40

‫‪4‬‬

‫سەرنووسەر‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫سیروان رەشید‬

‫سەرپەرشتیار‬

‫کامەران سوبحان‬

‫لە نێوان تڕادیشناڵ و مۆدێرنەدا‬ ‫چێژنامەی رۆحی‬ ‫پێشهوا كاكهیی‬

‫بەشی یەکەم‪:‬‬

‫لەنێو یەخچاڵەکەدا‪:‬‬ ‫جگە لە شەربەتی هەنجیر‪،‬‬ ‫شووشەیەکیش زەیتوون هەڵگیراوە‪.‬‬ ‫لە ریزی بنەوەش‪:‬‬ ‫هەندێک مەزە‪،‬‬

‫موحــــــەمــەد‬

‫لەگەڵ پێکێک ویسکی دانراوە‪.‬‬ ‫تۆ بخۆرەوە و‬ ‫منیش لەگەڵتدا دادەنیشم‪.‬‬ ‫تۆ پێکێک هەڵبدە و‬ ‫منیش زەیتوونت لەگەڵدا دەخۆم‪.‬‬ ‫تۆ مەستبە و‬ ‫منیش نوێژی خۆم دادەبەستم‪.‬‬ ‫تۆ سەیرکە هاوڕێ‪،‬‬ ‫وەک ئەو مەالیانە دانیشتنت رەت ناکەمەوە‪.‬‬ ‫کە کەسێ لەگەڵ مەیخۆردا دابنیشێ‬ ‫وەک ئەوە وابێت بخواتەوە‪.‬‬ ‫منیش بە بەڵگەوە دەیڵێم‪:‬‬ ‫ئەوەنییە خودا سوێندی بە زەیتوون‬ ‫خواردووە!‬

‫حسەین لەتیف‬

‫ئەی ئاگر‪ :‬سارد بەرەوە‬ ‫سارد بەرەوە‬ ‫سارد بەرەوە‬ ‫سارد بەرەوە‬ ‫سارد بەرەوە‬ ‫سارد بەرەوە‬ ‫سارد بەرەوە‬ ‫سارد بەرەو سارد بەرەوە و سارد بەرەوە‬ ‫سارد سارد سارد سارد سارد‬ ‫‪.............‬‬

‫بەشی دووەم‪:‬‬

‫ساردتر ساردتر ساردتر ساردتر‬

‫لەنێو ئەوقافدا‪:‬‬ ‫چەند هۆبەیەک دروست دەکەم‪.‬‬ ‫هۆبەیەک‪ ،‬دوو دەرگا و پەنجەرەی هەبێت‪:‬‬ ‫ئاهورامەزدا و ئەهریمەن‪،‬‬ ‫هاموشۆیان هەبێت‪.‬‬

‫ساردتر ساردتر ساردتر‬ ‫سارد سارد سارد‬ ‫سارد‬ ‫كەمێك ساردتر‬ ‫كەمێكی تر ساردتر‬ ‫سارد بە سارد بە سارد بە‬ ‫سارد بە سارد بە سارد بە‬ ‫وەك كانیاوەكانی (سەرێ كانی) و (گرێ سپی)‬ ‫ئەوەی كە دەسووتێت (برایم) نییە (موحەممەد)ە‪.‬‬

‫گومبەزێک دەڕازێنمەوە‪:‬‬ ‫هونەری بیناکاری‪،‬‬ ‫وەک سەمەرقەند و بوخارا بێت‪.‬‬ ‫پێشنوێژێکیش دادەنێم‪،‬‬ ‫مەوالنا تێکەڵ بە شەمس بێت‪.‬‬ ‫لە تەنیشت هۆبەکەی ئەوالشەوە‪:‬‬

‫‪2019/10/22‬‬

‫پێنجشەممەی پیرۆز‬ ‫ویلیام بلەیک‬ ‫لە ئینگلیزییەوە‪ :‬عەبدولخالق یەعقووبی‬ ‫ئایا ئەوەیە ئەو شتە پیرۆزەی بایی بینین بێت‬ ‫لە واڵتێکدا کە خێری فراوانە و سامانی زۆر‪.‬‬ ‫لە کاتێکدا منااڵنی رەشوڕووتن‪،‬‬ ‫زگێک تێر و زگێک برسی‬ ‫بە نانەڕەقەی دەستی ساردی بەرتیلخۆر؟‬ ‫ئایا ئەم هاوارە لەرزۆکە سترانە؟‬ ‫ئایا دەشێ ئەم هاوارە ببێتە ئاوازی شادی؟‬

‫بەم هەموو منداڵە هەژار و داماوە؟‬ ‫بەڵێ‪ ،‬ئێرە واڵتێکە پڕ لە نەداری و نادادی!‬ ‫بەڵێ‪ ،‬خۆری ئەوان هەرگیزاوهەرگیز هەڵنایەت‪.‬‬ ‫بەڵێ‪ ،‬کێلگەی ئەوان وشک و روو لە گڤەگڤی بایە‪.‬‬ ‫رێگایان رژد و ئەستەم و دڕووڕێژە‪،‬‬ ‫بەڵێ‪ ،‬ئێرە واڵتێکە زستانی هەتاهەتایە‪.‬‬ ‫ئەو واڵتەی هەتاوی هەموو کاتێ بدرەوشێتەوە‪،‬‬ ‫ئەو واڵتەی بارانی چرکە بە چرکە داببارێ‪:‬‬ ‫منااڵنی هەرگیز برسی ناچنەوە ماڵ‪،‬‬ ‫ئارامی بەهۆی هەژاری لە گیانی مرۆ ناتارێ‪.‬‬

‫نەخشەیەک دروست دەکەم‪،‬‬ ‫لە قەاڵوە‪ ،‬نێو ژوورەکەی دیار بێت‪.‬‬ ‫وەك مەلیکەتاوس‪،‬‬ ‫جوانی‪ ،‬دونیا بنەخشێنێت‪.‬‬ ‫تەنبورێکیش لە هۆڵەکە دادەنێم‪:‬‬ ‫پەنجەی یارسانییەکان‪،‬‬ ‫ئاوازی رۆحمان بۆ بژەنێت‪.‬‬ ‫بە یادی داود‪،‬‬ ‫شمشاڵیش حزووری هەبێت‪.‬‬ ‫ژورێکیش دادەنێم بۆ لێبووردەیی‪،‬‬ ‫وەک ئەوەی عیسا بە خاچەوە‪:‬‬ ‫هەمیشە لە بەرچاومان بێت‪.‬‬ ‫دەیکەمە کڵێسا و‬ ‫هەمیشە رۆح‪ ،‬تێیدا ئامادە بێت‪.‬‬ ‫ئاخیر ژوریش دەهێڵمەوە‪:‬‬ ‫بۆ دارئاساکەی موسا‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی لە بەرچاوتان بێت‪.‬‬ ‫گەر یەکدیتان قبووڵ نەکرد‪،‬‬ ‫بە سیحرێک‪ ،‬ئەوقاف سەرەوبن بێت‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫شەڕ لــــە هەموو شوێنێ‬ ‫لەگەڵ باوکم دەڕۆینە دەرەوە‪ .‬من لەبەرخۆمەوە‬ ‫دەڵێم‪ ،‬تۆزێکی تر لەگەڵ باوکم دەرۆینە دەرەوە‬ ‫دایکم وای پێگوتم‪ ،‬ئەو گوتی ئەم پاشنیوەڕۆیە‬ ‫باوکت لەگەڵ خۆیت دەباتە دەرەوە‬ ‫‘’بۆ کوێم دەبات دایکە’’‬ ‫‘’ لە خۆی بپرسە پێت دەڵێ’’ باوکم وەک رۆژانی‬ ‫دی دڵی خۆش نییە‪ ،‬ئەوەتا لێی دەڕوانم و دەیبینم‬ ‫خەمگینییەکی زۆر قووڵ رووخساری داپۆشیوە‪.‬‬ ‫لەسەر کورسییەک دانیشتووە و هەردوو دەستی‬ ‫شۆڕکردوونەتەوە خوارێ و تەماشای ئاسمانی ژوورەکە‬ ‫دەکات‪ ،‬هەر بەوەش دەچێ لێرە نەبێ‪ .‬بە شتێکەوە‬ ‫سەرقاڵە و خراپ رۆیوە‪ ،‬بۆچی وا وەڕس و تاڵ‬ ‫دەنوێنێ‪ ،‬نازانم‪ .‬هەر کاتێک باوکم دڵی خۆش بێ‬ ‫ئەویش وەک من شوێن بە خۆی ناگرێ و هەر وەکو‬ ‫منداڵ بەناو ماڵەکەدا یاری دەکات‪ ،‬لەگەڵ من یاری‬ ‫دەکات‪ ،‬لەگەڵ دایکم قسەی خۆش دەکات و هەموو‬ ‫کاتەکانمان دەکات بە ئاسوودەییەکی نەبڕاوە‪ .‬باوکم‬ ‫تەواو بەدبەختە‪ ،‬پەلوپۆ شکاو بۆ خۆی دانیشتووە و‬ ‫گەلێک خەمگینە‪ ،‬هیچ نایبینم لەبەر ئاوێنەکە لە خۆی‬ ‫بڕوانێ و بە شانە درێژەکەی دایکم‪ ،‬یان بە شانەکەی‬ ‫خۆی قژی دابێنێ‪ .‬باوکم تۆزکاڵێک قژی بەسەرەوەیە و‬ ‫وەکو دایکم قژی زۆر نییە‪ .‬من بۆ خۆم هەست دەکەم‬ ‫بێ قژیی ئەوی زۆر دەردار کردبێ‪ ،‬بەردەوام باسی قژی‬ ‫دەکات‪ ،‬بەردەوام دەستی پیادێنێ و لە ئاوێنەش لێی‬ ‫دەڕوانێ و هەمیشە خەون بە قژێکی زۆرەوە دەبینێ‪.‬‬ ‫ئەو کاتانەی دەست دەخاتە ناو قژی منەوە و بە‬ ‫هێواشی یاری پێ دەکات‪ ،‬پێموابێت ئیرەیی بە زۆری‬ ‫قژی من بەرێ‪ .‬من پڕ بە دڵ حەزدەکەم تۆزێک لە قژی‬ ‫خۆمی بدەمێ و چاویشم لێی نییە و الی کەسیش باسی‬ ‫ناکەم‪ ،‬تەنانەت الی دایکیشم‪ .‬من دەمێکە جلە کوردییە‬ ‫خورماییەکانم لەبەر کردووە و ئامادەم و لە دااڵنەکە‬ ‫دەسوڕێمەوە‪ .‬پێاڵوەکانیشم لەپێ کردووە و بەو ناوە‬ ‫دا راکە راکمە و خەریکی بزێویم‪ .‬هەر لە خۆمەوە‬ ‫دەترسم باوکم پەشیمان بێتەوە و لەگەڵ خۆیم نەبات‪.‬‬ ‫پێمخۆش نییە باوکم پەشیمان بێتەوە و ئەمڕۆشم هەر‬ ‫لە ماڵەوە بەرمە سەر و بە شلۆقییەوە کاتەکانی خۆم‬ ‫تێپەڕێنم‪ .‬باوکم هەر لە شوێنی خۆی دانیشتووە و‬ ‫خەیاڵی بۆ شوێنێکی دوور رۆیشتووە‪ ،‬هەر وەکو ئەوەی‬ ‫لێرەش نەبێ‪ .‬زوو زوو دەچمە الیەوە و خۆمی نیشان‬ ‫دەدەم‪ ،‬دەمەوێ بزانێ من چاوەڕوانی ئەوم‪ .‬کەچی‬ ‫ئاگای لێم نییە و منی بیرناکەوێتەوە‪ .‬لەوە دەکات‬ ‫هەست بەبێ ئۆقرەیی و بێ ئارامیی من نەکات‪ .‬دەچمە‬ ‫ژوورسەریەوە و دەکۆکم‪ ،‬قوڕگم پاک دەکەمەوە‪،‬‬ ‫هیچ تەواو بۆ شوێنێکی دی رۆیشتووە‪ .‬نازانم چی‬ ‫بکەم بۆ ئەوەی بیگەڕێنمەوە بۆ ژوورێک کە ئەوی لێ‬ ‫دانیشتووە‪ .‬نەک لەوە دەکات باوکم دەردەداربێو بە‬ ‫شتێکەوە بناڵێ‪ ،‬سەد دەر سەد ئەو دەردەدارەو شتێک‬ ‫هەموو ئەندێشەی بەگیر هێناوەو نازانێ چۆن دەریبڕێ‪.‬‬ ‫دیارە هەست بە بوونی من ناکات‪ .‬بۆ ئەوەی ئاوڕێک‬ ‫لە من بداتەوە‪ ،‬جارێکی دی دەکۆکم تا دڵنیا بێ من‬ ‫ئامادەم و خۆشم بە باشی گۆڕیوە و هیچم نەماوە تەنیا‬ ‫ئەو لە شوێنی خۆی بەرز بێتەوە و دەستم بگرێ و‬ ‫بمباتە دەرێ‪ .‬کەمێک لە تەنیشتی دادەنیشم و ئیتر‬ ‫ددان بە خۆما ناگرم‪ .‬جارێکی دی لە تەنیشتییەوە‬ ‫هەڵدەستم و دەچمە باوەشی دادەنیشم‪ .‬ئەویش بە‬ ‫زۆر لەخۆکردنێکەوە دەستێکی دەهاوێژێتە سەر سەرمو‬ ‫یاری بە قژم دەکات‪ .‬خەریکە پێی بڵێم‪ ،‬ئێ دە بەس‬ ‫دەست لە قژمەوە بە‪ .‬نەخێر ناوێرم شتێکی وای پێ‬ ‫بڵێم و ددان بە خۆما دەگرم و قسەکانم لە ناو سنگما‬ ‫رادەگرم و بە خێرایی دەیگەڕێنمەوە شوێنی خۆی‪.‬‬ ‫من پڕ بە دڵ حەز دەکەم لە جێی ئەوەی یاری بە‬ ‫قژم بکات‪ ،‬لە شوێنی خۆی بەرزبێتەوە و جلەکانی‬ ‫بگۆڕێت و بچینە دەرەوە‪ .‬لە باوەشی فرتە دەکەمە‬ ‫دەرەوە و دەستی لەسەر سەرم دەترازێ و دەکەوێتە‬ ‫خوارەوە‪ .‬منیش جارێکی دی رادەکەمە دااڵنەکە و‬ ‫دەرگاکە دەکەمەوە و دایدەخەمەوە‪ .‬بەرەو دیوارەکە‬ ‫رادەکەم و قاچێکم بە هەموو هێزی خۆم دەکێشم بە‬

‫فاروق هۆمەر‬ ‫دیوارەکەدا‪ .‬تەماشایێکی دیوارەکە دەکەم و پێموایە لە‬ ‫دووی ئەو لەقە بەهێز و گوڕەی منەوە دیوار بڕمێ و‬ ‫بێتە خوارەوە‪ ،‬نەخێر هەر چاوەڕوانم و دیوار لە شوێنی‬ ‫خۆیەتی و ناڕمێ‪ .‬ئاوڕێک دەدەمەوەو لەو شوێنە‬ ‫دەڕوانم کە باوکم لێی دانیشتووە‪ ،‬ئەو هەر لە شوێنی‬ ‫خۆیەتی‪ .‬دیارە هیچ پەلەی نییە و هێشتاش هەستی‬ ‫پێ دەکەم خەیاڵی هەر الی خۆی نییە و بۆ شوێنێکی‬ ‫دی فڕیوە‪ .‬حەجمینم لەبەر بڕاوە و نازانم چیبکەم‪.‬‬ ‫خۆم بەرز دەکەمەوە و هەردوو قاچم و هەردوو دەستم‬ ‫لەگەڵ خۆم دەبەم بۆ ئاسمان و خۆم شل دەکەم‬ ‫جارێکی دی بکەونەوە خوارەوە‪ .‬من لە جێی هەردوو‬ ‫قاچم‪ ،‬هەردوو دەستم دەخەمەوە سەر ئەرزەکە و‬ ‫ئەوجا قاچەکانم کەمێک لە ئاسمان رادەگرم و پاش‬ ‫تۆزێکی دی دەیهێنمەوە خوارێ‪ .‬ئەو قسەیەی دایکم‬ ‫بەبیر خۆم دەهێنمەوە کەمێک لەمەوبەر بە گوێچکەی‬ ‫راستمیا چرپاند‪ ،‬تۆزێکی دی باوکت لەگەڵ خۆیت‬ ‫دەباتە دەرەوە‪ .‬هەر ئەوەندەی گوت و هیچی دی‪،‬‬ ‫ئیتر نەیگوت بۆ کوێت دەبات و ئەو تۆزەش چەند‬ ‫دەخایەنێت‪ .‬ئێ دەی بابزانم کەی ئەو بردنە دەرەوەیە‬ ‫دەست پێدەکات‪ .‬ئێ خۆ من گاڵتەچی ئێوە نیم‪،‬‬ ‫کەڵکەڵەی شتێک دەخەنە سەرمەوە و دواتریش وام‬ ‫لێدەکەن کەڵکەڵە بە ئارەزووی خۆی بمخوات و وردورد‬ ‫بمخاتە سەرە خولێ‪ .‬خەریکە هاوار بکەم و باوکم‬ ‫بانگ بکەم‪ ،‬دەی بابڕۆین من خەریکە بەدەست خاو و‬ ‫خلیچکی تۆوە دڵم بێتە دەرەوە‪ .‬باوکم دەستی جوواڵند‬ ‫و کەمێک لە شوێنی خۆی جوواڵیەوە‪ .‬لەبەرخۆمەوە‬ ‫دەڵێم دەی لە شوێنی خۆشت بەرزبەرەوە‪ .‬ئۆخەی‬ ‫بەرزبۆوە‪ ،‬ئەوەتا بیجامەکانی دادەکەنێت‪ .‬هاهاها‪،‬‬ ‫دەرپێ کوڵە سپییەکەی دەرکەوت‪ .‬قاچێکی هاویشتە‬ ‫ناو دەرلنگی پانتۆڵەکەی و هێند بە خێرایی رەتێکی برد‬ ‫خەریکبوو بکەوێ‪ .‬من الی خۆمەوە بە باوکم پێدەکەنم‪،‬‬ ‫ئەویش وەکو من پانتۆڵ لەپێ دەکات‪ .‬باوکم ورد ورد‬ ‫رازاوو منیش بە پەلە پێاڵوەکانی بۆ دەبەم و لەبەر‬

‫دەرگای ژورەکەی بۆ دادەنێم‪ .‬لە دڵی خۆما دەڵێم‪،‬‬ ‫فەرموو میری گەورەم‪ ،‬زۆر باش بوو وا خێرا رازای‪.‬‬ ‫ئەوەندە خێرا رازای هێندەی نەمابوو دیوارێک بڕمێنم و‬ ‫هەر چوار پەلی خۆشم وردوخاش بکەم‪ .‬لەگەڵ باوکم‬ ‫دەچینە دەرێ‪ .‬من زۆر دەمێکە چاوەڕوانی ئەو چوونە‬ ‫دەرەوەیەم‪ ،‬لە پێشی دەرگا رادەوەستم‪ ،‬لە پێشا‬ ‫ئەو بڕواتە دەرێ و من لە دوویەوە بڕۆم‪ .‬ئەو سەر‬ ‫دەباتە دەرێ و سەیرێکی ئەمالوالی کۆاڵن دەکات‪،‬‬ ‫ئەوجا کە دڵنیا دەبێ بەتەواوی چۆڵە و کەسی لێ دیار‬ ‫نییە‪ ،‬دەڕواتە دەرەوە‪ .‬من لە پشتییەوە راوەستاوم‪.‬‬ ‫دەزانم دەبێ ئێستا دەستێک بێنێ بە قژیا و سەری‬ ‫رێکبخاتەوە‪ ،‬کتومت وا دەکاتو دەستێک بە قژیا دێنێ‬ ‫و ئەوجا دەڕوات‪ .‬کەمێک دەڕوات و لە گۆشەی کۆاڵن‪،‬‬ ‫لەبەردەم دارتێلێکەوە بە دەستی راستا پێچ دەکاتەوە‪.‬‬ ‫بەناو کۆاڵنێکی پانوپۆڕا بەرەو چوارڕێیانی بەردەم‬ ‫قوتابخانەی کچانی ئامادەیی کوردستان دەچێتە‬ ‫سەرەوە‪ .‬لەوێدا فولکەیێکی گەورە هەیە و هەمووی‬ ‫گوڵی لێ رواوە و چەند درەختێکی گەورەش سەریان‬ ‫لە بەرزایی ناوە‪ .‬من دەستم دەخەمە ناو دەستی‬ ‫باوکمەوە و ئەویش دەستم دەگرێ‪ .‬بەو شەقامەدا‬ ‫دەمبات بەرەو سەرەوە‪ .‬لەبەردەممانەوە شاخێکی‬ ‫بەرز دەبینم‪ ،‬یەکپارچە شین دەکاتەوە‪ .‬لە شوێنێک بە‬ ‫دەستی راستا پێچ دەکاتەوەو بەرەو گۆڕستان دەڕوات‪.‬‬ ‫هێند نابات دەستی من بەرەاڵ دەکات و لەسەر گۆڕێک‬ ‫رادەوەستێت‪ .‬من لێیدەڕوانم باوکم لەبەر خۆیەوە‬ ‫شتێک دەڵێ و ئەوجا دەستێک بە چەناگەیدا دەهێنێت‬ ‫و دەست دەکات بە گریان‪ .‬جارێکی دی باوکم دەگری‪.‬‬ ‫من دەڵێم’’باوکە ئێرە کوێیە؟ بۆچی لێرەدا ئاوا بە‬ ‫کوڵ دەگریت؟’’‬ ‫ئەو بەبێ ئەوەی لە من بڕوانێ دەڵێ’’ ئێرە سەر‬ ‫گۆڕی داپیرەتە’’‬ ‫‘’داپیرەم چی دەکات لێرە؟’’‬ ‫‘’داپیرەت لێرە مردووە’’‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫“ئیتر جارێکی تر هەڵناسێتەوە؟”‬ ‫باوکم وەاڵمم ناداتەوە‪ .‬ئیتر تێدەگەم باوکم منی‬ ‫بۆ گۆڕستان هێناوە‪ .‬دیارە هەموو ئەوانەی دەمرن‬ ‫دەیانهێنن بۆ ئێرە‪ .‬لە شوێنێک لە پایین یان لە‬ ‫سەرینی داپیرەمەوە دادەنیشم و دەست دەخەمە ناو‬ ‫خۆڵەکەوە‪ .‬سەرێک هەڵدەبڕم و هەمان خەمگینی‬ ‫دەبینم گەڕاوەتەوە بۆ سەر رووخساری باوکم‪ .‬ئەوجا‬ ‫دەزانم ئەمڕۆ بە درێژایی رۆژەکە باوکم خەمگینی داپیرە‬ ‫بووە و بیری لەو کردۆتەوە‪ .‬بە ئەندێشە داپیرەی‬ ‫هێناوەتەوە ناو ماڵەکە و لەگەڵی ژیاوە‪ .‬من ناهەقی‬ ‫ناگرم‪ ،‬ئەو چی دی بێ دایک و باوکە و من هەردووکیانم‬ ‫هەیە‪ .‬ئەو دایکی لێرە لە گۆڕستان راکشاوە و دایکی‬ ‫منیش لە ماڵەوەیە‪ .‬من بۆ دایکم خەمگین نابم‪ ،‬چونکە‬ ‫دەتوانم هەمیشە بیبینم‪.‬‬ ‫‘’باوکە‪ ،‬داپیرە بۆ لێرەیە’’‬ ‫‘’ئەو مردووە’’‬ ‫‘’مردن چییە؟’’‬ ‫‘’مردن کۆتایی ژیانە’’‬ ‫من تێناگەم‪ ،‬لە هیج شتێکیان تێناگەم‪ .‬نە لە ژیان‬ ‫خۆی‪ ،‬نە لەمردنیش کە لە دوای ژیانەوە دێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەزانم ژیان لەمردن خۆشترە‪ .‬هەر هیچ نەبێ لەناو‬ ‫ژیاندا دەتوانین بجووڵێین و یاری بکەین و بەئارەزووی‬ ‫خۆشم لەقە لە دیوارەکان بدەم‪ .‬باوکم دەڵێ’’هەستە‬ ‫با بڕۆین’’‬ ‫‘’بۆ کوێ بچین‪ ،‬باوکە’’‬ ‫‘’دەچینەوە ماڵێ’’‬ ‫لەبەرخۆمەوە دەڵێم‪ ،‬هەر ئەوەندە‪ .‬ئەوە هەموو‬ ‫هاتنە دەرەوەکەمان بوو لە ماڵەوە بۆ گۆڕستان و‬ ‫دواتر لە گۆڕستان بۆ ماڵەوە‪ .‬باوکم هەموو ژیانی هەر‬ ‫ئەوەندەیە‪ ،‬ماڵ و کار و کار و ماڵ‪ .‬ئیدی مل دەدەم بە‬ ‫ئارەزووی باوکم و دەڕۆین‪ .‬لە گۆڕستان دێینە خوارێ‪،‬‬ ‫بەناو گۆڕەکانا هێواش هێواش دەڕۆین‪ .‬باوکم زوو زوو‬ ‫دەڵێ‪ ،‬وریابە پێیەکانت نەنێی بەسەر مردووەکاندا‪.‬‬ ‫منیش تەماشای بەرپێی خۆم دەکەم و هەوڵ دەدەم‬ ‫قاچەکانم لەو شوێنانە دانێم کە مردووەکانی لێ نییە‪.‬‬ ‫لە خوارەوە ئاوڕێک لە گۆڕستان دەدەمەوە و تەماشای‬ ‫ئەو هەموو مردووە دەکەم کە لەوێ بە ئارامییەوە‬ ‫راکشاون‪ .‬بیر لەوە دەکەمەوە رۆژێک ئەم گردە‬ ‫ئەوەندە فراوان دەبێت‪ ،‬ببێ بە شارێک‪ .‬گۆڕستانەکە‬ ‫باوەش بە سلێمانیا دەکات و لەناو خۆیا دەیشارێتەوە‪.‬‬ ‫هەر کاتێک مردن لە دووی ژیانەوە بێت‪ ،‬ئیدی مردن‬ ‫شوێنێکی فراوانی دەوێ‪ .‬شوێنێک کە جێی هەموانی‬ ‫لێ بێتەوە‪ .‬من لە دووی باوکمەوە دەڕۆم و لە هەموو‬ ‫شتێکی دونیا ورد دەبمەوە‪ .‬لە کۆاڵن و درەخت و‬ ‫خانووەکان‪ ،‬لە ئاسمان و ئەو شیناییە جوانەی کە‬ ‫خەریکە تاریک بکات و بە هێواشی نەمێنێت‪ .‬لە‬ ‫هەموو شتێک دەڕوانم‪ ،‬تەنانەت لەو مریشک و قاز و‬ ‫مراوییانەش‪ ،‬کە وەکو ئێمە ئەوانیش نزیکی ماڵەکان‬ ‫پیاسە دەکەن و دەنووک لە ئەرزەکە دەدەن‪ .‬لەپڕ‬ ‫شڵەژانێک دروست دەبێ‪ ،‬باوکم بە خێرایی رادەکات و‬ ‫من دەکاتە باوەش‪ .‬دەرگاکان بە پەلە دادەخرێنەوە‪.‬‬ ‫هەرچی ئەو خەڵکەی لێرەو لەوێ بوون لەبەرچاوم دیار‬ ‫نامێنن‪ .‬ئیدی دەزانم شتێکی خراپ روودەدات‪ .‬باوکم‬ ‫من دەبات و لە تەنیشتی ماڵێک دامدەنێت و دەستی‬ ‫دەبات دەسڕێک لە گیرفانی دەردەهێنێ و دەمووچاوی‬ ‫پێ وشک دەکاتەوە‪ .‬هەردوکمان پاڵمان بە دیوارێکەوە‬ ‫داوەتەوە‪ .‬گوێ رادەگرم و بە روونی گوێم لە دەنگی‬ ‫گووللەیە‪ .‬باوکم لەسەری کۆاڵنێکەوە سەرەتارکێیەک‬ ‫دەکات و بە خێرایی بەرەو کۆاڵنێکی دیم دەبات و‬ ‫جارێکی دیش لەوێدا هەردووکمان خۆمان دەشارینەوە‪.‬‬ ‫دەنگی گوللە دێت و بۆ تاوێک بەردەوام دەبێت‪ .‬من‬ ‫سەرم لە هیچ دەرناچێت و نازانم ئەو گولالنە بۆ‬ ‫دەتەقێنرێن‪ .‬باوکم خراپ شڵەژاوە و رەنگی تاریک‬ ‫هەڵگەڕاوە‪ .‬زوو زوو بە دەسڕەکەی دەستی ئارەقەی‬ ‫ناوچەوان و الملی وشک دەکاتەوە‪ .‬لە کۆاڵنێک بۆ‬ ‫کۆاڵنێکی دی بە راکردن هەڵدێین و لەژێر گوێسوانەو‬ ‫دەمی قاپی و دیوارەکان خۆمان دەشارینەوە‪.‬‬

‫لەسەرێکیشەوە حەزم لەو راکەڕاک و خۆشاردنەوەیەش‬ ‫هەیە‪ ،‬هەر دەڵێی لەگەڵ باوکم یاریی خۆشاردنەوە و‬ ‫هەاڵتن دەکەین‪ .‬زیاتر هەست بە گەرمیی و نەرمیی‬ ‫باوکم دەکەم‪ ،‬تووند دەستی گرتووم و لەگەڵ خۆیم‬ ‫دەبات و دەیەوێت لە گوللەکان رزگارم بکات‪ .‬گوللە‬ ‫دەنگی هەر دێت و شریقەی رەق و تیژ و ناخۆش‬ ‫گوێچکە و گیانم لەگەڵ خۆی رادەچڵەکێنێ‪.‬‬ ‫‘’باوکە ئەوە چی بووە؟’’‬ ‫‘’شەڕە’’‬ ‫‘’شەڕی چی؟’’‬ ‫“جەاللی و مەالیی‪ ،‬هەمدیسان پەالماری یەک‬ ‫دەدەن” باوکم بۆینباخەکەی شل دەکاتەوە و قۆپچەی‬ ‫سەرەوەی کراسەکەی دەکاتەوە‪ .‬باوکم زۆر بە خراپی‬ ‫شڵەژاوە و ئارەقەی لێدەچۆڕێت‪ .‬دەسڕەکەشی تەواو‬ ‫تەڕ بووە و ئاوی لێ دەتکێتەوە‪ .‬من زۆر بەزەییم بە‬ ‫باوکما دێتەوە‪ .‬هەستدەکەم ئەو پێی خۆش نییە لەم‬ ‫شارە بێت و پڕ بە دڵ حەز دەکات من و دایکیشم و‬ ‫خۆشی بۆ دونیایێک بەرێ‪ ،‬کە پڕی بێ لە ئارامی‪.‬‬ ‫‘’باوکە جەاللی و مەالیی کێن؟’’‬ ‫“ئەو سەگ و گورگانەن‪ ،‬لەسەر پارچە ئێسقانێک‬ ‫شەڕ دەکەن”‬ ‫‘’ناکرێ شەڕ نەکەن’’‬ ‫گووللە دەنگی نابڕێتەوە‪ ،‬دەنگی پڕ لە رەقی‬ ‫و تیژی هەر دێت و تا دێش زیاد دەکات‪ ،‬ئێمەش‬ ‫کۆاڵنەو کۆاڵن بەرەو ماڵەوە دەگەڕێینەوە‪ .‬هەستم‬ ‫نەکرد ئەو هەموو کۆاڵن و رێگە دوورەمان بڕیبێت‪.‬‬ ‫زۆر زوو گەیشتینە گۆڕستان و کەچی رێی ماڵەوەمان‬ ‫لێ بوو بە رێی هاتونەهات‪ .‬هەست بە باوکم دەکەم‬ ‫دەیەوێت بگری و خۆی‪ ،‬راگرتووە‪ .‬باوکم ناترسێ‬ ‫بەاڵم لە هەموو شتێک بێزارە‪ .‬لەو شەڕەی (جەاللی‬ ‫و مەالیی) کە لە شوێنێکەوە دەستی پێکردووە و‬ ‫بڕانەوەی نییە‪ .‬باوکم دەڵێ “پێش ئەوەی تۆ لە دایک‬ ‫بیت‪ ،‬جەاللی و مەالیی شەڕ دەکەن و کەسیش نازانێ‬ ‫کۆتایی ئەو شەڕە بەرەو کوێ دەڕوات”‪ .‬من خەریکە‬ ‫ئیدی لە منداڵی خۆم وەڕس دەبم‪ ،‬لە منداڵییەک‬ ‫لەناو شەڕا درێژ دەبێتەوە‪ ،‬شەڕێک لەسەر پارچە‬ ‫ئێسقانێک‪ .‬من بە دەستی باوکمەوە لە پەناو پەسێو و‬ ‫ژێر گوێسوانەی دیوارەکان هەر رادەکێشرێم و خۆشم‬ ‫نازانم بۆچی ئەو هەموو هەرایە روودەدات‪ .‬دەگەینەوە‬ ‫بەر دەرگای ماڵەوە‪ .‬من بە خۆم دەڵێم‪ ،‬بریا هەر‬ ‫نەهاتینایەتە دەرێ‪ .‬من لەتاو شەڕی ماڵەوە دەمویست‬ ‫بێمە دەرێ و ئیستا شەڕ لە دەرەوەشە‪ .‬باوکم دەرگای‬ ‫ماڵەوە دەکاتەوە و دەمباتە ژورێ‪ .‬بە خێرایی دەرگاکە‬ ‫دادەخاتەوە‪ .‬دەنگی داخستنی دەرگاکە خۆشییەک‬ ‫دەخاتە دڵی باوکمەوە‪ .‬هەناسەبڕکێ خەریکە‬ ‫هەردووکمان دادەڕزێنێ‪ .‬دایکم بە پەلە لە ژوورەوە‬ ‫دێتە دەرێ و لە هەردووکمان دەڕوانێ‪ .‬دیارە پێیخۆشە‬ ‫بە سەالمەتی گەڕاوینەتەوە ماڵێ‪ .‬باوکم چاکەتەی‬ ‫دادەکەنێ و بە تووڕەییەوە فڕێی دەدات بۆ ناو‬ ‫ژورەکە‪ .‬من لە دااڵنەکەوە دەڕوانمە دەرگا داخراوەکە‪.‬‬ ‫لە دەرەوە دەنگی گووللە دێت و شەڕ بەردەوامە‪ .‬من‬ ‫بە خۆم دەڵێم حەز ناکەم لەم شارە بژیم‪ .‬شارێک‬ ‫کە پڕی گووللەیە و جەاللی و مەالییەکان‪ ،‬لە دەرەوە‬ ‫لەسەر پارچە ئیسقانێک شەڕیانە و وەک سەگ بە‬ ‫یەکا هەڵدەشاخێن‪ .‬تەماشای دەرگاکە دەکەمەوە و‬ ‫لەناو ئەو شەڕە نەبڕاوەیەدا جارێکی دی بە هەموو‬ ‫هێزی خۆمەوە‪ ،‬لەقەیێک دەکێشم بە دیوارەکەدا و‬ ‫لێی دەڕوانم بزانم دیوار دێتە خوارێ یان نا‪ .‬دیوار هەر‬ ‫لە شوێنی خۆیەتی‪ .‬بیر لە گۆڕستانەکە دەکەمەوە و‬ ‫بە خۆم دەڵێم “گۆڕستان تا دێ هەر فراوان دەبێ‬ ‫و دێتە خوارێ و بە هێواشی باوەش بە سلێمانیدا‬ ‫دەکات و تووند دەیگرێ بە سنگییەوە”‪ .‬گۆڕستان‬ ‫باوەش بە جەاللی و مەالییەکاندا دەکات و تووند لە‬ ‫باوەشیان دەنێ و لەناو خۆیدا دەیانشارێتەوە‪ .‬جارێکی‬ ‫دی تەماشای دەرگای داخراو دەکەمەوە و شارێکی‬ ‫چۆڵوهۆڵ دەهێنمە ناو ئەندێشەی خۆمەوە و گوێم‬ ‫لێیە شەڕ لە دەرەوە هەر بەردەوامە‪.‬‬

‫پیراندێللۆ‬

‫چیرۆکنووس و شانۆنووسی ئیتاڵی‬

‫ئیدریس عەلی‬

‫لویجی پیراندێللۆ‪ ،‬یەکێکە لە چیرۆکنووس و‬ ‫شانۆنامەنووسە بەناوبانگەکانی ئیتاڵیا‪ ،‬کە لەپای کارە‬ ‫داهێنەرەکانی خەاڵتی نۆبڵی پێدراوە‪ ،‬بەرهەمەکانی ئەم‬ ‫نووسەرە‪ ،‬بۆ زیاتر لە چل زمانی جیهانی وەرگێڕدراون‪،‬‬ ‫بەتایبەت شانۆنامەکانی کە لە زۆربەی واڵتانی جیهاندا‬ ‫لەسەر تەختەی شانۆ نمایش کراون و لەالیەن رەخنەگرانو‬ ‫بینەرانەوە‪ ،‬پێشوازی گەورەیان لێکراوە‪.‬‬ ‫کتێبی (پیراندیلۆ‪...‬چیرۆکنووس و شانۆنووسی‬ ‫ئیتاڵی) نووسینی (عوض شعبان)ەو لەالیەن( ئەردەاڵن‬ ‫عەبدوڵاڵ) بە شێوەیەکی جوان و کوردییەکی پوخت و بێ‬ ‫گرێ‪ ،‬وەرگێڕدراوەتە سەر زمانی کوردی و دەزگای چاپ‬ ‫و پەخشی سەردەم چاپ و باڵوی کردووەتەوە‪.‬‬ ‫ئەم کتێبە‪ ،‬سەبارەت بە بەرهەم و وێستگەکانی‬ ‫ژیانی ئەم چیرۆکنووس و شانۆنامەنووسە ئیتاڵییە‬ ‫واتا (پیراندێللۆ)یە‪ ،‬کە بەهۆی بەرهەمەکانییەوە‬

‫بە تایبەت شانۆنامەکانییەوە‪ ،‬ناوی بە جیهاندا‬ ‫باڵوبووتەوە و چوارچێوە و سنووری ناوبانگی واڵتەکەی‬ ‫خۆی تێپەڕاندووە‪ ،‬هاوکات هەر لە دووتوێی ئەم‬ ‫کتێبەدا چیرۆکێکی بە ناوی (خوالێخۆشبوو) لەگەڵ‬ ‫شانۆنامەیەکیدا بە ناوی (کووپە) وەک نموونەی‬ ‫بەرهەمەکانی باڵوکراوتەوە و خوێنەری کورد‪ ،‬بەهۆی ئەو‬ ‫دوو بەرهەمەوە‪ ،‬دەتوانێت زیاتر بەم نووسەرە ئاشنا‬ ‫ببێت و چێژ لە شێوازی نووسینی وەربگرێت‪.‬‬ ‫ئەم نووسەرە‪ ،‬ساڵی ‪ ١٩٣٤‬بەهۆی گرنگی و‬ ‫باڵوبوونەوەی بەرهەمەکانی بە جیهاندا‪ ،‬خەاڵتی نۆبڵ‬ ‫وەردەگرێت و دەبێت بە یەکێک لە پایە گرنگەکانی‬ ‫سەدەی بیستەمی ئەدەبیی مۆدێرنی ئیتاڵیا و لەسەر‬ ‫ئاستی جیهانیش‪ ،‬وەک نووسەرێکی گرنگ و خاوەن‬ ‫پێگەی ئەدەبی کە شێواز و تەکنیکی تایبەت بە خۆی‬ ‫هەیە دەناسرێت و بەرهەمەکانی دەخوێنرێتەوە‪ ،‬یەکێک‬ ‫لە خەسڵەت و تایبەتمەندییەکانی ئەم نووسەرە‪ ،‬کە‬ ‫بەرهەمەکانی پێوە دەناسرێتەوە و لەم کتێبەدا پێداگری‬ ‫لەسەر کراوە‪ ،‬بریتییە لەوەی کە بە شێوازێکی سەیر و‬ ‫ناوازە هەردوو چەمکی واقیع و وەهم تێکەڵ دەکات و لە‬ ‫بەرهەم و نووسینەکانیدا رەنگدانەوەیەک ئیستاتیکی و‬ ‫داهێنەرانەی دەبێت و وا لە خوێنەر دەکات کە نەتوانێت‬ ‫لە یەکتریان جودا بکاتەوە‪ ،‬هەر لەم کتێبەدا سەرنجو‬ ‫بۆچوونی کۆمەڵێک رەخنەگر و لێکۆڵیاری ئیتاڵی و‬

‫جیهانی لەسەر بەرهەم و کارەکانی پیراندێللۆ خراونەتە‬ ‫روو‪ ،‬هاوکات باس لە میتۆدی نووسین و ناوەڕۆکی‬ ‫بەرهەمەکانی ئەم نووسەرە ناودارە کراوە‪.‬‬ ‫گرنگی ئەم کتێبە لەوەدایە‪ ،‬کە لە رێگەی بۆچوون‬ ‫و سەرنجی چەند نووسەر و رەخنەگرێکی جیهانییەوە‪،‬‬ ‫پتر ئاشنا دەبین بە یەکێک لە نووسەرە گرنگ و‬ ‫گەورەکانی بواری ئەدەب و شانۆ کە پێشتر ئێمەی‬ ‫کورد چ شارەزاییەکی ئەوتۆمان لە بارەی خۆی و‬ ‫بەرهەمەکانییەوە نەبووە‪ ،‬ئەمە لە کاتێکدایە کە بەرهەمە‬ ‫شانۆیی و ئەدەبییەکانی (پیراندێللۆ) بۆ زۆربەی زمانە‬ ‫زیندووەکانی جیهان وەرگێڕدراون‪ ،‬بەتایبەت نووسینە‬ ‫شانۆییەکانی لە زۆربەی واڵتاندا نمایش کراون‪.‬‬ ‫هەر وەک وەرگێڕی ئەم کتێبە‪ ،‬ئاماژەی پێداوە‬ ‫شانۆکانی پیراندێللۆ‪ ،‬سیما و شێوازێکی ئێجگار‬ ‫تایبەتیان هەیە‪ ،‬ناوەڕۆکی زۆربەی کارەکانیشی‬ ‫سیمایەکی گاڵتەجاڕی و نامۆیی و هەندێ جاریش‬ ‫تووندڕەوییان پێوە دیاربووە‪ ،‬رۆحێکی گاڵتەئامێز‬ ‫کە زۆربەی ئیتاڵییەکانی پێ دەناسرێتەوە و بەشێکی‬ ‫گەورە لە کولتووری واڵتەکەیان پێکدەهێنێت‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ئەم گەورە نووسەرە لە شێواز و ستایلی نووسینی‬ ‫ئەوانی دیکە و ئەو کولتوور و رۆحە گاڵتەئامێزەی‬ ‫ئیتاڵییەکان جودا دەکاتەوە‪ ،‬ئەوەیە کە ئەم توانی لە‬ ‫رێگەی بەکارهێنانی شێوازی گاڵتەئامێزییەوە‪ ،‬گوزارشت‬

‫لە ژیانی تاڵ و ناخۆشی تاکی ئیتاڵی بکات‬ ‫وەک بوونێکی غەمگین‪ ،‬هەر بۆیە مێژوونووسانی‬ ‫ئەدەبیی ئیتاڵی‪ ،‬پێگە و پلەوپایەیەکی بەرزو‬ ‫گەورەیان بە پیراندێللۆ داوەو بە گرنگییەوە لێی‬ ‫دەڕوانن و نەوە دوای نەوە دەیخوێننەوە و ماناو‬ ‫دەالالتی نوێ لە بەرهەمەکانی دەدۆزنەوە کە‬ ‫هاوسەردەمی دنیای ئێستایە‪.‬‬ ‫نووسەری ئەم کتێبە واتە عوض شعبان کە‬ ‫نووسەرو رۆژنامەوان و وەرگێڕێکی پڕ بەرهەم و‬ ‫رۆشنبیری عەرەبەو لە بەیروت لەدایکبووەو خاوەنی‬ ‫چەندین خەاڵتی بەناوبانگە‪ ،‬کۆی بووچوونی لەسەر‬ ‫شانۆنامەکانی پیراندیلۆ وا پێناسە دەکات‪ ،‬کە شانۆ الی‬ ‫پیراندێللۆ بریتییە لە ژیان‪ ،‬تەمسیلیش واتە هەقیقەت‪،‬‬ ‫ئەمەش بەو مانایە دێت‪ ،‬کە تەمسیل گوزارشت لە‬ ‫واقیع دەکات‪ ،‬هەروەها لە هەقیقەت زیاتر دەتوانێت‬ ‫گوزارشت لە شتەکان و هزر و مرۆڤەکان بکات‪،‬‬ ‫ئەمەش بەو مانایە دێت کە ئەو مرۆڤانەی لەالیەن‬ ‫خوداوە درووستکراون نامێنن‪ ،‬بەاڵم ئەو کەسایەتیانەی‬ ‫کە درامایەک دەیانخولقێنێت بۆ هەتاهەتایە دەمێنن‪،‬‬ ‫پیراندێللۆ‪ ،‬دەڵێت‪( :‬ئەو کەسایەتییانەی خەیاڵ‬ ‫دەیانخولقێنێت‪ ،‬زۆر لە مرۆڤ راستگۆترن)‪.‬‬ ‫ئەم کتێبە‪ ،‬یەکێکە لە هەوڵە باشەکان بۆ‬ ‫ئاشنابوونی خوێنەر‪ ،‬بە پیراندێللۆ و تێگەیشتن لە‬

‫جۆرێکی‬ ‫دیکە و فۆڕمێکی‬ ‫لە نووسین و داهێنان‪ ،‬کتێبەکە‬ ‫د یکە‬ ‫لە چەند بەشێک پێکهاتووە‪ ،‬سەرەتا بە‬ ‫ناساندێکی تێروتەسەل دەستپێدەکات و وێنەی ژیان‬ ‫و وێستگە جیاجیاکانی پەرەسەندن و بەرەوپێشچوونی‬ ‫نووسینی ئەم نووسەرەمان پێدەناسێنێت‪ .‬دواتر دێتە‬ ‫سەر چەند پرس و بابەتگەلێگی هەستیار و گرنگ‪،‬‬ ‫بەتایبەت کاریگەریی ژینگەی ژیان لەسەر ئەدەبی‬ ‫پیراندێللۆ و قسەکردن لەسەر بەرهەمە شانۆییەکانی‬ ‫و پاشان هەڵوێستەکردنێکی چڕ و فرە رەهەند‪ ،‬لەسەر‬ ‫چیرۆکەکانی‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫قەسابخانەكەی (كاتین)‬

‫تاوانێکی دیكەی كۆمۆنیستەكان‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫(‪)18‬‬

‫وشە‬ ‫‪3‬‬

‫من دەمویست و دەمەوێت بە شیعرنووسین‬ ‫هەڵەکانی زمان راست بکەمەوە‪ .‬هەڵە‬ ‫بنەڕەتییەکان‪ ،‬ئەو هەاڵنەی لەبەرچاوی ئێمە‬ ‫بوون بە راست‪ ،‬کتێبیان لەسەر نووسراوە‪ ،‬لە‬ ‫قوتابخانەکان بوونە بە وانە‪ ،‬لە ئەکادیمییەکان‬ ‫لێکۆڵینەوەیان لەسەر دەکرێ‪.‬‬ ‫ئێمە لە ناو زماندا لەدایک دەبین‪ ،‬لە‬ ‫دەرەوەی زماندا بوونمان نامێنێ‪ .‬زمان بێالیەنانە‬ ‫قسە ناکات‪ ،‬هەمیشە الیەنگرە‪ ،‬بەبێ ئەوەی‬ ‫هەستی پێبکەین لێمان دەدات‪ ،‬هەڕەشەمان‬ ‫لێدەکات‪ ،‬تەنانەت دارکاریمان دەکات‪ ،‬بگرە‬ ‫دەمانکوژێ‪ .‬منداڵ لەنێو ئەم تەونە دەاللیانە‬ ‫السایی دەکاتەوە‪ ،‬پەروەردە دەکرێ‪ ،‬فێر‬ ‫دەبێ‪ .‬تەنانەت تاکو ماوە ئەو وشانەی کە‬ ‫لە قۆناغی منداڵی فێریان کردوون‪ ،‬یا فێریان‬ ‫بووە لە هەستو هۆشی رەنگدەدەنەوە‪،‬‬ ‫یادەوەرییەکان زیندوو دەکەنەوە‪ .‬لەم رووەوە‬ ‫وشەکان تەنیا نین‪ ،‬هەمیشە کۆنتێکستێکیان‬ ‫هەیە‪ :‬کۆمەاڵیەتی‪ ،‬خێزان‪ ،‬ژینگە‪ ،‬شوێن‪ ،‬کات‪،‬‬ ‫گەرما‪ ،‬سەرما هتد‪ .‬وشە‪ ،‬پلەی گەرمای لەگەڵ‬ ‫خۆیدایە‪ .‬شاعیر لەم نێوەندە وەکو بکوژی وشە‬ ‫سەرهەڵدەدا‪ ،‬بکوژی زمانی دایک‪ ،‬زمانی فێربوو‪،‬‬ ‫زمانی السایی‪ .‬شاعیر تاوانبارانە دێتە پێشەوە‪،‬‬ ‫یا ئاشت دەکرێتەوە بۆ ئەوەی ببێ بە ئامێری‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬یا شاربەدەردەکرێ‪ ،‬چونکە خەیاڵی‬ ‫شاعیر سنوورەکانی مەملەکەت تێدەپەڕێنێ‪.‬‬ ‫ئەو پەراوێزەی کە شاعیر لێی دەژێ‪ ،‬شوێنێکی‬ ‫چاالکە‪ ،‬هەواگۆڕە‪ ،‬زیندووە‪.‬‬ ‫لە نووسینی دەقە شیعرییەکانی “زەردک”‬ ‫ئەم کارە دژوارەم هەڵبژارد‪ .‬وەک یەکێک بیەوێ‬ ‫تۆڵەی خۆی لە زمان بکاتەوە‪ ،‬دواجار لەو‬ ‫زمانە بگەڕێ کە لە زمانی دایک شاردرابێتەوە‪،‬‬ ‫لەو زمانە بگەڕێ کە لەژێر توێژەکانی زمانی‬ ‫یەکەم دایە‪ .‬ئەمە لە الی زۆربەی شاعیران‬ ‫دەستدەکەوێ‪ ،‬بەاڵم بە ئاسانی نادۆزرێتەوە‪.‬‬ ‫لە ناو شادەمارەکانی شاعیرانی حوجرەدا‬ ‫زمانێک خۆی شاردۆتەوە‪ ،‬کە زمانی یەکەم‬ ‫تێدەپەڕێنێ‪ .‬بۆ نموونە‪ ،‬حاجی قادری کۆیی‬ ‫لە دوو بیچمدا خۆیمان پێدەناسێنێ‪ ،‬بیچمی‬ ‫یەکەم وەک مەالیەکی شاعیر‪ ،‬دووەمیان وەک‬ ‫دەنگێکی هاوچەرخ‪ ،‬بەاڵم لەو نێوەندە زمانێکی‬ ‫شاعیرانەش هەیە‪ ،‬کە لە دەرەوەی ئەم دوو‬ ‫بیچمە دایە‪“ :‬چیایە شێخ و کەوای سەوزە”‪ ،‬یا‬ ‫“ئەمن شێخم‪ ،‬سەرم شاخە‪ ،‬هەناسەم‪/‬نەسیمە‪،‬‬ ‫دیدەکانی‪ ،‬مێزەرم تەم‪ ”.‬دەیان وێنەی دیکەمان‬ ‫هەن کە زمان لە چنگی دەسەاڵتگەرایی دەفڕێننو‬ ‫دەیدەنە دەما باوە‪“ .‬مێزەری تەم” چیمان پێ‬ ‫ناڵێ!‬ ‫“دانە دەم با” بە مانای بەفیڕۆدانی زمان‬ ‫نایەت‪ ،‬بەڵکو بە مانای گەڕانەوەی زمان دێ بۆ‬ ‫دۆخە سەرەتاییەکانی‪ ،‬دۆخە شیعرییەکانی‪ .‬ئا‬ ‫لێرەوە دەتوانین چەمکەکەی سوزان بێرنار بە‬ ‫هەند وەرگرین‪ :‬چەمکی خۆڕایی‪.‬‬ ‫دەشێ شاعیر هەڵگری بارستاییەکانی زمان‬ ‫بێ‪ ،‬هەڵگری هەڵەکانی زمان بێ؛ ئەو دەمەی‬ ‫شاعیر بە پەنجەی شایەتمان رچەکانمان بۆ‬ ‫دەستنیشان دەکات‪ ،‬کاتێک وانەکانمان بۆ‬ ‫دووبارە دەکاتەوە‪ ،‬کاتێک سەیری رابردوو‬ ‫دەکات وەک هەڵگری گەنجینەکانی بێگەردی‪.‬‬ ‫تێکڕای ئەم هەڵە و بارستاییانە‪ ،‬نەک تەنها لە‬ ‫الی شاعیری حوجرەدا هەن‪ ،‬بەڵکو بە درێژایی‬ ‫مێژووی هاوچەرخمان دووپات بوونەتەوە‪.‬‬ ‫نموونەکان هەند زۆرن‪ ،‬لێرەدا جێیان نابێتەوە‪.‬‬ ‫یەکێک لەو دزێوییانەی کە تووشی شیعر دەبێ‬ ‫“کڵێشە شیعرییەکان”ن‪ .‬با لە دەسپێکدا‪،‬‬ ‫ئەم کڵێشانە لە رێگەی داهێنانەوە بووبێتن‪،‬‬ ‫بەاڵم وەکو ئاسنێکی زۆر کوتراو فۆرمێکی‬ ‫رەقی وەرگرتووە‪ ،‬تووشی چەقبەستن بووە‪،‬‬ ‫وزەی پێ نەماوە و وەکو کڵێشەی شیعریی‬ ‫حازربەدەست لە کۆیادەوەرییدا چەسپ بووە‪.‬‬ ‫کێ “ انا اللیل و الخیل و البیداء تعرفني‪”...‬‬ ‫موتەنەبی لەبیرچووە؟ چۆن دەتوانین ئەو سینگ‬ ‫دەرپەڕاندنەمان لەبیر بچێ کە مرۆڤی بادییە‬ ‫لەگەڵ ئەسپ و شەو و ئازایەتی هەیبووە؟ چۆن‬ ‫هەست بە گرێی ئازایەتی نەکەین‪ ،‬کە هەموو‬ ‫دەزانین کە تاکی عەرەبی بیابان بەبێ بوونی‬ ‫قەبیلە هیچ واتایەکی نەبووە؟ ئەم شاسوارییە‬ ‫هەندەی وابەستەی کۆنتێکستی قەبیلەیە‪ ،‬هەندە‬ ‫وابەستەی کۆنتێکستی شیعریی نییە‪ .‬تەنانەت‬ ‫بادییە کەوتۆتە پێش تیانووس و پێنووس!‬

