Ιστορία του χρήματος εργασία γαλατσίδα α by ziskar ziskar

Σχολ. Έτος:2013-14

Ιστορία του Χρήματος

10ο Λύκειο Λάρισας

Την εργασία επιμελήθηκαν οι μαθητές: • Τσακωνίτη Αγορίτσα • Μπαλογιάννη Ευαγγελία • Παπανικολάου Δομνίκη • Παπαγεωργούλη Δέσποινα • Νατσούδη Δέσποινα • Μποσινάκη Στέλλα • Ρίζου Αναστασία • Τσούτσας Αλέξανδρος • Καλαθάς Τίμων • Θύμιος Θανάσης • Οικονόμου Μαρβίνα • Σαβίδη Σταυρούλα • Νούσια Όλγα • Αντωνάκης Σταύρος • Πούλιος Χρήστος • Ματζιώκα Γεωργία • Χαλκίδου Ιωάννα Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ι. Γαλτσίδα 2

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Περιεχόμενα

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ................................................................................................................... 4 ΠΡΌΛΟΓΟΣ........................................................................................................................... 7 ΕΙΣΑΓΩΓΉ............................................................................................................................ 7 ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΑΝΤΙΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΌΣ;................................................................................... 7 ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΏΝ...............................8 ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΏΝ................................8 Η ΕΜΦΆΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ..................................................................................... 9 ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΧΡΉΜΑ; .............................................................................................................. 9 ΠΟΙΕΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΕΣ ΤΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ;...................................................9 ΠΟΙΕΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΙΔΙΌΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ;........................................................9 ΒΑΣΙΚΈΣ ΜΟΡΦΈΣ ΧΡΉΜΑΤΟΣ:................................................................................ 10 ΠΌΤΕ ΚΌΠΗΚΑΝ ΤΑ ΠΡΏΤΑ ΝΟΜΊΣΜΑΤΑ;...........................................................12 ΤΙ ΑΠΕΙΚΌΝΙΖΑΝ, ΑΠΌ ΤΙ ΥΛΙΚΌ ΉΤΑΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΈΝΑ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΉΤΑΝ Η ΧΡΉΣΗ ΤΟΥΣ;.................................................................................................. 12 ΝΟΜΊΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΉΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΆΔΑ...............13 ΠΟΙΕΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΕΣ ΤΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ;................................................13 ΠΟΙΕΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΙΔΙΌΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ;.....................................................14 ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ Η ΕΞΈΛΙΞΗ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΏΝ ΝΟΜΙΣΜΆΤΩΝ;................................14 ΤΙ ΑΠΕΙΚΌΝΙΖΑΝ ΤΑ ΡΩΜΑΪΚΆ ΝΟΜΊΣΜΑΤΑ;......................................................14 4

ΤΟ ΧΡΉΜΑ ΣΤΟ ΒΥΖΆΝΤΙΟ.......................................................................................... 16 ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ ΤΗΣ ΤΡΆΠΕΖΑΣ ..................................................................................... 20 ΡΌΛΟΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΎ ΣΥΣΤΉΜΑΤΟΣ ......................................................................20 ΙΣΤΟΡΊΑ............................................................................................................................. 20 ΕΊΔΗ ΤΡΑΠΕΖΏΝ............................................................................................................. 21 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΈΣ ΤΡΆΠΕΖΕΣ........................................................................................22 ΔΆΝΕΙΑ................................................................................................................................ 22 ΣΎΓΧΡΟΝΑ ΕΊΔΗ ΧΡΉΜΑΤΟΣ....................................................................................23 ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΎΦΕΣΗ......................................................................... 29 ΟΙ ΚΡΊΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ (1827-2014).................................................................30 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ................................................................................................................ 33 ............................................................................................................................................... 34

ΠΟΙΕΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΙΔΙΌΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ;........................................................9 ΒΑΣΙΚΈΣ ΜΟΡΦΈΣ ΧΡΉΜΑΤΟΣ:................................................................................ 10 ΠΌΤΕ ΚΌΠΗΚΑΝ ΤΑ ΠΡΏΤΑ ΝΟΜΊΣΜΑΤΑ;...........................................................12 ΤΙ ΑΠΕΙΚΌΝΙΖΑΝ, ΑΠΌ ΤΙ ΥΛΙΚΌ ΉΤΑΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΈΝΑ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΉΤΑΝ Η ΧΡΉΣΗ ΤΟΥΣ;.................................................................................................. 12 ΝΟΜΊΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΉΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΆΔΑ...............13 ΠΟΙΕΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΕΣ ΤΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ;................................................13 ΠΟΙΕΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΙΔΙΌΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ;.....................................................14 ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ Η ΕΞΈΛΙΞΗ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΏΝ ΝΟΜΙΣΜΆΤΩΝ;................................14 ΤΙ ΑΠΕΙΚΌΝΙΖΑΝ ΤΑ ΡΩΜΑΪΚΆ ΝΟΜΊΣΜΑΤΑ;......................................................14 ΤΟ ΧΡΉΜΑ ΣΤΟ ΒΥΖΆΝΤΙΟ.......................................................................................... 16 ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ ΤΗΣ ΤΡΆΠΕΖΑΣ ..................................................................................... 20 ΡΌΛΟΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΎ ΣΥΣΤΉΜΑΤΟΣ ......................................................................20 ΙΣΤΟΡΊΑ............................................................................................................................. 20 ΕΊΔΗ ΤΡΑΠΕΖΏΝ............................................................................................................. 21 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΈΣ ΤΡΆΠΕΖΕΣ........................................................................................22 ΔΆΝΕΙΑ................................................................................................................................ 22 ΣΎΓΧΡΟΝΑ ΕΊΔΗ ΧΡΉΜΑΤΟΣ....................................................................................23 ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΎΦΕΣΗ......................................................................... 29 ΟΙ ΚΡΊΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ (1827-2014).................................................................30 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ................................................................................................................ 33 ............................................................................................................................................... 34

Πρόλογος Η σύγχρονη μεταβιομηχανική κοινωνία παρά την τεράστια τεχνολογική και επιστημονική της ανάπτυξη πλήττεται από μια πληθώρα προβλημάτων που υποβαθμίζουν τη ζωή των ανθρώπων. Αν κάποιος επιχειρούσε να ιεραρχήσει αυτά τα προβλήματα, μία από τις πρώτες θέσεις θα έδινε, χωρίς δισταγμό, στην οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας που σχετίζεται με τη μελέτη της ιστορικής εξέλιξης του χρήματος.

Εισαγωγή Σκοπός αυτής της ερευνητικής εργασίας είναι να γνωρίσουμε καλύτερα την έννοια του χρήματος αναζητώντας πληροφορίες για τις λειτουργίες, τις ιδιότητες καθώς και την ιστορική του εξέλιξη με το πέρασμα των αιώνων. Αρχικά χωριστήκαμε σε 4 υποομάδες οι οποίες ανέλαβαν να αναζητήσουν πληροφορίες για τα ερωτήματα που τους ανατέθηκαν για να δώσουν απαντήσεις. Ποιο συγκεκριμένα, τα θέματα αυτά αποσκοπούσαν στην διερεύνηση του ανταλλακτικού εμπορίου στην αρχαϊκή εποχή, τα προβλήματα που ακολούθησαν με τον αντιπραγματισμό, οι λόγοι που οδήγησαν στην κοπή χρήματος, από τι υλικό κατασκευάζονταν και τι απεικόνιζαν. Επιπλέον τις ιδιότητες – λειτουργίες και τέλος τα είδη του χρήματος.

Τι είναι αντιπραγματισμός;

Ο αντιπραγματισμός ή ανταλλακτική οικονομία ή ανταλλακτικό εμπόριο σύμφωνα με την οικονομολογία είναι η οικονομία εκείνη εντός της οποίας λαμβάνει χώρα η ανταλλαγή αγαθών (υλικών και άυλων) μεταξύ των οικονομικών μονάδων χωρίς τη διαμεσολάβηση του χρήματος. Για παράδειγμα δέκα πορτοκάλια ανταλλάσσονται με πέντε μήλα οπότε η σχετική τιμή των πορτοκαλιών ανά μήλο είναι 2 προς 1 (ή 10 προς 5). Άρα για να αποκτήσουμε ένα μήλο χρειάζεται να δώσουμε δύο πορτοκάλια. Η μέθοδος της ανταλλαγής αγαθών χρονολογείται σε τουλάχιστον 100,000 χρόνια πριν, αν και δεν υπάρχει κανένα ιστορικό στοιχείο που να αποδεικνύει την ύπαρξη μιας κοινωνίας ή οικονομίας που βασιζόταν μόνο στη μέθοδο αυτή.

Πλεονεκτήματα των ανταλλακτικών συναλλαγών Οι ανταλλακτικές μορφές συναλλαγών είναι σαφές ότι παρουσιάζουν πολλά πλεονεκτήματα: • Διαμορφώνονται φιλικότερες κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Καθώς οι ίδιοι άνθρωποι αγοράζουν από τους ίδιους, γίνονται γνωστοί, σπάει το απρόσωπο της αγοράς, ευνοείται η έντιμη (ισοδίκαιη) συναλλαγή. • Βοηθούν στην αντιμετώπιση της έσχατης φτώχειας. Μακροχρόνια άνεργοι μπορούν να ικανοποιήσουν με αξιοπρέπεια βασικές ανάγκες τους ανταλλάσσοντας πράγματα που δεν χρειάζονται και διαθέσιμο χρόνο εργασίας. • Ενισχύουν τις δυνατότητες διάθεσης των τοπικών προϊόντων, ιδίως του πρωτογενούς τομέα, χωρίς εξάρτηση από τα κυκλώματα της μεταφοράς και διάθεσης σε μακρινές αγορές, χωρίς «μεσάζοντες». • Μειώνουν τη μόλυνση του περιβάλλοντος από τη μεταφορά και την υπερβολική και τυποποιημένη συσκευασία. • Μειώνουν το κόστος των συναλλαγών, καθώς αυτές ορίζονται από τα άτομα που συμμετέχουν στο ανταλλακτικό εμπόριο.

Μειονεκτήματα των ανταλλακτικών συναλλαγών •

• •

Αρχικά, οι ανταλλαγές ήταν τυχαίες και ευκαιριακές. Οι πωλητέςπρομηθευτές δεν είχαν μόνιμη ιδιότητα και δεν ήταν οργανωμένοι, καθώς δεν υπήρχε ένα κεντρικό μέρος συνάντησης (αγορά). Έτσι, οι αγοραστές αλλά και οι παραγωγοί δεν είχαν ένα σίγουρο χώρο που μπορούσαν να αγοράσουν και να ανταλλάξουν απόψεις με τους παραγωγούς, αντίστοιχα. Ένα ακόμη πρόβλημα είναι η πιθανή αδιαιρετότητα των αγαθών-προϊόντων π.χ. είναι αδύνατη η ανταλλαγή ενός ζευγαριού παπουτσιών, με μια αγελάδα. Επίσης, θα έπρεπε τα δύο μέλη που έπαιρναν μέρος στην ανταλλαγή, να επιθυμούν τα ίδια πράγματα. Π.χ. αν κάποιος που είχε περίσσευμα από τη σοδειά μήλων και ήθελε να πάρει πορτοκάλια, δεν ήταν αρκετό να βρει έναν 8

παραγωγό που του περίσσευαν πορτοκάλια, αλλά και ο ίδιος παραγωγός να επιθυμεί τα μήλα του πρώτου.

