend met het feit dat AFS niet de enige organisatie is in Europa die uitwisselingen aanbiedt, en wetende dat een verhoging van het Europese budget voor mobiliteit bijkomende organisaties zal aantrekken, is het belangrijk om de concurrentie een stap voor te blijven met hoge kwaliteitsstandaarden en een sterke interculturele leercomponent.
“Het is belangrijk om de concurrentie een stap voor te blijven met hoge kwaliteitsstandaarden en een sterke interculturele leercomponent.” Paul Claes De voorbije jaren zagen we een krimpend marktaandeel bij veel AFS-organisaties in Europa. AFS moet zich versterken op vlak van structuren, capaciteit, kwaliteit, financiën, competenties,... Daarnaast is een nog sterker gevoel van solidariteit nodig tussen de AFS-organisaties, waarbij zwakkere organisaties kunnen rekenen op meer steun en er gezamenlijk oplossingen worden gezocht voor problemen. De Europese Commissie stelt dat tegen 2020 de helft van alle jongeren tussen 16 en 29 de kans moet krijgen om deel te nemen aan een uitwisseling. Het is belangrijk voor AFS en EFIL om in deze nieuwe omgeving hun meerwaarde te bewijzen.
Hoe kan AFS haar missie actualiseren in de huidige Europese context? Ulrike: Uitwisselingsprogramma’s zijn de kern van waar de EU voor staat. AFS speelt daarin een cruciale rol: jongeren helpen verstaan dat diversiteit in deze snel veranderende wereld op alle vlakken een enorme meerwaarde is en geen bedreiging. Paul: Het aanbieden van mobiliteit op zich is niet langer voldoende. De pedagogische doelstellingen en inhoud van uitwisselingsprogramma’s krijgen steeds meer aandacht. Daarom is het belangrijk om de link te leggen met intercultureel leren en actief burgerschap. Alle AFS-organisaties moeten in dialoog treden met de verschillende onderwijsautoriteiten en zich waardevolle partners tonen in dit overgangsproces.
Heb je dromen voor AFS? Ulrike: Mijn droom is dat AFS haar uitwisselingen toegankelijk maakt voor minder gegoede jongeren en dat alle AFS-studenten in Europa het Europese Parlement bezoeken tijdens hun uitwisseling, vooral het prachtige Parlementarium. Dit bezoekerscentrum toont het Europese Vredesproject van zijn ontstaan tot nu, een mooie brug naar de vredesmissie van AFS. Paul: Om onze positie in Europa te versterken, droomt EFIL ervan om het lidmaatschap uit te breiden naar alle staten van de EU. Daar zijn we nog een eind van af… En zou het niet mooi zijn als AFS de Nobelprijs voor de Vrede mocht winnen in 2014, ter gelegenheid van de 100ste verjaardag van AFS?
BIO Ulrike Lunacek Ulrike trok in 1972 met AFS naar de Verenigde Staten. Momenteel vertegenwoordigt ze Oostenrijk in de fractie van De Groenen in het Europees Parlement. Daar zet ze zich onder andere in voor gelijke rechten voor vrouwen en holebi’s. BIO Paul Claes Paul is Secretaris-Generaal van de European Federation for Intercultural Learning (EFIL), de koepel van alle 27 Europese AFS-organisaties. EFIL besteedt veel aandacht aan netwerking en lobbywerk op Europees niveau.
Voor de zesde zomer op rij organiseert EFIL de Volunteer Summer Summit, een zomerkamp voor alle Europese AFS-vrijwilligers. Dit jaar gaat het door in Denemarken van 21 tot 26 juli. Inschrijven is mogelijk tot 15 april via efilsummersummit.org/2013/, waar je ook meer informatie vindt. Stuur vervolgens ook een mailtje naar liesbet.vanmechelen@ afs.org. AFS sponsort de eerste vijftien ingeschreven vrijwilligers met €50.
9
And the beat goes on...