‫شوان ئەحمەد‬ ‫گرتەیەک لە فیلمی دواهەمین شایەدحاڵ‬

‫لە سەرەتای سااڵنی دووەم جەنگی جیهانیدا (‪ )1940‬لە‬ ‫دارستانی (كاتین) كە دەكەوێتە رۆژئاوای روسیا و نزیك شاری‬ ‫سمۆلنسك‪ ،‬بە فەرمانی (جۆزێف ستالین) قەتڵ و عامێكی‬ ‫گەورە بەرپا دەكرێت‪.‬‬ ‫هەر دوای چەند مانگێك لە دابەشكردنی پۆڵەندا لەنێوان‬ ‫ئەڵمانیا و روسیا‪ ،‬بە بڕیارو رەزامەندی مەكتەبی سیاسیی‬ ‫پارتی كۆمۆنیستی یەكیەتی سۆڤیەت و الفرێنتی بێریا و‬ ‫ستالین لە ئاداری ‪ ،1940‬بیست و دوو هەزار ئەفسەر و سەربازو‬ ‫سیاسەتمەدار و هونەرمەند و ئەكادیمیستی پۆڵەندی‪ ،‬گوللەباران‬ ‫دەكرێن و لە گۆڕێكی بەكۆمەڵدا لە دارستانی (كاتین) دەكرێن‬ ‫بەژێر خۆڵەوە‪.‬‬ ‫حەفتاو هەشت ساڵ دوای ئەو رووداوە نامرۆڤانەو تراژیدییە‪،‬‬ ‫دەرهێنەری پۆڵەندی (بیوتەر بیاك) وەك رێزلێنانێك لە گیانی‬ ‫ئەو هاواڵتییە بەناهەق كوژراوانەی واڵتەكەی‪ ،‬فیلمی (دواهەمین‬ ‫شایەدحاڵ) بەرهەم دێنێت و لە ماوەی (‪ )97‬دەقیقەدا‪ ،‬لە‬ ‫رێی سینەماوە ئەو مەرگەساتە دەگوازێتەوە سەر شاشەی‬ ‫سینەماكانو بەشێكی تر لە مێژووی خوێناویی ستالین و‬ ‫دارودەستەكەی‪ ،‬نیشانی دنیا دەدات‪.‬‬ ‫لە راستیدا فلیمەكە ئەو ئاستە هونەرییە بەرزەی نییەو‬ ‫فیلمێكی ئاساییە‪ ،‬بەاڵم گرنگییەكەی لەوەدایە كە تۆماری‬ ‫تاوانێكی خوێناوی دژ بە مرۆڤایەتی دەكات‪ ،‬تاوانێك كە بە‬ ‫درێژایی نیو سەدە پەردەپۆش و بێدەنگیی لێكراوەو هەوڵی‬ ‫شاردنەوەی بكەرو ئەنجام دەرانی دراوە‪.‬‬ ‫تا ساڵی ‪ 1990‬سۆڤیەتییەكان دووپاتیان دەكردەوە‪ ،‬كە‬ ‫نازیستەكان نەك ئەوان ئەو تاوانەیان ئەنجام داوە‪ ،‬بەاڵم لەو‬ ‫مێژووە بەدواوە میكائیل گۆرپاچۆف (رابەری گالسینۆست و‬

‫پیرۆستریكا) دانی بەوەدا نا كە واڵتەكەی لەو تاوانە قێزەونە‬ ‫بەرپرسیارە‪ .‬بیست ساڵ دواتر (‪ )2010‬بە فەرمانی سەرۆكی‬ ‫ئەوسای روسیا دێمێتری مێدڤێدێف‪ ،‬دیكۆمێنتەكانی تایبەت بەو‬ ‫قەتڵ و عامە كە لە دەستنوسخانەی دەوڵەتدا هەڵگیرابوون‪،‬‬ ‫ئاشكرا دەكرێن‪ .‬ئەوەش دوای ئەوە دێت كە ئەنجومەنی‬ ‫نوێنەرانی روسیا (دۆما) بەرپرسیارێتی تاوانەكەی دەخەنە‬ ‫ئەستۆی جۆزیف ستالین‪.‬‬ ‫ئەم قەسابخانەیە بیست و دوو هەزار هاواڵتیی سڤیل‬ ‫باجەكەیان دا‪ ،‬ترسنۆكەكانیش پەردەپۆشیان كردو خوێنڕێژو‬ ‫تاوانبارەكانیش‪ ،‬جێبەجێیان كرد‪.‬‬ ‫بیوتەر سكۆبیاك وەك پۆڵەندییەك لەم فیلمەدا‪ ،‬هەوڵدەدات‬ ‫باس لە چەند شتێك بكات‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬چۆن میللەتەكەی بۆتە (قۆچی قوربانی) ملمالنێی‬ ‫زلهێزە گەورەكانی دووەم جەنگی جیهانی و چۆنچۆنی بێ‬ ‫هیچ حسابكردنێك بۆ مێژوو و جوگرافیاو سەروەری پۆڵەندا‬ ‫و پۆڵەندییەكان‪ ،‬هتلەر و ستالین ئەو واڵتە لەنێوان خۆیاندا‬ ‫بەش دەكەن و بڕیار لە چارەنووسی خەڵكەكەی دەدەن‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬دڵڕەقی و خوێنساردیی سۆڤیەتییەكان‪ ،‬لە ئەنجامدانی‬ ‫ئەو تاوانە نامرۆڤانییەو هەوڵی بێوچانی بەریتانییەكانیش لە‬ ‫دوای كۆتاییهاتنی جەنگ‪ ،‬بۆ پەردەپۆشكردن و شاردنەوەی‬ ‫تاوانەكە‪ .‬فیلمەكە بە بەدواداچوونی زیادبوونی خۆكوشتنی‬ ‫ئەفسەران و سەربازانی پۆڵەندا‪ ،‬لە بنكەی سەربازیی شاری‬ ‫بریستۆڵ لە بەریتانیا‪ ،‬دەست پێدەكات‪.‬‬ ‫ستیڤن ئەندروودی پەیامنێری رۆژنامەی (تەلیگراف) ئەو‬ ‫ئەركە ئەخالقی و پیشەییە دەگرێتە ئەستۆی خۆی و‪ ،‬دەیەوێت‬ ‫لە نهێنی ئەو دیاردەیە حاڵی ببێت‪ ،‬ئەویش بە پەنابردن بۆ‬

‫جوتیارێكی پۆڵەندی بە ناوی لۆبۆداوە‪ ،‬وەك دواین شایەتحاڵ‬ ‫كە لە ژیاندا ماوەو ئاگاداری ئەو قەتڵ و عامە بووە‪ ،‬چونكە‬ ‫لە كاتی ئەنجامدانی ئەو تاوانە گەورەیەدا‪ ،‬وەك جوتیارێك لە‬ ‫نزیك دارستانی (كاتین) كاری كردووە‪.‬‬ ‫شایەنی باسە قەتڵ و عامەكە بەپێی دیكۆمێنتەكان‬ ‫بێت‪ ،‬لە سێ جێگەدا جێبەجێ كراوە‪( :‬گرتووخانەی تفیر و‬ ‫گرتووخانەی خاركیڤ و دارستانی كاتین) بەاڵم هەر بە ناوی‬ ‫تاوانەكەی (كاتین)ەوە نێوبانگی رۆیشتووە‪.‬‬ ‫هەوڵدانی ستیڤن ئەندروود‪ ،‬وەك پەیامنێر و رۆژنامەنووسێكی‬ ‫تەنیاباڵ‪ ،‬گرفت و كێشە و بەربەستی زۆری بۆ دروست دەبێت‪،‬‬ ‫ئەویش بەهۆی ئەوەی بەریتانییەكان نایانەوێت بە هیچ جۆرێك‬ ‫باسی ئەو بابەتە بكرێت و ئەو مەسەلەیە زیندوو بكرێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم سوربوونی ئەندروود لەسەر گەیشتن بە راستییەكان‪،‬‬ ‫بەتایبەتی دوای ئەوەی لوبۆدا وەك دواین شایەتحاڵی ئەو پرسە‬ ‫بە هەڵواسراوی بە درەختێكەوە دەبینێتەوە‪ ،‬وای لێدەكات هەم‬ ‫كارەكەی لە رۆژنامەكەدا لەدەست بدات‪ ،‬هەم لەو ژوورەی تێیدا‬ ‫بەكرێ دەژی‪ ،‬دەربكرێ و دواجاریش بە تیرۆركردنی كۆتایی‬ ‫بێت‪ .‬ئێمە بە درێژایی زیاد لە کاتژمێرو نیوێک‪ ،‬تاوانێكی‬ ‫كەموێنەی دیكەی سەدەی بیستەم دەبینین كە ستالین و‬ ‫دارودەستەكەی بەوپەڕی خوێنساردییەوە ئەنجامی دەدەن‪.‬‬ ‫لە كتێبی رەشی كۆمۆنیزمدا‪ ،‬زۆرێكی زۆر لە تاوانە‬ ‫قێزەونەكانی دەسەاڵتدارانی واڵتانی كۆمۆنستی لە یەكێتی‬ ‫سۆڤیەتی جاران و ئەوروپای خۆرهەاڵت و چین و كۆریای‬ ‫باكوور و ڤێتنام و الوس و كەمبۆدیا دەخوێنینەوە‪ ،‬لەم‬ ‫فیلمەشدا تاوانێكی دیكەی حوكمڕانانی ئەوسای كرملین‬ ‫دەبینین‪.‬‬

‫دوا نیگای ژهنهراڵی پاییز‬

‫جهبار سابیر‬

‫ساڵی ‪ 1994‬و له گهرمهی شهڕی ناخۆدا‪ ،‬له رێگهی هاوڕێیهكهوه‬ ‫دیوانی “له غوربهتا”م پێگهیشت و زۆر تامهزرۆیانه خوێندمهوه و‬ ‫بۆ ماوهیهكی زۆر كهوتمه ژێر كاریگهرییهوه و سهرمهستی وشه و‬ ‫دێڕهكانی بووم‪ .‬ئهوسا تازه خولیای ئهوه كهوتبووه سهرم بنووسم‬ ‫و كهم كهم شیعرم دهنووسی و خۆم دڵم پێیان خۆشبوو‪ .‬زۆرم‬ ‫حهز كرد نووسهری “له غوربهتا” بناسم و له نزیكهوه بیبینم؛ بزانم‬

‫ژەنەراڵی پاییز‬

‫ئهم مرۆڤه كێیه كه ئهوهنده قووڵ چۆته ناخی مرۆڤ و ژیان و‬ ‫ئهوهنده بۆنی بیابان و دهشتی قاقڕ له شیعرهكانی دێ‪ .‬دهمویست‬ ‫بزانم خودی خۆی و شیعرهكانی تا چهند لهیهك دهچن‪ .‬فروغ‬ ‫دهڵێ‪( :‬من ناتوانم به كۆاڵنێكدا بڕۆم بۆنی میزی لێ بێت و دواتر‬ ‫له كاتی شیعرنووسین و وهسفی ئهو كۆاڵنهدا شووشه عهترهكانم‬ ‫ریز بكهم و بۆنی یهكێكیان بخهمه شوێنی بۆن میزهكه)‪ .‬حهمهیش‬ ‫رێك ئهمهی كردبوو‪ .‬ژیانی وهك خۆی نووسیبووەوە‪ ،‬مرۆڤی وهك‬ ‫خۆی وێنا كردبوو‪ ،‬ههموو ئهوهی ئهو له شیعرهكانیدا وتبووی‪ ،‬له‬ ‫راستیدا وابوون و وان‪ ،‬بهاڵم ئهو شاعیرانه و داهێنهرانه ژیان و‬ ‫مرۆڤی كردبووه شیعره‪.‬‬ ‫سهرهتای ‪ ،2000‬له رێگهی (كاروان سدیق)هوه ناسیم‪ .‬ئهوسا‬ ‫دوكانێكم له شهقامی پیرهمێرد ههبوو‪ ،‬زوو زوو دههاته الم و باسی‬ ‫شیعر و ژیانمان دهكرد‪ .‬كه زۆرتر لێم نزیكبۆوه‪ ،‬ههفتهی یهكدوو‬ ‫جار دههات و هاوڕێیانه به شهرمێكهوه دهیوت دینارێك یا دوو‬ ‫دینارم بدهرێ!‪ .‬ئهوسا پارهكۆنهكه ههبوو‪ .‬ههموو جارێ دهمدایه‪،‬‬ ‫یان بۆ جگهرهی بوو‪ ،‬یا بۆ گهڕانهوه بۆ ماڵ و نانخواردن‪ .‬قهت‬ ‫وهك كهسێكی ساختهچی و دهستبڕ داوای زۆری نهكردو منیش قهت‬ ‫دهستم به روویهوه نهنا‪ .‬ئێمه ههموو خۆشمان دهویست‪ .‬شانازیمان‬ ‫به ناسینیهوه دهكرد‪ .‬ئهمه شتێكی ئاساییه و خەڵكانی نووسهر و‬ ‫شاعیر ههمیشه پێویستییان به هاوكاریی دهوروبهرهكهیانه‪( .‬من‬ ‫وهك بێڕێزی بهرامبهر بهو باسی ناكهم)‪.‬‬ ‫دوێنێ ئێواره‪ ،‬واتا ئێوارەی پێش مردنەکەی و ڕۆژی‬ ‫‪ 2019/10/22‬سهعات چوارو چارهك بۆ دوایین جار له بهردهم‬ ‫چایخانهی ههورامییهكان بینیم‪ ،‬ساڵوی كردو وتم‪ :‬حهمه گیان‬

‫چۆنی‪ .‬ههر ئهم دوو وشهیه‪ .‬سیمای جۆرێك پهرێشان و بێتاقهت‬ ‫بوو‪ ،‬چما ئیتر نایبینمهوه‪ .‬مانگێك دهبوو نهمدیبوو‪ .‬ههنگاوێك له‬ ‫مردنهوه دوور بوو‪ .‬زۆرجار مرۆڤهكان وان‪ ،‬بهر له مردن یادهوهرییهكی‬ ‫زۆر بچووك و تاڵ‪ ،‬شتێكی وهك پرتهپرتی رووناكییهك له شهوێكی‬ ‫ئهنگوستهچاودا جێدەهێڵن‪ .‬ئهم پیاوهیش وابوو‪ .‬ئهو سهیركردن و‬ ‫نیگایهی جۆرێك بوو‪ ،‬ترسام لێی‪ .‬دواتر كه تێپهڕی‪ ،‬سهركۆنهی‬ ‫خۆم كرد‪ ،‬وتم بۆ پێم نهوتووه (كاكه حهمه!) بۆ نهموت‪( :‬كاك‬ ‫محهمهد!) له دڵم دهرنهدهچوو‪ .‬شهو زۆر بیرم لێ كردهوه‪ ،‬به‬ ‫داخهوه ئاگام له هیچ نهبوو‪ ،‬نه نێت و نه تیڤی‪ ،‬له هیچیانهوه‬ ‫ههواڵهكهم نهبیست‪ ،‬چونكه شهوان نێت بهكارناهێنمو زۆر سهیری‬ ‫تیڤیش ناكهم‪ .‬بهاڵم بهیانی له شوێنی كارهكهم هاوڕێیهكم وتی‪:‬‬ ‫“محهمهد عومهر عوسمان” مردووه و منیش باوهڕم نهكرد‪ .‬وتم‪:‬‬ ‫دوێنێ بینیم‪ ،‬قسهم لهگهڵ كرد‪ .‬ساغ و سهلیم بوو‪ ،‬وتی‪“ :‬خۆی‬ ‫خنكاندووه!” ئیتر باوهڕم كرد!‪ ،‬چونكه ئهو دهمێك بوو به دهست‬ ‫خۆیهوه گیری خواردبوو‪ .‬دهمێك بوو له ژیان تۆرابوو و له دڵهوه‬ ‫پێنهكهنیبوو‪ .‬بێتاقهتیی ئهو پهیوهندی به پاره و شوێن و پێگهوه‬ ‫نهبوو‪ .‬چونكه له ههر كوێ بوایه‪ ،‬رێزی دهگیرا‪ .‬مرۆڤ شهرمی له‬ ‫هێژایی و جوانییهكهی دهكرد‪.‬‬ ‫‪ 2019/2/11‬له پاریسهوه‪ ،‬به فڕۆكه چووم بۆ دانیمارك‪ ،‬بۆ‬ ‫الی هاوڕێم (بهختیار حهسهن) پیاوێكی شیعردۆست و خوێنهوار‪.‬‬ ‫پێموایه ههموو له غوربهتای لهبهره‪ .‬شهو بوو‪ ،‬سهعات نۆ و شتێك‪،‬‬ ‫له شهمهندۆفێرهكه دابهزیم و باوهشمان به یهكدا كرد‪ .‬وتم‪ :‬بۆ‬ ‫بهختهوهری‪ ،‬زۆر كورته تهمهن‪ ،‬بۆ كوێرهوهی نابڕێتهوه‪ .‬وتی حهمه‬ ‫چۆنه؟ وتم خراپ نییه‪ ،‬كهم دهیبینم‪ ،‬جاروبار ساڵوێك دهكهین‪.‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫کولتووری زەمەن گرنگیی بە ئەدەب و هونەری هاوچەرخ دەدات‬

‫‪ 4‬الپەڕە‬

‫ئەویش جێی هێشتین‪ ...‬ئای لە بەختی رەش‬

‫بـــــــــــــا‬ ‫محەمەد عومەر عوسمان‬ ‫نیوهشهوێکی سارد و غهمناکه‪..‬‬ ‫پاییز میوانه له ژوورهکهما‬ ‫ههناسهی ساردم ئهبێته ئهشک و‬ ‫دێته خوارهوه به بااڵی رهشی پهنجهرهکهما‬

‫فۆتۆ‪ :‬سەرتیپ عوسمان‬

‫هاوار و هاژهی چهمی ناڵینێک‪..‬‬ ‫ئهڕژێته گۆمی مهنگی دڵهوه‬ ‫ئارام و ئۆقره له گیانم ئهبڕێ‪..‬‬ ‫وهك گهاڵی پاییز بهدهم چڵهوه‬ ‫هاوار و هاژهی چهمی ناڵینێک‪..‬‬ ‫دێته گوێم ئهڵێی ئاوازی تاره‬ ‫نازانم کێیە بهم نیوهشهوه تار ئهژهنێت و‬ ‫کهشتی ئارامی کۆیلهی شهپۆلی دهریای ئازاره؟‬

‫ژەنەراڵی پاییز لە چەند پەنجەرەیەکەوە‬ ‫مەریوان وریا قانع‪:‬‬

‫“پیاوێک یۆتۆپیاکان‬ ‫ئاسوودەیان نەکرد”‬ ‫ئەدەبی محەمەد عوم‬ ‫بەر لە دروستبوونی یۆ ەر عوسمان‪ ،‬ئەدەبی‬ ‫تۆ‬ ‫دروستبوونی یۆتۆپیا پیاکان و ئەدەبی دوای‬ ‫کان‬ ‫ە‪.‬‬ ‫بەاڵم خەمبار‪ ،‬زۆر خ ئەو دەنگێکی پاکە‪،‬‬ ‫ەم‬ ‫با‬ ‫ر‪ .‬رۆحێکە لە کاتی‬ ‫درو‬ ‫ستبوونیدا چەند دڵو‬ ‫و لەگەڵ گەورەبوونی پێک خەمی تێپرژاوە‬ ‫دا ئ‬ ‫گەورەتر بوون‪ ،‬تا ەم دڵۆپە خەمانەش‬ ‫ھ‬ ‫ەم‬ ‫داپۆشیوە‪ ،‬ھیچ یۆت وو بوونی ئەویان‬ ‫ۆپ‬ ‫یا‬ ‫نا‬ ‫و ئایدیۆلۆژیایەک‬ ‫توانێت ئاسوودەی‬ ‫کا‬ ‫ت‪ .‬شیعرەکانی‪،‬‬ ‫شی‬ ‫عر‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫اع‬ ‫یر و کۆمەڵ‬ ‫ئینسانەکانی ناتوانن گا و رۆژگارێکە کە‬ ‫بە‬ ‫خت‬ ‫و‬ ‫ەوەربن‪ .‬خەمێکی‬ ‫جودیی دژ بە یۆتۆ‬ ‫پی‬ ‫ش‬ ‫ا‪ ،‬چۆن لەناوەوە‬ ‫یع‬ ‫رە‬ ‫کان‬ ‫ی‬ ‫ئەم شا‬ ‫ئاواش لە دەرەوەی عیرە دادەپۆشێت‪،‬‬ ‫ش‬ ‫یع‬ ‫ک‬ ‫رەکاندا ژیانی ئەو‬ ‫ۆمەڵگایەش دادەپۆ‬ ‫شێ‬ ‫ت‪.‬‬ ‫م‬ ‫“لە غوربەتا”‬ ‫انی‬ ‫فێ‬ ‫ست‬ ‫ی‬ ‫لەدایکبوون‬ ‫لەتەنیایی و غوربە ی دونیایەکە جگە‬ ‫ت‪،‬‬ ‫شاعیرەکانی نابەخشێ ھیچ بە ئینسان و‬ ‫ت”‪.‬‬ ‫*پەرەگرافێک لە ن‬ ‫“نەوەیەکی بێ یۆتۆپ ووسینێک بە ناوی‬ ‫یا”‪.‬‬

‫شێرکۆ بێکەس‪:‬‬

‫دیوانی “لە‬ ‫غوربەتا”ی شاعیر‬ ‫محەمەد عومەر عو‬ ‫جوانترین پەنجە سمان‪ ،‬یەکێکە لە‬ ‫رە‬ ‫کوردی‪ ،‬لەم دی کانی شیعری نوێی‬ ‫وا‬ ‫نە‬ ‫شیعرییەدا‪ ،‬زمان‬ ‫لە گۆمێکی قو‬ ‫وڵ‬ ‫دەچێت‪ .‬خەیاڵ و روونی پرشنگدار‬ ‫ی‬ ‫شەفافییەتی خۆی شاعیر لەوپەڕی‬ ‫دا‬ ‫بۆ‬ ‫ئاستێکی بڵند‬ ‫و روونی رۆمان‬ ‫ئەم دیوانە لەگ سییانە ھەڵکشاوە‪.‬‬ ‫ەڵ‬ ‫ھەموو وشەیەکی‬ ‫شیعرەکانیدا‪ ،‬جارێ‬ ‫دەوەرێ و جاریکی‬ ‫تر دەڕوێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم دیوانە غو‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو غور ربەتی دوورە واڵتی‬ ‫بەتە‬ ‫خۆیدا‪ ،‬غوربەتێک لە ناوەوەی شاعیر‬ ‫و خەمێکی ئێ کە سۆز و ڕاستگۆیی‬ ‫جگ‬ ‫دەدرەوشێتەوە‪ .‬ار جاویدانبی تێدا‬

‫ئەحمەدی مەال‪:‬‬

‫تەلیسمی رۆمانس‬ ‫زۆربەی شیعرە ی بووە بە ھەوێنی‬ ‫کانی‬ ‫محەمەد عومەر‬ ‫عوسمان‪ .‬رۆمانسی‬ ‫یە‬ ‫کا‬ ‫ن‪،‬‬ ‫لە دەور‬ ‫رەمزەکانی مەرگ و‬ ‫پاییز و خۆرئاوابوون‬ ‫و سەودابوون بۆ سە‬ ‫لەدەست دەدا‪ ،‬وا ردەمێکی دی واقیعیان‬ ‫قی‬ ‫بەرگەیان نەدە عیان رەت دەکردەوە‪،‬‬ ‫گرت‪.‬‬ ‫زۆربەی شاعیرە‬ ‫رۆمانسییەکانی سە‬ ‫ی‬ ‫نۆ‬ ‫خراپی ماڵئاوایی دە زدەھەم زۆر بە‬ ‫ان ل‬ ‫تەنانەت بە “ئە ەم جیهانە کرد‪ ،‬کە‬ ‫ست‬ ‫دەبرد” ساڵ دە ەمی ژیانکردن ناویان‬ ‫بێتە‬ ‫پاییز و پاییزیش‬ ‫وەرزی وەرین و‬ ‫ھە‬ ‫ڵو‬ ‫ەر‬ ‫ینی گەاڵکانی‬ ‫ژ‬ ‫یانە‪ ،‬ئەمە دوا پەیام‬ ‫و دەسپێکی پەیامە‬ ‫ش‬ ‫یع‬ ‫ری‬ ‫یەکانی حەمە‬ ‫شاعیر خۆی عومەر عوسمان بوو‪.‬‬ ‫دەخ‬ ‫سەدای ناڵەیەک نکێنێ‪ ،‬لەدوای خۆی‬ ‫بە‬ ‫ج‬ ‫ێد‬ ‫ەھ‬ ‫ێڵێ کە بۆنی‬ ‫پای‬ ‫یزێکی بۆگەنی لێدێت‪.‬‬

‫ئازاد بەرزنجی‪:‬‬

‫تۆ گەرووت لێوڕ‬ ‫گۆرانی‪ ،‬بەاڵم ێژ بوو لە بەستەی‬ ‫لە گۆرانییە با گۆرانییەک جیاواز‬ ‫وە‬ ‫گۆرانییەک نامۆ کانی ئەم رۆژگارە‪،‬‬ ‫بە‬ ‫گ‬ ‫وێ‬ ‫ی مرۆڤەکانی ئەم‬ ‫رۆژگارە‪ ،‬چونکە‬ ‫تۆ‬ ‫ئاگری عەشق چ “با”ت دەخوێندەوە و‬ ‫ووبو‬ ‫کوان ئەو مرۆڤانە وە خوێنتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫ەم‬ ‫ڕۆ‬ ‫لە زمانی “با”‬ ‫و “عەشق”دەگەن؟‬ ‫بۆ‬ ‫یە‬ ‫تۆیان بە شێت‬ ‫لەقەڵەم دەدا‪:‬‬ ‫خەڵکی بە شێ‬ ‫تم ئەدەنە قەڵەم‬ ‫نازانن کە من‬ ‫“با” ئەخوێنمەوە‬ ‫تنۆکی باران‬ ‫حەرفی شیعرمە و‬ ‫ئاگری “عەشق”‬ ‫چۆتە خوێنمەوە‪.‬‬

‫تۆ خۆرێک بوویت‬ ‫بۆ شیعر و جوانی‪،‬‬ ‫بەاڵم خۆشت دەتزان‬ ‫و جوانی لەم دە ی کە خۆری شیعر‬ ‫ڤە‬ ‫ئاوابوونە‪ ،‬بۆیە رەدا دەمێکە ڕوو لە‬ ‫دە‬ ‫ستت چووە گەرووی‬ ‫شیعر چڕینت!‬

‫فاروق ھۆمەر‪:‬‬

‫محەمەد عومەر‬ ‫لە رێگەیێک دەگ عوسمان‪ ،‬ھەمیشە‬ ‫ەڕا‬ ‫رابکات و ببێ بە لە مرۆڤبوونی خۆی‬ ‫شت‬ ‫ێک‬ ‫ی‬ ‫دی‪ ،‬تا دواجار‬ ‫لە رێی ھاوار و بەد‬ ‫لە پاییزێکی ئە بەختی گەاڵکانەوە و‬ ‫بەدی‬ ‫ژەنراڵی پاییز‪ .‬ئ دا دەبێ بە ژەنراڵ‪،‬‬ ‫ەو‬ ‫شیعرەوە دەکرێ با ژەنراڵەی کە لە رێی‬ ‫وە‬ ‫شێ‬ ‫ک‬ ‫بۆ ھەموو کەسە‬ ‫بێدەرەتان و غەم‬ ‫خۆی و دونیاش گینەکانی نیشتمانی‬ ‫ب‬ ‫ھەڵیان دەوەرێنێ‪ .‬کاتەوە کە رۆژگار‬ ‫ئ‬ ‫کە چیدی دەرەتا ەو گەاڵ ھەڵوەریوانەی‬ ‫نێ‬ ‫کی‬ ‫ان‬ ‫نە‬ ‫ماوە بۆ ژیان و‬ ‫بەوپەڕی حورمەتە‬ ‫وە‬ ‫د‬ ‫ەیاننێژێ‪ .‬ھەڵبەت‬ ‫لە رۆژگارێکی پڕ لە‬ ‫سەختە بتوانی مر ئاشووب و کارەسات‪،‬‬ ‫ۆڤ‬ ‫کاتێک لە زەمینە بوونی خۆت رابگری‪.‬‬ ‫یێ‬ ‫ک‬ ‫ج‬ ‫ەن‬ ‫گ‬ ‫ھەڵدەگیرسێ‬ ‫ئیدی لەوێدا ش‬ ‫تێ‬ ‫ک‬ ‫نا‬ ‫مێنێتەوە ناوی‬ ‫مرۆڤ بێ و تەنیا د‬ ‫و سێیەمیان نییە‪ ،‬وو رێگات لەبەردەمە‬ ‫بکوژیت یان کوژراو‪.‬‬

‫فەیسبوک چۆن‬ ‫ژیانیپەیوەندی‬ ‫گۆڕیوین ؟!‬ ‫تورکیاو ئەمریکا؟‬

‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬ ‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬ ‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫ڕۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬

‫نووسینگەی هەولێر‬ ‫گوندی ئیتاڵی یەک‬ ‫(‪)633‬‬ ‫خانووی‬ ‫ژمارەهەولێر‬ ‫نووسینگەی‬ ‫گوندی ئیتاڵی یەک‬ ‫‪0750 444 7109‬‬ ‫(‪)633‬‬ ‫خانووی ژمارە‬

‫نەخشەساز‬ ‫شاخەوان ئەنوەر‬ ‫نەخشەساز‬ ‫شاخەوان ئەنوەر‬

‫‪0750 444 7109‬‬

‫‪07740881458‬‬

‫ژمارە (‪ )39‬سێشەممە ‪2019/10/22‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫“زۆر دڵم سافە”‬

‫ئاریان کەریم عاشق بووە؟‬

‫فرمان عەبدولڕەحامن‬ ‫عەزیز بە خۆی لەسەر‬ ‫د‪.‬سەردار تایبەت‬ ‫ئەوکاتەی نەنکی هاوڕێیەکم بووە خاوەنی ئەکاونتی‬ ‫تۆڕی کۆمەاڵیەتی فەیسبوک‪ ،‬ئیدی تێگەیشتم ئەم جیهانە وەحشەتناکەی “دنیای‬ ‫خۆی‬ ‫تەلیسماویەکانی‬ ‫گڵۆپیئاڵۆزو‬ ‫هەڵكردنی کوچە‬ ‫پاش دی بۆ نێو‬ ‫کەسانی‬ ‫رۆژانیتا دێت‬ ‫گریمانەیی”‬ ‫ترامپەوە‬ ‫سەوز لەالیەن‬ ‫رابردوو‪،‬‬ ‫لە‬ ‫فەیسبوک‬ ‫بەکاربەرانی‬ ‫دەکرێت ساڵی ‪٢٠٢٠‬‬ ‫پەیوەندی‬ ‫ژمارەی رۆژئاڤا‪،‬‬ ‫کرێگرتەکانی بۆ‬ ‫پێشبینی تورکیاو‬ ‫دەکات‪ .‬هێرشی‬ ‫کەمەندکێش پاشان‬ ‫بۆ تورکیاو‬ ‫بەرگریلێکردنەوە‪.‬ئەو‬ ‫کۆمەاڵیەتی کە خاوەنی‬ ‫فشاروتۆڕی‬ ‫دەبێتەژێریەکەم‬ ‫ئەمریکاوملیار‬ ‫بگاتە ‪٣‬‬ ‫هەڕەشەو‬ ‫ئەوەشکەوتە‬ ‫کەس‪،‬زۆرکەرووەوە‬ ‫تورکیا لە‬ ‫هەوڵئەدەمجیهاندا‪.‬‬ ‫بەکاربەربێت لە‬ ‫زۆرەی‬ ‫ژمارە‬ ‫رانانێکی ئەو دیدە سەرەکیانە بکەم کە ئەمڕۆ‬ ‫پوختی‬ ‫لێرەدا بە‬ ‫بەرامبەر ئەم‬ ‫لەئارادان‬ ‫ئەنقەرە‬ ‫لە واشنتۆن‬ ‫پەیوەندییە‪ .‬ئایدیا جیاوازەکان‬ ‫گوزارشتکردن لە‬ ‫مینبەرێک بۆ‬ ‫نەبۆتە‬ ‫فەیسبوک وتەنها‬ ‫میانەی ئەم‬ ‫هاوپەیمانن‪ .‬لە‬ ‫ئەمریکاو تورکیا‬ ‫یەکەم‪ ،‬پێش‬ ‫رابردوو‬ ‫پێنجشەمەی‬ ‫دیموکراتی وەکو‬ ‫شتێک‪ ،‬ئازادی و‬ ‫هەمووبەهاکانی‬ ‫بەهێزکردنی‬ ‫و دواتر‬ ‫هاوپەیمانیە‬ ‫هەیە‪ .‬ئەم‬ ‫یەکتریان‬ ‫پەیمانی‬ ‫هاوپەیمانیەدا‬ ‫بەڵکو‬ ‫ئاماژەی پێدا‪،‬‬ ‫جۆرج تاون‬ ‫داکۆکیکردنلەلەزانکۆی‬ ‫خاوەنی فەیسبوک‬ ‫زوکەربێرگی‬ ‫مارک‬ ‫دەبێتەتورکیا‬ ‫تێپەڕیوە‪.‬‬ ‫سەختتدا‬ ‫درێژی هەیەو‬ ‫قوربانی‬ ‫راستی تێدا‬ ‫هەستیاروهەم‬ ‫قۆناغیکە زۆرجار‬ ‫جیهانێکی بەترسناک‬ ‫مێژویەکی بۆتە‬ ‫فەیسبوک‬ ‫جیهانە سەرەکیدا‬ ‫جەمسەری‬ ‫جگە دوو‬ ‫دونیائەمەبەسەر‬ ‫ساختەسارددا‪ ،‬کە‬ ‫پاڵەوانیجەنگی‬ ‫سەردەمی‬ ‫گریمانەییەی‬ ‫لەوەی ئەو‬ ‫هەڵدەتۆقێنێت‪،‬‬ ‫لەهەمیش‬ ‫لەو‬ ‫بوو‬ ‫یەکێك‬ ‫تورکیا‬ ‫هەبوو‪.‬‬ ‫تایبەتی‬ ‫ستراتیژی‬ ‫پێگەیەکی‬ ‫دابەشبوبو‪،‬‬ ‫لە نێو فەیسبوکدا دەگوزەرێ‪ ،‬هەستێکی وەها الی مرۆڤ بەرجەستە دەکات کە‬ ‫کردنی بوو‬ ‫پراکتیک نزیک‬ ‫کەمانەیبە کە زۆر‬ ‫واڵتە‬ ‫راستەوخۆیئەم‬ ‫سنوریتەنها لە نێو‬ ‫سۆڤیەتەوە‪،‬جوانەکان‬ ‫نەریتلە و پرەنسیپە‬ ‫ئیکتیفا بکات‬ ‫لەالی‪ .‬تەنها‬ ‫ئەنجەرلیک‬ ‫بنکەی‬ ‫وەک‬ ‫جێگایەکی‬ ‫سۆڤیەتداو‬ ‫یەکێتی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫هەبوو‬ ‫جیهانە گریمانەییەدا بێ ئەوەی واقیعی راستەقینە بایەخێکی بمێنێ‬ ‫ئاسمانی‬ ‫مۆسکۆوە دوورەو‬ ‫‪٦٠٠‬بۆ کم لە‬ ‫هەموویان‬ ‫روونە‪ .‬دایکی‬ ‫دەکات بۆ‬ ‫ساڵ پۆست‬ ‫کاتی جوان‬ ‫زۆربەیهەستی‬ ‫فەیسبوک وتەو‬ ‫نمونە بەکاربەری‬ ‫لە‬ ‫ببینێت‬ ‫ستراتیژی‬ ‫رۆڵێكی‬ ‫کە‬ ‫جێگایەی‬ ‫ئەو‬ ‫کردە‬ ‫تورکیایان‬ ‫ئەمانە‬ ‫خۆشەویستانی‪ ،‬واز لەوە بێنە کە هەستەکەی هەڵقواڵوی ناخی خۆی نیەو کۆپی‬ ‫بۆ‬ ‫هەردوو‬ ‫لەنێوان‬ ‫مێژوویەکە‬ ‫دروستبوونی‬ ‫ئەمە‬ ‫دەرئەنجامی‬ ‫سارددا‪.‬‬ ‫جەنگی‬ ‫پەیستی شوێنانی دیکەیە‪ ،‬هاوکات ئەو شعورەشی لەال گەاڵڵە دەبێت کە مادام لە‬ ‫راهاتنی‬ ‫هاوبەش و‬ ‫سەربازو‬ ‫بیرۆکراتیەت و‬ ‫ئەو ئاستی‬ ‫کە لە‬ ‫واڵتدا‬ ‫فیعلی‬ ‫واقیعدا بە‬ ‫بنکەیناکات لە‬ ‫پێویست‬ ‫دەربڕیوە ئیدی‬ ‫خۆشەویستیەی‬ ‫فەیسبوک‬ ‫هاتنەئارای‬ ‫هۆکاری‬ ‫بووەتە‬ ‫پاشخانە‬ ‫ئەم‬ ‫داوەتەوە‪.‬‬ ‫رەنگی‬ ‫دەروونی‬ ‫دەریبڕێت‪ .‬ئەمە بۆ شتەکانی دیکەش هەر راستە‪ ،‬مادەم لە فەیسبوک هەڵوێستی‬ ‫هاوپەیمانە‪،‬‬ ‫رۆژاڤائاگایی‬ ‫ئایدۆلۆژیاو‬ ‫لەبارەی دروشم‬ ‫کۆمەڵێک لە‬ ‫واقیعدا‬ ‫تورکیانەکات لە‬ ‫رەق‪،‬ئیدیوەکپێویست‬ ‫دەربڕێوە‬ ‫هێرشی وتورکیا بۆ‬ ‫خۆی‬ ‫قەیرانە‬ ‫ساتەوەختی‬ ‫کە‬ ‫ئێستا‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫مێژووی‬ ‫تورکیا‬ ‫ستراتیژیە‪،‬‬ ‫تورکیا سەرشەقامەکان و بەشداری ناڕەزایەتیە جەماوەریەکان بکات‪ .‬مەسەلەکە وای‬ ‫بڕژێتە‬ ‫هەڵوەرێت‪.‬‬ ‫مرۆڤەکان هەتا‬ ‫کاتی دەوێت‬ ‫مێژووە‬ ‫ئەم‬ ‫بەو ژیانە گریمانەییە دەدەن کە لە نێو‬ ‫هێندە گرنگی‬ ‫لەمڕۆدا‬ ‫لێهاتووە‬ ‫هەموو‬ ‫لە‬ ‫ئەمڕۆ‬ ‫بەاڵم‬ ‫ناڕەوێتەوە‪.‬‬ ‫بەئاسانی‬ ‫پاشخانە‬ ‫ئەم‬ ‫دووەم‪،‬‬ ‫فەیسبوکدا بونی هەیە‪ ،‬نێو هێندە بگرە کەمتریش ژیانی راستەقینەیان بیرنەماوە‪.‬‬ ‫هەڕەشەو‬ ‫پاشخانە‬ ‫ساتێکینێوتر ئەم‬ ‫پرسیارەکە و‬ ‫فشاردایە‪ .‬سۆفستایی‬ ‫هێندەی بابەتە‬ ‫لەبەردەمشتێک‬ ‫کوردیدا هیچ‬ ‫فەیسبوکی‬ ‫لە‬ ‫پچڕان‪.‬‬ ‫یان‬ ‫وەرچەرخان‬ ‫یان‬ ‫قەیرانداین‬ ‫لەبەردەم‬ ‫ئێمە‬ ‫ئەوەیە کە‬ ‫ئایا بازاڕیان گەرم نیە‪ ،‬الیک و کۆمێنت ئێستا بونەتە بەهای کاریگەر‬ ‫پۆپۆلیستیەکان‬ ‫توشی قەیران‬ ‫قەیران‬ ‫ئاشنایە بە‬ ‫تورکیا‬ ‫ئەمریکاو‬ ‫پەیوەندیە‬ ‫زۆرجار دەکەن‪،‬‬ ‫جیاوازو دروست‬ ‫لێکەوتی‬ ‫نەکردنیان‬ ‫کردن و‬ ‫پەیوەندیخەڵکدا‪،‬‬ ‫لە ژیانی‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫دەگمەن‬ ‫دابڕان‪،‬‬ ‫و‬ ‫پچڕان‬ ‫ئەگەری‬ ‫بووە‪ .‬بەاڵم‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکان ساردو گەرم دەکەنەوە‪ ،‬چەندان دەناسم پەیوەندی نێوانیان لەسەر‬ ‫قوتابخانەی پچڕانن ئارگومێنتیان ئەوەیە کە تورکیا لە سەردەمی جەنگی‬ ‫الیک و کۆمێنت ساردوسڕ بونەتەوە لەکاتێکدا پێشتر بێ کێشە بوون‪.‬‬ ‫سارددا رۆڵێکی ستراتیژی دەگێڕا‪ ،‬ئێستا ئەو رۆڵە ستراتیژیەی تەواو‬ ‫لەمانە ترسناکتر ئەو رووداوانەیە کە ژیانە گریمانەییەکەی فەیسبوک هێڵە گشتی‬ ‫بووە‪ .‬ئەمەش مانای وەهایە کە چیدی وەک جاران واڵتێکی بەبایەخ نیە‬ ‫و چوارچێوە سەرەکیەکانی دادەڕێژێت‪ ،‬چی لەوە ترسناکترە راستی و رووداوەکان‬ ‫بۆ ئەمریکا‪ .‬لە هەمانکاتدا تورکیا لە ناوەوە بە جۆرێک گۆڕاوە کە چیدی‬ ‫بۆ خاتری الیک و کۆمێنت ئاوەژوو بکەیتەوەو ئاڕاستەی دیکەی پێ ببەخشی‪،‬‬ ‫وەک هاوپەیمانێک دەرناکەوێت‪ .‬لە رۆژانی رابردوودا یەکێک لە پرسیارە‬ ‫دەربارەی بە‬ ‫دەکراراستەقینە‪.‬‬ ‫جێفریواقیعی‬ ‫جێمسلەسەر‬ ‫سێناتچیلە دەبێت‬ ‫لێکەوتی ئەوە‬ ‫ئەوەی کە‬ ‫بێ گوێدانە‬ ‫کۆنگریس و‬ ‫سەرەکیەکان لە‬ ‫خانەکەئەو‬ ‫هەردووئاشکرای‬ ‫ئەندامانیبونێکی‬ ‫دەگوزەرێ لەبەرجەستە‬ ‫فەیسبوکدا‬ ‫لە‬ ‫ئەوەی‬ ‫کوردیەکەی‬ ‫دۆخی ئەم پەیوەندیە بوو‪ ،‬کاتێک زۆرێک‬ ‫گاڵتەوە‬ ‫“منداڵەکان بە‬ ‫ئێستاشکاتێک‬ ‫ئەڵمانیایە‬ ‫ئەوەیان فرێدی‬ ‫گوزارەیەی ئیرێش‬ ‫هاوپەیمان‪ ،‬یان‬ ‫وتیهەر‬ ‫تورکیا‬ ‫شاعیریهەتا‬ ‫دەکرد ئایا‬ ‫پرسیاری‬ ‫دەمردن”‪.‬‬ ‫ڕاستی‬ ‫بە‬ ‫بۆقەکان‬ ‫بەاڵم‬ ‫دەگرت‪،‬‬ ‫بۆقەکان‬ ‫بەردیان لە‬ ‫گاڵتەوە دەیانپرسی ئەمەیە هەڵسوکەوتی هاوپەیمان‪ .‬گۆڕانی ناوەوەی‬ ‫بە‬ ‫ئیکتیفایانکردووە‪،‬‬ ‫فەیسبوک‬ ‫سیاسیەکانیش بە‬ ‫لێهاتووە‬ ‫تەنانەت ئێستا وای‬ ‫توندی رووکەشەوە‬ ‫عەلمانیەتێکی‬ ‫پارتەدێت لە‬ ‫تورکیاوە‬ ‫وەرچەرخانی‬ ‫تورکیا لە‬ ‫بایکۆتی کااڵی تورکی و پشتیوانی رۆژاڤاو پرسەو‬ ‫خۆپیشاندان و‬ ‫میدیاو‬ ‫فراوانخواز‪.‬‬ ‫بەیاننامەو نەتەوەیی‬ ‫ئیسالمیەکی‬ ‫بۆ‬ ‫بازاڕیان‬ ‫فەیسبوکدا‬ ‫گریمانەیی‬ ‫ژیانی‬ ‫نێو‬ ‫لە‬ ‫شتێک‬ ‫هەموو‬ ‫یەکتربینین‬ ‫و‬ ‫هەواڵپرسین‬ ‫دەرئەنجامی ئەمە ئەوەبوو کە تورکیا دەیەوێت رابەری دونیای ئیسالم‬ ‫ئیسرائیلهیچ‬ ‫دژایەتی بۆ نا ؟‬ ‫فەرامۆش کردبێ‪،‬‬ ‫راستەقینەیان‬ ‫بەدەستهێنانیژیانی‬ ‫لەپێناو دەچێ خەڵک‬ ‫گەرمترە‪ ،‬پێ‬ ‫ناچاربوو کە‬ ‫ئەم رابەریەدا‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫چونکە‬ ‫وەربگری‬ ‫چێژ‬ ‫و‬ ‫بژیت‬ ‫فەیسبوکدا‬ ‫گریمانەیی‬ ‫ژیانی‬ ‫لە‬ ‫نیە‬ ‫لەوە‬ ‫ئاسانتر ئەم دژایەتیە لە هەموو ئاستێکدا تەنها بۆ فریودانە‪ .‬ئەگینا‬ ‫بکات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫فلسێک‬ ‫لەوێ‬ ‫کردار‬ ‫نیە‪،‬‬ ‫کردارێک‬ ‫هیچ‬ ‫بە‬ ‫پێویستت‬ ‫پێویستەو‬ ‫گفتارت‬ ‫گوتارو‬ ‫تەنها‬ ‫هەردوو واڵت لە هەموو ساتێکی تر دۆستترن‪ .‬ئەم دۆخە لە پەیوەندی‬ ‫بەاڵم‬ ‫دەوروبەرت بە‪،‬‬ ‫بەزەیی بە‬ ‫ئاوێنە بە بێ‬ ‫ئیسرائیلدا دڵرەق‬ ‫ناکات‪ .‬لە واقیعدا‬ ‫بگەوجێنێت‬ ‫بێزاری کورد‬ ‫مایەیدەیەوێت‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫دەبێتەوە‪.‬‬ ‫کوردو‬ ‫جوانی‬ ‫جوانکەلەسەر‬ ‫موسوڵمانانپۆستێکی‬ ‫گریمانەیی فەیسبوک‬ ‫کاتێک‬ ‫لەسەربەاڵم‬ ‫دۆستیانە‪،‬‬ ‫بگەوجێنێت‬ ‫ژیانی دەیەوێت‬ ‫هاتیتەتورکیا‬ ‫دۆستە‪،‬‬ ‫کە‬ ‫دەکات‬ ‫هەڵبدە‪ ،‬هەم‬ ‫هاوکاری وبااڵکاندا‬ ‫بکەو بە بەها‬ ‫مرۆڤایەتی‬ ‫لەلەسەر‬ ‫ئاسودە تردا‪،‬‬ ‫ویژدانت بواری‬ ‫کەلتوری و زۆر‬ ‫ئابوری و‬ ‫بونیادی و‬ ‫ئاستی‬ ‫واقیع بۆی دروستکردووی‪..‬‬ ‫ساتێکویژدان کە‬ ‫ئازارانەی‬ ‫دەکاتەوە لەو‬ ‫هەمیش وپاکت‬ ‫دۆستترن‪.‬‬ ‫هەموو‬ ‫ئیسرائیل لە‬ ‫تورکیا‬ ‫هەر ئەمەیە کە رۆژنامەنوس الورا پۆتەر فەیسبوک بە یەکێک لە “کۆاڵنە‬ ‫تاریکەکانی دۆزەخ” وەسف دەکات‬ ‫درێژەی ئەم وتارە لە ال ‪ 19‬دایە‬

‫ناونیشان‬ ‫سلێمانی ‪ -‬گەڕەکی ئاشتی‬ ‫سۆران (‪)132‬‬ ‫شەقامی‬ ‫ناونیشان‬ ‫گەڕەکی(‪)20‬‬ ‫خانووی ژمارە‬ ‫ئاشتی‬ ‫سلێمانی ‪-‬‬ ‫(‪)132‬‬ ‫شەقامی سۆران‬ ‫‪07740881458‬‬ ‫خانووی ژمارە (‪)20‬‬

‫كتێبەكانی نەوشیروان مستەفا‬ ‫ئەو دەڵێت‪ :‬لەگەڵ سەرجەم هونەرمەندان‬ ‫نێوانی باشە‪ ،‬بەاڵم زۆربەكەمی تێكەڵ دەبێ‬ ‫مەریوانتوركی‬ ‫كرمانجی و‬ ‫بە‬ ‫بەتەنیا لەگەڵ هەردوو هونەرمەند‬

‫مەزهەر كەریم‬

‫هونەرمەند ئاریان کەریم ئاشکرای دەکات سەفادینو هۆشیار حەمەفەرەج نێوانیان خۆشە‬ ‫“زەمەن” بەردەوام ئاگایان لەیەكە‪.‬‬ ‫هەرگیز عاشق نەبووەو بەو هۆیەوە هاوسەرگیری‬ ‫كتێبەكانی نەوشیروان مستەفا ئاشكرایكرد‬ ‫بەشێك لە‬ ‫نوسەرو‬ ‫دڵی سافەو‬ ‫ئامادەكاریکە زۆر‬ ‫ڕوونیدەکاتەوە‬ ‫نەکردووەو ناشیشارێتەوە زۆر دڵسافە‪ .‬مەجید ساڵح ئەو‬ ‫دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫وەسیەتێكی‬ ‫“زەمەن” ئەوەش‬ ‫ئاریان کەریم لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ‬ ‫باكوری كوردستان‪ ،‬دەست كراوە بە‬ ‫دایكیدڵسۆزی‬ ‫وەرگێڕێكی‬ ‫ماندوبوونی بۆچەند‬ ‫“بە هەوڵ‬ ‫لەگەڵ‬ ‫دەبێ‬ ‫پێیوتووە‬ ‫بەردەوام‬ ‫دایكی‬ ‫چونكە‬ ‫دەڵێت‬ ‫و‬ ‫باس لە نوێترین کاری هونەری دەکات‬ ‫وەرگێڕانی كتێبەكانی مێژوونووس و بیرمەندی ناوداری كوردستان (نەوشیروان مستەفا‬ ‫“گۆرانییە نوێکەم ئاوازو هۆنراوەی زانا ئەحمەدە‪ ،‬خەڵكیدا باشبێ بەهۆی ئەو باشیەوە زۆركات‬ ‫خوراوە‪.‬سەروو”‪.‬‬ ‫كرمانجی‬ ‫زمانی توركی‬ ‫ئەمین) بۆ سەر‬ ‫كەسانێكەوەومافی‬ ‫لەالیەن‬ ‫كاری موزیكی لەالیەن شادمیر نامۆوە بۆ كراوە‪،‬‬ ‫نووسەرو وەرگێڕێكی دڵسۆزی ئێرانی‪ ،‬لە‬ ‫بەهەوڵی‬ ‫چەند ژیانی‬ ‫تائێستا‬ ‫ئەوەشكرد كەئەوەی‬ ‫ئاماژەی بۆ لەبارەی‬ ‫دیاكۆ موهتەدیری كاری وێنەگرتنی بۆ كلیپەكە‬ ‫عاشقەبۆ یان نا؟‬ ‫پێكنەهێناوە‪،‬‬ ‫هاوسەرگیری‬ ‫زمانی فارسی‪.‬‬ ‫كتێبەكانین‬ ‫وەرگێڕانی‬ ‫ئێستادا سەرقاڵی‬ ‫ئەنجامداوە”‪.‬‬ ‫عاشقی‬ ‫لەالیەن ئێستا تەنیا‬ ‫نایشارێتەوە تا‬ ‫دەشڵێت‪ :‬ئەگەر هونەرمەندێک بۆ کاریلەدوێتێک‬ ‫دارا‪ ،‬كتێبی (حكومەتی كوردستان كورد‬ ‫وەشانخانەی‬ ‫نوێترینئەوكاریشدا‬ ‫خاكو واڵتەكەی بووە كەسێكی دیاریكراو‬ ‫داوای لێبکات ڕەتی ناکاتەوەو‬ ‫لەگەڵ سۆڤێتیدا) كراوە بە توركی و ئێستا لە كتێبخانەكانی باكوری كوردستان و‬ ‫دوێتەکەشیگەمەی‬ ‫لە‬ ‫نەبووە لە ژیانیدا‪.‬‬ ‫مەریوان سەفادین دەنگدانەوەی باشی هەبووە‪.‬‬ ‫توركیادا دەست دەكەوێت‪.‬‬

‫کەنار بە گۆرانی‬ ‫شەڕی تورکیا دەکات‬ ‫زەمەن‬

‫خانمە گۆرانیبێژ کەنار تەها‪ ،‬دژی هێرشەکەی تورکیا بۆ سەر ڕۆژئاوای کوردستان‬ ‫گۆرانییەکی نوێ باڵودەکاتەوە‪.‬‬ ‫کەنار بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬ئەم گۆرانییە لەالیەن نزار زێوێی لەماڵەكەی خۆیاندا كاری‬ ‫ئاوازو موزیكی بۆكراوە‪ ،‬بەدەنگی كەنار تەها وتراوە‪ ،‬محەمەد پاكژ هۆنراوەكەی نووسیوە”‪.‬‬ ‫كەنار تەها بۆ “زەمەن” دەڵێت‪ :‬جەرگمان بوو بە خوێن ئەوەی لەدەستمان بێ درێخی‬ ‫ناكەین ئێمە بەو ئاوازو موزیكە لەگەڵ ڕۆژئاواین‪.‬‬ ‫نزار زێوێی ئاوازدانەری گۆرانییەکە پێیوایە‪ ،‬نەك تەنیا گۆرانیەك بەڵكو‬ ‫دەبوو هەموو كوردی باشور چەكیان هەڵبگرتایە‪ ،‬تا لەپێناوی ڕۆژئاوا‬ ‫شەڕبكەن وتی‪ ”:‬ئەوەی لەدەستمان بێ دریخی ناكەین بۆ ڕۆژئاوا”‪.‬‬

‫چۆپی عەزیز‪:‬‬

‫ژینۆ هادی‪:‬‬

‫هونەرمەند مامۆستا‬

‫دەمەوێت لە ناخی‬ ‫ئینسانەکان نزیک‬ ‫ببمەوە‬

‫ل‬

‫نییەو کەسانی تر‬

‫‪10‬‬

‫گوێگر بن‬

‫ل‬

‫ژمارە و شوێنی هێزەکانی ئەمریکا لە ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫تورکیا‬

‫‪ 1750‬سەرباز‬

‫ئەفغانستان‬

‫‪ 13000‬سەرباز‬

‫عێراق‬

‫‪ 5200‬سەرباز‬

‫کوەیت‬

‫ئیامرات‬

‫‪ 5000‬سەرباز‬

‫‪ 13000‬سەرباز‬

‫بەحرەین‬

‫‪ 7000‬سەرباز‬

‫سعودیە‬

‫‪ 3500‬سەرباز‬

‫عومان‬

‫چەند سەدێک‬

‫جیبۆتی‬

‫‪ 4000‬سەرباز‬

‫سۆماڵ‬

‫ئوردن‬ ‫‪ 2800‬سەرباز‬

‫‪ 13000‬سەرباز‬ ‫قەتەر‬

‫سوریا‪ :‬ژمارەی ئەو سەربازانەی لەو واڵتە ماون بە ‪ 200‬بۆ ‪ 300‬سەرباز‬ ‫مەزەندە دەکرێت و ‪ 700‬سەرباز لەوێوە چونەتە عێراق بە شێوەیەکی کاتی‬

‫‪ 500‬سەرباز‬

‫میرس‬

‫‪ 280‬سەرباز‬

‫هێزەکانی‬ ‫ئەمریکا لە‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫لە نێوان ‪ 60.000‬بۆ ‪80.000‬‬ ‫سەرباز دەخەمڵێرنێت دوای‬ ‫ئەوەی لە ساڵی ‪2017‬دا ‪17‬‬ ‫هەزار سەربازی دیکە لە‬ ‫ناوچەکە باڵوەیان پێکرا‬

‫‪11‬‬

‫وو�‬ ‫د ی��دو�� ب ۆ� چ�� ن‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫موعتەسەم نەجمەدین‬

