Lotnictwo Aviation International 10/2021

Flota linii lotniczych 2021 • Forum Armia 2021 www.zbiam.pl

ISSN 2450-1298 INDEX 407437

Październik 10/2021

XXIX Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego

Cena: 16,50 zł, w tym 8% VAT

Europejska Agencja Kosmiczna

W numerze

INSTYTUT TECHNICZNY LOTNICZYCH Aktualności wojskoweWOJSK PZL-Świdnik S.A.: jesteśmy

Vol. VII, nr 10 (73)

PAŹDZIERNIK 2021

Numer 10

ul. Księcia Bolesława 6 01-494 Warszawa

Paweł Bondaryk, Paweł Henski, https://www.itwl.pl Stanisław Kutnik...................................4 e-mail: poczta@itwl.pl Aktualności kosmiczne

Waldemar Zwierzchlejski.....................6

38

mocno zakorzenieni w polskiej gospodarce tel.: +48 261 851 300 fax:Zarządu +48 261 851 313 Wywiad z Prezesem PZL-Świdnik, Jackiem Libuchą Jerzy Gruszczyński, Łukasz Prus.........................................18

Śmigłowiec AH-1Z Viper, to konstrukcja nowa i perspektywiczna

Wywiad z wiceprezesem Bell Textron, Vincem Tobinem Jerzy Gruszczyński, Łukasz Pacholski .............................. 22

ISSN 2450–1298 nakład: 14.5 tys egz.

Zdjęcie okładkowe: samoloty Lim-2 i SBLim-2. Fot. Piotr Butowski

44

Redaktor naczelny Jerzy Gruszczyński jerzy.gruszczynski@zbiam.pl Korekta Stanisław Kutnik Redakcja techniczna Adam Mojski, redakcja.techniczna@zbiam.pl Stali współprawcownicy Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski, Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski, Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz, Edward Malak, Łukasz Pacholski, Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki.

Wydawca Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. ul. Anieli Krzywoń 2/155 01-391 Warszawa office@zbiam.pl Biuro ul. Bagatela 10/17 00-585 Warszawa Dział reklamy i marketingu Andrzej Ulanowski andrzej.ulanowski@zbiam.pl Dystrybucja i prenumerata office@zbiam.pl Reklamacje office@zbiam.pl

Aktualności cywilne

Paweł Bondaryk....................................8

Prezentacja Airbus A220 w Warszawie

Paweł Bondaryk....................................9

LOTOS Gdynia Aerobaltic 2021

Tomasz Obrębski, Andrzej Wrona.....10 Prenumerata realizowana przez Ruch S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00–18.00.

Koszt połączenia wg taryfy operatora.

XXIX Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego

www.zbiam.pl www.zbiam.pl

Jerzy Gruszczyński............................ 28

Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych na MSPO 2021

Stanisław Kutnik.................................31

Oferta produktowo-usługowa WCBKT S.A. w okresie Łukasz Pacholski ...............................12 pandemii COVID-19

68

Stanisław Kutnik................................ 32

Program KC-Y, czyli powtórka z historii?

Paweł Henski ..................................... 36

Forum Armia 2021. Rosyjski przemysł lotniczy dostaje kolejne zamówienia

Piotr Butowski.................................... 38

Lotnictwo Wojsk Lądowych Niemiec

Copyright by ZBiAM 2021 All Rights Reserved.

Wszelkie prawa zastrzeżone Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy jest zabronione. Materiałów niezamówionych, nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej nowej stronie:

W2MPIR. Wielozadaniowy Wielowarstwowy Misyjny Powietrzny Inteligentny Rój

Rozwój i modernizacja pomimo Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński..... 44 przeciwności losu Flota linii lotniczych 2021 Wywiad z Prezesem Zarządu i Dyrektorem Naczelnym PZL Mielec, Januszem Zakręckim Jerzy Gruszczyński, Łukasz Prus.........................................14

Jerzy Liwiński..................................... 54

Zapraszamy na nasz fanpage

Tomasz Szlagor.................................. 68

Europejska Agencja Kosmiczna

Waldemar Zwierzchlejski.................. 64

Hawker Typhoon. Działania bojowe: 1942-1943 (2)

facebook.com/lotnictwoaviationinternational

Lotnictwo Aviation International

3

Aktualności CYWILNE

Paweł Bondaryk

Prezentacja

Airbus A220 w Warszawie W ramach krótkiego tournée promocyjnego dla wybranych europejskich linii lotniczych Airbus zorganizował 20 września w Warszawie prezentację samolotu komunikacyjnego A220-300 eksploatowanego przez łotewskie linie lotnicze Air Baltic.

