Po stokroć harcerstwo

Po 100 – kroć harcerstwo.

Zlot Hufca ZHP Białystok w Supraślu w 2013r.

1

Redakcja: Adam Jakuć Skład i opracowanie graficzne: Piotr Ejsmont Wydawca: Centrum Kultury i Rekreacji w Supraślu

Supraśl, 2013r.

2

„Czuwaj, byś był dobrym Polakiem, byś nie zagubił siebie, byś zachował zawsze twarz i doszedł do wyznaczonego sobie celu.”

Olga Małkowska

„Służba dobrowolna, z własnej chęci i bez niczyjego przymusu przynosi najwyższy człowiekowi zaszczyt.”

Andrzej Małkowski

3

Spis treści: Wstęp – Adam Jakuć Harcerstwo XXI w. - hm. Agata Pietryszyk Andrzej Małkowski rodem phm. Krystyna Małkowska Początki harcerstwa hm. Jan Dworak

na

Początki harcerstwa dr Radosław Dobrowolski

Supraśla

-

Białostocczyźnie

–

w

z

Supraślu

–

Moda na Supraśl – Magdalena Szymańska

4

Wstęp Noszenie munduru i krzyża harcerskiego wymaga odwagi. Niektórzy na harcerzy patrzą z pewną rezerwą, a czasem nawet uśmiechem. Jedni uważają harcerstwo za zabawę, inni za jakiś przeżytek.

Ruch skautowy oprócz niesprawiedliwych etykietek dorobił się też ogromnej konkurencji: komputera i telewizji, ogólnodostępnych rozrywek i rozmaitych zajęć pozalekcyjnych.

Dzieci i młodzież mają w czym wybierać.

Ten wybór - tak jak w każdej epoce sprowadza się do odpowiedzi na pytanie „być czy mieć”. Harcerskie ideały domagają się służby Bogu, Ojczyźnie i bliźnim, braterstwa oraz pracy nad sobą.

Zlot Hufca ZHP Białystok w Supraślu z okazji 100. rocznicy harcerstwa na Białostocczyźnie i 80. rocznicy harcerstwa w Supraślu jest manifestacją wiary w sens skautingu. Ten ruch wychował wielu wspaniałych patriotów, ludzi mądrych, zaradnych i uczciwych, którzy walczyli w obronie Polski i budowali jej świetność.

Składam serdeczne podziękowania Komendzie Hufca ZHP Białystok za to, że zgodziła się ten wielki jubileusz świętować wspólnie z bracią harcerską w sercu Puszczy Knyszyńskiej, w Supraślu, z którego wywodzi się rodzina Andrzeja Małkowskiego, twórcy polskiego skautingu.

Adam Jakuć dyrektor Centrum Kultury i Rekreacji w Supraślu

5

Harcerstwo XXI wieku

hm. Agata Pietryszyk - komendantka Hufca ZHP Białystok Nasz szczególny jubileusz, 100-lecia harcerstwa na Białostocczyźnie oraz 80 -lecia harcerstwa w Supraślu, to czas, gdy możemy poczuć naszą rolę w tworzeniu części historii.

Obecność każdego z nas tutaj jest dowodem na aktualność i atrakcyjność stylu życia, jakim jest harcerstwo w XXI wieku. Wsparcie okazane nam przez sojuszników utwierdza zaś w przekonaniu, że harcerskie wartości pełnią znaczącą rolę w wychowaniu młodych ludzi. Harcerstwo nie odeszło w zapomnienie. Jest istotnym elementem życia setek młodych ludzi na Białostocczyźnie. To wielka odpowiedzialność, by kontynuować dzieło rozpoczęte przed wiekiem, by podążać jasno wytyczoną ścieżką przez naszych bohaterów.

Tegoroczna uroczystość jest świętem każdego z nas. Życzę więc świątecznej radości z przeżywania harcerstwa. Bądźcie ambasadorami harcerskiej idei służby i braterstwa na co dzień. Z dumą kroczcie w szarych i zielonych mundurach przez życie, tworząc rzeczywistość pełną pasji,

6

przygód i przyjaźni, a także szacunku dla twórców naszej historii.

