Θέμα: Τα έθιμα του χωριού μου του Νεοχωρίου Σερρών
Ονοματεπώνυμο: Κυριακή Καζάκη Τμήμα: Β1 Σχολείο: Γυμνάσιο Νέου Σκοπού
Βρίσκεται νοτιανατολικά από την πόλη των Σερρών και σε απόσταση 6χλμ από αυτήν. Είναι χτισμένο σε ένα μικρό λόφο (ύψος 30μ) και ήταν παλιότερα μετόχι της μονής Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους. Δυτικά του χωριού περνά ο ποταμός , Αι Γιάννης και λίγο νοτιότερα χύνεται στον ποταμό Στρυμόνα.
Τα Χριστούγεννα ήρθαν και όπως κάθε χρόνο μαζί με τις ευχές για «χρόνια πολλά» αναβιώνουν ήθη και έθιμα των οποίων οι ρίζες χάνονται στα βάθη των αιώνων. Μάλιστα στη σύγχρονη εποχή και
ειδικά στις μεγάλες πόλεις αλλά και στις επαρχίες , τα ελληνικά χριστουγεννιάτικα έθιμα θυμίζουν τους εορτασμούς σε άλλα μέρη του κόσμου. Τα ταξίδια, η εύκολη πρόσβαση στα παγκόσμια μέσα και η παγκοσμιοποίηση έχουν καθιερώσει και εξαπλώσει πολλές παραδόσεις από τη Δύση. Ένα από αυτά τα έθιμα είναι και το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο το οποίο σίγουρα δεν λείπει από κάθε σπίτι όχι μόνο του χωριού μου, αλλά και γενικά της Ελλάδα . Σε αυτή την εργασία όμως θα σας παρουσιάσω κάποια παραδοσιακά έθιμα από τα πάρα πολλά του χωριού μου, του Νεοχωρίου Σερρών .
Βαρβάρα, ένα κολυβόζουμο, χυλός, σταρόζουμο, πολύσπορα ή ασουρές ονομάζεται αυτό το υπέροχο, γευστικό και πλήρως θρεπτικό γλυκό που φτιάχνεται προς τιμήν της Αγίας Βαρβάρας στις 4 Δεκεμβρίου. Επειδή μάλιστα είναι προστάτιδα των παιδιών και τα φυλάει από τις αρρώστιες, τη φτιάχνουν κυρίως για να την «γλυκάνουν» με κάποιον τρόπο και να προστατεύει τα παιδιά . Συγκεκριμένα , κάθε νοικοκυρά μοίραζε την Βαρβάρα σε τρία σπίτια όπου υπήρχαν και ζούσαν παιδιά , ώστε να είναι υγιή .
Το Χριστόψωμο είναι το ψωμί που φτιάχνουν οι γυναίκες προς τιμήν του Χριστού με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή, τις παραμονές των Χριστουγέννων. Είναι το ευλογημένο ψωμί του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, αφού αυτό θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του. Στο χωριό μας στη μέση της επιφάνειας του χριστόψωμου σχηματίζουμε με ζυμάρι το σημείο τού σταυρού και στις άκρες του τοποθετούμε αμύγδαλα και καρύδια, που αποτελούν σύμβολα πλούσιας παραγωγής. Η διακόσμηση του καθορίζεται ακόμη και από το επάγγελμα τού νοικοκύρη. Έτσι, αν αυτός είναι γεωργός ή τσοπάνης, στο χριστόψωμο σχηματίζουν βόδια και αλέτρι ή πρόβατα και κατσίκια.