G

łównym celem wizyty było bliższe przedstawienie samolotu Polskim Liniom Lotniczym LOT. Kilka dni wcześniej tę samą maszynę prezentowano lokalnym operatorom w Dublinie, a następnie w Kijowie i Zagrzebiu. Egzemplarz, który gościł na Okęciu (YL-ABD, nr fabr. 55129) opuścił fabrykę w Mirabel trzy tygodnie wcześniej, lądując w Rydze 30 sierpnia. Już następnego dnia obsługiwał połączenia regularne przewoźnika, wykonując po cztery loty dziennie.

Air Baltic jest obecnie największym użytkownikiem A220-300 na świecie – eksploatuje 31 egzemplarzy z 50 zamówionych (w tym dziewięć CS300 dostarczonych przed zmianą nazwy typu). Flota CS300 i A220-300 Air Baltic posiada 145 lub 149 foteli pasażerskich.

Do 2020 r. łotewskie linie użytkowały również DHC-8-400 oraz Boeingi 737, ale kryzys wywołany pandemią przyspieszył decyzję o definitywnym wycofaniu innych typów.

Elastyczność A220 pozwala na obsługiwanie z hubu w Rydze tras różnej długości, od 30-minutowego połączenia z Tallinem czy tras krajowych, do trwającego 6 godzin rejsu do Dubaju. Łotewski operator nie ukrywa, że chciałby stać się wiodącym przewoźnikiem państw bałtyckich, uruchamiając rejsy na trasach europejskich również z Wilna i Tallina (obecnie to po kilkanaście tras).

Airbus A220 został zaprojektowany przez kanadyjską firmę Bombardier, która podjęła próbę stworzenia od podstaw nowoczesnego samolotu pasażerskiego, większego niż wczewww.zbiam.pl

śniej produkowane regionalne Canadair RJ. Program CSeries okazał się być droższym, niż sądzono, i producent napotkał problemy finansowe. Udało się oblatać kilka prototypów (pierwszy w 2013 r.) i rozpocząć wytwarzanie, gdy zagrożony przez sąsiadów z północy poczuł się Boeing. Koncern z USA rozpoczął kampanię prawną i polityczną w celu uniemożliwienia zakupu CSeries przez linie Delta, ale w efekcie spowodował przejęcie programu nowoczesnego liniowca przez swojego największego konkurenta Airbusa. Europejski producent za niewielką kwotę uzyskał praktycznie gotowy do sprzedaży nowoczesny i perspektywiczny produkt, wypełniający na rynku lukę między samolotami regionalnymi a klasycznymi wąskokadłubowcami z 150-180 miejscami.

A220 powstaje w dwóch wersjach różniących się wielkością: -100 (CS100, maks. 135 miejsc, zwykle 110-120) oraz -300 (CS300, maks. 160 foteli, zwykle 130-145). Maksymalna masa startowa mniejszego wariantu wynosi 63 t, większego – 70 t. Napęd stanowią silniki Pratt & Whitney 1500G o ciągu w zależności od wersji 84 do 103 kN. Rodzina jednostek napędowych PW1000 GTF napędza kilka innych typów samolotów komunikacyjnych – Airbus A320neo, Embraer E2, Mitsubishi SpaceJet oraz rosyjskie Irkut MC-21. Silniki GTF zużywają mniej paliwa, niż jednostki poprzedniej generacji. Airbus podaje, że w porównaniu do Embraerów EJet pierwszej generacji zużycie paliwa na fotel jest o 25 proc. niższe (biorąc pod uwagę 106

miejsc E190 i 125 w A220-100). W porównaniu z drugą generacją brazylijskich E-Jetów A220 ma zużywać w przeliczeniu na fotel około 10 proc. paliwa mniej.

Uwagę zwraca przestronna kabina pasażerska z pięcioma fotelami w rzędzie w układzie 2+3. Fotele mają szerokość 46 cm, a odstęp między rzędami 81 cm, co pozytywnie przekłada się na komfort podróży nawet podczas kilkugodzinnych rejsów. Szerokie przejście pozwala np. na łatwe ominięcie przez pasażera wózka cateringowego, a przestronne schowki na bagaż ułatwiają pasażerom szybsze zajęcie miejsc. Wrażenie przestronności zwiększają również duże okna kabiny, dzięki którym na pokład wpada więcej światła z zewnątrz.

Według danych producenta 25 użytkowników z całego świata eksploatuje obecnie 173 samoloty CSeries/A220. Aktualny portfel niezrealizowanych zamówień to 470 egzemplarzy, co przekłada się na około 80 proc. udziału w rynku samolotów 120-140 miejscowych.

