Vakbeweging 973

Qatarstrophe

Aan het nakende WK voetbal in Qatar kleeft een zwart randje door de schendingen van de arbeidsrechten bij de bouw van de infrastructuur. Vakbonden en ngo’s grijpen de ‘Qatarstrophe’ aan om te pleiten voor een wet die bedrijven verplicht tot keten zorg. Met onder meer een mediagenieke actie in het Gemeentestadion van Schaarbeek.

> Lees blz. 4-5 en 18-19

Voor velen eindigt de winter niet in maart!

REDACTIE

VAKBEWEGING Postbus 10 1031 Brussel Tel. 02 244 34 81

vakbeweging@acv-csc.be www.hetacv.be

Eindredactie: Patrick Van Looveren en Bram Van Vaerenbergh

Foto cover: Dieter Telemans

Vormgeving: Gevaert Graphics

Druk: Drukkerij ‘t Hooft Verantw. uitgever: Dominique Leyon

Voor veel mensen eindigt de winter niet in maart. De door de regering voorgestelde begrotingsmaatregelen voor de korte termijn zijn noodzakelijk, maar zullen niet volstaan om de nood van de huishoudens in moeilijkheden te verlichten.

De huidige crisissituatie blijft voor een groot deel van de bevolking zeer zorgwekkend.

TEKST Marie-Hélène Ska FOTO Paul Corbeel

Voor wie geen hoog salaris heeft en niet in aanmerking komt voor het sociale energietarief. Voor de werknemers die zelf opdraaien voor hun dure verplaatsingskosten en een tweede of zelfs derde job moeten doen om rond te komen. Voor alleenstaanden en eenoudergezinnen die van één salaris moeten rondkomen. Voor werknemers die maandenlang hoge rekeningen moeten betalen in afwachting van de volgende indexering. Voor werknemers die voortdurend aanvallen op de indexering te verduren krijgen terwijl hun bedrijf het goed doet. Voor werknemers die tijdelijk werkloos dreigen te worden. Voor gepensioneerden, zieken, werklozen en arbeidsongeschikten die een zeer lage sociale uitkering ontvangen, vaak onder de armoedegrens.

Bedrijven zijn niet zo slecht af Volgens een recent rapport van de Nationale Bank hebben bedrijven in ons land nog nooit zoveel winst gemaakt. Niet allemaal natuurlijk, maar zeker de energie-, farmaceutische en vastgoedbedrijven. In tegenstelling tot bakkers en slagers hebben deze bedrijven geen verlaging van de sociale bijdragen nodig. Bovendien kunnen zij gemakkelijk ruimte vrijmaken voor loonsverhogingen. In deze context is het wraakroepend om de werkgevers de automatische indexering van de lonen via verschillende voorstellen in twijfel te horen trekken.

Nood aan fundamentele koerswijziging

Hieraan zullen we herinneren tijdens onze algemene actie- en stakingsdag op 9 november. Maar een crisis is ook een kans voor een fundamentele koerswijziging. Naast de noodzakelijke aftopping van de gas- en elektriciteits-

Doe mee met briefkaartenactie tegen digitale uitsluiting van Welzijnszorg

prijzen moet de regering snel langetermijnvoorstellen formuleren. Daartoe behoort een ambitieuze belastinghervorming waardoor de breedste schouders eindelijk zullen bijdragen. Dit is de ambitie die we hard nodig hebben.

/ Marie-Hélène Ska /

ACTIE- EN STAKINGSDAG

Voer je mee actie op 9 november en lijd je daardoor loonverlies? Je hebt recht op een stakersvergoeding. Die werd opgetrokken van 30 naar 40 euro per dag.

Voor praktische informatie over de actie- en stakingsdag: www.hetacv.be/actie

IN DE KIJKER

Middenveld roept op voor zorgplichtwet

• Federale begroting voor twee jaar, met knip in tijdskrediet

• Weg met drempels in Vlaamse sociale bescherming

ZWART OP WET

• Werken tot middernacht zonder overleg in e-commerce

• Recht op deconnectie in je onderneming hoe voer je dat in?

• Recht op voorspelbare en zekere arbeidsvoorwaarden

U VRAAGT, WIJ DRAAIEN

Waarmee rekening houden bij het invoeren van de vrijwillige vierdagenweek?

ZORGPLICHT

Smriti Lama: “Zodra de media-aandacht verslapt, kan alles weer verergeren”

DE STELLING

Als je hun uitkering vermindert, zullen werklozen sneller werk zoeken

INTERVIEW

Mick Lynch over sociale onrust in Verenigd Koninkrijk

RUGGESPRAAK

Stijn Witters

Recht op deconnectie: hoe voer je dat in je onderneming in?

Smriti Lama: “Zodra de media-aandacht verslapt, kan alles weer verergeren”

20.10.22

“Plus jamais une Qatarstrophe!” Middenveld roept politici op een zorgplichtwet te stemmen.

Wat zie je op de foto? Twee voetbalploegen in een voetbalstadion, een scheidsrechter met een wedstrijdbal, supporters met een tifo. Alle ingrediënten voor een onbezorgde pot voetbal. Maar… het is niet zomaar een wedstrijd.

Een maand voor de aftrap van het WK voetbal speelden actievoerders in het Gemeentestadion van Schaarbeek een symbolische voetbalmatch tussen ‘bouwvakkers’ en ‘multinationals’, zonder eerlijke spelregels. Daarmee wilden ze de schendingen van mensen- en arbeidsrechten bij de bouw van de infrastructuur in Qatar aanklagen. En een oproep doen aan politici om een Belgische zorgplichtwet te stemmen, die toestanden zoals in Qatar in de toekomst moet helpen vermijden. Het gaat om een actie van de ngo WSM, samen met een coalitie van vakbonden en ngo’s, onder de noemer #MadeWithRespect. Bart Verstraeten, directeur van WSM: “Qatar is geen uitzonde ring. Dit oneerlijke spel gebeurt overal in de wereld en in alle sectoren. Bedrijven stellen zich almachtig op, werk nemers en het milieu zijn de dupe. Bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen en de risico’s in hun toeleveringsketens aanpakken. Vrijblijvendheid werkt niet. Daarom moet er als stok achter de deur een zorgplicht wet komen die alle bedrijven verplicht zorg te dragen voor de mensenrechten en arbeids- en milieunormen in hun keten en die hen hiervoor aansprakelijk kan stellen.”

Een verslag van de match zonder eerlijke spelregels zie je op www.wsm.be. Lees in dit nummer ook het aangrijpende interview met de Nepalese vakbondsvrouw Smriti Lama over de wantoestanden in Qatar. En ondersteun de zorg plichtwet op www.madewithrespect.be.

TEKST Patrick Van Looveren

FOTO Dieter Telemans

Ik heb nog nooit zoveel woede gezien als dit jaar.

Amitav Ghosh, kandidaat Nobelprijs literatuur en klimaatactivist

Doe mee met briefkaartenactie tegen digitale uitsluiting!

Met zijn najaarscampagne brengt Welzijnszorg de impact van digitalisering op het leven van mensen in een armoedesituatie onder de aandacht. Digitale uitsluiting reikt veel verder dan geen toegang hebben tot internet of niet goed met een laptop of smartphone kunnen werken. In een wereld waarin steeds meer digitaal gecommuniceerd en aan dienstverlening gedaan wordt, worden mensen die digitaal niet mee kunnen ook uitgesloten van de maatschappij.

Welzijnszorg gaat met de overheid en organisaties in gesprek en vraagt hen mee te stappen in het verhaal dat iedereen toegang moet hebben tot de diensten die ze aanbieden en een concreet engagement aan te gaan. Daarom wil Welzijnszorg zoveel mogelijk briefkaarten verzamelen. Op die briefkaarten (geen postzegel nodig) laat je weten welke digitale drempels je tegenkwam en geef je mee een sterk signaal aan de overheid en organisaties dat digitale uitsluiting een onrecht is. Samen tegen armoede, samen tegen digitale uitsluiting.