Παραμονή των Χριστουγέννων στο χωριό μας ξεκινούσε το σφάξιμο των γουρουνιών, καθώς τότε ήταν που έληγε η σαρανταήμερη νηστεία των Χριστουγέννων και οι οικογένειες μπορούσαν να καταναλώσουν και πάλι κρέας. Το σφάξιμο των γουρουνιών ήταν παλιό έθιμο, κατάλοιπο κάποιας ειδωλολατρικής λατρείας . Από το γουρούνι που σφαζόταν δεν πετιόταν τίποτα. Τα “καλά” κομμάτια κρέατος αλατιζόταν και διατηρούνταν για αργότερα, ενώ από τα εντόσθια και συκώτια του χοίρου, κομμάτια δηλαδή που έπρεπε να καταναλωθούν άμεσα, οι νοικοκυρές έφτιαχναν αυτό το μοναδικό έδεσμα, τη Μπάμπω, που είναι το έντερο και το συκώτι του γουρουνιού γεμιστό με κρέας, ρύζι και μπαχαρικά.
Βασιλόπιτα, κατά το Ελληνικό έθιμο, ονομάζεται η πίτα που παρασκευάζεται παραμονή της Πρωτοχρονιάς περιέχει ένα χρυσό φλουρί (νόμισμα) που σύμφωνα με την παράδοση θα φέρει καλή τύχη σε αυτόν που θα το βρει και κόβεται και μοιράζεται σε οικογενειακή συγκέντρωση αμέσως με τον ερχομό του νέου έτους συνήθως μετά από φαγοπότι . Εμείς εδώ έχουμε δύο βασιλόπιτες μία που την κόβουμε λίγο πριν πάει 24:00 ακριβώς τα μεσάνυχτα την ώρα που κοντεύει να γίνει η αλλαγή του έτους και μία άλλη το πρωί του νέου έτους. Η μία είναι τυρόπιτα και εκτός από το φλουρί σε κάθε κομμάτι έχει και ένα τοπικό προϊόν σε συμβολικό επίπεδο , όπου το κάθε προϊόν σημαίνει μία πρόοδο στα επαγγελματικά του ατόμου που θα το τύχει . Έτσι η Βασιλόπιτα έχει μέσα σε αλουμίνιο συνήθως το φλουρί (για καλή τύχη ),καλαμπόκι ( για τους κτηνοτρόφους ) , σιτάρι ( για αυτούς που έχουν χωράφια ) και ένα κομμάτι ξύλο ( για αυτούς που έχουν οπωρώνα ) Η βασιλόπιτα κόβεται και μοιράζεται με εθιμικό τελετουργικό τη νύχτα της παραμονής του νέου χρόνου ή ανήμερα την Πρωτοχρονιά. Το γενικό πρόσταγμα έχει ο νοικοκύρης του σπιτιού, που αφού τη σταυρώσει, κόβει και μοιράζει τα κομμάτια της πίτας στα μέλη της οικογένειάς του και τους τυχόν φιλοξενούμενους, ενώ ιδιαίτερα κομμάτια ξεχωρίζονται για τον Χριστό, την Παναγία, τον Άγιο Βασίλειο, το σπίτι και τους ξενιτεμένους της οικογένειας.
Οι κάτοικοι το χωριού δεν πρέπει να επισκέπτονται άλλα σπίτια Παραμονές Πρωτοχρονιάς, επειδή θα κάνουν τους κατοίκους ποδαρικό και δεν θα μπορούν να κάνουν στο δικό τους , έτσι προτιμούν να παραμένουν στα σπίτια τους και να τους επισκέφτονται μετά την Πρωτοχρονιά , ώστε να έχουν τύχη οι ίδιοι αλλά και το σπίτι τους. Επιτρέπεται μόνο τα εγγόνια και τα παιδιά των παππούδων και των γιαγιάδων να τους επισκέπτονται και να κάνουν το περίφημο έθιμο με την φωτιά και το αλάτι . Όσοι κάτοικοι των σπιτιών είχαν τζάκι ή σόμπα και ζεσταίνονταν με αυτές όλο τον χειμώνα ρίχνουν μαζί με τους δικούς τους ανθρώπους λίγο αλάτι στην φωτιά και έλεγαν : << Να έχουμε καλό μπερικέτι , πολλά χρήματα , υγεία ευτυχία , αγάπη και όταν το αλάτι θα καιγόταν στην φωτιά, έχουν μία ελπίδα πως αυτές οι ευχές θα πραγματοποιηθούν .