A220 są budowane na dwóch liniach montażowych – w Mirabel w Kanadzie (głównej) oraz w Mobile w stanie Alabama w USA. Pierwsza z nich produkuje około czterech maszyn miesięcznie, druga jedną, ale wartości te będą w najbliższych latach szybko rosły. Producent zamierza w 2025 r. budować 12-15 A220 miesięcznie. Czy PLL LOT dołączy do grona użytkowników A220, pokaże czas. Z pewnością jest to samolot nowoczesny i oszczędny, w którym problemy „wieku dziecięcego” zostały wykryte i wyeliminowane w ciągu kilku lat eksploatacji. Średni wiek używanych przez PLL LOT maszyn Embraer 170 to prawie 15 lat, większe EMB-190 są o 5 lat młodsze, ale nieuchronnie zbliża się czas wyboru ich następców.

Paweł Bondaryk Lotnictwo Aviation International

9

Pokazy LOTNICZE

LOTOS Gdynia Aerobaltic 2021 To m a s z O b rę b k i , A n d r ze j Wro n a

Po rocznej przerwie spowodowanej wprowadzeniem zaleceń sanitarnych w kraju i na świecie związanych z pandemią COVID-19 wywołaną przez wirusa SARS-CoV-2, w tym roku wiele państw zdecydowało się na przywrócenie cyklicznych, w tym lotniczych, imprez masowych. Oczywiście z pewnymi ograniczeniami dotyczącymi m.in. liczby uczestniczących w imprezie widzów. Dotyczyło to również organizatorów jednego z największych cywilnych pokazów lotniczych w Polsce.

Przygotowując tegoroczne pokazy na lotnisku w Gdyni-Kosakowo, które odbyły się w dniach 21-22 sierpnia, organizatorzy ograniczyli ilość biletów rezygnując jednocześnie z bardzo widowiskowej wieczorno-nocnej części, która w poprzednich dwóch edycjach odbywała się w obrębie plaży miejskiej nad wodami Zatoki Puckiej. Zmiana podyktowana była brakiem możliwości kontrolowania liczby osób na plaży w Gdyni. Aby uatrakcyjnić AirShow oraz wynagrodzić tej części sympatyków, która nie mogła oglądać powietrznego spektaklu na żywo organizatorzy przygotowali telewizyjne relacje, które oglądało ponad 50 tys. osób.

Podczas tegorocznej edycji LOTOS Gdynia Aerobaltic każdy dzień pokazów był podzielony na bloki (sobota: 10:00-18:00, niedziela: 10:00-17:30), przy czym w sobotę były to trzy bloki z dwoma przerwami technicznymi, natomiast w niedzielę dwa bloki i jedna przerwa. W tym miejscu należy pochwalić organizatorów za utrzymanie limitów czasowych 10

Lotnictwo Aviation International

poszczególnych pokazów oraz brak jakichkolwiek przestoi w programie.

Przejdźmy teraz do uczestników pokazów, wśród których największą atrakcją były występy brytyjskiego zespołu akrobacyjnego „Red Arrows”. Grupa zagościła w Polsce po

kilkuletniej nieobecności, a program jaki zaprezentowała stał na najwyższym poziomie. Popisy w wykonaniu dziewięciu pilotów zasiadających za sterami odrzutowych samolotów szkolno-treningowych Hawk, pomalowanych na czerwono i wykonują-

PAŹDZIERNIK 2021

SALONY I WYSTAWY

XXIX Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego Łukasz Pacholski Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego jest miejscem prezentacji największych dokonań przemysłu zbrojeniowego z całego świata. Ostatnie edycja, która odbyła się w czasie pandemii COVID-19 udowodniła, że spotkanie w Kielcach nawet w tak trudnej sytuacji jest ważne i potrzebne. MSPO to nie tylko kompleksowa prezentacja uzbrojenia i sprzętu wojskowego, ale także biznesowe spotkania i umowy zawierane pomiędzy producentami sektora obronnego. Trzecia wystawa Europy, po targach w Paryżu i Londynie, odbyła się w dniach 7 do 10 września 2021 r. Partnerem strategicznym MSPO była Polska Grupa Zbrojeniowa.

Wystawa została objęta Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

W

salonie wzięło udział 400 firm z 27 krajów, Kielce odwiedziło kilkanaście zagranicznych delegacji.

Niemal 11 tys. zwiedzających obejrzało imponującą ekspozycję, najnowocześniejszych rozwiązań dla armii zarówno w zakresie sprzętu jak i systemów. Odbyło się ponad 30 konferencji i seminariów, wiele firm świętowało swoje jubileusze. Targi odwiedziły oficjalne delegacje zagraniczne z 14 krajów: Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Czech, Węgier, Francji, Republiki Korei, Norwegii, Ukrainy, Estonii, Gruzji, Włoch, Litwy, Hiszpanii, Zjednoczonych Emiratów Arabskich oraz korpusy dyplomatyczne z 17 krajów świata: Australii, Białorusi, Bułgarii, Niemiec, Indonezji, Libii, Nigerii, Palestyny, Kataru, Turcji, Austrii, 12

Lotnictwo Aviation International

Kolejny raz w Kielcach można było zapoznać się z makietą trudnowykrywalnego samolotu wielozadaniowego Lockheed Martin F-35A. Pierwsze maszyny tego typu mają przybyć do Polski w styczniu 2026 r. Wcześniej nastąpi zapoznanie z nimi w Stanach Zjednoczonych.

