Bitwa o Narwik

ASBJØRN JAKLIN

BITWA O NARWIK

Przekład

WITOLD BILIŃSKI

Znak HORYZONT Kraków 2021

Tytuł oryginału Kampen om Narvik © Gyldendal Norsk Forlag AS 2018 [All Rights Reserved] Published by the Agreement with Gyldendal Agency, Norway and Book/lab Literary Agency, Poland Okładka Witold Siemaszkiewicz Projekt graficzny serii Witold Siemaszkiewicz Fotografia na pierwszej stronie okładki Domena publiczna Opracowanie map Edycja Opieka redakcyjna Krzysztof Chaba Adiustacja Anna Winkler Korekta Agnieszka Mańko Indeks Tomasz Babnis Opracowanie typograficzne i łamanie Edycja © Copyright for the translation by SIW Znak sp. z o.o. 2021 This translation has been published with the financial support of NORLA.

ISBN 978-83-240-7931-5

Znak Horyzont www.znakhoryzont.pl Książki z dobrej strony: www.znak.com.pl Więcej o naszych autorach i książkach: www.wydawnictwoznak.pl Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37 Dział sprzedaży: tel. (12) 61 99 569, e-mail: czytelnicy@znak.com.pl Wydanie I, Kraków 2021. Printed in EU

D Z I E Ń 1.

Kapitan w szoku

Narwik, wtorek, 9 kwietnia 1940 roku

Kiedy został wyrwany ze snu, była 4.45. Strzały w pobliżu, duży ka-

liber. Kapitan Gudleif Holmboe, jeszcze otumaniony snem, usiadł na łóżku w hotelu Royal. Najpierw przeszło mu przez myśl, że to żołnierze przy działkach przeciwlotniczych musieli otworzyć ogień do przelatujących nad miastem wrogich samolotów. F 1.0 Kiedy trochę otrzeźwiał, zdał sobie sprawę, że tak potężnego huku ochrona przeciwlotnicza nie mogłaby robić. Słyszał ciężką artylerię.

Holmboe wstał z łóżka, otworzył drzwi na korytarz, znalazł schody i pobiegł na górę do kolegi, kapitana Edvarda A. Gundersena, którego pokój znajdował się na drugim piętrze. Wszedł bez ceregieli i zastał dowódcę kompanii wojsk inżynieryjnych na łóżku, obudzonego przez ten sam spektakl. Od kolejnych wybuchów zadrżały szyby.

Wartownia piechoty! Kapitan Gundersen od razu uzyskał połączenie.

W to, o czym mówił wartownik, trudno było uwierzyć. Dwa niemieckie niszczyciele walczyły w porcie z pancernikami Norge i Eidsvold.

Holmboe rzucił się do okna, ale okrętów nie dostrzegł. Na dworze panował półmrok i sypał gęsty śnieg. Zostawił kapitana Gundersena i zbiegł po schodach do swojego lokum. Z pokojów wyglądali zaspani goście. Spiesznie idąc korytarzem, próbował zwięźle przekazać im to, co wiedział.

Kapitana Gudleifa Holmboe z Tromsø Niemcy w Narwiku 9 kwietnia 1940 roku dosłownie zaskoczyli w łóżku. Później sam sobie zadawał pytanie: „Jak to się mogło stać, że większość wojska w Narwiku dała się tak zaskoczyć?”

Zdjęcie: archiwum prywatne

Dzień 1. Kapitan w szoku

19

Zakładając mundur, zauważył, że huki ustały. Minęło kilka minut, zanim wyszedł na ulicę, gdzie usłyszał rozproszone salwy z ręcznych lub wielkokalibrowych karabinów maszynowych. Holmboe ruszył biegiem do Grand Hotelu, gdzie zakwaterowano resztę jego oddziału. Na ulicy przed hotelem natknął się na sierżanta Erlinga Hansena. Razem popędzili do biura, gdzie napełnili magazynki pistoletów Colt, powiadomili resztę oddziału i wydali rozkaz zbiórki w magazynie w Torghallen.

Z pistoletami gotowymi do strzału kapitan Holmboe i sierżant Hansen wybiegli z hotelu do miasta, kierując się w stronę placu i portu.

Holmboe i jego magazyn rezerwowy i zbiorczy numer 17 pozostawali w Narwiku w gotowości od prawie trzech miesięcy. Członkowie jednostki byli specjalistami w zakresie prowadzenia wojskowych magazynów prowiantu i wyposażenia wojskowego.