Για να είναι ευλογημένος ο νέος χρόνος, όλη η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία το πρωί της Πρωτοχρονιάς. Ο νοικοκύρης έχει μαζί του ένα ρόδι. Μόλις επιστρέψουν από τη Θεία Λειτουργία το ρόδι σπάει στην πόρτα του σπιτιού. Σύμφωνα με το έθιμο, μπαίνει μέσα στο σπίτι με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα και λέει, «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά».
Στην Εορτή των Θεοφανίων στις 6 Ιανουαρίου πραγματοποιείται ο Μεγάλος Αγιασμός των υδάτων, σκοπός του οποίου είναι ο εξαγνισμός του νερού, αυτού του τόσο πολύτιμου στοιχείου της φύσης. Το νερό αγιάζεται και γίνεται έτσι φορέας της χάρης του Θεού, με κύριο πάντοτε στόχο τη σωτηρία του ανθρώπου που βρίσκεται στο επίκεντρο. Ο ιερέας δένει το σταυρό με μία κορδέλα και το πετάει στο νερό ψάλλοντας θα το πετάξει τρείς φορές στο νερό, δύο με την κορδέλα , ώστε να μπορέσει να το ξανανεβάσει και την τρίτη χωρίς την κορδέλα . Οι πιο τολμηροί θα βουτήξουν στα παγωμένα νερά του Στρυμόνα και θα συναγωνιστούν ποιος θα πιάσει το σταυρό. Αυτός που θα τον ανεβάσει στην επιφάνεια θεωρείται ότι θα έχει καλή τύχη και υγεία όλο το χρόνο . Όλο το χωριό είναι συγκεντρωμένο εκεί παρακολουθώντας την τελετή και περιμένει με αγωνία να δει τον τυχερό . Αργότερα αυτοί που βούτηξαν στο νερό περιτριγυρίζουν το χωριό και πάνε ιδίως στα μέρη όπου πάει ο περισσότερος κόσμος του χωριού , ώστε να βάλουν χρήματα σε ένα καλαθάκι για να συμβάλουν στο φιλανθρωπικό έργο της ενορίας μας .
Τα κάλαντα είναι μείγμα θρησκευτικού και κοσμικού περιεχομένου. Στην αρχή εξαγγέλλεται και περιγράφεται το θρησκευτικό γεγονός και μετά ακολουθούν τα εγκώμια για τα διάφορα πρόσωπα της οικογένειας, ανάλογα με τα χαρίσματά τους, την ηλικία τους, το επάγγελμά τους ή την κοινωνική τους θέση. Για κάθε μεγάλη γιορτή του Δωδεκαημέρου υπάρχουν τα αντίστοιχα δημοτικά τραγούδια . Για την γέννηση του Χρηστού , την Πρωτοχρονιά , αλλά τα πιο ξεχωριστά στο χωριό μου είναι αυτά των Θεοφανίων , όπου το αργά το βράδυ στις 5 Ιανουαρίου βγαίνουν στο χωριό οι Φωταράδες και τραγουδούν τα κάλαντα . Οι Φωταράδες είναι μία ομάδα ατόμων όπου τραγουδούν τα κάλαντα σε όλο το χωριό .Στο χωριό μου συνήθως αυτά τα άτομα είναι από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Νεοχωρίου Σερρών και χωρίζονται σε ομάδες μικροί και μεγάλοι ώστε να μπορέσουν να τραγουδήσουν σε όλα τα σπίτια . Έτσι όλοι περιμένουν με ανυπομονησία για να έρθουν οι περίφημοι Φωταράδες και να πουν τα κάλαντα για να έχουν καλοτυχία . Τα χρήματα που συγκέντρωσαν θα εκμεταλλευτούν ώστε να διοργανώσουν μία εκδήλωση στην πλατεία του χωριού με πολλά φαγητά και ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων για να χορέψουν με τα παραδοσιακά τραγούδια .
Μαθήτρια Κυριακή Καζάκη Τμήμα Β1 Γυμνάσιο Ν . Σκοπού