Andrzej Małkowski rodem z Supraśla

phm. Krystyna Małkowska-Żaba, wnuczka Andrzeja Małkowskiego, twórcy polskiego scoutingu Harcerstwo polskie ma na swoim koncie ponad 100 lat działalności w służbie Bogu, Polsce i Bliźnim. Ruch wychowawczy, twórczy i patriotyczny, rozwijając wszechstronne talenty swoich członków nie tylko w młodości, ale, jak mówi Przyrzeczenie Harcerskie, „całym życiem”, jest oparty na radosnej służbie, czynie i współdziałaniu.

Najlepsi ludzie, ludzie zaradni, pogodni, pomocni, efektywni, znający siebie, rozumiejący innych, ludzie w stanie tworzyć czy to placówki wychowawcze, czy to przedsiębiorstwa, zrzeszenia, związki zawodowe, dzieła pięknej i wymownej sztuki o głębokiej treści duchowej – to ludzie wywodzący się z szeregów harcerskich.

Z tym wspaniałym ruchem wychowawczym, rycerskim i patriotycznym, właśnie Supraśl ma ścisłe powiązania. To właśnie stąd, z rodziny supraskiej, pochodzi

7

Założyciel Harcerstwa Polskiego, Andrzej Małkowski. Kulturę i podejście do życia, które potem wniósł do harcerstwa, tworząc ruch badenpowellowski o specyficznym charakterze polskim, wyniósł stąd – z Supraśla, z Podlasia.

Matka Andrzeja Małkowskiego, Helena, wywodziła się z przedsiębiorczego i patriotycznego rodu Zachertów, który przybył w XVI w. do Polski. Ta rodzina fabrykantów osiadła prawie 180 lat temu w Supraśla i tu założyła pierwsze osiedle przemysłowe. Postawiła tu pierwsze fabryki, wybudowała miasto z domami tkaczy, z kościołami, rynkiem i synagogą. Zachertowie tworzyli miejsca pracy, dobrobyt nie tylko swój, ale i innych.

Za nimi przyjechali inni fabrykanci.

Supraśl zaczął słynąć z jakości wyrobów włókienniczych i nowoczesnej technologii w całym Cesarstwie Rosyjskim i daleko za granicą, w Londynie, Paryżu, Stanach Zjednoczonych.

Był jednocześnie ogniwem wspaniałej kultury, czysto polskiej, patriotycznej – otwarty na świat i pielęgnujący tradycję niepodległościową. To właśnie tu, w Supraślu, napisano najpiękniejszy hymn Bożego Narodzenia, „Bóg się Rodzi”. Przez Supraśl, leżący na szlaku Warszawa – Wilno – Petersburg, przewijali się przybysze z całego świata.

Gościli tutaj biskupi. Supraśl odwiedzili pisarz Henryk Sienkiewicz i jego potomkowie, wnuczka Adama Mickiewicza. Pałac Opatów – dom rodzinny rodu Zachertów - stał się ogniskiem rodzinnym wszystkich, którzy kochali Polskę.

Dziadek Andrzeja Małkowskiego,

8

Adolf Julian Zachert, brat założyciela pierwszego supraskiego fabrykanta, Wilhelma Fryderyka, przyjechał tu jako młody chłopak. Z nimi przybyła Ludwika z Witkowskich Zachert, prababcia Andrzeja, która do dziś spoczywa na supraskim cmentarzu. Urodzona w r. 1803, widziała Napoleona.

Babcia Andrzeja Małkowskiego, Paulina Zachert, była bratanicą Adolfa. Tak się robiło w tamtych czasach w ewangelickich rodzinach – często kuzynostwo się żeniło. Andrzeja druga Babcia, ze strony ojca, Aleksandra Małkowska, to też z domu Zachert – była siostrą Pauliny.

Trzej dziadkowie Założyciela Harcerstwa Polskiego, Aleksandra z Zachertów Małkowska, Konstanty Małkowski, i Paulina Zachert, spoczywają razem na cmentarzu powązkowskim w Warszawie.