ZAN 10
Leraar zonder grenzen door Koning Robin Bergé, AFS-evenementenpool
Sinds begin februari ben ik terug in Maleisië, na mijn uitwisseling in 2005-2006 zowat mijn tweede thuisland. Deze keer ben ik hier echter niet als student of toerist, maar als leraar. GroepT, de Leuvense hogeschool waar ik de lerarenopleiding volg, geeft haar laatstejaarsstudenten de kans om hun laatste stage in een land naar keuze te volgen. Het was voor mij snel een uitgemaakte zaak welk land dat zou zijn. Het heeft wel wat voeten in de aarde gehad om alles geregeld te krijgen, aangezien ik de eerste buitenlandse stagiair in mijn gastschool ben. Na de goedkeuring van het plaatselijke ministerie kon ik dan toch met een gerust gemoed vertrekken. De ontvangst op school hier was zeer hartelijk. De leerkrachten zijn allemaal zeer behulpzaam en de leerlingen uiterst nieuwsgierig. In de klassen waar ik wiskundeles geef zitten 40 tot 50 leerlingen, maar dat valt beter mee dan je zou denken. Naast het lesgeven organiseer ik ook enkele projecten rond internationale thema’s en begeleid ik het badmintonteam op school. Het is zeer interessant om het schoolleven in Maleisië eens te zien vanuit het perspectief van de leerkracht nadat ik een jaar lang hier als student geweest was. Daarnaast is het ook heel verrijkend om het verschil te zien tussen de onderwijsmethodes in België en Maleisië. Grote klassen, vooral de leerkracht die praat, strenge discipline en een rijke variëteit aan naschoolse activiteiten zijn slechts enkele van de opvallendste verschillen. Ik verblijf bij mijn gastfamilie van weleer, op een boogscheut van de school. Het weerzien met hen was hartverwarmend en ik voelde me meteen weer thuis. Ook de reünie met de vele klasgenoten en andere oude bekenden zorgt ervoor dat deze stage nu al een nooit te vergeten ervaring is!
Comité-mascottes AFS-comités hebben speciale gewoontes. In deze nieuwe rubriek stellen we u graag voor aan de mascottes. In deze editie: De Mectus! Het moet KV 2010 geweest zijn... De eerste keer dat de Mectus, een mix van Mechelen en Cactus, officieel het levenslicht zag. Menig vrijwilliger van andere comités heeft toen kunnen ondervinden dat wij een prikkelbaar comité kunnen zijn wanneer wij onze zin niet krijgen. De Mectus is niet zomaar een ‘mascotte’. Anders dan sommige andere zogenaamde ‘mascottes’ van andere comités, heeft de Mectus wel degelijk een reden van bestaan. Ten eerste is een cactus een bron van leven. Hij houdt het water in zijn kern opgesloten om er op die manier lang van te kunnen genieten. Een sterkhouder in barre tijden zeg maar. Een houvast voor onze vrijwilligers. Ten tweede heeft de Mectus ook een psychologische oorsprong. Iedereen kent wel het idee achter ‘de kern van de
ajuin’ waarbij iedere laag van de ajuin voor een laag van een persoon, zaak, maatschappij enzovoort staat. Bij de Mectus is dit net zo. Bij ons staan de stekels van de cactus voor verdediging tegen het onbekende om dan, wanneer de stekels eenmaal overwonnen zijn, de prachtige kern van de Mectus, en dus van de AFS-ervaring, te zien. Jongeren zijn ook zo. Als ze iets nieuws zien of gaan beleven zijn ze vaak ongerust of zelfs bang voor het onbekende. Maar naarmate ze meer en meer in contact komen met het nieuwe, blijkt vaak dat het toch niet zo slecht is en gaan ze zich ervoor open stellen om op die manier van het nieuwe iets vertrouwds te maken. De Mectus dient uiteraard niet alleen voor serieuze dingen. Hij is ook een waardige aanvulling op onze activiteiten. De Mectus is dat beetje méér dat van Comité Mechelen een warm, gezellig en bovenal supergemotiveerd vrijwilligersteam maakt! We MEC your day, your year, your life! 11
Goed gezi(e)n
Goed gezi(e)n Een AFS-uitwisseling bepaalt je leven. In vele gevallen wordt het een passie, die soms van generatie op generatie wordt doorgegeven. Het verhaal dat we hier brengen is dat van een mama en haar dochter. Ankie Vandekerckhove vertrok in 1981 naar de Verenigde Staten als wereldstudent. Haar dochter Ellis zit een goede dertig jaar later in Ghana als wereldwerker…
Vertel eens iets over jullie buitenlandse AFS-ervaring?