Bestel briefkaarten

“Veel van die woede is gericht tegen de politieke klasse. Als je ziet dat de wereld waarop je dacht te kunnen rekenen uit elkaar valt, dan overvalt je een diep ge voel van ongemak. Ik denk niet dat je altijd een rechtstreekse lijn kan trekken van klimaatverandering naar sociale onrust, maar het klimaat speelt altijd op de achtergrond.” Amitav Ghosh was in de Brusselse Bozar voor de presentatie van zijn boek ‘Te groot om ons voor te stellen’.

Simon Bellens laat Amitav Ghosh aan het woord in een artikel voor de Gids op maatschappelijk gebied, dat je ook kan lezen op visie.net

Inschakelingsvergoeding bij collectief ontslag moet geïndexeerd worden

Alle werknemers die zijn ingeschreven in een tewerkstellingscel en ten minste één jaar ononderbroken bij de werkgever in dienst waren, hebben recht op een inschakelingsvergoeding. De inschakelingsvergoeding wordt in principe maandelijks uitbetaald. De wet bepaalt dat deze vergoeding moet worden geïndexeerd op basis van hetzelfde indexeringsmechanisme dat van toepassing was op het loon van de betrokken werknemer.

We merken dat heel wat werkgevers ‘vergeten’ om de indexatie van deze maandbedragen aan te passen. Hou dit in de gaten!

40De stakingsvergoeding van het ACV wordt opgetrokken van 30 naar 40 euro. Dit geldt vanaf de actie- en stakingsdag op 9 november. Ook nog even vermelden dat voor grotere manifestaties doorgaans vanuit elke regio collectief vervoer word voorzien en dat elke deelnemer dan ook een lunchpakket of lunchvergoeding krijgt. De lunchvergoeding bedraagt maximaal 10 euro.

jouw jobbonus*

Klimaatrechtvaardigheid is sociale rechtvaardigheid

Op 23 oktober trokken 30.000 klimaatactivisten door Brussel, waaronder heel wat ACV’ers. Met twee prioritaire eisen: op een gecoördineerde en doordachte manier de renovatie van gebouwen versnellen om zo energiearmoede tegen te gaan én ervoor zorgen dat iedere burger toegang heeft tot duurzaam, gezond en kwaliteitsvol voedsel. Eisen die een duidelijke link hebben met onze vakbondseisen omtrent koopkracht. Op de ACV-stand werd actie gevoerd met een reuze Jenga-spel onder het motto ‘Hoe kunnen we een toekomst bouwen op zwakke fundamenten?’

Jobbonus: registreer je rekeningnummer!

De Vlaamse overheid lanceert eind dit jaar de jobbonus. Werknemers met een maandloon dat lager ligt dan 2.500 euro bruto krijgen een aanvullend bedrag – afhankelijk van hoeveel je precies verdient – uitbetaald. De bovengrens wordt voor volgend jaar opgetrokken naar 2.900 euro bruto per maand. De overheid verstuurt vanaf deze maand brieven naar wie hier recht op heeft, met de vraag om je rekeningnummer te registreren op www.burgerprofiel.be. Verder verloopt de uitbetaling automatisch. Het ACV wil zijn leden attent maken op het bestaan van deze jobbonus en hen helpen bij de registratie, zodat ze krijgen waar ze recht op hebben!

Daarom werkten we campagnemateriaal uit (affiche, flyer, …). Maak er gebruik van!

FOTO’S Paul Corbeel

Meer info: www.hetacv.be/jobbonus

Na nog een nachtje doordoen kon premier De Croo naar het Parlement met de begroting voor 2023-2024. Die begrotingsopmaak bevatte weer veel risico’s voor de werknemers. Vanuit patronale en rechtse hoek werd de automatische indexering onder vuur genomen. Met bovenop de roep om structurele hervormingen, meestal een kniptang om te snoeien in de werknemersrechten. Daarvan blijven we grotelijks bespaard. Ook omdat de regering voorrang gaf aan crisisbeheer, met een nieuw pakket van energiemaatregelen. Hierbij een selectie uit wat raakt aan de werknemersrechten.

TEKST Chris Serroyen | FOTO Alexandr Podvalny

De regering geeft geen krimp voor de versoepeling van de Loon normwet . Maar gaf evenmin toe aan de aanvallen van de werkge vers op de automatische indexering. In ruil krijgen de werkgevers wel een verminde ring en uitstel van de patronale bijdragen toegezegd, voor 974 miljoen euro. Ze mogen hun bijdragen voor de eerste helft van 2023 verminderen met 7,07%. En voor de tweede helft mogen ze de betaling van 7,07% van de bijdragen uitstellen tot 2025. Deze maatre gel geldt voor de privésector, de publieke zorgsectoren en de autonome overheidsbe drijven. Bedrijven met belastingontwijking via belastingparadijzen worden uitgesloten, maar voor de rest is er geen enkele beper king. Zelfs niet voor bedrijven zonder auto matische indexering.

De werkgevers krijgen ook een verlenging van de tijdelijke werkloosheid energie tot 31 maart 2023 toegezegd. Wat dus betekent dat de bedrijven met hoge energiekosten of met verdubbeling van de energiefactuur hun personeel gedurende 6 maanden ononder broken werkloos kunnen stellen. Voor de zorgsectoren en ten dele ook het onderwijs komt er een verlenging van de recente tijdelijke maatregelen tegen personeelste korten tot 31 maart 2023.

Liberale trofeeën

De liberalen kregen nog eens een uitbrei ding van het aantal uren studentenarbeid toegezegd: van 475 naar 600 uur per jaar. Voorlopig tot eind 2024, maar met mogelijke verlenging na evaluatie.

De teugels worden nog eens gevierd voor het paard van Troje van de flexi-jobs.

Er komt een uitbreiding naar zes nieuwe sectoren: landbouw (paritair comité nr. 144); tuinaanleg (nr. 145-4), podiumkunsten (nr. 304, maar niet voor artistieke functies), bioscoopzalen (nr. 303.3) en gezondheids diensten (nr. 330, maar niet voor de zorgfunc ties in de gezondheidszorg); en last but not least de betaalde sportbeoefenaars (nr. 223). Mignolet gaat binnenkort als keeperstrainer kunnen gaan bijklussen bij Anderlecht. Voor de gezondheidsdiensten, en alleen deze, wordt wel een verhoogd minimum uurloon voorzien: 14 euro, geïndexeerd.

beperkt tot kinderen jonger dan 5 in plaats van 8 jaar voor nieuwe instromers.

• Tijdskrediet voor kinderzorg wordt met drie maanden ingeperkt, van 51 naar 48 maanden. Voor de loopbaanonderbreking bij de federale overheid gaat het van 60 naar 48 maanden.

• De toeslagen bij tijdskrediet, thematische verloven of loopbaanonderbreking voor werknemers vanaf 5 jaar anciënniteit of vanaf de leeftijd van 50 jaar verdwijnen voor nieuwe instromers.

• Halftijds tijdkrediet en landingsbanen worden enkel nog mogelijk vanuit voltijd se tewerkstelling in plaats vanuit min stens 3/4 tewerkstelling.

• Voor het voltijds tijdskrediet wordt een tewerkstellingsvoorwaarde van 12 maan den voorafgaand aan de schriftelijke ken nisgeving ingevoerd.

Er komen geen flexi-jobs in de uitvaartsec tor; daar wordt op voorstel van de sector het gelegenheidswerk uitgebreid.

Nog een klassieker bij begrotingen: een verhoging van de patronale bijdragen op SWT en eindeloopbaanregelingen met schorsing van prestaties, behalve voor het SWT bij herstructurering.

Knip in het verlof

De pijnlijkste maatregelen betreffen de verlofregelingen, waarin serieus wordt geknipt:

• Voltijds tijdkrediet voor kinderzorg wordt

Het blijft wachten op details en overgangs regelingen, maar voor wie nog wat aarzelt een aanvraag in te dienen lijkt het beter niet te lang meer te wachten. Noteer dat de regering voor het tijdskrediet en de lan dingsbanen enkel knipt in het recht op on derbrekingsuitkeringen. Niet in het recht op verlof ten aanzien van de werkgever, want dat wordt door cao’s geregeld.