Η εμφάνιση του χρήματος Πολλοί πολιτισμοί σε όλο τον κόσμο ανέπτυξαν τελικά τη χρήση χρημάτων των οποίων η αξία βασίζονταν στην αξία του υλικού από το οποίο ήταν φτιαγμένα. Η μέθοδος της χρήσεις νομισμάτων ως χρήματος αυτή τελικά εξελίχθηκε στη μέθοδο του αντιπροσωπευτικού χρήματος.

Τι είναι χρήμα; Χρήμα είναι οτιδήποτε γίνεται αποδεκτό ως μέσο ανταλλαγής των αγαθών κι ως μέτρο προσδιορισμού της αξίας του. Γενικώς, χρήμα είναι καθετί που χρησιμοποιείται ευρέως στις συναλλαγές.

Ποιες είναι οι λειτουργίες του χρήματος; Οι λειτουργίες που επιτελεί το χρήμα μέσα σε μια οικονομία είναι οι εξής: • Είναι μέσο συναλλαγών. (Το χρήμα είναι το μέσο συναλλαγής για τα αγαθά και τις υπηρεσίες. Είναι αποτελεσματικότερο από τον αντιπραγματισμό που κάνει σπατάλη πόρων). •

Είναι μονάδα μέτρησης. (Το χρήμα είναι μονάδα στην οποία εκφράζονται οι τιμές και καταγράφονται οι λογαριασμοί).

•

Είναι μέσο διαφύλαξης αξιών. (Το χρήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πραγματοποίηση μελλοντικών αγορών).

•

Είναι μέσο πραγματοποίησης μελλοντικών πληρωμών. (Το χρήμα είναι διαχρονική μονάδα μέτρησης: δίνει την δυνατότητα δανείων και πιστώσεων).

Ποιες είναι οι ιδιότητες του χρήματος; Για να μπορέσει ένα αγαθό να θεωρηθεί χρήμα θα πρέπει να έχει τις εξής ιδιότητες: • Να είναι διαιρετό. (Το χρήμα θα πρέπει να υποδιαιρείται σε μικρότερες μονάδες, ώστε να καλύπτει όλες τις πιθανές συναλλαγές). •

Να μεταφέρεται εύκολα.

•

Η ανταλλακτική του αξία πρέπει να είναι τόση, ώστε να εξυπηρετεί τις περισσότερες συναλλαγές που γίνονται καθημερινά. 9

•

Να είναι διατηρήσιμο. (Το χρήμα δεν πρέπει να υπόκειται σε ταχεία φυσική φθορά ή σε αλλοίωση).

•

Να είναι κοινώς αποδεκτό. (Το χρήμα πρέπει να είναι αποδεκτό από όλους τους συναλλασσόμενους, από το σύνολο του πληθυσμού).

Βασικές μορφές χρήματος: Διαχρονικά το χρήμα έχει πάρει διάφορες μορφές. Ο βαθμός εξέλιξης κάθε κοινωνίας, συνοδεύτηκε και με την χρήση διαφορετικών μέσων, που λειτούργησαν σαν μέσα συναλλαγών και πληρωμών. Το είδος του αντικειμένου που χρησιμοποιείται ως χρήμα καθορίζεται: • Από την οργάνωση της κοινωνίας. • Από την σημασία που έχουν οι ανταλλακτικές σχέσεις. • Από το βαθμό καταμερισμού της κοινωνικής εργασίας. Οι τρεις βασικότερες μορφές είναι: 1. Περιεκτικό 2. Ψευδοπεριεκτικό 3. Παραστατικό 1. Περιεκτικό: Είναι το χρήμα που στις λειτουργίες του ως μέσου συναλλαγών και ως μέτρου της αξίας των εμπορευμάτων έχει αξία ίση με την εμπορευματική του αξία. Η πρώτη εμφάνιση του χρήματος είχε την μορφή κάποιου φυσικού αγαθού ή εμπορεύματος. Πρόκειται για το εμπορευματικό ή περιεκτικό χρήμα ή χρήμα αγαθό. Ένα σημαντικό πλήθος αγαθών (δέρματα, ζώα, γεωργικά προϊόντα, αλάτι, κ.ά.) χρησιμοποιήθηκε ως χρήμα αλλά και μέταλλα και ιδιαίτερα πολύτιμα όπως χρυσός και άργυρος.\ 2. Ψευδοπεριεκτικό: Με τις ανακαλύψεις των νέων χωρών και την εξάπλωση των εμπορικών σχέσεων δημιουργήθηκε ένα νέο είδος χρήματος, το οποίο ονομάζεται ψευδοπεριεκτικό χρήμα. Το χρήμα αυτό ήταν τα χρεόγραφα που εξέδιδαν ιδιώτες τραπεζίτες για ορισμένη αξία, με την έγγραφη υπόσχεση ότι ο κάτοχος του χρεογράφου θα πληρωνόταν την αξία του σε χρυσό. Με τον όρο ψευδοπεριεκτικό ή αντιπροσωπευτικό χρήμα εννοούμε τίτλους κατοχής, αποδεικτικά δικαιώματα ή αξιόγραφα, μη οπισθογραφήσιμα που η έκδοση τους γινόταν στον κομιστή. Το ψευδοπεριεκτικό χρήμα δεν είχε καμία εμπορευματική αξία, αντιπροσώπευε αξία ήταν μετατρέψιμο αμέσως και πλήρως σε περιεκτικό χρήμα, δηλαδή δεν χρειαζόταν ούτε χρόνος και ούτε είχε κάποιο κόστος η μετατροπή του αυτή. Τα πλεονεκτήματά του: • Η αποφυγή δημοσίων δαπανών για την κοπή κερμάτων. 10

•

Περιορισμός νοθείας κερμάτων.

•

Η εύκολη μεταφορά μεγάλων ποσών και ένα μεγάλο κομμάτι χαρτί.

Τα μειονεκτήματά του: • Η ευκολία παραχαράξεως του. •

Η δυνατότητα εκδόσεως τίτλων χωρίς αντίκρισμα.

•

Η ταχύτερη σχετικά φθορά του χαρτιού σε αντίθεση με τα πολύτιμα μέταλλα.

Η εκδιδόμενη και κυκλοφορούσα ποσότητα αυτού του είδους χρήματος δεν έπρεπε να είναι ανεξέλεγκτη αλλά να βρίσκεται σε σταθερή αναλογία 1/1 με την ποσότητα κερμάτων ή του πολύτιμου μετάλλου που αντιπροσώπευε. 3. Παραστατικό: Παραστατικό χρήμα είναι αυτό του οποίου η αναγραφόμενη αξία αντιστοιχεί σε αξία μεγαλύτερη από την αξία του υλικού που το αποτελεί. Το παραστατικό χρήμα είναι στοιχείο του νεότερου πολιτισμού και προϋποθέτει: • Την ύπαρξη μιας πλήρως εμπορευματικής οικονομίας. •

Μεγάλο αριθμό συναλλαγών.

•

Υψηλό καταμερισμό εργασίας.

•

Εμπιστοσύνη των συναλλασσόμενων ότι ο εκδότης του παραστατικού χρήματος εγγυάται πλήρως την αναγραφόμενη αξία.

Το παραστατικό χρήμα περιλαμβάνει: • Τα χαρτονομίσματα (τραπεζογραμμάτιο). •

Μεταλλικό χρήμα (τα κέρματα).

Χαρτονόμισμα Τα χαρτονομίσματα ή τα τραπεζογραμμάτια αποτελούν παραδείγματα παραστατικού χρήματος. Η έκδοσή τους γίνεται από μία τράπεζα, την Εκδοτική, και η κυκλοφορία τους είναι υποχρεωτική, δηλαδή οι εναλλασσόμενοι είναι υποχρεωμένοι να αποδέχονται το χαρτονόμισμα στις συναλλαγές τους.

Το μεταλλικό χρήμα Είναι η πιο κοινή μορφή χρήματος. Είναι διαδεδομένο από την αρχαιότητα π.χ. Αρχαία Αίγυπτος (χαλκός), Σπάρτη (σίδηρος), Ρώμη (είχαλκος). Τα πολύτιμα μέταλλα χρησιμοποιήθηκαν γιατί: 1. Αποτελούν εμπόρευμα περιζήτητο και σπάνιο. 2.

Αντιπροσωπεύουν μεγάλη αξία σε μικρό και βάρος.

Δεν αλλοιώνονται, είναι ομοιογενή και διαιρετά. 11

Κανόνας χρυσού Τα χαρτονομίσματα μπορούσαν να εξαργυρωθούν από την εκδοτική τράπεζα με χρυσό, γεγονός που σήμαινε ότι μπορούσε να κυκλοφορεί τόση αξία σε χαρτονόμισμα όση η αξία των αποθεμάτων χρυσού στο θησαυροφυλάκιο της τράπεζας (κανόνας χρυσού). Η τράπεζα και το κράτος ήταν εγγυητές της πλήρους μετατρεψιμότητας των χαρτονομισμάτων σε χρυσό. Ο κανόνας αυτός εγκαταλείφθηκε τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο με την καθιέρωση του δολαρίου των Ηνωμένων πολιτειών ως νομίσματος – βάση του διεθνούς νομισματικού συστήματος. Η Κεντρική Εκδοτική Τράπεζα των ΗΠΑ εγγυόνταν την μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό και οι λοιπές χώρες εναρμόνιζαν την έκδοση των χαρτονομισμάτων με τα αποθέματα που διέθεταν σε χρυσό ή σε ξένα νομίσματα (κυρίως δολάριο). Η κρίση του δολαρίου στο τέλος της δεκαετίας του 1960 οδήγησε στην εγκατάλειψη της μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό και στην πλήρη επικράτηση του παραστατικού χρήματος.

Πότε κόπηκαν τα πρώτα νομίσματα; • Μεταλλικά νομίσματα αρχίζουμε να συναντάμε από το 2000 π.Χ στη Μεσόγειο. Τα πρώτα νομίσματα κυκλοφόρησαν στη Λυδία περίπου από το 650-620 π.Χ. επί Βασιλέως Αλυάττη Β΄. • Ασημένια νομίσματα κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά το 550 π.Χ. στη Μικρά Ασία και στην Αίγινα.

