Szlak turystyczny w ramach projektu "Bydgoszcz jest Polska 1920"

Szlak „Niepodległości 1920” niebieski (22 km)

Szlak

Niepodległości

1920

Zadanie finansowane z budżetu Miasta Bydgoszczy w ramach konkursu promocyjnego

„Bydgoszcz jest Polska 1920”.

1

2

Szlak „Niepodległości 1920” niebieski (22 km)

Szlak „Niepodległości 1920” niebieski (22 km) Szlak powstał z inicjatywy Harcerskiego Klubu Turystyki Pieszej PTTK „Kiwaczki” dla upamiętnienia 100-lecia powrotu Bydgoszczy do Macierzy, przy wydatnej pomocy Komendy Hufca ZHP Bydgoszcz-Miasto i Oddziału Miejskiego PTTK w Bydgoszczy oraz wsparciu miasta Bydgoszczy i z aprobatą Nadleśnictwa Bydgoszcz.

Szlak wiedzie w większości przez lasy Puszczy Bydgoskiej. Swój początek ma na Prądach, gdzie rozpoczyna się również czarny szlak „Powstania Wielkopolskiego”, prowadzący na miejsce walk powstańców pod Rynarzewem, symbolizujący związek powstania z odzyskaniem niepodległości przez Bydgoszcz. Szlak przechodzi przez szosę szubińską i nad szosą inowrocławską, którymi wkraczały Wojska Polskie do Bydgoszczy w 1920 roku.

Szlak „1920” rozpoczyna się w Bydgoszczy na Prądach, na rondzie u zbiegu ulic Nakielskiej, Lisiej, Ścisieńskiej, Łochowskiej i Agatowej. Tutaj rozpoczyna się również szlak czarny „Powstania Wielkopolskiego” i szlak żółty „Nadnotecki”.

Można w to miejsce dojechać autobusami MZK 56 i 62.

Z ronda wyruszamy ulicą Agatową wspólnie ze szlakiem czarnym w kierunku lasu, mijając pozostałości dawnego cmentarza ewangelickiego. Po kilkuset metrach szlak czarny skręca w prawo w kierunku Rynarzewa, a nasz w lewo, w kierunku Miedzynia. Przecinamy ulicę Tańskich, która na tym odcinku jest już w lesie. Z lewej mijamy cmentarz.

Kawałek dalej, wąską ścieżką w lewo, schodzimy nad Młyńską Strugę. Ścieżka ta prowadzi nas wąwozem nad strugą aż do przepustu. Przechodzimy strugę i podchodzimy w górę do drogi, w którą skręcamy w prawo. Mijamy zabudowania ulicy Leśnej i wychodzimy na łąki nad strugą. Dalej idziemy wschodnią granicą lasu i łąki na Białe Błota. Łąka kończy się przy potężnych, betonowych kręgach, porzuconych tu dawno temu. Tutaj szlak spotyka się z Leśną Ścieżką Dydaktyczną Białe Błota i zielonym szlakiem „Wojciecha Rzeźniackiego”, biegnącym z bydgoskiego Błonia do miejscowości Tur (3,7 km).

Leśna Ścieżka Dydaktyczna Białe Błota daje możliwości poznania na planszach i w naturze leśnej roślinności, a także odpoczynku w Leśnej Szkole (wiata ze stołami i ławkami).

Wraz z zielonym szlakiem idziemy w lewo w kierunku toru kolejowego Bydgoszcz – Szubin. Przez przejeździe przechodzimy na drugą stronę toru i idziemy wzdłuż niego w kierunku Błonia. Przekraczamy Aleję Ofiar Hitleryzmu łączącą Miedzyń z rondem turbinowym na ulicy Szubińskiej. Kilkadziesiąt metrów dalej szlaki odbijają w prawo, w drogę leśną do wiaduktu nad torami na ulicy Szubińskiej (5,7 km).

Szlak „Niepodległości 1920” niebieski (22 km)

Szlak zielony prowadzi stąd na wiadukt i w lewo na Błonie, a nasz szlak – pod wiaduktem, by po jego drugiej stronie napotkać schodzący z wiaduktu czerwony szlak „Powstania Kościuszkow s k i e g o na Kujaw a c h ”, wiodący z bydgoskiego Błonia do Łabiszyna.

T e r a z niebieski szlak wspólnie z czerw o n y m prowadzą około kilometra przez las, dróżką obok torów, a następnie ścieżką rowerowo-pieszą wzdłuż szosy do Trzcińca. W centrum Trzcińca rozstaje się z czerwonym szlakiem, który odchodzi w prawo ku Łąkom Nadnoteckim, a niebieski skręca w lewo i przechodzi przejazdem na drugą stronę torów trasy Bydgoszcz-Inowrocław (8,6 km).