Wszyscy często przebywali w Supraślu, także i Andrzej Małkowski, u swojej cioci baronowej Józefiny Zachert w Pałacu Opatów w latach młodości, przed pierwszą wojną światową. Do niej pisywał listy z frontu zachodniego, gdzie służył w wojsku kanadyjskim we Francji. Potwierdzają to jego nieliczne zapiski.

Zginął tragicznie w r. 1919, w wieku 31 lat.

Andrzej Małkowski, podobnie jak jego pokolenie, był rzucany przez los po całym świecie. Ale jeśli miał gdziekolwiek dom rodzinny, to właśnie tu – w pięknej siedzibie rodu swojej matki, swoich dziadków i pradziadków, cioci i kuzynów. To właśnie Supraśl nadał ton, wartości, kulturę, podejście życiowe, treści patriotyczne i zaplecze rodzinne przyszłemu Założycielowi Harcerstwa Polskiego. Tu są korzenie Andrzeja Małkowskiego.

9

Stąd wartości patriotyczne dotarły aż do Anglii, aż do Stanów Zjednoczonych, gdzie się wychowują dzisiaj nowe szeregi polskiego harcerstwa, między innymi wywodzące się z kolejnych supraskich rodzin. W Anglii druh Prezydent Ryszard Kaczorowski (pochodzący z Białegostoku) wiele lat przewodniczył organizacji ZHP na wychodźstwie.

Tam dziś prowadzą jednostki i hufce Jego potomkowie i potomkowie Małkowskich. Jak w piosence: Bo wszyscy harcerze to jedna rodzina...

Dlatego życzę, aby ten Zlot Harcerski z okazji 100-lecia Harcerstwa Polskiego na Białostocczyźnie był radosnym przeżyciem dla każdego, kto przekracza jego bramę, w pełnej świadomości, że tu i dziś, coś nowego, coś wspaniałego się dzieje. Odkrywamy to, co od początku było z nami, a o czym w burzliwych i okrutnych dziejach dwudziestego wieku zapomniano. Powracamy do właściwych wartości i do najgłębszych korzeni harcerskich. I jednocześnie budujemy, tak jak Andrzej i Olga Małkowscy, PRZYSZŁOŚĆ.

10

Początki harcerstwa w Supraślu

Radosław Dobrowolski – burmistrz gminy Supraśl, doktor historii Duch patriotyczny w Supraślu był żywy od czasów, kiedy Supraśl był osadą klasztorną, a w monasterze zamieszkiwali Ojcowie Bazylianie pochodzący głównie z kwiatu rzymskokatolickiej szlachty Podlaskiej. Cerkiew Zwiastowania NMP była mauzoleum zasłużonego dla rzeczypospolitej rodu Chodkiewiczów, a w krypcie kolatorskiej prezentowano hetmańskie buławy Jana Karola Chodkiewicza oraz husarskie pancerze, ryngrafy i szyszaki. Przywiązanie do Rzeczypospolitej nie ostygło w czasie zaborów, a zwłaszcza po zdławieniu przez carską Rosję Powstania Styczniowego.

Wszystkie „postyczniowe” pokolenia żyjące w Supraślu powoływały się na bohaterski rok 1863.

Między innymi dlatego, w czasie świąt Bożego Narodzenia w 1905 r. młodzież supraska śpiewała po domach pastorałkę przekazującą wiadomość o klęsce Rosjan w wojnie z Japonią: „Bóg skarał Moskala, te zaborcze plemię, za krzywdy Polaków, że na zabrał ziemię.” W 1906 r. siedmiu nastawionych patriotycznie chłopców z Supraśla zesła-

11

no na katorgę w głąb Rosji. Była to cena za przywiązanie do polskiej narodowości. Dopiero w lutym 1919 r., kiedy do Białostocczyzny przyszła niepodległość, mieszkańcy Supraśla mogli bez przeszkód okazywać swoje przywiązanie do historii, tradycji i polskiej kultury. Było to stosunkowo niedawno... Nie minęło od tamtych dni nawet 100 lat!