Eindelijk wat sociaal arbeidsmarktbeleid

Het is niet allemaal treurnis qua werkgele genheidsbeleid. Zo komt er eindelijk een federaal initiatief om steun te geven aan lokale projecten om in afgebakende zones volledige werkgelegenheid te creëren voor langdurig werklozen (zero zones langduri ge werkloosheid ): die werklozen gaan een deel van hun uitkering doorbetaald krijgen.

“Er wordt flink beknibbeld op de tijdskredietregelingen.”

Tegelijk krijgen de Vlaamse sociale werk plaatsen eindelijk dezelfde RSZ-verminde ringen als de beschutte werkplaatsen, op voorwaarde dat de Vlaamse overheid dat geld volledig herinvesteert in de sector.

Na de sancties voor zieken en bedrijven die onvoldoende meewerken aan de terugkeer naar werk (TNW) komen er nu opnieuw een aantal positieve maatregelen, waaronder:

• een arbeidsparticipatietoeslag voor werk nemers die zonder ziek te vallen uit voor zorg hun arbeidsduur verminderen, als experiment voor twee jaar;

• een premie voor werkgevers die zieken aanwerven met gedeeltelijke werkhervatting;

• een alternatief voor het verplichte out placement bij verbreking wegens medi sche overmacht: de 1800 euro van de werkgever gaat niet naar een (vaak onbe kwaam) outplacementbureau, maar naar het RIZIV voor gespecialiseerde begeleiding;

• voor zieken, invaliden en personen met een handicap worden de mogelijkheden van cumul van arbeidsinkomen en uitke ring verder versoepeld;

• 20 extra TNW-coördinatoren.

Ook in de sociale zekerheid zijn er enkele interessante maatregelen:

• Voor min-65-jarigen met een overlevings pensioen wordt het jaarlijks plafond voor cumul met een arbeidsinkomen met 5000 euro verhoogd per kind met kinderbijslag.

• Eindelijk wordt de periode van moeder schapsrust geneutraliseerd voor de de gressiviteit in de werkloosheidsverzekering.

• Wanneer werkgevers knoeien met de economische werkloosheid zal terugvor

dering van de uitkeringen ook na 2022 via de werkgever moeten verlopen.

• Er wordt uitvoering gegeven aan het akkoord onder sociale partners voor een extra RSZ-bijdrage bij overmatig gebruik van dagcontracten uitzendarbeid.

• De pensioenbonus waartoe werd beslist vóór de zomer wordt nu 2 euro per dag.

• Minder interessant, toch niet voor de sociale zekerheid: voor de kunstensector komt er een vrijstelling van sociale bij

dragen op auteursrechten en naburige rechten. Dit als toemaatje bij een grondi ge hervorming van de fiscale regeling die de uitwassen moet inperken.

Op de grote fiscale hervorming blijft het nog even wachten. Dat herneemt de rege ring eind dit jaar, op basis van een concreet voorstel van minister van Financiën Van Peteghem tegen 1 december. 

pensioenbonus per dag.

“IN RUIL VOOR DE AUTOMATISCHE LOONINDEXERING KRIJGEN DE WERKGEVERS EEN VERMINDERING EN UITSTEL VAN DE PATRONALE BIJDRAGEN TOEGEZEGD.”

Weg met drempels in Vlaamse sociale bescherming

Als je veel zorg nodig hebt, dan kan je bovenop de federale sociale ze kerheid een beroep doen op de Vlaamse Sociale Bescherming en een zorgbudget krijgen. De Vlaamse regering scherpte evenwel de voorwaarden aan om recht te hebben op een zorgbudget en sluit daardoor mensen uit. 19 middenveldorganisaties, waaronder het ACV, dienden een verzoekschrift in bij het Grondwettelijk Hof tegen het nieuwe decreet Vlaamse sociale bescherming. Binnenkort volgen de pleidooien.

TEKST Patrick Van Looveren | FOTO Michael De Lausnay

Met het nieuwe decreet bouwt de Vlaamse regering extra drempels voor bepaalde domeinen van de sociale bescherming in. Dokterskosten of medicij nen worden (deels) terugbetaald met geld van de federale overheid. Maar wie langdurig zorg nodig heeft, heeft ook extra kosten die niet medisch zijn. Denk bijvoor beeld aan de kosten voor een rolstoel, hulp bij boodschappen of de kosten om in een woonzorgcentrum te wonen. Wie aan bepaalde voorwaarden voldoet, heeft recht op een zorgbudget om een deel van deze kosten te betalen. De voorwaarden zijn echter verscherpt. Zo worden de zorgbud getten pas toegekend na maar liefst 10 jaar verblijf in Vlaanderen of Brussel, waarvan 5 jaar ononderbroken. Bovendien moet je

slagen voor je inburgeringsexamen. Om te genieten van de korting op de zorgpremie – jaarlijks slechts 27 euro in plaats van 54 euro – geldt niet meer alleen een inko menstoets. Je moet voortaan ook minstens 5 jaar in België verblijven en slagen voor je inburgeringsexamen. En wie geen of een te laag zorgbudget krijgt en tegen deze beslis sing beroep wil aantekenen moet 75 euro dossiertaks betalen, een aanzienlijke financiële drempel voor veel mensen.

Geen A- en B-burgers

Jolien De Norre, adviseur Vlaams ACV: “Wij verzetten ons tegen het voorwaardelijk ma ken van rechten en stappen naar het Grond wettelijk Hof om de vernietiging van dit de creet te vragen. Een samenleving met A- en B-burgers, daar kunnen wij ons niet bij neer leggen. Onze advocaten bereiden zich volop voor. We hebben er goede hoop op dat het Grondwettelijk Hof hun argumenten volgt.”

Iedereen Beschermd

Een procedure voor het Grondwettelijk Hof kost geld, om en bij de 25.000 euro. Dat geld wordt deels bijeen gebracht met fundrai sing. Doe een gift op beschermd.mensen rechten.be en steun mee de rechtszaak tegen het nieuwe decreet. En voer mee actie. Stefaan Peirsman, stafmedewerker beweging ACV: “We voeren actie met para plu’s die voor ons symbool staan voor socia le bescherming onder het motto ‘Iedereen Beschermd’.” 

“WE KUNNEN ONS NIET NEERLEGGEN BIJ EEN SAMENLEVING MET A- EN B-BURGERS.” Jolien De Norre

Werken tot middernacht zonder overleg in de e-commerce

Volgens de arbeidswetgeving begint de nacht om 20 uur. Een aantal uitzonde ringen daargelaten kan de werkgever alleen maar vragen na 20 uur te werken op basis van een akkoord met alle in de vakbondsafvaardiging aanwezige vakbonden. Met de arbeidsdeal wordt dat overleg opzijgezet in de e-commerce.

TEKST Chris Serroyen | FOTO Gorodenkoff

Met de wet houdende diverse arbeidsbepalingen wordt uitvoering gegeven aan diver se onderdelen van de ar beidsdeal die de regering een jaar geleden sloot. In deze bijdrage hebben we het over het meest problematische hoofdstuk, dat van de e-commerce. Meer concreet, over de nachtarbeid voor het uitvoeren van alle logistieke en ondersteunende diensten verbonden aan de elektronische handel in roerende goederen. E-commerce voor on roerende goederen of voor diensten (zoals financiële diensten) valt hier buiten.

Laatavondwerk permanent mogelijk met één vakbond

De verplichting om nachtarbeid te onder handelen met alle vakbonden wordt ver soepeld. Voor het laatavondwerk van 20 uur tot middernacht volstaat voortaan een cao met één vakbond. Als er zo’n cao is, dan kan het arbeidsregime zonder verder overleg worden ingevoerd in het arbeids reglement. Dat is niet nieuw. Onder de regering-Michel was die mogelijkheid er ook al, maar toen tijdelijk. Vanaf nu wordt het een structurele aanpassing van de regels.