Τι απεικόνιζαν, από τι υλικό ήταν κατασκευασμένα και ποια ήταν η χρήση τους; • Τα μεταλλικά νομίσματα ήταν συνήθως κατασκευασμένα από μπρούτζο και είχαν τη μορφή κάποιου κατοικίδιου ζώου. Τα νομίσματα αυτά διαδόθηκαν πολύ γρήγορα, πράγμα που μας κάνει να υποθέσουμε ότι χρησίμευαν στις εμπορικές ανταλλαγές αφού το εμπόριο άνθιζε την εποχή εκείνη. Επειδή είχαν ένα σχεδόν σταθερό μέγεθος και βάρος, αποτελούσαν ένα πρωτόγνωρο μα και ιδανικό μέσο ανταλλαγής, αφού οι ανταλλαγές γίνονταν με απλή μέτρηση τους όταν άλλαζαν χέρια. • Τα πρώτα νομίσματα κυκλοφόρησαν στη Λυδία περίπου από το 650-620 π.Χ. Είχαν σχήμα φυσικό, άμορφο καθώς κατασκευάζονταν από θρύμματα κεχριμπαριού που είχαν τη σφραγίδα του βασιλιά και μέχρι το 620 π.Χ. χωρίς άλλες απεικονίσεις. Μετά το 620 π.Χ. εμφανίζονταν τα πρώτα νομίσματα από χρυσό, σε διάφορα μεγέθη που χρησίμευαν ως μέσο πληρωμής των έμμισθων πολεμιστών. • Η κατασκευή τους απαιτούσε μια προκαθορισμένη ποσότητα σκόνης χρυσού, που την έλιωναν και την σφράγιζαν με τη προτομή του βασιλιά.

Νομίσματα που χρησιμοποιήθηκαν στην Αρχαία Ελλάδα •

Δραχμή της Αίγινας

Ασημένια νομίσματα κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά το 550 π.Χ. στη Μικρά Ασία και στην Αίγινα. Είχαν πάνω τους μια προτομή λιονταριού ή ταύρου στη Μικρά Ασία, και μία χελώνα στην Αίγινα. Το πιο διαδεδομένα νομίσματα στην Αρχαία Ελλάδα ήταν οι ‹‹ χελώνες ›› από την Αίγινα, τα ‹‹ Ιππάρια ›› (πουλάρια) από την Κόρινθο και οι ‹‹ Γλαύκες ›› (κουκουβάγιες) από την Αθήνα. Στις Ελληνικές αποικίες κόβονταν τοπικά νομίσματα όπως στις Συρακούσες, στη Σικελία και αλλού.

•

Φοίνιξ Ο Φοίνιξ ήταν το πρώτο ασημένιο νόμισμα της Σύγχρονης Ελλάδας. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1828, το οποίο αποτέλεσε τη βασική νομισματική μονάδα. Καθορίστηκε από την Δ’ εθνοσυνέλευση. Το όνομα του προέρχεται από το μυθικό πουλί φοίνικα και συμβολίζει την αναγέννηση της Ελλάδας. Ο Φοίνιξ κυκλοφόρησε του ενός, πέντε, δέκα και είκοσι λεπτών. Επίσης ένας μόνο μικρός αριθμός νομισμάτων κατασκευάστηκε, ενώ άλλες συναλλαγές εξακολούθησαν να πραγματοποιούνται με ξένα νομίσματα. Έπειτα υπήρχε και μία έλλειψη πολύτιμων μετάλλων για κοπή νομισμάτων. Τέλος το αποτέλεσμα ήταν να απορριφθεί όμως το 1832 το σύστημα αναμορφώθηκε και έτσι δημιουργήθηκε η δραχμή.

•

Είναι μέσο διαφύλαξης αξιών. (Το χρήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πραγματοποίηση μελλοντικών αγορών).

•

Να μεταφέρεται εύκολα.

•

Η ανταλλακτική του αξία πρέπει να είναι τόση, ώστε να εξυπηρετεί τις περισσότερες συναλλαγές που γίνονται καθημερινά.

•

Να είναι διατηρήσιμο. (Το χρήμα δεν πρέπει να υπόκειται σε ταχεία φυσική φθορά ή σε αλλοίωση).

•

Ποια είναι η εξέλιξη των ρωμαϊκών νομισμάτων; ΑΝΩΝΥΜΕΣ σφραγίδες χτύπησαν νομίσματα που εμφανίζονται αρχικά περίπου το 280 π.Χ. Τα πιο πρόωρα ήταν γενικά ασημένια, και εκτός από την Ρωμαϊκή χάραξη, ήταν παρόμοια με τα δίδραχμα και τις δραχμές του Μεταπόντιου και μερικών άλλων ελληνικών πόλεων της νότιας Ιταλίας. Αργότερα, πιθανώς περίπου το 250π.Χ χτυπήθηκαν τα πρώτα χάλκινα νομίσματα με αναμφισβήτητα ρωμαϊκά σχέδια. Περίπου το 225π.Χ είχαμε την εισαγωγή ενός δίδραχμου του quadrigatus.Αυτό ήταν το πρώτο ρωμαϊκό ασημένιο νόμισμα που είχε ευδιάκριτα ρωμαϊκό ύφος, και ήταν σχεδόν βέβαιο ότι κόπηκε στη Ρώμη. Το δεύτερο μισό του 3ου αιώνα η ρώμη ήταν σε μακροχρόνιο πόλεμο με την Καρχηδόνα, με αποτέλεσμα να εξαντληθούν τα χρηματικά αποθέματα της, έτσι το αργυρό νόμισμα της το quadrigatus(τέθριππο) κατέρρευσε. Περίπου το 212 π.Χ. οι Ρωμαίοι εισήγαγαν ένα νέο νομισματικό σύστημα το οποίο βασιζόταν στο ασσάριο(as). Περίπου το 211 π.Χ. βλέπουμε την εισαγωγή του ασημένιου δηναρίου και μιας ακόμη πρόσκαιρης αξίας που ονομάζεται victoriatus. Δηνάρια χτυπήθηκαν για χρήση στις περιοχές υπό τον ρωμαϊκό έλεγχο και θα παρέμεναν το κύριο νόμισμα του μεσογειακού κόσμου για τα επόμενα 450 έτη. Το Victoriati χτυπήθηκε πιθανώς για χρήση στο εμπόριο με τις ελληνικές πόλεις της Ν. Ιταλίας, και έπαψε να παράγεται μόλις κατάκτησαν οι Ρωμαίοι εκείνα τα εδάφη.

Τι απεικόνιζαν τα Ρωμαϊκά νομίσματα; Αρχίζοντας γύρω στα μέσα του τρίτου αιώνα μ.Χ., τα ρωμαϊκά νομισματοκοπεία άρχισαν να ενσωματώνουν στα νομίσματα που έκοβαν σημάδια 14

νομισματοκοπείου, ως τρόπο, να ελεγχθούν οι ενέργειες των ανώτερων υπαλλήλων. Αυτό ήταν πραγματικά μέρος προσπάθειας ποιοτικού ελέγχου για να βοηθήσει να ρυθμιστούν τα ακριβή βάρη των νομισμάτων πέρα από την αυτοκρατορία. Τα σημάδια του νομισματοκοπείου βρίσκονται στην αντιστροφή του νομίσματος στο κατάλληλο σημείο σε μια περιοχή γνωστή ως “exergue”. Σε μερικές περιπτώσεις μέρος του σημαδιού μπορεί να βρεθεί στο σώμα του αντίστροφου σχεδίου ή ακόμα και στο εμπρόσθιο πεδίο. Ένα σημάδι νομισματοκοπείου περιλαμβάνει από ένα έως τρία στοιχεία : 1. Τα γράμματα: P (χρήματα Pecunia) , M (Moneta) ή SM (Sacra Moneta=αυτοκρατορικά χρήματα) 2. Ένα έως τέσσερα γράμματα που αντιπροσωπεύουν το νομισματοκοπείο , ( μερικά έχουν μέχρι επτά) 3. Ένα γράμμα που δείχνει το εργαστήριο .Το εργαστήριο υποδεικνύεται από το Α=prima ή 1ο , Β=secunda ή 2ο , C=tertia ή 3ο , κλπ . Με τις νομισματικές μεταρρυθμίσεις των Aurelia και Diocletian , ήρθαν αλλαγές στα σημάδια. Οι ρωμαϊκές αριθμοπαραστάσεις εμφανίστηκαν , η έννοια των οποίων συζητείται ακόμα. Συχνά ένα απλό γράμμα ή ένα γράμμα μεταξύ αστεριών είναι όλα όσα εμφανίζονται στο exergue.Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν πάνω από 300 επαρχιακά νομισματοκοπεία στις πόλεις γύρω από την αυτοκρατορία.Οσα ρωμαϊκά νομίσματα έχουν βρεθεί χρονολογούνται κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. Aes rude Οι Ετρούσκοι που είχαν εγκατασταθεί στην κεντρική Ιταλία χρησιμοποιούσαν ως χρήμα χυτευτα ακατέργαστα κομμάτια μπρούτζου aes rude, μερικά από αυτά είχαν κάποιο σχέδιο που θύμιζε κλαδί δέντρου . Δεν υπάρχει κανένα καθορισμένο πρότυπο βάρους, ούτε οποιοδήποτε σημάδι μιας εκδιδωσης αρχής , έτσι δεν μπορούν να ονομαστούν αληθινά νομίσματα. Αυτή η παράδοση διατηρήθηκε και στους ρωμαίους που επί 2 αιώνες περίπου χρησιμοποιούσαν κομμάτια μπρούτζου κυμαινόμενου βάρους ως βασική νομισματική μονάδα

Aes signatum AES SIGNATUM ( υπογεγραμμένος χαλκός ) αντικατέστησε τα aes rude κατά τον 3 αιώνα π.Χ. ήταν χυτά , κυρίως ορθογώνιου σχήματος και είχαν σχέδιο . Αυτά μπορεί να ήταν αληθινά νομίσματα μια και φαίνεται να πληρούν τις τρεις βασικές προϋποθέσεις, μια εγγενής αξία που συνδέεται με την άξια κυκλοφορίας τους. Εμφανίζονται να φέρουν το σημάδι μιας εκδίδουσας αρχής. Έχουν ένα πρότυπο βάρους (1600 γραμμάρια) , ετσι δεν θα έπρεπε να ζυγιστούν για κάθε συναλλαγή. Αes grave Τα AES GRAVE ήταν χυτά νομίσματα χαλκού με αρκετές διαφορετικές υποδιαιρέσεις . Αντικατέστησαν το Αes Signatum σχεδόν αμέσως , πιθανώς μετά από μόνο μερικά έτη. Μέσω διάφορων αλλαγών στα πρότυπα σχεδίου και βάρους , αυτά αποτελούσαν πιθανώς την κύρια νομισματοκοπία που χρησιμοποιήθηκε στη πόλη της Ρώμης μέχρι περίπου το 215 π.Χ. 15

Το χρήμα στο Βυζάντιο Η ανταλλακτική οικονομία καταργείται μετά την ανακάλυψη των μετάλλων και τη χρήση τους ως νομίσματα.