‫ئەوەی نكۆڵی لێناكرێت یەكێتی لە ئەمڕۆدا لە‬ ‫قەیرانێكی فرە رەهەندا ژیانی رێكخراوەی خۆی‬ ‫دەگوزەرێنێت‪ .‬لەم ئاراستەیەداو لە چاوەڕوانی‬ ‫ئەنجامدانی كۆنگرەیەكی تەندروست بۆ‬ ‫رزگاركردنی یەكێتی لەو قەیرانەی تێیكەوتووە تا‬ ‫ئەمڕۆ ئاماژەكان دڵخۆشكەر نین‪ .‬چڕبوونەوەی‬ ‫قسەوباس و وتوێژەكان لەسەر ئەنجامدانی‬ ‫كۆنگرەیەكی تەوافوقی بۆ رزگاركردنی یەكێتی‬ ‫بۆخۆی یەكێك لە هەرە كێشەو ئاماژە‬ ‫ترسناكەكان‪ .‬رێكەوتنی پێشوەختەو مانەوەی‬ ‫هەندێك لەو سەركردەو كادرانەی رۆڵی گەورەو‬ ‫كاریگەریان لە بەالڕێدابردنی یەكێتیدا هەبووەو‬ ‫هەر خۆیان سەرچاوەی قەیران و نەخۆشیەكانی‬ ‫یەكێتی بوونە‪ ،‬ئەم رێكخراوە گەورەیە بەرەو‬ ‫مەرگی كۆتای دەبات‪ .‬لەم پرۆسەیەدا دەبێت‬ ‫یەكێتیەكان لە سەرەوە تا خوارەوە لەو راستیە‬ ‫تێبگەن‪ ،‬كە لە ئەمڕۆ بەدواوە ئەو بۆچوونە‬ ‫راست نابێت‪ ،‬كە دەڵێت‪ :‬یەكێتی بەدیلی‬ ‫نیەو بە هەموو كەموكورتیەكانمانەوە خەڵك‬ ‫و الیەنە سیاسیەكان ناچارن قبوڵمان بكەن‪.‬‬ ‫لە روویەكی ترەوە یەكخستنی هێزی پێشمەرگە‬ ‫لە باشترین حاڵەتدا بۆ خەڵكی كوردستان‪،‬‬ ‫یەكێتی و پارتی لە فاكتەری هێز دادەماڵێت‪،‬‬ ‫یان ئەم هێزە دەكرێتە هێزێكی نیشتمانی وەك‬ ‫ئەوەی خەڵكی كوردستان بەگشتی خەونی‬ ‫پێوە دەبینن‪ ،‬لە خراپترین باریشدا ئەم هێزە‬ ‫لەالیەن پارتیەوە بە مۆڵی قۆرخ دەكرێت‪ .‬ئەم‬ ‫پێشبینیە جێگای مەترسی زۆربەی كادران و‬ ‫ئەندامانی یەكێتیە‪ .‬بەواتە لە قۆناغی داهاتودا‬ ‫ئەگەر یەكێتی كێشە و گرفتەكانی چارەسەر‬ ‫نەكات زۆر بە ئاسانی بەدیلی بۆ دەخوڵقێت‪،‬‬ ‫لێرەدا چارەسەر ئەوە نیە كۆنگرەیەكی‬ ‫كارتۆنی ئەنجام بدات و هەمان عەقڵیەت و‬ ‫میكانیزمی كاری رێكخراوەی بەرهەمبێنێتەوە‪.‬‬ ‫لە پێش هەموو گرفتێكەوە گرفتی عەقڵیەتی‬ ‫سەركردایەتی و شێوازی رێكخستن و كاری‬ ‫رێكخراوەی پێویستی بە گۆڕانكاریە‪ .‬ئەم فۆرمە‬ ‫لە كاری حزبی وەك شێوەو شكڵی مەڵبەندەكان‬ ‫و مەكتەبی رێكخستن و راگەیاندن و چاودێری‬ ‫و ‪....‬هتد‪ ،‬بە تەواوەتی سواون و كاریگەریان‬ ‫وەك فۆرم نەماوە‪ .‬قەیرانی ستراكچەری‬ ‫یەكێتی لە جەوهەردا تەنیا لەبەرئەوە نیە‪،‬‬ ‫كە یەكێتی قەیرانی نەبونی سەركردایەتیەكی‬ ‫شیاوو لێهاتوی هەیە‪ ،‬بەڵكو ئەم فۆرم و‬ ‫شێوازە لە كاری رێكخراوەی مۆدو سەردەمیان‬ ‫بەسەرچوەو كاریگەریان نەماوە‪ .‬بۆیە هەموو‬ ‫پرۆژە و كارێكیان هیچ كاریگەریەكی لە‬ ‫سەر ئاشتكردنەوەی شەقامی یەكێتی نیە‬ ‫و نابێت‪ .‬السایكردنەوەی عەقڵیەتی پارتی‬ ‫و فۆرم و شێوازی كاركردنی‪ ،‬گرفتێكیتری‬ ‫یەكێتیەكانە‪ ،‬چونكە لە واقعدا ئەگەر ئەو‬ ‫فۆرمە بۆ ئەم دەڤەرو ناوچەیە بگونجایە‪،‬‬ ‫هەر لە سەرەتاوە نە یەكێتی و نە مەدرەسەی‬ ‫سیاسی سلێمانی دروست نەدەبوو‪ .‬قەیرانەكانی‬ ‫یەكێتی لە بوار و رەهەندەكانی هزرو سیاسەت‬ ‫و رێكخراوەی و ‪..‬هتد‪ ،‬لە جەوهەردا بەهۆی‬ ‫نەبوونی سەركردایەتیەكی لێهاتووە‪ ،‬كە لە‬ ‫ئاست پێداویستی قۆناغەكەدا بێت و توانای‬ ‫تێگەیشتنی لە ئەجندا و دنیابینی و عەقڵ‬ ‫و تێگەیشتنەكانی دنیای نوێ و گۆڕانكاریە‬ ‫بنەرەتیەكانی هزری سیاسی و ئابوری و‬ ‫كەلتوریدا بێت‪.‬‬ ‫لە ئەمڕۆدا یەكێتی پێویستی بە‬ ‫نوێبونەوەیەكی راستەقینە لە گیان و‬ ‫جەستەیدا هەیە‪ ،‬نەك نوێبونەوەیەك لە‬ ‫دەموچاو بەرگەكان‪ ،‬نەك گۆڕینەوەی باوكە‬ ‫پیرەكان بە كوڕە الو و هەرزەكارەكان‪.‬‬ ‫لەم پرۆسەیەدا ئەوەی جێبەجێكردنی ئەم‬ ‫ئەرك و پرۆژەیە زۆر سەختەو دژوار دەكات‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬باسە راستەقینەكەو كێشە هەقیقیەكە‬ ‫هیچ قسەو وتوێژێكی لەسەر ناكرێت‪ ،‬هەموو‬ ‫كێشەكان لە دیاریكردن و رێكەوتن لە سەر‬

‫درێژەی‪ ..‬پەیوەندی تورکیاو ئەمریکا؟‬

‫بە ئیسالمی بوونی تورکیا‪ ،‬هەستی ناسەقامگیری‬ ‫دەروونی لە ناخی زۆربەی تورکدا زیندوو کردەوە کە دونیا‬ ‫هەموو دوژمنیانە‪ .‬دەرئەنجامی ئەمەش دژە ئەمریکاییەکی‬ ‫بەرفراوانە لەناو کۆمەڵگای تورکیدا‪ .‬بە دوژمنکردنی دونیا‬ ‫الی تورک ئاسانەو بوونی سیاسی شەعبەوی وەک ئەردۆگان‬ ‫بەردەوام پەرەی پێئەدات‪ .‬گەر دونیا هەمووی گورگ بێت‬ ‫ئەوا دەبێت هەمووان خۆمان لە سایەی شوانە بەهێزەکەماندا‬ ‫بپارێزین‪ .‬ئەمە فەلسەفەی ئەردۆگانە‪ .‬شایانی باسە کە‬ ‫تورک خۆیان بە بااڵتر دەزانن لە گەالنی رۆژهەاڵت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بنەمای ئەو مامەڵە رۆژئاواییەیە کە تورکیا لەگەڵ خەڵكی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا دەیکات‪ .‬کە تورکیا لە رۆژهەاڵت‬ ‫دەڕوانێت خۆی رۆژئاوایی دەبینێت‪ .‬کاتێک لە رۆژئاوا‬ ‫دەڕوانێت‪ ،‬ناچار دەکرێت کە رۆژهەاڵتی بێت‪.‬‬

‫دانانی سەرۆك یان سكرتێر كورتكراوەتەوە‪.‬‬ ‫جەوهەری پرۆسەكەیشیان شەڕی پۆست و پلەو‬ ‫دەسەاڵتەكانە لەنێوان سەركردە كۆنەكان و‬ ‫تێكۆشەرە دێرینەكان خۆیاندا‪.‬‬ ‫ئەم شەڕو ناكۆكی و ئاشوبانە لە كاتێكدایە‬ ‫تەواوی جەستەی یەكێتی توشی رزان و‬ ‫هەڵوەشاندنەوە بووە‪ .‬تێكۆشەرە دێرینەكان‬ ‫و هەندێك لە سەركردەی هەلپەرست و بێ‬ ‫رابردووە بێ گوێدانە ئەوەی دەرئەنجامی ئەم‬ ‫سیاسەت و هەڵسوكەوتەیان چی دەبێت‪،‬‬ ‫چوارمشقی لە سەر بەرەی گەندەڵی و‬ ‫نادادپەروەری دانیشتوون‪ ،‬وەك ئەوەی مێشیش‬ ‫میوانیان نەبێت سورن لەسەر گەیاندنی یەكێتی‬ ‫بە مەرگ و كۆتایی‪ .‬لەم ستراتیجە تایبەتەیاندا‬ ‫دروشمێكی شاراوەیان هەیە‪ ،‬كە دەڵێت‪:‬‬ ‫یان دەبێت ئەم واڵتە بۆ ئێمەو كوڕەكانمان‬ ‫بێت یان تەڕو وشك پێكەوە دەسوتێنین‪،...‬‬ ‫ناڕاستەوخۆیش دەڵێن‪ :‬ئەی جەماوەری‬ ‫یەكێتی ئێوە بۆخۆتان باش دەزانن‪ ،‬كە لە‬ ‫پرۆسەی روخان و مردنی یەكێتیدا تەنیا ئێمەی‬ ‫دەسەاڵتدارە‪ ،‬كە زەرەرمەند نابین‪ ،‬چونكە‬ ‫پارەو موڵك و داهاتمان سنوری كوردستانی‬ ‫بڕیوەو ژیانی خۆمان و ماڵ و مندااڵنمان بۆ‬ ‫سەدان ساڵی تر مسۆگەر كردووە‪ ،‬ئەوە ئێوەن‬ ‫دەبنە قوربانی و لە دوای رۆیشتنی ئێمە‬ ‫دەكەونە ژێر دەستی گورگ و چەقڵ و بە رۆژی‬ ‫نیوەرۆ و بە بێبەزەییانە مەرگ و ئەشكەنجەو‬ ‫نەهامەتی دەبێتە میوانی سەر سفرەتان‪،‬‬ ‫بۆیە دەبێت ئێوە مەمنون بن‪ ،‬كە ئێمە‬ ‫بمێنینەوە‪ ،‬دڵنیابن ئەگەر ئێمە بڕۆین ئەم‬ ‫واڵتە بەم كەالوەیشەوە بۆ ئێوە جێناهێڵین‪،‬‬ ‫كە هەوڵی چاكردنەوەو پێشخستنی بدەن‪.‬‬ ‫لە ئەمڕۆدا تێكۆشەرە دێرینەكان كار لەسەر‬ ‫گەوجاندنی كادران و ئەندامانی یەكێتی وەك‬ ‫ستراتیژ دەكەن‪ .‬هەڵسوكەوتی رۆژانەی ئەم‬ ‫سەركردانە تەنیا یەك ئاماژە پەخش دەكەن‬ ‫ئەویش ئەوەیە‪ ،‬كە ئەمان تا تەڕایی لە حزبەدا‬ ‫بمێنێت جێی ناهێڵن و بەردەوامیش كار لەسەر‬ ‫شكاندنی شكۆی یەكێتی و سەروەریەكانی‬ ‫دەكەن‪ .‬بۆ تەنیا ساتێك ئامادە نین نەیارانی‬ ‫یەكێتی لە خۆیان زویر بكەن و بەرگریەك لە‬ ‫یەكێتی بكەن‪ ،‬بەاڵم تا ئاستی ئێسك شكاندن‬ ‫و خوڵقاندنی كارەسات ئامادەن رووبەڕووی‬ ‫هاوڕێ و تێكۆشەرە دێرینەكانی خەباتی رزگاری‬ ‫و خەڵكی دڵسۆزی یەكێتی ببنەوە‪.‬‬ ‫دەرئەنجامی ئەم عەقڵیەت و سیاسەت و‬ ‫بیركردنەوەیە‪ ،‬دابڕانێكی ئەوەندە فراوان و قوڵ‬ ‫لەنێوان توێژی تێكۆشەرە دێرینەكان و سەركردە‬ ‫هەلپەرستەكان لەگەڵ جەماوەرو میللەت و‬ ‫كادرو ئەندامانی یەكێتی دروست بووە‪ ،‬هیچ‬ ‫پردو پەیوەندیەك لە نێوانیاندا نەماوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫زۆرجار هەڵوێست و بڕیارو كاری ئەم توێژە لە‬ ‫سەركردایەتی ئەوەندە نامۆیە لە باڵوبوونەوەیدا‬ ‫دەبێتە نوكتەو چیرۆكێكی گاڵتەجاری‪ .‬لەم‬ ‫پانتاییەدا هەموو رەخنەو دەربڕینی بۆچونێكی‬ ‫كەسانی روناكبیرو وشیار‪ ،‬هەموو نوسین و‬ ‫وتارێكی راستگۆیانە و جدی الی توێژی خاوەن‬ ‫كورسی و دەسەاڵت هیچ رەنگدانەوەیەكی‬ ‫نیە‪ ،‬تەنانەت ئامادەنین واڵمیشی بدەنەوەو‬ ‫رەتیبكەنەوە‪ .‬ئەم بێمنەتیە لە جەماوەرو خەڵك‬ ‫من بۆخۆم نازانم سەرچاوەكەی بە دیقەت چیە‪،‬‬ ‫ئایا هۆی ئەوەیە ئەوان دڵنیان لەوەی‪ ،‬كە ئەم‬ ‫خەڵك و جەماوەرەیان تەواو بێ ئیرادە كردووەو‬ ‫ناتوانن رووبەڕووی ئەمان ببنەوە یان بە راستی‬ ‫پێیانوایە خۆیان خدری زنەن و لەمان باشترو‬ ‫گونجاوتر بۆ ئەم میللەتە نیە‪ ،‬دەوروبەرەكانیان‬ ‫لە خەڵكانی هەلپەرست و درۆزن رۆژنە‬ ‫راستیەكانیان لێدەشارنەوەو ئەوە دەڵێن‪ ،‬كە‬ ‫دڵ و دەرونی ئەوان دەیەوێت‪ ،‬نەك راستیەكان‬ ‫وەك خۆی‪ .‬پرسیارێكی جدی لەمەڕ هۆی‬ ‫سەرەكی ئەم شێوە دنیابینی و هەڵسوكەوتەی‬ ‫سەركردە سیاسیەكان و تێكۆشەرە دێرینەكان‬ ‫سێیەم‪ ،‬دیدێکی تر کە چەند شارەزایانی تری تورکیا‬ ‫کاری لەسەر دەکەن ئەویش رۆمانسیەتی ئیمپراتۆریەتە‪.‬‬ ‫تورکیا بەئاسانی هێشتا نەبووەتە دەوڵەت نەتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫توانای ئیمپراتۆربوونی لەدەستداوە‪ .‬ئەم لەدەستدانی توانایە‬ ‫زیاتر هۆگری رابردووی کردووەو لە ئەنجامدا ئەو رابردووە‬ ‫رۆمانسیانە بەرهەم دەهێنێتەوە‪ .‬ئەمەش وادەکات کە هەوڵی‬ ‫ئەوە بدات کە واڵتێکی سەربەخۆیەو یاری دەکات لەنێوان‬ ‫زلهێزەکانی ترداو بەدوای بەرژەوەندی خۆیدا دەگەڕێت‪.‬‬ ‫ئەمە بە زەقی لە مامەڵەی نێوان تورکیاو ئەمریکاو تورکیاو‬ ‫روسیادا دیارە‪ .‬ئایا تورکیا دەتوانێت بە یاری کردن لەنێوان‬ ‫هەردووالدا سود لە هەردووال ببینێت؟ ئەمە لە خیتابی‬ ‫تورکدا دەبینین لە مەسەلەی ئێس ‪٤٠٠‬دا‪ .‬خواستی تورکەکان‬ ‫ئەوەبوو کە ئەوان دەتوانن هەردوو سیستمەکەیان هەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم وەک دەردەکەوێت کە تورکیا ناتوانێت خواستی خۆی‬

‫‪19‬‬

‫یەكێتی ئیفلیج دەكات‬ ‫كاڵفامی سەركردەكان‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬ئایا ئەمانە بۆخۆیان بە سروشت‬ ‫كەسایەتیان بەو شێوەیە‪ ،‬كە دەیانبینین‪ ،‬یان‬ ‫دەرئەنجامی كاریگەریەكانی واقعی سیاسی‬ ‫و كۆمەاڵیەتی و كەلتوری ئەم كۆمەڵگایەو‬ ‫رێكخراوە سیاسیەكان وا گۆڕاون‪ .‬بەواتایەكیتر‬ ‫رەفتارو هەڵسوكەوتی ناتەندروست و نابەجێی‬ ‫هەندێك لە سەركردەو تێكۆشەرە دێرینەكان‬ ‫لە بناغەدا لە سەر چ بنەماو دنیابینیەك‬ ‫خوڵقاوە؟ خوێندنەوەی تەندروست و زانستی بۆ‬ ‫سایكۆلۆجیای سەركردەو تێكۆشەرە دێرینەكان‬ ‫چیمان پێدەڵێن؟‪ .‬لە روویەكی ترەوە چی وا لە‬ ‫كەسانی روناكبیرو خوێندەوارو لێهاتوو زیرەك‬ ‫دەكات‪ ،‬كە ببنە پاشكۆی ئەم توێژەو عەقڵ و‬ ‫تواناو شارەزاییان بخنە خزمەت كارو كردارێكی‬ ‫ناڕەواو ناتەندروستەوەو خزمەتی بەرژەوەندیە‬ ‫كەسێتی و تایبەتەكانی ئەم توێژە بكەن؟‪.‬‬ ‫سەركردایەتی سیاسی كورد لەبەرئەوەی‬ ‫نازانن لە ئەمڕۆدا‪ ،‬لەسەر ئاستی جیهان چی‬ ‫دەگوزەرێت و خوێندنەوەی تەندروستیان بۆ‬ ‫گۆڕانكاریەكانی دنیا و ئەجندای نوێی زلهێزەكان‬ ‫و ستراتیجی جیهانی گۆڕانكاریەكان نیە‪ ،‬بۆیە‬

‫تەواوی‬ ‫جەستەی یەكێتی‬ ‫توشی رزان و‬ ‫هەڵوەشاندنەوە‬ ‫بووە‬ ‫هیچ پێشبینیەكیان بۆ رووداوەكان نیەو هیچ‬ ‫خوێندنەوەیەكیان بۆ گۆڕانكاریەكان نیە‪،‬‬ ‫بەمەیش هیچ پالن و ئامادەكاری و بەرنامەیان‬ ‫بۆ رووداوەكان نیە‪ ،‬هەموو ئەو رووداوانە الی‬ ‫ئەمان قەدەرەو وەك رووداوی سروشتی مامەڵەی‬ ‫لە گەڵدا دەكەن‪ .‬لەكاتی رووداوەكانیشدا بۆ‬ ‫رووبەڕووبوونەوەیان هیچ كات بژاردەی دووەمیان‬ ‫نیە‪ ،‬واتە پالن و نەخشەی رووبەڕووبوونەوەیان‬ ‫نیە‪ .‬بە گشتی سەركردایەتی كورد لە ئەمڕۆدا‬ ‫لەوە بێ ئاگایە‪ ،‬كە لەسەر ئاستی جیهان‬ ‫چی دەگوزەرێت و ئاراستەی گۆڕانكاریەكان‬ ‫میللەتان بەرەو كوێ پەلكێش دەكات‪ .‬شۆڕش و‬ ‫راپەرینەكانی ئاسیای ناوەندو بەهاری عەرەبی‬ ‫و جواڵنەوەكانی ئەوروپاو جیهانی رۆژئاواو‬ ‫بەرهەڵستكارانی ئەجندای دوای عەولەمەو‬ ‫لێبرالیزمی نوێ لەسەر ئاستی جیهان تەنیا‬ ‫قسەو دروشم و چیرۆكی سیاسی نیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئاماژەی بەرجەستەبوونی گۆڕانكاری بنەڕەتی‬ ‫و گەورەن لە كۆی پرسەكانی هزرو سیاسیەت‬ ‫و ئاماژەی بەرجەستەبوونی قۆناغێكی نوێی‬ ‫مێژووی جیهانین‪ .‬دەركەوتنی تەرمی فۆرمی‬ ‫كالسیكی رێكخراو و دنیابینی هزری چەپایەتی‬ ‫و عەقڵیەتی راستڕەوی كالسیكی و داڕوخانی‬ ‫ستراكچەری هەرەمی و زەبت و رەبت و‬ ‫توندوتۆڵی و قاڵببەستوی كاری رێكخراوەی‪...‬‬ ‫هتد‪ ،‬تەنیا ئاماژەی كۆتای سەردەمێكی مێژووی‬ ‫تایبەت بە خۆیان نیە‪ ،‬بەڵكو ئاماژەی كۆتای‬ ‫بە قۆناغێكی مێژووی مرۆڤایەتی هێناوە‪،‬‬ ‫كە بەرپرسانی ئێمە توانای ئیستیعابكردن‬ ‫و تێگەیشتنیان نیە‪ .‬لەم واقعەدا ئەوەی بۆ‬ ‫بەسەر هیچ الیەکدا بسەپێنێت‪ ،‬ئەمریکاو روسیا هەردوو‬ ‫دەیانەوێت بە بەرژەوەندی خۆیان ئاراستەی بکەن‪.‬‬ ‫دەرئەنجامی ئەمانە چەند دیدێکی ستراتیژیە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ ،‬بە الی هەندێک لە ئەمریکاییەکانەوە تورکیا‬ ‫ئێستا لە پەیوەندیەکی خراپدایە لەگەڵ ئەمریکادا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫توانای ئەوەی هەیە کە جارێکی تر بهێنرێتەوە ناو بەرەی‬ ‫ئەمریکایی‪ .‬شایانی باسە لە ناتۆدا بەندێک نیە بە دەرکردنی‬ ‫ئەندام‪ .‬ئەمریکاو کەنەدا هەوڵیاندا کە بەندێکی وەها بۆ‬ ‫هاوپەیمانییەکە زیادبکەن‪.‬‬ ‫دووەم‪ ،‬تورکیا دەیەوێت سەربەخۆبێت و لە ئەنجامی‬ ‫ئەمەدا گەرەنتی نیە کە لە هەموو ساتێکدا وەک ئەوەی‬ ‫الیەنی ئەمریکی چاوەڕوان دەکات مامەڵە بکات‪.‬‬ ‫سێیەم‪ ،‬تورکیا چیدی لەوە دەرچووە هاوپەیمان بێت و‬ ‫ئەمریکا ناتوانێت وەک هاوپەیمانێک مامەڵەی لەگەڵدا بکات‪.‬‬

‫ئەم برادەرانەی ئێمە دەبێتە كارەسات و‬ ‫كێشە ئەوەیە سەردەمی حزبایەتی كارێزمای و‬ ‫دەسەاڵتی تاكڕەوی و تاكەكەسی و تەنانەت‬ ‫دەسەاڵتی نوخبەی پێشڕەویش كۆتاییان‬ ‫هاتووەو چیتر كاریگەرو سیحریان نامێنێت‪.‬‬ ‫ئەو فۆرم و شێوازە رێكخستنەی‪ ،‬كە جاران‬ ‫لەسەر بنەمای كاری رێكخراوەی كالسیكی‬ ‫پەیوەندی نێوان كادرو سەركردایەتی و كادران‬ ‫خۆیان‪ ،‬خەڵك و حزب پەیوەندیەكانیانی‬ ‫دروست دەكردو بەیەكەوەیانی دەبەستەوە‪ ،‬لە‬ ‫ئەمڕۆدا هیچ كاریگەریەكی نەماوەو ناتوانێت‬ ‫ئەرك و كارەكانی حزبایەتی راهی كات‪ .‬بەواتە‬ ‫داڕوخانی پردی رێكخستنە كالسیكیەكان دەبێتە‬ ‫گەورەترین كێشە بۆ حزب و رێكخراوە سیاسیە‬ ‫كالسیكیەكان‪ .‬پوختەی روونكردنەوە ئەوەیە‬ ‫فۆرم و شێوازی كاری رێكخراوەی ستالینی و‬ ‫كالسكی رۆژئاوایش وەك تێگەیشتن و رێباز‬ ‫كۆتاییان هاتووە‪ .‬لە ئەمڕۆدا شۆڕشی زانست‬ ‫و تەكنۆلۆجیای پەیوەندیكردن و فراوانبوونی‬ ‫تۆڕەكانی پەیوەندی ئەلیكترۆنی و سۆشیال‬ ‫میدیا و ‪...‬هتد‪ ،‬زۆر بە خێرایی جێگای ئەو‬ ‫فۆرمە كۆنە لە كاری رێكخراوەی دەگرنەوە‪،‬‬ ‫پردێكی زۆر پتەوترو تەندروستتر بۆ پەیوەندی‬ ‫نێوان سەركردایەتی بنكردایەتی حزبی نوێخواز‬ ‫دادەمەزرێنن‪ ،‬پەیوەندی نێوان خەڵك و كادران‪،‬‬ ‫نێوان كادران خۆیان‪ ،‬پەیوەندی نێوان حزب و‬ ‫جەماوەر دروست دەكەن‪ .‬ئەم ئامرازە نوێیانە‬ ‫نەك هەر كاری سیاسی و رێكخراوەی زۆر‬ ‫ئاسان و رەوان دەكەن‪ ،‬بگرە زۆرو تەندروستتر‬ ‫جێگای ئامرازەكانی پێشوو دەگرنەوە‪.‬‬ ‫زۆر عاقاڵنەترو دیموكراسیترو دادپەروەرتر‬ ‫كارەكان بەڕێدەخەن‪ .‬لەم پرۆسەیەدا فەرمان‬ ‫و رێنماییەكان و دنیابینی سیاسی و هزری‬ ‫سەركردەكان بە شێوەیەكی ئەبستراكت‬ ‫ناگوازرێتەوە‪ ،‬بەڵكو گیانێكی زیندوو دەدەنە‬ ‫پەیوەندیەكان و ئەم ئامرازانە دەبنە سەكۆیەك‬ ‫بۆ گۆڕینەوەی بیرو بۆچونە جیاوازەكان و‬ ‫راستكردنەوەی هەڵەو تێنەگەیشتنەكان و لە‬ ‫دەرئەنجامدا رەوشێكی دیموكراسی و تەندروست‬ ‫بەرهەم دێت‪ .‬ئەم شێوەو فۆرمە لە كارو ئامرازی‬ ‫تەكنۆلۆجی و زانست‪ ،‬دواین بزمارە لە تابوتی‬ ‫كاری رێكخراوەی كالسیكی و سروشتی ئۆرگانی‬ ‫حزبایەتی دەدرێت‪ .‬لێرەدا ئەو راستیە بە‬ ‫روونی دەردەكەوێت و وەاڵمی ئەو پرسیارەش‬ ‫دەدرێتەوە بۆچی سەركردایەتی سیاسی حزبە‬ ‫كوردیەكان و تێكۆشەرە دێرینەكان دژی هەموو‬ ‫پرۆسەیەكی نوێبونەوەو پێشكەوتن و ئەجندای‬ ‫نەوەی نوێن؟‪.‬‬ ‫لەم بازنەیەدا وردبوونەوەو شیكاركردن‬ ‫لە بارودۆخی ناوخۆی یەكێتی و فۆرمی‬ ‫رێكخراوەیی‪ ،‬دەگەینە ئەو راستیەی چیتر‬ ‫ئەم شێوە رێكخستن و فۆرمە ناتوانن ببنە‬ ‫بناغەی نوێبونەوەی یەكێتی و پردی رەتكردنی‬ ‫كێشەو قەیرانەكانی‪ ،‬پێویستە گۆڕانكاریەكی‬ ‫بنەڕەتی و جەوهەری لە كۆی ستراكچەرو‬ ‫كاری رێكخراوەیی یەكێتیدا بەرجەستە بكرێت‪.‬‬ ‫شێوازی رێكخستنی ئۆرگانی وەك ئەوەی تا‬ ‫ئەمڕۆ كاری پێدەكرێت یەكێتی بەرەو داڕوخان‬ ‫و زیاتر الوازبوون دەبات‪ ،‬بە رامان لە واقعی‬ ‫كاری رێكخراوەیی زۆر بە روونی ئەوە دەبینیت‪،‬‬ ‫كە تەواوی ئەو ئۆرگانانە توشی ئیفلیجبوون‬ ‫بوونەو هیچ كاریگەریەكیان نەماوە‪.‬‬ ‫شەڕی سەركردەكان‬ ‫شەڕ و كێبركێ و ملمالنێی نێوان‬ ‫سەركردەو تێكۆشەرە دێرینەكان‪ ،‬لە ئەمڕۆدا‬ ‫گەیشتوەتە قۆناغێكی مەترسیدار‪ ،‬لە بناغەدا‬ ‫ئەم جیاوازیانە لەسەر دنیابینی و بۆچون و‬ ‫بیری جیاواز نیە‪ ،‬بەڵكو شەڕی بەرژەوەندی و‬ ‫پلەو پۆستی موغرییە‪ ،‬شەڕە لەسەر دەسەاڵت‬ ‫و ئیمتیازات و دەستكەوتی مادی و مەعنەوی‪.‬‬ ‫ئەم واقعە ئەو بارەی خوڵقاندوەە تەواوی‬ ‫دامەزراوەو ئۆرگانەكانی یەكێتی توشی‬ ‫قەیران و ئیفلیج بوون ببن‪ .‬دابەزینی شەڕو‬ ‫كێبڕكێكان بۆ ئاستی كادرانی خوارەوەو‬ ‫موریدو دەست و پێوەندەكان دۆخەكەی زیاتر‬ ‫ئاڵۆز كردووە‪ .‬تۆڕە كۆمەاڵیەتیەكان لە بری‬ ‫ئەوەی ببنە سەكۆیەك بۆ ئاڵوگۆڕی بیرو‬ ‫باوەڕو دنیابینی سیاسی و هزری بوونەتە‬ ‫گۆڕەپانی یەكتر شكاندن و ئابڕوبردنی یەكتر‪.‬‬ ‫گەیشتنی جیاوازیەكان بە ئاستێك سروشتی‬ ‫ناكۆكیەكان لە ملمالنێ و كێبڕكی خزمەتكردن‬ ‫و داهێنان بگۆڕێت بە شەڕو پێكهەڵپژان و‬ ‫یەكتر سڕینەوەو تەسفیەكردنی سیاسی تا‬ ‫بگاتە ئاستی تیرۆرو یەكتر ئەشكەنجەدان‪،‬‬ ‫ئەو بارەی رەخساندووە تەواوی كادران بگەنە‬ ‫ئەو بڕوایەی‪ ،‬كە سەركردایەتی یەكێتی لە‬ ‫ئەمڕۆدا لە ئاست بەرپرسیارێتی مێژوویدا‬

‫نیەو متمانەی جەماوەرییان لە دەست‬ ‫داوە‪ .‬لەكاتێكدا گەندەڵی و نادادی ببێتە‬ ‫دیاردەو تەواوی شادەمارەكانی ژیانی خەڵكی‬ ‫گرتبێتەوە‪ ،‬بیروباوەڕی نەتەوەیی و نیشتمانی‬ ‫توشی سوان و ژەنگ كردبێت‪ ،‬جەماوەر‬ ‫بگاتە ئاستێك لە هیواو داخوازی لەپێناو‬ ‫بەرجەستەبوونی گۆڕانكاری و دەرچوون لەم‬ ‫دۆخەی تێیخزراوە تەمەنای داڕوخانی كۆی‬ ‫سیستمەكەو سڕینەوەی تەواوی دەستكەوتە‬ ‫نەتەوەییەكان بكات كارەساتێكە لە مێژویو‬ ‫سیاسی گەالنی ژێر دەستەی هاوشێوەی كورد‬ ‫نمونەو شێوەیان دەگمەنە‪.‬‬ ‫دوورخستنەوەو‬ ‫خەفەكردنی كادرانی ژیرو بوێر‬ ‫بەرجەستەبوونی گۆڕان لە تەركیبەی‬ ‫جەماوەری یەكێتی‪ ،‬بەرزبوونەوەی دەنگە‬ ‫پەرچەكرداری‬ ‫لەالیەك‪،‬‬ ‫ناڕازیەكان‬ ‫ناتەندروستی دەسەاڵت و سەركردایەتی بۆ‬ ‫كپكردن و خەفەكردنی ئەو دەنگانە ئەو‬ ‫بارەی خوڵقاندووە‪ ،‬كە زۆرینەی كادرانی‬ ‫ناڕازی لەم دۆخە ناتەندروستەدا بێدەنگی‬ ‫و بێهەڵوێستی هەڵبژێرن‪ .‬لە راستیدا ئەم‬ ‫بێدەنگیە بەواتای قبوڵكردن و رازیبوون نیە‬ ‫بە هەڵوێست و سیاسەتەكانی سەركردایەتی‬ ‫و تێكۆشەرە دێرینەكان‪ .‬ئەم توێژە لە‬ ‫ئەمڕۆدا زۆرینەی كادران و ئەندامانی یەكێتی‬ ‫پێكدێنن‪ ،‬وردتریش ئەمانە بە زۆری ئەوانەن‬ ‫‪ ،‬كە ناچنە كۆنگرەوە هەر ئەمەیش وایكردووە‬ ‫بەشێوەیەكی گشتی تێكۆشەرە دێرینەكان‬ ‫هیچ سەنگ و حیسابێكیان بۆ نەكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی ئەم برادەرانە لێی تێناگەن‪ ،‬كاتێك‬ ‫كە ناڕازیبوون دەبێتە یاخیبوون ئەوە ئەمانن‬ ‫سەرمەشقی ناڕازیبوون و یاخیبوونەكە‬ ‫دەگرنە دەست و رووداو و گۆڕانكاریەكان‬ ‫ئاراستە دەكەن‪ .‬تێكۆشەرە دێرینەكان بەهۆی‬ ‫تێنەگەیشتنیان لە سایكۆلۆجیای جەماوەری‬ ‫ئەو باوەڕەیان ال یەقین بووە‪ ،‬كە توانیویانە‬ ‫ئەم توێژە تەواو بێ ئیرادەو ئیفلیج بكەن‪،‬‬ ‫لەواقعدا لەم بۆچونەدا هەڵەن‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫بەم هەڵەیە دەزانن هەموو شتێكیان لەدەست‬ ‫دەرچووەو بۆیان كۆنترۆڵ ناكرێت‪ .‬نەوتنی‬ ‫راستیەكان و هەڵوێستوەرنەگرتن و خۆالدان‬ ‫لە رووبەڕووبوونەوەی نادادی وگەندەڵی و‬ ‫زوڵم و ستەمی ناوخۆیی ئەگەر وەك عەرەبیش‬ ‫دەڵێت‪ :‬هێشتنەوەی لە دڵی خۆیاندا (اچعف‬ ‫االیمان) بێت‪ ،‬ئەم واقعە زەمینەی ئەوە خۆش‬ ‫دەكات هیچ قەیران و كێشە و گرفتێكی‬ ‫یەكێتی چارەسەر نەبێت و ئەم قوتابخانەیە‬ ‫زۆر بە هێمنی و لە سەرخۆ هەنگاو بەرەو‬ ‫كۆتایی و مەرگی حەتمی بنێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫لێرەدا روون نیە نازانرێت ئەو كۆتاییە چۆن‬ ‫دەبێت و چۆن بەسەر تێكۆشەرە دێرینەكان و‬ ‫سەركردەكانی ئەمڕۆدا ئەشكێتەوە‪.‬‬ ‫كەس ناتوانێت نكۆڵی لەوە بكات‪ ،‬كە‬ ‫لەمڕۆدا یەكێتی بە دۆخێكی زۆر دژوارو‬ ‫مەترسیداردا تێدەپەڕێت‪ ،‬كۆمەڵێك قەیران و‬ ‫گرفتی بونیادی هەیە پێویستە هەڵوەستەی‬ ‫لە سەر بكرێت ئەگەر نا داهاتوو بە دڵی هیچ‬ ‫كەسێك نابێت‪.‬‬ ‫لەم رەوش و دۆخە دژوارەدا لە بری‬ ‫بیركردنەوەو گەڕان بەدوای چارەسەرێكی‬ ‫بۆ‬ ‫كاركردن‬ ‫تەندروستدا‬ ‫گونجاو‬ ‫دوورخستنەوەی كادرو ئەندامانی بوێرو‬ ‫رووناكبیرو شارەزا بە مەبەستی بێدەنگكردن‬ ‫و خنكاندنی ئەو دەنگە بوێرو راستگۆیانە‬ ‫نابێتە بناغەی چارەسەركردنی كێشەكان‪،‬‬ ‫بەڵكو قەیران و كێشەكان بە شێوەیەك‬ ‫قوڵ و فراوان دەكات بە تەقینەوەی تەڕو‬ ‫وشك پێكەوە دەسوتێنێت‪ .‬دابەشبوونی‬ ‫یەكێتی بەسەر چەند باڵ و ئاراستەو‬ ‫گروپێكی جیاوازو نەیاری یەكتری‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫كە ئەم جیاكاریە بۆ بەرژەوەندی كەسێتی‬ ‫و بەالرێدابردنی یەكێتی بێت‪ ،‬ئایندەی‬ ‫ئەم رێكخراوەو سەركردەكانیشی زۆر لەوە‬ ‫رەشتر دەبێت‪ ،‬كە بیری لێدەكرێتەوە‪ .‬لە‬ ‫ئەمڕۆدا ئەوەی شەڕو كێبركێكان زۆر توندو‬ ‫دژوار دەكات لە جەوهەردا زۆری و فراوانی‬ ‫دەسەاڵت و مافەكانی سكرتێری گشتیە‪ .‬ئەم‬ ‫پۆستە ئەوەندە موغریە تێكۆشەرە دێرینەكان‬ ‫و سەركردە الوەكان بە هیچ شێوەیەك‬ ‫ناتوانن بیر لە نەگەیشتن پێی بكەنەوە‪.‬‬ ‫پۆستی سكرتێری گشتی بەوەی لە رابردوودا‬ ‫جێگای تاڵەبانی بووەو بەهۆی كارێزمای ئەو‬ ‫كەسایەتەوە دەسەاڵتێكی رەهای هەبووە‪ ،‬لە‬ ‫ئەمڕۆدا ئەو دەسەاڵتە بكەوێتە دەست هەر‬ ‫كەسێك دوور نیە یەكێتی بەرەو دۆخێك‬ ‫نەبات لە بارودۆخی ئێستا زۆر خراپتر نەبێت‪.‬‬

‫وو�‬ ‫د ی��دو�� ب ۆ� چ�� ن‬

‫‪18‬‬

‫د‪ .‬ساماڵ مانیی‬

‫دەمەوێت دوو بابەت بپێکم لەم کورتە‬ ‫نوسینەمدا‪ ،‬یەکەمیان‪ :‬گرنگی فەلسەفە بۆ‬ ‫لێکدانەوەو تێگەیشتن لە ژیانی ڕۆژانەماندا‪،‬‬ ‫دووەمیان‪ :‬گرنگی فەلسەفە بۆ هەموو جۆری ئەو‬ ‫لێکۆڵینەوانەی کە پشت بە بەڵگە دەبەستن لە‬ ‫سەرەنجامگرتنیاندا‪ .‬ئەوەش لە ژیانی ئێستای‬ ‫ئێمەدا زۆربەی لێکۆڵینەوەکان دەگرێتەوە‪ ،‬هەر‬ ‫لە لێکۆڵینەوەی بوارە جیاجیاکانی زانستی‬ ‫سروشتیەوە بۆ نموونە وەکو فیزیاو کیمیا‪،‬‬ ‫لێکۆڵینەوەکانی بوارەکانی زانستە مرۆییەکان‬ ‫بۆ نموونە وەکو سۆسیۆلۆجی و مێژوو‪،‬‬ ‫هەتا لێکۆڵینەوەکانی پۆلیس و ئامادەکردنی‬ ‫ئارگیومەنتی پارێزەران و بەهەندگرتنی کەیسەکان‬ ‫لە دادگاکان دا‪ ،‬هەروەهاش لێکۆڵینەوەی سیاسی‬ ‫سەبارەت بە دۆخێکی نالەبار‪ ،‬تەنانەت لە‬ ‫لێکۆڵینەوەی ڕۆژانەی نێوان دوو عاشقی بە گومان‬ ‫لەیەکتریشدا‪ .‬ئەمە لەبەرئەوەیە کە هەموو مێتۆدی‬ ‫زانستیانە بەکاردەهێنێن و متمانەی پێدەکەین لە‬ ‫سەرەنجام گرتنەکانمان و بڕیارەکانماندا‪.‬‬ ‫لەم باسەدا ناچمە تاوتوێکردنی ووردەکاریەکانو‬ ‫دەرخستنی کەمووکوڕیەکان و چارەسەرەکان لە‬ ‫مێتۆدە زانستیەکاندا‪ ،‬لە نوسینی ترمدا بە وردی‬ ‫ئەو کارەم کردووە‪.‬‬ ‫ئەوەی کە لەم باسەدا مەبەستە الم‪ ،‬تیشکخستنە‬ ‫سەر ‘بەڵگە’یە بۆ ساغکردنەوەی سەرەنجام و‬ ‫بڕیارەکان‪ .‬بۆ هەموو کۆمەڵگەکە‪ ،‬گرنگە بە پرسی‬ ‫بەکارهێنانی بەڵگە و ڕۆڵی بەڵگە ئاشنا و شارەزا‬ ‫بێت‪ ،‬بەڵگە و ڕۆڵی بەڵگە و لێکدانەوەی بەڵگەکان‬ ‫وەکو بنەما و سەرەنجامگرتن لە بەر ڕۆشنایی‬ ‫بەڵگەکان لە میکانیزمی بڕیارەکانماندا ئیش‬ ‫دەکەن‪ ،‬بۆ تاکی بیرکەرەوەی ناو کۆمەڵگەکەمان‬ ‫گرنگە ئاشنا بێت بەم دیبەیتانە و شارەزای کێشە و‬ ‫کەموکوڕیەکان بێت‪ ،‬بۆ ئەوەی ڕۆژانە سەرکەوتوو‬ ‫بێت لە لێکدانەوە و بڕیاردان و بیرکردنەوەیدا‬ ‫سەبارەت بەوەی دەیبینێت و دەیبیستێت و‬ ‫کاریگەرە لە ژیانکردنیدا لەناو کۆمەڵگەکەیدا‪.‬‬ ‫‘بەڵگە’‪‘ ،‬زەمینەی دیاردە و ڕوودان’‪‘ ،‬نیەتو‬ ‫ئاڕاستەی لێکۆڵەرەکە’‪‘ ،‬شارەزایی و ئەزموونی‬ ‫لێکۆڵەرەکە’‪،‬‬ ‫‘باوەڕەکانی‬ ‫لێکۆڵەرەکە’‪،‬‬ ‫‘میکانیزم و ستانداردو مێتۆدی پەیڕەوکراو‬ ‫لە لێکۆڵینەوەکەدا’ هەموویان گرنگن و ڕۆڵی‬ ‫کاریگەریان لە گەیشتن بەسەرەنجام و بڕیار‬ ‫لەهەر لێکۆڵینەوەیەکدا‪ .‬لە بواری فەلسەفەدا بە‬ ‫سەدان ئارگیومەنتمان هەیە سەبارەت بە هەموو‬ ‫ئەمانە‪ ،‬تیشک خراوەتە سەر کەموکوڕیەکانیان‬

‫بەشی سێیەم (‪)4- 3‬‬ ‫لەم بەشەدا هەوڵ ئەدەم یەكێك لەو گرفتانە‬ ‫روون بكەمەوەو دواتر شێوازی چارەسەركردنی‬ ‫دەخەمە روو‪ ،‬ئەویش گرفتی شێوازی وانە‬ ‫گوتنەوەیە‪:‬‬ ‫شێوازی وانە گوتنەوە لە زانكۆكانی هەرێمی‬ ‫كوردستان تاقەت پڕوكێنە بۆ مامۆستاو بۆ‬ ‫قوتابیش‪ ،‬نە مامۆستا ئەو شەوق و زەوق و‬ ‫جۆش و خرۆشەی تێدا دەمێنێت بۆ گوتنەوەی‬ ‫وانەكانی و نە قوتابیان و خوێندكارانیش توانای‬ ‫گوێ راگرتن و باری تێكەاڵوبوونیان بۆ دروست‬ ‫دەبێت لەكەڵ بابەتەكە بە هۆی ئەوەی‪:‬‬ ‫أ‪ .‬هەر بابەتێكی سێ كاتژمێری بۆ (‪)120‬‬ ‫قوتابی مامۆستا ناچارە (نۆ) جار بیڵێتەوە ‪.‬‬ ‫ب‪ .‬هەر قوتابیەك بۆ بابەتێكی سێ كاتژمێری‬ ‫ناچارە سێ رۆژ بێت بۆ كۆلێژ ‪.‬‬ ‫ج‪ .‬بە تێكەاڵوی لە هەر رۆژێكدا قوتابی‬ ‫(‪ 4‬تا ‪ )6‬بابەتی جیاواز وەردەگرێت بۆ هەر‬ ‫یەكێكیان (‪ 45‬تا ‪ )50‬خولەك‪.‬‬ ‫د‪ .‬بەهۆی ئەوەی هەمان مامۆستای بابەت‬ ‫لەو چل و پێنج خولەكەدا ناوی نەهاتووان‬ ‫تۆمار دەكات و داتاشۆو كەرەستەكان ئامادە‬ ‫دەكات و رێكیان دەخات (‪ 10‬تا ‪ )15‬خولەكی‬ ‫دەڕوات ‪.‬‬ ‫هـ‪ .‬بەهۆی ئەوەی كۆلێژەكان هۆڵی‬ ‫گونجاویان نیە‪ ،‬قوتابیان و خوێندكاران بە سەر‬ ‫سێ هۆبەدا دابەشكراون‪ ،‬رۆژانە مامۆستای‬ ‫بابەت سێ جار ئەمە دوو بارە دەكاتەوە ‪.‬‬ ‫و‪ .‬بەهۆی دووبارە وتنەوەو ئەنجامدانی زیاتر‬ ‫لە كارێك (مامۆستا خۆی ناو دەخوێنیتەوە‪،‬‬ ‫نەهاتو تۆمار دەكات‪ ،‬دەنگە دەنگی پۆلەكە‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫بەڵگەکان بە پاکژی و بێالیەنی نابینرێن‬

‫و کاریگەرییان لەسەر سەرەنجام و بڕیارەکان‪،‬‬ ‫هەروەهاش چۆنیەتی و مەرجی متمانەکردن بە‬ ‫مێتۆد و سەرەنجامگرتن و بڕیارەکان‪ .‬لەناوهەموو‬ ‫ئەمانەشدا ‘بەڵگە’ پایەیەکی سەرەکی هەیە لە‬ ‫ساغکردنەوەو سەلماندندا‪ ،‬منیش دەمەوێت کەمێک‬ ‫تیشک بخەمە سەر ناساندنی بەڵگە و ڕۆڵی بەڵگە‬ ‫لەم کورتە باسەدا‪.‬‬ ‫ئێمە لە فەلسەفەدا‪ ،‬دیبەیتی زۆرمان هەیە‬ ‫سەبارەت بە بەڵگە و جۆرەکانی و بەکارهێنانی‪،‬‬ ‫منیش لە ‘هەگبەی زانین’ دا بە کوردی زۆر لەسەر‬ ‫ئەو مەسەلەیە ڕاوەستاووم و بە ووردی تاووتوێم‬ ‫کردوە‪.‬‬ ‫بۆ نموونە‪‘ :‬بەڵگەی بینراو’مان هەیە وەکو‬ ‫پەتو الشەیەکی هەڵواسراو و نامەیەکی ماڵئاوایی‪،‬‬ ‫یان دەبەیەک بەنزین و نەوت و الشەیەکی سوتاوو‬ ‫شەڕێکی خۆشەویستی پێشتر‪ ،‬یان دەمانچەیەکو‬ ‫الشەیەکی کوژراو و کێشەیەکی پێشتر‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەم بەڵگە بینراوانەدا‪‘ ،‬بەڵگەی نەبینراو’یشمان‬ ‫هەیە‪ ،‬وەکو ئەزموونی پێشتر‪ ،‬تۆڕی باوەڕەکانی‬ ‫بیرکردنەوەی زاڵ‪ ،‬کەڵتوری کۆمەڵگەکە‪ ،‬ئەو‬ ‫تیۆریانەی خوێندومانن و متامنەمان پێداون و‬ ‫بەهەند گرتومانن و ئیشیان پێدەکەین‪.‬‬ ‫لە هەڵسەنگاندنی هەموو ئەمانەدا‪ ،‬کۆمەڵێک‬ ‫لە ئارگیومەنتی فەلسەفیمان هەیە ئەوە‬ ‫دەردەخەن کە هیچ ‘بەڵگە’یەک (لەمەدا بەڵگەی‬ ‫بینراو مەبەستە) وەکو خۆی بە پاکژی و بێالیەنی‬ ‫نابینرێن و لێک نادەدرێنەوە لە بەکارهێنانیاندا بۆ‬ ‫سەرەنجامگرتنو بڕیارەکانماندا‪ .‬لەبەرئەمەشە کە‬ ‫چیتر بەڵگە بە تەنها بەکارناهێنرێن بۆ سەلماندنی‬ ‫سەرەنجامەکان‪ ،‬بەڵکوو سەرنج لەسەر ستانداردو‬ ‫ئەو مێتۆدەیە کە گریمانەکان و تیۆریەکانی پێ‬ ‫دەسەلمێنرێت‪ ،‬هەروەهاش تیشکخستنە سەر‬ ‫ئەوەی کە لێکدانەوە و گریمانەی جیاواز هەن‬ ‫بۆ هەمان بەڵگەی بەردەست و پێویستی بەهەند‬ ‫وەرگرتنی زۆربەی ئەو گریمانە و لێکدانەوانە‬ ‫لە کاتی لێکۆڵینەوەکاندا پێش بڕیاردان و‬ ‫سەرنجامگرتن‪.‬‬ ‫هەندێک تێزی فەلسەفیمان هەیە کە گرنگ و‬ ‫سەرنجڕاکێشن لەالی ئەوانەمان کە لە فەلسەفەی‬ ‫زانستی سروشتی و زانستە مرۆییەکان و‬ ‫فەلسەفەی زانین دەکۆڵینەوە‪ ،‬هەروەهاش بۆ‬ ‫ئەوانەی لە دەرەوەی بواری فەلسەفە و بوارەکانی‬ ‫زانستەکاندا ئیش دەکەن بەاڵم گرنگە الیان‬ ‫دەرخستنی ‘ڕاستی’ لە ئیشکردنەکانیاندا‪ ،‬ئاشنا‬ ‫بوون بەو تێزە فەلسەفیانە گرنگە بۆ هەر کەسێک‬

‫د‪ .‬محەمەد شوانی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫هیچ بینین و بەڵگەو‬ ‫دیتنێك بەتاڵ نییە لە‬ ‫تیۆر تا بە سەربەخۆو‬ ‫بەتەواوی جیاوازو پاكژ‬ ‫بێ لە تیۆرو بتوانین تەنها‬ ‫بە بەڵگە سەرنجام و‬ ‫تیۆریەکان ساغ بكرێتەوە‬ ‫کە دەیەوێت لەسەرمەسەلەی ساغکردنەوەی‬ ‫سەرەنجامەکان و گریمانەکان و تیۆرییەکان‬ ‫بزانێت‪ ،‬یان خۆی لە ژیانی ڕۆژانەیدا ئیشەکانی‬ ‫پەیوەستن بە بەڵگە کۆکردنەوەو بەکارهێنانیانو‬ ‫سەرەنجامگرتن بە بەکارهێنانی بەڵگەکان‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە پۆلیس و پارێزەرو دادگاکان‪.‬‬ ‫یەکێک لەو تێزە فەلسەفیانە کە لەسەر پرسی‬ ‫پشتبەستن بە بەڵگە هەیەو لەم باسەدا دەیخەمە‬ ‫بەرتیشک‪ ،‬بە ‘تیۆری یو تی ئی’ ناسراوە‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەی زۆر بە کورتی ناوەرۆكی تیۆری ‘یو تی ئی’‬ ‫بەسادەیی بخەمە پێش چاوو و ڕوونی بكەمەوە‪،‬‬ ‫ئەم نموونەیە بەكار دەهێنم‪:‬‬ ‫با وای دابنێین چەند گریمانەیەکمان هەیە‬ ‫کەتا ڕادەیەکی باش دەکرێت لێکدانەوەکانیان‬ ‫پەسەند بکرێن سەبارەت بەو بەڵگە بینراوانەی‬ ‫لەبەردەستدایە‪ ،‬ئەو گریمانانە بەم جۆرە ناویان‬ ‫لێ دەنێین‬ ‫‪ H .‬و ‪ H1‬و ‪ H2‬و ‪ H3‬و ‪*H‬‬ ‫بەشێکی تێزە فەلسەفیەکەی ‘یو تی ئی’‬ ‫سەبارەت بەم هەبوونی کۆمەڵێک لە لێکدانەوەو‬ ‫گریمانانە دەڵێت‪ :‬هەر یەكێك لەم گریمانانە‬ ‫دەتوانێت كاندید بێت بەبێ جیاوازی بۆ باسكردنو‬ ‫ڕوونكردنەوەی هەمان دیاردە و بەڵگەی کە لەبەر‬