Tutaj znajduje się przystanek kolejowy i autobusowy A 96, jest więc możliwość rozpoczęcia lub zakończenia odcinka trasy.

Za przejazdem szlak skręca w prawo w drogę pożarową 8B i krótko biegnie wzdłuż torów, a następnie skręca w lewo drogą leśną, częściowo na nasypie. Plantem kolejowym wiedzie na wschód do skrzyżowania z czarnym szlakiem rowerowym Lotnisko-Stryszek, przecinając szlak konny. Tutaj skręcamy w lewo w kierunku Bydgoszczy. Mijamy drogę do dawnego bomboskładu. Droga gruntowa na kilku kilometrach wyłożona jest trylinką.

Po kilometrze, po prawej stronie, w miejscu dawnej stacji radiolokacyjnej, jest parking leśny z wiatą dla rowerzystów, ale piechurzy też mogą tu odpocząć. Idąc dalej drogą z tryliki, po lewej, mijamy wyjątkowo ładny dąb. Zbliżając się do ogrodzenia lotniska skręcamy w prawo, w leśną dróżkę omijającą je. Droga pożarowa nr 2 wije się, prowadząc nasz szlak do Portu Lotniczego Bydgoszcz (14,1 km).

Przystanek autobusowy MZK 80 przy Porcie Lotniczym Bydgoszcz daje możliwość rozpoczęcia lub zakończenia wędrówki odcinkiem szlaku.

Lotnisko w Bydgoszczy powstało w czasie I wojny światowej na potrzeby armii niemieckiej. W styczniu 1920 roku Wojsko Polskie na mocy traktatu wersalskiego przejęło również lotnisko. Przed II wojną światową, w latach 19291933 PLL LOT realizowało połączenia cywilne z Gdańskiem, Warszawą i Poznaniem. Loty w okresie powojennym, z przerwami były również realizowane, głównie do Warszawy. Port Lotniczy Bydgoszcz SA działa od 1995 roku.

Obecnie oferuje stałe połączenia z Warszawą, Frankfurtem, Birmingham, Dublinem, Edynburgiem, Londynem i Kijowem oraz loty czarterowe.

Przy Porcie Lotniczym Bydgoszcz rozpoczyna się zielony szlak „Relaks” prowadzący do Chmielnik. Teraz

3

4

Szlak „Niepodległości 1920” niebieski (22 km)

wspólnie z nim kierujemy się w prawo, na wschód przez lasek brzozowy, ścieżką równoległą do ulicy Ignacego Paderewskiego (na terenie gminy Białe Błota). Po kilkuset metrach szlaki wchodzą na wiadukt nad szosą inowrocławską i poboczem przechodzą na drugą stronę drogi nr 5 i 25.

Szosą inowrocławską, przechodzącą w ulicę Kujawską, 20 stycznia 1920 roku wkroczyły do Bydgoszczy pierwsze oddziały Wojska Polskiego, które witane były przez harcerzy stojących w szpalerze wzdłuż ulicy Kujawskiej, a następnie oficjalnie przez władze na Starym Rynku.

Po zejściu z wiaduktu wschodnim zjazdem kierujemy się w prawo, w drogę leśną, a następnie w lewo i przechodzimy przez młody las. Po przejściu rosnącego dalej wysokiego lasu, szlak niebieski i zielony przecinają szlak czerwony „Wolnościowy” prowadzący ze Wzgórza Wolności w Bydgoszczy, przez Emilianowo do Nowej Wsi Wielkiej. Zielony i niebieski prowadzą prosto brzozowym szpalerem w kierunku wschodnim, a następnie na południe, gdzie spotykają się znów ze szlakiem czerwonym oraz 3 leśnymi szlakami rowerowymi

i ścieżką biegową. Szlaki rowerowe prowadzą w prawo, do parkingu przy barze „Pod kogutkiem”, a szlaki piesze w lewo do pomnika, gdzie napotykamy kolejny, czwarty szlak. Jest to czarny szlak „Komputerków”, prowadzący z Glinek w Bydgoszczy, przez lasy Puszczy Bydgoskiej do Solca Kujawskiego (16,4 km).

Pomnik w Leśnictwie Bielice upamiętnia 51 polskich patriotów zamordowanych tutaj 5 grudnia 1939 roku.

Szlak niebieski odłącza się tu od pozostałych szlaków, schodząc ścieżką w dół za pomnikiem. Trasa wiedzie granicą działów leśnych, najpierw ścieżką stokową zboczem morenowego wzgórza, a następnie drogą le-

śną, aby po

Szlak „Niepodległości 1920” niebieski (22 km)

kilkuset metrach ponownie połączyć się z zielonym szlakiem rowerowym i wraz z nim skierować w prawo, na południowy wschód.