Κοπή πρώτου νομίσματος Η Βυζαντινή αυτοκρατορία αποτέλεσε τη συνέχεια της Ρωμαϊκής στην Ανατολική Μεσόγειο, γεγονός που αποτυπώνεται και στη σταδιακή μετάβαση από το ρωμαϊκό στο βυζαντινό νόμισμα. Το βυζαντινό νόμισμα διαδόθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του τότε γνωστού κόσμου και λειτούργησε ως πρότυπο για νομίσματα που κόπηκαν από λαούς στη μεσαιωνική Δύση και Ανατολή. Το 498 μπορεί να θεωρηθεί ως η αρχή του βυζαντινού νομίσματος. Κατά την βυζαντινή εποχή, που ξεκινά με την άνοδο του Μ. Κων/νου στο θρόνο και τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κων/πολη, υπάρχει νομισματικό σύστημα.

Είδη νομίσματος Τα νομίσματα άλλαζαν κάθε φορά που ανέβαινε άλλος αυτοκράτορας στο θρόνο. Ο σόλιδος, η βασική μονάδα του βυζαντινού νομισματικού συστήματος, ήταν το ισχυρό χρυσό νόμισμα του Μεσαίωνα καθώς αποτέλεσε μια σταθερή αξία για τις διεθνείς συναλλαγές έως τον 11ο αιώνα. Η κυκλοφορία χρυσών, αργυρών και χάλκινων νομισμάτων μαρτυρά για τον υψηλό βαθμό εγχρηματισμού της βυζαντινής οικονομίας. Σημαντικές πληροφορίες για την οργάνωση του βυζαντινού διοικητικού συστήματος και τη λειτουργία του εμπορίου παρέχουν αντίστοιχα τα μολυβδόβουλλα και τα σταθμία. Επίσης δημιουργείται «ο φόλλις» που ήταν ένα βαρύ χάλκινο νόμισμα. Τα βυζαντινά χρυσά νομίσματα αποκτούσαν συνεχώς μεγαλύτερη σπουδαιότητα στην οικονομική ζωή της Μεσογείου μέχρι τη νόθευσή τους από τον 10ο αιώνα. Από το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα, όπως αναφέραμε παραπάνω, μπαίνει σε κυκλοφορία παράλληλα με το παλαιό χρυσό solidus, ένα άλλο χρυσό νόμισμα το «τεταρτηρόν» λίγο ελαφρύτερο από το πρώτο. Είδη νομισμάτων Χρυσό νόμισμα: Σόλιδος Αργυρά νομίσματα: Μιλιαρήσιο, Κεράτιο Χάλκινα νομίσματα: Φόλλεις Ισοτιμίες νομισμάτων 1 σόλιδος=12 Μιλιαρήσια 1 Μιλιαρήσιο=2 Κεράτια 1 Κεράτιο= 12 Φόλλεις

Τι απεικόνιζαν τα νομίσματα κάθε εποχής; .Στα

χρυσά νομίσματα οι πρώτοι εμπροσθότυποι παρίσταναν πορτραίτα που έφεραν διάδημα ή κράνος. . Τα πορτραίτα παρουσίαζαν τον αυτοκράτορα με πολεμική πανοπλία μ’ έναν σταυρό στο χέρι ή στο κράνος. Αν ο σταυρός απουσίαζε από τον εμπροσθότυπο υπήρχε στον οπισθότυπο. Οι εμπροσθότυποι των αργυρών 16

νομισμάτων είχαν αρχικά κατά τομές, αλλά στη συνέχεια περιλάμβαναν καθιστές μορφές, προτομές και καθαρά επιγραφικά πρότυπα. Οι οπισθότυποι παρουσίαζαν έναν σταυρό που δέσποζε στην οροφή κλίμακας ή μια προτομή του Χριστού που περιβαλλόταν από επιγραφές. Από τον 10 ο αιώνα ο σταυρός έφερε ένα στρογγυλό ανάγλυφο πορτραίτο του αυτοκράτορα. Οι εμπροσθότυποι των πρώτων μπρούτζινων νομισμάτων είχαν μια προτομή και οι οπισθότυποι ένα σταυρό και μια ένδειξη της αξίας. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιουστινιανού Α΄ η προτομή επικράτησε και ο αυτοκράτορας προσέθεσε στη δωδέκατη επέτειο της βασιλείας του την ημερομηνία στον οπισθότυπο των μπρούτζινων νομισμάτων με τη μορφή Anno XII. Μέχρι τον 8ο αι. τα νομίσματα φέρουν τα αρχικά του ,υπεύθυνου για την κοπή, νομισματοκοπείου. Σε κάθε νομισματοκοπείο υπήρχαν περισσότερο από ένα εργαστήρια. Το όνομα του νομισματοκοπείου δηλωνόταν σε μορφή συντομογραφίας συνήθως στο οπισθότυπο των νομισμάτων. Οι χρυσοί σόλιδοι την πρωτεύουσας φέρουν την ένδειξη CONOB που αποτελείται απ’ τις τρεις πρώτες συλλαβές της λέξης Κων/πολη και τις δύο πρώτες συλλαβές της λέξης ρύζον(=καθαρός χρυσός). Η ένδειξη αυτή χρησιμοποιείται από τα τέλη του 4 ου αι. Κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο(μέσα 7ου αι.-1204 μ.Χ.) το μόνο νομισματοκοπείο ήταν αυτό της πρωτεύουσας. Βασικό χαρακτηριστικό του 7ου και του 8ου αι. είναι η παρακμή της βυζαντινής αυτοκρατορίας και η συρρίκνωση της νομισματικής.

Νομισματικοί Περίοδοι Οι νομισματική ιστορία του Βυζαντίου χωρίζεται σε τέσσερις περιόδους. 1η Περίοδος: Από τον Αναστάσιο Α΄(491-518) μέχρι τα μέσα του 8ου αιώνα 2η Περίοδος: Από τα μέσα του 8ου αιώνα μέχρι τα τέλη του 11ου αιώνα. 3η Περίοδος: Από τη βασιλεία του Αλεξίου Α΄ (1081-118) μέχρι το τέλος του 13ου αιώνα. 4η Περίοδος: Από το 1261-1453.

Η Διαφθορά Όπως και σήμερα έτσι και στο Βυζάντιο τα οικονομικά σκάνδαλα αποτελούσαν ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της κοινωνίας. Ο αυστηρός έλεγχος παραγωγής και διακίνησης του βυζαντινού νομίσματος συνεπάγεται οργανωμένη μεθόδευση αποτροπής αισχροκερδείας και διαφθοράς του νομίσματος εκ μέρους των πολιτών. Η πιο κοινή πρακτική αισχροκέρδειας εκ μέρους των πολιτών ήταν το ψαλίδισμα της περιφέρειας των νομισμάτων Ωστόσο ἡ πιο συνηθισμένη επίσημη νομισματική νοθεία γίνεται με την ελάττωση του τίτλου, με την ελάττωση δηλαδή της καθαρότητας του πολύτιμου μετάλλου .Καταρχάς το ιερατείο είχε διαφθαρεί. Οι περισσότεροι απ’ τους κληρικούς διαχειρίζονταν μεγάλα οικονομικά ποσά λόγω της θέσης τους. Ακόμα, η φιλαργυρία ήταν ένα από τα σημαντικότερα ελαττώματα των πλουσίων .Υπάρχουν μαρτυρίες πως λίγο πριν την άλωση τα δημόσια ταμία ήταν παντελώς άδεια .Οι εύποροι αυτοπαρουσιάζονταν ως φτωχοί, με αποτέλεσμα να αποσπάσουν μέρος του κρατικού προϋπολογισμού. Τέλος ,διαφθορά υπήρχε και στα ανώτερα τμήματα της κοινωνίας που ασχολούταν με την διακυβέρνηση.

Παρακμή Από τα μέσα του11ου αιώνα είναι έκδηλα τα σημάδια της οικονομικής κρίσης. Εμφανίζονται με τη διαταραχή του νομισματικού συστήματος. Η νομισματική κυκλοφορία της περιόδου αυτής χαρακτηρίζεται από πραγματικό χάος που 17

περιγράφεται με ζωντανά χρώματα στη φοροτεχνική πραγματεία που ονομάζεται «Νέα Λογαρική».

Β΄ ΜΕΡΟΣ

Τράπεζα Τράπεζα ονομάζεται μια επιχείρηση, η οποία ασχολείται με χρηματικές και πιστωτικές συναλλαγές. Ανάλογα με το είδος της μπορεί να δέχεται καταθέσεις, να χορηγεί δάνεια, να φυλάσσει και να διαχειρίζεται αξιόγραφα, να αναλαμβάνει την πληρωμή για λογαριασμό του πελάτη.

Λειτουργία της τράπεζας Η κερδοφορία της τράπεζας βασίζεται στην λεγόμενη "ψαλίδα", δηλαδή τη διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο δανεισμού και στο επιτόκιο καταθέσεων. Έτσι αν για παράδειγμα μία τράπεζα χορηγεί ένα δάνειο με επιτόκιο 9% και δέχεται κατάθεση με ετήσιο επιτόκιο 2% η διαφορά αυτή (7%) αποτελεί την ψαλίδα που οδηγεί στα κέρδη της τράπεζας. Βέβαια οι τράπεζες αποκομίζουν και από αλλού χρήματα όπως από προμήθειες ή από συμμετοχές και επενδύσεις. Ωστόσο η κύρια λειτουργία της έγκειται στον δανεισμό (χορηγήσεις και καταθέσεις).

Ρόλος τραπεζικού συστήματος Τράπεζα είναι η επιχείρηση που ασχολείται με το εμπόριο του χρήματος. Δέχεται καταθέσεις από φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις ή οργανισμούς Δίνει δάνεια σε καταναλωτές, επιχειρήσεις ή στο κράτος Η δραστηριότητα αυτή έχει κίνητρο το κέρδος (εμπορικές τράπεζες) και προκύπτει από τη διαφορά ανάμεσα στον τόκο που καταβάλλουν στους καταθέτες για να τοποθετήσουν τα χρήματά τους στην τράπεζα και στον τόκο που εισπράττουν από τους δανειζόμενους από την τράπεζα.

Ιστορία Μεσοποταμία Πολλές από τις τραπεζικές πράξεις έχουν την καταγωγή τους σε πανάρχαιες εποχές όπως στην αρχαία Βαβυλώνα, ήδη από το 3400 π.Χ. Ο Ερυθρός Ναός στην Ουρούκ της Χαλδαίας της Μεσοποταμίας, για παράδειγμα, λειτουργούσε ως τράπεζα και οι ιερείς εμπορεύονταν εν ονόματι του Θεού. Αρχαία Ελλάδα Οι πρώτες πραγματικές τραπεζικές εργασίες μπορούν να εντοπιστούν στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό με τους «τραπεζίτες». Τέτοιες απλές τράπεζες υπήρχαν ήδη στην αρχαία Αθήνα, προσφέροντας κυρίως υπηρεσίες ανταλλαγής διαφόρων νομισμάτων αλλά και πιστώσεις για τη χρηματοδότηση του τότε «διεθνούς εμπορίου».