‫دەستماندایە و لە ژێر پرسیاردایە‪.‬‬ ‫ئێستا با وای دابنێین‪ ،‬لەبەر هەر هۆیەك بێت‪،‬‬ ‫ئەو گریمانەیەی كە ناوەكەی ئەستێرەی پێوەیە‪،‬‬ ‫المان پەسەندتر بێت وەك لەوانیتر‪ .‬ئەمە مانای‬ ‫ئەوەیە ئەم گریمانەیەی كە هەڵمان بژارد بۆ ئەوەی‬ ‫پەسەندی بكەین سەبارەت بەوەی كە لەسەر‬ ‫دیاردەو بەڵگەکە دەیڵێت‪ ،‬بەالمانەوە ڕاستی‬ ‫دەپێکێت و سەرەنجامێکی داوینەتێ سەبارەت بەو‬ ‫دیاردە و بەڵگانەی کە لە ژێر پرسیاردان‪.‬‬ ‫بەشێکیتری تێزە فەلسەفیەکەی ‘یو تی ئی’‬ ‫دەڵێت‪ :‬ئەگەر دواتر ئەوەمان بۆ دەركەوێت‬ ‫كە ئەو گریمانەیەی هەڵمان بژاردبوو لەناو‬ ‫ئەوانیتردا بۆ ڕوونکردنەوەی دیاردە و بەڵگەکانی‬ ‫بەردەستمان‪ ،‬هەڵەیە یا هەڵە بووە لە باسكردنو‬ ‫سەرەنجامەکەیدا‪ ،‬ئهوا هەڵەبوون و ناڕاستبوونی‬ ‫ئەو تیۆرە مانای ئەوە ناگەیەنێت كە دیاردەكە‬ ‫یان بەڵگەکە ڕونکردنەوەی نیەو قابیلی‬ ‫ڕوونکردنەوەو سەرەنجامگرتن و بڕیاردان نیە؛ واتە‬ ‫ڕوونکردنەوەیتریش هەیە بۆ هەمان ئەو بەڵگەو‬ ‫دیاردەیەی کە لەبەردەستدایەو لەژێر پرسیاردایە‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی وەک لەم نمونەیەدا دامناوە‪،‬‬ ‫چوار گریمانەی ترمان هەیە جگە لەوەی کە‬ ‫ئەستێرەکەی پێوە بوو وە بژاردەی یەکەممان بوو‪،‬‬ ‫هەر لەسەرەتاشەوە وتمان؛ هەریەک لەم گریمانانە‬ ‫لەگەڵ هەمان بەڵگەو هەمان دیاردە دەگونجێن‬ ‫تا ڕادەیەکی باش لێکدانەوەیان هەیە‪ .‬کەواتە‪،‬‬ ‫ئەم گریمانانەیتریش دەتوانن ڕوونكردنەوە بدەن‬ ‫سەبارەت بە هەمان دیاردە و هەمان بەڵگەی کە‬ ‫لەبەر دەستماندایە بۆ سەرەنجام گرتنەکەمان؛‬ ‫دەبێت بە هەند بگیرێن‪.‬‬ ‫تا ئێرە ئارگیومەنتی یان تیۆری فەلسەفی ‘یو‬ ‫تی ئی’ ئیشی خۆی بەجێ دەهێنێت دژ بە وەی‬ ‫کە ناتوانین تەنها پشت بە بەڵگە ببەستین بۆ‬ ‫گەیشتن بە سەرەنجام‪ ،‬چونکە بۆمان دەردەخات‬ ‫کە هەمان بەڵگەی بینراوی بەردەستمان گونجاوە‬ ‫لەگەڵ هەرکام لەو گریمانە و لێکدانەوانەدا کە لە‬ ‫سەرەوە ڕیزم کردوون و هەمووشیان باسی هەمان‬ ‫بەڵگە دەکەن و لێکدانەوەی بۆ دەکەن و بەهەمان‬ ‫بەڵگەش سەرەنجام دەگرن‪.‬‬ ‫بۆ ماوەیەکی زۆر لە مێژووی لێکۆڵینەوەکاندا‪،‬‬ ‫هەندێک لێکۆڵەر پێیان وابوو کە بەڵگەکان بە‬ ‫بێالیەنی دەبینرێن و زەمینەی ڕوودان و مێتۆدی‬ ‫بەکارهاتوو وئەزموون و باوەڕەکانمان دەوریان نیە‬ ‫لە لێکدانەوەماندا و بۆ دیتنەکانمان و بۆ بینین و‬ ‫بەکارهێنانی بەڵگەکان‪ .‬ئەو تیڕوانینە هەڵە بوو‪،‬‬

‫لە ئێستدا ئیشی پێناکرێت‪ .‬ئەو تێز و تیۆریە‬ ‫فەلسەفیانەی پشتگیری لەوە دەکەن کە دەکرێت‬ ‫بەڵگە پاکژ ببینرێت و بەدەر لە لێکدانەوە و باوەڕی‬ ‫پێشینەی ئەوەی کە دەیانبینێت بەکاردەهینرێن‪،‬‬ ‫پشتییان بەوە بەستووە كە‪ :‬دیتن یا بینینی‬ ‫بەڵگەکان بە تەواوی سەربەخۆیە و جیایە یا‬ ‫پاك و پاکژە لە تیۆر و بۆچوون و باوەڕەکانمان‬ ‫و گەردی ئەوانەی پێوە نیە کاتێک مامەڵەیان‬ ‫لەگەڵدا دەکەین لە لێکۆڵینەوەکانماندا‪ .‬بەاڵم ئێمە‬ ‫لە فەلسەفەدا دەزانین كە وانییە‪ ،‬چونكە چەندین‬ ‫ئارگیومەنتیتر و تێۆریترمان هەن کە پێچەوانەی‬ ‫ئەوە دەڵێن‪ ،‬لەناویاندا بەناوبانگترینیان تیۆرییەکە‬ ‫كە بە ‘تیۆری دوێیم’ ناسراوە‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫یەكەم جار پیێر دوێیم مەسەلەكەی هێناوەتە‬ ‫باسكردن و تیۆرەكەشی بە ناوی خۆیەوە ناسراوە‪.‬‬ ‫ئارگیومەنتی تیۆرەكەی دوێیم دژ بەم جیاكردنەوە‬ ‫و پاكژبوونە و سەربەخۆییەی بەڵگە بینراوەکانە‬ ‫لە تیۆر و باوەڕی پێشینەی ئەوەی کە دەیبینێت‪.‬‬ ‫دوێیم لە تیۆریەکەدا ئەو سەرەنجامە دەردەخات‬ ‫كە هیچ بەڵگەیەك و هیچ دیتن و بینینێك خاڵیی‬ ‫نییە لە تیۆر(هەروەهاش لە بۆچوون و باوەڕەکانی‬ ‫ئەوی کە دەیانبینێت)‪ ،‬بەڵگە و دیتن و بینین‬ ‫سەربەخۆ نین لە تیۆر و باوەڕ و لێکدانەوە‪ ،‬هیچ‬ ‫بینین و بەڵگەو دیتنێك بەتاڵ نییە لە تیۆر تا بە‬ ‫سەربەخۆو بەتەواوی جیاوازو پاكژ بێ لە تیۆرو‬ ‫بتوانین تەنها بە بەڵگە سەرنجام و تیۆریەکان‬ ‫ساغ بكرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەمە جگە لەوەی هەردوو لە تێزی ‘یو تی ئی’ و‬ ‫‘دوێیم’ ئەوە دەسەلمێنن کە سەرەنجامەکان تەنها‬ ‫بە بەڵگە ناسەلمێنرێن‪ ،‬هەروەها لە زەمینەی دیتن‬ ‫و تێگەیشتنماندا بۆ دیاردە و بەڵگەكان کۆمەڵێک‬ ‫تیۆر هەن و بەكارن و تیكهەڵكێشن بەو دیتن و‬ ‫تێگەیشتنانە‪ ،‬جگە لەوەی کە لە تاقیكردنەوە و‬ ‫هەڵسەنگاندنی بەڵگەكاندا تیۆر بەكار دەهێنرێن‬ ‫و تێۆر لە پشتی باوەڕەکانمانەوە هەن‪ .‬سەرەڕای‬ ‫ئەمانەش‪ ،‬هیچ زمانێك بۆ دەربڕین نییە كە خاڵیی‬ ‫بێت لە تیۆر و تیۆری تیادا نەبێت كە وەسف و‬ ‫باسكردن و ڕوونكردنەوە بۆ بەڵگە بینراوەكان بە‬ ‫ڕستە دابڕێژێت و مانای بداتێ‪.‬‬ ‫بۆ ئەوونەتان کە فەلسەفە دەخوێنن یان‬ ‫دەیخوێننەوە‪ ،‬ئەم بەشەی تێزەکەی دوێیم لە‬ ‫سااڵنی پەنجا و شەستەكانی سەدەی ڕابوردوودا‬ ‫لە الیەن فەیلەسوفی ترەوە داڕێژراوەتەوە و بە‬ ‫ئارگیومەنتی ‘پڕە تیۆر’ ناسراوە و ئاماژەی‬ ‫پێدەکرێت لە تێکستە فەلسەفیەکاندا‪.‬‬

‫گرفتەكانی زانكۆو بوارەكانی چاكسازی‬ ‫خوێندنی بااڵ لە هەرێمی كوردستان‬

‫كپ دەكاتەوە‪ ،‬وەاڵمی لە دەرگەدان دەداتەوە‪،‬‬ ‫داتاشۆ پێ دەكات و‪...‬هتد) سەرەڕای‬ ‫كاریگەری هەموو ئەمانە لە زەبت نەكردنی‬ ‫بابەتەكە‪ ..‬هەموو مامۆستاكان زوو توڕە دەبن‬ ‫و هەڵدەچن‪ ،‬ئەم ناجێگیری كەسایەتیەی‬ ‫مامۆستا كاریگەری نەرێنی لەسەر قوتابیان و‬ ‫خوێندكاران دەبێ و زۆرجار هەست بە ترس‬ ‫و دڵە راوكێ دەكەن‪ ،‬ناتوانن پرسیار بكەن‬ ‫و گفتوگۆی زانستی لەگەڵ مامۆستای بابەت‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫چی بكرێت باشە؟‪:‬‬ ‫‪ .1‬هەموو ئەو زانكۆو كۆلێژانەی كەمپی‬ ‫زانكۆیان نیە‪ ،‬یان هۆڵەكانی (خوێندن ـ یانەو‬ ‫ژووری مامۆستا‪ ،‬كتێبخانە‪ ،‬تاقیگە‪ ،‬یەكە‬ ‫كارگێڕی و خزمەتگوزاریەكان‪ ،‬ئاودەست و‬ ‫ئاوەڕۆ‪ ،‬یانەی قوتابیان‪ ،‬خواردنگە‪ ،‬فۆتۆكۆپی‪،‬‬ ‫شوێنی راوەستانی ئۆتۆمبێل‪ ،‬گۆڕەپان و‬ ‫رێرەو‪ ،‬باخچەو رووبەری كەسك و ‪...‬هتد)‬ ‫یان بەپێی ستانداردی زانستی و ئەكادیمی نیە‬ ‫دابخرێن‪ .‬یان بە الیەنی كەمەوە بەپێی ئاستی‬ ‫دابینكردنی هەموو ئەم پێداویستیانە ریزبەندی‬ ‫بكرێن و ئاگادار بكرێنەوە‪ ،‬ماوەیەكی زەمەنی‬ ‫دیاریكراویان بۆ دابنرێت ئەگەر بەپێی ئەو‬ ‫ستانداردە زانستیە دروستی نەكەن دابخرێن ‪.‬‬ ‫‪ .2‬سیستمی وانە وتنەوەی مامۆستایان‬ ‫رێكبخرێت‪ ..‬لە رێگای‪:‬‬ ‫أ‪ .‬سیستمی دابەشكردنی قوتابیان و‬ ‫خوێندكارانی هەر قۆناغێك بەسەر هۆبەی (أ و‬ ‫ب و ج) نەمێنێ‪.‬‬ ‫ب‪ .‬سیستمی دوو رۆژو سێ رۆژ لە‬ ‫هەفتەیەكدا بۆ یەك وانە نەمێنێ‪.‬‬

‫ج‪ .‬رێگا نەدرێت مامۆستای یاریدەدەر وانە‬ ‫لە زانكۆ بڵێتەوە‪.‬‬ ‫د‪ .‬رێگا نەدرێت ئەوانەی پرۆفیسۆرن وانە‬ ‫بە خوێندنی بەرایی واتە بەكالۆریۆس بدەنەوە‪.‬‬ ‫هـ‪ .‬هەر قۆناغێك ژمارەی قوتابیەكانی لە‬ ‫(‪ 100‬تا ‪ )150‬قوتابی و خوێندكار زیاتر نەبێت‪.‬‬ ‫و‪ .‬هەموو قوتابیان و خوێندكارانی هەر‬ ‫قۆناغێك پێكەوەو لە هۆڵی وانە وتنەوەی‬

‫شێوازی وانە گوتنەوە‬ ‫لە زانكۆكانی هەرێمی‬ ‫كوردستان تاقەت‬ ‫پڕوكێنە بۆ مامۆستاو‬ ‫بۆ قوتابیش‬

‫تایبەتمەنددا كە شێوەی ستاندارد دروستكرابێت‬ ‫كۆبكرێنەوە‪.‬‬ ‫ز‪ .‬بۆ هەر بابەتێك‪ ،‬هەڵگری نازناوی زانستی‬ ‫(مامۆستا یان پرۆفیسۆری یاریدەدەر) بە‬ ‫هاوكاری مامۆستایەكی یاریدەدەر بگوترێتەوە‪.‬‬ ‫ح‪ .‬هەر بابەتێك تەنیا یەك رۆژ لە هەفتەدا‬ ‫بگوترێتەوە ئەگەر دوو كاتژمێری یان سێ‬ ‫كاتژمیریش بوو‪.‬‬ ‫ت‪ .‬سەرەتا لە ماوەی (‪ 15‬بۆ ‪)20‬خولەك‪،‬‬ ‫مامۆستای یاریدەدەر لە هۆڵەكەدا ناوی‬ ‫ئامادەبووان و نەهاتووەكان تۆمار بكات و‬ ‫داتاشۆو كەرەستەو وێنەو ئامرازە تەكنۆلۆژیە‬ ‫پێویستیەكان ئامادە بكات و كورتەیەك‬ ‫لە ناونیشانی بابەتەكەو تەوەرەكانی روون‬ ‫بكاتەوە‪.‬‬ ‫ی‪ .‬مامۆستای بابەت كە مامۆستایە یان‬ ‫پرۆفیسۆری یاریدەدەرە‪ ،‬تەنیا بۆ ماوەی ‪90‬‬ ‫خولەك روونكردنەوەو باس و راڤەو شرۆڤەی‬ ‫ئەو بابەتە بكات نەك كارەكانی تر ‪.‬‬ ‫ك‪ .‬دواتر لەگەڵ مامۆستای بابەت یان‬ ‫مامۆستای یاریدەدەر (‪15‬تا ‪)20‬خولەك‬ ‫تەرخان بكرێت بۆ پرسیارو گفتوگۆو ئەوانەی‬ ‫پێویستیان بە روونكردنەوەی زیاتر هەبێت‬ ‫لەسەر هەر پرسێكی ئەو بابەتە‪..‬‬ ‫ل‪ .‬ئیتر ئەم بابەتە نەمێنێت تا هەفتەی‬ ‫ئایندە‪ ،‬واتە ئەگەر بابەتەكە سێ كاتژمێریش‬ ‫بێت لە هەفتەیەكدا تەنیا یەك جارو هەموو‬ ‫پێكەوە بە قوتابیان و خوێندكاران بدرێت‬ ‫نەك كەرت كەرت بكرێت و بە سێ رۆژ و هەر‬ ‫رۆژێكیش (‪ )45-40‬خولەك!‬

‫سودەكانی ئەم هەنگاوە چین؟‬

‫أ‪ .‬مامۆستا هەر هەفتەیەك بۆ ماوەی (‪)90‬‬ ‫خولەك زۆر بە جۆش و خرۆشەوە وانەكە‬ ‫دەڵێتەوە‪.‬‬ ‫ب‪ .‬مامۆستا یەك كار دەكات‪ ،‬ئەویش وانە‬ ‫گوتنەوەی زانستیە‪ ،‬كەمتر ماندوو دەبێت و‬ ‫ئاستی توڕەیی و بێزاریی كەمتر دەبێتەوە‪،‬‬ ‫بەمەش قوتابیان و خوێندكاران زیاتر هەست بە‬ ‫ئاسودەیی دەكەن‪.‬‬ ‫ج‪ .‬قوتابیان و خوێندكاران توانای وەرگرتنی‬ ‫یەك بابەت یان لە هەندێك رۆژدا دوو باتیان زۆر‬ ‫زیاترە لەوەی بە پچڕ پچڕ (‪ 4‬تا ‪ )6‬بابەت لە‬ ‫رۆژێكدا وەربگرن بە تایبەت جۆش و خرۆشی‬ ‫مامۆستا كاریگەری ئەرێنی هەیە لەسەریان ‪.‬‬ ‫د‪ .‬ئەو پارەیەی بۆ سەروانە سەرف دەكرێت‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ زانكۆ و وەزارەتی خوێندنی بااڵ‪،‬‬ ‫چونكە لە جیاتی نۆ كاتژمێر تەنیا سێ كاتژمێری‬ ‫مامۆستا دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫هـ‪ .‬لە جیاتی ئەوەی مامۆستا سێ رۆژ‬ ‫سەرقاڵی وانە گوتنەوە بێت‪ ،‬یەك رۆژ وانە‬ ‫دەڵێتەوەو دەتوانێت لە دوو رۆژەكەی تردا‬ ‫سەرقاڵی توێژینەوەو كاری ئەكادیمی تر بێت ‪.‬‬ ‫و‪ .‬هەر دەرسگوتارێك بە شێنەیی و لەسەرخۆ‬ ‫ئامادە كرابێت ناوەرۆكی بەهێزترو ئاستی زانستیی‬ ‫بەرزتر دەبێت‪ ،‬بەتایبەت ئەگەر مامۆستا هەست‬ ‫بكات ئەركی ئەو گەیاندنی پەیامی زانستیە‪.‬‬ ‫ز‪ .‬لە رووی كۆمەاڵیەتی و یەكتر ناسین و‬ ‫تێكەاڵوبوونەوە قوتابیان و خوێندكارانی هەر‬ ‫بەشێكی زانستی زیاتر ئاشنای یەكتر دەبن‪ ،‬بە‬ ‫هۆی ئەوەی لە یەك هۆڵدا كۆدەبنەوە‪.‬‬

‫ت�سە ن�سدرو�س ت�ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫‪17‬‬

‫وەزارەت هۆشداری دەدات‬

‫لە هەولێرو سلێمانی رۆژانە زياتر لە ‪100‬‬ ‫کەس چارەسەری دەروونی وەردەگرن‬ ‫پێدانی مۆبایلی زیرەك بە منداڵەكەت‪..‬‬ ‫وەك پێدانی ماددەی هۆشبەرە‬ ‫د‪.‬هەڤین كەمال‬

‫زۆربەی ئەوانەی دەچنە نەخۆشخانە دەروونیەكان ژنانن‬ ‫مەزهەر كەریم‬ ‫هەڵكشانی نەخۆشیە دەرونییەكان الی‬ ‫وەزارەتی تەندروستی جێگەی نیگەرانیەو رۆژانە‬ ‫بەتەنیا لە هەولێرو سلێمانی زیاتر لە ‪100‬‬ ‫كەس دەچنە نەخۆشخانە دەروونییەكان‪ ،‬ئەوە‬ ‫لەكاتێكدایە تا ئێستا سەنتەرو نەخۆشخانەی‬ ‫پێویست بۆ چارەسەری نەخۆشیە دەروونیەكان‬ ‫نیە‪.‬‬ ‫لەگەڵ هەڵكشانی رێژەی نەخۆشیە‬ ‫دەروونیەكان‪ ،‬هەرێمی كوردستان خاوەنی تەنها‬ ‫دوو نەخۆشخانەو دوو سەنتەری دەروونیە لە‬ ‫هەولێرو سلێمانی‪ ،‬ئەمەش بەپێی رێكخراوی‬ ‫تەندروستی جیهانی “‪ ”WHO‬بێت ژمارەی‬ ‫نەخۆشخانەكان لەئاسێكی پێویستدا نین‪.‬‬ ‫ستانداردی رێكخراوەكە دەبێ بۆ هەر سی‬ ‫هەزار كەس پزیشكێكی دەرونی هەبێت‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫شارێكی وەكو سلێمانیدا كە ژمارەی دانیشتوانی‬ ‫خۆی دەدا لەدوو ملیۆن كەس تەنها چواردە‬ ‫پزیشكی دەرونی هەیە‪ ،‬واتا بە هەر ‪ 142‬هەزار‬ ‫كەس پزیشكێكی دەرونیان بەردەكەوێت‪.‬‬ ‫وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی حكومەتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬دانبەوەدا دەنێت كە نەخۆشیە‬ ‫دەرونییەكان لەهەڵكشاندان‪ ،‬بەراورد بەساڵی‬ ‫رابردوو بەهۆی “زۆری كێشەو قەیرانە‬ ‫جیاوازەكانەوە”‪.‬‬ ‫محەمەد قادر‪ ،‬وتەبێژی وەزارەتی‬ ‫تەندروستی بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬لە هەریەك لە‬ ‫شارەكانی هەولێرو سلێمانی دوو نەخۆشخانەی‬ ‫دەروونی هەیە‪ ،‬هەرچی شاری دهۆكیشە تەنیا‬ ‫لەناو نەخۆشخانەكانە گشتیەكاندا چارەسەری‬

‫دەروونی پێشكەش دەكرێ”‪ ،‬وتەبێژی وەزارەتی‬ ‫تەندروستی ئاماژەی بەوەشكرد كە رۆژانە لە هەر‬ ‫یەك لە نەخۆشخانەو سەنتەرە دەروونییەكان‬ ‫‪ 50‬بۆ ‪ 60‬نەخۆش سەردانی دەكات‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو زانیاریانەی لە وەزارەتی‬ ‫تەندروستی بەردەستن‪ ،‬زۆربەی ئەوانەی‬ ‫دەچنە نەخۆشخانە دەروونیەكان ژنانن‪،‬‬ ‫وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیش هۆكارەكەی‬ ‫پەیوەیست دەكات بەپێكهاتەی بایەلۆجی ژنان‪،‬‬ ‫محەمەد قادر وتی‪“ :‬پیاوان بەڕێژەیەكی كەمتر‬ ‫تووشی نەخۆشی دەروونی دەبن ئەمەش بۆ ئەو‬ ‫ژینگەیە دەگەڕێتەوە كە تێیدا دەژین”‪.‬‬ ‫بەبڕوای وتەبێژەكەی وەزارەتی تەندروستی‪،‬‬ ‫باڵوكردنەوەی داتای نەخۆشیە دەروونییەكان‬ ‫“خراپ دەشكێتەوە” بۆیە ناتوانن بۆ‬ ‫ڕاگەیاندنو هاواڵتیان ئاشكرای بكەن‪ ،‬وتیشی‪:‬‬ ‫“بەاڵم دەتوانین ئەوە بڵێین نەخۆشی دەروونی‬ ‫لە زیادبووندایە”‪.‬‬ ‫سااڵنی رابردوو بۆ خەڵكی هەرێمی‬ ‫كوردستان سااڵنێكی پڕ لە زەحمەتی و‬ ‫ناخۆشی بوو‪ ،‬لەالیەك شەڕی داعشو لەالیەك‬ ‫قەیرانی دارایی‪ ،‬ژیانی خەڵكیان بەتەواوەی‬ ‫شێواندبوو‪ ،‬كە هەتا ئەم چركەساتەش‬ ‫كاریگەری و لێكەوتەكانی ئەو قەیرانانە لەسەر‬ ‫هاواڵتیان ماوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ هەڵكشانی رێژەی نەخۆشیە‬ ‫چارەسەری‬ ‫نەبوونی‬ ‫دەروونیەكانیش‪،‬‬ ‫پێویستیش كێشەی بۆ نەخۆشخانەو سەنتەرە‬ ‫دەروونیەكانی هەولێرو سلێمانی دروست‬ ‫كردووە‪ ،‬بەوپێیەی توانای رووماڵكردنی‬ ‫قەبارەی نەخۆشیەكە ناكرێت‪ ،‬بەهۆی كەمی‬ ‫ستراكچەرو پێداویستیەكانی ئەم بوارە‪.‬‬

‫لە سەنتەری نەخۆشیە دەروونیەكانی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬بە سێ رێگا نەخۆش چارەسەر‬ ‫دەكرێت‪ ،‬ئەوانیش ڕێگەكانی دەرمانو گفتوگۆۆ‬ ‫تەزووی كارەبایە‪.‬‬ ‫د‪ .‬سامان ئەنوەر‪ ،‬بەڕێوەبەری سەنتەرەكە‪،‬‬ ‫بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬بەشێكی دیكەشمان هەیە‬ ‫بۆ ئالودەبوان كە بەپێی جۆری مادەكە دیاری‬ ‫دەكرێن و چارەسەریان بۆ دەكرێ”‪ ،‬د‪ .‬سامان‬ ‫ئەنوەر ئەوەشی خستەڕوو كە لەتەمەنی ‪16‬‬ ‫ساڵەوە نەخۆش لە سەنتەرەكەیان وەردەگرن‬ ‫هەتا تا تەمەنی ‪ 90‬ساڵی‪ ،‬بۆ مندااڵنی خوار‬ ‫تەمەن ‪ 16‬ساڵ بەشی راوێژكاریان هەیە‪.‬‬ ‫سامان ئەنوەر‪ ،‬هۆكارەكانی نەخۆشی‬ ‫دەروونی بۆ بۆماوەییو نەبوونی كارو فشاری‬ ‫دەروونی ڕۆژانە گەڕاندەوە‪ ،‬ئەو بەرپرسە‬ ‫نەیشاردەوە كە فەرامۆشكردنی نەخۆشی‬ ‫دەروونی سەر دەكێشێت بۆ كرداری خۆكوژی‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا ئاماژەی بەوەدا كە‬ ‫نیوە كەمتری ئەو كەسانەی خۆیان دەكوژن‬ ‫نەخۆشی دەروونیان هەیە‪ ،‬ئەو پێیوایە‬ ‫“ئەوە زۆر هەڵەیە‪ ،‬كە خەڵكی پێیوایە زۆری‬ ‫خۆكوشتن پەیوەندی بەنەخۆشی دەروونیەوە‬ ‫هەیە”‪ ،‬بەبڕوای ئەو‪ ،‬هۆكارە ئابوورییو‬ ‫كۆمەاڵیەتیو سۆزدارییەكان پاڵنەری سەرەكی‬ ‫خۆكوشتنن‪ ،‬د‪ .‬سامان ئەنوەر وتیشی‪“ :‬بەاڵم‬ ‫نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت كە رێژەی نیوەی‬ ‫ئەوانەی خۆیان دەكوژن گرفتی دەروونیان هەیە‬ ‫وەكو شیزوفرینیاو نەخۆشی دەروونیەكانی تر”‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری سەنتەری نەخۆشیەكان‬ ‫دەروونیەكان تێبینی ئەوەی كردووە‪ ،‬نەخۆشی‬ ‫دەروونی لە الدێو لە شارەكان وەك یەكە‬ ‫بەبێ جیاوازی‪ ،‬بەاڵم خەڵكی شار هۆشیاری‬

‫تەندروستی زیاترە بۆیە زووتر سەردانی پزیشك‬ ‫دەكاتو چارەسەر وەردەگرێ لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫ئەو خزمەتگوزاریانەی لە كوردستاندا هەیە‬ ‫وەك پێویست نیە‪.‬‬ ‫یەكێتی دەروون پزیشكانی ئەمریكی‬ ‫ئاماژەی بەوەكردووە نەخۆشی دەروونی‬ ‫كۆنیشانەیەكە كە ناسراوە بە تێكچوونێكی‬ ‫گرنگی تاك لە الیەنەكانی بیركردنەوەو یادگەو‬ ‫زیرەكی‪ ،‬هەروەها رێكخستنی هەڵچوونو سۆز‪،‬‬ ‫یان رەفتار كە دەبێتە هۆی لەكاركەوتنی‬ ‫پرۆسە سروشتیەكانی دەروون و جەستە‪.‬‬ ‫هەروەها دەڵێت‪“ :‬نەخۆشییە دەروونییەكان‬ ‫هاوپەیوەندن لەگەڵ ناڕەحەتیو لەكاركەوتنی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬پیشەیی یان هەر چاالكییەكی‬ ‫گرنگی تر”‪.‬‬ ‫بەاڵم پسپۆڕێكی دەروونی لەبارەی‬ ‫زیادبوونی رێژەی نەخۆشیە دەروونیەكان‬ ‫رایەكی دیكەی هەیە و پێیوایە بەرزبوونەوەكە‬ ‫پەیوەندی بە هۆكارێكی دیكەوە هەیە‪.‬‬ ‫د‪ .‬محەمەد عەزیز‪ ،‬پسپۆڕی نەخۆشیە‬ ‫دەروونیەكان‪ ،‬بە “زەمەن”ی راگەیاند ئێستا‬ ‫خەڵكی وەك سااڵنی رابردوو نەماون و سەردانی‬ ‫نەخۆشخانەو سەنتەرە دەروونیەكان دەكەن بۆ‬ ‫چارەسەركردن كە لە پێشوودا سەردانی مەالو‬ ‫شێخیان كردووە بۆ چارەسەر وەرگرتن‪ ،‬ناوبراو‬ ‫ئەمەشی بە هۆیەك زانی بۆ ئەوەی وا هەست‬ ‫بكرێت نەخۆشیە دەروونیەكان زیاتر بوون‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬ئەوەی كە گرنگە حكومەت بیكات‬ ‫شوێنو سەنتەری زیاتر بكرێتەوەو خەڵكی زیاتر‬ ‫هۆشیار بكرێنەوە‪ ،‬تا ئەو كەسانەی توشی‬ ‫نەخۆشی دەروونی دەبن چیتر الیان شەرم نەبێ‬ ‫سەردانی پزیشكی تایبەت بكەن”‪.‬‬

‫نیشانەو چارەسەری نەخۆشی دەروونی‬ ‫زەمەن‬

‫نیشانەکان‬

‫*بەردەوام بیركردنەوە لە ڕوخسارو دەمو‬ ‫چاویو ڕازی نەبوون لە جوانی خۆی‪.‬‬ ‫*دووركەوتنەوە لە كۆمەڵگاو پچڕاندنی‬ ‫پەیوەندییە كۆمەاڵیەتیەكانو هەست كردن بە‬ ‫تەنیایی‪.‬‬ ‫*پشتگوێخستنو گرنگی نەدان بە‬ ‫چاالكیەكانی ڕۆژانەو دەركەوتنی كەسەكە‬ ‫بەشێوەیەكی خەمبارو بێ زەوق بۆ كارەكانی‪.‬‬ ‫* كەمبوونەوەو نەمانی ئارەزووی نان‬ ‫خواردنو بەهۆی ئەم حاڵەتەشەوە نەخۆش‬ ‫كێشی دادەبەزێتو الواز دەبێت ‪.‬‬ ‫*كەمبوونەوەی وزەو توانای جەستەی‬ ‫مرۆڤو ئارەزوو نەكردنی كاركردنو تێكەاڵو‬ ‫نەبوون لەگەڵ هیچ كەسێك ‪.‬‬ ‫* ئەو كەسانەی توشی نەخۆشی دەروونی‬ ‫دەبن بەردەوام مەرگ بە ئاوات دەخوازنو‬ ‫بیر لە خۆكوشتن دەكەنەوەو ناتوانن هەستو‬ ‫سۆزەكانیان دەرببڕن ‪.‬‬ ‫*بەردەوام وا هەست دەكەن هەر كارێكی‬ ‫خراپ ڕووبدات ئەم هۆكارەكەیەتیو جۆرێك‬ ‫بیر دەكاتەوە كە تاوانباری سەرەكی هەموو‬ ‫كارێكە‪.‬‬ ‫*گۆشەگیرنو زۆر كەم قسە دەكەنو توانای‬ ‫ئەوەیان نیە لەكاتی پێویستدا بڕیار بدەن‪.‬‬ ‫*بەردەوام بیر لە شتی بێ سوود دەكەنەوە‪.‬‬ ‫*زوو هەڵچوونو توڕەبوونو شەڕكردن‬ ‫بێ هۆكار‪ ،‬ئەم كەسانە بەردەوام لە بارێكی‬ ‫دەروونی نائارامدان‪.‬‬

‫چارەسەر‬

‫چارەسەركردن لە ڕێگای دەرمان‪:‬‬‫چارەسەر كردن بە دەرمان لە ڕێگای پزیشكی‬ ‫پسپۆڕی دەروونیەوە دەكرێتو لە ڕێگای‬ ‫بەكارهێنانی یاخود پێدانی دەرمانی دژە‬ ‫خەمۆكی‪.‬‬ ‫‪-‬چارەسەری دەروونی‪ :‬چارەسەری‬

‫دەروونی نەخۆشەكەش لە ڕێگای دەروونناس‬ ‫یان چارەسازی دەروونییەوە دەكرێت ئەویش‬ ‫بە بەكارهێنانی تەكنیكی “چارەسەری هزریو‬ ‫ڕەفتاری” كە لێرەدا یارمەتی نەخۆش دەدرێ‬ ‫لەسەر خۆ ڕاهێنانو ڕووبەڕوو بونەوەی‬ ‫بیرۆكە نێگەتیڤەكانیو گۆڕینیان بە بیرۆكەی‬ ‫پۆزەتیڤو زاڵ بوون بەسەر نەخۆشیەكەیداو‬

‫فێركردنی لەسەر چۆنیەتی گەڕانەوەی متمانە‬ ‫بەخۆبوونو نەمانی هەستكردن بە كەمیو‬ ‫ئاسایی بوونەوەی باری دەروونی كەسەكە‪.‬‬ ‫هەروەها هەموو ئەو ڕەفتارە نەشیاو بیرۆكە‬ ‫وەسواسی و دڵەڕاوكێ یانەی كەم دەكرێنەوەو‬ ‫نەخۆشەكە فێر دەكرێتو ڕادەهێنرێت لەسەر‬ ‫كۆنتڕۆڵ كردنی ڕەفتارە نەشیاوەكانی‪.‬‬

‫جیهان‪ ،‬بەشێوەیەكی خێراو دراماتیكی هەنگاوەكانی دەنێتو‬ ‫زۆر بەخێرایی لە گۆڕاندایە‪ .‬هەر بۆیە ئەو منداڵیەی تۆ ئەزموونت‬ ‫كردووە‪ ،‬زۆر جیاوازە لەو منداڵیەی لەم سەردەمەدا منداڵەكانت‬ ‫ئەزموونی دەكەن‪ .‬هۆكاری ئەمەش شارستانیەتو ئەو پێشكەوتنە‬ ‫خێرایەی تەكنەلۆژیایە كە جیهانی مۆدێرن بە خۆیەوە دەبینێت‪.‬‬ ‫كێشەكە لەوەدا نیە كە ئێمەی پێگەشتوو چەند پەیوەست‬ ‫بووین بە بەكارهێنانی مۆبایلە زیرەكەكانمان‪ ،‬بەڵكو كێشە لە‬ ‫منداڵەكانماندایە كەبەكارهێنانیان بۆ ئامێرە زیرەكەكان گەشتۆتە‬ ‫ڕادەی ئالوودەبوون‪.‬‬ ‫توێژەرەوەكان دەڵێن‪ ،‬ڕێژەی لە ‪ ٪50‬هەرزەكاران ئالوودەن‬ ‫بە مۆبایلە زیرەكەكانیانەوە‪ ،‬لە ‪٪٨4‬ی ئەم ڕێژەیە ناتوانن ڕۆژێك‬ ‫بەسەربەرن بێئەوەی سەیرو چێكی مۆبایلەكانیان نەكەن‪.‬‬ ‫توێژەرێكی دەروونی تر دەڵێت‪“ :‬پێدانی مۆبایلی زیرەك بە‬ ‫منداڵەكەت وەك پێدانی گرامێك كۆكاین یاخود بوتڵێك شەراب‬ ‫وایە”‪.‬‬ ‫ئالوودەبوونی ئامێرە زیرەكەكەكان‪ ،‬درۆو تەڵەكەیەكی سایكۆلۆژی‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵكو حەقیقەتێكی زانستییەو هێندەی ئالوودەبوون بەماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان ترسناكە‪ .‬لەبەرئەوەی مێشكی منداڵ بەجۆرێكە كە‬ ‫لە قۆناغی گەشەكردندایەو گوێڕایەڵە بۆ وەرگرتنی هەموو خویەكی‬ ‫خراپو عادەتێك كەلەدوایدا دەبێت بە تایبەتمەندی كەسایەتی‬ ‫ئەو مناڵە‪ ،‬وای لێدێت لەقۆناغی پێگەشتندا ئەستەمە وازلێهێنانو‬ ‫دەستبەرداربوونی ‪.‬‬ ‫كاتێك باوانەكان ئامێرە زیرەكەكانیان دەخەنە بەردەمی‬ ‫منداڵەكانیان لەتەمەنێكی زوودا‪ ،‬زۆربەی جار مەبەست لێی مەشغوڵ‬ ‫كردنو سەرقاڵ كردنیانەو بۆ كات بەسەربردنە ‪ .‬یاخود هەندێكجار‬ ‫وا بۆیدەچن كەبە بەكارهێنانی ئەم ئامێرانە منداڵەكانیان زەینیان‬ ‫ڕوونترو زیرەك تر دەبن‪ ،‬یاخود فێری شتی زیاتر دەبن ‪.‬‬ ‫بەاڵم لە ڕاستیدا ئەم بۆچوونە هەڵەیە‪ ،‬لەبەرئەوەی هێندەی‬ ‫ماددە هۆشبەرەكان زیانیان هەیە بۆ جەستەو مێشك‪ ،‬مۆبایلە‬ ‫زیرەكەكانیش بەهەمان شێوە‪ ،‬لەڕووی بایۆلۆژیەوە هەردووكیان كار‬ ‫لەسەر سیگنەڵەكانی مێشك دەكەن‪ .‬بەاڵم جیاوازیەكە لەوەدایە‬ ‫ئالوودەی ماددە هۆشبەرەكان دەزانن كەزیان بەجەستەیان دەگەیەنن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئالوودەی ئامێرە زیرەكەكان ئەو ڕاستییە دەرك پێناكەن ‪.‬‬ ‫ئالوودەی ماددە هۆشبەرەكان ‪ 24‬كاتژمێر ماددەی هۆشبەریان‬ ‫لەبەر دەستدا نیە‪ ،‬بەاڵم ئالوودەی ئامێرە زیرەكەكان هەموو ڕۆژەكە‬ ‫بە سەیركردنی سۆشیاڵ میدیاو وێب سایتەكان بەسەر دەباتو‬ ‫لەبەرئەوەی دەتوانێت لەزۆر الیەن سوودی لێوەربگرێت‪ ،‬دەبینین‬ ‫ناتوانێت دەستبەرداری بێت ‪.‬‬ ‫ئەگەر بۆ پێگەشتوو ئالودەبوونی ئامێرە زیرەكەكان ترسناك بێت‪،‬‬ ‫ئەوا بێگومان بۆ منداڵ كاریگەرەكەی تۆقێنەرە‪ .‬لەتوێژینەوەیەكدا‬ ‫لە وواڵتی بەریتانیادا بینراوە‪ ،‬ئەو كەسانەی كەئالوودە دەبن‬ ‫بەئامێرە زیرەكەكانەوە‪ ،‬كە هەوڵ دەدرێت دووربخرێنەوە لێیان‬ ‫هەمان ناڕەحەتیو بێتاقەتیو بارگرژیان بۆ دروست دەبێت‪ ،‬بەهەمان‬ ‫شێوەی ئالودەیەكی ماددە بێهۆشكەرەكان‪ .‬توێژەرەوەكان دەڵێن‬ ‫خێزانەكان هەڵەیەكی كوشندە دەكەن كاتێك تەنیا تەركیزیان‬ ‫لەسەر دوورخستنەوەی منداڵەكانیانە لە ماددەی هۆشبەرو ماددە‬ ‫كحولیەكانو ئالوودەبوونیان بەئامێرە زیرەكەكانیانەوە فەرامۆش‬ ‫دەكەن ‪.‬‬ ‫لەڕاستیدا دایكو باوكو ئەندامانی تری خێزان‪ ،‬كاریگەرییەكی‬ ‫نێگەتیڤو نەرێنیان هەیە لەسەر منداڵەكان‪ ،‬منداڵەكان بەشێوەیەكی‬ ‫سروشتی حەزیان بەالسایكردنەوەو چاولێكەری گەورەكانە‪ ،‬دەیانەوێت‬ ‫كۆپی ئەو هەڵسووكەوتەی باوانەكانیان بكەن كە گەورەبوون‪.‬‬ ‫هەر بۆیە بەكارهێنانی مۆبایلەكەت زۆربەی كات لەڕۆژەكەدا‬ ‫كاریگەریەكی نەرینی خراپی هەیە لەسەر منداڵەكانتو ئامادەباشیان‬ ‫تیادا دروست دەكات كەئەو خووە خراپەیان ال ئاسایی بێت‪ ،‬مادام‬ ‫خێزانەكانیان بەهەمان شێوە مامەڵە دەكەن ‪.‬‬ ‫لە ڕووی فسیۆلۆژییەوە‪ ،‬ئەم جۆرە لە ئالوودەبوون كاریگەرییەكی‬ ‫زۆری هەیە لەسەر مێشك‪ ،‬بەشێوەیەك كە لەوانەیە لەڕووی فیزیایەوە‬ ‫هیچ گۆڕانكاری ڕوونەدات بەاڵم لەڕووی دەروونیو سایكۆلۆژییەوە‬ ‫كەسەكە تێكدەدات‪ ،‬كەمتر كۆنتڕۆڵی هەستو سۆزی پێدەكرێت‪،‬‬ ‫دوورەپەرێزو نامۆیان دەكاتو تاقەتی تێكەڵ بوونیان نابێت ‪ .‬لەڕووی‬ ‫خوێندنو ئەكادیمیەوە دوا دەكەون‪ ،‬كاتیان نابێت بۆ یاریكردنو‬ ‫وەرزش كردنو هەموو چاالكیەكانی تری ڕۆژانە ‪ .‬هەندێكجار لەوانەیە‬ ‫تووشی خەمۆكیو توندوتیژیش ببن بەهۆی یاری كردن بەهەندێك‬ ‫گەمەی ناو سۆشیاڵ میدیا ‪.‬‬ ‫ئەو ڕێگایانەی كە پێویستە پەیڕەوی كەین بۆ ئەوەی یارمەتی‬ ‫منداڵەكانمان بەین دووربن لەم نەخۆشیەی سەردەم‪ ،‬ئەوەیە كە‬ ‫فێریان كەین یاریو گەمە بە یارییە كالسیكیەكان بكەنو ئەو جۆرە‬ ‫یاریو گەمانەیان بۆ بكڕین ‪ .‬جگە لەوە كاتی بەكارهێنانی ئامێرە‬ ‫زیرەكەكان دیاری بكەینو تەنیا چەند كاتژمێرێكی كەم بێت لە‬ ‫ڕۆژەكەدا‪ ،‬هەروەها ماوەیەكی زیاتر لەگەڵیان بینو قسە و گفتوگۆیان‬ ‫لەگەڵ بكەین‪ .‬چوونەدەرەوەكانمان لەگەڵیاندا زیاد بكەین بۆ‬ ‫كتێبخانەو سینەماو مۆزەخانەو شانۆكانو خۆمان ببین بە نمونەیەكی‬ ‫بەرجەستە بۆیان بۆ نەهێشتنی ئەم پەتای سەردەمە ‪.‬‬

‫د�‬ ‫پ��ەروەردەو ن��وێ��� ن� ن‬

‫‪16‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی سلێمانی‪:‬‬

‫نامانەوێت پارەی بەكرێدانی حانوتەكان‬ ‫بچێتەوە وەزارەتی دارایی‬ ‫مەعاز فەرحان‬

‫حکومەت‬ ‫حەزی بە منداڵ نیە‬ ‫لە ریزێكی دوورو درێژو پڕ لە پاڵپاڵێن دەوەستن‬ ‫تا فۆڕمێكیان بەردەكەوێت‪ ،‬بەپێی فۆڕمەكە بێت‬ ‫روویان لە شوێنێكی زۆر باشو تەرتیب كردووە‪،‬‬ ‫خاڵو رێنماییەكان وایان لێدەكەن ماندوبوونی‬ ‫ریزبەستنەكەیان بیرچێتەوە‪ ،‬بەاڵم دوایی‬ ‫وادەرناچێت‪.‬‬ ‫“حەیوان‪ ،‬داوەشێی‪ ،‬دەنگ بەرزكردنەوەی‬ ‫ناپێویست”‪ ،‬ئەو دەستەواژانەن كە لە یەكەم‬ ‫هەنگاودا مندااڵن لە باخچەو دایەنگە ناحكومییەكان‬ ‫بەر گوێیان دەكەوێت‪ ،‬ئەوەشیان بیردەچێتەوە‬ ‫رەنگە وابزانی بەرامبەر منداڵەكەی ئەوان نەوتراون‪،‬‬ ‫كاتێك روو دەكەنە هۆڵەكە ناوێكی ناسكی هەیەو وا‬ ‫لە دایكو باوكان دەكات زۆر بیریان الی دەستەواژە‬ ‫ئاست نزمەكان نەبێت‪.‬‬ ‫بەاڵم كاتێك دەرگای هۆڵەكە دەكرێتەوە دەبینێت‬ ‫جمەی دێت لە منداڵ‪ ،‬زۆرینەیان بە كزی دانیشتون‪،‬‬ ‫ژینگەیەك خولقاوە لە سوچو پەنای دیوارەكەدا‬ ‫منداڵ دەبینی فرمێسكی چاوەكانی دەسڕێت‪.‬‬ ‫مامۆستا یاخود دادەیەك دەیەوێت وا خۆی‬ ‫دەربخات كە خەمی پەروەردەی منداڵەكانیەتی‪،‬‬ ‫لەسەر تەختەیەك كە مەترێك درێژەو نیو مەتر پانە‪،‬‬ ‫دەیەوێت واخۆی نیشان بدات كە وانە بە منداڵەكان‬ ‫دەڵێتەوە‪ ،‬ئەو مندااڵنەی دەستی مامۆستاكەو‬ ‫تەختەكە دەبینن لە پەنجەكانی دەست تێناپەڕن‪.‬‬ ‫لیستی خواردنەكە هێندەی تر باوانەكان بێ‬ ‫ئومێد دەكات لەوەی منداڵەكانیان بنێرێنە دایەنگەو‬ ‫باخچە حكومییەكان‪ ،‬یەك ژەم خواردنیان پێدەدرێت‬ ‫ئەویش لەفەیەك زۆربەی منداڵەكان نایخۆین‪،‬‬ ‫زۆرینەیان بە ئاو خۆیان تێر دەكەن‪.‬‬ ‫بۆخۆی هاتوچۆ بۆ گەورەكانیش كێشەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆ مندااڵن بووەتە دوو كێشە‪ ،‬پەروەردە نرخی‬ ‫دیاریكردووە بەاڵم لەسەر كاغەز‪.‬‬ ‫بەپێی رێنماییەكانی پەروەردە‪ ،‬ئەو خوێندنگاو‬ ‫باخچانەی لە سنوری گەڕەكەكانی خۆیانن نرخی‬ ‫گواستنەوەیان بۆ هەر مانگێك بۆ پاس دەبێت لە‬ ‫(‪ 1٥‬بۆ ‪)20‬هەزار دینار زیاتر نەبێت و بۆ تەكسی‬ ‫لە(‪ 2٥‬بۆ ‪ )٣0‬هەزار دینار زیاتر نەبێت‪ .‬ئەو‬ ‫خوێندنگا و باخچانەیش كە دەكەونە دەرەوەی‬ ‫سنوری گەڕەكەكانی خۆیان‪ ،‬بەاڵم لەناو شەقامی‬ ‫بازنەیی مەلیك مەحمود دان نرخی گواستنەوەیان‬ ‫بۆ پاس (‪ 20‬بۆ ‪ )٣0‬هەزار دینار و بۆ تەكسی ‪2٥‬‬ ‫بۆ ‪٣٥‬هەزار دینار دەبێت‪.‬‬ ‫ئەو خوێندنگاو باخچانەش كە لە دەرەوەی‬ ‫سنوری گەڕەكەكانی خۆیانەو لەدەرەوەی شەقامی‬ ‫مەلیك مەحمودە نابێت كرێی گواستنەوە بۆ پاس‬ ‫لە(‪ 2٥‬بۆ ‪ )٣٥‬هەزار و بۆ تەكسی لە (‪ ٥0‬بۆ ‪)7٥‬‬ ‫هەزار دینار زیاتر بێت‪.‬‬ ‫گوێم لە باوكێك بوو بە سایقەت تەكسیەكی‬ ‫وت “ئەگەر هەر زۆر خاویش لێبخوڕی ماڵی ئێمە‬ ‫هێندە نزیكە بە پێنج دەقە دەگەیتە باخچەكە”‪...‬‬ ‫“وەاڵ بە ‪ ٣‬دەقەش دەگەم بەاڵم بڕ بەنی لێبدەی بە‬ ‫‪ ٥٥‬هەزار هاتوچۆی پێدەكەمو هەشت بۆ ‪ 9‬منداڵی‬ ‫تریشم پێیە” سایەقەکە وای وت‪.‬‬ ‫سااڵنێكە بە بەرنامە كار بۆ الوازكردنی كەرتی‬ ‫حكومیو خزمەتگوزاری گشتی دەكرێت‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫حكومەت پارە لە باوانەكان وەرناگرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫خراپی دایەنگەو باخچەكان وای لێكردون زەخت لە‬ ‫خۆیان بكەنو منداڵەكانیان بخەنە دایەنگەو باخچە‬ ‫ئەهلییەكان‪ ،‬كە رۆژ لە دوای رۆژ ژمارەیان لە‬ ‫هەڵكشاندایە‪.‬‬ ‫لە سنوری سلێمانیدا ‪ ٥2‬دایەنگەی نا‬ ‫حكومیو ‪2٥‬ی حكومیو ‪ 4٣‬باخچەی مندااڵنی‬ ‫حكومیو ‪٣8‬ی نا حكومی هەیە‪ ،‬هەرچەندە لە ژێر‬ ‫چاودێری پەروەردەو لیژنەكانی قایمقامیەتدان بەاڵم‬ ‫حكومییەكان شوێنێكی گونجاو نین بۆ پەروەردەی‬ ‫منداڵەكانمان‪.‬‬ ‫كێشەیەكی دیكە هەڵسوكەوتو ئاستی‬ ‫پسپۆڕییەتی دادەو مامۆستاكانە‪ ،‬ئایا گونجاوە‬ ‫پەروەردەی نەوەی داهاتوو بدرێتە دەست كەسانێك‬ ‫كە بە دونیایەك كێشەوە روو لە شوێنی كارەكانیان‬ ‫دەكەنو ئاستی رۆشنبیریان لە ئاستێكی نزمدایەو لە‬ ‫گرنگی پەروەردەی منداڵ تێناگەن‪.‬‬ ‫كورد وتویەتی “منداڵ شیرینە‪ ..‬بەاڵم پەروەردە‬ ‫شیرینترە” بەاڵم وادیارە پەروەردەو حكومەت‬ ‫حەزیان بەو شیرینیە نیە‪.‬‬

‫*فرۆشگاكانی سنوری پەروەردەی سلێمانی‬ ‫ژمارەیان چەندە؟‪.‬‬ ‫تائێستا ژمارەیەك نیە لەبەردەستدا بڵێم‬‫پەروەردەی سلێمانی خاوەنی ئەوەندە فرۆشگایە‪،‬‬ ‫بەاڵم وەك بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی‬ ‫خاوەنی یەك هەزارو ‪ 721‬قوتابخانەیە‪ ،‬ئەو‬ ‫قوتابخانانەی ساڵی رابردوو درابێ بە بەڵێندەر‪،‬‬ ‫لەسەر ئەساسی ساڵی پێرار پێیدراوەتەوە بەكرێ‪،‬‬ ‫ئەمەش بەهۆی ئەو سااڵنەوە بووە كە بایكۆت‬ ‫هەبووە لە رابردوودا‪ ،‬بەاڵم ئەمساڵ لە ‪ %20‬نرخی‬ ‫فرۆشگاكان زیادكراوە بەپێی بڕیاری وەزارەتی‬ ‫پەروەردە‪.‬‬ ‫*بۆچی ژمارەیەك بەرێوەبەر ئامادەنین‬ ‫قوتابخانەكانیان بدەنەوە بە بەڵێندەرانی پێشوو؟‬ ‫بەپێی ئەو نوسراوەی بەدەستی من گەیشتووە‬‫لەكۆی سەرجەم قوتابخانەكانی سنوری سلێمانی‬ ‫تەنیا هەژدە قوتابخانە بەڕێوەبەرەكانیان ئامادەنیە‬ ‫فرۆشگاكانیان بدرێتەوە بە بەڵێندەرەكانیان‪ ،‬ئێمەش‬ ‫لەزووترین كاتدا تەخمینیان بۆ دەكەین‪ ،‬پاشان‬ ‫بەشێوەیەكی ئاشكرا دەدرێتەوە بەبەڵێندەری‬ ‫دیكە بەتایبەت ئەو هەژدە قوتابخانەیەی لەسنوری‬ ‫پەروەردەی ڕۆژهەاڵتە‪ ،‬بەڕێوەبەرەكانیان ئامادەنین‬ ‫بیدەنەوە بەبەڵێندەرانی پێشوو‪.‬‬ ‫*حكومەت داوا دەكات داهاتی فرۆشگاكان‬ ‫بگەرێتەوە بۆ وەزارەتی دارای ئێوە چی دەڵێن؟‬ ‫تائێستا هیچ نوسراوێكی فەرمیمان بەدەست‬‫نەگەیشتووە‪ ،‬كە بڵێ داهاتی فرۆشگای قوتابخانەكان‬ ‫دەچێتەوە وەزارەتی دارایی‪ ،‬پاشان بڕێكی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ قوتابخانەكان‪ ،‬ئێمە نامانەوێت‬ ‫ئەو بڕە پارەیە بچێتەوە وەزارەتی دارایی‪ ،‬چونكە‬ ‫گەڕانەوەی بڕێكی ئەو پارەیە لەوەزارەتی داراییەوە‬ ‫بۆ بەرێوەبەری پەروەردەكان كاتێكی زۆری دەوێت‪،‬‬ ‫ئێمە پێویستمان بەو بڕە پارەیە ئەگەر بگەڕێتەوە‬ ‫وەزارەتی دارایی توشی كێشەو گرفت دەبین‪.‬‬ ‫*ئەو پارەیەی لە بەڵێندەری وەردەگرن بەچ‬

‫حكومەتی هەرێمی كوردستان داوا‬ ‫دەكات داهاتی فرۆشگای قوتابخانەكان‬ ‫بگەڕێتەوە بۆ وەزارەتی دارایی‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری پەروەردەكانیش بە زیانی‬ ‫دەزانن بۆ كەرتی پەروەردە‪.‬‬ ‫عومەر محەمەد‪ ،‬یاریدەدەری بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی پەروەردەی سلێمانی کە بەشێک لە‬ ‫ئەرکەکەی سەرپەرشتیكردنی فرۆشگای‬ ‫قوتابخانەكانە‪ ،‬لەم چاوپێكەوتنەدا‬ ‫لەگەڵ “زەمەن” وتی‪“ :‬پارەی فرۆشگای‬ ‫قوتابخانەكان بگەڕێتەوە وەزارەتی دارایی‬ ‫پڕۆسەی پەروەردە توشی كێشەو گرفت‬ ‫دەبێ‪ ،‬ئەو بڕە پارەیە بۆ پێویستی‬ ‫قوتابیان خەرجدەكرێت”‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬زەمەن‬ ‫شێوەیەك خەرج دەكرێت؟‬ ‫كۆی ئەو پارەیەی وەریدەگرین دابەشی كۆی‬‫قوتابیانی ئەو ساڵەی بەرێوەبەرایەتی گشتی‬ ‫پەروەردەكانی دەكەین ئەوان دابەشی قوتابخانەكانی‬ ‫دەكەن بەپێی ژمارەی قوتابی‪.‬‬ ‫*ئەی ئەو قوتابخانەی فرۆشگایان نیە چی؟‬ ‫ئەو قوتابخانەی فرۆشگایان نیە بەبڕێك لەو‬‫پارەیەی لەفرۆشگای قوتابخانەكانەكانی دیكەی‬ ‫وەردەگیرێت‪ ،‬هاوكاری ئەوانی پێدەكرێت لەالیەن‬ ‫بەرێوەبەری پەروەردەكانی خۆیانەوە ئەو كارە‬ ‫دەركرێت‪.‬‬ ‫*چەند قوتابیتان هەیەو یەكی چەندیان‬ ‫بەردەكەوێت؟‬ ‫ئێمە بە ژمارە لەبەردەستماندایە ‪ 469‬هەزار‬‫قوتابیمان هەیە‪ ،‬بەاڵم تائێستا نەتیجەی كۆتای‬

‫ئەو پارەیە دیارنیە چەندە هەر بۆیە نازانین بۆ هەر‬ ‫قوتابیەك چەندەی پارە بەردەكەوێت‪.‬‬ ‫*باس لەوە دەكرێت شەڕی گەورە ڕوویداوە‬ ‫لەكاتی پێدانی فرۆشگای قوتابخانەكان بە بەڵێندەر‬ ‫بۆچی؟‬ ‫پەیوەندی بەئێمەوە نیە‪ ،‬تائێستا ئێمە ئەو‬‫شەڕانەمان نەبینیوە‪ ،‬تەنیا بیستومانە‪ ،‬ئەوان بزنس‬ ‫دەكەن حەزدەكەن زۆرترین فرۆشگای قوتابخانە‬ ‫بەكەمترین نرخ بۆخۆیان بەدەست بهێنن‪ ،‬كە لەنێوان‬ ‫خۆیاندا چەندین ڕێككەوتن هەیە‪.‬‬ ‫*زۆربەی ئەو خواردنانەی لە فرۆشگاكان ساخ‬ ‫دەكرێنەوە كاتی بەسەرچونیان نزیكە ئایا دەزانن؟‬ ‫ئێمە چەندین لیژنەمان هەیە بێجگە لە لیژنەی‬‫وەزارەتی تەندروستیو بەڕێوەبەرایەتی گشتی‬ ‫تەندروستی سلێمانی ئاگادارین‪ ،‬ئەوەی باس دەكرێت‬

