vluchtelingen
‘Ze hebben mijn academische carrière verwoest’
De Iraanse theoloog Mehrdad Alipour kan in zijn eigen land zijn werk niet doen. Aan de VU doet hij nu onderzoek naar homoseksualiteit in de islam.
Door Kiki de Bruin Foto Peter Valckx
T
oen de Iraanse filosoof en theoloog Mehrdad Alipour in 2012 terugkwam in Iran nadat hij twee jaar in Canada had gewerkt, was het met de academische vrijheid slechter gesteld dan hij had gehoopt. “Studenten en professoren werden ‘gezuiverd’ en ontslagen wanneer ze niet achter de anti-westerse houding stonden, boeken werden gecensureerd en gender- en vrouwenstudies werden verbannen. “Sociale wetenschappen werden duivels genoemd”, aldus Alipour. “Sinds een jaar of zes is in Iran opnieuw een Culturele Revolutie tegen verwestersing gaande”, vertelt Alipour, die sinds 2013 als vluchteling aan de VU verblijft. De Iraanse machthebber Ayotollah Ali Khamenei wil kennis, wetenschap en onderwijs islamiseren. Beschamend Alipour, die zich specialiseert in gender en seksualiteit in relatie tot de islam, ging de strijd aan door kritische artikelen te schrijven. “Als wetenschapper voelde ik me verplicht verantwoordelijkheid te nemen.” Al snel kreeg hij de Iraanse geheime dienst achter zich aan. Via de rector oefende deze druk uit om Alipour te laten stoppen met publiceren. “Maar ik schreef een open brief aan Khamenei, waarin ik hem eraan herinnerde dat academische vrijheid een fundamentele noodzakelijkheid is voor de verwerving en verspreiding van kennis.” Na deze brief kreeg Alipour een bezoekje van de geheime dienst. “Ik wil niet praten over wat er is gebeurd, maar uiteindelijk boden ze me een uitweg: ik moest een stuk publiceren waarin ik me verontschuldigde voor wat ik had geschreven. Dat was beschamend. Daarna bleef
ADVALVAS
nr 5 — 28 oktober 2015
‘Ik moest een stuk publiceren waarin ik me verontschuldigde voor wat ik had geschreven’
Geld nodig voor gevluchte wetenschappers Vanaf 2009 heeft de VU onderdak geboden aan negen wetenschappers uit Irak, Iran en Oost-Afrika met een gastverblijf bij de faculteiten Sociale Wetenschappen, Geesteswetenschappen, Aard- en Levenswetenschappen, Exacte Wetenschappen en Wijsbegeerte. Om dit te betalen is geld nodig. Stichting Het Vrije Universiteitsfonds zamelt giften in van particulieren en instanties op rekeningnummer NL47INGB 00001336 16, onder vermelding van Fonds Academische Vrijheid VU.
de inlichtingendienst me scherp in de gaten houden. Mijn huis werd dag en nacht bewaakt en al mijn correspondentie werd doorgelicht.” Bovendien dwong de overheid Alipours universiteit om hem te ontslaan. “Ze dwong mijn studenten een andere scriptiebegeleider te zoeken, andere universiteiten mochten me niet meer uitnodigen als gastdocent en ik mocht geen college meer geven. Ze hebben mijn academische carrière verwoest en ik was volledig geïsoleerd.” Voor de rechter Alipours vrienden adviseerden hem het land te verlaten. “De overheid was bezig met een nieuwe zaak tegen me en wilde me voor de rechter slepen.” In mei 2013 werd Alipour uitgenodigd voor een conferentie in Athene. “Dit was een goed excuus om Iran te ontvluchten. Direct hierna kwam ik naar Nederland. Ik besloot: ik ga hier niet depressief zitten zijn. Ik ga hier een nieuwe academische carrière opbouwen. Ik meldde me aan bij verschillende universiteiten en wetenschappers.” Zo ontmoette Alipour VU-hoogleraar praktische theologie Ruard Ganzevoort. “Dankzij hem kon ik vorig jaar aan de VU beginnen als gastonderzoeker.” Terug naar Iran “Samen ontwikkelen we een onderzoeksvoorstel over homoseksualiteit in de islam. We hopen het dit jaar naar onderzoeksfinancier NWO te sturen. Via Scholars at Risk, die zich inzet voor bedreigde wetenschappers, heb ik een plek bij NIAS, het Netherlands Institute for Advanced Study in the humanities and social sciences.” Alipour zou graag terug willen naar Iran. “Ze hebben me daar harder nodig dan hier. Maar helaas kan dat nu niet. Ik ben niet verdrietig, ja ik ben verdrietig dat er geen academische vrijheid is in Iran, maar niet om wat er is gebeurd. Ik heb mijn verantwoordelijkheid genomen en ik ben blij en tevreden met wat ik nu heb.”
Kiki de Bruin is masterstudent journalistiek.
17