Ankie over Ellis: “Ik vertel regelmatig over mijn AFS-uitwisseling en misschien heeft dat haar wel gemotiveerd. Al is het volgens mij vooral een kwestie van persoonlijkheid.”
Ellis: Ik ben een maand geleden als wereldwerker naar Ghana vertrokken. Over de tijd die ik hier nu ben, kan ik alleen maar positief zijn. Ghana is geweldig! Heerlijk weer, zeer vriendelijke mensen, lekker eten, prachtige natuur en fijne stranden!
Na mijn uitwisselingsjaar ben in nog vrijwilliger geweest in Gent. Op één van mijn laatste activiteiten ben ik trouwens de vader van mijn kinderen tegengekomen. Later hebben we nog een Ierse wereldwerker in huis gehad, al was dit spijtig genoeg geen groot succes.
Ankie: In 1981-82 ben ik naar New Mexico (VS) getrokken. Ik woonde er bij een warm Mexicaans gezin en had drie zussen en een broer. Ze waren vrij arm, maar ik ben er met open armen ontvangen. Ik heb er een fantastisch jaar gehad, al moest ik wel wennen aan een klein huis waar ik nauwelijks privacy had en een dorp waar weinig te beleven viel (er was enkel een bioscoop!).
Ellis, denk jij eraan om je bij je terugkeer voor AFS te engageren?
Helaas heb ik daar ook voor het eerst discriminatie aan den lijve ondervonden: wonen bij Mexicanen was genoeg voor sommige blanken om nooit een woord met mij te willen wisselen. Dat was erg confronterend, net als het complete gebrek aan solidariteit in die individualistische samenleving. Toch heb ik vooral mooie herinneringen aan dat magische jaar dat mij gemaakt heeft tot wie ik ben. Ik heb nog steeds contact met mijn gastfamilie en enkele vrienden. AFS laat letterlijk grenzen wegvallen! Een leuke anekdote vond plaats op weg naar New York. Twee AFS’ers die in hetzelfde dorp verbleven, een Britse en een Argentijn, begrepen niet hoe hun landen vijanden konden zijn in de Falklandoorlog, terwijl zij zo’n innige vriendschapsband hadden. Op die busreis werden een Britse en een Deen verliefd en ze zijn nog steeds happily married with kids. 12
Met veel plezier zelfs. Dat wist ik al vóór ik naar Ghana vertrok, na de wegwijs- en oriëntatieweekends. Eerst wil ik me engageren als vrijwilliger en later als ik een eigen huishouden heb, zal ik zeker overwegen om gastmama te worden.
Heeft jouw ervaring invloed gehad op Ellis’ beslissing om naar Ghana te gaan? Ankie: Ik vertel regelmatig over mijn AFS-uitwisseling en misschien heeft dat haar wel gemotiveerd. Al is het volgens mij vooral een kwestie van persoonlijkheid. Mijn jongste dochter zie ik dat niet onmiddellijk doen. Van Ellis ben ik wel overtuigd dat ze AFS-bloed door de aderen heeft stromen. Ellis: Mijn mama heeft mij zeker geïnspireerd, aangezien zij er altijd zo enthousiast over vertelt en me enorm motiveerde om een AFS-ervaring op te doen. Daarnaast wou ik ook gewoon een tijdje pauzeren, weg van school en het land uit... De beslissing om met AFS te vertrekken was snel gemaakt.
Is het een voordeel dat één van de ouders zelf op uitwisseling is geweest?
Hoe denken jullie te kunnen bijleren van elkaars buitenlandse uitwisseling?
Ankie: Misschien wel, maar al bij al moet je toch steeds, in heel andere levensomstandigheden, je eigen AFS-verhaal schrijven. Anderzijds begrijp ik Ellis’ enthousiasme en misschien kan ik beter begrijpen wat ze meemaakt dan iemand die geen AFS-ervaring heeft.
Ankie: Ik hoop vooral dat Ellis persoonlijk groeit en dat ze met boeiende verhalen terugkomt over een land dat mij volkomen onbekend is. Ik kijk ernaar uit om onze ervaringen uit te wisselen, met dertig jaar verschil én een brede Atlantische Oceaan ertussen.