Historię harcerstwa w Supraślu niejako rozpoczyna niekwestionowany bohater Supraśla, odważny młodzieniec, jeden z założycieli pierwszej drużyny skautów w Białymstoku Edmund Świeżyński, syn ekonoma majątku baronowej Józefiny Zachert. Druh Edmund w 1917 r. porzucił naukę w Białymstoku i wstąpił do polskiej szkoły saperów pod Lwowem. Wedle wiarygodnych relacji zginął 16 czerwca 1920 r. pod Wereśnią Rudnią k. Lwowa, bohatersko „broniąc się, będąc otoczonym przez przeważające siły przeciwnika”. Pośmiertnie przyznano mu Krzyż Virtuti Militari. Zanim opuścił Podlasie, jako jeszcze uczeń Białostockiej szkoły średniej pozostawał w ścisłym kontakcie ze swoimi rówieśnikami, kolegami z Supraśla, związanymi z Polską Organizacją Wojskową. Choć nie ma dowodów na to, że przed 1917 r. założył w Supraślu drużynę skautów, można podejrzewać, że ludzie zrzeszeni w POW mogli tworzyć taką pierwszą nieformalną supraską organizację młodzieżową. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że właścicielka Supraśla, Józefina Zachert - tak bardzo dbająca o polskość, była blisko spokrewniona z Olgą i Andrzejem Małkowskimi – twórcami polskiego skautingu. To ona też finansowała naukę 13-letniego Edwarda w War-

12

szawie.

Dopiero w 1933 r. powstała w Supraślu pierwsza oficjalnie zarejestrowana drużyna ZHP. Jej założycielem był Leon Dublak, młody pracownik biurowy Nadleśnictwa Supraśl, który do Supraśla przybył z Czarnej Wsi Kościelnej. Pierwszą drużynę sformował w maju 1933 r. z uczniów klas V-VII szkoły podstawowej. Od początku współpracował z kierownikiem supraskiej szkoły Ferdynandem Mareckim zamordowanym w 1940 r. w Katyniu. Pierwsza zbiórka odbyła się 15 czerwca 1933 r. na polanie za tzw. Świętą Sosną.

Od tego momentu drużyna przyjęła nazwę: I DH im. Zawiszy Czarnego w Supraślu. W pierwszych dniach maja 1935 r. „Czarna Jedynka” odbyła ostatnie spotkanie ze swoim drużynowym Dublakiem, który 10 maja zmarł na gruźlicę. Na pamiątkę ostatniej zbiórki, na jej miejscu, harcerze usypali kopiec, który do dnia dzisiejszego istnieje i ma nazwę „Kopiec Dublaka”. Znajduje się za Podsupraślem, przy żwirówce prowadzącej do Studzianek, tuż przy szosie za cmentarzem prawosławnym. We wnętrzu kopca harcerze umieścili węgle z miejsc biwakowych spędzonych z dh.

Dublakiem.

Wraz z przybyciem do Supraśla księży Salezjanów, którzy osiedli w dawnym pobazyliańskim klasztorze, niezależnie zorganizowano II Drużynę Harcerską im. Króla Bolesława Chrobrego, przy której uruchomiono zastęp żeglarski.

Składał się on z 20 starszych druhów związanych wcześniej z drużyną założoną przez dh. Dublaka.

Od tego momentu I DH tzw. „Czarna Jedynka”

13

bardziej zespoliła się ze szkołą podstawową.

Wówczas jej opiekunem został nauczyciel Jan Arcichowski. Pedagog ten podzielił los kierownika szkoły i został zamordowany przez sowietów w Ostaszkowie w czasie II wojny światowej. Ważną postacią, która przyczyniła się dla rozwoju idei harcerstwa w Supraślu był ks. Wacław Dorabiała, który po święceniach kapłańskich od razu przyjechał do supraskiego klasztoru Salezjanów. Wspólnie z salezjańskim klerykiem, a zarazem instruktorem ZHP Władysławem Klinickim, od 1938 r., zajmowali się II Drużyną Bolesława Chrobrego.