Maroko, Republiki Korei, Pakistanu, Włoch, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Kielecki ośrodek gościł także ponad 300 dziennikarzy z Polski i zagranicy. Ekspozycji tradycyjnie towarzyszyła Wystawa Sił Zbrojnych RP zorganizowana w tym roku pod hasłem „Wytrwać-Opanować -Pokonać”.

Samoloty bojowe

Zgodnie z podjętymi w ostatnich latach decyzjami w Siłach Zbrojnych RP trzon lotnictwa taktycznego mają stanowić dwie eskadry samolotów wielozadaniowych Lockheed Martin F-35 Lightning II (stacjonujące w 32. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Łasku) oraz trzy eskadry samolotów PAŹDZIERNIK 2021

Na tropach postępu

Taktyczny BSP krótkiego zasięgi FT-5 otrzymał dwusilnikowy zespół napędowy, co zwiększa jego niezawodność i tym samym gwarancję wykonania misji. Ładunek użyteczny mogą stanowić różnego rodzaju środki rozpoznawcze oraz uzbrojenie.

W2MPIR Wielozadaniowy Wielowarstwowy Misyjny Powietrzny Inteligentny Rój Jerzy Gruszczyński Tegoroczny XXIX Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego obfitował w prestiżowe nagrody i wyróżnienia dla Grupy WB i spółek wchodzących w jej skład. Obejmowały one uhonorowanie przełomowych rozwiązań, ale także laury przyznawane dla najlepszego eksportera i najwyższą jakość oraz najbardziej efektowny pawilon na całych kieleckich targach.

S

zczególnie dużym wyróżnieniem było przyznanie Nagrody DEFENDER za system rozpoznawczo-uderzeniowy W2MPIR (Wielozadaniowy Wielowarstwowy Misyjny Powietrzny Inteligentny Rój), który zadebiutował na tegorocznym Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego w Kielcach. System W2MPIR, to połączenie bezzałogowych systemów rozpoznawczych i uderzeniowych zdolnych zneutralizować strefy antydostępowe przeciwnika. W2MPIR integruje wielozadaniowe bezzałogowe statki powietrzne FT-5 i FlyEye wyposażone w różne sensory z amunicją krążącą Warmate i Warmate 2, system zarządzania polem walki Topaz oraz osobiste systemy obserwacji i dowodzenia U-Gate, a także łączności i transmisji danych Perad.

Grupa WB to obecnie największy, polski producent oferujący technologie łączności i dowodzenia oraz zaawansowane roz-

28

Lotnictwo Aviation International

wiązania dla sił zbrojnych z całego świata w takich obszarach jak: systemy obserwacyjno-rozpoznawcze, systemy dowodzenia, łączności i zarządzania na polu walki, systemy kierowania ogniem, systemy uderzeniowe, systemy informatyczne i cyberbezpieczeństwa oraz wyposażenie i modernizacja sprzętu wojskowego.

Główną zaletą systemów oferowanych przez Grupę WB jest ich modularność i skalowalność. Umożliwia to budowę wielu konfiguracji łączących wszystkie produkty Grupy w jedno kompleksowe narzędzie zarządzania sytuacją na współczesnym wielowymiarowym polu walki zgodnie z potrzebami użytkownika.

Technologie oferowane przez Grupę WB bazują na wieloletnim doświadczeniu wynikającym z eksploatacji systemów wdrożonych w polskiej armii oraz długofalowej współpracy z najbardziej wymagającymi klientami z całego świata. Dzięki temu GruPAŹDZIERNIK 2021

PRZEMYSŁ LOTNICZY

Oferta produktowo-usługowa WCBKT S.A. w okresie pandemii COVID-19 Stanisław Kutnik Schody serwisowe MAU przy samolocie komunikacyjnym Boeing 737-800.

Fot. Michał Wajnchold

Trwająca już od prawie dwóch lat epidemia COVID-19, spowodowała duże zakłócenia w wielu dziedzinach gospodarki. Szczególnie dotkliwie odczuły to firmy lotnicze w zakresie obsługi lotów pasażerskich, gdzie ilość operacji lotniczych spadła w okresie II – IV kwartału 2020 roku o ponad połowę.