Ellis: Dat klopt. Ik ben er zeker van dat ik mijn AFSuitwisseling volledig anders aan het beleven ben. Alleen al omdat ik in Ghana zit, nog steeds een ontwikkelingsland.
Ellis: Geen idee... Ik weet wel dat ik veel bijleer over de basisnoden in het leven en dat ik alles veel meer zal appreciëren als ik terugkom. Ik denk maar aan de alomtegenwoordige elektriciteit, wat in Ghana absoluut niet vanzelfsprekend is.
“Ik ben er zeker van dat ik mijn AFS-uitwisseling volledig anders aan het beleven ben.” Ellis Heeft een buitenlandse ervaring een grote invloed op de keuzes die iemand in zijn verdere leven maakt? Ellis: Ik denk er al lang aan om iets te gaan studeren waarmee ik later voor NGO’s kan werken, zodat ik de kans krijg om naar ontwikkelingslanden te gaan om er hulp te bieden. Sinds ik in Ghana ben, denk ik daar nog meer aan. Dus ja, AFS heeft zeker invloed op je keuzes in het leven...
Ankie, zie jij een verband met je latere werk als kinderrechtencommissaris? Ankie: Wat ik zeker meedraag, is een sterk gevoel van tolerantie. Ik heb een hekel aan elke vorm van uitsluiting of onrechtvaardigheid. Mijn eeuwige drijfveer – mensen- en kinderrechten– is waarschijnlijk dankzij AFS aangewakkerd: het idee van all different, all equal leefde al langer, maar is versterkt door wat ik in New Mexico heb meegemaakt. Ook mijn politiek bewustzijn werd er geactiveerd. De voordrachten die ik gaf over mijn land deden me beseffen hoe goed we het hier hebben. Ik denk aan sociale zekerheid, daar nog steeds geen evidentie. Ik hou van de VS, maar op vlak van solidariteit hebben ze nog veel werk. Ik heb er schrijnende armoede gezien, zowel in mijn gastgezin als bij hun familie in Mexico. Dat heeft een stevige indruk nagelaten.
“Ik kijk ernaar uit om onze ervaringen uit te wisselen, met dertig jaar verschil én een brede Atlantische Oceaan ertussen.” Ankie Op dertig jaar tijd is AFS waarschijnlijk veel veranderd… Ankie: Voor zover ik kan oordelen, denk ik dat AFS in positieve zin geëvolueerd is: er zijn meer landen betrokken, er is veel diversiteit in de uitwisselingen en een sterk en duidelijk engagement. Ellis: De grootste verandering volgens mij, is het aantal bestemmingen. Moest het nog altijd alleen de VS geweest zijn, zou ik waarschijnlijk geen AFS-uitwisseling gedaan hebben...
Kijken jullie uit naar het weerzien? Ellis: Momenteel nog niet, eerlijk gezegd... Ik ben nog maar net in Ghana, dus nu kijk ik alleen uit naar mijn verdere ontmoetingen en belevenissen. Maar ik zal mijn familie natuurlijk in de armen vliegen bij mijn terugkeer! Ankie: Ik kan niet wachten! Nee hoor, ik mis haar heel erg, maar ik ben blij dat ze deze kans gegrepen heeft. Ik wens haar nog prachtige maanden toe. Juni zal er trouwens veel sneller zijn dan gedacht. En ons huis is zo netjes nu de grote sloddervos even weg is. In haar gastgezin is het elke zaterdag ‘kuisdag’. Ik ga proberen om haar aan dat schema te houden!
13
Goed gezi(e)n
Moeder en dochter op uitwisseling
Kantoor in beweging door Bilitis Lauwers, medewerker communicatie
Misschien heb je al horen waaien dat AFS haar kantoor in Mechelen gaat verbouwen… De renovatieplannen raken nu in stroomversnelling. Daarom willen we niet alleen een tipje van de sluier oplichten, maar zijn we ook een en al oor voor je ideeën over je ideale AFS-kantoor. Bij het uitwerken van de verbouwingsplannen hebben we ons laten leiden door een aantal specifieke aandachtspunten. Met een hele hoop ingrijpende veranderingen hopen we het AFS-kantoor om te toveren tot een aangename en warme ontmoetingsplaats voor onze heel diverse doelgroep. De voormalige meubelzaak waarin het kantoor van AFS gevestigd is, moet plaats ruimen voor een open plek voor jongeren en vrijwilligers, waar spontaan kruisbestuivingen ontstaan, waar ongedwongen contact gelegd kan worden en waar verschillende doelgroepen zich thuis voelen. Daarom leggen we ook sterk de nadruk op het rolstoeltoegankelijk maken van ons kantoor en van de diverse ontmoetingsruimtes. Verder zullen we aangename en gezonde werkruimtes creëren door het vochtprobleem in ons kantoor grondig aan te pakken en op te lossen.
