53 Alkoksylowanie lanoliny Oksyetylenowane pochodne lanoliny powstają w reakcji lanoliny z tlenkiem etylenu. Na takiej samej zasadzie (w reakcji z tlenkiem propylenu) tworzone są pochodne oksypropylenowane. W przemyśle kosmetycznym najczęściej stosowane pochodne zawierają od 6 do 75 moli tlenku etylenu. Wraz ze wzrostem łańcucha etylenowego zwiększa się aktywność powierzchniowa a także rozpuszczalność w wodzie i alkoholu etylowym, a całkowitą rozpuszczalność w wodzie osiąga się w wyniku przyłączenia 75 moli tlenku etylenu do 1 mola lanoliny. Lanolina rozpuszczalna w wodzie może być użyta tam, gdzie stosowanie niemodyfikowanego surowca było ograniczone z powodu nierozpuszczalności w wodzie lub alkoholu etylowym, niekorzystnym zjawiskiem w tym przypadku jest zmniejszenie substantywności do skóry. Oksyetylenowaną pochodną lanoliny można używać jako emulgator O/W lub jako solubilizator. Mają właściwości niejonowych związków powierzchniowo czynnych, w związkach spc łagodzą ich odtłuszczające działanie. Pochodne alkoksylowane używane są w preparatach do golenia, kremach, szamponach i odżywkach do włosów. Najczęściej stosowaną w wyrobach rynkowych pochodną alkoksylowaną lanoliny jest PEG-75 Lanolin (dane z rynku amerykańskiego).
Funkcja
Sodium lanolate
substancja myjąca, surfaktant
TEA- laneth-5 sulfate
emulgator, surfaktant, kondycjonuje skórę
Trilaneth-4 phosphate
emulgator, surfaktant, modyfikator reologii
Tab. 1. Pochodne lanoliny wymienione w bazie surowców kosmetycznych Cosing
nych dla lanoliny są one kompatybilne z anionowymi surfaktantami, zapobiegają elektryzowaniu się włosów i ułatwiają rozczesywanie.
Podsumowanie Lanolina to tradycyjna substancja o charakterze tłuszczowym, który wraz z postępem techniki i wiedzy był modyfikowany w celu otrzymania jak najlepszych właściwości. Obecnie na rynku dominują bardziej skuteczne i nowoczesne surowce, o lepszych właściwościach sensorycznych, których zawartość w składzie dodatkowo można wykorzystać w celach marketingowych. Jednak przy obecnej tendencji powrotu do kosmetyków naturalnych można by wróżyć niedaleki powrót lanoliny jako składnika kosmetycznego. Jej relatywnie niski koszt pozyskania i naturalne pochodzenie nie tylko świetnie się wpisuje w sytuację ekonomiczną ale i zapotrzebowanie wynikające z trendów kreowanych przez rynek. W tym również nie bez znaczenia pozostaje fakt że wosk owczy jest generalnie składnikiem bezpiecznym pod względem alergogennym.
Acetylowanie lanoliny Acetylowana lanolina jest bardziej hydrofobowa i ma niższą temperaturę topnienia od związku wyjściowego. Ma mniejsze właściwości emulgujące, nie posiada zdolności do tworzenia emulsji W/O. Jest polecana jako stabilizator emulsji typu O/W. Stosowana jest w kosmetykach wodoodpornych, w wyrobach przeciwsłonecznych i dla dzieci. Zdolność tworzenia wodoodpornej warstwy na skórze, czyli hamowania transepidermalnej ucieczki wody (TEWL) wykorzystywana jest w kremach do rąk, pełniąc ochronną funkcję przed szkodliwym wpływem detergentów, odtłuszczaczy, dodatkowo nawilżając skórę. Pochodna ta nie wykazuje działania alergizującego. Jest efektywnym dyspergującym czynnikiem stosowanym do wytwarzania pudrów i pigmentów kosmetycznych.
Bibliografia 1. 2. 3.
4. 5.