Oddział sformowano 18 stycznia 1940 roku w ważnym ośrodku mobilizacji Setermoen w regionie Indre Troms. Holmboe, w cywilu armator obsługujący rejsy po Morzu Arktycznym i przedsiębiorca, pochodził z Tromsø. Zgodnie z planami formacja miała liczyć dwunastu ludzi. Przybyło dziewięciu. Adiutant z Harstad, porucznik z Oslo, piekarz z Vadsø i administratorzy z Hemnesberget, Borkenes, Svolvær i Tromsø. Następnego dnia zostali skierowani do Narwiku1.

Holmboe i jego ludzie otrzymali znakomite pokoje w hotelach Royal i Grand. Nie zwlekając, kapitan przeprowadził inspekcję w magazynie, który zorganizowano w pięknej nowej hali targowej.

Szybko zdał sobie sprawę, że w nadchodzących dniach będzie miał pełne ręce roboty, dostarczając świeże mięso, ryby, mleko i inny prowiant wszystkim żołnierzom w Narwiku. Odpowiedzialność za wyżywienie i wyposażenie była ogromna.

W mieście stacjonowała duża liczba żołnierzy i dowódców norweskich sił zbrojnych. 150 ludzi z baterii dział automatycznych, 130-osobowa kompania inżynieryjna wojsk obrony terytorialnej i pierwszy batalion 13 Pułku Piechoty, liczący sobie 800 mężczyzn.

20

BITWA O NARWIK

Tworzona była mniej więcej 200-osobowa kompania sanitarna. Zarejestrowano 150 gotowych do zadań transportowych koni. Wróg, który chciałby naruszyć neutralność Norwegii i zaatakować Narwik, musiał liczyć się ze starciem z żołnierzami zmobilizowanymi od wielu tygodni. F 1.3 Kapitan, przedzierając się przez śnieżycę, pobiegł w kierunku placu. Dotarcie do Torghallen, gdzie on i jego ludzie składowali wyposażenie, zajęło mu ledwie dwie minuty. Pośrodku placu, dokładnie przed magazynem, maszerowały w jego stronę grupy odzianych w zielone mundury żołnierzy – niemiecka piechota w znacznej sile.

Stalowe hełmy, po dwa–trzy granaty u pasa. Po obu stronach placu Niemcy ustawili stanowiska karabinów maszynowych. Teren został zajęty przez wroga, który maszerował teraz w głąb miasta, w kierunku hotelu Royal i dworca kolejowego.

Jak to się stało, że cała ta niemiecka piechota pojawiła się w samym centrum Narwiku?2 Nie było czasu na spekulacje. Holmboe powiedział sierżantowi Hansenowi, że muszą się natychmiast wycofać do biura w Grand Hotelu. Spokojnie, ale jak najszybciej. Jednocześnie poprosił go o wydanie wszystkim rozkazu: spakować plecaki i przygotować się do natychmiastowej ucieczki z miasta.

Kapitan odwrócił się do Niemców plecami, schował colta do futerału i ruszył z powrotem do hotelu. Nie było nawet jeszcze wpół do szóstej.

W pokoju wyciągnął na podłogę plecak. Sam też musiał się przygotować do szybkiej ucieczki. Gdy się pakował, ktoś załomotał do drzwi.

– Wejść! – powiedział Holmboe i wstał znad plecaka.

Drzwi otworzyły się i do pokoju wszedł niemiecki oficer. Holmboe zauważył za nim jeszcze kilku innych. Ten stojący na przedzie ukłonił się przedstawił: – Generał Dietl.

Holmboe zrewanżował się, podając swoje nazwisko i stopień.

Generał oświadczył, że jest szefem niemieckiej dywizji, która przybyła do Nord-Norge w celu zapobieżenia angielskiemu natarciu. Narwik i obóz wojskowy Elvegårdsmoen były opanowane

Dzień 1. Kapitan w szoku

21

Niemieckie zdjęcie z podchodzenia do Narwiku 9 kwietnia przy trudnej pogodzie i wysokiej fali Zdjęcie: Archiwum Państwowe

przez niemieckich żołnierzy. Dodał, że nie przybyli oni po to, by walczyć przeciwko Norwegom, przybyli jako przyjaciele. Na skutek niefortunnego zdarzenia niemiecki oddział floty uwikłał się niestety w walkę z dwoma norweskimi pancernikami – kontynuował.

Konieczne było zdławienie oporu. Prowadzone jednak były negocjacje między rządem niemieckim a norweskim rządem i królem.

Spodziewano się ich zakończenia w ciągu dnia. Z pewnością dojdą do porozumienia – powiedział Dietl i opuścił pokój.