Anderhalf jaar mogelijk zonder cao

Een veel groter probleem is dat werkgevers nu ook zonder cao ‘experimenten’ kunnen

starten voor dergelijk laatavondwerk tot middernacht. Zo’n experiment:

• mag binnen de technische bedrijfseen heid maar één keer worden gestart;

• mag maximum 18 maanden duren;

• moet schriftelijk worden aangemeld aan de Federale Overheidsdienst Werkgele genheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO) en het bevoegde paritaire (sub) comité, met vermelding van: duurtijd, redenen voor de invoering van het laat avondwerk en de criteria die gaan ge bruikt worden om het experiment te evalueren;

• kan slechts op basis van vrijwilligheid van de individuele werknemers.

Dat laatste is uiteraard met een korreltje zout te nemen. De wet stelt dat elke werk nemer afzonderlijk schriftelijk de vraag moet stellen te mogen instappen in het experiment. Die aanvragers mogen vol gens de wet niet benadeeld worden door de werkgever. Wie geen aanvraag doet mag ook niet ontslagen worden, tenzij de werkgever het bewijs levert dat het ont slag daarmee niks te maken heeft. De werkgever moet dat op papier zetten als de werknemer erom vraagt. Maar geeft dat alles echt enige garantie op vrijwillig heid? Hoeveel keus gaat de werknemer echt hebben? Zeker ook als hij of zij bij aanwerving zo’n aanvraagformulier onder de neus krijgt geduwd.

Werknemers- of vakbondsafgevaardigden betrekken

De ondernemingsraad moet worden be trokken bij de uitwerking van het experi ment. Hoe, wanneer en op welke wijze wordt niet gepreciseerd. Er staat alleen dat de werkgever bij de bovenvermelde aanmelding de betrokkenheid moet bewij zen. Als er geen ondernemingsraad is, is het Comité PB bevoegd. Is dat er ook niet, is het voor de vakbondsafvaardiging. Zon der overlegorganen moeten de werkne mers zelf op een of andere wijze worden betrokken.

Hetzelfde overlegorgaan moet na afloop van het experiment door dit in overleg met de werkgever evalueren, in het bijzon der wat betreft de redenen die bij de aan vang werden ingeroepen. Die evaluatie moeten binnen de drie maanden na afloop van het experiment aan de FOD WASO en het bevoegde paritaire (sub)comité te worden overgemaakt.

Nachtwerk heeft serieuze repercussies op werknemers. Niet enkel op het gezinsleven en hun andere engagementen. Maar ook op de gezondheid. Zonder fatsoenlijk over leg hierover zal het ook het sociaal kli maat in het bedrijf bederven. Het is dus nog afwachten hoeveel werkgevers zich gaan wagen aan zo’n experiment zonder fatsoenlijk overleg. Werkgevers krijgen van deze regering dan wel het recht om eenzij dig nachtarbeid tot 24 uur in te voeren, maar werknemers blijven het recht hebben zich daartegen te verzetten of harde ga ranties te eisen bij invoering ervan: qua individuele vrijwilligheid, uitstapmogelijk heden, verloning, uurregeling, welzijn en gezondheid, veiligheid, mobiliteit ook.

Cao nachtarbeid grotelijks van toepassing

Het opzijzetten van de voorwaarde van een akkoord met alle vakbonden is een eenzijdige ingreep van de overheid in de cao nr. 46 van de Nationale Arbeidsraad. Maar voor het ove rige blijven alle andere bepalingen van die cao gelden. Dat wil voor het laatavondwerk van 20 tot 24 uur zeggen:

• In beginsel moet het gaan om werknemers met een contract voor onbepaalde duur, tenzij vaste contracten in de sector of de onderneming niet gebruikelijk zijn of als het gaat om tijdelijke werkzaamheden.

• Het dagelijkse werkrooster mag niet minder zijn dan dat van andere werknemers, met een minimum van 6 uur. Tenzij daarover andere collectieve afspraken bestaan.

• Werknemers die 55 jaar worden kunnen vragen om uit het nachtwerk te stappen. Vanaf 50 jaar kan dat ook, maar dan om ernstige medische redenen. Ook zwangere vrouwen mogen een tijdelijke uitstap vra gen. En overigens ook elke werknemer om dwingende redenen.

• Als de werknemer meer dan 12 uur van huis is of de verplaatsing naar en van het werk duurt 4 uur of meer, dan moet de werkgever in vervoer voorzien, tenzij een cao gelijk waardige voordelen bevat.

• En er moet sowieso in een financiële ver goeding voor dat laatavondwerk worden voorzien. Als er daarover geen sector- of bedrijfs-cao is, dan gaat het minimum om 1,34 euro per uur, verhoogd tot 1,61 euro voor werknemers vanaf 50 jaar (geïn dexeerd).

Krijg je als afgevaardigde zo’n experiment op

dan onmiddellijk je

te zoeken naar de

Recht op deconnectie in je onderneming hoe voer je dat in?

Een van de nieuwe maatregelen in de arbeidsdeal van de federale regering is het ‘recht op deconnectie’, d.w.z. het recht van de werknemer om buiten de werkuren niet meer verbonden te zijn met digitale hulpmiddelen voor het werk. Een verankering van het recht op deconnectie in de wetgeving kunnen we als vakbond alleen maar toejuichen.

om via een ander kanaal contact op te nemen met een werknemer;

• geen communicatie naar persoonlijke e-mailadressen of telefoonnummers.

• richtlijnen over het niet-beantwoorden van mails of oproepen op je gsm;

• instrumenten om computerservers buiten de werkuren in standby te zetten;

In feite bestond het recht op deconnec tie al lang voor de komst van deze wetgeving. Volgens de Arbeidswet van 16 maart 1971 hebben werknemers het recht om buiten hun normale uurrooster niet te werken. Buiten de werkuren heeft de werkgever geen gezag over zijn werkne mers en kan hij ze dus niet dwingen om oproepen te beantwoorden of werkgerela teerde mails te verzenden. De sociale wet geving voorzag ook al dat de werkgever instaat voor de preventie van psychosociale risico’s op het werk. Als blijkt dat het ge bruik van technologie of telewerk het risico op werkgerelateerde stress verhoogt, moet de werkgever een risicoanalyse uitvoeren en passende preventiemaatregelen nemen.

Wat is nieuw?

Het begrip ‘deconnectie’ dook voor het eerst expliciet op in de sociale wetgeving in 2018. De wet van 26 maart 2018 voorzag in een recht op overleg over deconnectie (dus nog niet in een recht op deconnectie). Volgens die wet moet de werkgever regel matig overleg plegen over deconnectie en het gebruik van digitale communicatiemid delen met het Comité PB, d.w.z. in onderne mingen vanaf 50 werknemers. Een dergelijk overleg was verplicht indien de werkne mersvertegenwoordigers erom vroegen. De werkgever was echter niet verplicht om daar een akkoord over te bereiken. Decon nectie bleef daarom over het algemeen dode letter bij werkgevers die weigerden het als een aandachtspunt te beschouwen.

In de recente arbeidsdeal wordt het recht op deconnectie een principe dat in elke onder neming expliciet moet worden erkend. Zo moet in elke onderneming vanaf 20 werkne mers tegen eind 2022 een bedrijfs-cao wor den afgesloten die het recht op deconnectie concreet maakt of er in het arbeidsregle ment naar verwijzen, tenzij het recht op deconnectie al is opgenomen in een secto rale of nationale cao.

Wat in bedrijfs-cao over recht op deconnectie?

Een bedrijfs-cao over het recht op decon nectie moet ten minste volgende elementen bevatten:

• de praktische modaliteiten voor de toe passing door de werknemer van het recht om niet bereikbaar te zijn buiten zijn uurroosters;

• de richtlijnen voor het gebruik van digita le hulpmiddelen, zodat de rusttijden, verlof, privéleven en familieleven van de werknemer gewaarborgd blijven;

• vormings- en sensibiliseringsacties voor werknemers en leidinggevenden voor het verstandig gebruik van digitale hulpmid delen en de risico’s die verbonden zijn aan overmatige connectie.