Ksiądz Dorabiała „interesował się stosunkami specyficznej społeczności Supraśla, złożonej z Niemców, Polaków, Żydów i Białorusinów. W zorganizowanej przez niego II Drużynie Harcerskiej im. Bolesława Chrobrego, uczestniczyli chłopcy różnych wyznań i narodowości. Byli wśród nich ewangelicy, prawosławni oraz katolicy, którzy tworzyli braterską jedność oratoryjną oraz harcerską”.

14

Drużyna wodniacka działająca przy klasztorze księży Salezjanów. Harcerze przy budowie kajaków.

15 maja 1938 r. powołano Żeńską Drużynę im. Królowej Jadwigi oraz gromadę zuchów.

W uroczystości złożenia przyrzeczenia harcerskiego poprzedzonej odprawieniem Mszy św. w cerkwi ZNMP, uczestniczyło aż 55 harcerzy. Drużynową nowej formacji została nauczycielka Zofia Szczerbińska.

15

Druhny z drużyny Królowej Jadwigi maszerują po ulicach Supraśla.

Okres po 17 września 1939 r. naznaczony był szykanami względem harcerzy. Sowieci odkryli, że w dniu Wszystkich Świętych młodzież harcerska składała kwiaty i zapalała świece przy pomniku bohaterów wojny z Rosją bolszewicką 1920 r. w Ogrodzie Saskim, na grobie dh Dublaka, na grobie Nieznanego Żołnierza oraz na mogile ułana Spirydowicza, który poległ pod wsią Ogrodniczki we wrześniu 1939 r. Najbardziej poszkodowanym okazał się drużynowy Henryk Szczęsnowicz, którego aresztowano, a następnie wcielono do Armii Czerwonej. Drużynowy Szczęsnowicz zamordowany został w czerwcu 1941 r. w sowiec-

16

kim więzieniu w Mińsku na Białorusi.

W grudniu 1939 r. przestał istnieć Salezjański Zakład Wychowawczy, a mury dawnego klasztoru oraz rezydencji Zachertów (m.in.

Pałac Opatów), zajęła Armia Czerwona. Harcerze z Supraśla spotykali się w konspiracji.

17

hm. Jan Dworak Andrzej Małkowski W końcu 1909 r. na ziemiach polskich rozpowszechniła się informacja o powstaniu w Anglii nowej organizacji wojskowego przysposobienia młodzieży nazywanej skautingiem.

Polski charakter skautingu kształtował się w okresie wielkiego nasilenia dążeń niepodległościowych na ziemiach polskich. Skauting tworzył się w kręgach młodzieży, którą cechowały wysoko rozwinięta świadomość, przywiązanie do tradycji i wartości, jak wolność, godność, poświęcenie dla Ojczyzny.

Andrzej Małkowski był twórcą polskiego skautingu, a wcześniej działaczem polskich organizacji młodzieżowych i niepodległościowych.

Wszedł w skład pierwszych polskich władz skautowych. Był redaktorem „Skauta” wychodzącego we Lwowie. Wraz z żoną Olgą Drahonowską – Małkowską zamieszkał w Zakopanem, tworząc tam silny ruch harcerski. Andrzej Małkowski bardzo zalecał cnoty obywatelskie i na nich młodych ćwiczył, nie tylko w „harcach”, ale wolny był od wszelkiego „fanatyzmu religijnego” – jak go ktoś określił, choć – regularnie prowadził młodzież do kościoła i kończył ogniska modlitwą. Był idealistą i tym porywał młodych, imponował im.

Kładł nacisk na zżycie z przyrodą. Chłopcy lubili go serdecznie. Sportowcem nie był, będąc w Zakopanem rzadko chodził po górach. Mieszkał skromnie i cały czas poświęcał drużynom…

Wychowanie skautowe opierało się na wzorach

18

patriotyzmu orężnego, rycerskiego, dlatego znajdujemy w nim wiele wartości przeniesionych z tradycyjnie rozumianego kodeksu rycerskiego.

Połączyły się one z niedawnymi tradycjami filomackimi i powstańczymi, bardzo silnie oddziałującymi na wyobraźnię młodzieży.