Ρωμαϊκή περίοδος Στην Ρώμη η παλιά τάξη των Ιππέων ασχολείται με τέτοιες δοσοληψίες και πλουτίζει. Οι ιππείς προμηθεύουν τον στρατό, ενοικιάζουν τις δημόσιες προσόδους και εισπράττουν τους φόρους. Μεσαιωνική περίοδος Οι αργυραμοιβοί, οι χρυσοχόοι και οι έμποροι δέχονταν καταθέσεις για τις οποίες εξέδιδαν πιστοποιητικά – βεβαιώσεις. Νεώτεροι χρόνοι Το 18ο αιώνα στην Αγγλία οι αποδείξεις κατάθεσης για σταθερά ποσά αποτέλεσαν τα πρώτα τραπεζογραμμάτια. Ειδικότερα στην περίοδο της Αναγέννησης εμφανίστηκαν οι πρώτες οργανωμένες τράπεζες(στην Ιταλία και στη Φλάνδρα), καλύπτοντας ένα ευρύτερο φάσμα εργασιών, προετοιμάζοντας τη σύγχρονη έννοια της τράπεζας ως πιστωτικό ίδρυμα που απευθύνεται (και εξυπηρετεί) καταθέτες και επιχειρήσεις.

Είδη τραπεζών •

Κεντρική Τράπεζα: Είναι υπεύθυνη για τη νομισματική πολιτική και μπορεί να είναι ο δανειστής της τελευταίας λύσης σε περίπτωση κρίσης. Χρεώνεται συχνά με τον έλεγχο του διαθέσιμού χρήματος, συμπεριλαμβανομένης της έκδοσης νομίσματος.

•

Εμπορική Τράπεζα: Είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για μια κανονική τράπεζα για να τη διακρίνει από μια τράπεζα επενδύσεων. Μιας και αυτές οι δύο δεν είναι πλέον υποχρεωτικό να λειτουργούν κάτω από χωριστή ιδιοκτησία, ορισμένοι χρησιμοποιούν τον όρο «εμπορική τράπεζα» για να αναφερθούν σε μία τράπεζα ή ένα τμήμα τράπεζας που ασχολείται κυρίως με εταιρίες ή μεγάλες επιχειρήσεις.

•

Επενδυτική Τράπεζα: Δίνει εγγυητικές επιστολές για πώληση μετοχών και χρεογράφων και συμβουλεύουν για συγχωνεύσεις και εξαγορές εταιριών.

•

Τράπεζα Κοινοτικής Ανάπτυξης: Είναι οι τράπεζες που παρέχουν οικονομικές υπηρεσίες και πίστωση σε μη ανεπτυγμένες αγορές ή πληθυσμούς.

•

Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο: Είναι ταμιευτήρια που συνδέονται με τα εθνικά ταχυδρομικά συστήματα. Η Ιαπωνία και η Γερμανία είναι παραδείγματα των χωρών με τα προεξέχοντα ταχυδρομικά ταμιευτήρια.

•

Ιδιωτική Τράπεζα: Ασχολείται με λογαριασμούς μεγάλων πελατών με μεγάλη οικονομική επιφάνεια.

•

Corporate Banking: Το Corporate Banking έχει ως αντικείμενο τα τραπεζικά προϊόντα που αφορούν κυρίως επιχειρήσεις και εταιρίες.

•

Συνεταιριστικές Τράπεζες: Οι συνεταιριστικές τράπεζες αποτελούν πρωτοβουλίες τοπικού κυρίως χαρακτήρα με σκοπό την ενίσχυση π.χ. των τοπικών παραγωγών γεωργικών προϊόντων.

Εναλλακτικές Τράπεζες •

Τράπεζα Σπόρων Αιγαίου: Εδρεύει στην ερευνητική βάση στις Ράχες Ικαρίας και έχει ως στόχο τη συγκέντρωση και μακροχρόνια φύλαξη σπόρων, καθώς και τον πολλαπλασιασμό και τη διάδοση της καλλιέργειας των τοπικών ποικιλιών καλλιεργούμενων φυτών από τα νησιά του Αιγαίου.

•

Παγκόσμια τράπεζα σπόρων Σβάλμπαρντ : Είναι μια από τις τράπεζες σπόρων που συμμετέχουν στο παγκόσμιο δίκτυο αποθήκευσης σπόρων το οποίο δημιουργήθηκε με τη Διεθνή Συνθήκη Γενετικών Πόρων Φυτών του 2004.Βρίσκεται στο νησί Σπιτσβέργη του Νορβηγικού αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ, το οποίο βρίσκεται αρκετά κοντά στον Βόρειο Πόλο, σε μια απόσταση 1120 χλμ. Η λειτουργία της άρχισε στις αρχές του 2008 και στόχος της είναι να βοηθήσει στη συντήρηση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη.

•

Τράπεζα Πληροφοριών του ΤΕΕ : Ξεκίνησε την εμπορική της λειτουργία τον Σεπτέμβριο του 1996, με στόχο την παροχή πρόσβασης στο Internet καθώς και υπηρεσιών ηλεκτρονικής πληροφόρησης στον τεχνικό κόσμο της χώρας.

•

Τράπεζα χρόνου Αθήνας-Πλατείας Συντάγματος: Είναι ένα δίκτυο αχρήματης και αλληλεγγύας οικονομίας, ένα δίκτυο ανταλλαγής υπηρεσιών και γνώσεων που υποστηρίζεται από την τη δική της μονάδα συναλλαγής, το χρόνο.

•

Τράπεζα αίματος: Έχει ως σκοπό την κάλυψη των αναγκών σε αίμα και αιμοπετάλια οπουδήποτε κρίνει ότι χρήζει βοήθειας. Η τράπεζα αίματος βρίσκεται σε νοσοκομεία.

Δάνεια Δανεισμός ή δανειακή συναλλαγή: ονομάζεται η κατάρτιση της δανειακής σύμβασης και η εφαρμογή των όρων της. 22

Τύποι δανείων Τα δάνεια μπορεί να είναι είτε ασφαλή, όπου ο δανειστής προστατεύεται ώστε να λάβει όλο το ποσό που έχει δανείσει, ή επισφαλή στα οποία ο δανειζόμενος μπορεί και να μην εξοφλήσει το δάνειο. Παράλληλα, ανάλογα με την χρήση και τη φύση του προσώπου που δανείζεται, τα δάνεια χωρίζονται σε δάνεια ιδιωτικής χρήσης και δάνεια επαγγελματικής χρήσης. Ωστόσο, υπάρχουν και τα κρατικά δάνεια, που περιλαμβάνουν δανεισμούς μεταξύ κρατών αλλά και άλλες περιπτώσεις που περιλαμβάνουν την ανάμιξη του κράτους. Δάνεια Ιδιωτών •

Δάνειο σταθερού αρχικού επιτοκίου

Στην κατηγορία αυτή τα δάνεια για ένα αρχικό διάστημα, το οποίο συνήθως κυμαίνεται από ένα έως τρία χρόνια, έχουν σταθερό επιτόκιο και σχετικά χαμηλό το οποίο στη συνέχεια μετατρέπεται σε κυμαινόμενο επιτόκιο μέχρις ότου αποπληρωθεί. •

Δάνειο σταθερού επιτοκίου

Στην κατηγορία αυτή το επιτόκιο είναι σταθερό καθ’ όλη τη διάρκεια του δανείου και είναι περίπου 3-4 μονάδες πιο υψηλό από τις περιπτώσεις δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο. •

Δάνειο Κυμαινόμενου επιτοκίου

Σε αυτά τα δάνεια ο δανειολήπτης επωφελείται από τις χαμηλότερες δόσεις σε περιόδους όπου τα επιτόκια έχουν πτωτική πορεία και του επιτρέπεται η πληρωμή πρόσθετων ποσών κάθε χρόνο ούτως ώστε να μειώνονται και οι δόσεις αποπληρωμής. Ωστόσο δεν επιτρέπεται ο ακριβής προϋπολογισμός λόγω συνεχούς μεταβολής των επιτοκίων και σε περιόδους όπου η πορεία των επιτοκίων είναι ανοδική οι δόσεις αποπληρωμής αυξάνονται.

Καταθέσεις Οι καταθέσεις ή αλλιώς λογαριασμός καταθέσεων ενός νομικού προσώπου είναι λογιστικές εγγραφές στα βιβλία μιας τράπεζας οι οποίες επιτρέπουν στον κάτοχο τους να κάνει αναλήψεις και καταθέσεις χρημάτων, καθώς και άλλες συναλλαγές και πληρωμές. Επίσης με τον όρο καταθέσεις εννοούμε το υπόλοιπο του λογαριασμού καταθέσεων.

Σύγχρονα είδη χρήματος α) Το μεταλλικό χρήμα:

Η πιο κοινή μορφή χρήματος ,η οποία συναντάται και σήμερα αλλά πλέον ως παραστατικό χρήμα, είναι το μεταλλικό χρήμα. Η αξία του κράματος που περιέχουν τα σημερινά νομίσματα είναι πολύ μικρότερη της αξίας που αντιπροσωπεύουν, αποτελούν δηλαδή παραστατικό χρήμα. β) Το χαρτονόμισμα: Τα χαρτονομίσματα ή τα τραπεζογραμμάτια αποτελούν παράδειγμα πλήρως παραστατικού χρήματος. Καταρχάς δικαίωμα έκδοσης τραπεζογραμματίων είχαν πολλές τράπεζες και η αποδοχή τους απ’ τους συναλλασσόμενους ήταν προαιρετική .Τελικά το κράτος παραχώρησε δικαίωμα έκδοσης σε μία μόνο τράπεζα(εκδοτική τράπεζα) και έκανε υποχρεωτική την κυκλοφορία ,δηλαδή τη χρησιμοποίησή του ως μέσω συναλλαγών(αναγκαστική κυκλοφορία). Η αναγκαστική κυκλοφορία του χαρτονομίσματος συνίσταται στην υποχρέωση των συναλλασσόμενων να αποδέχονται τα χαρτονομίσματα στις συναλλαγές τους. Αν θέλουμε να αγοράσουμε ένα ακόμα εμπόρευμα, ο έμπορος δεν μπορεί να αρνηθεί το χαρτονόμισμα που δίνουμε. Η αναγκαστική κυκλοφορία συνοδεύεται με την απαγόρευση συναλλαγών σε άλλο νόμισμα, πλην εκείνων που εκδίδει η κεντρική τράπεζα. γ) Το πιστωτικό χρήμα Το πιστωτικό χρήμα μπορεί να πάρει δύο διαφορετικές μορφές: •

•

Επιταγή: μορφή χρήματος που αποτελεί εντολή προς την τράπεζα να εξαργυρώσει το αναφερόμενο ποσό στον κομιστή(δικαιούχο)της επιταγής. Το ποσόν οφείλει να είναι ήδη κατατεθειμένο στο λογαριασμό του εκδότη της επιταγής στην τράπεζα, αλλιώς ο εκδότης της επιταγής μπορεί να αντιμετωπίσει οικονομικές και ποινικές κυρώσεις(ακάλυπτη επιταγή). Σε κάθε επιταγή πρέπει να αναγράφεται το χρηματικό ποσό, το όνομα του δικαιούχουαποδέκτη της επιταγής, ο τόπος και η ημερομηνία έκδοσης και η υπογραφή του εκδότη. Συναλλαγματική: Ιδιωτική ρύθμιση πληρωμής μεταξύ δύο συναλλασσόμενων. Η συναλλαγματική αποτελεί υπόσχεση πληρωμής στο μέλλον. Σε κάθε συναλλαγματική αναγράφεται το χρηματικό ποσό ,το όνομα του δικαιούχου, το όνομα και η υπογραφή του οφειλέτη(αποδέκτη), η ημερομηνία πληρωμής, ο τόπος και η ημερομηνία έκδοσης της συναλλαγματικής και η υπογραφή του εκδότη. Συνήθως ο οφειλέτης συναλλαγματικών επιβαρύνεται με την πληρωμή ενός πρόσθετου ποσού, πέρα από την αξία του εμπορεύματος που αγοράζει, εξαιτίας της πληρωμής σε μεταγενέστερο χρόνο. Το πρόσθετο αυτό ποσό είναι ο τόκος.