Hierna vind je enkele voorbeelden van prak tische modaliteiten die per geval moeten worden overeengekomen:

• aangeven over welke communicatiemid delen de werknemers beschikken en daar bij vermelden dat het niet is toegestaan

• activering van afwezigheidsberichten die aangeven met wie contact moet worden opgenomen als de werknemer afwezig is;

• inschakeling van een automatische hand tekening in e-mails die aangeeft dat niet onmiddellijk een antwoord vereist is;

• invoering van een waarschuwingsbericht wanneer je buiten de werktijd mails pro beert te verzenden;

• invoering van het uitgesteld verzenden van mails die ‘s avonds worden verzon den, zodat ze pas ‘s ochtends worden bezorgd;

• invoering van een systeem dat het niet mogelijk maakt om vergaderingen buiten de werktijd te plannen (bijvoorbeeld tij dens de lunch);

• invoering van een systeem voor het moni toren van prestaties/berichtgeving buiten de normale werkuren;

• organisatie van vormingen over het ge bruik van digitale hulpmiddelen voor alle personeelsleden, inclusief kaderleden;

• organisatie van opleidingen over een ‘gezond’ e-mailbeheer (bijvoorbeeld mo menten inplannen waarop je geen mails leest om je te concentreren op specifieke taken);

• opzetten van een preventie- en sensibili seringscampagne rond hyperconnectie;

• voorzien in momenten voor de evaluatie en opvolging van de maatregelen in de overlegorganen.

Grondige analyse vooraf

Bij de invoering van een recht op deconnec tie moet rekening worden gehouden met de context. Eerst moet de huidige situatie

TEKST Manon Van Thorre | ILLUSTRATIE Alphavector

worden geanalyseerd en moet worden nage gaan hoe alle personeelsleden de communi catiekanalen gebruiken. Hoeveel mails wor den buiten de werktijd verstuurd? Hoe gaat het personeel om met oproepen en andere berichten? Zijn er verschillen tussen dien sten of afdelingen?

Vervolgens moeten ook onderliggende orga nisatorische problemen op de werkplek worden opgespoord. Doe je dat niet, dan heeft de invoering van een recht op decon nectie geen echte meerwaarde. Een te hoge werkdruk kan een structureel probleem zijn. Werknemers die niet in staat zijn om het hun toegewezen werk tijdens de normale werkdag te voltooien, kunnen zich dan ge dwongen voelen om buiten de normale werkuren verder te werken. De organisatie van het werk en de werkdruk, met inbegrip van het aantal werknemers, zijn dus belang rijke aspecten die tegelijk moeten worden besproken, behandeld en geëvalueerd.

Managers moeten goede voorbeeld geven

Tot slot spelen managers een cruciale rol bij een succesvol beleid rond het recht op deconnetie. De invoering van het recht op deconnectie kan een verandering in de bedrijfscultuur betekenen. De be trokkenheid van al het personeel is dan ook van essentieel belang, te beginnen bij de managers die het goede voorbeeld moeten geven. 

NEEM MODEL-CAO ALS UITGANGSPUNT

De Dienst Onderneming van het ACV werkte een model-cao uit voor het recht op deconnectie. Als in jouw onderneming nog geen aanzet werd gegeven voor een cao, dan kan deze model-cao een goed uitgangspunt zijn om van te vertrekken.

Je kan deze model-cao downloaden op www.hetav.be/deconnectie Of stuur een mail naar ond-ent@acv-csc.be

Werknemers die niet in staat zijn om het hun toegewezen werk tijdens de normale werkdag te voltooien, kunnen zich dan gedwongen voelen om buiten de normale werkuren verder te werken.

Recht op voorspelbare en zekere arbeidsvoorwaarden

Voor werknemers met ten minste 6 maanden anciënniteit voorziet de nieuwe cao nr. 161 van de Nationale Arbeidsraad het recht om meer voorspelbare en zekere arbeidsvoorwaarden te vragen. In uitvoering van een Europese sociale richtlijn werd ook een wet over transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden gestemd.

Cao nr. 161 voorziet bij wijze van voorbeelden: de vraag naar een arbeidsovereenkomst van onbe paalde duur in plaats van be paalde duur, een voltijdse arbeidsovereen komst in plaats van een deeltijdse of ten minste een deeltijdse met een hoger aantal uren, een deeltijdse arbeidsovereenkomst met een vast uurrooster in plaats van een variabel uurrooster en, last but not least een week- of maandcontract voor interi marbeid in plaats van een dagcontract.

Ook andere vragen die kunnen leiden tot meer voorspelbare arbeidsvoorwaarden zijn het stellen waard. Denken we aan de vraag voor werknemers met wisselende plaatsen van tewerkstelling, om bijvoorbeeld sneller van de plaats van tewerkstelling op de hoogte gebracht te worden, of een stabie lere plaats van tewerkstelling te krijgen.

De cao van de Nationale Arbeidsraad voor ziet uitdrukkelijk dat op sector- of onderne mingsvlak hieraan nadere invulling gege ven kan worden. Dit geeft de mogelijkheid om bepaalde problemen van wispelturige arbeidsvoorwaarden, bij cao of eventueel via het arbeidsreglement te regelen.

Gemotiveerd antwoord

Het gaat om een “recht om te vragen”. De werknemer stelt zijn vraag schriftelijk, bij voorbeeld per e-mail, minstens 3 maanden op voorhand. In akkoord met de werkgever kan dit sneller. De werkgever is verplicht om hierop te reageren: ofwel gaat hij akkoord, ofwel stel hij een alternatieve regeling voor, ofwel motiveert hij schriftelijk waarom hij niet kan ingaan op de vraag van de werkne mer. De cao voorziet dat de werkgever ge

TEKST Piet Van den Bergh | FOTO Paul Einerhand

“De cao van de NAR voorziet uitdrukkelijk dat op sector- of ondernemingsvlak hieraan invulling kan worden gegeven. Regel dit bij cao of via het arbeidsreglement.”

motiveerd moet antwoorden, zodat de werk nemer de concrete redenen kent die leiden tot de weigering van de aanvraag.

Er geldt een bijkomende ontslagbescherming van 2 à 3 maanden loon voor de werknemer die wordt ontslagen omwille van zijn aan vraag. Belangrijk daarbij is dat de werknemer in de aanvraag voor betere arbeidsvoorwaar den vermeldt dat de aanvraag gebeurt op basis van cao nr. 161. Ook werknemers van wie de arbeidsovereenkomst van bepaalde duur niet werd hernieuwd omwille van hun vraag naar betere arbeidsvoorwaarden, heb ben recht op de beschermingsvergoeding. Dit laatste kan met name door interimmers worden ingeroepen, ook al beseffen we dat het op het terrein niet evident zal zijn. Niet temin geeft deze cao wel een bijkomend argument om te pleiten voor het afstemmen van de contractduur van de interimmer op het motief dat door de onderneming wordt ingeroepen. Zo is het niet verdedigbaar een werknemer met dagcontracten tewerk te stellen om een werknemer te vervangen die langdurig afwezig is.

Verplichte opleidingen

Intussen kwam ook de wet over transparan te en voorspelbare arbeidsvoorwaarden tot stand, met als meest opvallende maatregel de verplichting voor werkgevers om verplich te opleidingen (vb. veiligheidsopleidingen, rijvaardigheid, …) volledig kosteloos aan te bieden aan de werknemers. Bovendien moe ten de uren van dergelijke opleidingen ver goed worden als arbeidstijd, en zoveel moge lijk georganiseerd worden tijdens de normale werkuren. Ook een scholingsbeding, waarbij werknemers zich ertoe verbinden een ge deelte van de kost van de opleiding terug te betalen indien ze voortijdig het bedrijf verla ten, is niet langer toegelaten voor dergelijke opleidingen. En dus ongeldig indien deze toch nog opgedrongen zouden worden. 

Waarmee rekening houden bij het invoeren van de vrijwillige vierdagenweek?

De arbeidsdeal voorziet het recht voor werknemers om aan hun werkgever te vragen voltijds te werken over vier dagen per week. Waar moet je op letten?