Transestryfikacja lanoliny Reakcje transestryfikacji lanoliny najczęściej prowadzi się z użyciem izopropanolu, a także metanolu i etanolu. Z reguły zachodzi tylko częściowa transestryfikacja w wyniku której otrzymuje się mieszaninę alkoholi lanolinowych, estrów odpowiedniego alkoholu z lanokwasami oraz pewnej ilości niezmodyfikowanych składników lanoliny. Transestryfikowana lanolina cechuje się znakomitą rozpuszczalnością i rozprowadzalnością. Posiada właściwości plastyfikujące i ułatwia dyspergowanie pigmentów. Pochodna ta jest stosowana do wyrobu lekkich emulsji o aksamitnej konsystencji, niepozostawiających wyczuwalnej tłustej warstwy podczas stosowania. Produkty transestryfikacji lanoliny stosowane są jako emulgatory W/O, stabilizują i zmętniają emulsje typu O/W, stosowane są jako plastyfikatory dla wosków, są też zwilżaczami i dyspergatorami w układach pigmentowych, ułatwiając równomierne rozprowadzanie kosmetyków kolorowych. Mogą być też z powodzeniem wykorzystywane jako polarne emolienty aktywnie wpływające na strukturę cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka.
6.
Czwartorzędowana lanolina
14.
Spośród lanolinowych pochodnych można wyróżnić związki kwaternizowane, które stosowane są głównie w środkach do pielęgnacji włosów. Dzięki obecności grup polarnych, charakterystycz-
15.
e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl
Nazwa INCI
7. 8.
9. 10. 11. 12.
13.
3/2014
M. Sikora, Lanolina w kosmetyce, www.doz.pl/czytelnia/a741-Lanolina_w_kosmetyce M. Sikora, Lanolina w kosmetyce, http://chemical.pl/artykuly/chemical-review/6947/lanolina-w-kosmetyce.html 15.07.2013 M. Olszańska, J. Ogonowski, E. Skrzyńska, Lanolina- surowiec dla przemysłu chemicznego, CHEMIK Nauka- Technika- Rynek, 56 (8), 232-237, (2003) W. Malinka, Zarys chemii kosmetycznej, Volumed, Wrocław 1999 E.W. Clark, Short- term penetration of lanolin into human stratum corneum, Journal of The Society of Cosmetic Chemists, 43 (4), 219-227, (1992) E.W. Clark, I. Steel, Investigations Into Biomechanisms of The Moisturizing Function Of Lanolin, Journal of The Society of Cosmetics Chemists, 44 (4), 181-195, (1993) E.W. Clark, The water absorption properties of lanolin, Journal of the Society of Cosmetic Chemists, 421-437, (1971) M.L. Schlossman, A.J. Feldman, The evaluation of Chemical Binders and Their Effect on Pressed Powders, Journal of The Society of Cosmetic Chemists, 24 (6), 357-362, (1973) M.A. Trunova, M.K. Gluzman, Product of Liquid Lanolin, Pharmaceutical Chemistry Journal, 7 (7), 32-35, (1973) M.Olszańska, J. Ogonowski, E. Skrzyńska, Modyfikacja lanoliny, CHEMIK Nauka- Technika- Rynek, 59 (4), 248-252, (2006) M. Olszańska, J.Ogonowski, E.Skrzyńska, Sterole w lanolinie, CHEMIK Nauka- Technika- Rynek, 59 (2), 103-107, (2006) H. Feigenbaum, The Use of Cationizing Reagents in The Preparation of Conditioning Polymers for Hair and Skin Care, SKW QUAB Chemicals, Inc., Sadle Brook, New Jersey, USA, Dietmar Bischof, Evonik Degussa AG, Hanau, Germany R. Rissman, M. Oudschoorn, E. Kocks, W. Hennink, M. Ponec, J. Bouwstra, Lanolin-derived lipid mixtures mimic closely the composition and organization of vernix caseosa lipids. BBA - Biomembranes, 1778 (10), 2350-2630, (2008) J.P. McCarthy, M.L. Schlossman, Some properties of ethoxylated lanolin derivatives and their effect on cosmetic application, Journal of the Society of Cosmetic Chemists, 26, 523-530, (1975) Amended safety assessment of polyether lanolins as used in cosmetics. Cosmetic Ingredient Review (2012)