Met een hele hoop ingrijpende veranderingen hopen we het AFS-kantoor om te toveren tot een aangename en warme ontmoetingsplaats voor onze heel diverse doelgroep.
Zoals je weet, heeft AFS zich een tijdje geleden geëngageerd om haar werking meer ecologisch verantwoord te maken. Het startschot hiervoor werd gegeven op 3 december 2011 met een boomplantactie in Schoonaarde. Om de focus op duurzaamheid niet uit het oog te verliezen, werd de eco-werkgroep in het leven geroepen. Initiatieven die tot nu toe genomen werden, gaan van de overschakeling op bamboepapier en het bannen van flessenwater tot het ondertekenen van het jongerenpact 2020 en het invoeren van een aantal energiebesparende maatregelen. Ook voor de renovatie van het AFS-kantoor willen we van duurzaamheid een speerpunt maken. 14
Bij duurzame renovatie denken we in de eerste plaats aan isolatie (dak, gevel en vloer) met ecologische materialen. Daarnaast besteden we ook aandacht aan de verlichting van het kantoor. Daar willen we de natuurlijke lichtinval verhogen door het installeren van lichtkoepels en dit combineren met energievriendelijke verlichting. Het vernieuwde kantoor zal ingericht worden met gerecycleerde meubels. In een volgende fase willen we een ecologische toets geven aan de verbouwing met de aanleg van een groendak. Met deze duurzame stappen verbeteren we automatisch ook het welzijn en de gezondheid van de medewerkers, vrijwilligers, jongeren en alle bezoekers van het kantoor.
Tot slot sluit de renovatie van het AFS-kantoor aan bij het grote herinrichtingsplan dat de stad Mechelen voor de stationsbuurt heeft uitgewerkt. Het project Mechelen in beweging wil de stationsbuurt opwaarderen en aantrekkelijk maken voor jonge initiatieven en maakt plaats voor nieuwe openbare ruimtes, voorzien van recreatiemogelijkheden en groen. AFS springt op de kar door het creëren van een ontmoetingsplaats voor jongeren. In dit kader zal ook de voorgevel ingrijpend gerenoveerd worden. Met respect voor de richtlijnen van de stad, wordt het onthaal het frisse en aantrekkelijke gezicht van AFS, met een openhartige, warme en klantvriendelijke uitstraling. Zo hebben we je in een notendop een eerste blik laten werpen op onze verbouwingsplannen… Wil je zelf een bijdrage leveren en met ons delen wat jouw dromen zijn voor de ideale AFS-ontmoetingsplek, aarzel dan niet om ons een seintje te geven via bilitis.lauwers@ afs.org. Uiteraard ben je van harte welkom op de Algemene Vergadering van zaterdag 23 maart voor een gedetailleerde visuele voorstelling van de verbouwingen.
weede en-allen’ op T eg -t én -é S F tor en Enya Tijdens de ‘A rden Elias, Vic ve to d n ke ee mouw: Wegwijsw werkje uit hun er st ee m d n onderstaa , oose for AFS When you ch g in nice. f for someth el rs u o y re a nds, prep and new frie re u lt cu er Anoth dice. nally roll the it’s time to fi life, rder of your o b e th k a re B ll. nce and for a o t es n r u o y leave our wings, f to spread y el rs u o y st ru T e fall. p, survive th ro d e th e k a m
Als Ma
radona
AFS Familienieuws Geboortes • 21 december 2012: Lars, zoontje voor Leen Van Der Straeten (AFS kantoor) en Femke Paredis • 4 februari 2013: Leena, dochter voor Katrien Jansen (werkgroeplid Trainerspool) en Jorge Maya
AFS’ers in B olivia laten z ich van hun best e kant zien.. .