Vooreerst: op vier dagen voltijds werken leidt tot lange dagen. In een 38-urenweek kan 9,5 uur per dag werken fysiek en/of mentaal zwaar belastend zijn. Bespreek in het Comité PB of het werk zich hiertoe leent, desgevallend met aangepaste maatregelen zoals langere pauzes of afwisseling in het werk. Als werknemersafgevaardigde in het Comité PB heb je het recht om een kopie van de bijlage aan de arbeidsovereenkomst te vragen van de werknemers die in het sys teem zijn gestapt. Zo kan je het gebruik ervan opvolgen.

Indien de wekelijkse arbeidsduur meer dan 38 uur per week bedraagt, kan de vrijwillige vierdagenweek slechts worden ingevoerd bij (gewo ne) cao. Dring aan op een zo breed mogelijk gedragen cao. Indien er maaltijdcheques gegeven worden in de onderneming, vraag je best de invoering van een “alternatieve telling”, op basis van uren in plaats van dagen, zodat de betrokken werknemers geen cheques verliezen. Informeer de werknemers dat ze het recht behouden op (minstens) 10 betaalde feestdagen, en de vakantierechten in verhouding opnemen. Je behoudt het recht op evenveel (in principe 4) weken vakantie als wanneer je in een vijfdagenweek werkt. Iemand in de vijfdagenweek moet daarvoor 20 dagen (4 maal 5) nemen. 4 weken vakantie in een vierdagenweek, betekent 16 vakantiedagen.

Piet Van den Bergh, juridisch adviseur ACV

“Zodra de media-aandacht verslapt, kan alles weer verergeren”

Op 20 november gaat het WK voetbal van start in Qatar. Voetballers uit 32 landen strijden om de eeuwige roem. Wat een feest zou moeten zijn, wordt overschaduwd door de schendingen van de arbeidsrechten van de migrantenarbeiders en de vele doden die vielen bij de bouw van de stadions. “Zou één van de voetballers sterven tijdens het werk, dan zou dat immens veel aandacht krijgen. Zoveel meer aandacht dan de 237 Nepalezen die in 2021 in Qatar stierven”, zegt

Smriti Lama is verantwoordelijk voor de internationale werking van de Nepalese vakbond Gefont. “Er zijn ondertussen stappen vooruit gezet, maar dat wil nog niet zeggen dat verworven rechten gegarandeerd zullen blijven. Het is belangrijk dat topvoetballers hun media macht gebruiken om wereldwijde arbeids rechten te verdedigen.”

3,5 miljoen arbeidsmigranten

Nepal is een heus migratieland dat 28% van zijn nationaal inkomen haalt uit de ‘verkoop’ van arbeid in verre landen. Op een bevolking van 29 miljoen telt het maar liefst 3,5 miljoen migranten tussen 17 en 40 jaar. 80% trekt naar de Golfstaten of Maleisië. “In dat geval gaat het om lager geschoolde en meer kwetsbare mensen die 200.000 roepies, ruim 1500 euro, betalen om in het buiten land aan de slag te kunnen gaan. Dat geld lenen ze vaak en moeten ze terugbetalen met het werk dat ze gaan verrichten”, aldus Lama.

De Nepalese vakbond Gefont staat arbeidsmigranten in het buitenland bij. Daar waar vakbonden zijn toegestaan sluit Gefont overeenkomsten af met lokale vakbonden, zodat ook Nepalezen er worden bijgestaan. In Qatar is echter geen vrije vakbondswerking toegestaan, waardoor zo’n samenwerkingsakkoorden niet mogelijk zijn. Arbeidsmigranten bevonden zich er dus in een zeer zwakke positie. De werkgevers hadden alle macht over hen. Lama: “Zo werd het contract dat werknemers tekenden in

Nepal bij aankomst in Qatar vaak verscheurd en vervangen door een nieuw contract met slechtere voorwaarden. Werkgevers hielden de paspoorten van hun werknemers bij en konden bepalen of ze mochten veranderen of het land verlaten. Die praktijk, gekend als het kafalasysteem, zorgde voor allerlei misbruiken. Wie toch van job veranderde zonder toestemming van de werkgever kon door de politie worden opgepakt. Arbeidsmigranten kwamen zo soms volledig vast te zitten, zonder werk en zonder inkomen. Ze konden dan niet meer bij hun oorspronkelijke werkgever terecht, maar ook het land niet meer verlaten.”

Onmenselijke

arbeidsomstandigheden

“De arbeidsomstandigheden bij de bouw van de stadions waren onmenselijk. Er zijn de zogenaamde ‘slapende doden’.” Daarmee verwijst Lama naar de jonge arbeiders die ‘s nachts in bed stierven. “Dat gebeurt niet bij zo’n jonge mensen tenzij ze overdag te zware inspanningen moeten leveren. Ze stierven omdat ze moesten werken bij temperaturen van 45 graden of meer.”

Tijdens de zomer mag op de middag normaal gezien niet buiten worden gewerkt in Qatar, maar voor de bouw van de stadions werd daar aanvankelijk geen rekening mee gehouden. “Er was haast bij”, vertelt Roskams

Internationaal Vakverbond systeem van moderne slavernij, in stand gehouden door de Qatarese overheid en met medeplichtigheid van de FIFA.”

TEKST John Vandaele | FOTO Guy Puttemans

Wat na het WK in Qatar?

en bijstand verlenen ter plekke. De facto zijn het vakbonden, maar omdat ze verboden zijn in Qatar noemen we ze anders”, aldus Lama. In 2016 – toen Cortebeeck nog hoofd was van de werknemersgroep in het bestuur van de IAO – maakte de IAO een aantal aanbevelingen over aan Qatar. Aanvankelijk bood de Golfstaat nog weerstand, maar omdat het land het WK net organiseert om een goede naam te maken in de wereld was slechte publiciteit absoluut ongewenst. Zo bleek het land onder die gezamenlijke druk wel bereid opende de IAO een kantoor zodat ze die veranderingen mee op de sporen kon zetten. Dit alles droeg bij tot de mers nu makkelijker van werkgever kunnen veranderen minimum maandloon van 1000 Qatarese rial, zo’n 240 euro, ingevoerd. Daarbovenop kunnen nog vergoedingen voor huisvesting en voeding komen. Ook de arbeidsin arbeiders in de bouwsector gaat het beter. Maar in ande bijzonder kwetsbare groep is, is er weinig veranderd. De mentaliteit van werkgevers verander je niet zomaar. Een deel van hen beschouwt hun personeel nog steeds als

Arbeidsrechten gingen er in Qatar zichtbaar op vooruit, vooral in sectoren die wat verder af staan van het WK. De grote vraag is wat er van die veranderingen overblijft eens het WK voorbij is. “Qatarese leiders kunnen alles weer veranderen”, beaamt Lama. “Dit zijn geen internati onaal bindende afspraken, maar nationale wetten die over

de veiligheid en gezondheid op het werk goedgekeurd door Qatar, dan zouden we meer houvast hebben gehad.

Een langere versie van dit artikel lees je op MO.be, de website van MO* magazine, een non-profit mediaproject dat duiding geeft bij mondiale tendensen en lokale realiteiten overal ter wereld. Je leest er diepgravende verhalen die je nergens ander leest. Voor slechts 4 euro per maand ben je proMO*.

Meer info: MO.be/promo

ALS JE HUN UITKERING VERMINDERT, ZULLEN WERKLOZEN SNELLER WERK ZOEKEN

In november 2012 hervorm de de regering-Di Rupo de werkloosheidsverzekering, onder meer met een ver sterking van de degressiviteit. Dat wil zeggen dat een werkloosheidsuitkering sneller en steiler daalt, tot een strikt minimum. Dat gebeurde in de nasleep van de financiële crisis van 2008 en de grote besparingsdrang die toen heerste. Een nieuw rapport van de RVA stelt dat de stapsgewij ze daling van de werkloos heidsuitkering naarmate men langer werkloos is, de zogenaamde degressiviteit, geen effect heeft op de uit stroom van werklozen naar de arbeidsmarkt. Nochtans is dat een van de grote ar gumenten van de voorstan ders van die maatregelen.

TEKST Dominic Zehnder & Patrick Van Looveren FOTO Michael De Lausnay

Hilde Thys, langdurig werkzoekende

Hilde Thys (56): “Dat mensen die al een tijdje werkloos zijn niet willen werken klopt niet. Ik wil maar al te graag een job. Dat hoor ik ook van anderen op de bijeenkomsten van de werk zoekendenwerking van het ACV. Er is een mismatch, waardoor we er steeds naast grijpen.”