O

dbiło się to na znacznym pogorszeniu sytuacji ekonomicznej firm handlingowych co wiąże się z przyjęciem drastycznych programów oszczędnościowych i skutkuje czasowym wstrzymaniem wszystkich postępowań zakupowych na dostawy nowego wyposażenia hangarowo-lotniskowego.

Niemniej jednak, Wojskowe Centralne Biuro Konstrukcyjno-Technologiczne S.A. (WCBKT S.A.) konsekwentnie realizuje program umocnienia się na polskim rynku cywilnym dostawców urządzeń naziemnej obsługi statków powietrznych GSE (Ground Support Equipment). Program ten jest realizowany m.in. poprzez stałe rozszerzanie oferty produktowo-usługowej i bazuje na swoim ponad 30-letnim doświadczeniu w zabezpieczeniu funkcjonowania baz lotnictwa Sił Zbrojnych RP. Aktualnie Spółka jest jedynym przedsiębiorstwem w kraju, które kompleksowo wyposaża polskie lotniska wojskowe w urządzenia naziemnej obsługi statków powietrznych.

WCBKT S.A. planuje również wyposażenie lotnisk wojskowych w sprzęt hangarowo-lotniskowy, który obecnie wytwarza z sukcesem dla lotnisk cywilnych.

Natomiast ostatnio specjalnością Spółki na lotniczym rynku cywilnym w Polsce stało się instalowanie Schody pasażerskie z napędem, który pozwala na swobodne manewrowanie nimi w obrębie jednostki samolotu bez angażowania ciągników lotniskowych. Fot: WCBKT S.A.

32

Lotnictwo Aviation International

PAŹDZIERNIK 2021

Siły powietrzne

Wizualizacja samolotu tankowania powietrznego LMXT. Rys. Lockheed Martin

Program KC-Y czyli powtórka z historii?

Paweł Henski Siły powietrzne Stanów Zjednoczonych (USAF) rozpoczęły program KC-Y, którego celem jest wdrożenie „pomostowych” samolotów tankowania powietrznego. Mają one wypełnić lukę pomiędzy realizowanym obecnie programem KC-X, czyli zakupem samolotów Boeing KC-46A Pegasus, a kolejnym programem – AAR (Advanced Air Refueling) – którego celem będzie wdrożenie całkowicie nowych, trudno wykrywalnych dla radarów latających cystern. Na rynku istnieją tylko dwie konstrukcje, które „z marszu” mogą wziąć udział w programie KC-Y – Boeing KC-46A oraz Airbus A330 MRTT (Multi Role Transport Tanker). Zapowiada się więc kolejne starcie gigantów, podobnie jak miało to miejsce podczas wyboru oferty w programie KC-X.

P

rzedstawiciele USAF po raz pierwszy wspomnieli o chęci pozyskania „pomostowych” samolotów tankowania powietrznego pod koniec 2020 r. Kwestia szybkiego odmłodzenia posiadanej przez USAF floty latających cystern staje się coraz bardziej nagląca. Program KC-X zakłada zakup jedynie 179 KC-46A. Finansowanie ich zakupu ma być zagwarantowane do roku fiskalnego 2027. Produkcja seryjna KC-46A realizowana jest w ramach 13 transz, a ostatnie egzemplarze mają zostać dostarczone USAF w 2029 r. W kwietniu 2021 r. Boeing dostarczył USAF 45. egzemplarz KC-46A. Tempo produkcji ustalone na 14 szt. rocznie nie jest jednakże równomierne, ze względu na pojawiające się różnego rodzaju problemy technologiczne. USAF posiadają ok. 50 KC-10A oraz ok. 390 KC-135R i T. Średnia wieku tych ostatnich wynosi blisko 59 lat.

Gdy ostatnie KC-135 zostaną wycofane będą miały ponad 70 lat.

Ich eksploatacja staje się coraz trudniejsza i droższa. KC-46A zastępują sukcesywnie KC-10A, i dopiero w przyszłym roku zaczną zastępować KC-135.

KC-46A jest zbyt mało, a ich tempo wdrażania do służby jest zbyt powolne. Co więcej, nie osiągnęły one jeszcze pełnej gotowości operacyjnej. Wynika to z całej listy problemów technicznych i niedociągnięć produkcyjnych jakie napotkano w czasie realizacji programu. Boeing musi przede wszystkim rozwiązać problem nie działającego właściwie, zdalnego systemu obser-

36

Lotnictwo Aviation International

wacji RVS (Remote Vision System) wykorzystywanego przez operatorów sztywnego bomu do przekazywania paliwa. Wykorzystywane obecnie w systemie RSV kamery zniekształcają oglądany obraz i nieadekwatnie reagują na zmiany oświetlenia.