Oficer, który złożył wizytę Holmboe, był jednym z zaufanych ludzi Adolfa Hitlera. Eduard Dietl szybko zrobił karierę w wojsku,

22

BITWA O NARWIK

chociaż początki nie były łatwe. Jako dziewiętnastolatek został odrzucony, kiedy usiłował zaciągnąć się do pułku piechoty w Bawarii.

Komendant był zdania, że wygląd Dietla – długie, niezgrabne ciało z krzywymi nogami i zbyt wielkimi uszami – nie wyglądało zbyt wojskowo. Młodzieniec dostał jednak kolejną szansę, gdy komendant odszedł na emeryturę. Prywatnie jego wielkimi słabościami były skoki narciarskie i wspinaczka. To właśnie Dietl prowadził niemiecką drużynę narciarską podczas zimowych igrzysk olimpijskich w 1936 roku.

Po przejęciu władzy przez nazistów jego kariera ogromnie przyspieszyła, mimo że brakowało mu formalnego oficerskiego wykształcenia. Znał Adolfa Hitlera od lat 20. XX wieku i od wielu lat był członkiem partii narodowosocjalistycznej. W chwili wejścia do Austrii w roku 1938 został awansowany na pułkownika i dowódcę pułku strzelców alpejskich. Podczas kampanii w Polsce prowadził dywizję strzelców alpejskich w stopniu generała majora. W kwietniu 1940 roku skończył 50 lat3.

Adiutant Dietla, major Kurt Herrmann, wciąż był w pokoju Holmboe. Powiedział, że niemieckie dowództwo potrzebuje całego piętra hotelu. Holmboe natychmiast zaoferował opuszczenie budynku, jednak adiutant zaproponował, by przeniósł się na drugie piętro, gdzie było kilka wolnych pokojów. Dwóch niemieckich żołnierzy skierowano do spakowania jego rzeczy. Adiutant stwierdził, że Holmboe może swobodnie poruszać się po Narwiku, ale że na granicach miasta rozstawiono niemieckie posterunki. Każda próba przejścia przez nie miała być traktowana jako postępowanie nielojalne wobec Wehrmachtu.

A co z magazynem? Czy można tam kontynuować działalność?

Adiutant Herrmann potwierdził, że magazyn może dalej działać jak wcześniej. Wiele setek norweskich żołnierzy już rozbrojono.

Potrzebowali zaopatrzenia i najlepiej by było, gdyby otrzymywali je z magazynu Holmboe.

– Mogę pana zapewnić – powiedział adiutant – że w żadnym wypadku nie zamierzamy ruszać pańskiego magazynu ani mieszać się w sprawy norweskiej intendentury, o ile pan i pańscy ludzie pozostaną na posterunkach.

Generał Eduard Dietl Zdjęcie: AKG Images/NTB scanpix

24

BITWA O NARWIK

Holmboe podkreślił, że nie może w żadnej sprawie zająć stanowiska, dopóki nie porozumie się z norweskim szefem sił zbrojnych w Narwiku, pułkownikiem Konradem Sundlo.

Wciąż ze swoim coltem w kaburze kapitan Holmboe zszedł do hotelowej jadalni. Minęła już szósta i serwowano posiłek. Przy stołach siedziały zastępy niemieckich oficerów. Kiedy tylko usiadł i zaczął jeść, wkroczyło dwóch niemieckich żołnierzy z norweskim porucznikiem między nimi. Holmboe rozpoznał go, należał do 13 Pułku Piechoty.

– Proszę pozwolić, by porucznik zjadł ze mną – powiedział Holmboe. Przystano na to. Żołnierze usiedli za stołem, który stał w pobliżu. F 1.1 Porucznik opowiedział dramatyczną historię. Trzynastemu Pułkowi Piechoty rozkazano nocą wymarsz z obozu Elvegårdsmoen, ważnego punktu mobilizacji w pobliżu Bjerkvik, do Narwiku, aby wzmocnić obronę miasta. Kompania porucznika dotarła do miasta o brzasku. Żołnierze zostali jednak natychmiast rozbrojeni przy przeprawie promowej, która opanowana została przez siły niemieckie.

Porucznikowi udało się uciec. Chciał przedrzeć się wzdłuż linii kolejowej Ofotbanen w kierunku Bjørnfjell, ale kiedy próbował przejść przez stację kolejową, znów został pojmany.

W porze obiadowej kapitan Holmboe zdołał wreszcie skontaktować się z szefem sił zbrojnych, pułkownikiem Sundlo. Przebywał on w ratuszu, gdzie uczestniczył w konferencji z niemieckim dowództwem i przedstawicielami gminy. Holmboe wysłał do Sundlo posłańca z prośbą, by wyszedł, i czekał na niego na zewnątrz.