‫لەسااڵنی دیكەدا ڕوویداوە‪ ،‬لەم ساڵدا رێگە بەشتی‬ ‫وەها نادرێت‪ ،‬تەنانەت ئەگەر ئەو خواردەمەنیانەی‬ ‫دوو مانگیشی مابێ ئەوا ڕێگە بەفرۆشتنی نادەین‪،‬‬ ‫چونكە ماوەی بەسەرچونی نزیكە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫ئەو لەفەو خواردەمەنیانەی دروستدەكرێت دەبێت بۆ‬ ‫یەكجار ئەو ڕۆنەی تێدا ئامادە دەكرێت بەكاربهێنرێت‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا تەنیا ڕێگە بەفرۆشتنی لەفەی مریشك‬ ‫دەدرێت بفرۆشرێت لەفرۆشگای قوتابخانەكان‪.‬‬ ‫*بەهۆی فەوزاوە لەبەردەم چەندین فرۆشگای‬ ‫قوتابخانە قوتابی لەكاتی شتكڕیندا بوە بەژێرەوە بۆ‬ ‫ئەمە چیتان كردووە؟‬ ‫هەمو قوتابخانەیەك لیژنەیەكی هەیە بەناوی‬‫لیژنەی فرۆشگا سەرپەرشتی فرۆشگاكە دەكات‪،‬‬ ‫ئەوان دەبێ چارەسەر بۆ حاڵەتی لەوشێوەیە‬ ‫بدۆزنەوە‪.‬‬

‫لەالیەن حزبو رێكخراوەكانەوە‬

‫دەست بەسەر ‪ 100‬قوتابخانەدا گیراوە‬

‫چوار قوتابخانە لەناو بینایەکدا‬ ‫زەمەن‬ ‫لەكاتێكدا وەزارەتی پەروەردە نزیكەی‬ ‫‪ 200‬قوتابخانەی لە كرێدایەو پێویستی بە‬ ‫ژمارەیەكی زۆر بینای تازەیە‪ ،‬بەاڵم ‪100‬‬ ‫قوتابخانەی لەالیەن حزبو رێكخراوەكانەوە‬ ‫دەستیان بەسەردا گیراوە‪ ،‬هەرچەندە لە‬ ‫كابینەی پێشوودا داوای وەرگرتنەوەیان كراوە‬ ‫كەچی تائێستا چۆڵنەكراون‪.‬‬ ‫ئامارەكانی وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی‬ ‫هەرێم ئەوە نیشاندەدەن‪ ،‬لە كۆی پێنج هەزارو‬ ‫‪ 234‬قوتابخانە ‪ 30‬قوتابخانە لە گڵو قوڕ‬ ‫دروستكراون‪ ،‬هەروەها ‪%60‬ی قوتابخانەكان‬ ‫پێویستیان بە نۆژەنكردنەوە هەیە‪ ،‬هاوكات‬ ‫هەزارو ‪ 785‬دوو دەوامییەو ‪ 134‬سێ دەوامییەو‬ ‫پێنجیان چوار دەوامییە‪ 194 ،‬قوتابخانە لە‬ ‫بینای كرێدانو ‪ 100‬قوتابخانەش كارەبای نیە‪.‬‬

‫كێشەكانی وەزارەتی پەروەردە لەڕووی‬ ‫بینای خوێندنەوە بەهۆی قەیرانی داراییەوە‬ ‫زیاتر كەڵەكەبووە‪ ،‬بەو پێیەی سااڵنە وەزارەتی‬ ‫پەروەردە پێویستی بەدروستكردنی بینای‬ ‫نوێیە‪ ،‬بەاڵم لەدوای ساڵی ‪ 2013‬قەیرانی‬ ‫دارایی قوتابخانە دروستنەكراوە‪.‬‬ ‫ئەحمەد كەركوكی‪ ،‬بەرپرسی راگەیاندنی‬ ‫یەكێتی مامۆستایان بە “زەمەن”ی وت‪:‬‬ ‫“بەشێك لە قوتابخانەكان لەالیەن حزبو‬ ‫رێكخراوەكانەوە دەستیان بەسەردا گیراوە‪،‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی وەزیری پێشووی پەروەردە كە‬ ‫بۆ پەرلەمانی ناردووە ژمارەیان ‪ 100‬قوتابخانە‬ ‫بووە‪ ،‬تائێستا بەجدی داوای وەرگرتنەوەیان‬ ‫نەكراوە‪ ،‬دەبێ ئەنجومەنی وەزیران بەبڕیار ئەو‬ ‫بینایانەیان پێ چۆڵبكات”‪.‬‬ ‫بەرپرسی راگەیاندنی یەكێتی مامۆستایان‪،‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬وەزارەتی پەروەردە پێویستی بە‬ ‫بینای زۆرە نزیكەی ‪ 300‬قوتابخانە لە كرێدایە‪،‬‬

‫ئەگەر ئەو قوتابخانانە رادەستكرێنەوە بارگرانی‬ ‫سەر وەزارەتی پەروەردە كەمدەبێتەوە‪ ،‬یەكێك‬ ‫لە داواكانی ئێمە لە ئەنجومەنی وەزیران‬ ‫بەردەوام رادەستكردنەوەی ئەو بینایانە بووە”‪.‬‬ ‫باسیلەوەشكرد‪ ،‬وەزارەتی پەروەردە دەبێت‬ ‫سااڵنە ‪ 100‬قوتابخانەی نوێ دروستبكات‪،‬‬ ‫جگەلەوەش لە ئێستا پێویستیان بە سێ هەزار‬ ‫قوتابخانەی نوێیە‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی پەروەردە‬ ‫لە ساڵی خوێندنی ‪ 2018-2017‬لە كۆی‬ ‫ملیۆنێكو ‪ 741‬هەزارو ‪762‬خوێندكار لە پێنج‬ ‫هەزارو ‪ 234‬قوتابخانەدا دەخوێنن‪ ،‬ژمارەی‬ ‫مامۆستایان بەپێی ئامارەكە ‪ 128‬هەزارو ‪424‬‬ ‫مامۆستا هەیە‪.‬‬ ‫گەالوێژ عوبێد‪ ،‬بڕیاردەری لیژنەی‬ ‫پەروەردەو خوێندنی بااڵو توێژینەوەی زانستی‪،‬‬ ‫بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬وەزارەتی پەروەردە‬ ‫كێشەی كەمی بینای هەیەو ئەو گرفتەمان‬

‫باسكردووە لەگەڵ وەزیری پەروەردە‪،‬‬ ‫هەوڵدەدەین لە پرۆژە بودجەی دا كە هاتە‬ ‫پەرلەمان بەشی وەزارەتی پەروەردە زیاتربێت‬ ‫بۆئەوەی بتوانرێت زۆرترین بینای قوتابخانە‬ ‫دروستبكات”‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬بەشێك لە بیناكانی وەزارەتی‬ ‫پەروەردە پێشتر ئاوارەكانی تێدابوون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا ئەوە نەماوە‪ ،‬بەدواداچوونی جدی‬ ‫دەكەین بۆ ئەو قوتابخانانەی كە داگیركراون‬ ‫لەیەن حزبو رێكخراوەكانەوەو هەوڵی‬ ‫چارەسەركردنی دەكەین”‪.‬‬ ‫لەكاتی زەنگی نوێی خوێندنی ئەمساڵدا‬ ‫سەرۆكی حكومەتی هەرێم رایگەیاند كە‬ ‫پێویستیان لە ‪ 30‬هەزار پۆلی خوێندن هەیە‬ ‫كە زیاتر لە سێ هەزار قوتابخانە دەكات‪.‬‬ ‫“زەمەن” لەسەر ئەم پرسە پەیوەندی بە‬ ‫وەزارەتی پەروەردەوە كرد‪ ،‬بەاڵم ئامادەنەبوون‬ ‫لێدوان بدەن‪.‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫�� ڵ���ە ڵ��گە‬

‫‪15‬‬

‫سەرما دەستیپێکردو نەوت نەهات‬

‫لە بازاڕی رەشدا نرخی بەرمیلێك نەوت نزیكەی ‪ 150‬هەزار دینارە‬

‫دەروون نیگا‬

‫گۆشەیەكی دەروونیی‪ ،‬پەروەردەیی‪ ،‬كۆمەاڵیەتییە‬ ‫د‪ .‬سەمەد ئەحمەد* هەفتانە دەینووسێت‬

‫ئیرادە و‬ ‫سیستمی سیاسیی‪..‬‬

‫بڕیارە بەغدا نەوت بۆ هەرێم بنێرێت‬ ‫مەزهەر كەریم‬ ‫بۆ ئەوەی پایزو زستان بە سەالمەتی بەڕێ‬ ‫بكات‪ ،‬عەبدوڵاڵ ئەحمەد دانیشتوی پێنجوێن‪،‬‬ ‫پێنج بۆ شەش بەرمیل نەوتی پێویستە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستا “یەك دەبەی بیست لیتری نەوت‬ ‫لەماڵمدایە”‪.‬‬ ‫حكومەت‪ ،‬عەبدوڵاڵو دانیشتوانی ناوچە‬ ‫سنورییەكانی ئاگاداركردوەتەوە كە نابێت‬ ‫دارببڕنو ئەگەریش هەیە یەك بەرمیل نەوتیان‬ ‫پێبدرێت‪.‬‬ ‫عەبدوڵاڵ وەك هاواڵتیانی تر چاوەڕانی‬ ‫وەرگرتنی نەوتن‪“ ،‬ئێستا بەیانیان هەندێك ماڵ‬ ‫زۆپا دادەگیرسێنن‪ .‬قورسیشە بتوانین پێنج بۆ‬ ‫شەش بەرمیل نەوت بكڕین نزیكەی ملیۆنێك‬ ‫دینارمان پێویستە”‪.‬‬ ‫عەبدوڵاڵ خاوەنی پێنج سەر خێزانەو ساڵی‬ ‫رابردووش تەنیا یەك بەرمیل نەوتی پێدراوە‪.‬‬ ‫هاواڵتیانی هەرێمی كوردستان‪ ،‬وەرزی‬ ‫سەرمایان بە چاوەڕوانی نەوتی سپیەوە‬

‫دەستپێكرد‪ ،‬هەرچەندە بەغدا بەڵێنی ناردنی‬ ‫نەوتی داوە‪ ،‬بەاڵم خەڵك ناچارن لەسەر گیرفانی‬ ‫خۆیان لە بازاڕی رەشدا بەرمیلێك نەوت بە‬ ‫نزیكەی ‪ 150‬هەزار دینار بكڕن‪.‬‬ ‫مانگی ‪9‬ی ئەمساڵدا بەرپرسانی حكومەتی‬ ‫هەرێم مژدەی ئەوەیان بە گوێی هاواڵتیاندا بۆ‬ ‫ئەمساڵ بڕی یەك بەرمیل نەوتی سپی بەسەر‬ ‫مااڵندا دابەشدەكرێت ئەو بڕەش لەالیەن‬ ‫حكومەتی عێراقەوە دابین دەكرێت‪.‬‬ ‫نزیكەی دوو مانگ تێدەپەڕێت بەسەر‬ ‫مژدەكەدا‪ ،‬بەاڵم تائێستا بەغدا نەوتی نەناردووە‪.‬‬ ‫هەرچەندە تائێستا حكومەتی هەرێم نەوتی‬ ‫دابەش نەكردووە بەسەر هاواڵتیاندا‪ ،‬بەاڵم كڕینی‬ ‫نەوت لە بازاڕی رەشدا بوونی هەیە هاواڵتیان‬ ‫بەپێی ویستی خۆیان نەوت دەكڕن‪.‬‬ ‫نزار شێخ جەمال‪ ،‬نەوتفرۆشێكی گەڕۆكە‪،‬‬ ‫دەڵێت رۆژانە ‪ 20‬بۆ ‪30‬ی بەرمیل نەوت‬ ‫دەفرۆشێت بە هاواڵتیان كە بۆ هەر بەرمیلێك‬ ‫نەوت كە بڕی ‪ 200‬لیتر دەبێت ‪ 140‬هەزار دینار‬ ‫وەردەگرێت”‪.‬‬ ‫نزار وتیشی‪“ :‬خەڵك نەوتی زۆر ناكڕن هەر‬ ‫ماڵی بەرمیلێك بۆ دوو بەرمیل دەكڕن زۆر‬

‫بەدەگمەن چوار بەرمیل نەوت بكڕن كاتێك‬ ‫پرسیاریان لێدەكەین دەڵێن با ئەو بڕە نەوتە‬ ‫بسوتێنین ئەوكات نەوتی دیكەمان دەوێت”‪.‬‬ ‫نرخی نەوت گۆڕانی بەسەردا دێت‪ ،‬پێش‬ ‫بارانبارینەكەی هەفتەی رابردوو نرخەكەی ‪130‬‬ ‫هەزار بوو‪ ،‬بەهۆی هاتنی سەرماو بارانەكەوە‬ ‫گران بوو‪.‬‬ ‫بەپێی داتاكان بۆ ئەوەی هەر خێزانێك‬ ‫بەرمیلێك نەوتی پێبدرێت‪ ،‬هەرێمی كوردستان‬ ‫پێویستی بە زیاتر لە ‪ 300‬ملیۆن لیتر نەوت‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫كەریم عەلی‪ ،‬سەرۆكی لیژنەی پیشەسازیو‬ ‫وزە لە ئەنجومەنی پارێزگاری سلێمانی‪ ،‬بۆ‬ ‫“زەمەن” وتی‪“ :‬چاوەڕێی بەڵێنی عێراقو‬ ‫وەزارەتی سامانە سروشتیەكانین بزانین تا چەند‬ ‫بۆیان دەچێتە سەر نەوتی سپی مااڵن دابین‬ ‫بكەن”‪.‬‬ ‫بەوتەی كەریم عەلی‪ ،‬ئەو نەوتەی سااڵنی‬ ‫رابردووش دابینكراوە تەنیا لە رێگەی پەیوەندی‬ ‫شەخسیەوە بووە‪ ،‬كە رێژەیەكی نەوتی سپی بۆ‬ ‫هەندێك ناوچە دابینكراوە‪“ ،‬چاوەڕێی ئەوەین‬ ‫حكومەتی عێراق لەگەڵ پێدانی نەوت بۆ خواروو‬

‫بۆ خانمان‬ ‫“زەرد” جێگەی زێڕی گرتۆتەوە‬ ‫زەمەن‬ ‫حەوت ساڵ دەبێت مریەم بەهادین‪ ،‬هیچ‬ ‫پارچە زێڕێكی نەكڕیوە‪ ،‬بەاڵم هەمیشەش بۆ‬ ‫ئاهەنگو بۆنەكان خۆی رازاندوەتەوە‪ ،‬بەجۆرێك‬ ‫بوەتە جێی سەرنجی دەوروبەرەكەی‪.‬‬ ‫مریەم لە چلەكانی تەمەنیدایە‪ ،‬لە بازاڕی‬ ‫حەوزە وشكەكەی شاری سلێمانی سەرقاڵی‬ ‫كڕینی پشتوێنێكی زەرد بوو‪“ ،‬پارەی پشتوێنی‬ ‫زێڕم نیە‪ ،‬ئەم زەردە هاوشێوەی زێڕ جوانەو‬ ‫هەرزانیشە ئەگەر ونیش بێت ئەوا خەفەتی‬ ‫بۆناخۆم”‪ .‬بەوشێوەیە زەرد جێگەی زێڕی بۆ‬ ‫مریەم گرتوەتەوە‪.‬‬ ‫باری دارایی مریەم یارمەتیدەر نیە بۆ كڕینی‬ ‫زێڕ‪ ،‬لەگەڵ خۆشیدا كچە گەورەكەی هێنابوو‬ ‫مامەڵەی جوتێك گوارەی بۆ ئەویش دەكرد‪.‬‬ ‫“ئەوانەی ناتوانن بەدڵی خۆیان زێڕ بكڕنو‬ ‫ئارەزووی تایبەتیان بۆ كڕینی زێڕ هەیە ئەوا‬ ‫ڕاستەوخۆ دێنە ئەو دوكانەی كاری فرۆشتنی‬ ‫زەرد دەكەن”‪ .‬بەشێك لە هاوڕێو خزمەكانیش‬ ‫هەمان كاری مریەم دەكەن‪.‬‬ ‫زەرد یاخود وەكو دوكاندارەكان پێی دەڵێن‬ ‫ماوەی پەنجا ساڵە هاوشێوەی زێڕ لە بازاڕەكانی‬ ‫هەرێم دەستدەكەوێت‪ ،‬ڕۆژانە ژنانو كچان بۆ‬ ‫خۆڕازاندنەوەو جوانكاری لەجێگەی زێڕ بەكاری‬ ‫دەهێنن‪ ،‬نرخەكەشی چەند هێندەی زێڕ هەرزانترە‪.‬‬ ‫جۆرەكانی بریتین لە ئەڵقەو گوارەو بازنەو‬ ‫ملەلیرەو گۆبەرۆكو پشتوێن‪ ،‬بەهەمان شێوەی‬ ‫زێڕ دروست دەكرێتو پێیدەوترێت “باقڕ”‬

‫پێكهاتەی سەرەكی مسەو ئاسنو تەنەكەو‬ ‫قوڕقوشمو فافۆنە‪ ،‬رووپۆشی دەرەوە بە زەرد‬ ‫زاخاو دەكرێت‪ ،‬لەزۆربەی حاڵەتەكاندا ژنان بۆ‬ ‫سەر جلو بەرگی كوردی لەبۆنەكاندا بەكاری‬ ‫دەهێنن لەجێگەی زێڕ‪.‬‬ ‫بەهەمان شێوەی زێڕ لە بازاڕی زەڕنگەران‬ ‫دروستدەكرێت لەهەریەك لە واڵتی چینو ئێرانەوە‬ ‫هاوردە دەكرێت‪.‬‬ ‫زەرد فرۆشێك لە بازاڕی سلێمانی‪،‬‬ ‫باسلەوەدەكات سەرجەمی كڕیاران ژنانو رێژەیەكی‬ ‫زۆریان ژنانی عەرەبنو تەمەنیان لە سەروو سی‬ ‫ساڵەوەیە‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬كڕیار ئەگەر بیەوێت زەردی حازر‬ ‫نەكڕێتو بۆی ئامادە بكرێت‪ ،‬دوو بۆ سێ ڕۆژی‬ ‫دەوێت‪ ،‬چونكە بەدڵی خۆیان بۆیان دروست‬ ‫دەكرێت لەالیەن ئەو كەسانەی كاری توانەوە‬ ‫چاكردنی زێڕ دەكەن نرخی هەر پارچەیەكیش‬ ‫لەبیست هەزار دینارەوە دەستپێدەكات تا دوو‬ ‫سەد هەزار دینارە دەڕوات”‪.‬‬ ‫لە هەرێمی كوردستان‪ ،‬بۆ پرۆسەی‬ ‫هاوسەرگیریو دیاریو خۆڕازاندنەوە زێڕ‬ ‫بەكاردەهێنرێت بەتایبەت الی ئەوانەی باری‬ ‫داراییان باشە‪.‬‬ ‫زەرد لە چاو زێڕدا نرخی نزمەو هەمان دیكۆری‬ ‫زێڕی هەیەو بە هەمانشێوەی ئەو كااڵ گرانبەهایە‬ ‫دروست دەكرێت‪.‬‬ ‫ئەوەی هۆگر هیوا‪ ،‬نوێنەری زەڕەنگەرەكانی‬ ‫سلێمانی تێبینی كردووە‪ ،‬كڕینی ئەو رێژە زۆرەی‬ ‫كڕیاری زەرد كاریگەری لەسەر بازاڕی زێڕ نەبووە‪.‬‬ ‫خۆیشی وەك وەستایەكی ڕازاندنەوەی زێڕ‬ ‫كاری زەرد دەكات‪ .‬وتیشی‪“ :‬زیاتر لەبازاڕدا‬

‫بەمس بەناوبانگە‪ ،‬بەاڵم ئێستا لەمس‬ ‫دروست ناكرێت پارچەی كۆنی ئاسنو‬ ‫و قوڕقوشمو فافۆن بەكاردەهێنرێتەوە‪،‬‬ ‫پاشان زاخاوی زێڕ دەكرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫واڵتی چین لەجێگەی زاخاو بۆیاخ‬ ‫بەكاردێ‪ ،‬دووبارە الی خۆمان جارێكی‬ ‫دیكە زاخاو دەكرێتەوە”‪.‬‬ ‫هەندرێن وەرتێی‪ ،‬نوێنەری‬ ‫زێڕنگەرەكانی هەولێر‪ ،‬لەوبارەیەوە‬ ‫بۆ “زەمەن” وتی‪ “ :‬ئەو‬ ‫جۆرەی پێیدەوترێت زەرد لەناو‬ ‫زێڕنگەرەكاندا بە باقڕ ناو دەبرێت‬ ‫لە ئاسنە شكاو تەنەكەو شتی‬ ‫دیكە دروستدەكرێ‪ ،‬جیاواز لە‬ ‫زێڕو زیو ژنان تەنیا بۆ جارێك‬ ‫یان دووان بۆ ئاهەنگو‬ ‫بۆنەیەك بەكاریدەهێنن”‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬پێشتر كاری‬ ‫زیوم كردووە ئێستا كاری‬ ‫زێڕینگەری دەكەم‪ ،‬بەپێی‬ ‫یاسای ساڵی ‪1976‬ی‬ ‫عێراقی‬ ‫حكومەتی‬ ‫رێگەپێدراو نیە زێڕینگەر‬ ‫پێوەبكات‬ ‫مامەڵەی‬ ‫بەهۆی ئەوەی نەبادە فێڵ‬ ‫بكرێت‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫كار لەخراپی بازاڕی‬ ‫زێڕ دەكات”‪.‬‬

‫ناوەڕاست‪ ،‬بڕە نەوتی هەرێمیش بنێرێت”‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی “زەمەن” ئەو بەشە‬ ‫نەوتەی بڕیارە بەغدا بینێرێت بڕەكەی دیاریكراو‬ ‫نییەو مانگانە یان سااڵنە دەگۆڕێت‪ ،‬بۆیە هەرێم‬ ‫ناتوانێت بەتەواوی پشتی پێبەستێت‪.‬‬ ‫تائێستاش روون نییە كەی ئەم بەشە نەوتە‬ ‫لە عێراقەوە دێت یان چۆن دێت‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫هەیە لە مانگی یانزەوە دەست بە ناردنی بکرێت‪.‬‬ ‫ئاری كاكەشین‪ ،‬بەڕێوەبەری نەوتو‬ ‫كانزاكانی هەولێر‪ ،‬بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬بۆ‬ ‫شارێكی وەك هەولێر بۆ هەر هاواڵتیەك‬ ‫بەرمیلێك نەوت وەربگیرێت ئەوا ‪ 100‬ملیۆن لیتر‬ ‫نەوتی پێویست دەبێت”‪.‬‬ ‫محەمەد حەسیب‪ ،‬بەڕێوەبەری نەوتو‬ ‫كانزاكانی سلێمانیش بە “زەمەن”ی وت‪:‬‬ ‫“هیچ زانیارییەكمان لەسەر نەوت نیەو هیچ‬ ‫بەرنامەیەكیش نیە بۆ دابەشكردنی نەوت”‪.‬‬ ‫بەهۆی دابەشنەكردنی نەوتی پێویستو‬ ‫گرانی نرخەكەی لە بازاڕی رەشدا‪ ،‬پێدەچێت‬ ‫جارێكی تر هاواڵتیان بەتایبەت دانیشتوانی‬ ‫ناوچە شاخاوییەكان ناچار ببنەوە روو لە‬ ‫داربڕین بكەنەوەو سۆپای دار دابنێن‪.‬‬

‫جگە لەخێزانو سیستمی پەروەردەو خوێندن‪،‬‬ ‫كە لەدوو ئەڵقەی رابردووی گۆشەكەماندا قەسەمان‬ ‫لەبارەیانەوە كرد‪ ،‬هەروەها سیستمی سیاسیش رۆڵی‬ ‫هەیە لەدروستبوون‪ ،‬یان مراندنی ئیرادە لەالی مرۆڤ‪.‬‬ ‫ئەمە بەو مانایەی كە ئیرادە بریتی بێت لەنواندنی‬ ‫چاالكی سیاسیو كۆمەاڵیەتی‪ ،‬هەروەها بەشداریكردن‬ ‫لەخزمەتگوزاریو كاربەڕێوەبردن‪ ،‬ئەوا راستەوخۆ‬ ‫سیستمی سیاسی كاریگەری هەیە لەسەر هەموو ئەمانە‪،‬‬ ‫بەمانایەكی دی‪ ،‬هەر سیستمی سیاسییە لە واڵتدا ئەوە‬ ‫دیاری دەكات كە تاك چەندە ئازادە لەبیركردنەوەو‬ ‫رۆڵبینین لەكۆمەڵدا‪.‬‬ ‫وەك ئاشكرایە كە سیستمی سیاسی لەفۆرمو‬ ‫ناوەرۆكدا زیاتر لەشێوەو شێوازێكی هەیە‪ ،‬كە دەتوانین‬ ‫بۆ دوو جۆری گشتی پۆلێنیان بكەین‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬سیستمی دیكتاتۆری‪ ،‬كە پەرلەمانی و‬ ‫سەرۆكایەتی و پاشایەتی هەیە‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬سیستمی دیموكراتی‪ ،‬كە پەرلەمانی و‬ ‫سەرۆكایەتی و پاشایەتی هەیە‪.‬‬ ‫لە سیستمی دیكتاتۆریدا‪ ،‬بەهەموو شێوەكانییەوە‪،‬‬ ‫دەوڵەت خاوەنی ئیرادەیەو تاك لە پەراوێزدایە‪ ،‬هەر‬ ‫دەوڵەتە ئەوە دیاری دەكات كە تاكەكان چۆن و بەچ‬ ‫شێوەیەك چاالكی سیاسیو رێكخراوەیی بنوێنن‪.‬‬ ‫لە سایەی سیستمێكی ئاوهادا تاكەكەس پێیخۆش‬ ‫بێت یان نا‪ ،‬دەبێت بۆ ئیرادەی دەوڵەت و سیاسەتی‬ ‫گشتی واڵت مل كەچ بكات‪ ،‬ئەگەر وانەكات بەتوندترین‬ ‫شێوە سزا دەدرێت‪ ،‬ئیرادەی مرۆڤ بۆ خۆناسینو‬ ‫دەوروبەرناسین لەسایەی سیستمێكی سیاسی ئاوهادا‪،‬‬ ‫ئەگەر نەڵێین سفرە‪ ،‬دەتوانین بڵێین لەنزمترین ئاستدایە‪.‬‬ ‫بەاڵم بەپێچەوانەوە‪ ،‬لەسایەی سیستمی دیموكراتیدا‪،‬‬ ‫بەهەموو شێوەكانییەوە‪ ،‬مرۆڤ لەیەك كاتدا چەندە كار‬ ‫لێكراوە‪ ،‬لەوە زیاتر كاریگەرە‪.‬‬ ‫نەك هەر ئەمە‪ ،‬بەڵكو سیستمی سیاسی‪ ،‬وزەو‬ ‫توانای خۆی لەئیرادەی تاكەكانیەوە بەدەست دەهێنێت‪.‬‬ ‫دەسەاڵتدارانی سیستمی دیموكراتی پێیان وایە‬ ‫تاك چەندە لە بیركردنەوەو رەفتارو چاالكی سیاسیو‬ ‫كۆمەاڵیەتیو رێكخراوەییدا خاوەنی ئیرادەو ئازادی بێت‪،‬‬ ‫ئەوەندە ئەو سیستمە سیاسییە زیاتر ئازاد دەبێتو‬ ‫دەبێتە خاوەنی ئیرادە‪ .‬لێرەدا ئیرادەی تاك دەبێتە‬ ‫ئیرادەی دەوڵەتو بەپێچەوانەشەوە هەر راستە‪.‬‬ ‫بەاڵم با بپرسین‪ :‬ئەو میكانیزمانە چین كە دەوڵەتو‬ ‫دەسەاڵتی سیاسی دەیگرێتەبەر بۆ گەشەپێدانی زیاتری‬ ‫رۆڵبینینو چاالكی نواندن‪ ،‬كە دەكاتە ئیرادە لەمرۆڤدا؟‬ ‫وەاڵمی ئەم پرسیارە فرە رەهەندو هەمەالیەنەیە‪،‬‬ ‫بەكورتی دەتوانین بڵێین‪ :‬بریتیە لە وەاڵمدانەوەی‬ ‫پرسیارە چارەنووسسازەكانو بەتەنگەوە هاتنی كێشەكانو‬ ‫جێبەجێكردنی داخوازییەكانی تاكەكان بەگشتی‪..‬‬ ‫ئەگەر دەسەاڵتی سیاسی وەاڵمی داخوازییەكانی چینو‬ ‫توێژە جیاجیاكان نەداتەوە‪ ،‬ئەوا وەك پەرچەكردارێك‪،‬‬ ‫ئەوان لەدژی دەسەاڵت هەڵوێست وەردەگرن‪ .‬مان دەگرن‪،‬‬ ‫خۆپیشاندان دەكەن‪ ،‬رادەپەڕن‪ ،‬شۆڕش بەرپا دەكەن‪.‬‬ ‫دەبێت بزانین كە ئەم هەڵوێست وەرگرتنو‬ ‫دژ وەستاندنەوەیە ئەنجامە نەك هۆكار‪ ،‬ئەنجامی‬ ‫پەراوێز خستنی دەستەو گروپە كۆمەاڵیەتیو‬ ‫سیاسیو رۆشنبیرییەكانە‪ ،‬نەك هۆكاری ئاژاوەگێڕیو‬ ‫نابەرپرسیاریەتی كە هەندێجار دەسەاڵتی سیاسی تۆمەتی‬ ‫لەم جۆرە دەدەنە پاڵ توێژێكی یاخیبوو و پەراوێزخراوی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫لێرە‪ ،‬لە كوردستان‪ ،‬گروپە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫(مندااڵن‪ ،‬ژنان‪ ،‬كرێكاران‪ ،‬جوتیاران‪ ،‬فەرمانبەران‪،‬‬ ‫رۆشنبیرران‪ ،‬راگەیاندنكارە ئازاو بەهەڵوێستەكان‪،‬‬ ‫نەك كۆیلەو ترسنۆكەكان) تەواو پەراوێزخراون‪،‬‬ ‫هەرگیز وەكو پێویست گوێ لەپرسیارەكانیان‪ ،‬لە‬ ‫داخوازییەكانیان‪ ،‬لە كێشەكانیان نەگیراوە‪ ،‬چ جای‬ ‫جێبەجێكردنو بەدیهێنانی ئاوات و ئامانجەكانیان‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەوە‪ ،‬سیستمی سیاسی لەكوردستان زۆر‬ ‫بەچڕی كاری لەسەر بێ ئیرادەكردنی دەستەو گروپە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان كردووە‪ ،‬هەر بۆیە بەشێكی زۆری‬ ‫چینو توێژەكان لەكوردستان ئەگەر بۆیان بلوێت‪،‬‬ ‫نیشتمان بەجێدەهێڵن‪ ،‬ئەگەریش بۆیان نەلوێت ئەوا‬ ‫لەكوردستان سەرگەردان و بێ ئیرادە‪ ،‬یان خۆیان‬ ‫دەكوژن‪ ،‬كە بەداخەوە ئێستا خۆكوشتن‪ ،‬حاڵەتی‬ ‫تێپەڕاندووە و بووە بە دیاردە‪ ،‬یان چاوەڕوانی‬ ‫چارەنووسی نادیاری خۆیان دەكەن!‬ ‫* پسپۆڕ لە بواری پەروەردەو دەروونناسیی‬

‫�� ڵ���ە ڵ��گە‬

‫‪14‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫بێ تاوانن‬

‫نزیكەی ‪ 100‬منداڵ لە زیندان دەژین‬ ‫سەرچین ساڵح‬ ‫نزیكەی ‪ 100‬منداڵ گیرۆدەی دەستی ئەو‬ ‫تاوانانەن كە دایكو باوكیان ئەنجامیانداوە‪،‬‬ ‫بەبێ ئەوەی دەستیان لەو تاوانانەدا هەبێت‬ ‫هەمانشێوەی تاڵیو سوێری سزای باوانیان‬ ‫دەچێژن‪ ،‬بەبێ خواستو ویستی خۆیان‬ ‫زێڕینترین كاتەكانی تەمەنیان لەودیو‬ ‫شیشەكانی زیندانەوە بەسەردەبەن‪.‬‬ ‫ساڵی رابردوو ژمارەی ئەو مندااڵنەی‬ ‫بەبێ تاوانو سەپاندنی سزا بەسەریاندا‬ ‫لە چاكسازییەكانی هەرێمدا بوون‪ ،‬گەیشتە‬ ‫نزیكەی ‪ 270‬منداڵ‪ ،‬لەمساڵدا ژمارەیان‬ ‫كەمبوەتەوە بۆ نزیكە ‪ 100‬منداڵ‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بەپێی رێكخراوی تۆڕی دادپەروەری بۆ‬ ‫بەندییەكان لە عێراق‪.‬‬ ‫بەوتەی سەرۆكی رێكخراوەكە ئەو‬ ‫مندااڵنە تاوانیان نەكردووە بۆ بەسەربردنی‬ ‫سزا لە زیندان نین‪ ،‬بەڵكو تەنیا لەبەرئەوەی‬ ‫لە زینداندا كە دایك یان باوكیان سزا‬ ‫دراونو كەسی تر نیە لەدەرەوەی زیندان‬ ‫ئەو مندااڵنە بگرێتە خۆیان بە ناچاری‬ ‫لەگەڵ دایكو باوكیاندا لە زینداندان‪.‬‬ ‫شوان گەردی‪ ،‬سەرۆكی تۆڕی‬ ‫دادپەروەری بۆ بەندییەكان لە عێراق‪ ،‬بە‬ ‫“زەمەن”ی وت‪“ :‬بۆ هەر مناڵێك لە خوار‬ ‫تەمەنی ‪ 11‬ساڵەوە شتێك نیە بەناوی‬ ‫منداڵی تاوانكارەوە‪ ،‬هەموو منداڵێكی‬ ‫تاوانبار دەبێت ‪ 11‬ساڵییان تەواو كردبێ‪،‬‬ ‫ئەگەر ‪ 11‬ساڵی تەواو نەكردبێ گەر‬ ‫تاوانیشی ئەنجامدا بێت ناگیرێتو سزا‬ ‫نادرێت‪ ،‬لەبەرئەوەی تەمەنی بەرپرسیارێتی‬

‫دایەنگەیەکی تایبەت بە مندااڵنی زیندان‬ ‫تاوانكاری نیە‪ ،‬بۆیە تاوانەكەی بە تاوان‬ ‫ئەژمار ناكرێن”‪.‬‬ ‫بەوتەی گەردی‪ ،‬منداڵ هەیە لە‬ ‫چاكسازییەكاندا لەدایكبووە هەیە شیرە‬ ‫خۆرە تا تەمەنی پێنج ساڵ بەرەو‬

‫فۆتۆ‪ :‬منداڵپارێزی کوردستان‬

‫سەرەوە‪ ،‬بەگشتی دایك هەیە لە منداڵێك‬ ‫تا پێنج منداڵی لەگەڵدا بووە بەتایبەت‬ ‫كاتێك گروپە تیرۆرستیەكان هەبوون‪،‬‬ ‫پێشتر مندااڵنێكی زۆر لە زینداندا بوون‪،‬‬ ‫ئێستا چاكسازی هەیە نزیكەی ‪ 50‬منداڵی‬

‫تێدایە‪.‬‬ ‫بەپێی بەدواداچوونەكانی تۆڕی‬ ‫دادپەروەری بۆ بەندییەكان‪ ،‬شوێنی‬ ‫زیندانی كردنی مندااڵن زۆر خراپەو‬ ‫گونجاونیە بۆ بەسەربردنی ژیانیان‪ ،‬هەمان‬

‫شوێنی گەورەكانە‪ ،‬لەناو زینداندا شوێنی‬ ‫گونجاونیە بۆ داڵدەدانیانو حكومەتیش‬ ‫جێگەی گونجاوی نیە‪ ،‬تەندروستیو‬ ‫دەروونیان زۆر خراپە‪ ،‬بەهۆی بەركەوتنیان‬ ‫لەگەڵ سزادراواندا فێری تاوان دەبن‪،‬‬

‫جگەلەوەش دایەنگەو باخچەی ساوایانیان‬ ‫نیە‪.‬‬ ‫“زۆر قسە لەسەر ئەو بابەتە كراوە یان‬ ‫ئەوەتا شوێنی گونجاویان بۆ دابینبكرێت‬ ‫لەناو چاكسازییەكاندا یان ئەوتا لەدەرەوەی‬ ‫چاكسازییەكان شوێنیان بۆ دابینبكرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم حكومەت بەدەم داواكاری رێكخراوە‬ ‫بیانیو ناوخۆییەكانەوە نەهاتووە كە زیاتر‬ ‫لە ‪ 10‬ساڵە ئەو داوایە دەكاتو حكومەت‬ ‫لەوە بەرپرسە چارەسەری بكات” شوان‬ ‫گەردی وای وت‪.‬‬ ‫وەزارەتی‬ ‫بەرپرسانی‬ ‫بەوتەی‬ ‫كاروكاروباری كۆمەاڵیەتی‪ ،‬تەنیا خانەی‬ ‫نەوجەوانان هەیە بۆئەوەی منداڵی تێدا‬ ‫بمێنێتەوە‪ ،‬بەاڵم دایكو باوكان رێگە‬ ‫نادەن منداڵەكانیان بچنە ئەو خانانەو‬ ‫نایانەوێت لێیان داببڕێت‪.‬‬ ‫ئاریان ئەحمەد‪ ،‬وتەبێژی وەزارەتی‬ ‫كاروباری كۆمەاڵیەتی بە “زەمەن”ی وت‪:‬‬ ‫“ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت بە رەزامەندی‬ ‫دایكی منداڵەكەیە حەز دەكات منداڵەكەی‬ ‫لەگەڵدا بێت‪ ،‬پێی خۆش نییە منداڵەكەی‬ ‫بچێتە دەرەوە ئێمەیش داواكاری دایكو‬ ‫باوكەكان جێبەجێ دەكەین”‪.‬‬ ‫سەبارەت بە حاڵی مندااڵن لە‬ ‫زینداندا‪ ،‬وتەبێژی وەزارەتی كارو كاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتی وت‪“ :‬حاڵی دایكی چۆنە‬ ‫لە زینداندا حاڵی منداڵەكەیش هەمان‬ ‫شێوەیە‪ ،‬لە هەندێ حاڵەتدا زیندانەكە‬ ‫سەالمەتترە لەوانەیە لەدەرەوەی زیندانو‬ ‫دوور لە دایكو باوكی توشی كێشەی‬ ‫گەورە ببێت‪ ،‬هیچ یاسایەكیش رێگە‬ ‫نادات منداڵ لەناو زینداندا شوێنێكی بۆ‬ ‫پەروەردەكردن بۆ بكرێتەوە”‪.‬‬

‫لە كەركوكەوە تا گرێ سپی‬

‫چیرۆكی گەنجێکی کەرکوکی کە لە رۆژئاوا “شەهید” بوو‬ ‫زەمەن‬ ‫ئێوارەكی درەنگی ساڵی ‪ ،2017‬كاتێك‬ ‫حەبیب مەولود لەسەر‬ ‫كار دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫كو ڕ ە كە ی‬ ‫ما ڵە و ە ی‬ ‫جێهێشتووە و‬ ‫هیچ‬ ‫سۆ ر ا غێكی‬ ‫نابێت‪ ،‬تا‬ ‫د ر ە نگا نێكی‬ ‫هە ما ن‬ ‫شەو زەنگی‬ ‫مۆ با یلە كە ی‬ ‫و‬ ‫لێدەدات‬ ‫دەنگێك بە‬ ‫و ر ە یە كی‬ ‫بە ر ز ە و ە‬ ‫د ە ڵێت‬ ‫“ با و كە‬ ‫من بۆ‬

‫بەرگریكردن گەیشتمە رۆژئاوا”‪.‬‬ ‫ئەوە دواجار دەبێت باوكێك گوێی لە‬ ‫دەنگی كوڕەكەی بێت‪ ،‬تا ئەم هەفتەیە‬ ‫تەرمەكەی لە گرێ سپییەوە بۆ ماڵەكەی لە‬ ‫كەركوك گەڕێنرایەوە‪.‬‬ ‫ئیبراهیم حەبیب ‪19‬ساڵ‪ ،‬یەكێك بوو‬ ‫لەو دەیان گەنجەی كەركوك كە لەساڵی‬ ‫‪2014‬ەوە تا ئەمساڵ چونەتە كوردستانی‬ ‫سوریا بۆ شەڕی چەكدارانی داعش و گروپە‬ ‫توندڕەوەكانی تر‪ ،‬لەپاڵ هێزەكانی سوریای‬ ‫دیموكرات‪ .‬بەاڵم دوای پێنج ساڵ و لە ‪16‬ی‬ ‫ئەم مانگە لە بۆردومانێكی سوپای توركیا بۆ‬ ‫سەر شاری گرێ سپی گیانی سپارد‪.‬‬

‫چیرۆكی منداڵی مەزڵوم دۆغان‬

‫ئیبراهیم حەبیب مەولود (مەزڵوم دۆغان)‬ ‫لەساڵی ‪ 2000‬لە كەركوك لەدایكبووە‪ ،‬كوڕی‬ ‫دووەمی خێزانەكەیەتی‪ .‬تەمەنی تەنیا هەشت‬ ‫ساڵ بوو كاتێك دایكی بە نەخۆشی لەدەستدا‪.‬‬ ‫وەك خزمەكانی دەیگێڕنەوە‪ ،‬منداڵێكی‬ ‫هێمن و ژیر بووە‪ ،‬زۆرینەی كاتەكانی‬ ‫لەپاڵ خوێندنەكەیدا بە خوێندنەوەی كتێبی‬ ‫نەتەوەیی بەسەربردووە‪.‬‬ ‫بەرلەوەی بچێتە كوردستانی سوریا‪،‬‬ ‫ئیبراهیم لەگەڵ باوكی كاریكردووە‪ .‬هاوكاریی‬ ‫و بەردەستی كردووە لە فیتەریی‪.‬‬ ‫تا پۆلی چوارەمی ئامادەیی‬ ‫دەخوێنێت‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ‬ ‫سەرهەڵدانی شەڕی‬ ‫داعش لە سوریا‬ ‫و عیراق‪ ،‬بیر‬ ‫لە گەیشت‬ ‫بە‬

‫هەر كە بینیانم‬ ‫زانیم هەواڵی خۆش‬ ‫لەبارەی ئیبراهیمەوە‬ ‫بەڕێوە نییە‪ ،‬پاش‬ ‫چەند خولەكێك وتیان‬ ‫بەداخەوە كە ئیراهیم‬ ‫شەهید بوو‬

‫هێزەكانی سوریای دیموكرات دەكاتەوە لە‬ ‫كوردستانی سوریا (رۆژئاوا)‪.‬‬ ‫زەید برای ئیبراهیم‪ ،‬لە باسی براكەیدا‬ ‫بە (كەركوك ناو)ی وت “نەرم و‬ ‫نیان و لەسەرخۆ بوو‪ ،‬هەمیشە‬ ‫هەڵسوكەتەكانی لە منداڵ نەدەچوو‪،‬‬ ‫دوای نەمانی دایكمان‪ ،‬هەر وەك‬

‫دایكمان مهرەبان بوو‪ ،‬هەمیشە دوای‬ ‫خوێندنگە لە دوای شەشی سەرەتای سەرقاڵی‬ ‫خوێندنەوە بوو‪ ،‬بەزۆری ئەو كتێبانەی‬ ‫دەخوێندەوە كە لەسەر پرسی كورد بوو”‪.‬‬

‫مەزڵوم دۆغان‬ ‫كەركوك جێدەهێڵێت‬

‫لە ساڵی ‪ 2017‬ئیبراهیم حەبیب (مەزڵوم‬ ‫دۆغان) كەركوك جێدەهێڵێت‪ ،‬لە رۆژێكدا‬ ‫كە باوكی لەسەر كاربوو‪ ،‬براكانیشی بەو‬ ‫هەوڵەیان نەدەزانی‪.‬‬ ‫حەبیب مەولود‪ ،‬باوكی ئیبراهیم دەڵێت‬ ‫“شەوێك دوای ئەوەی لە كار گەڕامەوە‬ ‫ئیبراهیمم نەبیینی‪ ،‬زۆر تەلەفۆنم بۆی كرد‬ ‫مۆبایلەكەی داخرابوو‪ ،‬ئەو شەوە تا درەنگان‬ ‫تەواو بێچارە بوم كە ئاخۆ كوڕەكەم چی‬ ‫بەسەرهاتووە”‪.‬‬ ‫كاتژمێر ‪11‬ی ئەو شەوە‪ ،‬زەنگی‬ ‫ژمارەیەكی نەناسراو بۆ حەبیب دێت‪ ،‬ئیبراهیم‬ ‫بەورەیەكی بەرزەوە دەڵێت “باوكە ئیراهیمم‪،‬‬ ‫من دەچمە رۆژئاوای كوردستان و ئێستا نزیكم‬ ‫لەگەڵ كۆمەڵێك لە خەڵكی تر”‪.‬‬

‫ئەوە كۆتا جار دەبێت كە حەبیب‬ ‫گوێی لەدەنگی ئەو كوڕەی بێت‬

‫ساڵی ‪ ،2014‬كاتێك داعش هێرشدەكاتە‬ ‫سەر كەركوك‪ ،‬ئیبراهیم دەیەوێت چەك‬ ‫هەڵبگرێت و شەڕ بكات‪ ،‬بەاڵم باوكی رێگریی‬ ‫لێدەكات‪ ،‬بەهۆی ئەوەی‬ ‫ئەوكات تەمەنی تەنیا‬ ‫‪ 14‬ساڵ بوو‪.‬‬ ‫ئەو رۆژەی‬ ‫مەزڵوم دۆغان‬

‫گەڕایەوە كەركوك‬ ‫ئێوارەی ‪17‬ی ئەم مانگە‪ ،‬زەنگێكی‬ ‫تر بۆ حەبیب دێت و پێی دەڵێن هەواڵ لە‬ ‫ئیبراهیمەوە هەیە‪.‬‬ ‫حەبیب بەو هەواڵە دڵخۆشدەبێت‪ ،‬وەك‬ ‫خۆی دەڵێت دوای ئەو ماوەیە لە هەواڵپرسین‪،‬‬ ‫بە كوڕەكەی شاددەبێتەوە‪.‬‬ ‫بڕیارەكە بەو شێوەیە دەبێت كە‬ ‫كەسوكاری ئیبراهیم بچنە سلێمانی بۆ بینینی‬ ‫رۆڵەكەیان‪ ،‬لەوكاتەدا ژمارەیەك لە كۆمیتەی‬ ‫شەهیدانی پارتی كرێكارانی كوردستان‬ ‫(پەكەكە)‪ ،‬دەچنە ماڵی حەبیب‪.‬‬ ‫حەبیب وتی “هەر كە بینیانم زانیم هەواڵی‬ ‫خۆش لەبارەی ئیبراهیمەوە بەڕێوە نییە‪،‬‬ ‫پاش چەند خولەكێك وتیان بەداخەوە كە‬ ‫ئیراهیم شەهید بووە‪ ،‬من تا ئەوكاتەش چاوەم‬ ‫لەسەر روناهی تیفی بوو تا پێش ئەوەی بمرم‬ ‫نەوەكەم ببینمەوە‪ ،‬بەاڵم ئیتر نەمبینی”‪.‬‬ ‫“من جەرگم سوتا بەاڵم زۆر سەربەرزم‪،‬‬ ‫من لە ڕێگای ئێوەوە دەڵێم توركیا دۆستی‬ ‫ئێمە نین‪ ،‬ئێمە جگە لە خوا كەسی ترمان‬ ‫نییە”‪ ،‬حەبیب وایوت‪.‬‬ ‫مەزڵوم دۆغان‪ ،‬لەشەڕی وەاڵمدانەوەی‬ ‫هێرشی توركیا بۆ سەر كوردستانی‬ ‫سوریا و هێزەكانی سوریای‬ ‫دیموكرات لە‬

‫بۆردومانێكدا گیانیلەدەستدا‪.‬‬ ‫“ئیبراهیم و هەڤااڵنی قارمانانە‬ ‫دەجەنگان‪ ،‬شەڕی دەست و یەخەیان دەكرد‪،‬‬ ‫بەڕادەیەك بەرگری دەكەن لە ماوەی كەمتر‬ ‫لەنیو كاتژمێردا ‪ 21‬كەس لە هێرشبەران‬ ‫دەكوژن‪ ،‬ئەمە وادەكات بۆردمانی ئاسمانی‬ ‫ناوچەكە بكرێت‪ ،‬پاش بۆردمانی چڕ‪ ،‬ئیبراهیم‬ ‫چەند پارچەیەك الی راستی سكی دەكەوێت‬ ‫و شەهید دەبێت”‪ ،‬بەمشێوەیە باسی چاالكی‬ ‫ئیبراهیم بۆ باوكی كراوە‪.‬‬ ‫دووشەممە ‪21‬ی تشرینی یەكەم‪ ،‬كەژاوای‬ ‫سەدان ئۆتۆمبێل‪ ،‬بەدەم دروشمی جۆراوجۆر‬ ‫گەیشتنە كەركوك و لە گۆڕستانی رەحیماوا‬ ‫تەرمەكەی بەخاكسپێردرا‪.‬‬ ‫هاواری نەنكی ئیبراهیم بااڵی بەسەر‬ ‫گۆڕستانەكەدا كێشابوو‪“ ،‬گیانی نەنە‪ ،‬جەرگت‬ ‫سوتانم”‪.‬‬

‫لە كەركوك ناو وەرگیراوە‬

‫ئ��ا��بوو�ی و زو�ە‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫‪13‬‬

‫وتەبێژی یەكێتی هاوردەو هەناردەكارانی هەرێم‪:‬‬

‫زۆربەی بازرگانانی هەرێم رێڕەوی بازرگانییان‬ ‫گۆڕیوە لە توركیاوە بۆ واڵتێكی تر‬

‫*هاواڵتیان دەستیان بەهەڵمەتێكی‬ ‫بایكۆتكردنی كااڵی توركی كردووە‪ ،‬ئەمە‬ ‫تاچەند كاریگەری هەبووە؟‬ ‫نەتەوەكەمان چی بخوازێ ئێمە لەگەڵ‬‫ئەوەداین‪ ،‬هەڵمەتەكە دەستیپێكردووەو‬ ‫دەتوانرێت سەربخرێت‪ ،‬بەم ماوە كورتە‬ ‫رەنگە كاریگەرییەكەی دەرنەكەوێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لە رۆژانی داهاتوودا دەردەكەوێت‬ ‫كاریگەرییەكەی چۆنە‪ ،‬كاریگەری لەسەر‬ ‫بازاڕ هەر چۆنبێت لەسەر بازرگانان نایبێت‪.‬‬ ‫رێژەی هاوردەكردنی كااڵی توركی‬‫كەمكردۆتەوە؟‬ ‫*زۆربەی بازرگانانی هەرێم رێڕەوی‬ ‫بازرگانیان گۆڕیوە لە توركیاوە بۆ واڵتێكی‬ ‫تر‪ ،‬چونكە كااڵی باشترو چاكتریش لە‬ ‫دەرەوەی توركیا هەیە‪ ،‬ئەمەش كاریگەری‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫*هاواڵتیان زیاتر دەتوانن چ جۆرە‬ ‫كااڵیەك بایكۆت بكەن؟‬ ‫هاواڵتیان دەتوانن هەموو شتێكی‬‫توركی بایكۆت بكەن‪ ،‬لەبەرئەوەی بەدەر لە‬ ‫پێویستی هاوردەكراوی واڵتانی تر بەرهەمی‬ ‫كارگەكانی ناوخۆمان هەیە‪ ،‬هەر لە بابەتی‬ ‫شیرەمەنیەوە تا مەوادی پاككەرەوەو دایبی‬ ‫تەنانەت جلوبەرگیش بەرهەمی ناوخۆمان‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەمانە دەتوانن پشتی پێببەستن‪،‬‬ ‫زۆرجار دەوترێت جلوبەرگمان هەمووی‬ ‫توركییە‪ ،‬بەاڵم وانیە زۆرێك لە بازرگانان‬ ‫جلوبەرگی ئەوروپی دێنن بە نرخێكی زۆر‬ ‫گونجاو دەیفرۆشن‪.‬‬ ‫*هاواڵتیان دەتوانن بەردەوامی بە‬ ‫بایكۆتی كااڵی توركی بدەن‪ ،‬ئایا بەدیل‬ ‫هەیە؟‬ ‫زۆر ئاساییە دەتوانرێتو بازرگانانیش‬‫دەتوانن رێڕەوی بازرگانیان بگۆڕن‪،‬‬ ‫بازرگانانمان وا راهێناوە كە دوو جەمسەرە‬ ‫كاربكەن‪ ،‬بۆ ئەوەی لە حاڵەتێكی لەمجۆرەدا‬ ‫كااڵكانیان ساغنەبویەوە بتوانێت پەكی‬ ‫نەكەوێتو بەدیلی هەبێت لە واڵتانی ترەوە‬ ‫هاوردەی كااڵو شمەك بكات‪ ،‬كارێكمان‬

‫بەختیار مەال ئەحمەد‪ ،‬وتەبێژی یەكێتی هاوردەو‬ ‫ناردنكارانی هەرێمی كوردستان‪ ،‬باس لە كاریگەرییەكانی‬ ‫بایكۆتی شمەكو كااڵی توركی دەكاتو دەڵێت زۆربەی‬ ‫بازرگانانی هەرێم رێڕەوی بازرگانیان گۆڕیوە لە توركیاوە‬ ‫بۆ واڵتێكی تر‪.‬‬ ‫بەختیار مەال ئەحمەد‪ ،‬لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ‬ ‫“زەمەن” ئاشكرایكرد هەرێمی كوردستان لەگەڵ نزیكەی‬ ‫‪ ٤٠‬واڵت كاری بازرگانی دەكاتو وتی‪“ :‬كارێكمان كردووە‬ ‫لە حاڵەتی بایكۆتدا بەدیلی كااڵی توركی هەبێت”‪.‬‬ ‫بەوتەی ئەو هەڵمەتی بایكۆت دووجار زیان بە‬ ‫توركیا دەگەیەنێت‬ ‫سازدانی‪ :‬سەرچین ساڵح‬ ‫كردووە لە حاڵەتی بایكۆتدا بەدیلی كااڵی‬ ‫توركی هەبێت بەشێوەیەك زیان نە لە‬ ‫بازرگانو نە لە ئابووری هەرێم نەكەوێت‪.‬‬ ‫*هەرێمی كوردستان لەگەڵ چەند‬ ‫واڵتدا كاری بازرگانی دەكات؟‬ ‫لەگەڵ زۆرینەی واڵتانی ئەوروپی‬‫وەك فەرنسا ئەڵمانیا هۆڵەنداو بەلجیكاو‬ ‫بەریتانیا‪ ،‬واڵتانی ئەمریكاو كەنەدا بەرازیل‪،‬‬ ‫لەگەڵ واڵتە عەرەبیەكانو واڵتانی ئاسیا‪،‬‬ ‫هەروەها روسیاو چینو یابانو ئەندەلوسیاو‬ ‫مالیزیا‪ ،‬كە بە گشتی نزیكەی ‪ 40‬واڵت‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫*قەبارەی ئەو بازرگانیانە چەندە‬ ‫سااڵنە؟‬ ‫لە خاڵەسنورییەكانو فڕۆكە خانەكانەوە‬‫سااڵنە بە بڕی زیاتر لە پێنج ترلیۆن‬ ‫دینار هاوردە دەكرێت‪ ،‬كە بەشێكی بۆ‬ ‫پارێزگاكانی ناوەڕاستو خوارووی عێراقەو‬ ‫لە دەروازەكانی ئەوێشەوە بەشێكی كەم بۆ‬ ‫هەرێم دێت كە بڕەكەی نازانین‪.‬‬ ‫*كاریگەری بایكۆتەكە لەسەر توركیا‬ ‫چییە؟‬

