Tandheelkunde
Tandartsen vullen niet alleen gaatjes, ze kunnen aan je mond zien of je nog gezond bent. De Acta-faculteit traint aankomende tandartsen op hun medische taken.
E
en 47-jarige man voelt zich de laatste tijd moe. Hij heeft last van zijn maag en lijkt niet vooruit te branden. De huisarts stuurt hem met maagzuurremmers naar huis. Bij een bezoekje aan de tandarts vertelt de patiënt dat hij bij inspanning pijnsteken in zijn kaak krijgt. De tandarts adviseert hem om naar een cardioloog te gaan. Die stelt een hartinfarct vast. Raar? Helemaal niet, vindt hoogleraar orale geneeskunde Fred Rozema. “Zo langzamerhand wordt steeds meer bekend dat de gezondheid van de mond invloed op het lichaam heeft. En dat lichamelijke ziekten terug te zien zijn in de mond. Een hartaanval kan uitstralende pijn naar de kaak geven. Zijn tandarts had dat goed gezien.” Ooit, in de jaren zeventig, was het vak van tandarts simpel. Alle Nederlanders hadden gaatjes en de meeste senioren hadden een kunstgebit. Tandartsen konden vooral heel goed boren. Het was in die tijd dat Rozema tandheelkunde in Groningen studeerde. “Het was daar nog gebruikelijk dat vrouwen voor hun trouwen een totaal extractie en een kunstgebit kregen om hun aanstaande man niet op ‘Mijn vragen kosten te jagen. Die bizarnaar wisselende re dingen gebeurden.” seksuele contacten Hoewel tandheelkunde vond men vaak ooit ontstond als specialiimpertinent’ satie uit de geneeskunde, verdween die geneeskunde steeds meer uit het curriculum. “Het was een vak voor ambachtslieden geworden, waarbij tandartsen meer van techniek dan het menselijk lichaam wisten. Tegen de tijd dat patiënten andere medische problemen kregen, waren ze tandeloos. En kwamen ze niet meer in de praktijk.”
Onvoorbereid op moeilijke gesprekken Het was een bijzondere Amsterdamse praktijk die Albert Feilzer, nu decaan bij de tandheelkundige faculteit, in 1983 overnam. Zijn patiëntenpopulatie bleek voor een aanzienlijk deel uit de gay scene te komen. Tijdens een nascholingscursus hoorde hij dat aids, toen een vrij onbekende ziekte, bij de meeste patiënten een jaar voordat ze met klachten naar de huisarts gingen al in de mond te zien was. Feilzer noemt schimmelinfecties,
18
ernstige tandvleesontstekingen en wortelkanaalbehandelingen die na tien jaar opeens gingen opspelen: “Per genoemd voorbeeld herkende ik eigen patiënten. Het was toen nog altijd een doodsoordeel.” Dat betekende dat Feilzer onvoorbereid moeilijke gesprekken moest voeren. Gesprekken waarvoor hij niet opgeleid was. Opeens vroeg hij patiënten niet alleen naar hun gezondheid en hoe vaak ze poetsten, maar ook of ze bijvoorbeeld wisselende seksuele contacten hadden. “Dat werd vaak als impertinent opgevat.” Niet al zijn collega’s waren op dat moment hiervan even goed op de hoogte: “Ik belde een parodontoloog om hem te informeren over een doorverwezen patiënt van wie ik door de cursus vermoedde dat hij aan aids leed. Hij deed het af als onzin. Een maand later was de patiënt overleden. Veel tandartsen van mijn generatie kozen het vak vanwege de combinatie van technologieën met het werken met de handen. Door die ervaring ben ik totaal anders naar mijn beroep gaan kijken. De tandarts van nu moet nog veel meer medische kennis hebben.”
Tandvleesontstekingen en diabetes “Wat je niet weet, dat zie je niet. We trainen studenten binnen het nieuwe curriculum op het herkennen van medische problemen”, zegt Rozema. “Je kunt je als tandarts onderscheiden door dit soort dingen te weten. Dan heb je veel eerder het niet-pluisgevoel.” Ook door de toenemende vergrijzing hebben tandartsen meer medische kennis nodig. Ouderen hebben vaker dan vroeger nog hun eigen tanden en kiezen. Dus komen er opeens senioren bij de tandarts, ze vormen zelfs een groot deel van de praktijk. Die groep heeft medische problemen waarop de tandarts voorbereid moet zijn. Rozema: “Uit CBS-cijfers blijkt dat mensen boven de veertig vaak al de eerste tekenen van chronische ziekten hebben. Denk onder meer aan hart- en vaatziekten, diabetes of longaandoeningen. Daardoor ziet de tandarts veel vaker mensen die aandoeningen hebben, soms zelfs zonder dat ze het weten.” Dus moet de tandarts alert zijn op veranderingen in de mond: veel tandvleesontstekingen kunnen duiden op diabetes, afname van elasticiteit in de mond kan een aanwijzing voor aderverkalking zijn, monddroogte of stroperig speeksel kan verwijzen naar reumatische artritis en kaakpijn kan een lokale uitzaaiing van kanker zijn.
nr 14 — 8 maart 2017
ADVALVAS