Pułkownik Konrad Sundlo był nie tylko wojskowym, ale również najwyższej klasy politykiem. Od 1933 roku był członkiem Zjednoczenia Narodowego i motorem tworzenia struktur partyjnych w okręgu Ofoten. W ulotkach przeznaczonych dla partyjnych kolegów nazywał rząd Partii Pracy rządem łobuzów, a premiera Johana Nygaardsvolda głupcem. W innych pismach sławił zwycięstwa faszystowskiego generała Franco w hiszpańskiej wojnie domowej. Twierdził również, że Rosjanie wkrótce wzniecą powstanie i powieszą tego Azjatę Stalina. Jeszcze na długo przed wybuchem

Dzień 1. Kapitan w szoku

25

wojny gazety Partii Pracy – „Fremover” w Narwiku i „Arbeiderbladet” w Oslo – nazywały Sundlo zwolennikiem Franco i nazistowskim pułkownikiem. Domagały się usunięcia go4.

Kiedy Sundlo wyszedł ze spotkania, Holmboe opowiedział o tym, co się stało, o spotkaniu z generałem Dietlem i jego adiutantem. Jak ma się zachować?

Pułkownik Sundlo odpowiedział mniej więcej tak samo, jak adiutant Dietla. Holmboe powinien kontynuować służbę i prowadzić magazyn tak jak zwykle. Poza tym Sundlo polecił Holmboe postępowanie wedle własnego uznania. Dziwna odpowiedź, ta część z własnym uznaniem, w organizacji takiej jak armia, gdzie postępuje się według rozkazów i tylko rozkazów. Zaskoczony Holmboe chciał upewnić się, że dobrze zrozumiał szefa.

– Na wypadek gdybyśmy stracili kontakt ze sobą, czy pułkownik nie ma mi nic innego do powiedzenia?

– Nie – odpowiedział Sundlo5.

Holmboe wyjaśnił, że ma ze sobą wiadomość od kapitana Gundersena z kompanii pionierów Wojsk Obrony Terytorialnej. Gundersen ukrywał się w domu na przedmieściach Narwiku z 70 ludźmi.

Prosił o rozkazy – nie wiedział, co ma przedsięwziąć.

– Proszę przekazać również kapitanowi Gundersenowi, że polecam mu, by robił to, co sam uzna za właściwe – odpowiedział Sundlo.

Po przekazaniu tego niekonkretnego rozkazu kapitanowi Gundersenowi Holmboe zebrał swój niewielki oddział. Próbował zorientować ludzi w sytuacji na tyle, na ile był w stanie. Zupełnie nie wierzył w to, że rząd niemiecki i norweski dojdą do jakiegokolwiek porozumienia. Wprost przeciwnie – kraje te znajdowały się w stanie wojny. Z powodu niespodziewanej napaści na Narwik sytuacja stała się trudna. Trzeba było liczyć się z tym, że miasto zostało oddzielone od reszty kraju. Wedle wiedzy Holmboe Niemcy mieli na lądzie w mieście mniej więcej 2000 żołnierzy piechoty, przede wszystkim austriackich strzelców alpejskich, oraz 1500 ludzi w Bjerkvik, gdzie padł obóz Elvegårdsmoen. Nie zauważył w mieście niemieckiej artylerii. Była to jaśniejsza strona tej sytuacji.

– Nie ma w mojej duszy cienia wątpliwości, że Narwik i Elvegårdsmoen znów będą norweskie. To wszystko nie potrwa zbyt

26

BITWA O NARWIK

długo – powiedział Holmboe i dodał, że najważniejszym zadaniem oddziału będzie niedopuszczenie do tego, by wielki magazyn prowiantu dostał się w ręce niemieckie. Dopóki to nie nastąpi, obowiązkiem oddziału będzie pozostanie na miejscu. Jeśli jednak Niemcy nie będą respektować tego, że magazyn prowadzony jest przez Norwegów, żołnierze mają natychmiast spróbować uciec z Narwiku i starać się dotrzeć tam, gdzie będą bardziej przydatni.

Kiedy dzień 9 kwietnia dobiegał końca, Holmboe zdjął swój kapitański mundur i położył się w hotelowym łóżku, tym razem na drugim piętrze.

To był długi dzień. Czuł się fizycznie i psychicznie wyczerpany.

A mimo to rzucał się po łóżku; trudno mu się było uspokoić.

Poprzedniego dnia mówili w radiu, że Anglicy postawili miny w Vestfjordzie. Wieczorem 8 kwietnia w radiowych wiadomościach podano, że niemieckie okręty wojenne kierują się na północ. Nieznany statek został rozerwany przez minę lub zatopiony przy Kristiansand. Mimo to nikt nie ogłosił alarmu i do jego oddziału nie dotarły żadne rozkazy zwiększenia gotowości bojowej.