‫بێگومان كاریگەرییەكی گەورەی لەسەر‬‫دروست دەكات‪ ،‬توركیا زیاتر پشت بەو‬ ‫بەرهەمانە دەبەستێت كەخۆی بەرهەمی‬ ‫دێنێت‪ ،‬هەڵمەتی بایكۆت دووجار زیان بە‬ ‫توركیا دەگەیەنێت لەالیەك واڵتانی ئەوروپا‬ ‫بایكۆتی زۆر شتیان لەگەڵ توركیا كردووەو‬ ‫هەرێمیش بایكۆتی دەستپێكردووە‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫ترەوە بەرهەمەكەی لەناوخۆدا ساغنابێتەوە‪.‬‬ ‫*پێتوایە بایكۆتەكە پرۆسەیەكی‬ ‫نیشتمانییە‪ ،‬ئایا نەبوونی بڕیارێكی‬ ‫حكومەت یان پەرلەمان‪ ،‬سیحری بایكۆتەكە‬ ‫بەتاڵناكاتەوە؟‬ ‫لەبەرئەو پەیوەندییە سیاسیەی هەرێمو‬‫توركیا بۆیە حكومەتی هەرێم نەیتوانیوە‬ ‫خۆی لەو بابەتە بدات‪ ،‬بەاڵم هەڵمەتەكە‬ ‫بەرفراوانەو لە تۆڕە كۆمەاڵیەتیەكانو لە‬ ‫شەقامیشدا كۆمەڵێك گروپ رێنمایی بە‬ ‫خەڵكی دەدەن لەسەر بایكۆتو بە چڕوپڕی‬ ‫بەردەوامە‪.‬‬ ‫*هەڵمەتەكە هۆشدارییەكیش نیە‬ ‫بۆ ئێرانو ئەو واڵتانەی لەگەڵ هەرێمدا‬ ‫بازرگانی دەكەن؟‬

‫بێگومان هۆشدارییەكی باشە بەتایبەت‬‫بۆ ئێران‪ ،‬ئەوان پێشتر زیانی گەورەیان‬ ‫بەركەوت لە كاتی داخستنی سنورەكاندا‬ ‫كە زیاتر لە پێنج هەزار كەس لە سنوری‬ ‫ئێرانەوە بێكاربوون‪ ،‬چەندەها گرێبەست‬ ‫هەبوو هەڵوەشانەوەو بازرگانان رێەوی‬ ‫بازرگانیان گۆڕیو خواستی كااڵكانیان‬ ‫كەمبویەوە‪.‬‬ ‫*بەرهەمی ناوخۆ لەچی ئاستێكدایە؟‬ ‫بەرهەمی ناوخۆ ناگاتە ئەوەی‬‫پێویستی ناوخۆ پڕبكاتەوە‪ ،‬یاسایەكیشمان‬ ‫نیە پارێزگاری لەبەرهەمی ناوخۆ بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەندامانی یەكێتیەكەمان هانداوە‬ ‫كارگەی گەورە دابنێن وەك پاڵپشتیەكیش‬ ‫رێزلێنان دەبەخشین بەوانەی كارگەیان‬ ‫داناوەو بەرهەمی ناوخۆیان دابینكردووە‪،‬‬ ‫هەڵمەتێكی گەورەیش دەیكەن بۆئەوەی‬ ‫هاواڵتیان بەرهەمی ناوخۆ بەكاربێنن‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی مەوادی حافیزەی كەمترەو‬ ‫چاودێری وردی لەسەرە وەك بەرهەمی‬ ‫دەرەوە نیە كە نازانرێت چۆن بەرهەمهاتووە‪،‬‬ ‫بەرهەمی ناوخۆ چاكترو پاكترە‪.‬‬

‫ئــــاگـــــــــــاداری‬ ‫پارێزگای سلێمانی‬ ‫كۆدی پرۆژە {‪ })SUL.G.)3167‬ساڵی ‪٢٠19‬‬ ‫كەمكردنەوەی نهێنی‪ /‬بانگهێشتی(كراوە)‬ ‫بۆ پرۆژەی‪( :‬دابینکردنی (‪ )5٠٠.٠٠٠‬پێنج سەد هەزار لیتر گاز بۆ نەخۆشخانەی شار)‬ ‫پارێزگای سلێمانی بانگهێشتی كراوە بۆ سەرجەم كۆمپانیاكان دەکات كە ئارەزووی بەشداری كردنیان هەیە بۆ ئەم كەمكردنەوە‬ ‫نهێنییە‪ ،‬سەردانی بینای پارێزگای سلێمانی (كاروباری هونەری‪ /‬ب‪.‬گرێبەستەكان‪ /‬فرۆشتنی تەندەر) بكات لە نهۆمی زەمینی‪،‬‬ ‫بەمەبەستی وەرگرتنی تەندەر بەرامبەر (‪ )1٠٠.٠٠٠‬سەد هەزار دیناری عێراقی كە ناگەڕێتەوە بۆ بەڵێندەرو كرێی باڵوكردنەوەی‬ ‫ئاگاداری ئەم بانگەوازە دەكەوێتە ئەستۆی ئەو بەڵێندەرەی كە پرۆژەكەی بۆ ئەسپاردە دەكرێت‪.‬‬ ‫‪ .1‬وەرگرتنی تەندەر لە رۆژی (‪ )٢٠19/1٠/٢٤‬دەستپێدەكات تا رۆژی (‪ )٢٠19/11/1٠‬لە كاتژمێر (‪)9‬ی سەرلەبەیانی تا‬ ‫كاتژمێر (‪)1٢:٠٠‬ی نیوەڕۆ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬رۆژانی گەڕاندنەوەی تەندەر بەردەوام دەبێت تا (‪ )٢٠19/11/13‬كاتژمێر (‪)1٠:٠٠‬ی پێش نیوەڕۆ دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬رۆژی كردنەوەو ئاشكراكردنی تەندەر لە هەمان رۆژی (‪ )٢٠19/11/13‬دەبێت دوای داخستنی صندوقی تەندەر كاتژمێر‬ ‫(‪)1٠‬ی پێش نیوەڕۆ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ئەگەر رۆژی كردنەوەو ئاشكراكردنی تەندەر بوو بە پشووی رەسمی بە هەر هۆیەكەوە بێت‪ ،‬ئەوا یەكەم رۆژی دەوامی دوای‬ ‫پشووەكە دەبێتە رۆژی كردنەوەی تەندەر‪.‬‬ ‫‪ .5‬هیچ تەندەرێك لەدوای كاتی دیاریكراو وەرناگیرێت و صندوقی تەندەر دادەخرێت‪.‬‬ ‫‪ .6‬ماوەی جێبەجێكردنی پرۆژەكە بریتیە لە (‪ )3٠‬سی رۆژ (رۆژی رۆژمێری)‪.‬‬ ‫‪ .7‬پێویستە لەسەر بەڵێندەر پابەندی رێنمایی جێبەجێكردنی گرێبەستە گشتیەكان ژ(‪)٢‬ی ساڵی (‪ )٢٠16‬بێت‪.‬‬ ‫‪ .8‬پێویستە كۆمپانیاكان ئەستۆپاكی باجی دەرامەت بهێنن بۆ ساڵی ‪.٢٠19‬‬ ‫‪ .9‬پێویستە بەڕێوەبەری ڕێگەپێدراوی کۆمپانیا واژۆ بکات یان کەسێکی ڕێگەپێدراو (تخویل) بەنوسراوی فەرمی دیاری بکات‪.‬‬ ‫‪ .1٠‬پشتگیری بەڕێوەبەرایەتی تۆماری كۆمپانیاكانی سلێمانی كرابن بۆ ساڵی ‪.٢٠19‬‬ ‫‪ .11‬پێویستە كۆمپانیا بڕیاری رەزامەندی دامەزراندنی كۆمپانیا پێشكەش بكات كە هاوپشكەكانی كۆمپانیای تێدا دیاریكراوە‪.‬‬ ‫‪ .1٢‬بارمتەی سەرەتایی‪ /‬بەڵێننامەی نوسراو بۆ دەستەبەركردنی تەندەر‪.‬‬ ‫‪ .13‬مەرج نییە پرۆژەكە بۆ كەمترین نرخ ئەسپاردە بكرێت‪.‬‬ ‫‪ .1٤‬ماوەی بەسەرچوونی تەندەر (‪ )9٠‬رۆژە لەدوای بەرواری داخستنی صندوقی گەڕاندنەوەی تەندەر‪.‬‬ ‫‪ .15‬دوای داخستنی صندوقی تەندەر هیچ نامەیەكی خۆپارێزی (تحفظ) كاری لەسەر ناكرێتو ڕەت دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫‪ .16‬پارێزگای سلێمانی مافی هەڵوەشاندنەوەی پرۆسەی تەندەری هەیە پێش دەرچوونی فەرمانی سپاردن‪.‬‬ ‫‪ .17‬پێویستە كۆمپانیا ئامادەی كردنەوەی تەندەر بێت یان نوێنەرێك بە نووسراوی فەرمی دیاری بكات و ئەگەر ئامادەش‬ ‫نەبێت پرۆسەی كردنەوەی تەندەر بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .18‬پێویستە کۆمپانیا لەكاتی نەگەڕاندنەوەی تەندەر نامەی لێبوردن (اعتذار) پێشكەش بكات وە تیایدا هۆكاری نەگەڕاندنەوەی‬ ‫تەندەرەكە دیاری بكات‪.‬‬ ‫‪ .19‬پێویستە کۆمپانیا لەكاتی گەڕاندنەوەی تەندەر ئیمەیڵ (‪)email‬ی تایبەت بەخۆی پێشكەش بكات‪.‬‬ ‫‪ .٢٠‬كۆمپانیا بۆ هەر پرسیارو روونكردنەوەیەك لەسەر دەرخستەی پرۆژەكە دەتوانێت سەردانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی‬ ‫تەندروستی سلێمانی بكات‪.‬‬ ‫‪ .٢1‬كۆمپانیا بۆ هەر پرسیارو روونكردنەوەیەك لەسەر بەڵگەنامەکانی ستاندەری ئەم پرۆژەیە سەردانی بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫گرێبەستەکان هۆبەی تەندەرین بكات‪.‬‬ ‫((مەرجەكانی بەشداریكردن))‬ ‫‪ .1‬ئەو كۆمپانیا ناوخۆییانەی کە بەشداری دەکەن پێویستە بڕوانامەی دامەزراندنی کۆمپانیایان لە وەزارەتی بازرگانی و‬ ‫پیشەسازی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەبێت‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ئەو كۆمپانیا نیشتمانیانەی كە لە دەرەوەی هەرێمن پێویستە تۆماربن و پشتگیری كردنەوەی لقیان هەبێت لەالیەن‬ ‫وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی حکومەتی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫ئەحمەد عەلی ئەحمەد‬ ‫جێگری پارێزگاری سلێمانی بۆ كاروباری هونەری‬ ‫‪٢٠19/1٠/٢3‬‬

‫سەرۆکایەتی دادگای تێهەڵچوونەوەی ناوچەی سلێمانی‬ ‫دادگای باری کەسێتی لە شارەزوور‬ ‫ژمارە‪/٢7٤ :‬ش‪٢٠19/‬‬

‫بەروار‪٢٠19/1٠/٢3 :‬‬

‫بابەت‪ /‬ئاگاداری‬ ‫داواکار‪ :‬الڤە علی احمد‬ ‫داوا لەسەرکراو‪ :‬جێگر اسعد علی‬ ‫بۆ داوا لەسەرکراو (جێگر اسعد علی) کە ئێستا ناونیشانت‬ ‫نادیارە‪ ،‬دادگا ئاگادارت دەکات کە داواکار (الڤە علی‬ ‫احمد) داوای شەرعی ژمارە (‪/٢7٤‬ش‪)٢٠19/‬ی لەم‬ ‫دادگایە لەسەرت تۆمارکردووەو تیایدا داواکار داوای‬ ‫(تصدیق طالق) کردوە وە لەبەرئەوەی کە ناونیشانت‬ ‫نادیارە دادگا لەڕێی دوو ڕۆژنامەی ناوخۆیی ڕۆژانەوە‬ ‫ئاگادارت دەکات کە خۆت یان بریکارێکت لە ڕۆژی‬ ‫دادبینی لە ‪ ٢٠19/11/3‬کاتژمێر ‪ 1٠‬لەم دادگایە ئامادەبن‬ ‫وە بەپێچەوانەوە دادگا لەسەر دادبینی خۆی بەپێی یاسا‬ ‫بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫دادوەر‬ ‫صالح الدین احمد عارف‬

‫‪07701563047‬‬

‫كۆمپانیای بالڤ پەیک ئامادەیە‬ ‫ڕۆژنامەی زەمەن بگەیەنێتە‬ ‫ماڵ و فەرمانگەو شوێنە گشتیەکانتان‬

‫د‪.‬نیاز نەجمەدین‬

‫بایكۆت وەك بەرگریی‪...‬‬ ‫بایكۆت وەك دەرەجەی ئیمان‬ ‫پێشەكیی‬ ‫رۆژاڤا هەر كەموكوڕییەكی هەبوبێت‪ ،‬سێ وێنەی پیشانداین كە دەكرێت‬ ‫لێیانەوە فێرببین‪:‬‬ ‫“بیناكردن لە بری داگیركردن‪ ،‬بەرگرییكردن لە بری هەڵهاتن‪ ،‬خەندەو‬ ‫پێكەنین لە بری شیوەنكردن”‪.‬‬ ‫بایكۆت وەك بەرگریی‬ ‫بەرگریی میللەتێكە بەرامبەر بە دەوڵەتی داگیركەر‪ ،‬دەوڵەتێك بەر‬ ‫لەوەی لە رووی سەربازییو سیاسییەوە داگیرمان بكات لە رووی ئابورییو‬ ‫كەلتورییەوە داگیری كردوین‪ ،‬لە ستایڵی پۆشینەوە تا بە ئاهەنگو تەنانەت‬ ‫جۆری خەونە سیاسییەكانیشمان دەگات‪.‬‬ ‫پەرچەكرداری خەڵكی ئێمەیە بەرامبەر بە دونیایەك كە دەیەوێ كڕیاری‬ ‫هەموو شت بینو لە فرۆشیاری نەوتیش زیاتر نەبین‪ ،‬پێمان دەڵێت كە‬ ‫هێزی خۆڕسكی جەماوەریی بە هۆكارێك لە دەرەوەی دەسەاڵت هەر زیندوو‬ ‫دەبێتەوە‪.‬‬ ‫مەدلولی ئەوەشە كە حكومەتێكی الوازمان هەیەو ناتوانێت باجو گومرگ‬ ‫دابنێت‪ ،‬بەپێی داتا نا بەڵكو بەپێی لۆجیكی ئابووری‪ ،‬بەشی زۆری ئەو‬ ‫پارانەی لەسەر توركیا خەرجی دەكەیت ناگەڕێتەوە بۆ هەرێم‪ ،‬بەاڵم بۆ عێراقو‬ ‫ئێران وانییە‪ ،‬بۆچی؟ چونكە لە ساڵێكدا دەیان هەزار گەشتیاریان دێت بۆ‬ ‫هەرێم‪ ،‬لە كاتێكدا دوو هەزار گەشتیاری تورك نابینیت‪ ،‬هیوادارم لەمەدا‬ ‫داتاكەم هەڵە نەبێت‪.‬‬ ‫سەبارەت بە زەرەریش‪ ،‬كە من خۆم زەرەر بكەم‪ ،‬ئاساییە لەالم‬ ‫فرۆشیاریش زەرەر بكات‪ ،‬لەم رووەوە‪ ،‬ئەوەی لە بایكۆتدا بەشداریی دەكات‬ ‫كارێكی باش دەكاتو دەستیان خۆشبێت‪.‬‬ ‫بایكۆت وەك دەرەجەی ئیمان‬ ‫قسەكەم لەسەر رەهاییبون‪ ،‬گوتاری بایكۆتو سنوری بایكۆتە‪،‬‬ ‫رادیكاڵبوونو رەهایی بوون لە زۆربەی هەنگاوەكاندا هەڵەی قورسی‬ ‫تێدەكەوێت‪ .‬مەگەر زۆر لە ئێوە چەندینجار ئەمە ئامۆژگارییتان نەبووە؟ با‬ ‫هەندێك حاڵەت باس بكەم‪.‬‬ ‫ لە پەیجێك بینیم نەخۆشێك چوو بوو بۆ سەیدەلییەیەك‪ .‬ئەگەرچی‬‫دكتۆرەكە پێی باش بووە دەرمانە توركییەكە وەرگرێت‪ ،‬كەچی ئەو‬ ‫لە داخا وتویەتی نامەوێ‪ .‬زۆر كەسیتریش وایان لێ هاتووەو دێت‪ ،‬لە‬ ‫پێناوی بەرزكردنەوەی “دەرەجەی ئیمانی قەومیی”دا‪ .‬ئەمە بەرهەمی ئەم‬ ‫هەڵمەتی “حەرامكردن”ەیە‪ ،‬كەلتوری خۆبێبەشكردن لە هەموو شت بەناوی‬ ‫بەرزكردنەوەی “دەرەجەی ئیمان”‪ .‬ئەم كەلتورە بۆماوەییەو دەبێت رەخنە‬ ‫بگیرێت‪.‬‬ ‫ سەیری ئەو نوسینەی هاوپێچ بكە‪ ،‬الی من گوتارێكی هەڵەو ناشریینە‬‫“زیاتر لە ‪ ٤٠٠‬شەیرو ‪ ٢٠‬هەزار الیكی هەیە”‪ .‬خەڵك بەبێ ئەخالق بزانییت‬ ‫تەنیا لەبەرئەوەی وەك تۆ نییە؟‬ ‫دكتۆرێكی كورد عەیادەی هەیە‪ ،‬ماددە خاوەكەی لە توركیاوە دەهێنێت‪.‬‬‫دوای ئیختیبار‪ ،‬بۆی دەركەوتووە ماددە خاوە توركییەكە هەم باشەو هەم‬ ‫بۆ بەكاربەری كورد هەرزان دەكەوێت‪ .‬دەبێ ئەو ماددە خاوە بەكاربهێنێت‪.‬‬ ‫ نەخۆشخانەیەك توركییە‪ ،‬پزیشكی پسپۆڕیی تێدایەو ئێمە بەم پەلە‬‫پەلە دەستمان ناكەوێت‪ .‬دەبێت بایكۆت نەكرێت‪.‬‬ ‫ئێمە سەدان خوێندكارمان هەیە لە توركیاو لەوێ دەژین‪ .‬چی بكەن‬‫تازە؟‬ ‫ ئاخر قسەم‪ ،‬كاریگەریی بایكۆت لەسەر بەرهەمی ناوخۆ زۆر نابێت‪،‬‬‫بەتایبەت ئەگەر شتی تری بەدوادا نەیەت‪ .‬خۆ ئەگەر بایكۆت هێندە گرنگ‬ ‫بێت‪ ،‬واڵتانی دواكەتوو بەس بە بایكۆت دەبوژانەوە‪.‬‬ ‫پوختە‬ ‫رەنگە موخابەراتی توركیاو بەشێك لە دەسەاڵتدارانی كوردیش دەستیان‬ ‫هەبووبێت لەوەی هەرێم ببێت بەژێر شااڵوی كااڵی توركیاوە‪ ،‬واتە سیاسەتی‬ ‫“خنكاندنی بازاڕ”یان بەكارهێنابێت تەنانەت زەرە لە خۆیان بدەن تا قۆرخی‬ ‫بازاڕ دەكەن‪ .‬لەم رووەوە‪ ،‬بایكۆت دژی ئەو قۆرخكارییەیە‪ .‬بەاڵم هەموو شت‬ ‫بە پیالنگێڕیی بییر لێناكرێتەوە‪ .‬من رێزی ئەو بەرهەمهێنە دەگرم كە شەو‬ ‫و رۆژ بییر دەكاتەوە و هەوڵدەدات تا شتێكی نوێ بگەیەنێت بە بەكاربەر‪،‬‬ ‫گرنگ نییە بە چ زمانێك قسە دەكات‪ .‬كااڵی توركیی لە ئەڵمانیا و ئەمریكاش‪،‬‬ ‫بەتایبەت لە جلوبەرگدا‪ ،‬كێبڕكێ دەكات‪ .‬كەواتە مۆدێلێكی سەركەوتوشیان‬ ‫هەیە لە بەرهەمهێنان و ركابەرییدا‪.‬‬ ‫بەرهەمهێنی ناوخۆش دەبێت بجوڵێتو میتۆدی بەرهەمهێنانو بەڕێوەبردنی‬ ‫چاك بكات‪ ،‬حكومەتیش یارمەتیدەریان بێت‪ ،‬دەنا شەڕی بەكاربەر زەرەری‬ ‫درێژخایەنی بەدوادا نایەت‪.‬‬ ‫بەڵی بۆ “بایكۆتی شمەكی توركیی هەرچەند دەتوانیت “‪ ،‬ئەگەر بە‬ ‫نەچوون بۆ رێستورانتێكیش بێت‪ .‬ئاساییە ئەگەر ناتوانی لە هەموو شتێكدا‪،‬‬ ‫نەخێر بۆ تەخوینو تۆمەتباركردنو موزایەدەكردن بە بایكۆتەوە‪ .‬بەڵی بۆ‬ ‫هەنگاوی تر كە لەسەر بەكاربەر نییە بۆ بوژانەوەی بەرهەمی ناوخۆ‪.‬‬

‫ئ��ا��بوو�ی و زو�ە‬

‫‪12‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫پڕۆفیسۆری یاریدەدەر د‪.‬ئەحمەد حەمە ئەمین‪ ،‬شارەزا لە بواری پەروەردەی هەنگ‪:‬‬

‫بەرهەمی هەنگوین بۆ ئەمساڵ لەنێوان ‪ 450‬بۆ ‪ 600‬تەن دەبێت‬ ‫* خەڵک بە گشتی کە باس لە هەنگ‬ ‫دەکرێت‪“ ،‬هەنگوین” دەبینێت‪ ،‬ئایا هەنگ‪،‬‬ ‫تەنها بەرهەمێک هەیبێ‪ ،‬هەنگوینە؟‬ ‫ بێگومان نەخێر‪ ،‬هەنگ چەندین‬‫بەرهەمی تری هەیە‪ ،‬بێجگە لە “هەنگوین”‬ ‫کە سەرەکیترین بەرهەمی هەنگە‪ .‬ئەم‬ ‫بەرهەمانەی تریشی هەیە‪( :‬هەاڵڵە‪،‬‬ ‫خواردنی شاژن‪ ،‬پڕۆپۆلز‪ ،‬پوورە) کە‬ ‫ئەمانەش هەمووی داهاتن و دەفرۆشرێن‪،‬‬ ‫وەک هەنگوین‪ .‬هەنگ‪ ،‬لە بەهاردا‬ ‫پورە دەدات و وەچە دەخاتەوە لە‬ ‫ڕێگەی پوورەوە‪ ،‬لەماوەی ‪ ٢٤‬سەعاتدا‬ ‫نەیگریتەوە دەڕوات و لەدەستت دەچێ‪.‬‬ ‫شاژنە بەتەمەنەکە‪ ،‬لەگەڵ کۆمەڵێ‬ ‫هەنگی تر‪ ،‬لە دووریی نزیکەی دە مەترەوە‬ ‫الئەدەن‪ ،‬لە ماوەی ‪ ٢٤‬سەعاتدا هەندێ لە‬ ‫هەنگەکانی تر‪ ،‬دەچن شوێن دەدۆزنەوە‪،‬‬ ‫بیانگرێتەوەو‬ ‫هەنگەوان‪،‬‬ ‫پێویستە‬ ‫بیانخەیتە ناو سندوقەکانیان‪ .‬گەر نا‬ ‫دەڕۆن و لەدەست دەچن‪.‬‬ ‫هەنگ‪ ،‬هەاڵڵە لە گوڵەکان دروست‬ ‫دەکات‪ ،‬ئەمیش وەک هەنگوین بۆ هەموو‬ ‫شت باشە تەنها بۆ ئەوانەی حەساسیەتو‬ ‫ڕەبۆیان هەیە خراپە‪.‬‬ ‫* باستان لە کوورەی هەنگ کرد‪،‬‬ ‫کوورەی هەنگ چەند جۆرە؟‬ ‫ کوورەی هەنگ دوو جۆرە‪ ،‬یەکێکیان‬‫محەلییە لەناو سەبەتەدایە‪ .‬ئەوی تریان‬ ‫لەناو سندوقدایە‪ .‬بەس ئەم دوو جۆرەمان‬ ‫هەیە‪ .‬بەاڵم ئەمەی دووەمیان‪ ،‬بەرهەمی‬ ‫زیاترە‪ .‬ئێستاش هەنگەوانانی الی‬ ‫خۆمان لە کوردستان‪ ،‬ڕوویان کردووەتە‬ ‫ئەم جۆرەیان‪ ،‬چونکە بەرهەمی زیاترە‪.‬‬ ‫ئەمەش کاتی خۆی زانایەکی ئەمەریکی‬ ‫دۆزییەوەو پەرەی پێدا‪.‬‬ ‫* وەک کەسێکی پسپۆڕ و تایبەتمەند‬ ‫بە هەنگەوانیی‪ ،‬سودەکانی هەنگوین‬ ‫چین؟‬ ‫ من لە ساڵی ‪ 1977‬ەوە‪ ،‬لە کۆلیژی‬‫کشتوکاڵی زانکۆی سلێمانی‪ ،‬وانەی‬ ‫بەخێوکردنی هەنگ دەڵێمەوە‪ .‬بۆیە‬ ‫زۆر لەو بوارەدا شارەزایم پەیداکردووە‪.‬‬ ‫هەنگوین ‪ 185‬سودی گرنگی بۆ مرۆڤ‬ ‫هەیە‪ ،‬گرنگترینیان بەم جۆرە پۆلینکراوە‪:‬‬ ‫بۆ نەخۆشی دڵ چارەسەرە‬‫ئەوانەی گرفتی بۆری خوێنیان هەیە‪،‬‬‫بۆری خوێن فراوان دەکات‪.‬‬ ‫سودی هەیە بۆ تووشبوانی ئایدز‬‫ئەنزیماتی تێدایە‪ ،‬سوودێکی زۆر‬‫زۆری هەیە‪.‬‬ ‫دەوڵەمەندە بە کانزاکان‪ ،‬وەک‬‫(کالیسیۆم و مەگنیسیۆم و پۆتاسیۆم)‬ ‫دەوڵەمەندە بە ڤیتامینات‪.‬‬‫سوودی تری زۆرە و رەنگە زۆربەیان‬ ‫خوێنەران بزانن‪ .‬تەنانەت لە قورئانی‬ ‫پیرۆزیشدا ناوی هاتووە کە شیفایە بۆ‬ ‫نەخۆشی‪ .‬کە دەفەرمووێت (فيه شفاء‬ ‫للناس‪ /‬سورە النحل)‬ ‫هەنگوین‪ ،‬بە دوو جۆریش دەخورێت‪،‬‬ ‫لەگەڵ شانەکەدا بیخۆیت و وەک بنێشت‬ ‫بیجوویت‪ ،‬هەرچی پیسی دەموو دان‬ ‫و ناو دەم و بۆری هەناسە هەیە پاکی‬ ‫دەکاتەوە‪.‬‬ ‫* ئەی وەک ئەکادیمییەک‪ ،‬کە‬ ‫سااڵنێکی زۆرە لەگەڵ هەنگوین و هەنگ‬ ‫دەژین‪ ،‬پرسیار بکەین هەنگوین چییە؟‬ ‫هەنگوین‪ ،‬خواردنی سرووشتی هەنگە‪،‬‬‫کە لە خوردنی گوڵی جۆراوجۆر کۆی‬ ‫دەکاتەوە‪ .‬ئەو گوڵەشی کە دەیهێنێ‪،‬‬ ‫جۆرەکەی باشی و کوالێتی هەنگەکە‬ ‫دەستنیشان دەکات‪ .‬تا گوڵەکە بۆندار‬ ‫بێ‪ ،‬ئاستی هەنگوینەکە دەستنیشان‬ ‫دەکات‪ ،‬چەند باشەو کوالێتی بەرزە‪.‬‬ ‫هەنگوین جۆرو شێوەو رەنگی هەیە‪،‬‬

‫لە عێراق نزیکەی‬ ‫‪ 800‬هەزار سندوقی‬ ‫هەنگ هەیە‪ .‬لەو‬ ‫رێژەیە ‪ ٪75‬لە‬ ‫کوردستانە‬

‫د‪ .‬ئەحمەد حەمەئەمین زیاتر‬ ‫لە ‪ 40‬ساڵ‪ ،‬ئەزموونی لەگەڵ‬ ‫بەخێوکردنی هەنگدا هەیە‪ ،‬لەبواری‬ ‫ئەکادیمیشدا لە ساڵی (‪)1977‬ەوە‬ ‫لە کۆلیژی کشتوکاڵی زانکۆی‬ ‫سلێمانی وانەی تایبەتیی لە بواری‬ ‫بەخێوکردنی هەنگدا وتووەتەوە‪ .‬لەم‬ ‫دیدارە تایبەتەدا لەگەڵ “زەمەن”‪،‬‬ ‫باس لە گرفتی هەنگەوانی لە‬ ‫کوردستان و ئاستی بەرهەمهێنان و‬ ‫شێوازی بەرهەمهێنان و زۆر پرسی‬ ‫تری تایبەت بەم بوارە دەکات‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬زەمەن‬

‫هەنگوین‬ ‫‪ 185‬سودی‬ ‫گرنگی‬ ‫بۆ مرۆڤ هەیە‬

‫بەپێی تایبەتمەندی گوڵەکەو خواردنی‬ ‫هەنگەکە‪ ،‬زیاتر شەش رەنگە لە تۆخەوە‬ ‫بۆ کاڵ‪.‬‬ ‫*کاتێکی دیاریکراو هەیە بۆ‬ ‫بڕینی هەنگوین‪ ،‬لە ساڵێکدا‪ ،‬یان لە‬ ‫هەموو شوێنێ‪ ،‬لە یەککاتدا دەبڕێت و‬ ‫کۆدەکرێتەوە؟‬ ‫نەخێر کاتەکان جیاوازە‪ ،‬بەپێی کەش‬‫و ئاووهەواو جۆری ژینگەکەی‪ .‬لە عێراق‪،‬‬ ‫ساڵی دوو جار هەنگ دەبڕێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە کوردستان تەنها یەکجار‪ .‬چونکە لە‬ ‫کوردستان بەهارەکەی کورتەو زوو گوڵ و‬ ‫گوڵزار لەناودەچێ‪ ،‬لەبەرئەوەی سیستمی‬ ‫ئاودانیشمان لە هاویندا زۆر کەمە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە ناوەڕاست و خواری عێراق دووجار‬ ‫هەنگ دەبڕێت‪ ،‬لە مانگی شەش و حەوت‪،‬‬ ‫هەنگوین بەرهەم دێنێت و سەرچاوەی‬ ‫ئاودانیان هەیە‪ ،‬بەاڵم ئێمە لە کوردستان‬ ‫تەنها لە کۆتایی مانگی نۆو سەرەتای‬ ‫مانگی دە هەنگوین دەبڕین‪.‬‬ ‫*هیچ تایبەتمەندییەک هەیە لە بڕینی‬ ‫هەنگ و کۆکردنەوەی هەنگوین‪ ،‬یان نا؟‬ ‫بێگومان‪ ،‬ئەمە زۆر گرنگە هەنگەوان‬‫رەچاوی بکات‪ ،‬ئەوە نەکات زیانێکی زۆر‬ ‫بەر هەنگەکان دەکەوێت و دەبێتە هۆی‬ ‫لەناوچوونیان‪ .‬بۆ نموونە لە سندوقێکدا‬ ‫سێ شانەی هەنگوین هەیە‪ ،‬دەبێ‬ ‫هەنگەوان لەکاتی کۆکردنەوەی هەنگوین‪،‬‬ ‫هەموو ئەو هەنگوینە دەرنەهێنێ‪،‬‬ ‫پێویستە یەک لەسەر سێ لە سندووقەکەدا‬ ‫بیهێڵێتەوە‪ ،‬چونکە ئەوە خواردنی‬ ‫هەنگەکەیە تا ساڵی داهاتوو‪ ،‬بەرهەمی‬ ‫نوێی دەبێت‪ ،‬گەر نا لە زستان تەحەموول‬ ‫ناکات‪ .‬جاری واهەیە هەنگەوانێ دەڵێ‬ ‫ئەمساڵ هەنگوینم هەبوو‪ ،‬تا گەیشتمە‬ ‫ساڵی داهاتوو‪ ،‬هەنگەکانم نەما و هەمووی‬ ‫لەناوچوون! ئێ تۆ کە زاڵمانە هەموو‬ ‫هەنگوینەکە دەردێنی‪ ،‬بێگومان لە زستاندا‬ ‫هیچ نامێنێتەوەو هەموو هەنگەکان لەناو‬ ‫دەچن‪ .‬ئیتر وردەکاریی هەنگوینەکەش‬ ‫جیاوازەو ئاستی کوالێتی و ئەسڵ و‬ ‫نائەسڵ‪.‬‬ ‫* کەواتە هەنگوینی ساغ و‬ ‫ساختەشمان هەیە؟‬ ‫ساختەو‬ ‫هەنگوینی‬ ‫بێگومان‬‫هەنگوینی ساغیشمان هەیە‪ .‬زۆربەی‬ ‫ئەو هەنگوینانەی لە واڵتانی دراوسێو‬ ‫دەرەوەی هەرێمەوە دێن‪ ،‬هەنگوینی‬ ‫ساختەن‪ .‬هەندێ لەو هەنگوینانە بە‬

‫رەنگو شوێنە زۆر لە هەنگوینی ساغ‬ ‫دەچن‪ ،‬بەاڵم پڕن لە مادەی جیاواز و‬ ‫کیمیایی نا تەندرووست‪ .‬هەنگوینێ ساغ‬ ‫بێ کیلۆی نادەن‪ ،‬بە ‪ 1٢‬هەزار‪ ،‬هەنگوینێ‬ ‫ساغ‪ ،‬کیلۆی دەچێتە سەد دۆالر!‬ ‫*ئەی هاواڵتی چۆن بتوانێ ئەو‬ ‫هەنگوینە ساغ و ساختەیە لەیەک جیا‬ ‫بکاتەوە؟‬ ‫چەندین ڕێگە هەیە‪ ،‬بەس من تەنها‬‫یەک رێگە باس دەکەم کە ئاسانترینیانەو‬ ‫بەئاسانی هاواڵتی دەتوانێ هەنگوینی‬ ‫ساغ بناسێتەوە‪ .‬ئەویش دوو پەرداخ بێنە‬ ‫ئاوی شلەتێنی تێبکە دوو هەنگوین بێنە‬ ‫یەکێکیان ساغ بێ و ئەوی تریان ساختە‪،‬‬ ‫بە چاو ناتوانی لەیەکتریان جیا بکەیتەوە‪.‬‬ ‫هەنگوینە ساختەکە بێنە کەوچێکی زەاڵتە‬ ‫شۆڕی کەرەوە بۆ ناو ئاوە شلەتێنەکە‪،‬‬ ‫ئەگەر لەناو ئاوەکەدا‪ ،‬وەک مار خۆی پێچاو‬ ‫شین دەبووەوە لە بنی پەرداخەکەدا‪ ،‬ئەوا‬ ‫هەنگوینی ساغە‪ .‬بەاڵم گەر باڵوبوویەوە‪،‬‬ ‫ئەوە شەکری تێدایە و ساختەیە‪.‬‬ ‫*هەندێ کەس دەڵێن ئەو هەنگوینەی‬ ‫بیبەستێ لە سەالجە‪ ،‬هەنگوینێکی‬ ‫ساختەیە؟‬ ‫نەخێر ئەوە ئاساییە و زۆر هەنگوین‬ ‫دەکرێت بیبەستێت و هەنگوینی چاکیش‬ ‫بێت‪ .‬ئەگەر ڕێژە بلووکوزی کەمێ زیاتر‬ ‫بێت‪ ،‬هەنگوینەکە دەیبەستێ و شتێکی‬ ‫ئاساییە‪.‬‬ ‫* شوێن و جوگرافیایەکمان هەیە‬ ‫بڵێین ئەو شوێنە لە کوردستان‪ ،‬هەنگوینی‬ ‫زۆر باشە؟‬ ‫بەڵێ‪ ،‬هەنگوینی قەندیل نمرە یەکە‬‫لە هەنگوین‪ .‬بەاڵم بەداخەوە ئێستا بەهۆی‬ ‫تۆببارانکردنی تورکیاوە زیانی زۆر بەر‬ ‫هەنگەکان کەوتووەو ئەو هەنگوینە چاکەی‬ ‫جاران دەستناکەوێت‪ .‬یان کەس ناتوانێ‬ ‫بچێ دەریبهێنێ و دەمێنێتەوە‪ ،‬یان‬ ‫زیان بەر هەنگەکان کەوتوون‪ .‬هەنگوینی‬ ‫قەندیل چونکە سرووشتییە و شەکر‬ ‫نادرێ بە هەنگەکان‪ ،‬سرووشتی و ساغە‪.‬‬ ‫هەنگوینی شارباژێڕ و پێنجوێنیش زۆری‬ ‫ساغ و تایبەتییە‪.‬‬ ‫* زۆرجار دەوترێ هەنگوین شیرینە‬ ‫بۆ لەش سوودی زۆرە‪ ،‬خۆ شەکری‬ ‫درووستکراویش شیرینە‪ ،‬بۆچی زیانی‬ ‫هەیە بۆ لەش؟‬ ‫ ئێمە کە دەڵێین هەنگوین باشە و‬‫ئەو شەکرە سپییەی هەیە خراپە؟ لەبەر‬ ‫ئەوەی ئەو شەکرە لە ‪ 95-90‬شەکری‬ ‫دوانییە‪ ،‬پێی دەوترێت سوکەرۆز‪ ،‬کە‬ ‫دەیخۆین لەش هیالک دەبێ‪ .‬بەاڵم‬ ‫هەنگوین بە پێچەوانەوە‪ ،‬ئەو شەکرەی‬ ‫تێیدا لە ‪ ٪7٢‬بۆ ‪ ٪78‬ی ئەو شەکرەی‬ ‫تێدایە کە پێی دەڵێن (مۆنۆ سەکەرایت)‬ ‫کە مەعیدەی مرۆڤ هیالک ناکات‪ .‬بۆ‬ ‫زانیاریت هەنگوین تاکە خواردنە کە‬ ‫دەیخۆیت‪ ،‬هیچ پاشەڕۆیەکی نییە و‬ ‫هەمووی هەزم دەبێت‪!.‬‬ ‫*هیچ داتا و ژمارەیەک هەیە لەسەر‬ ‫بەرهەم و ژمارەی سندوقی هەنگ‬ ‫لە کوردستان و عێراق‪ ،‬ئایا بەشی‬ ‫پێداویستییەکانی ناوخۆ دەکات یان نا؟‬ ‫ لە عێراق نزیکەی ‪ 800‬هەزار‬‫سندوقی هەنگ هەیە‪ .‬لەو رێژەیە ‪٪75‬‬ ‫لە کوردستانە‪.‬‬ ‫لە عێراقدا‪ ،‬بۆ ئەمساڵ پێشبینی‬‫دەکرێت بەرهەمی هەنگوین لە نێوان ‪600‬‬ ‫بۆ ‪ 800‬تەن بووبێت‪ .‬کەواتە بەرهەمی‬ ‫هەنگوینی کوردی لە کوردستانی عێراق‬ ‫بۆ ئەمساڵ لە نێوان ‪ ٤50‬تەن بۆ ‪600‬‬ ‫تەن بێت‪ .‬ئەم ڕێژەیەش زۆر باشە و بە‬

‫زیادیشەوە بەشی بەرهەمی ناوخۆیی و‬ ‫هاوردەش دەکرێت‪ ،‬گەر پالن هەبێ‪.‬‬ ‫*چ درەخت و دار و گوڵێک زۆرترین‬ ‫سوودی بۆ هەنگ هەیە؟‬ ‫بۆ‬ ‫سەرچاوەی‬ ‫باشترین‬ ‫‬‫هەنگوین‪ ،‬کۆمەڵەی دارە بەرهەمدارە‬ ‫ترشەمەنییەکانە‪ ،‬وەک (داری پرتەقاڵ‪،‬‬ ‫لیمۆ‪ ،‬نارج) هەر بۆیە زۆر هەنگەوان‬ ‫لە زستاندا کە زۆر ساردە‪ ،‬هەنگەکانی‬ ‫دەبات بۆ ناوچەی کەالر‪ ،‬کە لە خانەقین‬ ‫و بەعقوبەوە نزیکە و لەوێش ئەم جۆرە‬ ‫دارانە زۆرە‪.‬‬ ‫* وەزارەتی کشتوکاڵ هیچ پالن و‬ ‫کارێکی هەیە لەم بوارەدا‪ ،‬کە برەو بە‬ ‫بەرهەمی هەنگوین بدات لە کوردستان؟‬ ‫نەخێر وەزارەتی کشتوکاڵ هیچ پالن‬‫و کار و پڕۆژەیەکی نییە هەنگەوانیی لە‬ ‫کوردستان پێش بخات‪ .‬تائێستا حکومەتی‬ ‫هەرێم نەیتوانیوە تاقیگەیەکی تایبەت بە‬ ‫هەنگوین دامەزرێنێت‪ .‬دەبوو النی کەم‬ ‫پەیمانگەیەکی هەنگەوانی تایبەت بکرایەوە‪.‬‬ ‫هیچی ئەمانە نەکراوەو بایەخ نەدراوە نە‬ ‫بە هەنگوین‪ ،‬نە بەبەرهەمی خۆماڵی تر‪.‬‬ ‫لەمانگی چواری ڕابردوودا‪ ،‬لەگەڵ مامۆستا‬ ‫ئیبراهیم کە پسپۆڕی هەنگە‪ ،‬سەردانی‬ ‫لوبنانمان کرد‪ ،‬تاقیگەیەکی زۆر گەورەی‬ ‫بواری هەنگوینمان بینی‪ ،‬کارگەی گەورەو‬

‫پێشکەوتوومان بینی‪ ،‬کە هەنگوینی‬ ‫دەخستە ناو شووشەوەو دەیناردە‬ ‫بازاڕەکانەوە‪ .‬هاتینەوە بۆ کوردستان‪،‬‬ ‫هەموویمان بە بەرپرسان ڕاگەیاند‪،‬‬ ‫تێچووەکەی چوار بۆ پێنج ملیۆن دۆالری‬ ‫تێدەچێ بەاڵم داهاتێکی زۆریش دەبێ‬ ‫و برەوێکی زۆر بە بەرهەمی هەنگوینی‬ ‫خۆماڵی دەدات‪.‬‬ ‫* زانکۆ و پەیمانگەکان‪ ،‬بۆ بەشی‬ ‫تایبەتمەند لەو بوارەدا ناکەنەوە؟‬ ‫چوینە الی د‪ .‬ئاالن فەرەیدون‬‫سەرۆکی زانکۆی پۆلەتەکنیکی سلێمانی‪.‬‬ ‫پەیمانیداوە بۆ ساڵی داهاتوو‪ ،‬لە‬ ‫پەیمانگەی کشتوکاڵی بەکرەجۆ بەشی‬ ‫هەنگەوانی) بکاتەوە‪.‬‬ ‫(بەخێوکردنی‬ ‫سەرەتا چەند خوێندکارێ وەردەگرێو‬ ‫سااڵنە برەو بە بەشەکە دەدرێت و‬ ‫پێشدەخرێت‪ ،‬ئەمەش رۆڵی زۆر دەبێ بۆ‬ ‫گەشەپێدان و پێشکەوتنی هەنگەوانیو‬ ‫زۆربوونی بەرهەمی هەنگوین لە‬ ‫کوردستاندا‪.‬‬ ‫* گرفتەکانی هەنگەوانی بە شێوەیەکی‬ ‫گشتی لە کوردستاندا چین؟‬ ‫گرفتی زۆرن‪ ،‬بەاڵم گرنگترینیان لە‬‫چەند خاڵێکدا کۆدەکەمەوە‪ ،‬کە ئەمانەن‪:‬‬ ‫نەبوونی تاقیگەی تایبەتمەندی‬‫هەنگوین‪ ،‬بۆ ئەوەی بەشێوەیەکی زانستی‬ ‫بزانین ئەو هەنگوینە ساختەیە یان ساختە‬ ‫نییە‬ ‫نەبوونی خوێندنی تایبەتمەند بە‬‫هەنگ و هەنگەوانی (ئێستا ئێمە بەتەماین‬ ‫بیکەینەوە)‬ ‫بەکارهێنانی قڕکەرە کیمیاییەکان‪،‬‬‫ئەمە زۆر ترسناکە و زیانی زۆرە بۆ‬ ‫هەنگ و هەنگەوانی و بەرهەمی هەنگوین‪.‬‬ ‫بەتایبەتی ئەو هەنگوینەی لە واڵتانەوە دێن‬ ‫زۆر خراپ و بێ سوودە‪ .‬بۆیە گەر هاواڵتی‬ ‫دەیەوێ سوود لە هەنگوین ببینێ‪ ،‬دەبێ‬ ‫هەنگوینی خۆماڵی بکڕێت و دوورکەوێتە لە‬ ‫هەنگوینی هاوردەی واڵتان‪.‬‬ ‫*بەدەر لەم پرسانە‪ ،‬ئایا کۆنفرانسو‬ ‫گرتنی کۆڕو کۆبوونەوە لەو بوارەدا‪ ،‬گەشە‬ ‫بە ئاستی بەرهەمهێنانی هەنگوین نادات لە‬ ‫کوردستان؟‬ ‫لەم ماوەیەدا لە هەولێر کۆنگرەی‬‫هەنگەوانانی عەرەب بەسترا‪ .‬میوانداریش‬ ‫کرام‪ ،‬بەس نەرۆشتم‪ .‬چونکە ڕۆڵ و کارم‬ ‫دەستنیشان نەکرابوو‪ .‬دوای کۆنگرەکە‬ ‫پێیان وتم بهاتیتایە ڕۆڵت دەبوو‪ ،‬بەس‬ ‫نەڕۆشتم‪ .‬ئەوانەی رۆشتبوون ‪٪90‬‬ ‫هەنگەوانان گلەییان هەبوو‪ ،‬چونکە‬

‫هەنگەوانێکی کورد لە کاتی کۆکردنەوەی هەنگویندا‬

‫وەزارەتی کشتوکاڵ‬ ‫هیچ پالن و کار و‬ ‫پڕۆژەیەکی نییە‬ ‫هەنگەوانیی لە‬ ‫کوردستان پێش بخات‬

‫نزیکەی ‪ 300‬نموونەی هەنگوین لە‬ ‫کۆنفرانسەکە پێشکەشکرا‪ ،‬گوایە چەند‬ ‫ئامێرێکیان هێناوە شیکاریی هەنگوینەکان‬ ‫بکات‪ ،‬بەاڵم نەیانهێشتبوو کەسی خۆمان‬ ‫سەرپەرشتی بکات‪ .‬کۆمپانیایەکی ئێرانی‬ ‫خۆی سەرپەرشتی کردبوو‪ .‬هەنگوینێکی‬ ‫ئێرانییان کردبوو بە یەکەم‪ ،‬پێشتر کیلۆی‬ ‫بە ‪ 5‬هەزار دینار فرۆشرابوو‪ ،‬بەاڵم لەوێ‬ ‫نرخەکەی چوویە ‪ 35‬بۆ ‪ ٤0‬هەزار دینار‪!.‬‬ ‫هەنگوینێکی زۆریان فرۆشتوو ڕۆشتنەوە‬ ‫بۆ ئێران‪ .‬بەداخەوە ئەمە ڕوویدا لەو‬ ‫کۆنفرانسەی هەولێردا‪ .‬ئێستا دەڵێم باشتر‬ ‫نەرۆشتم‪ ،‬ئەمە لە کاتێکدا وەزارەتی‬ ‫کشتوکاڵی هەرێم‪ ،‬خۆی سەرپەرشتی‬ ‫ئەم کۆنفرانسەی کردووە‪ .‬بەڕێز وەزیری‬ ‫کشتوکاڵ خۆی وتەی هەبوو لە دەستپێکدا‬ ‫و بەرێوەبەری گشتی کشتوکاڵی هەولێر‪،‬‬ ‫لەگەڵ چەند کەسێکی تر سەرپەرشتی‬ ‫کۆنفرانسەکەیان دەکرد‪.‬‬ ‫*لەم ماوەیەدا سیمینارێکتان لەسەر‬ ‫(سەمای هەنگ) پێشکەشکرد‪ .‬هەنگ‬ ‫سەما دەکات‪ ،‬یان بە تەنها مرۆڤە حەزی‬ ‫بە سەمایە؟‬ ‫ نەخێر هەنگیش سەما دەکات‪ .‬بۆ‬‫نموونە من ئێستا لە ماڵەوە سێ سندوق‬ ‫هەنگم هەیە‪ .‬هەنگەکانی دەڕۆنە دەرەوە‪.‬‬ ‫بۆ زانیاری خوێنەرانیش هەنگ لە یەک‬ ‫دەرچووندا‪ ،‬دەتوانێ سێ کیلۆمەترو نیو‬ ‫ببڕێت و سێ کیلۆمەترو نیویش بێتەوە‪.‬‬ ‫واتە لە یەک دەرچوونیدا ‪ 7‬کیلۆمەتر‬ ‫دەکات‪ .‬لەو چوونە دەرەوەدا بۆ نموونە‬ ‫هەنگێک کۆمەڵێ گوڵ و گوڵزار دەدۆزێتەوە‪،‬‬ ‫سەرەتا دەچێ تۆزێ لە شیلەی گووڵەکە‬ ‫کۆدەکاتەوە‪ ،‬هەاڵڵەکە بە گیانییەوە‬ ‫دەنووسێت‪ ،‬هەنگیش هەموو گیانی‬ ‫تووکە‪ ،‬ئەمەش وادەکات هەاڵڵەی پێوە‬ ‫بنووسێت‪ ،‬کەیەتەوە چۆن بە هاورێکانی‬ ‫بڵێ شوێنێکم دۆزیوەتەوە و گوڵی تازە و‬ ‫رەنگ و بۆنی تازەی گوڵی دۆزیووەتەوە؟‬ ‫بە سەما پێیان دەڵێت‪ .‬سەمایەکی تایبەت‬ ‫بە خۆیان‪ .‬پێیان دەڵێت یەکەم‪ :‬کەچوونە‬ ‫دەرەوەبەرەو چ ئاڕاستەیەک بڕۆن‪ .‬دووەم‬ ‫بە نزیکیی چەند دوورە‪ .‬ئەو جۆری‬ ‫سەمایەی بۆ کردن‪ ،‬هەنگەکانی تر ڕێک‬ ‫دەچنە سەر ئەو شوێنە تازەیە کە ئەم‬ ‫هەنگە بە سەماکەی بۆی کردوون‪.‬‬ ‫ئەم سەمایە چوار جۆری هەیە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬سەمایەک بۆ دەستنیشانکردنی‬ ‫شوێنی گوڵەکان‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬سەمایەک بۆ خۆ پاکردنەوەیە‪،‬‬ ‫بە جۆرێ سەما دەکات‪ ،‬بە هەنگەکانی‬ ‫دوای خۆی دەڵێت وەرن پاکم بکەنەوە‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬بۆ شێالنە‪ ،‬کە ئەو سەمایەی‬ ‫کرد‪ ،‬هەنگەکانی تر دێن دەیشێلن‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬سەمایەک بۆ خۆشی و چێژ‬ ‫بەخشینە‪ .‬کە زانیان هەموو شتەکانی‬ ‫ناو سندوقەکەیان تەواوە‪ ،‬لە خۆشیا‬ ‫دەستدەکەن بە سەماکردن و خۆشی‬ ‫دەربڕین‪.‬‬ ‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫پڕۆفیسۆری یاریدەدەر د‪ .‬ئەحمەد‬ ‫حەمە ئەمین‬ ‫ شارەزا لە بواری پەروەردەی هەنگ‬‫ماستەر لە زانکۆی ماڵبۆرن‪/‬‬‫ئوستوڕالیا‬ ‫دکتۆرا لە زانکۆی سلێمانی‬‫زیاتر لە ‪ 40‬ساڵە کۆلێژی کشتوکاڵ‬‫وانەی پەروەردەی هەنگ دەڵێتەوە‪.‬‬ ‫بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی‬‫زانکۆ سلێمانی بووە‪.‬‬

‫ا�‬ ‫��ا ب�� ت‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫‪11‬‬

‫کەس نییە پاڵپشتی شانۆ بێت‬ ‫زەمەن‬ ‫یەکەم ساڵی خوێندنی لە پەیمانگای‬ ‫هونەرەجوانەکانی سلێمانی‪ ،‬دەبێت بە‬ ‫دەستپێکێکی جوان و سەرەتای دەرکەوتنو‬ ‫پەرەسەندنی بەهرە هونەرییەکەی‪،‬‬ ‫هەر لەوێشەوە ئاشنا دەبێت بە گروپی‬ ‫کیژانی سلێمانی و لە چەندین فێستیڤاڵو‬ ‫کۆنسێرتدا توانایی خۆی نیشان دەدات‪،‬‬ ‫تا دەگات بەو شوێنەی لەناکاو وەک‬ ‫راگەیاندنکارێک لە تیڤییەوە دەرکەوت‪.‬‬ ‫کچە دەنگخۆشی کورد شانۆ کەمال‪،‬‬ ‫لەدایکبووی شاری سلێمانییە و لە‬ ‫منداڵییەوە حەزی لە موزیک و گۆرانی‬ ‫بووە‪ ،‬هەر لەو تەمەنە کەمەی منداڵیدا‬ ‫چووەتە خولی فێربوونی موزیک و‬ ‫کەمانچەی خوێندووە‪ ،‬بەاڵم ماوەکەی کەم‬

‫بووە و بەردەوام نەبووە‪ ،‬شانۆ بۆ “زەمەن”‬ ‫گێڕایەوە کە لە قۆناغی سەرەتاییدا‬ ‫گروپێک لە خوێندگەکەیاندا هەبووە و‬ ‫چەند جارێک هەوڵیداوە بەشدار بێت‬ ‫لەگەڵیان‪ ،‬بەاڵم مامۆستاکەیان قبووڵی‬ ‫نەکردووە‪ ،‬ئەمە دەبێت بە داخێک و وەک‬ ‫خۆی دەڵێت هەرگیز بیری ناچێتەوە‪.‬‬ ‫یەکەم دەستپێکی کاری هونەری‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ یەکەم ساڵی پەیمانگای‬ ‫هونەرە جوانەکان و لەوێشەوە پەیوەندی‬ ‫دەکات بە گروپی کیژانی سلێمانییەوە‪،‬‬ ‫سەرەتا لەو گروپەدا وەک کۆرس‬ ‫وەردەگیرێت و دەشڵێت‪ :‬وردە وردە بووم‬ ‫بە سۆڵیست و ژەنیاری ئیقاع‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەو گرووپە دا لە چەندین کۆنسێرتدا‬ ‫بەشداریم کرد‪ ،‬هەر لەو سااڵنەدا لەگەڵ‬ ‫کۆمەڵێک گرووپی دیکە بەشداری‬ ‫کۆنسێترێت و فێستیڤاڵەکانم کرد‪.‬‬