Utrudnia to precyzyjne sterowanie bomem i może doprowadzić do uszkodzenia samolotu pobierającego paliwo. Wdrożenie docelowego systemu RVS, w tzw. wersji 2.0, ma zostać zrealizowane w latach 2023–2024. Jeśli system spełni oczekiwania, to dopiero wówczas USAF uznają, że latające cysterny KC-46A są w pełni gotowe do działań operacyjnych.

Drugi problem dotyczy zbyt dużych oporów towarzyszących wysuwaniu się teleskopowego bomu, co utrudnia pobieranie paliwa przez mniejsze i lżejsze samoloty. Wśród innych problemów trapiących w ostatnich latach program znalazły się takie jak: przeciekająca instalacja paliwowa, wadliwie działająca radiostacja wysokiej częstotliwości (HF), zbyt długi czas uzyskiwania gotowości przez pokładowy system produkcji gazu niwelującego opary w zbiornikach paliwa (OBIGGS), zanieczyszczone odpadami poprodukcyjnymi zbiorniki paliwa czy odnajdywane zamknięte pod poszyciem śmieci, a nawet narzędzia. Boeing boryka się z problemami, które nie powinny zaistnieć w przypadku tak dużego i doświadczonego koncernu zbrojeniowego. Kłopoty napotkane w czasie realizacji programu KC-46A mogą dziwić szczególnie w zestawieniu z sukcesem jakim jest program buPAŹDZIERNIK 2021

SALONY I WYSTAWY

Firma RSK MiG dostała na forum Armia 2021 zamówienie na modernizację samolotów MiG-31K, nosicieli pocisków balistycznych 9S-7760 systemu Kindżał, do tajemniczego wariantu MiG-31I.

Forum Armia 2021 Rosyjski przemysł lotniczy dostaje kolejne zamówienia Piotr Butowski 24 sierpnia, podczas Międzynarodowego Forum Wojskowo-Technicznego Armia 2021 w Kubince pod Moskwą Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej zawarło 41 kontraktów na dostawę sprzętu wojskowego; w trakcie ceremonii uroczyście wręczono przedsiębiorstwom jeszcze cztery kontrakty podpisane wcześniej. Ze strony Ministerstwa Obrony kontrakty podpisywał wiceminister odpowiedzialny za zakupy, Aleksiej Kriworuczko. Łączna wartość zamówień przekroczyła 500 mld rubli (6,8 mld USD), powiedział Kriworuczko. Coroczne forum Armia jest tradycyjnie wybierane jako miejsce zawierania kontraktów przez rosyjskie Ministerstwo Obrony. Niestety, o większości kontraktów wiadomo tylko to, że zostały one podpisane, bez dalszych informacji, nawet tak podstawowych jak liczba zamawianego sprzętu lub cena. Niektóre kontrakty są utajnione i nie poinformowano o nich wcale.

38

Lotnictwo Aviation International

Wśród kontraktów lotniczych najważniejsze było zamówienie modernizacji strategicznych samolotów bombowych Tu-95MS (NATO: Bear-H) do wersji Tu -95MSM; nie wiadomo, jakiej liczby samolotów dotyczy kontrakt. Kontrakt podpisał Wadim Korolow, dyrektor wykonawczy firmy Tupolew. Faktycznie bombowce będą remontowane i przerabiane w zakła-

Pierwszy zmodernizowany bombowiec strategiczny Tu-95MSM jest w próbach od sierpnia 2020 r., a teraz Tupolew wraz z Beriewem dostał kontrakt na modernizację kolejnych samolotów.

Siły powietrzne

Lotnictwo Wojsk Lądowych Niemiec J a c e k F i s z e r, J e r z y G r u s z c z y ń s k i

Doktryna działania Bundeswehry ulega na przestrzeni ostatnich lat głębokim zmianom, a jest to związane ze zmieniającym się środowiskiem bezpieczeństwa. Pojawiają się nie tylko nowe zagrożenia w postaci rosnącej w siłę i coraz bardziej agresywnej Federacji Rosyjskiej i Chińskiej Republiki Ludowej, ale także testowane są nowe sposoby i techniki prowadzenia wojny i walki zbrojnej. Bundeswehra ma być gotowa na wszystkie te wyzwania, w tym jej Lotnictwo Wojsk Lądowych.

N

iemcy w swojej strategii bezpieczeństwa stawiają na użycie dyplomacji, środków zapobiegania konfliktom zbrojnym, zarządzanie kryzysowe (opanowywanie kryzysów), wywieranie nacisków ekonomicznych oraz prowadzenie działań informacyjnych.