Ik ben opgeleid als interieurarchitecte. Ik ben ontslagen na een faillissement en heb daarna nog een aantal jobs gedaan, maar ben nu al een hele tijd werkloos. Ik heb osteoporose (botontkalking) en daardoor rug klachten. Ik kom niet voor elke job in aanmer king. Ik kan bijvoorbeeld niet heel de dag op de computer werken. Ik heb cursussen gevolgd bij de VDAB, maar die hebben niet tot de gewens te job geleid. En een optometriecursus die ik wil volgen – een knelpuntberoep waar opti ciens om schreeuwen – is niet erkend door de VDAB. Als ik die zou volgen, dan verlies ik mijn uitkering. Ik word nog tamelijk veel uitgeno digd voor een sollicitatie, maar grijp er telkens naast. Dat je al lang niet meer werkt, speelt tegen je. Ook mijn leeftijd speelt me parten. Ik heb al heel wat vrijwilligerswerk gedaan, maar

dat levert helaas geen job op. De gespeciali seerde begeleiding is ver te zoeken. Heel wat assistenten vallen zelf uit. Voor de werkzoe kende is het helemaal niet fijn om steeds weer je verhaal te moeten doen, voor weer eens een andere assistente.”

Financieel niet makkelijk

“Als alleenstaande moet ik het rooien met een werkloosheidsuitkering van 1.270 euro per maand. Ik moet elke euro omdraaien. Ik moet me vooral veel ontzeggen. Vroeger, toen ik werkte, ging ik regelmatig op vakantie. Maar dat zit er niet meer in. Ik heb het geluk dat mijn papa een tuin heeft, zodat ik mijn portie verse groenten heb. Hij heeft ook mijn multifo cale bril betaald, omdat ik daar het geld niet voor had. Je bent bezig met overleven.” 

“Dat je meer motivatie zou hebben om te solliciteren als je uitkering verlaagt is een absoluut foute gedachtegang”

EN JIJ

En wat vind jij? Hoe sta jij tegenover de degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen? Wat moet gebeuren om werkzoekenden sneller aan de slag te krijgen? Reageer op vakbeweging@acv-csc.be

Karim Dibas, expert bij de werkzoekendenwerking van het ACV, kijkt niet op van de resul taten van het RVA-rapport. “Terwijl economen als Stijn Baert het grote heil blijven zoeken in snel en sterk dalende uitkeringen, bevestigt nu ook de RVA wat wij al jaren zeggen. Je moet mensen niet met de financiële roe naar nieuw werk toe leiden, maar er net voor zor gen dat de drempels die langdurige werklozen ondervinden weggewerkt worden, zoals onvoldoende werkervaring bij jongeren of niet de juiste kwalificaties en kennis hebben om aan de steeds sneller veranderende eisen te voldoen. Zorg ervoor dat je die mensen vol doende ondersteuning biedt en hen zo goed mogelijk naar een passende baan begeleidt.”

Met de versterkte degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen wilde de toenmalige federale regering op de uitgaven voor de uitkeringen besparen door werklozen sneller naar nieuw werk toe te leiden. Karim: “Men hoopte dat de dalende uitkering een invloed zou hebben op het zoekgedrag. Maar zowel armoedeorganisaties als vakbonden maakten zich toen sterk dat die versterkte degressiviteit alleen maar tot gevolg zou hebben dat meer mensen in armoede belan den en zij niet sneller een nieuwe baan zouden vinden.” Dat verweer wordt nu ook bevestigd in een nieuw rapport van de RVA, dat tien jaar na de ingang van de verstrengde regels naar het effect daarvan kijkt. Volgens de RVA kan er geen verband worden aangetoond tussen de sneller dalende werkloosheidsuitkering en de uitstroom van mensen naar het werk.

DRIE VERGOEDINGSPERIODES

Overheid verzaakt aan beschermingsfunctie

Karim: “Het RVA-rapport stelt dat de overheid een van de hoofddoelen van de werkloosheids uitkering uit het oog verliest, namelijk het ar moederisico voor mensen die hun werk verliezen opvangen. De uitkering van de gemiddelde werk loze bevindt zich onder de armoedegrens. De overheid verzaakt hierin haar beschermingsfunc tie van de werklozen. Bovendien hebben de lage uitkeringen tot gevolg dat wie onder de armoe degrens zakt nog moeilijker nieuw werk vindt. Wanneer je in armoede leeft, ben je vooral bezig met overleven en kom je er gewoon niet toe om daarnaast ook nog veel energie in de vaak slo pende zoektocht naar een nieuwe baan te ste ken. Zeker ook omdat solliciteren ook behoorlijk wat geld kost aan verplaatsingen.” 

0,5De regering Di-Rupo rekende zich indertijd rijk aan de hervor ming door uit te gaan van bijzon der positieve effecten op de werkgelegenheid. De totale besparing tussen 2012 en 2020 bedraagt echter amper 0,5 pro cent van de sociale uitgaven. Het verhoopte besparingseffect van economen en de regering treedt dus verre van op.

1.270

Voor een alleenstaande is de minimumwerkloosheidsuitkering 1.270 euro per maand, ver onder de armoedegrens van 1.461 euro per maand (berekening FOD Sociale Zekerheid).

97

Het bedrag van de werkloosheidsuitkeringen zakt na verloop van tijd. Er zijn drie vergoedingsperiodes. Tijdens de eerste 12 maanden (eerste vergoedingsperiode) ontvang je als werkzoekende eerst 65% van je laatst verdiende loon (begrensd tot de hoogste loongrens), dat vermindert tot 60%. In de tweede ver goedingsperiode (die maximaal 36 maanden duurt) volgt een periode van 2 maanden, verlengd met 2 maanden per jaar beroepsverleden. Tijdens die tweede periode verschillen de bedragen naargelang je gezinstoestand (samenwonende met gezinslast, alleenwonende, samenwonende zonder gezinslast). In de derde vergoedingsperiode (na maximaal 48 maanden) ontvang je als werkloze een minimale forfaitai re uitkering. Het bedrag hangt af van je gezinssituatie, maar niet langer van je laatst verdiende loon. 

Bij een recente bevraging van de ACV Werkzoekendenwerking bij 2.265 werkzoekenden geeft 97% aan dat ze moeilijkheden ondervinden om rond te komen. 15% moet een beroep doen op familie. 22,5% moet zijn spaargeld aanspreken (als dat er al is).

Karim Dibas, expert werkzoekendenwerking ACV

“Werklozen verarmen werkt niet”

Op visie.net kan je een filmdocu zien over de sociale onrust in Groot-Brittannië.

Mensen hebben genoeg van de ongelijkheid

Niet alleen in België broeit het, het brandt in het Verenigd Koninkrijk. Tegen de achtergrond van een ongeziene koopkrachtcrisis, willen stakingsacties in talloze sectoren voor eens en altijd komaf maken met stagnerende lonen en kille besparingen. Vakbondsleider Mick Lynch: “De regering geloofde dat er geen solidariteit tussen werknemers bestaat. Ze heeft zich vergist.”

Toen de Britse nationale spoorweg-, maritieme en transportvakbond (RMT) aan het begin van de zomer aankondigde dat er na vastge lopen loononderhandelingen niets anders opzat dan tot staking over te gaan, dacht de conservatieve rege ring dat de onrust van korte duur zou zijn. “Ze dachten onze actie snel te kunnen breken”, vertelt secreta ris-generaal van de RMT Mick Lynch. “Maar dat misprijzen is in het gezicht van de regering ontploft. Wanneer de Britten onze frustraties zagen, herkenden ze zich daarin, ruim 70 procent van de bevolking steunde ons volgens een peiling.”