‫سەبارەت بەو ساتەی کە شانۆ‬ ‫تێیدا هەستی کردووە کە دەنگی‬ ‫خۆشە‪ ،‬بۆ “زەمەن” گێرایەوە کە لەگەڵ‬ ‫قوتابخانەکەیان چووە بۆ سەیران و لەوێ‬ ‫پێشبڕکێیەکیان ئەنجامداوە و داوایان لێ‬ ‫کردووە کە گۆرانییەک بڵێت‪ ،‬شانۆ وتی‪:‬‬ ‫لەبەر ئەوەی ئەوکاتە سەرسام بووم بە‬ ‫چۆپی فەتاح‪ ،‬گۆرانییەکی ئەوم وت‪،‬‬ ‫ئیتر پێیان وتم دەنگت خۆشە و زۆریش‬ ‫هانیان دام‪.‬‬ ‫ئەم کچە دەنگخۆشە پێش پەیمانگا‬ ‫لە هیچ چاالکییەکدا بەشدار نەبووە و‬ ‫دەنگخۆشی خۆی ئاسایی وەرگرتووە و‬ ‫وتی‪ :‬لە پەیمانگا شتی زیاتر فێربووم‬ ‫و زانیم کە چۆن دەتوانم بە شێوەیەکی‬ ‫راستو دروست گۆرانی بڵێم و تۆنەکانم‬ ‫چۆن راست بکەمەوە‪.‬‬ ‫شانۆ باس لەوەش دەکات کە حەزی لە‬ ‫بواری راگەیاندن هەبووە‪ ،‬بەاڵم متمانەی‬ ‫بەخۆی نەبووە بتوانێت لەبەردەم کامێرادا‬ ‫بووەستێ‪ ،‬ئەگەرچی چەندینجار لەسەر‬ ‫ستەیج و لەبەردەم خەڵکانێکی زۆردا‬ ‫دەرکەوتووە‪ ،‬بەاڵم وەک پێشکەشکار‬ ‫و بێژەر لە خۆی رەوا نەبینیوە و‬

‫وتیشی‪ :‬ماوەیەکی زۆر بێکاربووم‪ ،‬پێیان‬ ‫راگەیاندم کە کەناڵی (کەی ئێن ئێن)‬ ‫پێویستییان بە پەیامنێرە‪ ،‬کاتێ رۆیشتم‬ ‫بۆ چاوپێکەوتن‪ ،‬لە رووی قسەکردن‬ ‫و ئەداوە منیان زۆر بەدڵ بوو بۆ‬ ‫پێشکەشکاری‪ ،‬ئیتر لە ماوەیەکی کەمدا‬ ‫بە هاوکاری ئەو هاوڕێیانەی ئەوێ‪ ،‬توانیم‬ ‫بۆ یەکەمجار و لە پەخشی راستەوخۆدا‬ ‫دەرکەوم‪..‬‬ ‫مەرجی شانۆ بۆ ئەو کەسەی کە ژیانی‬ ‫هاوسەری لەگەڵدا پێکدەهێنێت ئەوەیە کە‬ ‫دەبێت قبوڵی بکات لە هونەر بەردەوام‬ ‫بێت‪ ،‬ئەگەرچی ماوەیەکە بێدەنگە و‬ ‫لە هیچ گۆرانییەکدا دەرنەکەوتووە‪،‬‬ ‫بەاڵم خۆی ئەم بێدەنگییە بە شتێکی‬ ‫کاتیی دەزانێت و لە پالنیدا هەیە لە‬ ‫داهاتوودا باشترین کلیپ پێشکەش بکات‬ ‫و دەشڵێت‪ :‬لەم ماوەیەدا کە بێدەنگ‬ ‫بووم هیچ کەسێک نەهاتووە پێم بڵێ با‬ ‫کارێکی تازەت بۆ بکەم‪ ،‬دیارە هەموو‬ ‫کەسێک پێویستی بەوەیە پاڵپشتی‬ ‫بکرێت و کەسێک هەبێت دەستی بگرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم تا ئەم کاتە کەس نەهاتووە دەستی‬ ‫من بگرێت و پاڵپشتم بێت بۆ کاری نوێ‪.‬‬

‫سمێڵبابڕەكان رێگرن لەبەردەم عیشق و ئازادیدا‬ ‫زەمەن‬

‫ئەتەکێتی گەشتکردن‬ ‫لەگەڵ هاوڕێکانتدا‬ ‫گەشتکردن کۆمەڵێک ئەتەکێتی تایبەت بەخۆی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەوە گرنگتر ئەتەکێتی مامەڵەکردنە لەو کاتەدا کە هاوڕێکانت‬ ‫لەگەڵتدا گەشت دەکەن‪ ،‬شارەزایان ئامۆژگاریمان دەکەن کە لە‬ ‫گەشتکردندا لەگەڵ هاوڕێکانمان پەیڕەوی رێنماییەکانی ئەتەکێت‬ ‫بکەین‪.‬‬ ‫چاالکییەک دیاری بکە کە گونجاو بێت بۆ هەموان‪ :‬بۆ ئەوەی‬ ‫هەموان بە دڵخۆشی بمێننەوە پێویستە پالنێکی پێشوەختەی‬ ‫گەشتکردن دابنێن‪ ،‬بە جۆرێک بێت کە خواستی زۆرینەی لەسەر‬ ‫بێت و ناکرێت خواستی خۆت بسەپێنیت‪.‬‬ ‫راشکاوی‪ :‬مامەڵەکردن بە راشکاوی لەگەڵ هاوڕێکانت لەبارەی‬ ‫ئەو بۆچوونانەی هەتە گرنگە‪ ،‬بەتایبەت لە شێوازی پشوودان‪.‬‬ ‫چێژوەرگرتن‪ :‬بۆ هەموو گەشتیارێک گرنگە کاتێک لەگەڵ‬ ‫هاوڕێکانی گەشت دەکات چێژ وەربگرێت‪ ،‬بۆ ئەوەش پێویستە‬ ‫لە بۆچوونەکانی هاوڕێکانت تێ بگەیت و رێز لە بۆچوونەکانیان‬ ‫بگریت‪.‬‬ ‫هەروەها بۆ ئەوەی بە باشی چێژ لە گەشتەکەت ببینیت باشترە‬ ‫لە هاوڕێکانت نزیک بیت و خۆت جیانەکەیتەوە‪.‬‬ ‫واز لە مۆبایلەکەت بهێنە‪ :‬دوورکەوتنەوە لە مۆبایلەکەت گرنگە‪،‬‬ ‫چونکە کاتێک لەگەڵ کەسانی دیکە گەشت دەکەیت بۆ ئەوان‬ ‫گرنگە کە هەست بکەن لەگەڵتدان و کاتیان لەگەڵ بەسەردەبەیت‪،‬‬ ‫خۆ سەرقاڵکردن بە مۆبایلەکەت لەو رووەوە یارمەتیدەر نابێت‪،‬‬ ‫بۆیە جوان نییە و ئەتەکێت وانییە خۆت سەرقاڵی مۆبایلەکەت‬ ‫بکەیت‪.‬‬ ‫لەسەر کاروبارە داراییەکان رێکبکەون‪ :‬رێککەوتن لەنێوان‬ ‫هاوڕێکاندا لەسەر شێوازی پارە خەرجکردن گرنگە‪ ،‬چونکە رەنگە‬ ‫هەندێک دۆخی دارایی خراپتر بێت بە بەراورد بەوانی دیکە‪ ،‬بۆیە‬ ‫باشترە کە هەموان هەوڵبدەن لەسەر شێوازی پارە سەرفکردن‬ ‫رێکبکەون‪ ،‬ناشبێت هەوڵبدەن خەرجییەکان زۆرینەی بکەوێتە‬ ‫ئەستۆی یەک هاوڕێ کە دۆخی لەوانی دیکە باشترە‪.‬‬

‫گەورەترین کولەکە‬ ‫لە ساڵی ‪ 2016‬دا کێڵگەی بەلجیکی ماسیاس‬ ‫ویلیامز توانی ژمارەیەکی پێوانەیی نوێ تۆمار‬ ‫بکات بە گەورەترین کولەکە‪.‬‬ ‫ئەو کێڵگەیە توانی ناوی خۆی لە گینسدا تۆمار بکات‬ ‫بەوەی توانی کولەکەیەک بەرهەم بهێنێت کە کێشی ‪1190‬‬ ‫کیلۆگرامە‪.‬‬ ‫لە گینسدا هەمیشە گەورەترین ڕووەکەکان تۆمار دەکرێن‬ ‫و سااڵنە هەوڵدەدرێت ئەو ئامارانە بشکێندرێن‬

‫هەفتەی رابردوو لە گەلەری ئەمنەسورەکەی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬پێشانگایەکی تایبەت بۆ کارە‬ ‫هونەرییەکانی کاریکاتێریست و هونەرمەند بەکر‬ ‫عەبدولڕەحمان کرایەوە بە ناوی سمێڵبابڕەکان‪.‬‬ ‫یەكەمین پیشانگەی كاریكاتێریی ئەم‬ ‫هونەرمەندە ‪ 2006/3/8‬بوو لە باخچەی‬ ‫نالی‪ ،‬بەاڵم پێشتر ئارەزووی وێنەكێشانی‬ ‫هەبووەو لەكاتی ئاوارەییەكەدا لە پێنجوێن‪،‬‬ ‫یەكەمین پێشانگەی شێوەكاری كردۆتەوە‬ ‫لەسەر دیواری رووخاو و التەنیشتی پاسێكی‬ ‫لەكاركەوتوو‪ ،‬بەگشتی ئەم هونەرمەندە خاوەنی‬ ‫چەندین پێشانگای تایبەت بەخۆیەتی و خاوەنی‬ ‫ستایلێکی سەربەخۆیە لە کارکردندا‪.‬‬ ‫سەبارەت بە سەرەتای کاری هونەری بەکر‬ ‫عەبدولڕەحمان بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬سەرەتا لە‬ ‫رۆژنامەكانەوە دەستم پێكرد‪ ،‬پاشان گەیشتمە‬ ‫ئەوەی بیر لە پیشانگەی كاریكاتیری بكەمەوە‪،‬‬ ‫رووم كردە دەرەوەی هۆڵەكان و باخچەكانو‬ ‫شوێنە گشتییەكان و لەو شوێنانە چەندین‬

‫پێشانگەم کردەوە”‪.‬‬ ‫بە الی ئەم کاریکاتێریستەوە تایبەتمەندی‬ ‫هونەری كاریكاتێر سادەیی و زوو گەیاندنی‬

‫پەیامە بە بینەر‪ ،‬بە پشتبەستن بە تێكشكاندنی‬ ‫قاڵبەكان و سنوورە دەستكردەكانی نێو‬ ‫كایەكانی ژیان لە رێگەی گەورەكردن و بچووك‬

‫كردنەوە‪ ،‬درێژكردنەوە و كورتكردنەوەی شێوەو‬ ‫رووخساری مرۆڤەكان و تەنەكانەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫دەشڵێت‪ :‬كاریكاتێر هەوێنی خەندەیەكی تاڵە‪،‬‬ ‫تا گریان بكات بە گروگاڵ‪ ،‬پەیامی گێرانەوەی‬ ‫شكۆیە بۆ ئینسان‪ ،‬لە رێگەی چەند هێڵێكی‬ ‫ساكارەوە وێنەیەك دەكێشێ و لە رێگەی‬ ‫وروژاندنی پرسیارو گومانەوە بە بینەر دەڵێت‬ ‫تا نەبیتە تاكێكی ئازاد و سەربەخۆ ناتوانی‬ ‫ئەزموونی ژیان بكەیت و چێژ لە مرۆڤبوونی‬ ‫خۆت نابینی ئەگەر كات بەفیڕۆ بدەیت بە‬ ‫گەڕان بە دوای فریادڕەسدا‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی بۆچی ناوی پێشانگاکەی‬ ‫ناوە سمێڵبابڕەکان‪ ،‬ئەو گێڕایەوە کە سمێڵ‬ ‫مێژوویەكی تایبەت بە خۆی هەیە و نیشانەی‬ ‫هێزو دەسەاڵت و پارەو باوكساالرییە و وتیشی‪:‬‬ ‫لە دوای راپەڕینەوە ژمارەی سمێڵبابڕەكان رۆژ‬ ‫لە دوای رۆژ لە زیادبووندایەو بوون بە رێگر‬ ‫لەبەردەم عیشق و ئازادی و خۆشگوزەرانیدا‪،‬‬ ‫لێرەوە كاریكاتێر سەنگەری رەخنەیان لێ‬ ‫دەگرێ لەژێر ناونیشانی سمێڵبابڕەكاندا‪،‬‬ ‫كولتووری‬ ‫میراتگرانی‬ ‫سمێڵبابڕەكان‬ ‫باوكساالرین‪.‬‬

‫جۆرە شیرینییەک دروست دەکەن کە سوودی تەندروستی هەیە‬ ‫مەزهەر كەریم‬ ‫حەفتاو دوو ساڵ لەمەوبەر‪ ،‬پیاوێك‬ ‫بەناوی حاجی عەبدوڵاڵ‪ ،‬لە ئەسحابەسپی‬ ‫شاری سلێمانی‪ ،‬كارگەیەكی شیرینی بەناوی‬ ‫عەبالەی هەڵواچی دادەمەزرێنێت‪ ،‬ئێستا بە‬ ‫هەمان شێوازی پێشوو‪ ،‬کوڕەکانی ئەو پیاوە‬ ‫درێژە بە تەمەنی کارگەکەیان دەدەن و تێیدا‬ ‫شەش جۆر لوقم دروستدەكەن‪.‬‬ ‫لوقمی شیرو مەستەكی و مێوژو قەیسیو‬ ‫مەحشی و لوقمی ئاوی بە حێلو لوقمی‬ ‫شروبی‪ ،‬لەگەڵ كونجی رەشو سپی و گەزۆو‬ ‫باسوق و سجوق مەسكەتو لەبزینە‪ ،‬لە‬ ‫بەرهەمە هەمیشەییەکانی ئەم کارگەیەن‪.‬‬ ‫شكار كوڕە بچوكی عەبالەی حەڵواچییە‪،‬‬ ‫ئێستا لە کارگە دێرینەکەی باوکی کار دەکات‪،‬‬ ‫بۆ “زەمەن” گێڕایەوە باوكی لە ساڵی ‪1928‬‬ ‫لە گەڕەكی مەڵكەندی لەدایكبووە و پیشەی‬ ‫بەرگدروو بووە‪ ،‬بە وتەی ئەم کوڕە‪ ،‬حاجی‬ ‫عارفی باوکی حەزی لەو کارە نەبووە بۆیە‬ ‫دەچێتە الی خاڵە سەعیدی و لە تەمەنێكی‬ ‫كەمدا فێری حەڵواچی بووە‪ ،‬حاجی عارف‬ ‫بەردەوام دەبێت لەم کارە تا ساڵی ‪2007‬‬ ‫كۆچی دوایی دەکات‪.‬‬

‫ئەو کوڕەی عەبدوڵاڵی حەڵواچی‪،‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬لە ساڵی پەنجاكانەوە شۆڕشی‬ ‫برام كاری لەگەڵ باوكم كردوەو دواتریش‬ ‫بەخیتاری برام‪ ،‬ئێستاش لە دوایی كۆچی‬ ‫دوایی براكانم من و برازایەكم پێكەوە كاری‬ ‫لەسەر دەكەینو نامانەوێت بە هیچ جۆرێك‬ ‫ناوی عەبالەی حەڵواچی لەناوبچێت‪ ،‬چونكە‬ ‫ناوێكە لە مێژە خزمەت بە خەڵكی سلێمانی‬ ‫دەكات”‪.‬‬ ‫شكار باسی لەوەش کرد‪ ،‬لە کارگە‬ ‫دێرینەکەیاندا دەتوانن دە جۆری دیكە لە‬ ‫لوقمو گەزۆو لەبزینە كە تا ئێستا لەبازاڕدا‬ ‫نییە دروست بكەن‪ ،‬وەک لوقمی بنێشتە‬ ‫تاڵ‪ ،‬یان لوقم بە میوەی فرێش و لوقمی‬ ‫قاوەو نەستەلەو عەلی باباو بستە‪ ،‬بە وتەی‬ ‫ئەو زۆر باشن بۆ تەندروستی‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫هێشتا ئەم جۆرانە لەبازاڕدا نین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەڵێن دەدات لە داهاتوودا دروستی بکەن‪.‬‬ ‫بە گوێرەی زانیارییەکان نازناوی عەبالە‬ ‫لەوەوە هاتووە کاتێک بەختیاری کوڕی‬ ‫عەبدوڵاڵی حەڵواچی منداڵ بووەو لە‬ ‫سەرەتای فێربوونی زماندا دەبێت کاتێ‬ ‫باوکی بانگ دەکات پێی دەڵێت “عەبالە”‬ ‫ئیتر بەو شێوەیە ئەو ناوەی بەسەردا‬ ‫دەبڕێت و بڕیار دەدات کارگەکەشی بەو‬

‫گەورەترین لولپێچ‬ ‫گەورەترین لولپێچ “هێلکە شەیتانکۆکە” دۆزرایەوە‬ ‫کە پێشتر هاوشێوەی نەبووە‪.‬‬ ‫ئەو هلێکە شەیتانۆکەیە درێژییەکەی ‪ 27.3‬سانتیمە و‬ ‫بەهۆی گەورەییەکەیەوە ناوی لە کتێبی گینسدا تۆمارکرا‪.‬‬ ‫کێشی ئەو لولپێچە ‪ 900‬گرامە و لە ئێستادا هاوشێوەی نییە‬ ‫لە جیهاندا‪.‬‬ ‫پێشتریش لولپێچ تۆمارکرابوو‪ ،‬بەاڵم قەبارەکەی زۆر بچوکتربوو‬ ‫لەم لولپێچە‪.‬‬

‫ناوەوە بنێت‪.‬‬ ‫لە کارگەکەدا هێشتا دەزگاو كەلوپەلى‬ ‫دێرین دەبینرێن‪ ،‬کە ماوەی چەندین ساڵە‬ ‫کاریان پێدەکرێت‪ ،‬بۆ نمونە تەمەنی یەكێك‬ ‫لە مەنجەڵەكان ‪ 72‬ساڵە‪ ،‬یەكێكی دیكەیان‬ ‫‪ 65‬ساڵە و ئەو مقەستەی لوقمەكەی پێ‬

‫دەبڕن تەمەنی حەفتاو پێنج ساڵە‪.‬‬ ‫لەسەر دەستی عەبالە‪ ،‬نزیکەی سی‬ ‫كەس فێری ئەو كارە بوون‪ ،‬ئێستاش کە‬ ‫زیاتر لە چل كارگەی شیرینی لە سلێمانیدا‬ ‫هەیە‪ ،‬سەرجەم وەستاكانیان لەسەر دەستی‬ ‫عەبالەی حەڵواچی فێری ئەو كارە بوون‪.‬‬

‫بەرزترین باز‬ ‫سەگێکی تەمەن چوار ساڵ‪ ،‬توانی ناوی‬ ‫لە کتێبی گینسدا تۆمار بکات بەهۆی توانایی‬ ‫بۆ بازدانەوە‪.‬‬ ‫ئەو سەگە لە ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە و‬ ‫توانی بە بەرزی ‪ 10.81‬مەتر باز هەڵبدات‪.‬‬ ‫پێشتر ئەو ریکۆردە بە ناوی سەگێکی هاوشێوەیەوە‬ ‫بوو کە ناوی ‪ whippet Slingshot‬کە حەوت‬ ‫سانتیم کەمتر بازی هەڵدابوو‪.‬‬

‫ا�‬ ‫��ا ب�� ت‬

‫‪10‬‬ ‫شێرکۆ جەودەت‪:‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫گوێ لە دەنگی شەجەریان دەگرم‬ ‫* گوێ لە دەنگی چ گۆرانیبێژێک دەگریت؟‬ ‫ شەجەریان‪.‬‬‫*بە چ نووسەرێکی کورد سەرسامیت؟‬ ‫ د‪.‬عەلی قەرەداغی‪.‬‬‫*زەقترین گلەیی هاوسەرەکەت چییە کە لێت‬ ‫دەکات؟‬ ‫ زۆر سەرقاڵبوونم بە خەمی خەڵك‪ ...‬لەسەر‬‫حسابی خێزانیم‪.‬‬ ‫*ئەگەر لە کۆبوونەوەی پەرلەماندا بیت و بانگ‬ ‫بدات چی دەکەیت‪ ...‬کۆبوونەوەکە فەرامۆش دەکەیت‬ ‫یان بانگەکە؟‬ ‫ ئەگەر لە کاتی بانگی نوێژکردندا بابەتێکی‬‫هەستیار بۆ ژیانی خەڵك تاوتوێ بکرێت لە هۆڵی‬ ‫پەرلەماندا‪ ،‬ئەوا نوێژەکەم دوا دەخەم لەبەر زەرورەتی‬ ‫ژیاریی مرۆڤەکان‪ ،‬ئەمەش لە ئاینی پیرۆزی ئیسالمدا‬ ‫جەختی لەسەرکراوەتەوە‪.‬‬ ‫*رات لەسەر فرەژنی چییە‪ ...‬لەکاتێکدا بەشێک‬ ‫لە سەرکردە ئیسالمی و پیاوە ئایینییەکان دوو تا‬ ‫چوار ژنیان هەیە؟‬

‫کەسایەتیی ئیسالمی و ئەندامی‬ ‫پەرلەمانی کوردستان لەسەر فراکسیۆنی‬ ‫یەکگرتووی ئیسالمی‪ ،‬شێرکۆ جەودەت‬ ‫لەم دیدارە تایبەتەی “زەمەن” دا‪ ،‬زۆر بە‬ ‫کورتی دیدی خۆی لەمەڕ هەندێک پرسی‬ ‫تایبەت دەخاتە روو‪.‬‬ ‫کۆمەڵێک پرسیاری زۆرمان لێکردو‬ ‫دەمانویست سەرنجی ئەو سەبارەت بە‬ ‫هەندێک چەمکی وەک عەشق و بابەتی‬ ‫دڵشکان و چیرۆکە وردەکانی ژیان و‬ ‫قۆناغەکانی منداڵی و گەنجێتی ئەو‬ ‫بزانین‪ ،‬هاوکات سەرپشکیشمان کرد‬ ‫لەوەی چ پرسیارێکی بەدڵ نەبێت وەاڵمیان‬ ‫نەداتەوە‪ ،‬ئەویش تەنیا بە کورتی وەاڵمی‬ ‫ئەو پرسیارانەی داینەوە کە خۆی بەالیەوە‬ ‫گرنگن‪.‬‬ ‫زەمەن‬

‫سارای پایز‪:‬‬

‫جەنگ لە دوای رژانی خوێنی پیاوەکان‬ ‫دەبێتە بکوژی دڵی ژنەکانش‬

‫زەمەن‬ ‫خانمە نووسەرێکی کورد ماوەی چەندین‬ ‫ساڵە لە نووسین و باڵوکردنەوە بەردەوامە و‬ ‫پەیمانگای تەکنیکی‬ ‫پاش تەواوکردنی‬ ‫قۆناغی سێی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬لە‬ ‫سینە ما‬ ‫بە شی‬

‫دەخوێنێت‪ ،‬ئەو خانمە نووسەرە دەڵێت ئەوە‬ ‫ئەزموونەکانم بوون لە بواری نووسیندا کە بوونە‬ ‫پاڵنەرو ناسێنەری من وەک نووسەر‪.‬‬ ‫سارا جەعفەر ناسراو بە سارای پاییز‪ ،‬وەک‬ ‫خۆی دەیگێڕێتەوە سەرەتای نووسینی دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ساڵی ‪ 2003‬و لە ئەنجامی خوێندنەوەیەکی‬ ‫باش کە دەیان چیرۆک لە خەیاڵیدا کەڵەکە بوو‬ ‫بوو‪ ،‬حەز دەکات بیاننووسێتەوە و دەڵێت‪ :‬بۆ‬ ‫دەستپێکی ئەو ئایدیا کەڵەکە بوانە‪ ،‬یەکەمین‬ ‫دێڕم نووسی و ئەو دێڕە بوو بە سەرەتای‬ ‫نووسینی من‪ ،‬لە ئەزموونی نووسینمدا هەمان‬ ‫ئەو وشەو دێڕانە بوون بە سەرەتای نووسینەوەی‬ ‫چیرۆکێکی هەڵقواڵوی ئازاری رۆحی میللەتێک و‬ ‫بەرجەستەکردنی لە ژیان و رۆحی کارەکتەری‬ ‫(ئامانج)دا لە رۆمانی (ئازارە کانی ئەودیو‬ ‫زینداندا‪).‬‬ ‫سارا باس لەوە دەکات‪ ،‬ئەوە خەونی ئەو‬ ‫بووە بتوانێت جوانترین نووسین بنووسێ‪،‬‬ ‫خەونی ئەوەی هەبووە‬ ‫هە میشە‬ ‫رۆژێک ببینێت کەسانێک‬ ‫رۆمانەکەی دەخوێننەوە‪،‬‬ ‫بەالی ئەوەوە نووسەر‬ ‫پێویستی‬ ‫بوون‬ ‫بە ئەزموونە لە‬

‫خوێندنەوە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬ئەگەر لە خۆمان نەپرسین بۆچی‬ ‫دەنووسین و وەاڵمەکە خۆمان رازی نەکات‪،‬‬ ‫نووسینەکانمان سەرکەوتوو نابن‪ ،‬چونکە ئەوە‬ ‫دەرخەری ئەوەیە بێ پەیام و ئامانج دەنووسین‪.‬‬ ‫سەبارەت بە ئامانجی سارا لە نووسیندا‪ ،‬بۆ‬ ‫زەمەن وتی‪ :‬نووسین دەرخستنی ئەو ئازارانەیە‬ ‫کە تاکی کۆمەڵگەکەم بە گشتی و ژن بەتایبەتی‬ ‫دەیکێشن‪ ،‬پەیامی من دەرخستنی ئەو ئازارانەیە‬ ‫کە جەنگ لە دوای رژانی خوێنی پیاوەکان دەبێتە‬ ‫بکوژی دڵی ژنەکانش‪.‬‬ ‫سارای پایز سەبارەت بە هەستی ژنبوونی خۆی‬ ‫لە نووسینەکانیدا دەڵێت‪ :‬کاتێک بەر خوێندنەوەی‬ ‫هەر دێڕێک دەکەویت بەتایبەت لە رۆمانی (بەردی‬ ‫سێبووری)دا‪ ،‬هەست بە ئازارەکانی ژن دەکەیت‪،‬‬ ‫بەر ژن بوون و میهرەبانی و بێدەنگی و هاوارەکانی‬ ‫ژن دەکەویت‪.‬‬ ‫بەالی ئەم خانمە نووسەرەوە سەختە پێوەر‬ ‫دابنێت بۆ ناسینەوەی نووسەری سەرکەوتوو‪،‬‬ ‫بەاڵم پێیوایە بە گشتی لە نووسیندا و بەتایبەت‬ ‫لە رۆماندا‪ ،‬دەبێت جیاوازیی خۆت بسەلمێنی‪.‬‬ ‫لە رووی گێڕانەوەی چیرۆک و تەکنیک و‬ ‫ناوەڕۆک و هەڵبژاردنی بابەتێکەوە کە پێش تۆ‬ ‫بەو ستایلەی تۆ دەستی بۆ نەبرابێت‪.‬‬

‫یاریزانێکی مانچستەر سیتی‬ ‫چووە گینسەوە‬ ‫فیل فودن‪ ،‬یاریزانی هێڵی ناوەڕاستی مانچستەر‬ ‫سیتی چووە کتێبی گینسەوە‪ ،‬بەهۆی ئەوەی وەک‬ ‫بچووکترین یاریزان‪ ،‬خولی نایابی ئینگلتەرای بەدەستهێنا‪.‬‬ ‫فیل فودن‪ ،‬یەکێکە لە یاریزانەکانی یانەی مانچستەر سیتی و‬ ‫بەهۆی بردنەوەی خولی ئینگلیزییەوە ناوی چووەتە ئەو کتێبەوە‪.‬‬ ‫ئەو یاریزانە تەمەنی ‪ 19‬ساڵە و بەیەکێک لە باشترین یاریزانانی‬ ‫هێڵی ناوەڕاست دادەنرێت لەو تەمەنەدا‪.‬‬

‫سەیوان گاگلی‪:‬‬

‫لەمەودوا دەڕۆم بۆ دنیای پۆپ‬

‫رەهەند حەسەن‬ ‫لە گوندێكی نێوان رۆژهەاڵت و باشووری كوردستان‬ ‫لەدایكبووە و بە گۆرانی میللی دەستی پێكردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پالنی داناوە برەوی زیاتر بە هونەرەكەی بدات و بڕواتە‬ ‫نێو دنیای پۆپ‪.‬‬ ‫سەیوان گاگلی‪ ،‬گۆرانیبێژێكی ناسراوی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستانەو تەمەنی ‪ 29‬ساڵە و لە شاری مەریوان‬ ‫نیشتەجێیە‪ ،‬سەیوان لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ‬ ‫“زەمەن” باسی لەوە کرد لە منداڵییەوە حەزی لەگۆرانی‬ ‫وتن كردووە و نزیكەی حەوت ساڵ بە شێوازی هونەری‬ ‫میللی لە کایەی هونەر دا کار دەکات و ئێستاش لە‬ ‫زۆربەی ئاهەنگە خێزانییەكانی بووكگواستنەوەدا لە‬ ‫رۆژهەاڵت و باشووری كوردستان بەشداری دەكات‪،‬‬ ‫تێچووی كارەكانی لە ئەستۆی خۆیەتی و لە داهاتی‬ ‫ئاهەنگەكانیشی‪ ،‬تێچووی گۆرانی و كلیپەكانی خۆی‬ ‫دابین دەكات‪.‬‬ ‫سەیوان جگە لە بەشداریكردن لە ئاهەنگگێڕان‪،‬‬ ‫چەند گۆرانییەكیشی بە شێوەی كلیپ باڵوكردۆتەوە‪،‬‬ ‫لەوانە (خانم‪ ،‬خەنەبەندان) كە هەردووكیان لە باشووری‬ ‫كوردستان كلیپیان بۆ کراوە و دەنگدانەوەیان هەبووە‪،‬‬

‫لە گینسەوە‬ ‫خێراترین راکردن‬ ‫ئیلید کاپچیۆگۆ توانی مێژوو بنووسێتەوە کە توانی بە‬ ‫خێراترین کات ماراسۆنێکی درێژ ببات‪.‬‬ ‫ئەو یاریزانە تەمەن ‪ 34‬ساڵە کینییە توانی ‪ 26.2‬میل لە‬ ‫کاتژمێرێک و ‪ 59‬دەقە و ‪ 40‬سانییە و ‪٪59‬ی سانییەیەک ببڕێت‪.‬‬ ‫بەم شێوەیەش توانیویەتی ‪ 100‬مەتر لە ‪ 17‬سانییە ببڕێت‪.‬‬ ‫پێشتر چەندین یاریزانی دیکەی ماراسۆن ناویان لە کتێبی گینسدا‬ ‫تۆمارکراوە و بە تایبەت ڕاکەری بەناوبانگی جیهان یۆساین بۆڵت‪.‬‬

‫ فرەژنی وەك رووخسەتێکی خودایی مەرجدار‬‫بۆ چارەسەری کێشەکان دەبینم‪ ،‬نەك بە رەهایی رێ‬ ‫پێدراو بێت و نەك ئەو کەسە ماڵ و خێزانی یەکەمی‬ ‫وێران بکات لەپێناوی بونیادنانی خێزانێکی نوێدا‪...‬‬ ‫وەفا و خۆپارێزی و خۆڕاگری بە چەند بەهای ئاینی و‬ ‫مرۆیی جوان و بەرز دەبینم لەو پێناوەدا‪.‬‬ ‫*لەگەڵ وەرزش نێوات چۆنە و هاندەری کام‬ ‫هەڵبژاردە و یانەیت؟‬ ‫ لە منداڵییەوە خوای گەورە لە پلە‬‫پێشکەوتووەکانی وەرزشی کوردستان و عێراقدا جێی‬ ‫کردوومەتەوە‪ ،‬وەرزش الی من یەکسانە بە ژیان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەمیشە پێمخۆشە الیەنگری دادوەر بم نەك یانەیەکی‬ ‫دیاریکراو‪ ،‬بۆیە بە پێویستی دەزانم پشتیوانی لەوە‬ ‫بکرێت کە پەیڕەوی بنەماکانی سەرکەوتن بە باشتر‬ ‫و پاکتر دەکات‪.‬‬ ‫*کێ رقی لێتە و کێ خۆشی دەوێیت؟‬ ‫ باوەڕ ناکەم کەس رقی لێم بێت‪ ...‬مەگەر‬‫گەندەڵکارەکان‪ ...‬بەاڵم دڵنیام چاکسازی و‬ ‫پاکسازیخوازەکان خۆشیان دەوێم‪.‬‬

‫هەروەها بەرهەمی هاوبەشی لەگەڵ هونەرمەندی‬ ‫ناسراوی هەورامان (عوسمان كێمنەیی) كلیپ كردووە‪.‬‬ ‫سەیوان دەڵێت‪ :‬هونەر دەریایەكە ئەگەر هونەرمەند‬ ‫لە یەك ئاستەوە كاری هونەری بكات سەردەكەوێت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر لە دیدی ترەوە سەیری كاری هونەری بكات‬ ‫و بیەوێت گۆڕانكاری بكات‪ ،‬دەتوانێت كاری باشتر بكات‪.‬‬ ‫گاگلی وتی‪“ :‬ئێستا هاتوومەتە دنیای پۆپ‪ ،‬رەنگە‬ ‫تا ساڵ و نیوێكی دیكە بڕۆمە ئاهەنگ و زەماوەند و‬ ‫دواتر كۆنسێرت ساز دەكەم‪ ،‬هەرچەندە زەماوەندیش‬ ‫زۆر سوودی لێوەردەگرێت‪ ،‬لەوانە سوودی ژیان‪ ،‬چونكە‬ ‫دەڕۆیتە نێو زەماوەندی هەژار و دەوڵەمەندەوە”‪.‬‬ ‫ئەم گۆرانیبێژە پێشتر دەنگی هونەرمەندی‬ ‫كۆچكردوو (حەمەجەزا) كاریگەری زۆری لەسەر هەبووە‪،‬‬ ‫هەروەها هونەرمەندانی دیكەی كۆچكردوو (محەمەدی‬ ‫ماملێ و حەسەن زیرەك) لەفارسەكانیش سەرسامە بە‬ ‫(موعین‪ ،‬هایدە‪ ،‬شەكیال‪ ،‬ئومێد)و بەردەوام لە ماڵەوە‬ ‫گوێی لێگرتوون‪.‬‬ ‫سەیوان گاگلی‪ ،‬برای گۆرانیبێژی ناسراوی میللی‬ ‫(عومەر گاگلی)یە و هەندێجار پێكەوە ئاهەنگیان‬ ‫سازكردووە‪ ،‬سەیوان وتی‪ :‬عومەری برام هاندەری‬ ‫گەورەم بووە و سوودم لە ئەزموونی وەرگرتووە و‬ ‫مامۆستای ژیان و كارە هونەرییەكانم بووە‪.‬‬

‫درێژترین درامای کۆمیدی‬ ‫نووسەری فیلمی سپایدەرمان توانی‬ ‫ژمارەیەکی پێوانەیی نوێ تۆمار بکات و وەک‬ ‫نووسەری درێژترین درامای کۆمیدیی خەیاڵی ناوی‬ ‫بچێتە کتێبی گینسەوە‪.‬‬ ‫تود مکفاریلین توانی ناوی بچێتە کتێبی گینسەوە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئەو درامایەی کە لە ساڵی ‪ 1992‬دەستی پێکردووە و بە‬ ‫درێژترین درامای کۆمیدی دادەنرێت کە تا ئێستا بەردەوامە‪،‬‬ ‫بە ناوی ‪.Spawn‬‬

‫ن�� ڵ ��ودەو �ڵ�ە ت��ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫‪9‬‬

‫نەوتو غاز لەناو ئاڵۆزییەكانی سوریادا‬

‫پاڵنەرە ئابوورییەكانی توركیا‬ ‫بۆ هێرشكردنە سەر رۆژئاوا‬ ‫تراژیدیای‬

‫کوردستانی رۆژئاوا‬ ‫ئارام قادر حەمەسور‬

‫ئەنوەر كەریم‬

‫راوێژكاری پێشووی ئاسایشی ئەمریكا‬ ‫وتی‪ :‬ئەم ناوچەیەی كە ئێمە لەگەڵ‬ ‫هێزەكانی سوریای دیموكرات لەسەری‬ ‫دانیشتووین‪ 70 ،‬سەرچاوەی سروشتی‬ ‫نەوتو گازی تێدایە‪ ،‬ڕوسیاو سوریا زۆریان‬ ‫پێویستە‪.‬‬ ‫مەبەستە سەرەكییەكەی ئەردۆغانیش‬ ‫بۆ داگیركردنی ئەم ناوچانەیە تەنیا بۆ‬ ‫ئەوەیە دەستبگرێت بەسەر ئەو سامانە‬ ‫سروشتیانەدا‪ ،‬چونكە توركیا سااڵنە‬ ‫بەبەهای نزیكەی ‪ 60- 50‬ملیار دۆالر‬ ‫وزە دەكڕێت ئەمەش بەشێكی گەورە لە‬ ‫بودجەی واڵتەكەی دەبات‪.‬‬ ‫ناوچەی ئارام كە توركیا بانگەشەی بۆ‬ ‫دەكات شوێنێكی دەوڵەمەندە بە سامانی‬ ‫سروشتیو خاوەن یەدەگێكی گەورەی‬ ‫نەوتو گازە لە رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬بەپێی‬ ‫راپۆرتێكی “زا ناشیونال انترست” یەدەگی‬ ‫نەوتی ئەو ناوچەیە بە ‪ 315‬ملیار بەرمیل‬ ‫نەوت دەخەمڵێندرێت ‪.‬‬ ‫پالنەكەی توركیا بۆ ناوچەی ئارام واتا‬ ‫دەستگرتنە بەسەر بیرە نەوتەكانی رمێالنو‬ ‫سویداو مالكیە‪ ،‬كە كێڵگە نەوتییەكانی‬ ‫ئەو ناوچەیە ئێستا توانای بەرهەمهێنانی‬ ‫‪ 200‬هەزار بەرمیل نەوتی لە رۆژێكدا هەیەو‬ ‫ناوچەكە ‪ 1322‬بیرە نەوتو ‪ 25‬بیری غاز‬ ‫لەخۆدەگرێتو دەكەوێتە ئەو ناوچەیەی‬ ‫كە توركیا بانگەشەی بۆ دەكات بەناوی‬ ‫ناوچەی ئارامو توركیا‪.‬‬ ‫سوریا تاكە واڵتە لە رۆژهەاڵتی دەریای‬ ‫ناوەڕاست تاڕادەیەك نەوت بەرهەمبهێنێتو‬ ‫خاوەنی نەوت بێت‪ ،‬لەو ناوچەیەی كە‬ ‫ئوردنو سوریاو لوبنان و ئیسرائیل و‬ ‫فەلەستین دەگرێتەوە‪ ،‬سوریا ڕۆژانە ‪400‬‬ ‫هەزار بەرمیل نەوتی دەردەهێنا‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫غازی چڕو شلدا هەتا ساڵی ‪ 2010‬لەو كاتەدا‬ ‫نزیكەی هەموو نەوتەكەی هەناردە دەكرد بۆ‬ ‫ئەوروپاو غازە سروشتیەكەی بەكاردەهێنا‬ ‫بۆ زیادكردنی بەرهەمی نەوتەكەیو بۆ‬ ‫بەرهەمهێنانی وزەی كارەبا بۆ ناوخۆ‪.‬‬ ‫هەرچەندە سوریا تاڕادەیەك غازو‬ ‫نەوت بەرهەمدەهێنێت‪ ،‬بەاڵم لە ڕووی‬ ‫ستراتیژیەوە شوێنەكەی گرنگەو ڕێگایەكی‬ ‫چاوەڕوانكراوی ترانزێتە بۆ یەكێتیەكی‬ ‫وزە‪ ،‬چاوەڕواندەكرێتو پالنێكی درێژخایەن‬ ‫هەیە بۆ زیادكردنی بۆری غازو بۆری نەوت‬ ‫لەنێوان سوریاو عێراقو ئێرانو توركیا كە‬ ‫دراوسێی یەكترن‪.‬‬

‫سوریا تاكە واڵتە‬ ‫لە رۆژهەاڵتی‬ ‫دەریای ناوەڕاست‬ ‫تاڕادەیەك نەوت‬ ‫بەرهەمبهێنێتو‬ ‫خاوەنی نەوت بێت‬

‫ناڕەزایەتیەكانی سوریا كە لە ناوەڕاستی‬ ‫مانگی ئازاری ساڵی ‪ 2011‬دەستیانپێكرد‪،‬‬ ‫بەو هۆیەوە حكومەتی سوریا دەستیكرد‬ ‫بە پاكتاوكردنی نەیارەكانی لە كاتی‬ ‫خۆپیشاندانەكاندا‪ .‬ئەمەش بووە هۆی‬ ‫سەپاندنی سزا بەسەر سوریادا لەالیەن‬ ‫ئەمریكاو یەكێتی ئەوروپاوە‪ ،‬ئەمریكا سزای‬ ‫سەپاند بەسەر كەرتی وزەی سوریا لە‬ ‫مانگی ئابی ساڵی ‪.2011‬‬

‫كەرتی نەوت‬

‫لە كاتێكدا كە بەرهەمی كەرتی‬ ‫نەوتی سوریا لە ناوەراستی ساڵی ‪1990‬‬ ‫بەرەو پاشەكشە دەڕۆیشتو خواستی‬ ‫نەوت زیادیكرد لەالیەن خەڵكی سوریاوە‪،‬‬ ‫حكومەتی دیمەشق ‪ 3‬ملیار دۆالری‬ ‫خەرجكرد بۆ پاڵپشتیكردنی بەرهەمە‬ ‫نەوتییەكان‪ ،‬لە ساڵی ‪ 2010‬وە دەبوایە‬ ‫زۆربەی ئەو بەرهەمانە هاوردە بكرایە‬ ‫ئەمەش وایكرد بااڵنسی بازرگانی لە نێوان‬ ‫هاوردەو هەناردەی كەرتی نەوتی سوری‬ ‫تەنیا ‪ 100‬ملیۆن دۆالر بێت‪ ،‬ئەمەش لە‬ ‫كاتێكدا كە ساڵی ‪ ،2009‬یەك ملیارو ‪900‬‬ ‫ملیۆن دۆالر بوو‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 2006‬سوریا پالنێكی‬ ‫درێژخایەنی داڕشت بۆ ئەوەی پاڵپشتی‬ ‫كەرتی نەوت رابگرێت‪ ،‬بەاڵم بەهۆی‬ ‫خۆپیشاندانەكانی ساڵی ‪ 2011‬ئەو پالنە‬ ‫نەتوانرا جێبەجێبكرێت‪.‬‬

‫ئاستی بەرهەم‬

‫سوریا لە ‪ 2011/1/1‬یەدەكی‬ ‫نەوتەكەی دوو ملیارو ‪ 500‬ملیۆن بەرمیل‬ ‫نەوت بوە‪ ،‬بەپێی راپۆرتی ڕۆژنامەی‬ ‫جۆرناڵی نەوتو غاز‪ ،‬هەروەها خاوەنی‬ ‫پێنج ترلیۆنو ‪ 800‬ملیۆن فووت سێجایە‪.‬‬ ‫زانراوە كە یەدەگی نەوتو غازی سوریا‬ ‫دەكەوێتە ڕۆژهەاڵتی باكوری سوریاوە‬ ‫واتە رۆژئاوای كوردستان كە هاوسنورە‬ ‫لەگەڵ سنوری عێراق بەدرێژای ڕووباری‬ ‫فورات‪.‬‬ ‫نەوتی قورس لە ‪ %60‬بەرهەمی نەوتی‬ ‫سوریا پێكدەهێنێت‪ ،‬كە لەساڵی ‪2010‬دا‪،‬‬ ‫‪ 387‬هەزار بەرمیل بووە لە رۆژێكدا‪.‬‬ ‫گەورەترین كێڵگەكانی نەوتی سوریا‬ ‫كە پێكدێن لە كێلگەكانی “عومەر فورات”و‬ ‫“جبیسە” توانای بەرهەمهێنانیان ‪100‬‬ ‫هەزار ‪ 200‬هەزار بەرمیل بوە لە رۆژێكدا‪،‬‬ ‫هەروەها كێڵگە نەوتییەكانی “ئودحو‬ ‫جەبیبو تشرین” ئەم كێڵگانە لەالیەن‬ ‫كۆمپانیای چینی ‪ CNPC‬و ‪SIN-‬‬ ‫‪ OPIC‬بوو لە ژێر نۆژەنكردنەوەدا بوون‬ ‫بەرهەمیان بەرەو زیادبوون دەڕۆیشت‪.‬‬ ‫گەورەترین كۆنسۆرتیۆمی بیانی كە‬ ‫بەناوی “كۆمپانیای پێترۆڵیۆمی فورات”ە‬ ‫لەساڵی ‪ 1985‬دامەزراوە‪ ،‬كە ‪ %50‬پشكی‬ ‫كۆمپانیای پێترۆلیۆمی سوریو ‪%29.7‬‬ ‫پشكی كۆمپانیای شێڵو ‪CNPC‬‬ ‫چینیش لە ‪ %20.3‬پشكەكانی هەیە‪.‬‬ ‫وەبەرهێنانی بیانی گرنگیەكی زۆری‬ ‫هەیە بۆ بۆ زیادكردنی بەرهەمو گەشەكردنی‬ ‫كەرتی نەوت‪ ،‬ئەمە پەیوەندی هەبوو بە‬ ‫كۆمپانیای پێترۆڵیۆمی سوریەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫كۆمپانیایە ڕاستەوخۆ كۆنترۆڵی كەرتی‬ ‫نەوتی سوری كردووە‪.‬‬ ‫كۆمپانیاكە بەرپرسیاریەتی ئەوەی‬ ‫وەرگرت بەرهەم زیادبكات لەو كاتانەی كە‬ ‫بەرهەمی نەوتی سوری پاشەكشەی كردبوو‬ ‫بڕیاریدا گەڕانو پشكنینو زیادكردنی‬ ‫بەرهەم زیادبكات لەگەڵ كۆمپانیا‬ ‫بیانیەكانی تردا كە كۆنسیۆرتیۆمەكەیان‬ ‫پێكهێناوە‪.‬‬

‫سزاكانی پێشووی ئەمریكا لەسەر‬ ‫سوریا داینابوو كۆمپانیا ئەمریكییەكانی‬ ‫دەگرتەوە‪ ،‬بەو هۆیەشەوە ئەوانەی لە‬ ‫كەرتی نەوتی سوریا كاریان دەكرد‬ ‫هیندیو چینیو ئەوروپیەكان بوون‪.‬‬ ‫كاتێك كە ئۆكشن كرایەوە لە ساڵی‬ ‫‪2011‬دا كۆمپانیای تۆتاڵی فەرەنسیو‬ ‫پیترۆكەندی یەكەم الیسنسیان وەرگرت‪،‬‬ ‫لەمانگی مایسی ساڵی ‪ 2011‬وە سوریا‬ ‫كەنارە ئاوییەكانی كردەوە بۆ گەشەكردن‪،‬‬ ‫وەزارەتی كانزاو سامانە سروشتیەكانی‬ ‫سوریا‪ ،‬لەگەڵ كۆمپانیای پیترۆلیۆمی‬ ‫سوری ‪ 3‬بلۆكی لە كەنارە ئاوییەكان‬ ‫لە ئازاری ‪ 2011‬كردەوەو ‪ 5‬ئۆكتۆبەری‬ ‫ساڵی ‪ 2011‬كۆتا ڕۆژ بوو بۆ گەڕانەوەی‬ ‫تەندەرەكان ‪.‬‬ ‫هەروەها وەزارەتی كانزاو سامانە‬ ‫سروشتیەكانی سوریاو دامەزراوەی‬ ‫گشتی جێۆلۆجیو سەرچاوە كانزایەكان‬ ‫ئاگاداریان باڵوكردۆتەوە‪ ،‬كە خولێكی‬ ‫تری تەندەریان راگەیاند‪ ،‬بۆ گەشەپێدانی‬ ‫كێڵگە نەوتیەكان لە ناوچەی ئەلخەنسر‬ ‫كە ‪ 60‬میل لە ناوچەی باشوری ڕۆژهەاڵتی‬ ‫شاری حەڵەبە دوورە‪.‬‬ ‫ئەم خولە پێكهاتووە لە ‪ 14‬بلۆكی‬ ‫نەوتی كە پێشبینی دەكرێت ‪ 39‬ملیار‬ ‫تەن نەوتی تێدابێت واتە ‪ 285‬ملیار‬ ‫بەرمیل نەوتە‪.‬‬

‫هەناردەی نەوت‬

‫سوریا ‪ 3‬بەندەری هەناردەی‬ ‫نەوتی هەیە لەسەر دەریای ناوەڕاست‬ ‫هەمووشیان بەڕێوەدەبرێن لەالیەن‬ ‫كۆمپانیای سوری بۆ گواستنەوەی نەوت‪،‬‬ ‫پێكهاتوون لە “بەنی یاس _ ‪ 7‬بێڕسسو‬ ‫تەرتوس ‪ 2‬بێرسس” هەروەها بەندەری‬ ‫گەورەی الزقیە كە لە هەردوو بەندەری‬ ‫هەناردەی نەوت گەورەترە‪ .‬بەاڵم الزیقیە‬ ‫پاپۆڕی بچوكتری لێباردەكرێت ئەم‬ ‫تێرمیناڵە بەستراوەتەوە بە پااڵوگەكانی‬ ‫ناوخۆوە لەسەر بۆری نەوتی سوریا‪.‬‬ ‫سوریا دوو جۆر نەوت هەناردەی‬ ‫دەرەوە دەكات كە یەكێكیان نەوتی‬ ‫سووكە‪ ،‬لەگەڵ نەوتی سویدیە كە لەالی‬ ‫كۆمپانیاكانی بەبازاڕكردنی نەوتەوە‬ ‫پێدەوترێت نەوتی قورس‪ ،‬واتە سێ‬ ‫لەسەر چواری هەناردەی نەوتی سوریا‬ ‫دادەنرێت‪.‬‬ ‫سویدیە كە نەوتێكی زۆر قورسی‬ ‫هەیە پڕە لە سۆلفات لەالیەن نەوتی‬ ‫نیشتمانی سوریەوە بەرهەمدەهێنرێت‪،‬‬ ‫لە كێڵگەكانی “سویدیە”و “جێبسە” كە‬

‫نەوتی قورس‬ ‫لە ‪ %60‬بەرهەمی‬ ‫نەوتی سوریا‬ ‫پێكدەهێنێت‪ ،‬كە‬ ‫لەساڵی ‪2010‬دا‪،‬‬ ‫‪ 387‬هەزار بەرمیل‬ ‫بووە لە رۆژێكدا‬

‫دوو كۆنترین كێڵگەكانی نەوتی سورین‪.‬‬ ‫نەوتی سوكیش لەالیەن كۆمپانیای‬ ‫ڕۆیاڵ دەچ شێڵو ‪ AFPC‬وە بەشێكی‬ ‫كەمتریش لەناوچەی دێڕزورەوە لەالیەن‬ ‫تۆتاڵی فەرەنسیەوە بەرهەمدەهێنرێت‪.‬‬ ‫هەناردەی نەوتی سوریا بەتەواوی‬ ‫دەڕوات بۆ واڵتە پێشكەوتوەكانی‬ ‫ئەوروپا بەتایبەتی ئەڵمانیاو فەرەنساو‬ ‫ئیتاڵیاو هۆڵەندا ‪.‬‬

‫بۆریەكانی گواستنەوە‬

‫سوریا بۆریەكانی نەوتی دامەزراندبوو‬ ‫لە ناوخۆی واڵتدا بۆ گواستنەوەی نەوتی‬ ‫خاو‪ ،‬لەالیەن كۆمپانیای ‪SCOT‬‬ ‫بەڕێوە دەبرا‪ ،‬بۆریەكە درێژییەكەی ‪347‬‬ ‫میل بوو بۆ تەرتوس كە دەیتوانی ‪250‬‬ ‫هەزار بەرمیل بگوازێتەوە‪.‬‬ ‫دوو بۆری وەك ترانزێت بەناو سوریادا‬ ‫دەرۆیشتن‪ ،‬یەكێكیان لە سعودیەوە بۆ‬ ‫سەر دەریای ناوەڕاست دەرۆیشت‪ ،‬بۆریە‬ ‫سعودیەكە ساڵی ‪ 1940‬دروستكرا رۆژانە‬ ‫‪ 500‬هەزار بەرمیل نەوتی سعودیەی‬ ‫گواستۆتەوە بۆ بەندەری هەناردەی‬ ‫نەوت لە لوبنان‪ ،‬بەاڵم لەساڵی ‪1970‬‬ ‫دا ئەم بۆریە داخرا‪ ،‬لەبەرئەوەی لەڕووی‬ ‫ئابورییەوە قازانجی نەدەكرد هەرچەندە‬ ‫پێشنیار كرا بۆ جێگرتنەوەی ئەو بۆریە‬ ‫بەاڵم تائێستا بۆریەكە هەر داخراوە‪.‬‬ ‫بۆری دووەم ساڵی ‪ 1950‬دروستكرا‬ ‫كە نەوتی كەركوكی لە باكوری عێراقەوە‬ ‫نەوتی دەگواستەوە بۆ بەندەری بەنی‬ ‫یاس لەسوریا‪ ،‬لەوێشەوە بۆ تەرابولسی‬ ‫لوبنان‪ ،‬ئەم بۆریە درێژییەكەی ‪800‬كم‪،‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 2000‬نوێكرایەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەسەروەختی شەڕی ئەمریكا لە عێراق‬ ‫داخرا‪.‬‬ ‫سوریا‬ ‫عێراقو‬ ‫بەرپرسانی‬ ‫دانوستانیان كرد بۆ نوێژنكردنەوەی‬ ‫كردەوە‬ ‫بەهۆی‬ ‫كە‬ ‫بۆریەكە‬ ‫تیرۆریستەكانەوە كێشەی بۆ دروست بوو‬ ‫بوو‪ ،‬هەروەها بۆ دروستكردنی بۆریەكی‬ ‫نوێ لە ‪ 2011/6/1‬بەغداو دیمەشق‪،‬‬ ‫لێكتێگەیشتنیان‬ ‫یاداشتنامەیەكی‬ ‫واژۆكرد بۆ چاكردنەوەی ئەو بۆریە‬ ‫كە بتوانێت رۆژانە ‪ 800‬بەرمیل نەوتی‬ ‫قورس بگوازێتەوەو بۆریەكی نەوتی نوێ‬ ‫بتوانێت یەك ملیۆنو ‪ 250‬هەزار بەرمیل‬ ‫نەوتی سوك بگوازێتەوە‪.‬‬

‫پااڵوگەكان‬

‫توانای تەواوی پااڵوگەكانی سوریا‪،‬‬ ‫پااڵوتنی ‪ 240‬هەزار بەرمیل نەوتە لە‬ ‫ڕۆژێكدا‪ ،‬لە مانگی كانونی دووەمی ساڵی‬ ‫‪ 2011‬بەپێی ڕۆژنامەی جەنراڵی نەوتو‬ ‫گاز‪ ،‬پااڵوگەی “بەنی یاس”و “حمس” كە‬ ‫هەردووكیان پااڵوگەی حكومین توانای‬ ‫پااڵوتنیان ‪ 133‬هەزارو ‪ 107‬هەزار‬ ‫بەرمیل لە رۆژێكدا‪.‬‬ ‫لە توانای پااڵوتندا سوریا رووبەڕووی‬ ‫كەمی پااڵوگە بووەو نەیدەتوانی بەشی‬ ‫پێویستی ناوخۆ دابینبكات‪.‬‬ ‫كۆمپانیا بیانیەكانی نەوت كە‬ ‫نەیاندەویست وەبەرهێنان بكەن‪ ،‬بەپێ‬ ‫پشتیوانیەكی زۆری حكومیەتی سوریا‪،‬‬ ‫لە مانگی دیسمبەری ساڵی ‪2010‬‬ ‫دا سوریاو ڤەنزوێال یاداشتنامەیەكی‬ ‫لێكتێگەیشتنیان واژۆ كرد‪ ،‬بۆ پااڵوتنی‬ ‫‪ 140‬هەزار بەرمیل وتن‪.‬‬ ‫بڕیاریش بوو حكومەتی چینی‬ ‫پااڵوگەیەك دروست بكات كە توانای‬ ‫پااڵوتنی ‪ 70‬هەزار بەرمیلی هەبێت‪.‬‬