Myśl, która tego wieczoru najbardziej go męczyła, kapitan sformułował w swoim późniejszym raporcie w taki sposób: „Jak na Boga mogło się to stać, że większość wojskowych w Narwiku została całkowicie zaskoczona, śpiąc w łóżkach?”.

P R Z E D D N I E M 1.

Admiralskie plany dla Norwegii

No właśnie, jak na Boga mogło się to stać? Dlaczego niemiecka napaść na Norwegię i Narwik była tak zaskakująca? Czy nie było wielu sygnałów przemawiających za tym, że należy zachować podwyższoną gotowość? F 2.0 Kiedy we wrześniu 1939 roku wybuchła II wojna światowa, Skandynawia i Norwegia nie bardzo interesowały Adolfa Hitlera. Zajęty był planowaniem ofensywy na zachód, ku Francji, Belgii i Holandii1. Jesienią jedna osoba nieustannie próbowała jednak zwrócić jego uwagę na północ. Wielki admirał Erich Raeder, głównodowodzący niemieckiej marynarki od 1935 roku, pragnął poszerzyć swoje możliwości działania na zachodzie. Chciał mieć oparcie na wybrzeżu Norwegii i poruszył tę kwestię z Führerem 23 września oraz 10 października 1939 roku. Już w 1926 roku istniała krytyczna analiza niemieckiej strategii morskiej w czasie I wojny światowej.

Jeden z płynących z niej wniosków mówił właśnie o potrzebie posiadania niemieckich punktów wsparcia wzdłuż norweskiego wybrzeża w wojnie z Wielką Brytanią2.

Raeder uważał, że Niemcy wraz ze swoim sojusznikiem, Związkiem Radzieckim, mogą wywierać presję na Norwegię. Stalin pozwolił niemieckiej marynarce stworzyć bazę na wschód od Murmańska, naturalnego portu, gdzie można było kotwiczyć, bunkrować okręty i ładować zapasy. Zdaniem Raedera Niemcy powinni mieć coś podobnego na wybrzeżu Norwegii.

28

BITWA O NARWIK

Admirał Erich Raeder, głównodowodzący niemieckiej marynarki wojennej od 1935 roku, chciał mieć punkty wsparcia wzdłuż norweskiego wybrzeża i wielokrotnie jesienią 1939 roku poruszał tę kwestię z Adolfem Hitlerem. Tu przeprowadzają inspekcję jednostek niemieckiej floty Zdjęcie bez daty: Pda Dena/NTB scanpix

Hitler jednak na początku nie chciał słyszeć o norweskich bazach. Marynarka miała wspierać Wehrmacht w natarciu na zachód, a nie marnować energię na północy.

Bezpośrednim początkiem II wojny światowej była napaść na Polskę 1 września 1939 roku. Tydzień wcześniej radziecki minister spraw zagranicznych Wiaczesław Mołotow i jego niemiecki kolega Joachim von Ribbentrop podpisali pakt o nieagresji. W tajnym protokole dodatkowym dwa reprezentowane przez nich kraje uzgodniły podział terytorium Polski między siebie wzdłuż Narwi, Wisły i Sanu. Hitler chciał poszerzać swoją przestrzeń życiową – Lebensraum – na wschód. Polska miała po prostu przestać istnieć.

Austrię zaanektowano w 1938 roku, a resztkę Czechosłowacji w marcu 1939 roku. Jak dotąd Hitlerowi udawało się działać bez wojskowej interwencji starych mocarstw – Wielkiej Brytanii i Francji. Odpowiedzią były zaledwie działania dyplomatyczne, negocjacje i protesty.

Przed dniem 1. Admiralskie plany dla Norwegii

29

Polska okazała się inna. Warszawski rząd, zamiast dać się połknąć, postanowił walczyć. Ponadto brytyjski premier Neville Chamberlain postanowił go wesprzeć. Nie wierzył już w twierdzenia, że Hitler może powstrzymać wielką wojnę. Jednocześnie Führer źle oszacował reakcję Brytyjczyków – myślał, że kolejny raz odpuszczą.

3 września 1939 roku Chamberlain ogłosił, że Wielka Brytania i Niemcy są w stanie wojny3.

Admirał Raeder nie pożegnał się ze swoimi norweskimi planami. Zadbał o to, by Hitlera odwiedził Norweg, Vidkun Quisling.