22 maja 1911 we Lwowie powstały trzy pierwsze drużyny skautowe: dwie męskie i jedna żeńska, a z członków „Sokoła” utworzono pierwszą Komendę Skautową.

Początki harcerstwa na Białostocczyźnie Harcerskie tradycje na Białostocczyźnie rozpoczynają się w 1913 roku. Powstała wtedy w Białymstoku pierwsza, konspiracyjna drużyna skautowa. Skupiała ona około 50 uczniów dwóch rosyjskich szkół – gimnazjum realnego i szkoły handlowej. Inicjatorem i drużynowym był Janusz Gąsecki – uczeń klasy siódmej szkoły handlowej.

W okresie pierwszej wojny światowej, po zajęciu Białegostoku przez Niemców (1915 r) i otwarciu dwóch polskich gimnazjów – męskiego i żeńskiego, nastąpiło ożywienie ruchu skautowego.

Utworzono legalnie działającą 1 Drużynę Skautów im. księcia Józefa Poniatowskiego, drużynowym był Edmund Świeżyński – uczeń klasy piątej. W gimnazjum żeńskim powstała 1 Drużyna Skautek im. Tadeusza Kościuszki, drużynową była Pelagia Srzedzińska – uczennica klasy piątej. Funkcję opiekunów drużyny pełnili nauczyciele gimnazjum: Stanisław Buzycki i Wanda Judejko.

21 lutego 1916 r. skauci i skautki obu

19

drużyn złożyli przyrzeczenie na własne sztandary.

Skauting stał się bardzo popularny w Białymstoku.

Drużynę męską tworzyło 118 skautów na 156 uczniów gimnazjum, a w drużynie żeńskiej była prawie „cała szkoła” – w gimnazjum żeńskim uczyło się 107 dziewcząt.

Za pośrednictwem nauczycieli gromadzono literaturę skautową, odbywały się konspiracyjne zbiórki w postaci spotkań szkolnych kół zainteresowań, wycieczek krajoznawczych, spełniano także dobre uczynki. W wychowaniu młodzieży dużą uwagę zwracano na treści patriotyczne i umiejętności militarne.

Działalność patriotyczna w środowisku szkolnym, rozszerzanie się wpływów polskiego skautingu spowodowały, że władze niemieckie zaostrzyły kontrolę nad oświatą i organizacją życia młodzieży gimnazjalnej. W lipcu 1916 roku aresztowano ks. dyrektora Stanisława Hałko, którego okupanci niemieccy uznali za „niebezpiecznego pedagoga i Polaka”. W tym samym okresie została aresztowana nauczycielka – opiekunka skautek, Wanda Judejko. Zostali oni wywiezieni do obozów na terenie Niemiec.

W okresie wojny polsko – bolszewickiej w roku 1920, ponad 100 harcerzy białostockich uczestniczyło w walkach. Pamięć o nich dziś przypomina nam pomnik – głaz narzutowy, obok Komendy ZHP Chorągwi Białostockiej z napisem: „Całym życiem służyli Bogu i Polsce. Harcerkom i harcerzom Ziemi Białostockiej poległym za Ojczyznę w latach 1914 – 1920”.

20

Moda na Supraśl Magdalena Szymańska Supraśl to perła Puszczy Knyszyńskiej. Niezwykle atrakcyjny zakątek mający ponad 500-letnią tradycję, która złotymi zgłoskami wpisała się w historię Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Aż chce się tu ciągle powracać i odkrywać jego tajemnice...

Jak opisać to miasteczko w kilku słowach? Jako zagubione w sercu Lasów Puszczy Knyszyńskiej pogranicze wielu kultur, narodowości i religii. Tylko tu odnajdziemy zaciszne drewniane wsie z drewnianymi kościołami, cerkwiami i kapliczkami wiszącymi na wiekowych sosnach. Największym bogactwem tego terenu są tu ludzie: Polacy, Białorusini, Rosjanie, Tatarzy, potomkowie Żydów i Niemców.

Wyznawcy katolicyzmu, prawosławia, judaizmu czy protestantyzmu.