Οι επιταγές και οι συναλλαγματικές αποτελούν προαιρετικά μέσα συναλλαγών. Δηλαδή δεν είναι υποχρεωτική η υποδοχή τους από τον δικαιούχο-πωλητή του εμπορεύματος, ο οποίος μπορεί να απαιτήσει την πληρωμή σε χαρτονόμισμα. 24

δ) Πιστωτικές κάρτες Είναι το λεγόμενο «πλαστικό χρήμα». Η αγορά με την πιστωτική κάρτα επιτρέπει στον χρήστη της να μην πληρώσει αμέσως μετρητά, αλλά να πληρώσει αργότερα στην τράπεζά του(συνήθως μέσα σε ένα μήνα από την αγορά) το σύνολο της αξίας των αγορών του. Ο κάτοχος της πιστωτικής κάρτας μπορεί επίσης να πληρώσει τμήμα των οφειλών, αλλά στην περίπτωση αυτή επιβαρύνεται με πληρωμή τόκων για το υπόλοιπο της οφειλής του. Ο λόγος διάδοσης της πιστωτικής κάρτας είναι γιατί διευκολύνει πολύ τις συναλλαγές, ενώ αποτρέπει κινδύνους κλοπής των μετρητών του αγοραστή ή του πωλητή.

Ηλεκτρονικό εμπόριο Ως Ηλεκτρονικό Εμπόριο (Η.Ε.),ή ευρέως γνωστό ως ecommerce, eCommerce ή e-comm,ορίζεται το εμπόριο παροχής αγαθών και υπηρεσιών που πραγματοποιείται εξ αποστάσεως με ηλεκτρονικά μέσα, βασιζόμενο δηλαδή στην ηλεκτρονική μετάδοση δεδομένων, χωρίς να καθίσταται αναγκαία η φυσική παρουσία των συμβαλλομένων μερών, πωλητή-αγοραστή. Περιλαμβάνει το σύνολο των διαδικτυακών διαδικασιών: ανάπτυξης, προώθησης, πώλησης, παράδοσης, εξυπηρέτησης και πληρωμής για προϊόντα και υπηρεσίες. Μέσα Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία και όπως ενδεικτικά απαριθμούνται σ΄ αυτή, μέσα ηλεκτρονικού εμπορίου δια των οποίων επιχειρείται αυτό, εκτός από τα διάφορα διαφημιστικά έντυπα και καταλόγους ή διαφημιστικές καταχωρήσεις σε ΜΜΕ, θεωρούνται: το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, το εικονοτηλέφωνο, το βιντεοτέξ (μικροϋπολογιστής και τηλεοπτική οθόνη) με πληκτρολόγιο ή οθόνη αμφίδρομης επικοινωνίας, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, η τηλεομοιοτυπία καθώς και η τηλεόραση. Εφαρμογή Το ηλεκτρονικό εμπόριο έχει αλλάξει δραματικά τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούνται οι αγορές στις επιχειρήσεις αλλά και στον τελικό πελάτη. Εμφανίζονται πολλές αγοραστικές ευκαιρίες στο Διαδίκτυο, προσφέροντας αγαθά από ψηφιακά CD μέχρι βιβλία, αυτοκίνητα, ως και σπίτια. Το ηλεκτρονικό εμπόριο έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, περιλαμβάνοντας για την πραγματοποίησή του ειδικές κάρτες αγορών. Αντίκτυπο στις αγορές Η αύξηση των διαδικτυακών αγορών έχει επηρεάσει επίσης, την οργανωτική δομή των βιομηχανιών σε δύο κλάδους, που έχει παρατηρηθεί σπουδαία αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου και αυτοί οι κλάδοι είναι τα βιβλιοπωλεία και τα ταξιδιωτικά 25

πρακτορεία. Γενικά, οι μεγάλες εταιρίες έχουν την τάση να αναπτύσσονται εις βάρος των μικρότερων, καθώς είναι σε θέση να χρησιμοποιούν οικονομίες κλίμακας (economies of scale) και να προσφέρουν χαμηλότερες τιμές. Bitcoin: το λογισμικό ανοιχτού κώδικα που αποτελεί τη βάση του δικτύου bitcoins: οι μονάδες συναλλαγής πληροφοριών του λογισμικού Το λογισμικό Το μπίτκοϊν (Bitcoin) αποτελεί στη βάση του ένα λογισμικό ανοιχτού κώδικα (open source protocol). Το λογισμικό αποτελεί μία μέθοδο για την επίτευξη των παρακάτω κύριων στόχων: •

Θέσπιση κριτηρίων παραγωγής και συναλλαγής των ανταλλάξιμων μονάδων του λογισμικού (bitcoins),

•

Διατήρηση των πληροφοριών ιδιοκτησίας των μονάδων των bitcoin που έχουν ήδη παραχθεί,

•

Δυναμική επιβεβαίωση της εγκυρότητας των παραπάνω, χωρίς την ανάγκη ύπαρξης κεντρικής οντότητας ελέγχου, πιστοποίησης ή διακρίβωσης.

Η χρήση του λογισμικού είναι δωρεάν και διαθέσιμη σε όλες τις χώρες του κόσμου, εφόσον υπάρχει σύνδεση στο internet. Η βασική λειτουργία του λογισμικού έγκειται στην εκτέλεση συναλλαγών bitcoins και την αναμετάδοση πληροφοριών ανάμεσα σε κόμβους και την επιβεβαίωση της εγκυρότητάς τους για το υπόλοιπο δίκτυο. Καθώς το λογισμικό είναι ανοιχτού κώδικα, δύνανται να υπάρχουν πάρα πολύ διαφορετικές εκδόσεις και εκδοχές του. Στην ουσία, ο καθένας θα μπορούσε με τις κατάλληλες ικανότητες να δημιουργήσει ένα αντίστοιχο δίκτυο. Βασικά πλεονεκτήματα •

Ταχύτητα Συναλλαγών/Διεθνής Φύση : Οι συναλλαγές σε bitcoin συμβαίνουν άμεσα και ανακοινώνονται ταυτόχρονα σε όλο το δίκτυο ανά τον πλανήτη.

•

Εξαιρετικά Χαμηλό κόστος συναλλαγών : Το παρόν κόστος για κάθε συναλλαγή, ανεξαρτήτως μεγέθους, ανάγεται περίπου στα 5eurocents και είναι προαιρετικό αν δεν υπάρχει βιασύνη επιβεβαίωσης της συναλλαγής. Σε ακόμα πιο σύνθετα δίκτυα υπό την σκέπη επί μέρους ελεγκτικών δικτύων, το κόστος συναλλαγών/αγορών δύναται να προσεγγίσει πολύ χαμηλότερες τιμές. Το ποσό αυτό αποδίδεται αυτόματα στους χρήστες που εκτελούν τους ελέγχους των συναλλαγών και την επιβεβαίωση της αντικειμενικότητάς του, ως αμοιβή για την επεξεργαστική ισχύ που επενδύουν στην προστασία του δικτύου από κακόβουλες επιθέσεις.

•

Έλεγχος από το χρήστη/Προστασία από υφαρπαγή : Καθώς ο χρήστης είναι ο μόνος που έχει τη δυνατότητα να εκτελέσει συναλλαγές και εφόσον δεν έχει παραχωρήσει αυτό το δικαίωμα, και έχει προστατεύσει λογικά την πρόσβαση στα bitcoin του, είναι πρακτικά αδύνατο να κλαπούν (εφόσον η κρυπτογράφηση δεν παραβιαστεί).

•

Φορητότητα/αντίγραφα ασφαλείας : Λόγω του μικρού μεγέθους τοτς μπορούν να αντιγραφούν ώστε να υπάρχουν αντίγραφα ασφαλείας σε περίπτωση καταστροφής των αρχικών.

•

Διαφάνεια Συναλλαγών/Κανόνων : Όλες οι συναλλαγές που έχουν εκτελεστεί ποτέ στο δίκτυο είναι δημόσια διαθέσιμες και διαφανείς.

•

Συναινετική Φύση χρήσης/αλλαγών : Η αλλαγή οποιουδήποτε χαρακτηριστικού του λογισμικού ή των κανόνων του, έχει ουσιαστικά εφαρμογή μόνο όταν τις δεχτεί η κοινότητα που απαρτίζει το δίκτυο.

•

Αποκεντρωμένη Φύση : Δεν απαιτεί καμία κεντρική αρχή ελέγχου ή επιβεβαίωσης. Κάθε κόμβος του δικτύου το ενισχύει περαιτέρω, αλλά αν προσβληθεί με κάποιο τρόπο, η λειτουργία του συνολικού δικτύου δεν επηρεάζεται ανάλογα. Η προσβολή ακόμα και πολύ μεγάλου μέρους των υπολογιστών που απαρτίζουν το δίκτυο δεν θα επηρέαζε σε σημαντικό βαθμό τη λειτουργία του. Ο μόνος τρόπος να σταματήσει να δουλεύει το δίκτυο είναι να αποκοπούν όλοι οι υπολογιστές του δικτύου μεταξύ τους, με δυο λόγια να κοπεί το διαδίκτυο σε όλο τον πλανήτη, κάτι που είναι πέρα από τις δυνάμεις οιουδήποτε στην παρούσα. Ακόμα και τότε, με την επαναλειτουργία του διαδικτύου, το δίκτυο συνεχίζει ακριβώς εκεί που σταμάτησε. Ακόμα και μόνο ένας υπολογιστής να παραμείνει συνδεδεμένος που περιέχει το αρχείο της αλυσίδας των προηγούμενων συναλλαγών το δίκτυο λειτουργεί κανονικά.

•

Μη αντιστρέψιμη φύση : Όλες οι συναλλαγές με bitcoin είναι τελικές και μη αντιστρέψιμες. Αυτό έχει τα εξής θετικά: 1. ότι δεν είναι δυνατόν να ανακληθούν συναλλαγές όπως πχ είθισται στις απάτες με πιστωτικές κάρτες. 2. επιπλέον κίνητρα σε επιχειρήσεις να προσφέρουν τα προϊόντα τους σε χαμηλότερες τιμές, εξαιτίας της άμεσης και αμετάκλητης πληρωμής. 3. Από την άλλη, οι χρήστες που εκτελούν αγορές με bitcoin πρέπει να είναι προσεκτικοί και να διερευνούν τις επιλογές τους.