Ukończył on Szkołę Wojenną z najwyższą oceną, był attaché wojskowym w Piotrogrodzie i Helsinkach, a także ministrem obrony w rządzie Partii Chłopskiej. Piastował wówczas stanowisko przewodniczącego liczącej sobie sześć lat partii Zjednoczenie Narodowe, która hołdowała zasadzie wodzostwa i nadrzędności rasy nordyckiej.

14 grudnia 1939 roku przed Quislingiem otwarto wysokie drzwi Kancelarii Rzeszy w Berlinie. Przeszedł po marmurowej podłodze, aż dotarł do kanclerza Rzeszy, który natychmiast rozpoczął monolog.

Hitler stał na stanowisku, że Norwegia zrobi najlepiej dla siebie i Niemiec, pozostając neutralna. Jednak przy nawet najmniejszym podejrzeniu, że dojdzie do napaści wojsk brytyjskich, Niemcy miały wkroczyć do akcji. Gdyby okazało się to konieczne, wódz wysłałby sześć, dziesięć, szesnaście dywizji, albo nawet jeszcze więcej, aby uprzedzić Brytyjczyków – tak powiedział Quislingowi. Monolog Hitlera był bardzo napastliwy i emocjonalny, głos przechodził niemal w falset4.

Kulawym niemieckim Quisling opowiadał o związku narodów germańskich i planach zamachu stanu w Norwegii. Plany te nie wzbudziły jednak zachwytu Hitlera. Wódz nie miał pewności, czy taka mniejszość polityczna, jak Zjednoczenie Narodowe, była właściwym narzędziem do przejęcia władzy. Obiecał natomiast wsparcie ekonomiczne dla rozbudowy struktur partii Quislinga5.

Quislingowi udało się to, co jak dotąd nie powiodło się Raederowi: zwrócenie uwagi Hitlera na Norwegię. Natychmiast po opuszczeniu przez Norwega Kancelarii Rzeszy Hitler wydał grupie dowódców Wehrmachtu rozkaz rozpoczęcia przygotowywania planów okupacji Norwegii. Ambicją Raedera było zapewnienie baz

30

BITWA O NARWIK

wzdłuż wybrzeża, Hitler poszedł jednak znacznie dalej. Domagał się planów okupacji całego kraju, na wypadek gdyby Brytyjczycy stali się zagrożeniem6.

Kriegsmarine miała rzucić Wielką Brytanię na kolana, realizując strategiczną ofensywę7.

Wstępne plany napaści, nazwane Studie Nord, obejmowały lądowanie wzdłuż całego wybrzeża Norwegii, od Oslo po Tromsø.

Dokumenty przedstawiono 20 stycznia 1940 roku. Sztab operacyjny dowództwa Wehrmachtu przyjął plan chłodno. Jego członkowie uważali, że okupacja Norwegii jest zbyt ryzykowna. Raeder jednak nadal naciskał, twierdząc, że Wielka Brytania przejdzie do działań w Skandynawii. Siedem dni później Hitler wydał rozkaz stworzenia specjalnej grupy, która miała przekształcić Studie Nord w szczegółowy plan napaści na Norwegię – o kryptonimie Weserübung.

Zadaniem kierowania pracami nad tym planem obarczono pięćdziesięcioczteroletniego generała Nikolausa von Falkenhorsta.

Miał on doświadczenie nabyte w wojnie domowej w Finlandii w 1918 roku po stronie białych. Jako oficer sztabu generalnego Dywizji Bałtyckiej nauczył się prowadzenia działań wojennych na zimnych terenach, więc to właśnie jego wybrano do przeanalizowania napaści na Norwegię.

O sąsiedzie Finlandii Falkenhorst wiedział niewiele. Niezwłocznie po spotkaniu z Hitlerem kupił sobie przewodnik turystyczny: musiał się zorientować, gdzie znajdowały się norweskie porty, ilu jest mieszkańców i w ogóle jakiego to rodzaju kraj. „Nie miałem o niczym pojęcia. Absolutnie nie wiedziałem, czego mogę się spodziewać” – wyjaśniał później8.

Niemcy nie były osamotnione w tworzeniu planów dotyczących Norwegii. Zarówno Brytyjczycy, jak i Francuzi palili się do działań wojskowych na północy, jeśli nie nawet do okupowania całego kraju.

W 1939 roku stanowisko brytyjskiego ministra ds. marynarki wojennej (pierwszego lorda Admiralicji) piastował Winston Churchill.