Licznie przybywają tu turyści wabieni doskonałą bazę turystyczną, krajobrazem kulturowym i zabytkami oraz bogatą florą i fauną Puszczy Knyszyńskiej i niezwykle urokliwą doliną rzeki Supraśl. Wraz ze swoimi dopływami tworzy ona układ półwyspu ze wzniesieniem, na którym usytuowany jest XVI-wieczny zespół klasztorny Ojców Bazylianów. To od niego zaczęła się historia Supraśla. Legenda głosi, że mnisi z pobliskiego Gródka, po kilkudniowych modłach “puścili” z biegiem rzeki Supraśl drewniany krzyż, prosząc, aby zatrzymał się w miejscu, które będzie najlepiej nadawało się na lokalizację ich nowego klasztoru.

21

I tak w 1500 roku narodziła się historia Supraśla.

Miasto zabytków Ale Supraśl to nie tylko przepiękny Monastyr. To również liczne zabytki: Pałac Buchholtzów (obecnie Liceum Plastyczne) z zabudowaniami: stajnią, wozownią, stróżówką oraz zachowanymi fragmentami parku secesyjnego – jednego z nielicznych w tej części Polski, Dom Ogrodnika zwany również Starą Pocztą, kościół katolicki p.w. Świętej Trójcy, neogotycki kościół p.w. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski, Ratusz Miejski, dawna siedziba żeńskiej szkoły, gdzie w czasach zaborów prowadzono tajne lekcje nauczania języka polskiego, czy unikalny przykład drewnianego modernizmu – Dom Ludowy. Spacerując uliczkami Supraśla warto też odwiedzić Dom Kleina obecną siedzibę Centrum Kultury i Rekreacji w Supraślu, który w XIX wieku służył jako dom administratora fabryki włókienniczej Buchholzów oraz siedzibą Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej im. Witolda Sławińskiego – dawny Biały Dworek – wybudowany w 1822 r. przez ostatniego unickiego hierarchę z Supraśla, biskupa Leona Ludwika Jaworowskiego.

Tradycje włókiennicze Wzdłuż ulicy 3-go Maja stoją sędziwe drewniane ”Domy Tkaczy”. Trudno uwierzyć, że w XIX wieku, miejscowość ta była bardzo prężnie działającym ośrodkiem przemysłu włókienniczego.

Po Powstaniu Listopadowym, w wyniku

22

przesunięcia granicy celnej do Supraśla przeniesiono ze Zgierza i Łodzi kilka firm włókienniczych, właścicielami których byli m.in.: Adolf Buchholtz, Wilhelmem Fryderykiem Zachertem oraz fabrykanci z rodziny Altów, Aunertów i Jansenów. To dzięki budowie tych zakładów włókienniczych ukształtował się wizerunek przemysłowego Supraśla, po których do czasów współczesnych pozostał nienaruszony układ urbanistyczny miasteczka, założenia parkowo-ogrodowe, świątynie różnych wyznań oraz liczne mieszkania fabrykantów i robotników, takich jak Pałac Buchholtza, Domy Tkaczy.

Unikalny mikroklimat Supraśl jest jednym z najmłodszych polskich uzdrowisk i drugim, po Augustowie kurortem na Podlasiu. Tradycje uzdrowiskowe i letniskowe sięgają czasów międzywojnia, kiedy istniało tu sanatorium przeciwgruźlicze.

Współczesny Supraśl to urocza, leśna polana usytuowana w centrum Puszczy Knyszyńskiej, gdzie głównym walorem, decydującym o rozwoju turystyki uzdrowiskowej jest przyroda. To miejsce, gdzie czas wydaje się płynąć wolniej, a sosnowy las, kształtuje mikroklimat. Tu unoszą się zdrowotne sosnowe olejki eteryczne, a przy śpiewie ptaków odpoczywają zaganiani współczesnością ludzie. Miejscowość ta ma swoje “czarne złoto”.

To złoża borowin posiadających niezwykłe właściwości lecznicze. Dlatego też Supraśl od 2002 roku

23

może się poszczycić statusem uzdrowiska nizinnego, klimatycznego, borowinowego.

24

25