• Ιδιωτικότητα συναλλαγών : Κάθε χρήστης μπορεί να δημιουργήσει, μέσω του λογισμικού, σχεδόν απεριόριστο αριθμό διευθύνσεων μέσω τον οποίων να εκτελέσει τις συναλλαγές του. Αυτές οι διευθύνσεις είναι ψευδώνυμες. Με αυτό τον τρόπο μπορεί ο χρήστης να διατηρήσει την ιδιωτικότητά του αποπλέκοντας τις συναλλαγές του από τα προσωπικά του στοιχεία. Ρίσκα και κίνδυνοι • Απώλεια ιδιωτικών κλειδιών : Το μόνο που ένας κακόβουλος χρήστης χρειάζεται ώστε να αποκτήσει έλεγχο των bitcoin του χρήστη, είναι η γνώση των ιδιωτικών κλειδιών του. Παρόλο που το λογισμικό ήδη παρέχει ικανή προστασία για το μέσο χρήστη, χρειάζεται εγρήγορση στην προστασία απέναντι σε ιούς ή κακόβουλο λογισμικό ή άλλου είδους παραβιάσεις (φυσικές ή ψηφιακές). • Ασαφές νομικό πλαίσιο : Η αποκεντρωμένη φύση των bitcoin, όπως και άλλα από τα χαρακτηριστικά τους, εισάγουν νέες παραμέτρους που δεν έχουν 27

εξεταστεί σε όλο τους το εύρος ακόμα, σε καμία χώρα Το κύριο σημείο στο οποίο προβλέπεται ότι θα ασκηθεί κρατική επίβλεψη είναι το σημείο ανταλλαγής με τα κρατικά νομίσματα και ειδικότερα ότι έχει σχέση με τα KYC και AML νομικά πλαίσια τοπικά και διεθνώς. •

Ασφάλεια δικτύου / Νεαρό ηλικίας : Το νεαρό της ηλικίας του δικτύου όμως και η κλιμάκωσή του σε περισσότερους χρήστες, και οι εξελίξεις του λογισμικού, ενδεχομένως να επιφέρουν νέα προβλήματα που δεν έχουν προβλεφθεί έως τώρα.

Υποδιαιρέσεις Κάθε bitcoin είναι υποδιαιρέσιμο έως 8 δεκαδικά ψηφία (έως 0,00000001), επιτρέποντας μικρο-συναλλαγές που δεν είναι δυνατές με άλλα μέσα ή συμβατικά νομίσματα. Η προσθήκη περισσότερων ακόμα δεκαδικών επαφίεται στην συναίνεση του δικτύου αν αυτό χρειαστεί στο μέλλον. Κρυπτογραφία και συναλλαγές Το bitcoin χρησιμοποιεί ευρέως διαδεδομένη ασύμμετρη κρυπτογράφηση. Κατά τις αρχές της, κάθε χρήστης είναι κάτοχος δύο ψηφιακών κλειδιών, ενός ιδιωτικού και ενός δημοσίου. Η ασύμμετρη κρυπτογράφηση έγκειται στο ότι ο ιδιοκτήτης του ιδιωτικού κλειδιού μπορεί να παράγει με συμβατικά μαθηματικά το δημόσιο κλειδί (μαθηματικά αμφίδρομα), αλλά το αντίθετο είναι εξαιρετικά απίθανο (μαθηματικά μονόδρομα με όλα τα γνωστά μέσα). Η ασύμμετρη κρυπτογράφηση χρησιμοποιείται ευρέως για την ασφαλή ψηφιακή μετάδοση και προστασία των περισσοτέρων υψηλά διαβαθμισμένων πληροφοριών κρατικών και μή οργανισμών, αλλά και διεθνών χρηματικών συναλλαγών, πιστωτικών καρτών, κ.α. Η αποστολή και επιβεβαίωση της συναλλαγής bitcoins, επιτυγχάνεται μέσω της χρήσης των δημόσιων και ιδιωτικών κλειδιών του αποστολέα και του παραλήπτη. Πώς λειτουργούν οι αγορές Bitcoin Το bitcoin είναι ένα νόμισμα που δεν υπάρχει σε φυσική μορφή, μόνο σε ψηφιακή. Μπορεί κανείς να φανταστεί το bitcoin ως ένα οικονομικό δίκτυο πληρωμών, όπως είναι οι πιστωτικές κάρτες ή το paypal. Αποθηκεύεται και γίνεται αντικείμενο συναλλαγών εξ ολοκλήρου μέσω υπολογιστών που είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο. Πρώτη φορά εμφανίστηκε το 2008 και κανείς γνωρίζει τον δημιουργό του, αφού αυτός ή αυτή χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Σατόσι Νακαμότο. Τα νομίσματα bitcoin μπορούν να δημιουργηθούν από κάθε χρήστη του διαδικτύου χρησιμοποιώντας ένα λογισμικό ανοιχτού κώδικα που ονομάζεται «ορυχείο». Γι’ αυτό και οι χρήστες που διενεργούν τη διαδικασία ονομάζονται «ανθρακωρύχοι». Η «εξόρυξη» απαιτεί έναν συγκεκριμένο όγκο εργασίας και το ποσό των bitcoins που δημιουργείται προσαρμόζεται αυτόματα από το σύστημα ώστε τα νομίσματα να παράγονται πάντα σε έναν προβλεπόμενο και περιορισμένο αριθμό. Τα bitcoins αποθηκεύονται σε ένα ψηφιακό χαρτοφυλάκιο που λειτουργεί ως τραπεζικός λογαριασμός. Κάθε φορά που γίνονται αγοραπωλησίες bitcoins μια ηλεκτρονική υπογραφή τοποθετείται στη συναλλαγή. Αφού ελεγχθεί η συναλλαγή από έναν «ανθρακωρύχο», αποθηκεύεται ανώνυμα στο δίκτυο. Πώς γίνονται οι συναλλαγές με το «κινητό πορτοφόλι»; 28

«Η νέα εφαρμογή ‘’Tap ‘n Pay’’ προϋποθέτει τη χρήση ειδικής Vodafone SIM κάρτας κινητού τηλεφώνου στην οποία αποθηκεύεται με ασφαλή τρόπο η χρεωστική κάρτα Alpha bank Enter Visa. Η εφαρμογή επιτρέπει την πραγματοποίηση ανέπαφων συναλλαγών με χρέωση του καταθετικού λογαριασμού που είναι συνδεδεμένος με την κάρτα στις επιχειρήσεις που φέρουν τερματικά αποδοχής καρτών με τους ειδικούς αναγνώστες. (contactless readers). Για την ολοκλήρωση της πληρωμής ο χρήστης απλά πλησιάζει το τηλέφωνο στον ειδικό αναγνώστη του τερματικού αποδοχής καρτών σε απόσταση περίπου 5 εκατ. Και η συναλλαγή ολοκληρώνεται σε ελάχιστα δευτερόλεπτα με ασφάλεια, χωρίς να απαιτείται υπογραφή της απόδειξης συναλλαγής ή η εισαγωγή του PIN. Για αγορές άνω των 25 ευρώ είναι υποχρεωτική η πληκτρολόγηση του κωδικού πρόσβασης της εφαρμογής (passcode)στο κινητό του χρήστη. Ωστόσο, ο καταναλωτής αν το επιθυμεί μπορεί να χρησιμοποιήσει τον ίδιο κωδικό ακόμα και για αγορές κάτω των 25 ευρώ. Όλες οι αλλαγές με το κινητό πορτοφόλι πραγματοποιούνται εύκολα, γρήγορα και με απόλυτη ασφάλεια.

Παγκόσμια οικονομική ύφεση Ορισμός Η παγκόσμια οικονομική ύφεση του 1929 ήταν μια κατάσταση διεθνούς οικονομικής ύφεσης που διήρκεσε από ένα μέχρι δέκα χρόνια σε διάφορες χώρες του κόσμου. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη οικονομική ύφεση της σύγχρονης ιστορίας και χρησιμοποιείται τον 21ο αιώνα ως παράδειγμα για το πόσο οδυνηρή μπορεί να είναι μια οικονομική καταστροφή. Η "Μεγάλη Ύφεση", όπως χαρακτηρίστηκε στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τους αναλυτές προκλήθηκε μετά από το χρηματιστηριακό κραχ, που ξεκίνησε στις 24 Οκτωβρίου του 1929, την λεγόμενη Μαύρη Πέμπτη. Το τέρμα της κρίσης στις ΗΠΑ ταυτίστηκε με το έναυσμα της πολεμικής οικονομίας του 2ου παγκοσμίου πολέμου, γύρω στο 1939. Αίτια Υπήρξαν πολλοί παράγοντες που προκάλεσαν την κρίση, όπως δομικές αδυναμίες και συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία τη μετέτρεψαν σε μια γενικευμένη ύφεση, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρθηκε από χώρα σε χώρα. Σχετικά με την περίοδο αυτή, οι ιστορικοί αναφέρουν ως δομικούς παράγοντες μεγάλες καταστροφές τραπεζών και το χρηματιστηριακό κράχ, ενώ αναλυτές όπως ο Πίτερ Τέμιν και ο Μπάρρυ Άιχενγκριν δίνουν έμφαση στην απόφαση της Βρετανίας να επιστρέψει στις ισοτιμίες που υπήρχαν πριν το Gold Standard προτού ξεσπάσει ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι εναλλασσόμενοι κύκλοι ύφεσης θεωρούνται ένα σύνηθες κομμάτι της ζωής σε ένα κόσμο με αβέβαιες ισορροπίες μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Το ποιος παράγοντας μετατρέπει μια συνήθη ήπια και σύντομη ύφεση ή οικονομικό κύκλο σε μια γενικευμένη κατάπτωση αποτελεί αντικείμενο συζήτησης. Το μεγαλύτερο ερώτημα εστιάζεται στο κατά πόσον επρόκειτο για μια αποτυχία της ελεύθερης αγοράς ή για μια αποτυχία εκ μέρους των τραπεζών να προλάβουν την 29

κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, τον επακόλουθο πανικό και περικοπές στα χρηματικά αποθέματα. Εκείνοι που υποστηρίζουν ένα σημαντικό ρόλο του κράτους στην οικονομία, πιστεύουν ότι επρόκειτο κυρίως για την αποτυχία των ελεύθερων αγορών, ενώ εκείνοι που πιστεύουν στην ελεύθερη αγορά υποστηρίζουν την άποψη πως η κρίση οφειλόταν στην αποτυχία της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Σύγχρονες θεωρίες μπορεί να κατηγοριοποιούνται σε τρεις σχολές. Πρώτον, υπάρχουν οι υποστηρικτές των κλασικών οικονομικών: μονεταριστές, η αυστριακή σχολή και η νεοκλασική οικονομική θεωρία, όλες εκ των οποίων επικεντρώνονται στις μακροοικονομικές επιπτώσεις στο χρηματικό απόθεμα και στην προσφορά χρυσού που στήριζε πολλά νομίσματα προτού γενικευθεί η κρίση, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής και της κατανάλωσης.Κατά δεύτερον, υπάρχουν πολλές δομικές θεωρίες, πιο γνωστή από τις οποίες η Κεϋνσιανή θεωρία, αλλά και η σχολή των θεσμικών οικονομικών, που τονίζουν την υποκατανάλωση και την υπερεπένδυση (οικονομική φούσκα), προκλητική συμπεριφορά των τραπεζικών παραγόντων και βιομηχάνων, ή ανεπαρκείς κρατικοί λειτουργοί. Όταν ο πανικός ξεκίνησε και ακολούθησε η ύφεση, πολλοί πίστεψαν ότι μπορούσαν να διασώσουν τα χρήματά τους παραμένοντας μακρυά από την αγορά, καθώς οι τιμές υποχωρούσαν έτσι ώστε ένα δεδομένο ποσοστό χρημάτων να μπορούσε να αγοράσει περισσότερα αγαθά. Σε τρίτο επίπεδο, υπάρχει η μαρξιστική κριτική για την πολιτική οικονομία. Η κριτική αυτή εστιάζεται σε αντιφάσεις του ίδιου του καπιταλισμού, μια κοινωνική αντιπαλότητα ως προς την οικειοποίηση της υπεραξίας του κεφαλαίου, καθώς προαγόταν μια έμφυτη ανισορροπία στη συσσώρευσή του, με υπερβολική συσσώρευση που κλιμακωνόταν μέχρι τις περιοδικές κρίσεις που το απομείωναν. Η προέλευση της κρίσης, ως εκ τούτου, εντοπίζεται αμιγώς στη σφαίρα της παραγωγής, αν και η οικονομική κρίση δύναται να επιδεινωθεί από προβλήματα δυσαναλογίας στην υπερπαραγωγή στη βιομηχανία και συναφείς παραγωγικούς τομείς, καθώς και στην υποκατανάλωση του λαού.

Οι κρίσεις στην Ελλάδα (1827-2014) •

Η πρώτη πτώχευση του 1827

Το 1827 ο Ιωάννης Καποδίστριας απευθύνει έκκληση στις μεγάλες δυνάμεις για χορήγηση νέου δανείου. Ο Κυβερνήτης υπολόγιζε ότι έτσι θα μπορούσε να ξεπληρώσει ένα μέρος των τόκων των προηγουμένων δανείων και με τα υπόλοιπα να ανορθώσει την κατεστραμμένη ελληνική οικονομία. Όμως η απάντηση ήταν αρνητική. Οι ξένοι δανειστές δεν είχαν διάθεση να παραχωρήσουν νέα δάνεια στους Έλληνες. Υπό αυτές τις συνθήκες και μπροστά στην αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων της ανεξαρτησίας η ελληνική διοίκηση οδηγείται στην πτώχευση. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης ο Καποδίστριας στράφηκε σ ένα εσωτερικό κυρίως πρόγραμμα ανοικοδόμησης της οικονομίας που προκάλεσε όμως την 30

αντίδραση τόσο του εξαθλιωμένου λαού που ζητούσε την αναδιανομή των «εθνικών γαιών» όσο και των προκρίτων που αισθάνθηκαν ότι παραμερίζονται από τα κέντρα άσκησης της εξουσίας.

•

Η πτώχευση του 1843

Μέχρι το 1843 η οικονομική ανάκαμψη δεν φαινόταν πουθενά. Η χώρα αδυνατούσε να εκπληρώσει το δημόσιο χρέος της. Οι ξένες δυνάμεις αρνήθηκαν να καταβάλουν την τρίτη δόση του δανείου του 1832. Ο Όθωνας αναγκάστηκε να κηρύξει επίσημη πτώχευση εκλιπαρώντας για νέες πιστώσεις. •

Το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Τρικούπη (1897)

Από το 1879 ως το 1890 η χώρα δανείζεται αλόγιστα ενώ αναγκάζεται να εκχωρεί σε δάνεια το 40 με 50% των εσόδων της. Ο κρατικός προϋπολογισμός τις χρονιές εκείνες είναι μονίμως ελλειμματικός και το ισοζύγιο πληρωμών αρνητικό. Τη δεκαετία του 1880 υπάρχει ραγδαία πτώση στις εξαγωγές του κύριου εξαγωγικού προϊόντος, της σταφίδας, εξαιτίας και της ανάκαμψης των γαλλικών εξαγωγών. Η ελληνική οικονομία φτάνει στην κατάρρευση καθώς τα έσοδα από την εξαγωγή της σταφίδας διοχετεύονταν στην αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους. Το 1893 ο Τρικούπης αναφωνεί στη βουλή το ιστορικό « Κύριοι, δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Ακόμη μία πτώχευση του ελληνικού κράτους ήταν γεγονός. •

Η πτώχευση του 1932

Η δραχμή για να παραμείνει στον «κανόνα χρυσού» συνδέεται τώρα με το αμερικανικό δολάριο. Το Σεπτέμβρη του 1931 προκαλείται πανικός με «φυγάδευση» στο εξωτερικό 3,6 εκ. δολαρίων από ιδιώτες και τράπεζες. Η κυβέρνηση αναζητά εναγωνίως νέα δάνεια χωρίς επιτυχία. Η κατάσταση είναι πια μη αναστρέψιμη. Την άνοιξη του 1932 ο Βενιζέλος αναγκάζεται να εγκαταλείψει καθυστερημένα τον « χρυσό κανόνα» και να υποτιμήσει την δραχμή. Την πρωτομαγιά του 1932 ανακοινώνει στη βουλή την πτώχευση της Ελλάδας και την στάση πληρωμών του εξωτερικού χρέους. •

Η οικονομική κρίση του 1965 Στις 3 Δεκεμβρίου του 1965, η Ελλάδα βρέθηκε πάλι στη δίνη οικονομικής κρίσης. Το πρωί εκείνης της ημέρας έλαβε χώρα μια έκτακτη σύσκεψη στο υπουργείο Εξωτερικών, με μοναδικό θέμα τα νέα έντονα προβλήματα 31

που αντιμετώπιζε η ελληνική οικονομία, μεταξύ των οποίων και το συνεχώς αυξανόμενο έλλειμμα του δημοσίου χρέους. Είχε προηγηθεί η πτώση της κυβέρνησης της Ενώσεως Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου και η συγκρότηση της κυβέρνησης Στέφανου Στεφανόπουλου. Ανώτατο στέλεχος και στην ουσία πρωθυπουργός της κυβέρνησης Στεφανόπουλου ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Υπήρχε ένα κρίσιμο ζήτημα, η προσπάθεια παροχής επιπρόσθετης οικονομικής βοήθειας που επιδίωκε να λάβει η κυβέρνηση Στεφανόπουλου από την Ουάσιγκτον. Την ίδια προσπάθεια είχε κάνει και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος λίγους μήνες νωρίτερα. Το απόγευμα της 11ης Δεκεμβρίου του 1965, ο αμερικανός πρεσβευτής Φίλιπ Τάλμποτ επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό Στεφανόπουλο και του παρέδωσε την ανακοίνωση της αμερικανικής κυβέρνησης για παροχή βοήθειας προς την Ελλάδα. Η ανακοίνωση της αμερικανικής κυβέρνησης ανέφερε πως θα συνεργαστούν με την Ελλάδα και θα τη βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της. •

Η οικονομική κρίση του 1985-1987

Την εποχή εκείνη αρχίζουν να δανείζονται οι κυβερνήσεις για τις δικές τους ανάγκες . Έτσι, έχουμε την δημιουργία τεράστιων ελλειμμάτων λόγω της σχέσης μας κυρίως με την ΕΟΚ που τα εκτινάσσει μετά το 1984 αλλά και μιας πολιτικής κυριολεχτικά αθώωσης των υπευθύνων για τη λεηλασία αυτού του τόπου και την καταστροφή της βιομηχανίας. Μιλάμε για 340 περίπου ή 370 βιομηχανικές επιχειρήσεις της χώρας, την αφρόκρεμα της ελληνικής βιομηχανίας και της ελληνικής παραγωγής ευρύτερα. Το ποσό που χρωστάγανε κατά μέσο όρο ήταν περίπου 12 φορές το μετοχικό κεφάλαιο των εταιρειών και είχε μετατραπεί σε δανεικά και αγύριστα. Το αποτέλεσμα είναι να εκτιναχθεί μέσα σε 4 χρόνια στο διπλάσιο το χρέος της χώρας. •

Οι οικονομική κρίση της Ελλάδος του 2010-2014

Στα μέσα του 2010, και μετά τις αποκαλύψεις ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας έκλεισε για το 2009 σε επίπεδα πολύ πάνω από αυτά που θα καθιστούσαν το δημόσιο χρέος βιώσιμο, η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να δανειστεί με λογικά επιτόκια από τις αγορές για τη χρηματοδότηση του τρέχοντος δημοσιονομικού ελλείμματος και την αναχρηματοδότηση του χρέους. Αποτέλεσμα ήταν ο άμεσος κίνδυνος στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να ανακτήσει την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές και να πετύχει μείωση των επιτοκίων οδήγησε σε λήψη μέτρων μείωσης των δαπανών, τα οποία δεν κατάφεραν να ανατρέψουν το αρνητικό κλίμα. Κατόπιν αυτών η Ελλάδα κατέφυγε στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό βοήθειας για την Ελλάδα. H ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου 2010 από τον πρωθυπουργό Γεώργιο Α. Παπανδρέου. Η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό στήριξης έγινε υπό τους όρους ότι η Ελλάδα θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και, ειδικότερα, υπό τους όρους ότι θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Με τη χρηματοδότηση από το μηχανισμό αποφεύχθηκε ο άμεσος κίνδυνος στάσης πληρωμών της Ελλάδας και τα πρώτα μέτρα ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό την Κυριακή 2 Μαΐου 2010. Η Ελληνική Οικονομία συνέχισε να βρίσκεται σε κατάσταση δημοσιονομικής ανισορροπίας και το επόμενο διάστημα με αποτέλεσμα ένα χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2011, η κυβέρνηση να καταφύγει στην ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, που περιλάμβανε νέα μέτρα λιτότητας και περικοπές. Επίσης τέθηκε 32

θέμα πώλησης μέρους της δημόσιας περιουσίας και αναδιάρθρωσης ή «κουρέματος» του χρέους με σκοπό τη μακροπρόθεσμη μείωση του χρέους σε βιώσιμα επίπεδα.

Βιβλιογραφία 1. Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ Ανάπτυξη, Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014 2. Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ Ανάπτυξη, Κυριακή 2 Μαρτίου 2014 3. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%AC%CF %80%CE%B5%CE%B6%CE %B1#.CE.99.CF.83.CF.84.CE.BF.CF.81.CE.AF.CE.B1 4. http://www.dimitriskaranikolas.gr/main.asp?ElementId=12513