Tuż po wybuchu wojny zaproponował on gabinetowi wojennemu, by zrobiono coś z przewozami rudy żelaza z północnoszwedzkich

Brytyjczycy przywiązywali wielką wagę do przejęcia kontroli nad wysyłką rudy ze Szwecji przez Narwik. Ta brytyjska mapa z 1940 roku pokazuje strategiczne czynniki obecne w obszarach północnych: złoża rudy w północnej Szwecji, drogę morską z Narwiku do Niemiec i brytyjskie pola minowe Zdjęcie: Mary Evans Picture/NTB scanpix

Senja

E6 S

O

ø e l v d a l e n

S

860

Brøstadbotn

Bardufoss

86

k

L

R

O

J

F

G

R

E

B

Sørreisa

N

E

D

84

Heggelia

Stonglandseidet

Dyrøy

84

Hjerttind 1381

*

Istinda 1490

Rubbåsen

Faksfjord

E6 Løksebotn

Løksa

N

Setermoen

Sjøvegan

Rotvik

N

D

Straumen

N

E

G

Løksa Elvenes

Hundtorp

T

A

E

S

R

L

T B

O

T

N

Soløy

N

Røkenes

Revvatnet

Annamo

Roasme

Bjerkvik

Herjangsfjellet

Forra H

E

R

J

A

N

G

O

T

F

J

O

R

D

E Vidrek

ass Ny

gå

rd

E10

N

Straumsnes

Taraldsvikfjellet

R

O

M

Fagernesfjellet

Ballsnes

E6

B E I S F J O R D

A

K

S B O T N

Storvatnet

Aksla

Beisfjord Durmålsfjellet Skartuva Tverrdalsryggen

J O M E N S K

Ballangen

Sildviktind 1360

Rismålaksla E N

Hardhausen Bakkehaugen

n

Bjørnfjell

Sildvik

wys. 405 Franskehøyden

Grindjord

Rundfjell

Norddalsbrua B

Knusartoppen

Fagernes

Skjomnes

Øvre Jernvatn

Haugfjell

Ankenes

Emmenes Håkvik

Brattbakken

edalen

R O M B A K E N

Djupvika

Ankenes

kk

Sirkelvatn Nedre Jernvatn et

E6

Øyjord

Narvik

Snøtind 1377

S TROM Rivtind LAND

Vassdal

Trældal

J F

Veggen

Rauvannet

Vassdalsfjellet

Skogfjellet

Seines

S

Liland

Storfossen

E O

R

Veggfjell 541

B O G E N

en

Bukkefjellet

Leigastind 1332

Medbyfjellet

D

Bogen

al

a

NORD

Herjangen

Trollvika Østervikvatnet

Bones

Melkefjell

yr

dr

Strandvatn

847

Isvatnet Neverfjell Nevertind Storebalak Neverfjellvannene Hundbergan Hartvikvatnet wys. 648 Vann 503 Kobberfjell wys. 794 Elvegårdsmoen Kuberget wys. 64 Lillebalak Skitdalshøgda wys. 620 Fisklausvatn Meby wys. 698

E6

Lenvikmark

Gressvatnet

Kvanndalen

Vassbotn

Niingsvatnet

d

Britatind Leigasskardett

sv

Nova 1280

Kvernmo

Snaufjellene Leigasvatnet Ørnefjellet

Pungdalstind 1260

ret

ale

Øse

ska

Ra

en

Helleren

Skoddeberg vatnet

Gra ta eid et ngs-

Snaufjellet

al

Minde Blåfjellet 1031

Høgtind Lortvatn

m

Laksetinden 1275

829 Saltvatnet

E6

Moan Fjellhøgda

or

r

gd

EE N N

K

n olba

Gratangen turiststasjon

Langmyra

be

J

D

Øvergård

Fossbakken

Sølvfjellet

St

La

F

Grov

RD

Elvenes

Laberg

Brattli

e

ss

N

Foldvik

nsdal

Spanstindn

Spanstind

Fjordbotn

Grov RO

n s d a l e n

Lapphaugen

Åstein

Lifjell 1447

ud

Hornaksla

E

Tjuvskjær

Hilleshamn

Stræte

O

Hornet

rdbo

A

Skifte

N

Fjo

R

T

Spa

tne

T N

S

N

G

A

a

et

Hesjeberg

id

F A

Tennevoll

S p

Grøsnes

l a n g s d a l e n

Kjeiprød

Gre

E D

E

G

F

J

G

Myrlandshaugen

825

E D

R

O V G R

V R O

Fornes

A

O

J

G

A

T

E6

N

a

N

Fornes F S

R

E

848 Breivoll

A

A

Bu

D

Breivoll Storskog

V

Selnes

848 Løvdal

O

J

Hamnvik

A

ag

N

G

Igeland Sørvik

Lavangsnes

L

S

Y

Kråkrøhamn

Vik

Rolla

Brandvoll

84 Kråkrø

B

Bolla

A

Andørja

S

U

S

Sørskogen

Kroken

Laberg

A M

Laupstad

u

S U

Engenes

Grøtland

B a r d

Ø M J

Årbostad

Seljeskogen

Salangsverket

Katterat

A

GI

E RW NO

A

CJ

WE

SZ

spis treści

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pojęcia wojskowe . . . . . . . . . . . . . . . . .