Ponadto uważają, że należy nastawić się na przeciwdziałanie agresywnemu użyciu przez przeciwnika środków miękkiej siły, czy też jak kto woli przemocy niekinetycznej, poniżej progu wojny, na przykład wykorzystanie cyberataków do paraliżowania sieci komputerowych oraz prowadzeniu wrogiej propagandy nie tylko w środkach masowego przekazu, ale także w sieci internetowej za pomocą tzw. trolli, czyli uczestników forów, mediów społecznościowych występujących pod fałszywymi tożsamościami. W istocie są to często opłacani funkcjonariusze służb specjalnych, czy jak to jest robione w Chińskiej Republice Ludowej – takie zadanie mają jednostki wojskowe wchodzące w skład Departamentu Sieciowego Sił Wsparcia Strategicznego.

Współczesna wojna – wojna hybrydowa, wymaga szybkiej, zdecydowanej reakcji siłowej na agresję w jej

44

Lotnictwo Aviation International

części militarnej oraz przeciwdziałania zagrożeniom niekinetycznym z wykorzystaniem wszelkich instrumentów siły państwowej. Dlatego wzrasta rola różnych wyspecjalizowanych dowództw, tak by prowadzić działania nowego typu, synchronizowane z działaniami kinetycznymi, lub jako niekinetyczne działania samodzielne.

Głównym uzbrojeniem śmigłowców bojowych Tiger są przeciwpancerne pociski kierowane znane pod niemiecką wojskową nazwą PARS 3 LR i pod firmową MBDA TRIGAT-LR (zasięg maksymalny 7 km).

Największym zakupem w pierwszym okresie istnienia niemieckiego LWL było 130 śmigłowców Sud -Aviation Alouette II. Wyposażono w nie 12 eskadr dywizji wojsk lądowych.

PAŹDZIERNIK 2021

PRZEWOZY LOTNICZE

Flota linii lotniczych Jerzy Liwiński

K

omunikacja lotnicza to nowoczesna i dynamicznie rozwijająca się dziedzina transportu, będąc zarazem jednym z większych sektorów światowej gospodarki. Duża prędkość przemieszczania i komfort podróży, a także bezpieczeństwo lotu i spełnianie wymogów ekologicznych, to główne kryteria działalności. Zadania transportu powietrznego pasażerów i ładunków realizuje dwa tysiące linii lotniczych. Przewożą dziennie 5 mln ludzi i 160 tys. ton ładunków, wykonując przy tym 45 tys. rejsów (wyniki za 2020 r.). W powietrzu, w każdej chwili, znajduje się 8-12 tys. samolotów komunikacyjnych.

Flota 2021 w statystyce

W lipcu 2021 r. w liniach lotniczych znajdowało się 27 790 samolotów komunikacyjnych, z tego 21 135 było aktywnych. W odniesieniu do lipca roku ubiegłego liczba samolotów aktywnych nie uległa większej zmianie (21 970 szt.). Największymi flotami dysponują przewoźnicy z państw Azji i wysp Pacyfiku, którzy użytkowali łącznie 10 810 samolotów, z tego aktywnych było 8096 szt. Przewoźnicy z Ameryki Północnej posiadali 8016 samolotów, a aktywnych było 6577 szt. Linie lotnicze z państw leżących na kontynencie afrykańskim posiadały flotą liczącą 1281 samolotów (819 aktywnych), a z Ameryki Południowej, Środkowej i wysp Karaibskich – 1110 szt. (782 aktywnych).

54

Lotnictwo Aviation International

Natomiast przewoźnicy europejscy dysponowali flotą 6573 samolotów (aktywnych 4861 szt.), przy istnieniu dużych dysproporcji w poszczególnych państwach w liczbie uziemionych maszyn, co jest wynikiem różnego tempa luzowania ograniczeń związanych z Covidem (np. Turcja i Rosja miały tylko 5-10% uziemionych samolotów).

W rankingu linii lotniczych pod względem liczebności floty w pierwszej dziesiątce plasują się przewoźnicy ze Stanów Zjednoczonych i Chin. Największymi flotami dysponują: American Airlines – 892 szt. (813 aktywne i 79 zaparkowane), United Airlines – 843 szt.

Największy użytkownik Airbusów A380 linie Emirates Airline (119 szt.) w połowie roku miał tylko 31 samolotów aktywnych.

Na zdjęciu uziemiona flota A380 na lotnisku w Dubaju.

W liniach lotniczych Europy użytkowanych było 6573 samolotów komunikacyjnych, z tego 4861 aktywnych. Na zdjęciu samoloty holenderskich linii KLM w porcie lotniczym w Amsterdamie.

KOSMOS

Europejska Agencja Kosmiczna Waldemar Zwierzchlejski

Columbus, europejskie laboratorium naukowe, element Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

Spacer kosmiczny Thomasa Pesqueta w dniu 25 czerwca 2021 r.

