Ethiek
Juristen zijn medeschuldig aan de bankencrisis. Tijd voor wat meer moraal in hun opleiding.
Juristen dansen op het slappe koord DOOR PETER BREEDVELD ILLUSTRATIE BEREND VONK
“
De roep om meer ethiek is heel sterk in de juristenwereld”, zegt Wouter Veraart, VU-hoogleraar encyclopedie der rechtswetenschap en rechtsfilosofie. “Er is behoefte aan juristen die verder kunnen kijken dan de rechtstechnische kant van een zaak, die zich bewust zijn van het feit dat als iets niet verboden is dat niet betekent dat het ook is toegestaan.” Er wordt dan ook vaak gepleit voor meer reflectie op de ethische kant van juridische zaken. Zo stelde onlangs VU-voorzitter Jaap Winter, die zelf ook jurist is, op het Landelijk Juridisch Jaarcongres voor docenten dat juristen hebben gefaald. Zij hadden aan de bel moeten trekken toen bankiers ondeugdelijke aandelenpakketjes verkochten en zo de economische crisis veroorzaakten. “Juristen wezen erop dat alles netjes volgens de regels van de wet was gegaan, maar dat voldoet niet”, stelde Winter. Met pleidooien voor bijvoorbeeld een beroepsethische code wordt in de regel weinig gedaan. “Juristen luisteren ernaar, vinden het een prachtig verhaal en draaien zich dan om om op dezelfde voet verder te gaan”, aldus Veraart. Joodse familie Winter wil dat er in de rechtsopleidingen meer aandacht is voor ethiek: “Als we onze studenten niet opleiden om metajuridische vragen te stellen, schieten we tekort.”
16
De Nederlandse Orde van Advocaten, de beroepsorganisatie van de advocatuur, hamert er juist op dat de opleidingen rechtstechnischer moeten worden. “Ik kan me daar wel iets bij voorstellen”, zegt Veraart. “Juristen moeten immers precies weten hoe de wet in elkaar steekt.” Maar er is een moreel perspectief aan elke zaak. “Het gaat niet alleen om juridische truukjes”, zegt Veraart. “Iedereen voelt aan dat een notaris die in de Tweede Wereldoorlog netjes volgens de wet de overdracht regelde van het onteigende huis van een Joodse familie, fout zat.” De VU heeft in haar juridische opleidingen van oudsher ruimte ingebouwd voor rechtsfilosofie, zeker sinds het aantreden van de invloedrijke, gereformeerde rechtsfilosoof Herman Dooyeweerd. Veraart doceert rechtsfilosofie, “maar dat gaat niet direct over beroepsethiek. We houden ons bezig met het kritisch denken over recht in relatie tot rechtvaardigheid en politiek, hoe dat zich sinds de Oude Grieken heeft ontwikkeld en juist ook vandaag bijzonder relevant blijft.” Verwaterd VU-breed is inmiddels de academische kern ingevoerd, een verplicht gedeelte voor alle opleidingen aan alle faculteiten. Behalve in academische vaardigheden voorziet de academische kern ook in colleges filosofie en ethiek. ‘Studenten worden gestimuleerd na te denken over hoe zij op een verantwoordelijke manier cruciale posities kunnen innemen in de samenleving’, aldus het instellingsplan 2011-2015. Uiteindelijk is er een verwaterde vorm van die academische kern gekomen, waaraan elke faculteit eigen invulling
NR 12 — 24 FEBRUARI 2016
ADVALVAS