Norweskie bataliony uczestniczące w walkach pod Narwikiem .

Najwyższe norweskie stopnie dowodzenia . . . . . . . .

Najważniejsi dowódcy wojskowi . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

7 9 11 13 15

Dzień 1. Kapitan w szoku . . . . . . . . .

Przed dniem 1. Admiralskie plany dla Norwegii .

Dzień 1. „Ruszam do ataku!” . . . . . . . .

Dzień 1. Skromne siły szefa artylerii . . . . .

Dzień 1. Poranek rusznikarza . . . . . . . .

Dzień 1. Niejasny rozkaz . . . . . . . . .

Dzień 1. Czy w czasie wojny chodzi się do szkoły?

Dzień 2. Ślubna suknia Petry . . . . . . . .

Dzień 3. Nowożeńcy z Bones . . . . . . .

Dzień 4. Milion na front . . . . . . . . .

Dzień 4. Szkoła na wojnie . . . . . . . . .

Dzień 5. Świadek niemieckiej katastrofy . . . .

Dzień 5. Jeniec i odśnieżacz . . . . . . . .

Dzień 6. Nieoczekiwany buziak od mamy . . .

Dzień 7. Wojenni przewoźnicy . . . . . . .

Dzień 7. Hitler w panice . . . . . . . . .

Dzień 8. Szwedzka pomoc, która zniknęła . . .

Dzień 15. Zimna noc kapitana Elstada . . . .

Dzień 16. Łzy majora Bøckmana . . . . . .

Dzień 16. Nadzieja na inwazję . . . . . . .

Dzień 23. Nasz Pan teraz mnie zabierze . . . .

Dzień 23. Dźwięk alpejskiego rogu . . . . .

Dzień 26. Samotna walka chorążego Bjugna . .

Dzień 29. Snajperzy sieją grozę . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17 27 39 49 57 65 71 81 89 97 103 109 119 125 133 145 153 163 173 185 193 201 209 219

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

462

BITWA O NARWIK

Dzień 29. Fiasko, które pogrążyło Chamberlaina . . . .

Dzień 30. Szpiedzy są wszędzie. . . . . . . . . . .

Dzień 33. Nieprzyjaciele w rybackiej łodzi. . . . . . .

Dzień 34. Tęsknota za dziecięcymi rączkami . . . . . .

Dzień 35. Złowieszczy pomruk. . . . . . . . . . .

Dzień 37. Serdeczne pozdrowienia.. . . . . . . . .

Dzień 36. Najbliżej nieprzyjaciela. . . . . . . . . .

Dzień 38. Uwięzieni na ziemi niczyjej . . . . . . . .

Dzień 39. Na północy powiewały flagi . . . . . . . .

Dzień 43. Friendly fire . . . . . . . . . . . . . .

Dzień 44. „Wszyscy najbardziej boją się bomb”. . . . .

Dzień 46. Przedstawienie Greinera .. . . . . . . . .

Dzień 48. Niedzielna wycieczka z Schulze-Hinrichsem . .

Dzień 50. Pogodzony ze śmiercią . . . . . . . . . .

Dzień 50. Bestialstwa na froncie południowym. . . . .

Dzień 52. Nieposłuszeństwo, które uratowało wielu ludzi .

Dzień 53. Brutalna wiadomość. . . . . . . . . . .

Dzień 56. Brytyjska tajemnica . . . . . . . . . . .

Dzień 55. Wiara w decydujący atak . . . . . . . . .

Dni 61. i 62. Wróg w mocnym uścisku. . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

227 233 239 247 253 263 273 281 291 299 307 317 323 331 339 347 353 359 369 377

Niezrozumiały wyrok . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Posłowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Polegli z 6 Dywizji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Łodzie i załogi, które uczestniczyły w działaniach . . . . . . . .

Cywile, którzy zginęli w Bjerkvik podczas lądowania aliantów nocą. .

Materiały archiwalne, dzienniki, wspomnienia, wywiady i inne źródła pierwotne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Literatura, artykuły, prace naukowe i media . . . . . . . . . .

Podziękowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Indeks. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . .

385 397 405 411 421

. . . . .

. . . . .

423 427 433 435 455