Op 21 juni legden 40.000 spoorweg medewerkers van de RMT een eerste keer het werk neer. De hele zomer lang volgden nog meer stakingsda gen, alleen het overlijden van de Queen zorgde ervoor dat een geplan de staking in september werd afge blazen. En het is nog niet gedaan. Ook in november staan acties ge pland. Het gaat om de grootste stakingsactie in het Verenigd Konink rijk sinds 1989. De strijdbaarheid van het spoorpersoneel besmette ook andere sectoren. Havenarbeiders, postbodes, luchthavenpersoneel … allemaal staakten ze in de afgelopen maanden. Zelfs leerkrachten en zorgverleners plannen stakingen in

het najaar. Nochtans maakt de Britse wetgeving het aartsmoeilijk om te staken: vakbonden zijn verplicht om hun leden eerst per post te laten stemmen, en minstens de helft van de stemgerechtigde leden moet een rechtsgeldige stem uitbrengen. Door die wijdverspreide onrust spreekt de Britse pers, naar vergelijking met de woelige jaren zeventig, over een summer of discontent, een zomer van onvrede die nog lang niet is afgekoeld. De onvrede wordt immers breed gedeeld: de huidige koop krachtcrisis drijft werknemers zonder een echte loonsverhoging regelrecht in de armoede, en na twaalf jaar van bezuinigingen in publieke diensten zijn de Britten dat besparingsbeleid kotsbeu. Ondertussen wil de Britse regering het stakingsrecht verder beperken, maar krijgt het de geest van het protest niet opnieuw in fles. Meer nog, de conservatieve rege ringspartij verzandt in intern gekra keel en premier Liz Truss moest na aanhoudende druk alweer aftreden na een regeerperiode van slechts 45 dagen.

Van dat protest van de werkende klasse is Mick Lynch het gezicht geworden. “Alle vakbonden, of ze nu radicaal of gematigd zijn, moeten zich verenigen om de werknemers een vuist te laten maken”, pleit hij voor gezamenlijke acties. Als mede-

Het gaat om de grootste stakingsactie in het Verenigd Koninkrijk sinds 1989

oprichter van ‘Enough is Enough’, een lossere samenwerking tussen ver schillende vakbonden en sociale bewegingen, wil hij de brede bevol king een uitlaatklep geven om haar woede te uiten. “Heel wat mensen, zeker de jongere generaties, willen echte verandering. Ze willen politici die iets geven om het milieu en om kijken naar minderheidsgroepen. Ze hebben genoeg van de ongelijkheid en willen weer kunnen rekenen op een welvaartsstaat en een goede gezondheidszorg. Onze boodschap is dat al die campagnes samen moeten komen in een progressieve beweging.”

De conservatieve regering heeft de solidariteit in de werkende klasse onderschat?

“Dat denk ik wel. De regering was gaan geloven in haar eigen riedeltje, dat het land vol zit met mensen die niet in solidariteit geloven. Dat er niet iets zoals een gemeenschap bestaat, zoals Margaret Thatcher (premier van 1979 tot 1990, red.) beweerde. Dat het ieder voor zich is. Maar die oude solidariteitsboodschap leeft wel nog. Mensen accepteren het niet langer dat ze tegen elkaar worden opgezet. In veel gemeenschappen weten men sen dat ze zelf niet beter af zijn als de rest erop achteruitgaat.”

TEKST Simon Bellens en Lies Van der Auwera | FOTO Steve Eason

Vakbondsleider Mick Lynch over sociale onrust in

Waarom is dit het moment om ‘genoeg is genoeg’ te zeggen?

“In het Verenigd Koninkrijk woedt de koopkrachtcri sis volgens mij nog erger dan in België. We zien mensen met voltijdse banen die naar voedselban ken moeten gaan, een fenomeen dat zich pas de afgelopen tien jaar echt heeft ontwikkeld. Die voedselbanken draaien op donaties, vaak van working class-mensen. Sommige voedselbanken hebben nu een voedseltekort omdat mensen het zich niet meer kunnen veroorloven om voedsel weg te geven. Werkgevers beweren vaak dat stijgende lonen de inflatie aanjagen, maar zeker in Groot-Brittannië kan dat niet waar zijn. We hebben jaren van besparingen in de publieke diensten gekend en de lonen hebben geen gelijke tred ge houden met de inflatie. Ondanks enorme winsten van grote bedrijven zoals Shell of British Petrole um, en de hoge dividenden die ze uitbetalen aan aandeelhouders. De prijsstijgingen en hoge ener giefactuur komen deels door de oorlog in Oekraïne, maar zijn ook te wijten aan de incompetentie van de regering. Liz Truss’ voorgestelde belastingverla ging voor de allerrijksten is inmiddels afgevoerd, maar het heeft wel de rente en de inflatie de hoogte ingejaagd. Zelfs mensen met goede lonen krijgen het zo moeilijk om leningen of huur te betalen. Het is een bewust beleid van de regering

BIO

Mick Lynch is secretarisgeneraal van de Britse nationale spoorweg-, maritieme en transportvakbond (RMT) en medeoprichter van de breed gedragen ‘Enough is Enough’-beweging. Hij groeide de voorbije maanden uit tot het gezicht en de spreekbuis van de Britse protestbeweging. Tik ‘Mick Lynch’ in als zoekterm op YouTube en stel vast hoe Lynch de vloer aanveegt met rechtse politici en mediafiguren.

om de superrijken nog rijker te maken. Ze denkt daarmee weg te komen, maar er is iets aan het veranderen. Ik weet niet of dit een revolutie is, maar het kan de weg plaveien naar een rechtvaardigere samenleving. Het land smacht naar een nieuwe regering.”

Het valt op dat net de beroepen die tijdens de coronapandemie ‘onmisbaar’ waren nu als eerste tot actie overgaan.

“Mensen voelen zich afgezet. Ze bleven werken tijdens de pandemie en hielden vol, zogezegd in het belang van het land, maar na het applaus kregen ze geen betere lonen of arbeidsvoorwaarden. Onze regering lijkt alles te willen overlaten aan de vrije markt, ongeacht wat daarvan het resultaat is.

Zorgverleners, transportwerkers, schoonmakers … dat zijn allemaal banen zonder eerlijke verloning, en zonder dat je invloed kan uitoefenen op de markten.

Er is veel woede over de rechten die werknemers worden ontnomen. In het Verenigd Koninkrijk werken veel mensen met nulurencontracten, waardoor je geen vaste uren hebt, maar afhangt van de uren die je werkgever je flexibel toebedeelt.

Of denk aan rederij P&O Ferries die eerder dit jaar 800 bemanningsleden ontsloeg om hen te vervan gen door goedkopere werknemers van buiten de Europese Unie.” 

“WE ZIEN MENSEN MET VOLTIJDSE BANEN DIE NAAR VOEDSELBANKEN MOETEN GAAN.”

Mick Lynch

Mick Lynch

BUITENSCHOOLSE KINDEROPVANG ZANDHOVEN

“Eerst en vooral: je moet het graag doen, werken in de buitenschoolse kinderopvang. Natuurlijk streven we naar eenzelfde loon als onze collega’s in de best gefinancierde kinderdagverblijven. Daarnaast willen we kinderen vooral ondersteunen in hun ontwikkeling. Het beroep spreekt vandaag wel minder aan: er moet vanuit de regering werk worden gemaakt om de sector aantrekkelijk te maken. Er moet op langere termijn gedacht worden. Er is veel wetgeving veranderd. Het aantal kinderen per begeleider is verhoogd. En hoeveel kinderen er per vierkante meter kunnen worden opgevangen laten ze los. Moet er weer iets ernstigs gebeuren vooraleer er

hier ook iets verandert in de positieve zin? Elk kind is uniek en heeft aandacht nodig. Wij willen die kinderen helpen met hun sociale vaardigheden of helpen met hun huiswerk. Het gaat om meer dan kinderen die enkel hun energie moeten kwijtraken. De kinderen in de buitenschoolse opvang zijn vaak kinderen van ouders die allebei moeten werken, of kinderen van ouders die geen netwerk hebben om het kind op te vangen. Er wordt nog weinig rekening gehouden met de identiteit van het kind, vanuit het beleid gaat het meer over cijfers dan over kwaliteit. Een spontane knuffel, dat ze je naam roepen: dat houdt ons recht. En dat willen we heel graag behouden.”