Szlak wije się teraz przez pofałdowany teren w lesie sosnowym, potem brzozowym, aby dotrzeć do leśnego parkingu z wiatą, stołami i ławkami przy „betonówce”, będącej przedłużeniem ulicy Dąbrowa (18,8 km).

Parking jest na Zielonym Punkcie Kontrolnym Bielice. Jest to koncepcja obszaru leśnego, pomiędzy drogą nr 25 a betonowym przedłużeniem ulicy Dąbrowa, pokrytego stałymi punktami kontrolnymi z dziurkaczami na potwierdzenia.

M a p a tych punktów znajduje się na parkingu leśnym i przy barze „Pod Kogutkiem” oraz w internecie. Przez środek tej mapy przechodzi niebieski szlak. Las jest zróżnicowany pod względem rzeźby terenu i pokrycia. Zielone Punkty Kontrolne są ciekawie usytuowane, zachęcają więc do ich znajdowania w ramach biegu na orientację.

Parking leśny rozpoczyna ponad trzykilometrową wędrówkę niebieskim szlakiem po terenie dawnych Zakładów Chemicznych „Zachem”.

Zakłady chemiczne „Zachem” działały w latach 1948-2014. Powstały na bazie DAG Fabrik Bromberg (niemieckiej fabryki materiałów wybuchwych z czasów II wojny światowej). Zakłady w czasie rozkwitu zajmowały 484 hektary, miały 120 km betonowych dróg i 70 bocznic kolejowych. Miały też swoją szkołę, dom kultury, klub sportowy, stadion, drukarnię, gazetę, elektrociepłownię, straż pożarną, komunikację autobusową i przystanek kolejowy.

Ogrodzone były podwójnym płotem z drutu kolczastego, którego fragmenty wciąż można znaleźć przy „betonówce”.

Szlak prowadzi zróżnicowanym terenem, częściowo szlakiem rowerowym. Po ponad kilometrze wchodzi na teren dawnej strzelnicy DAG Bromberg. Dziś porośnięta jest ona młodym lasem, z betonowymi pozostałościami kulochwytu. Ze strzelnicy szlak prowadzi w kierunku dawnego laboratorium, które mijamy z lewej i prawej strony. Pozostałości laboratorium wykorzystywane są dziś j a k o teren do gry w paintball. Szlak za laborato- r i u m skręca w prawo w ulicę Eugeniusza Smolińskiego. Betonową drogą, zbudowaną w czasie II wojny światowej, idziemy nieznacznie w górę, w kierunku rozdroża przy Exploseum. Tu można skręcić w prawo, w ulicę Alfreda Nobla i dojść do wejścia do Exploseum.

5

6

Szlak „Niepodległości 1920” niebieski (22 km)

Exploseum to wielowątkowa wystawa na terenie dawnej linii technologicznej produkcji nitrogliceryny w DAG Fabrik Bromberg. Oprócz historii koncernu DAG, fabryki w Bydgoszczy, działania Armii Krajowej na jej terenie, można zapoznać się z historią życia Alfreda Nobla i jego osiągnięciami, laureatami jego nagrody oraz historią uzbrojenia i wojen. W jednym z budynków jest też wystawa czasowa.

Ekspoloseum jest częścią Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego.

Szlak prowadzi na wprost skrajem obszaru muzealnego przy niezagospodarowanych pozostałościach obiektów drugiej linii produkcyjnej nitrogliceryny DAG Fabrik Bromberg, które widzimy po prawej stronie. Następnie szlak skręca w prawo, potem w lewo.

Na prawo widzimy zabudowania końca trasy zwiedzania Eksploseum, z fragmentem torów kolejowych i wagonem. Droga ze szlakiem dochodzi do asfaltowej ulicy Ernesta Petersona. Po prawej widzimy kompleks nowoczesnej spalarni odpadów. Szlak prowadzi w lewo i po przejściu na drugą stronę ulicy, kończy się przy pętli MZK Exploseum (22 km).

Autobus 68 umożliwia powrót z wędrówki po szlaku lub jej rozpoczęcie w przeciwnym kierunku niż opisany.

MAPA SZLAKU „Niepodległości 1920” - NIEBIESKI Szlak „Niepodległości 1920” opracowali: Piotr Nawrocki i Wojciech Jagła Zdjęcia: hm. Piotr Nawrocki, hm. Barbara Małecka, pwd. Bernadeta Nawrocka Wydawca: Hufiec ZHP Bydgoszcz-Miasto • www.bydgoszcz.kp.zhp.pl Skład i projekt graficzny: phm. Maciej Charczuk • Korekta: pwd. Małgorzata Grosman