64

Podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, katalizatorem wydarzeń, mających w przyszłości doprowadzić do powstania wspólnej agencji kosmicznej, był pierwszy start radzieckiego Sputnika w październiku 1957 r. Już na początku następnego roku miało miejsce pierwsze spotkanie naukowców z ośmiu krajów Europy Zachodniej, zorganizowane z inicjatywy dwóch sławnych fizyków atomowych – Francuza Pierre’a Augera i Włocha Edoarda Amaldiego, poświęcone możliwości stworzenia czysto naukowej organizacji kosmicznej. Naukowcy ci, którzy zaledwie cztery lata wcześniej stworzyli wspólny europejski instytut badań jądrowych – słynny genewski CERN – tym razem postulowali utworzenie analogicznej organizacji, której celem badań byłby jednak nie mikro, lecz makrokosmos.

D

ziałając pod nazwą GEERS (Groupe d’etudes europeen pour la Collaboration dans le domaine des recherches spatiales), z brytyjskim fizykiem nuklearnym Harrie Masseyem jako przewodniczącym, doprowadzili do powstania 1 grudnia 1960 r. międzyrządowej komisji, która miała zdefiniować ramy prawne i finansowe przyszłej organizacji. Nosiła ona nazwę COPERS (Commission préparatoire européenne de recherches spatiales).

Lotnictwo Aviation International

W wyniku jej prac 14 czerwca 1962 r. podpisano konwencję o powstaniu ESRO (European Space Research Organisation). Państwami założycielskimi ESRO były: Belgia, Dania, Francja, Republika Federalna Niemiec, Włochy, Holandia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania, zaś Austria, Norwegia i Irlandia uzyskały status obserwatorów.

Konwencja weszła w życie 20 marca 1964 r. Jednocześnie utworzono drugą organizację, pod nazwą ELDO (European Launcher Development Organisation), celem której było zapewnienie ESRO samowystarczalności w zakresie wynoszenia ładunków zarówno na orbity niskie, jak i na geostacjonarną. W skład ELDO weszły Belgia, Wielka Brytania, Francja, RFN, Holandia i Włochy, zaś członkiem stowarzyszonym została Australia, która dostarczyła w posagu rzecz w Europie niedostępną – teren pod kosmodrom w postaci poligonu Woomera. W 1972 r. było oczywistością, że o ile ESRO funkcjonuje doskonale, to ELDO poniosła klęskę, ponieważ program rozwoju rakiet Europa I i Europa II nie zakończył się sukcesem. Pojawiły się głosy o jej rozwiązaniu, bądź wchłonięciu w struktury ESRO. Tymczasem rok później, w lipcu 1973 r. przystąpiono do realizacji wielkiego, jak na dotychczasowe możliwości, programu Spacelab. Zakładał on zbudowanie modularnego PAŹDZIERNIK 2021

monografiA

F/Lt Walter Dring, ze 183. Sqn RAF na skrzydle swojego Typhoona Mk IB (R8884); Gatwick, kwiecień 1943 r.

Hawker Typhoon Działania bojowe: 1942-1943 cz. 2 To m a s z S z l a g o r

Pierwsze dwa lata służby frontowej samolotu myśliwskiego Typhoon to bardzo ciekawy okres w jego historii i stosunkowo mało znany, gdyż przyćmiony późniejszymi sukcesami tego samolotu w walkach na kontynencie. Zanim Typhoon zasłynął jako pogromca czołgów, był postrachem Jabo (niemieckich samolotów myśliwsko-bombowych) oraz zmorą baz Luftwaffe we Francji, Belgii i Holandii.

J

ako pierwszy w Typhoony przezbroił się 56. Sqn RAF, dywizjon o znamienitych tradycjach i dorobku jeszcze z czasów walk nad Francją w latach 19171918. Wyposażony krótko przed wybuchem II wojny światowej w myśliwce Hurricane, jesienią 1941 r. stacjonował w Duxford, gdy 11 września odebrał pierwszego Typhoona Mk IA. Wkrótce okazało się, że piloci 56. Sqn, zamiast z nieprzyjacielem po drugiej stronie kanału La Manche, muszą „walczyć” głównie z własnymi samolotami. Problemy z Typhoonem, zarówno z jego silnikiem, jak i płatowcem, były rozliczne (vide cz. 1) i kosztowały życie niejednego pilota.

Niektóre, jak przenikanie spalin do kokpitu, zdołano rozwiązać tylko połowicznie. Właśnie w ten sposób 1 listopada 1941 r. zginął P/O James Deck – pierwsza ofiara Typhoona Typhoon Mk IB (DN406), kod boczny PR-F, z 609. Sqn RAF; Manston, 14 maja 1943 r.

68

Lotnictwo Aviation International

PAŹDZIERNIK 2021