46 | surowce
Silikony
w preparatach kosmetycznych
Silikony są powszechnie stosowanymi składnikami kosmetyków. Znajdują się między innymi w kremach nawilżających, bazach pod makijaż, fluidach, tuszach do rzęs, również w lakierach do paznokci. Są także chętnie dodawane do produktów przeznaczonych do pielęgnacji i stylizacji włosów, takich jak: szampony, odżywki, maski czy jedwabie do włosów. Justyna Urbańska
Młodszy Technolog Polfarmex S.A. /Biofana Sp. z o.o.
W
ostatnim czasie silikony wywołały duże zamieszanie oraz zebrał y wiele niepochlebnych opinii na swój temat. Czy rzeczywiście są szkodliwe i posiadają same wady, a użytkownicy kosmetyków powinni ich unikać? Silikony (ang. silicone) to syntetyczne polimery krzemoorganiczne zbudowane ze szkieletu siloksanowego, czyli naprzemiennie ułożonych atomów tlenu i krzemu (polisiloksany), przy czym atomy krzemu podstawione są odpowiednimi podstawnikami. Polimery te mogą przyjmować struktury proste (I), rozgałęzione (II) lub cykliczne (III).
gdzie: R - podstawnik alifatyczny (łańcuchowy) lub aromatyczny (cykliczny) n - liczba jednostek silanowych w polimerze
Silikony przyjmują postać obojętnych chemicznie, bezbarwnych i bezwonnych olejów, wosków, żywic czy też elastomerów (określane jako „układy czyste”). W swojej strukturze zawierają podstawniki organiczne, najczęściej są to grupy metylowe lub fenolowe. Silikony różnią się właściwościami w zależności od ilości grup metylowych bądź fenolowych, długości łańcucha, rozgałęzień oraz obecności układów cyklicznych. Ich źródłem jest krzem, pozyskiwany z piasku.
W celu syntezy polisiloksanów stosuje się reakcję polikondensacji monomerów krzemoorganicznych lub wykorzystuje się reakcję polimeryzacji. Historia silikonów sięga czasów II wojny światowej, kiedy to armia amerykańska zaczęła wykorzystywać je jako smary do samolotów. Po raz pierwszy zostały użyte w preparatach kosmetycznych w 1950 roku przez firmę Revlon, w celu zniwelowania efektu tzw. bielenia emulsji. W 1970 roku silikony znalazły zastosowanie jako nośniki zapachów w wyrobach w formie aerozolu. Od 1980 roku zaczęto wykorzystywać je jako środki zmiękczające skórę (emolienty) oraz kondycjonujące włosy. W tym czasie opracowano również technologię emulsji silikonowej. Od 1990 roku zaczęły pojawiać się w recepturach szamponów kondycjonujących typu „2 w 1”. W 1996 roku pojawiły się pierwsze silikony rozpuszczalne w wodzie (wosk Dimethicone Copolyol). Ponadto zdecydowanie rozszerzono możliwości ich zastosowania. Kosmetyki z silikonami są dobrze tolerowane przez skórę, przyjemnie się rozprowadzają, tworząc „nietłusty” i lekki, odporny na wilgoć i temperaturę film, zapewniają trwały efekt oraz działanie ochronne. Ze względu na obecność połączeń krzemoorganicznych w cząsteczkach, nie utrudniają wymiany gazowej, ponadto obniżają TEWL (Transepidermal Water Loss – przeznaskórkowy ubytek wody), są stabilne chemicznie i łatwo dają się emulgować. Najstarszym i najbardziej znanym silikonem jest Dimethicone. W preparatach kosmetycznych najważniejszą rolę odgrywają silikony o konsystencji cieczy, wśród których wyróżniamy silikony lotne i ciekłe. Silikony lotne charakteryzują się niskim napięciem powierzchniowym (mieszczącym się w granicach 18-20 10 -3 N/m), dlatego też równomiernie rozprowadzają się po powierzchni, jednak nie tworzą warstw
3/2013
okluzyjnych. Z tego względu polecane są zwłaszcza do kosmetyków dedykowanych do demakijażu - dokładnie oczyszczają, ale nie zatykają porów. Mają niską lepkość, na którą w niewielkim stopniu wpływa temperatura, dlatego też preparaty kosmetyczne z ich udziałem są odporne na działanie czynnika termicznego. Ta cecha znalazła zastosowanie w preparatach kosmetycznych przeznaczonych do tak zwanego makijażu scenicznego oraz w preparatach promieniochronnych. Ponadto równomiernie dyspergują substancje biologicznie aktywne, związki zapachowe oraz filtry UV. Posiadają niskie ciepło parowania, dzięki czemu zapewniają lepsze odczucia sensoryczne po aplikacji kosmetyku. Mogą być nośnikami zastępującymi etanol w perfumach czy dezodorantach, co jest szczególnie
Silikony zapobiegają utracie wody oraz chronią przed czynnikami zewnętrznymi, nie zapychają porów, są bezpieczne i obojętne dla skóry ważne w przypadku kosmetyków kierowanych do krajów muzułmańskich (obowiązuje tam zakaz stosowania alkoholu etylowego ze względów religijnych). Ułatwiają rozpuszczanie innych składników, znoszą kleistość i tłustość. Bardzo dobrze dyspergują pigmenty, posiadają właściwości kondycjonujące włosy i skórę, znoszą działanie drażniące związków powierzchniowo-czynnych oraz ułatwiają tworzenie piany. Stosowane w preparatach do włosów wykazują substantywność do włókna włosowego, zapobiegają plątaniu, ułatwiają rozczesywanie, nadają połysk oraz jedwabiste odczucia, ponadto stabilizują pianę. W antyperspirantach i dezodorantach są stosowane jako nośniki, nie pozostawiają plam na ubraniach, redukują tłustość, zmniejszają pieczenie i efekt drażniący (zwłaszcza po depilacji pach), jednocześnie nie zatykają porów. Z kolei w przypadku perfum dają jedwabiste i luksusowe odczucia, nie powo-
e-w ydanie do pobrania na:
www.farmacom.com.pl