het zegt
...
s
Dagen Zonder Vlee
Draag er vlees en vis te eten. nd mi n ge da 40 om t ‘Daag jezelf ui , zo luidt de slage ecologische bespar ing!’ ev cti lle co de n aa bij g bespaar zo s. Per vegetarische da ee Vl er nd Zo en ag D gelijkse zin van afdruk of 1/3 van je da et vo he isc og ol ec je je 11m² op oeikasgassen! De liter water en 2,1 kg br 00 11 , uk dr laf se ed vo we bij AFS rkleinen, daar willen ve k ru afd et vo he isc ntische ecolog nze talrijke trans-Atla O n… ge ra jd bi n aa t miook graag bevorderlijk voor he et ni s er m im n zij n vriendschappe compenseerd een andere manier ge op st be en og m en S-sympalieu e oproep aan alle AF rm wa ze de r aa nd Va Dagen worden. en op de website van eld m te n aa h zic thisanten om groep. te treden tot de AFSZonder Vlees en toe /detail/AFS am te E/ s.be/nl-B lee rv de on nz ge da w. http://ww
Het initiatief Fraternité 2020 is opgericht om de uitwisselingsprogramma’s van de EU – zoals Erasmus of Europees vrijwilligerswerk (‘European Voluntary Service’ - EVS) – te verbeteren, om op die manier bij te dragen aan een verenigd Europa op basis van solidariteit tussen haar burgers. Het aantrekkelijker maken van zulke uitwisselingen stelt burgers van de EU in staat om tijd door te brengen in een andere lidstaat, en om zo te ontdekken wat een verenigd Europa voor hen betekent. Daarnaast ontwikkelt men door deze ervaring interculturele vaardigheden en begrip voor andere culturen. Dit heeft een onmiskenbaar positief economisch, sociaal, en cultureel effect op het hele continent. AFS heeft dit initiatief als organisatie al ondersteund. Kan jij je ook vinden in deze oproep? Betuig dan ook jouw steun op http://nl.fraternite2020.eu/ 15
trotter, de beste bagage Van reizigers voor reizigers Continue that journey throughout 2012!
nu 15% korting Prettige Feestdagen! op alle trotterboeken! Surf snel naar www.lannooshop.be/afs en geniet van 15% korting* op alle Trotter-titels. Betalen kan online of via eenvoudige overschrijving. *De korting: (1) is enkel geldig via de webshop van de uitgeverij en dus niet in de reguliere boekhandel; (2) wordt verrekend nadat je het boek in de webshop hebt toegevoegd aan je winkelmandje; (3) geldt enkel indien je gebruik maakt van bovenstaande actie-url en dit (4) zolang de voorraad strekt.
trotter city (met uitneembare full color stadsplattegrond) amsterdam barcelona berlijn brussel londen new york parijs rome wereldbestemmingen argentinië – chileens patagonië bali – lombok
16
brazilië chili china cuba egypte guatemala – yucatan – belize noord-india zuid-india – goa israël jordanië kenia – tanzania laos – cambodja madagaskar maleisië marokko mexico
nepal – tibet peru – bolivia senegal – gambia sri lanka thailand turkije california oostkust-usa zuidwest-usa vietnam west-canada/ ontario zuid-afrika europese bestemmingen belgië bulgarije –
roemenie denemarken noord- en middenduitsland west- en zuidduitsland noord-engeland – wales zuid-engeland finland griekenland griekse eilanden kreta hongarije ierland italiaanse meren noordoost-italië
noordwest-italië sardinië sicilië toscane zuid-italië ijsland kroatië noorwegen oostenrijk en wenen polen portugal schotland catalonië midden-spanje noord-spanje zuid-spanje
tsjechië – slowakije zweden franse bestemmingen aquitaine ardeche auvergne bourgondië bretagne champagne – ardenne corsica côte d’azur dordogne-lot & garonne elzas – vogezen
franche comte – jura franse alpen kastelen van de loire languedocroussillon midi-pyrenees nord pas-de-calais provence accommodatiegidsen chambres d’hôtes in frankrijk hotels en restaurants in frankrijk
AFS Vlaanderen - H. Consciencestraat 52 - 2800 Mechelen - info@afsvlaanderen.be - 015/79.50.10