‫ـ هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)کێن؟‬ ‫ئەم هێزە لە ‪10‬ی ئۆکتۆبەری ‪ 2015‬دامەزراوە لە کوردستانی رۆژئاوا‪ .‬بەپێی‬ ‫دەستووری فیدڕاڵی و دیموکراتی رۆژئاواو باکوری سوریا‪ ،‬هێزی رەسمی بەرگریی‬ ‫کوردستانی رۆژئاوایە‪.‬‬ ‫ئەم هێزە تێکەڵەیەکی نەتەوەیی و دینیی جیاوازەو دوورە لە هێزێکی ناسیۆنالیستیی‪،‬‬ ‫هێزەکە پێکهاتووە لە کوردو عەرەب و مەسیحییەکان‪ .‬بەڕێژەی نیوەی زیاتری لە کوردانی‬ ‫رۆژئاوایە و (‪)PYD‬راگری سەرەکی ئەم هێزەیە‪ .‬هێزەکانی (‪)YPG‬و(‪ )YPJ‬دوو‬ ‫پێکهێنەری گرنگی ئەم هێزەن‪.‬‬ ‫ژمارەی ئەم هێزە زیاترە لە (‪ )60.000‬شەست هەزار چەکداری راهێنراو‪ ،‬رێژەیەکی‬ ‫زۆر چەکیان لە ئەمریکا وەرگرتووە‪.‬‬ ‫ـ فاشیزمی تورکیی و ئەخالقی جیهان‬ ‫فاشیزم لە کورتترین پێناسەیدا‪ ،‬بریتییە لە سڕینەوەی بەرامبەر بەبێ بوونی هیچ‬ ‫ئەخالق و ویژدانێک‪ .‬واتا من تۆ دەسڕمەوە لە هەر شوێنێک بیت‪ ،‬هیچ ئەخالق و دین و‬ ‫یاسایەک رێم لێناگرێت تۆ لەناوبەرم‪.‬‬ ‫بەگشتیی دەسەاڵتدارە تورکەکان لە ماوەی سەدساڵی رابردوو تا ئەمڕۆ بەردەوام‬ ‫فاشیزمانە دژی کوردو نەتەوەکانی تر وەستاون‪ ،‬لە قڕکردنی ئەرمەنەکانەوە تا کورد‪ .‬کورد‬ ‫تا ئەمڕۆش گرێیەکی گەورەی ناو عەقڵییەتی فاشیزمیی و ناسیۆنالیزمیی دەسەاڵتدارانی‬ ‫تورکە‪.‬‬ ‫هێرشە داگیرکارییەکانی تورکیا بۆ سەر کوردستانی رۆژئاوا درێژکراوەی ئەم‬ ‫فاشیزمەیە‪ ،‬کە دەیەوێت کورد لەناو بەرێت ئەگەر لە مەریخیش بێت‪ .‬ئەردۆگان بەردەوام‬ ‫بە سایکۆلۆجییایەکی وێران و پارانۆییانەوە لە کوردی روانیوە‪ ،‬ئەردۆگان قاڵبی تیرۆری‬ ‫کردۆتە بەری کورد‪ ،‬لەکاتێکدا خۆی مرۆڤکوژو تیرۆر پەروەردەکەرە‪.‬‬ ‫بێ بوونی ئەخالقی دینیی و سیاسیی و یاسایی هێرش دەکاتە سەر نەتەوەکانی‬ ‫کوردستانی رۆژئاوا‪ .‬ئەمەش پێچەوانەی تەواوی یاسا نێودەوڵەتییەکانە‪ ،‬هەموو جیهانیش‬ ‫بینەری ئەم بێمۆڕاڵییە سیاسییەن‪.‬‬ ‫تورکیا بەبێ هەڵکردنی گڵۆپی سەوز لەالی ئەمریکا ئەم داگیرکارییە ناکات‪ ،‬ئەمریکا‬ ‫خەریکە بەتەواوی لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاست دەدۆڕێت‪ ،‬بەتایبەتی دوایی دۆڕانی لە‬ ‫ئەفغانستان و عێراق‪ .‬ئەم جێهێشتنەی ئەمریکا جارێکی تر بە کورد دەڵێتەوە کە‬ ‫دۆستی هەمیشەییتان نیم‪ ،‬بەڵکو دەبێت خۆتان دۆستی هەمیشەیی ناوخۆتان بن‪ .‬جیهان‬ ‫لە ئاستی ئەم داگیرکارییە هەڵوێستی گەورەی نییە‪ ،‬ئەوەی هەیە کۆمەڵێ هەڵوێستی‬ ‫پراگماتیستییە‪.‬‬ ‫مرۆڤبوون پێش دین و ئایدیاکانە‪ ،‬کاتێک دەبینە مرۆڤێکی تەواو کە مرۆڤبوون بخەینە‬ ‫پێش هەموو ئایدۆلۆژییا سیاسیی و دینییەکانەوە‪ .‬کاتێک هێزو واڵتێکی ئیسالمیی یان‬ ‫دیموکراسیی پشتگیری بۆ ئەردۆگان دەردەبڕێت‪ ،‬ئەوپەڕی نامرۆڤبوونە‪ .‬ئەم داگیرکارییە‬ ‫دوور لە شەڕی ناسیۆنالیستی و دینی دەبێت ریسوا بکرێت و رابگیرێت‪.‬‬ ‫ئەردۆگان دوای لە دەستدانی ئەستەنبووڵ و ئەنقەرەو لەدەستدانی ملیۆنان دەنگو‬ ‫کەرتبوونی حیزبەی‪ ،‬خۆری بەرەو ئاوابوونە‪ .‬ئێستا ئابووری تورکیا بەرەو داتەپینەو‬ ‫ملیاران دۆالر قەرزدارە‪ .‬ئەم داگیرکارییە ناتوانێت ئەردۆگان گەورەبکاتەوە‪ ،‬ئێستا‬ ‫ئەردۆگان فاشیستێکی دۆڕاوە و مرۆڤکوژە‪ ،‬لە بەرگێکی دینی ئیخوانییدا دەیەوێت‬ ‫رەوایەتی بەم داگیرکارییە بدات‪ .‬بە سورەتی (فەتح)هانی سەربازەکانی دەدات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەکۆتاییدا وەک ستەمکارێک سورەتی (فاتیحا)ی لەسەر دەخوێنن‪.‬‬ ‫ئێستا جیهان بینەری فاشیزمی گەورەیە‪ ،‬واڵتانی زلهێزی وەک ئەمریکاو رووسیا‬ ‫سپۆنسەری ئەم فاشیزمەن‪ .‬هەموو شەڕێک بۆ بەرژەوەندییەو گرنگ نییە کێ دەکوژرێت‪ .‬ئەم‬ ‫واڵتانە پڕۆژە کاپیتاڵیستیەکانیان لەسەر حیسابی مردنی هەزاران مرۆڤە‪ .‬چونکە فەلسەفە‬ ‫سیاسییەکەیان بریتییە لە “چۆن دەستکەوت پەیدا بکەین؟” بەمانا ماکیاڤیلییەکەی هەموو‬ ‫هۆکارێک دەگرنەبەر لەپێناو ئامانجەکانیاندا‪ .‬ئامانج رەوایەتی هۆکارەکانە‪.‬‬ ‫ـ جیهان بینەری تراژیدییایە‬ ‫ئەخالقی جیهانیی بەگشتی لە بەرامبەر فاشیزمەکانی جیهاندا الوازە‪ .‬قڕکردنی‬ ‫نەتەوەکان لەزۆر شوێن بەڵگەی نەمانی ئەخالقی جیهانییە‪.‬‬ ‫ئەخالقی جیهانی خۆی لە نەتەوە یەکگرتووەکان و یەکێتی ئەوروپا و رێکخراوەکانی‬ ‫پەیوەست بە ئەمانە دەبینێتەوە‪ .‬کە نوێنەرایەتی مافەکانی مرۆڤ دەکەن لە جیهاندا‪.‬‬ ‫ئەوەی لە کوردستانی رۆژئاوا روودەدات بریتییە لە داگیرکاریی و لەناوبردنی‬ ‫کورد‪ .‬ئەوەی زیاتر ئەم تراژیدییایەی گەورەتر کردووە بێدەنگی جیهانە لەئاستی ئەم‬ ‫تاوانە گەورەیە‪ .‬تورکیا پەالماری واڵتێک دەدات و گەورە و بچووک دەکوژێت و چەکی‬ ‫قەدەغەکراویش بەکار دێنێت و گرووپە توندڕەوەکانیش بەشداری پێ دەکات‪ .‬ئەم‬ ‫داگیرکارییەی تورکیا بۆ سەر رۆژاڤا گەر سەربکەوێت‪ ،‬کاریگەری بۆ ناوچەکە دەبێت و‬ ‫پێش هەموو شوێنێک هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫ئەردۆگان لە بێدەنگی جیهاندا دەیەوێت بە کەللـە سەری کوردانی رۆژئاوا کۆشکی‬ ‫سووڵتانیی دروست بکاتەوە‪ .‬بۆیە ئەخالقی گشت رێکخراوە جیهانییەکان لەژێر پرسیار‬ ‫دایە‪ .‬تا ئێستاش جیهان وەک بینەر سەیری ئەم تراژیدییایە دەکات‪.‬‬ ‫لەهەرێمی کوردستانیش کاردانەوەکان لەئاستی پەرلەمان و حکوومەت وەک پێویست‬ ‫نییە و شەرمنانەیە‪ ،‬بەهەموو حیزبەکان نەیانتوانییوە کۆدەنگی و خۆپیشاندانێکی گەورە‬ ‫ئەنجام بدەن بۆ پشتیوانی کوردستانی رۆژئاوا‪ .‬هێزەکانی (هەسەدە) بە ئازایەتییەکی‬ ‫زۆرەوە بەرگریی دەکەن و تورکیاش بەهەموو شێوەیەک هێرش دەکات‪ ،‬بەبێ لەبەرچاوگرتنی‬ ‫یاسا نێودەڵەتییەکان و رێکخراوەکانی بواری مافەکانی مرۆڤ‪ .‬ئێستا جیهان بینەری‬ ‫مردنێکی تراژیدییە لە کوردستانی رۆژئاوا و دووبارە کورد لەخاکەکەی دەردەکرێت و‬ ‫دەکوژرێت‪ ،‬کۆچی کوردان و داگیرکاری کوردستان بەشێکی مێژووی کورد بوون‪.‬‬ ‫وەک شێرکۆ بێکەس دەڵێت؛‬ ‫لەوەتەی کۆچ هەیە کۆچ دەکەم‬ ‫لەوەتەی گڕ هەیە دەسوتێم‬ ‫لەوەتەی خاک هەیە بێ خاکم‬ ‫لەوەتەی ئاو هەیە دەخنکێم‬

‫�س‬ ‫�س‬ ‫�‬ ‫ژ‬ ‫�ۆ��سە�ڵا تی ن�ساوەڕا ت‬

‫‪8‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫لەبەرامبەر کردنەوەی سنورەکانی بە رووی لێشاوی پەنابەراندا‬

‫ئایا ئەوروپا چیدیکە بێدەنگ دەبێت لە هەڕەشەکانی ئەردۆگان؟‬ ‫پارتی سەوز لە پەرلەمانی ئەڵمانیا دەڵێت‬ ‫“پێویستە حکومەتی ئەڵمانی فشاری‬ ‫ئابوری لە تورکیا بکات بۆ ئەوەی چیدیکە‬ ‫پەنا بۆ کارتی پەنابەران نەبات”‪.‬‬ ‫بەاڵم ماکسیمیلیان پۆپ پێیوایە سزای‬ ‫ئابوری لەسەر تورکیا لەالیەن یەکێتی‬ ‫ئەوروپاوە پرسی پەنابەران ئاڵۆزتر‬ ‫دەکات‪ ،‬هەربۆیە ناوبراو جەخت لەسەر‬ ‫پێشکەشکردنی یارمەتی دارایی زیاتر‬ ‫دەکاتەوە بۆ ئەوەی پەنابەران لە تورکیا‬ ‫ژیانیان باشتر بێت و هەر لەوێش جێگیر‬ ‫ببن و بمێننەوە‪.‬‬

‫زه‌مه‌ن‬ ‫رەجەب تەیب ئەردۆگان سەرۆکی‬ ‫تورکیا بەردەوام و بە بۆنەو بەبێ بۆنەش‬ ‫هەڕەشەی ئەوە لە یەکێتی ئەوروپا دەکات‬ ‫کە سنورەکانی دەکاتەوە لەبەردەم لێشاوی‬ ‫ئەو پەنابەرانەی لە تورکیاوە دەیانەوێت‬ ‫بپەڕنەوە بۆ سنورەکانی کیشوەرە پیرەکە‪.‬‬ ‫ئەم بابەتە بۆتە مژاری گرنگی نوخبەی‬ ‫سیایسی یەکێتی ئەوروپا‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫پرسیاری چییەتی کارتەکانی دەستی‬ ‫یەکێتی ئەوروپا بۆ رووبەڕووبونەوەی‬ ‫هەڕەشەکانی ئەردۆگان بەشێوەیەکی‬ ‫بەرفراوان گفتوگۆی ناوەندە سیاسی و‬ ‫بڕیاربەدەستەکانی یەکێتی ئەوروپای‬ ‫داگیرکردووە‪.‬‬ ‫جێگری سەرۆکی پەرلەمانی ئەڵمانیا‬ ‫کالودیا رۆت دەڵێت “ئەردۆگان بێ پەروا‬ ‫توڕەمان دەکات”‪ .‬کالودیا ئاماژە بەوە‬ ‫دەکات کە سەرۆکی تورکیا بەردەوام‬ ‫هەڕەشە لە یەکێتی ئەوروپا دەکات بە‬ ‫کردنەوەی سنورەکانی بۆ رێگەدان بە‬ ‫پەڕینەوەی ئەو ئاوارانەی لە تورکیا دەژین‬ ‫بۆ ئەوەی بە لێشاو رووبکەنە ئەوروپا‪.‬‬ ‫پەرلەمانی‬ ‫سەرۆکی‬ ‫جێگری‬ ‫ئەڵمانیا بە رۆژنامەی دی فێلت ئەڵمانی‬ ‫راگەیاندوە “دەوڵەتانی ئەوروپا لە ژێر‬ ‫فشاری حکومەتی ئەڵمانیادا بەهۆی‬ ‫رێککەوتننامەی یەکێتی ئەوروپاو تورکیا‬ ‫وایان لە حکومەتی تورکیا کردووە مافی‬ ‫مرۆڤ پێشێل بکات و هاوکات هیچ خاڵێکی‬ ‫رێککەوتننامەی جنێفیش تایبەت بە مافی‬ ‫پەنابەران جێبجێ نەکات”‪.‬‬

‫هەڵوەشاندنەوەی رێککەوتننامەی‬ ‫پەنابەران یان درێژکردنەوەی‬

‫ئەنقەرە و برۆکسل لە ئازاری ‪٢٠١٦‬دا‬ ‫گەیشتنە رێککەوتنێک بۆ بەرگرتن لە‬ ‫هاتنی لێشاوی پەنابەران لە کەناراوەکانی‬ ‫تورکیاوە بۆ دەروازەکانی یەکێتی ئەوروپا‬ ‫لە واڵتی یۆنان‪ ،‬ئەگەرچی رێککەوتنەکە‬ ‫بووە هۆی کەمکردنەوەی بەرچاوی هاتنی‬ ‫بە لێشاوی پەنابەران‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ‬ ‫ئەوەشادا بووە جێگەی رەخنەی فراوانی‬ ‫پارتە سیاسیەکان و رێکخراوە مرۆییەکان‪.‬‬ ‫کالودیا رۆت پێیوایە هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫رێکەوتنی ئەوروپاو تورکیا چارەسەرە بۆ‬ ‫ئەوەی ئەوروپا رووبەڕووی “هەڕەشە”‬ ‫نەبێتەوە لەالیەن ئەردۆگانەوە‪ ،‬لەوبارەیەوە‬ ‫دەڵێت “پێویستە رێگە نەدەین لەالیەن‬ ‫پیاوێکەوە رووبەڕووی هەڕەشە ببینەوە‬ ‫کاتێک دەڵێت ‪ :‬ئەگەر رەخنەم لێبگرن یان‬ ‫پارەم بۆ نەنێرن ئەوا خەڵکتان لە رێگەی‬

‫رێککەوتن لەسەر میکانیزمی‬ ‫دابەشکردنەوەی پەنابەران‬

‫دەریاوە بۆ دەنێرم‪ ،‬ئەمە شیاوی بەزەیی‬ ‫پێداهاتنەوەیە” هەروەها کالودیا دەشڵێت‬ ‫“ئەردۆگان پەنابەری جەنگ بەکاردەهێنێ‬ ‫وەکو گرەنتیەکی سیاسی بۆ سیاسەتە‬ ‫سەرشێتەکانی”‪.‬‬ ‫جێگری سەرۆکی پەرلەمانی ئەڵمانیا‬ ‫ئاماژە بەوە دەکات هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫رێککەوتننامەی پەنابەران لەگەڵ تورکیادا‬ ‫مانای دەستبەرداربوونی یەکێتی ئەوروپا‬ ‫نیە لەسەر پرسی پەنابەران‪ ،‬لەوبارەیەوە‬ ‫رونیدەکاتەوە کە تورکیا ژمارەیەکی زۆرتری‬ ‫پەنابەری وەرگرتووە زیاتر لەوەی یەکێتی‬ ‫ئەوروپا وەریگرتووە‪ ،‬هەربۆیە باشترە‬ ‫ئەوروپا لە پاڵپشتی پەنابەران بکات لە‬ ‫رووی داراییەوە لە پێناو چاودێری مرۆییو‬ ‫نیشتەجێکردندا‪ ،‬بەاڵم وەک ئەو دەڵێت‬ ‫“ئەمە نابێ مانای بوونی رێککەوتنامەیەک‬ ‫بێت پەیوەست بە پەنابەرانەوە کە‬ ‫پێچەوانەی یاسای پەنابەری بێت”‪.‬‬

‫‪65‬‬

‫شار و شارۆچکە بەهۆی‬ ‫ئەوەوە وێران بوون‬

‫بەاڵم هەندێ سیاسەتمەداری دیکەی‬ ‫ئەوروپی جەخت لەسەر درێژکردنەوەی‬ ‫رێککەوتنەکە دەکەنەوە کە ساڵی ‪٢٠٢٢‬‬ ‫کۆتایی دێت‪ .‬لەوبارەیەوە سەرۆکی‬ ‫فراکسیۆنی پارتی گەلی ئەوروپی لە‬ ‫پەرلەمانی یەکێتی ئەوروپا مانفرید ڤیبەر‬ ‫جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە لە‬ ‫داهاتوودا پارەی زیاتر بدرێ بە تورکیا‬ ‫بۆ ئەوەی بێدەنگ بکرێت‪ ،‬هاوکات ڤیبەر‬ ‫ئاماژە بەوە دەکات رێککەوتنەکە دەبێتە‬ ‫هۆی بنبڕکردنی مافیاکانی بە قاچاخبردنی‬ ‫پەنابەران‪ .‬بەاڵم لە هەمانکاتدا ئەو‬ ‫سیاسەتمەدارە هۆشداری ئەوەشی دا بە‬ ‫تورکیا کە چیدیکە هەڕەشە لە ئەوروپا‬ ‫نەکات‪ ،‬لەوبارەیەوە دەڵێت “هەر کەسێک‬ ‫یاری بە رێککەوتننامەی پەنابەران بکات‬ ‫ئەوە هەڕەشە لە پەیوەندیە ئابوریەکانی‬ ‫تورکیاو یەکێتی ئەوروپا دەکات‪ ،‬پێویستە‬ ‫تورکەکان ئەم راستیە باش بزانن”‪.‬‬

‫زیاترکردنی کۆمەکەکان یان‬ ‫سەپاندنی سزای ئابوری؟‬

‫لەالیەن خۆیەوە ماکسیمیلیان پۆپ‪،‬‬ ‫شارەزا لە کاروباری پەیوەندیەکانی تورکیاو‬ ‫ئەڵمانیا لە گۆڤاری دێر شپیگڵی ئەڵمانی‬ ‫جەخت دەکاتەوە لەسەر ئەوەی کە “پێویستە‬ ‫ئەوروپا بەرپرسیاری پەنابەرانی نێو تورکیا‬ ‫هەڵگرێت”‪ ،‬هەروەها دەڵێت “نابێت ئەوروپا‬ ‫ئەو هەستە بداتە تورکەکان کە ئەردۆگان‬ ‫دەتوانێت ئەوروپیەکان توڕە بکات”‪.‬‬ ‫ئەو شارەزا ئەڵمانیە پێیوایە ئەردۆگان‬ ‫ناتوانێت زیادەڕەوی بکات لە قۆستنەوەو‬ ‫بەکارهێنانی رێککەوتنەکە لەوبارەیەوە‬ ‫دەڵێت “هەرەشەکانی ئەردۆگان بەتاڵن‪،‬‬ ‫ئەویش هەمان ئەو گرنگیپێدانەی هەیە‬ ‫بۆ رێککەوتنەکە کە ئەوروپیەکان هەیانە‪،‬‬ ‫بەاڵم جیاوازیەکە ئەوەیە ئەردۆگان‬ ‫دەیەوێت بەهۆیەوە ملیارەها یۆرۆی زیاتری‬ ‫دەستبکەوێت”‪.‬‬

‫بەپێی ئەو رێککەوتننامەیەی ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٦‬لە نێوان تورکیاو یەکێتی ئەوروپادا‬ ‫ئیمزا کرا‪ ،‬بڕیاردرا بە پێدانی ‪ ٦‬ملیارو ‪٦٠٠‬‬ ‫ملیۆن دۆالر بە تورکیا لەبەرامبەر داخستنی‬ ‫سنورە ئاویەکانی بەڕووی هاتنی لێشاوی‬ ‫پەنابەراندا‪ ،‬هەرچەندە ئەردۆگان لە چەند‬ ‫لێدوانێکیدا ئاماژەی بەوە دابوو کە تەنها‬ ‫‪ ٣‬ملیار یۆرۆیان پێگەیشتووە‪ ،‬بەاڵم ناتاشا‬ ‫پیرتۆ وتەبێژی کۆمسیۆنی یەکێتی ئەوروپا‬ ‫دەڵێت “یەکێتی ئەوروپا تا ئێستا ‪ ٥‬ملیارو‬ ‫‪ ٦٠٠‬ملیۆن یۆرۆی داوە بە حکومەتی‬ ‫تورکیا‪ ،‬بە پێی رێککەوتنەکەش ئەوەی‬ ‫دیکە لە داهاتوودا پێشکەشی دەکرێت”‪.‬‬ ‫لەالیەکی دیکەوە زۆرێک لە‬ ‫سیاسەتمەدارەکانی پارتی سەوزو پارتی‬ ‫چەپ داوا لە حکومەتی ئەڵمانی دەکەن‬ ‫رێوشوێنی گونجاوو پێویست بگرێتەبەر بۆ‬ ‫رووبەڕووبونەوەی هەڕەشەکانی ئەردۆگان‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە جیم ئۆزدەمیر پەرلەمانتاری‬

‫سەرۆک وەزیرانی هەنگاریا هۆشداریدا‬ ‫بە تورکیا و رایگەیاند ئەگەر تورکیا‬ ‫هەڕەشەکانی جێبەجێ بکات و دەرگا‬ ‫بەڕووی لێشاوی پەنابەراندا بکاتەوە ئەوا‬ ‫هێز بەکاردەهێنێت بۆ رێگریکردن لە‬ ‫پەنابەری نایاسایی کە بە واڵتەکەیدا تێپەڕن‬ ‫بە نیازی چونیان بۆ ئەوروپای رۆژاوا‪.‬‬ ‫بەپێی گۆڤاری ڤێرشافت ڤۆخەی‬ ‫ئەڵمانی “سیاسەتی ئێستای پەنابەری‬ ‫ئەوروپا هۆکارێکە بۆ ئەوەی یەکێتی‬ ‫ئەوروپا رووبەڕووی هەڕەشە بکاتەوە‬ ‫لەالیەن تورکیاوە‪ ،‬پەیوەست بە پرسی‬ ‫پەنابەرانەوە”‪.‬‬ ‫بۆ چەندین ساڵە واڵتانی ئەوروپا‬ ‫دەیانەوێت بگەنە رێککەوتنێک بۆ‬ ‫دابەشکردنەوەی پەنابەران لەنێوان خۆیاندا‪،‬‬ ‫بەاڵم تاوەکو ئێستا نەگەیشتونەتە هیچ‬ ‫ئەنجامێک‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتێکی کەناڵی یەکی ئەڵمانی‬ ‫گەیشتن بە میکانیزمێک بۆ دابەشکردنەوەی‬ ‫پەنابەران دەبێتە هۆکارێکی گرنگ بۆ‬ ‫بەهێزکردنی سیستمی پەنابەری ئەوروپی‬ ‫و پاشانیش واڵتانی یەکێتی ئەوروپا وا‬ ‫لێدەکات توانای پێشوازی کردنی زیاتریان‬ ‫هەبێت لە پەنابەران بە بێ ئەوەی کۆنترۆڵ‬ ‫لە دەست بدەن وەک ئەوەی لە ‪٢٠١٥‬دا‬ ‫روویدا‪.‬‬ ‫توێژینەوەیەکی ئەڵمانی لەماوەی‬ ‫پێشوودا ئاشکرای کرد کە ژمارەی پەنابەران‬ ‫لە تورکیادا ‪ ٣‬ملیۆن و ‪ ٦٠٠‬هەزار کەس نیە‬ ‫وەک حکومەتی تورکیا ئاماژەی بۆ دەکات‪،‬‬ ‫بەڵکو ‪ ٢‬ملیۆن ‪ ٧٠٠‬هەزار کەسە‬ ‫هەرچۆنێک بێت وەکو گۆڤاری ڤێرشافت‬ ‫ڤۆخە ئاماژەی پێدەکات هەتاوەکو یەکێتی‬ ‫ئەوروپا سیاسەتێکی یەکگرتوو بەهێزی‬ ‫نەبێت بۆ پرسی پەنابەران‪ ،‬بەردەوام‬ ‫واڵتانی ئەوروپا ناتوانن هیچ بکەن یاخو‬ ‫هیچیان پێ ناکرێت لە بەرامبەر هەڕەشەکانی‬ ‫ئەردۆگاندا‪.‬‬

‫ئەبوبەکر بەغدادی بە ژمارە‬

‫‪6.000.000.000‬‬

‫‪1.000.000‬‬

‫کەس بە هۆی‬ ‫بڕیارەکانیەوە ئاوارە بوون‬

‫دۆالر سەرمایەی ڕێکخراوەکەی بوو‬

‫‪25.000.000‬‬

‫‪250.000‬‬

‫کەس بە هۆی ئەوەوە‬ ‫گیانیان لەدەستداوە‬

‫دۆالر خەاڵتی‬ ‫دەستگیرکردن‬ ‫یان کوشتنی بوو‬ ‫ئەبوبەکر بەغدادی کێیە؟‬ ‫*ناوی راستەقینەی ئیبراهیم عەواد ئیبراهیم عەلی بەدری ئەلسامەرائیە‬ ‫*ساڵی ‪ 1٩٧1‬لە شاری سامەرا لە دایک بووە‬ ‫*ساڵی ‪ 2002‬کۆلێژی شەریعەی زانکۆی بەغدای تەواو کردووە‬ ‫*لە دوای ساڵی ‪200٣‬ەوە پەیوەندی بە گروپە توندڕەوە سونیەکانی نزیک لە‬ ‫رێکخراوی قاعیدەوە کردووە‪.‬‬

‫* ساڵی ‪ 200٤‬بۆ ماوەی ‪ ٩‬مانگ لە گرتوخانەی بوکای سەر بە هێزەکانی‬ ‫ئەمریکا لە باشوری عێراق دەستبەسەر بووە‬ ‫* ساڵی ‪ 2010‬بوو بە سەرۆکی رێکخراوی دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق‬ ‫ساڵی ‪ 201٣‬رێکخراوی دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق و شام ناسراو بە داعش‬ ‫دامەزراند‬ ‫* ساڵی ‪ 201٤‬خەالفەتی ئیسالمی لە شاری موسڵەوە راگەیاند‬ ‫لە ‪2٧‬ی ئۆکتۆبەری ‪ 201٩‬ئەمریکا کوژرانی بەغدادی رایگەیاند‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫��ورد�� ت�ان�� ی�ی‬

‫‪7‬‬

‫بۆ خەمی رۆژئاوا كیشوەرەكان دەبڕێت‬

‫ئیلهام ئەحمەد؛ ئەو ژنەی رەنگەكانی لە رۆژئاوا تێكەڵكرد‬ ‫هێمن حەسەن‬ ‫خاتونێكی هێمن و لەسەرخۆیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫توندە لە مامەڵەدا‪ ،‬بە ئارامی دەستەواژەكان‬ ‫دەدركێنێت و دەزانێت چۆن هەڵیاندەبژێرێت‪.‬‬ ‫ئەو ئەندازیاری بەشدارپێكردنی نەتەوەو‬ ‫ئاینە جیاوازەكان بوو لە ئیدارەی خۆسەری‪.‬‬ ‫ئێستاش واڵتان و كیشوەرە جیاوازەكان‬ ‫دەبڕێت بۆ مانەوەی ئەو قەوارەیەو پاراستن و‬ ‫هێشتنەوەی خەڵكەكەی لەسەر خاكەكەیان‪.‬‬ ‫ئەو ژنە سیاسەتوانە ئیلهام ئەحمەدە كە‬ ‫لەگەڵ دەستپێكردنی هێرشی توركیا بۆ سەر‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬زیاتر دەركەوت‪ ،‬سەردانی ئەوروپاو‬ ‫ئەمریكای كرد بۆ پاڵپشتی و ناساندنی‬ ‫تاوانەکانى تورکیاو گروپە چەکدارەکانی بە‬ ‫دونیا‪.‬‬ ‫ئیلهام ئەحمەد دەمێک نییە لەسەر‬ ‫شاشەى میدیاکان و روپەڕى رۆژنامەکان‬ ‫دەبینرێت‪ .‬بەاڵم خەبات و تێکۆشانى‬ ‫مێژویەکى کۆنى هەیە كە دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫سەرەتای ئاشنابونی لەگەڵ عەبدواڵ ئۆجەالن‪.‬‬ ‫ئیلهام ئەحمەد ساڵى ‪ ١٩٧١‬لە گوندى‬ ‫“زەرکا”ى سەر بە ناحیەى “راجۆ”ى کانتۆنى‬ ‫عەفرین لەدایکبووە‪ ،‬خوێندنى سەرەتایی و‬ ‫ناوەندى لە عەفرین تەواوکردوەو بۆ زانکۆ‬ ‫چۆتە حەلەب و لەبەشی ئەدەبی عەرەبی‬ ‫دەخوێنێت‪.‬‬ ‫دوو ساڵ لە زانکۆ دەمێنێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاری سیاسی رێگەی پێنادات خوێندنەکەى‬ ‫تەواو بکات و دوای قۆناغى دووەمى زانکۆ‬ ‫دادەبڕێت و كاری سیاسیی دەكات‪.‬‬ ‫خاتونێكی چاالكی سیاسی دەبێت و ژیانی‬ ‫خۆی بۆ داكۆكیكردن لە مافی ژنان و تەرخان‬ ‫دەکات سەرەتای نەوەدەكان پەیوەندى بە‬ ‫رێکخستنەکانى پەکەکەوە دەکات و بەنهێنی‬ ‫لە عفرین كاریان لەگەڵدا دەكات‪.‬‬

‫ساڵى ‪ ٢٠٠٣‬بەتۆمەتى کارى سیاسی و‬ ‫دژایەتیکردنى دەوڵەت دەستگیردەکرێت و‬ ‫دوای ساڵێك ئازاد دەکرێت‪.‬‬ ‫چەند جارێک لە رۆژئاواى کوردستان‬ ‫چاوى بە عەبدواڵ ئۆجەالن دەکەوێت و بۆ‬ ‫کارکردن لە بوارى ژنان و سیاسیش رێنمایی‬ ‫و ئامۆژگارى لێوە وەردەگرێت‪.‬‬ ‫ئیلهام لە بنەماڵەیەکى سیاسى و‬ ‫تێکۆشەر بووە‪ ،‬باوکى چەند جارێك‬ ‫لەگەڵ عەبدواڵ ئۆجەالندا یەكتریان بینوە و‬ ‫گفتوگۆیان كردووە‪.‬‬ ‫خوشکێکى ئیلهام‪ ،‬بەناوى “لەیال” وەک‬ ‫شەڕڤانێک بەرگرى لە شارەکەى دەکرد لە‬ ‫عەفرین‪ ،‬بەاڵم دوای چەند رۆژ بەرگرى لە‬ ‫زێدى خۆی شەهید دەبێت‪.‬‬ ‫وەک یەکێک لە هاوڕێیەکانى بۆ “زەمەن”‬ ‫باسى دەکات ئیلهام ژنێکى لەسەرخۆیەو‬ ‫کارەکانى بە زیرەکانەو ئارامى دەکات‪ ،‬لە‬ ‫کارەکانیدا بە کەسێکى جدى و کەمێک توند‬ ‫دادەنرێت کەمتر پێدەکەنێت و زیاتر کار‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫یەکێک لەو تایبەتمەندیانەى ناوبراو‬ ‫وەک سیاسیەکى ژن لە رۆژئاواى کوردستان‬ ‫هەیەتى ئەو پەیوەندییە باشەیە کە لەگەڵ‬ ‫عەشیرەت و هۆزە عەرەبەکانى رۆژئاوا‬ ‫هەیەتى‪ ،‬ئەم پەیوەندیەش بووەتە هەوێنى‬ ‫بەیەکەوە ژیانى پێکهاتەکان‪ ،‬هاوکات خۆشى‬ ‫ئەندازیارى بەشداری پێکردنى پێکهاتەکان‬ ‫بوو لە ئیدارەى خۆسەردا‪.‬‬ ‫ئێستا ئەو سەرۆکى لیژنەى تەنفیزى‬ ‫ئەنجومەنى سوریاى دیموکرات (مەسەدە)یە‬ ‫كە وەك ‪ -‬وەزارەتى دەرەوە دەبینرێت ‪.-‬‬ ‫لەگەڵ دەستپێکردنى هێرشەکانى تورکیا‬ ‫بۆ سەر رۆژئاواى کوردستان‪ ،‬ئیلهام ئەحمەد‬ ‫بەرەو ئەوروپا بەڕێکەوت‪ ،‬لە ‪١٠‬ى ئەم مانگە‬ ‫وتارێکى لە پەرلەمانى ئەوروپا پێشەکەش‬ ‫کردو توانى پشتیوانى نوێنەرانى ئەوروپا‬

‫بەدەستبهێنێت‪.‬‬ ‫بە ئاماژەکردن خراپى دۆخى‬ ‫“کریستیان”ەکان سەرنجى ئامادەبووانى بۆ‬ ‫پێکەوەژیانێکى سەرنجڕاکێشى پێکهاتەکانى‬ ‫باکورى سوریا راکێشا‪ ،‬ئەوان ستایشى‬

‫ناوبراویان کرد وەک ژنێک توانیویەتی‬ ‫هەمەڕەنگى پێکهاتەکانى باکورى سوریا‬ ‫بپارێزێت‪ .‬دواتر لە ناو چەپڵەرێزانێکى‬ ‫بەجۆشداو وێنەگرتن لەگەڵیدا ماڵئاوایى‬ ‫لێکرا‪.‬‬

‫ئیلهام ئەحمەد لەماوەى ئەم ‪ ٢٠‬رۆژەدا‬ ‫کە لە ئەوروپاو ئەمریکایە توانى سۆزى‬ ‫ئەوروپیەکان و ئەمریکیەکان بۆ رۆژئاواى‬ ‫کوردستان رابکێشێت‪ ،‬بەاڵم ئەو لەبارەى‬ ‫ئەو هاوسۆزییەوە لەبەردەم پەرلەمانى‬ ‫ئەوروپا وتی‪“ :‬ئێمە بە هەڵویستی واڵتانی‬ ‫جیهان دڵخۆشین‪ ،‬بەاڵم پێویستمان بە‬ ‫چاالکی بەپەلە هەیەو پێویستە کارێک‬ ‫بکرێت کە تورکیا بکشێتەوەو گەمارۆی‬ ‫بخرێتە سەر‪ ،‬هاوسۆزى بەس نیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پێویستە تورکیا لەسەر ئەو کردەوانەی سزا‬ ‫بدرێت”‪.‬‬ ‫هەر لەسەرەتای ئەم مانگەدا ئیلهام‬ ‫ئەحمەد لە کۆشکى ئەلیزێ چاوى بە‬ ‫ئیمانیۆل ماکرۆن سەرۆکى فەڕەنسا کەوت‬ ‫و دۆخى باکورى سوریاى تێگەیاند‪ ،‬دواتر‬ ‫کۆشکى ئەلیزێ دیدارەکەى ماکرۆن و‬ ‫ئیلهامى بە سەرکەوتوو ناوبرد‪.‬‬ ‫دواى سەردانەکەى ئەوروپا‪ ،‬ئیلهام‬ ‫ئەحمەد لە ‪٢٣‬ى ئەم مانگە چووە ئەمریکاو‬ ‫لەبەردەم کۆنگرێس وتارێکى پێشکەشکرد‪،‬‬ ‫بۆ روونکردنەوەى ئەو دۆخەى لە باکورى‬ ‫سوریا دروست بووە هەروەها بە ئامانجى‬ ‫رازیکردنى سیاسیەکانى ئەمریکا بۆ‬ ‫رازیکردنى ترەمپ تا کارێک بۆ کورد‬ ‫بکات‪ ،‬بۆ ئەو مەبەستەش بە رووخسارێکى‬ ‫خەمناک و هیالکەوە وتارێکى لە کۆنگرێس‬ ‫پێشکەشکرد‪.‬‬ ‫ئەو کاتێک وتارەکەى پێشکەش‬ ‫دەکرد وەک دیبلۆماتکارێکى هێمن و ژیر‬ ‫دەردەکەوت کاتێک بێ هەڵچوون و بەبێ‬ ‫هێرشکردنە سەر ئەمریکا قسەکانى خۆی‬ ‫دەکردو وەک سیاسیەکى بە ئەزموون بە‬ ‫وریاییەوە دەستەواژەکانى بەکاردەهێنا‪،‬‬ ‫بەتایبەت کاتێک سوپاسى ئەمریکای کرد‬ ‫کە لە رابردوودا پشتیوانى کوردیان کردووە‪.‬‬ ‫کۆنگرێسمانەکان لە وتەکانیاندا‬

‫سەرسامی خۆیان بە تواناکانى ئیلهام‬ ‫نیشاندا کە وەک ژنێکى کورد توانیویەتى‬ ‫بەرگرى لە مافەکانى گەلەکەى بکات‪.‬‬ ‫بەشێك لە کۆنگرێسمانەکان لەبەردەم‬ ‫ئیلهامدا رەخنەیان لە سەرۆكەكەیان‬ ‫(ترەمپ) گرت‪.‬‬ ‫وتارەکەى ئیلهام کاردانەوەیەکى خێراى‬ ‫لەناو کۆنگرێس و میدیاکانى ئەمریکاو جیهان‬ ‫دروست کرد‪ ،‬بەاڵم وا دەردەکەوێت ئەم‬ ‫وتانەى هێشتا کاریگەریان لەسەر ترەمپ‬ ‫نەبووە بۆ هەڵوەشاندنەوەى بڕیارەکانى‪.‬‬ ‫ئیلهام ئەحمەد بەڵێنەکەى ترەمپى‬ ‫بیری ئەمریکایەکان هێنایەوە کاتێک لە‬ ‫‪ ٢٠١٩/١/٣٠‬لە یەکێک لە خواردنگەکانى‬ ‫کۆشکی سپى چاوى بە ترەمپ کەوتبوو‬ ‫کە بەڵێنى ئەوەى پێدابوو نەهێڵێت تورکیا‬ ‫هێرش بکاتە سەریان‪.‬‬ ‫لەو کاتەدا دیدارەکەى ئیلهام ئەحمەدو‬ ‫ترەمپ تەنها سێ خولەکی خایاندو ئەو‬ ‫کاتە کەمەى قۆستەوەو خۆى پێ دەناساندو‬ ‫داواى هاوکارى لێکرد‪ ،‬ترەمپ لەو سی‬ ‫خولەکەدا بەڵێنى ئەوە بە ئیلهام دا کە قسە‬ ‫لەگەڵ ئەردۆغان دەکات و ناهێڵێت هێرش‬ ‫بکاتە سەریان‪.‬‬ ‫ئیلهام بە یەکێک لەو سەرکردانەى‬ ‫رۆژئاواى کوردستان کە دژى داواکارییەکانى‬ ‫ئەنەکەسە بۆ دامەزراندنى دوو هێزى‬ ‫سەربازى لە رۆژئاوا رەتدەکاتەوەو پێیوایە‬ ‫نابێت وەاڵمى ئەو داواکاریانە بدرێتەوە کە‬ ‫دەیانەوێت ئەزموونى هەرێمى کوردستان لە‬ ‫رۆژئاوا دووبارە بکەنەوە‪.‬‬ ‫ئیلهام ئەحمەد وەک زۆرێک لە‬ ‫سەرکردەکانى دیکەى رۆژئاواى کوردستان‬ ‫بەهۆى خەبات و تێکۆشانیان لەپێناو‬ ‫هاوسەرگیرى‬ ‫گەلەکەیان‬ ‫مافەکانى‬ ‫نەکردووەو نەپەرژاونەتە سەر ئەوەى ژیانى‬ ‫تایبەت بە خۆیان لەبەرچاو بگرن‪.‬‬

‫جوگرافیای رۆژئاوای کوردستان چی بەسەر هاتووە؟‬ ‫زەمەن‬ ‫دواى هێرشەکانى تورکیا بۆ سەر ناوچە‬ ‫سنوریەکانى رۆژئاواى کوردستان ئێستا‬ ‫گۆڕانکارى جوگرافى لە رۆژئاواى کوردستان‬ ‫رویداوە بەو پێیەى تورکیا بەشێکى زۆرى‬ ‫خاکى کوردانى لە باکورى سوریا داگیرکردووە‪،‬‬ ‫لەگەڵئەوەشدا مەترسى گەورە لەسەر نەمانى‬ ‫ئەو ئیدارە کوردییە هەیە کە لە دواى ساڵى‬ ‫‪٢٠١١‬وە دروستکراوە‪.‬‬ ‫لە رۆژى ‪٩‬ى ئەم مانگە تورکیا لەشکرکێشى‬ ‫بۆ سەر رۆژئاواى کوردستان دەستپێکردو بە‬ ‫هەموو تواناى سەربازى خۆیەوە رووبەڕووى‬ ‫هێزە کوردییەکان بووەتەوە لە ئەنجامدا‬ ‫بەشێک لە خاکى رۆژئاواى کوردستان بە‬ ‫درێژایى ‪ ١٢٠‬کیلۆمەترو قواڵیی ‪ ٣٠‬کیلۆمەتر‬ ‫لەنێوان هەردوو شارۆچکەى سەرێکانى و‬ ‫گرێسپى داگیرکرد‪.‬‬ ‫رۆژى ‪٢٠‬ی ئەم مانگەش روسیاو تورکیا لە‬ ‫شارى سوچى روسیا لەسەر ‪ ١٠‬خاڵ لەبارەى‬ ‫باکورو رۆژهەاڵتى سوریاوە رێککەوتن‪ ،‬لە‬ ‫ئێستادا هێزە جیاوازەکان بەم جۆرە لە‬ ‫رۆژئاواى کوردستان دابەشبوون هێزەکانى‬ ‫سوپای سوریاو هەسەدە لە ناوچەکانى‬ ‫(قامیشلۆ‪ ،‬تل حەمس‪ ،‬تل بێسى‪ ،‬تلکۆچەر‪،‬‬ ‫دێربیسیە‪ ،‬تلتەمر‪ ،‬حەسەکە‪ ،‬منبج‪ ،‬عەین‬ ‫عیسا) دەمێننەوە‪.‬‬ ‫تورکیا هەردوو شارۆچکەى گرێسپى‬ ‫و سەرێکانى و گوندەکانى دەوروبەرى‬ ‫بەدەستەوەیە‪ ،‬لە خاڵى شەشەمى رێککەوتنى‬ ‫روسیاو تورکیادا هاتووە کە دەبێت هەسەدە لە‬ ‫منبج و تلرەفعەت بچنە دەرەوەو تەنیا سوپاى‬ ‫سوریاو هێزەکانى روسیا لەوێ بمێننەوە‪،‬‬ ‫بەدرێژایی سنورى رۆژئاواى کوردستان لەژێر‬ ‫کۆنترۆڵى سوپاى سوریاو پۆلیسى سەربازى‬ ‫روسیادا دەبێت جگە لە شارى قامیشلۆ کە‬ ‫لەژێر کۆنترۆڵى هەسەدە دەبێت‪.‬‬ ‫بەپێى خاڵى پێنجەمى رێککەوتنى روسیاو‬ ‫تورکیا بەقواڵیی ‪ ١٠‬کیلۆمەتر دەورییەى‬ ‫هاوبەشى روسیاو تورکیا بەدرێژایی سنورى‬ ‫رۆژئاواى کوردستان و تورکیا دەبێت جگە‬ ‫لە قامیشلۆ‪ ،‬هەروەها جگە لە گرێسپی و‬ ‫سەرێکانى کە لەژێر کۆنترۆڵى تەواوەتى‬ ‫تورکیادا دەبێت و هێزى رووسیاو سوپاى‬ ‫سوریا ناچنە ناوى‪.‬‬ ‫هێزەکانى هەسەدە بە قواڵیی ‪٣٢‬‬ ‫کیلۆمەترو درێژى ‪ ١٢٠‬کیلۆمەتر کشاونەتەوەو‬ ‫هەردوو شارۆچکەى سەرێکانى و گرێسیپان‬ ‫جێهێشتوەو ئێستا لەژێر دەستى سوپاى‬

‫تورکیاو گروپە چەکدارەکاندان‪.‬‬ ‫رۆژئاواى کوردستان لە هەر سێ کانتۆنى‬ ‫جەزیرە‪ ،‬عەفرین‪ ،‬کۆبانى پێکهاتووە کە لە‬ ‫ساڵى ‪٢٠١١‬وە تا ساڵى ‪ ٢٠١٧‬لەژێر دەسەاڵتى‬ ‫کوردیدا بوون‪ ،‬بەاڵم عەفرین لە ‪ ٢٠١٧‬لەالیەن‬ ‫تورکیاو گروپە چەکدارەکانەوە داگیرکراو‬ ‫لە کۆی ئەو شارو شارۆچکانەى کانتۆنەکە‬ ‫کە بریتین لە ناوەندى (عەفرین‪ ،‬جندرێس‪،‬‬ ‫بولبول‪ ،‬باسوتێ‪ ،‬قیتمە‪ ،‬راژۆ‪ ،‬تەلرەفعت‪،‬‬ ‫عیندار‪ ،‬باراد) تەنها تەلرەفعەت بەدەست‬ ‫کوردەوە ماوە ئەویش ئێستا تورکیا داوا‬ ‫دەکات هەسەدە لەوێش چۆڵ بکات‪.‬‬ ‫کانتۆنى جەزیرە کە پێکهاتووە لە‬ ‫(سەرێکانى‪ ،‬حەسەکە‪ ،‬دێربەسییە‪ ،‬قامیشلۆ‪،‬‬ ‫عامودا‪ ،‬دێرک‪ ،‬رمێالن‪ ،‬جل ئاغا) بەپێى‬ ‫رێککەوتنى روسیاو تورکیا سەرێکانى و‬ ‫دێربەسییەو عامودا بەشێکە لە ناوچەی‬ ‫ئارام و دەبێت هەسەدە لێی بچێتە دەرەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم تائێستا هەسەدە تەنیا لە سەرێکانى‬ ‫کشاوەتەوە‪.‬‬

‫لە ئێستادا هێزى پۆلیسى سەربازى روسیا‬ ‫کێوماڵ و دەورییەى خۆى لە عاموداو دێربەسییە‬ ‫بەبێ هێزەکانى تورکیا دەستیپێکردووە‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا لە رێککەوتنەکەیاندا هاتووە هێزى‬ ‫هاوبەشى هەردووال ئەو دەوریاتانە ئەنجام‬ ‫دەدەن‪ ،‬بەاڵم پێدەچێت روسیا رێگەى بە‬ ‫تورکیا نەدابێت بچێتە ناوچەکەوە‪.‬‬ ‫کانتۆنى کۆبانێ پێکهاتووە لە‬ ‫شارۆچکەکانى (گرێسپى‪ ،‬منبج‪ ،‬عەین‬ ‫عیسا‪ ،‬ناوەندى کۆبانێ) بەپێی رێککەوتنى‬ ‫روسیاو تورکیا گرێسپى و منبج و عەین عیسا‬ ‫دەکەونە ناوچەى ئارامەوەو دەبێت هەسەدە‬ ‫لێی بکشێتەوە‪ ،‬تورکیاش دەیەوێت هەسەدە‬ ‫لە کۆبانێش بچێتە دەرەوە‪ ،‬بەاڵم روسیاو‬ ‫هەسەدە ئەوە رەتدەکەنەوە‪.‬‬ ‫دانیشتوانى ئەو ناوچانەى دەکەونە‬ ‫ناوچەى ئارامەوەو لەالیەن تورکیاوە داگیرکراوە‬ ‫لە کوردو عەرەب و ئەرمەن و کریستان و‬ ‫سریانى پێکهاتوون‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا تەنیا‬ ‫پێکهاتەى عەرەبى تێدا و پێکهاتەکانى تر لە‬

‫ترسى لەناوچوون ناوچەکانیان جێهێشتووە‪.‬‬ ‫رۆژئاواى کوردستان کەوتووەتە باکورو‬ ‫رۆژهەاڵتى سوریاو سنورەکەى لەگەڵ تورکیا‬ ‫‪ ٦٣٠‬کیلۆمەترەو درێژی سنورەکەشى‬ ‫لەگەڵ عێراق ‪ ٣٦٠‬کیلۆمەتر دەبێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫تورکیا بەدرێژایی ‪ ١٢٠‬کیلۆمەترو قواڵیی ‪٣٠‬‬ ‫کیلۆمەتری لەو سنورە داگیر کردووە‪.‬‬ ‫سەرجەمى ئەو ناوچانەى رۆژئاواى‬ ‫کوردستان لەدواى ساڵى ‪٢٠١١‬وە لەژێر‬ ‫کۆنترۆڵى کورددا بوون بە هەردوو شارى‬ ‫عەرەبى رەقەو دێرەزووریشەوە کە دەکاتە‬ ‫لە ‪%٣١‬ى هەموو خاکى سوریا‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫داگیرکردنى عەفرین و گرێسپى و سەرێکانى‬ ‫و کشانەوەى هەسەدە لە ناوچەکانى دیکە‬ ‫ئێستا نزیکەى لە ‪%٢٠‬ی بەدەىست کوردەوە‬ ‫ماوە‪ ،‬ئەگەرى زۆریش هەیە هەسەدە رەقەو‬ ‫دێرەزوور رادەستى سوریا بکاتەوە ئەوکات‬ ‫لە ‪ %١٠‬بۆ ‪%١٥‬ى خاکەکەى بەدەستەوە‬ ‫دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ژمارەى دانیشتوانى رۆژئاواى کوردستان‬

‫بەپێی دوایین ئامار پێنج ملیۆن و ‪ ١٧٠‬هەزار‬ ‫کەسە‪ ،‬بەاڵم بەهۆى سەرهەڵدانى داعش‬ ‫لەساڵى ‪ ٢٠١٤‬و هێرشەکانى تورکیا لە سااڵنى‬ ‫دواتر نزیکەى دوو ملیۆن کەس ئاوارە بوونو‬ ‫تائێستا نەگەڕاونەتەوە رۆژئاوا‪ ،‬هەروەها لە‬ ‫ناوخۆى رۆژئاواش نزیکەى ملیۆنێک ئاوارەى‬ ‫ناوچە ئارامەکانى وەک جەزیرەو حەسەکەو‬ ‫قامیشلۆ بوون‪.‬‬ ‫لەماوەى دوو ساڵى رابردوودا تائێستا‬ ‫تورکیا سێ ئۆپەراسیۆنى لە رۆژئاواى‬ ‫کوردستان ئەنجامداوە یەکێکیان لە‬ ‫مانگى ئابى ساڵى ‪ ٢٠١٦‬کە هەریەکە لە‬ ‫شارۆچکەکانى (جەرابلوس و عەزازو راعى)‬ ‫ئۆپەراسیۆنى دووەم لە مانگى شوباتى ‪٢٠١٧‬‬ ‫عەفرینى داگیرکرد‪ ،‬سێیەمیشیان ‪٩‬ى ئەم‬ ‫مانگە بوو کە سەرێکانى و گرێسپى داگیرکرد‪.‬‬ ‫ئامانجى سەرەکى هەموو ئەو هێرشانەو‬ ‫دروستکردنى ئاڵۆزى لە ناوچەکەدا لەالیەن‬ ‫تورکیاوە بۆ دروستکردنى ناوچەى ئارامە‬ ‫بە قواڵیی ‪ ٣٢‬کیلۆمەتر ئەویش بەمەبەستى‬

‫شکستهێنان بە دروستکردنى هەرێمێکى‬ ‫کوردى لە باکورى سوریاو هەروەها گۆڕینى‬ ‫دیمۆگرافیاى رۆژئاواى کوردستان کە زۆرینەى‬ ‫کوردە بە جێگیرکردنى سێ ملیۆن پەنابەرە‬ ‫سورییەکان بە درێژایی سەر سنور لە دیوى‬ ‫باکورى سوریا‪.‬‬ ‫ژمارەى پەنابەرانى سوریا لە خاکى‬ ‫تورکیادا نزیکەى سێ ملیۆن پەنابەر دەبێت‪،‬‬ ‫حکومەتى تورکیا دەیەوێت لە ناوچەکانى‬ ‫گرێسپی و سەرێکانى و منبج و تەلرەفعەت‬ ‫نیشتەجێیان بکات‪ ،‬بۆ هەر خێزانێکی‬ ‫پەنابەرانیش ‪ ٢٠٠‬بۆ ‪ ٥٠٠‬مەتر زەویان پێ‬ ‫بدات تا خانووى لەسەر بکەن‪.‬‬ ‫لە ئێستادا ئەوە روونبووەتەوە کە‬ ‫زلهێزەکانى بەشدار لە قەیرانى سوریا‬ ‫ناکۆکییەکان و یاریەکەیان لەسەر خاکى‬ ‫رۆژئاواى کوردستان و لەسەر حسابی هەزاران‬ ‫شەهیدى کورد تەواو دەکەن و دەیانەوێت‬ ‫میراتى هەشت ساڵ خۆبەڕێوەبەرى کوردەکان‬ ‫لەنێوان خۆیاندا دابەش بکەن‪.‬‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪6‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫سەرانە لە خەڵك دەسەنرێت و بە زەبری هێز گومرگ نادرێت‬ ‫“زەمەن” لە بەدواداچوونێکدا نەنگییەكانی گومرگ و خاڵە سنورییەكان باڵودەكاتەوە‬ ‫نووسینگەی هەولێر‬ ‫لە گومرگ و خاڵە سنورییەكان‬ ‫كەلوپەلی رێپێنەدراو هەناردەی دەرەوەی‬ ‫هەرێمی كوردستان دەكرێت و بە “زەبری‬ ‫هێزیش بەشێك لە كااڵكان گومرگ ناكرێن”‪،‬‬ ‫ئەوەش بەپێی بەدواداچوونێكی دابان‬ ‫محەمەد‪ ،‬پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان‪،‬‬ ‫كە تیایدا جەختدەكاتەوە لەوەی سەرانە لە‬ ‫بارهەڵگرەكان دەسێنرێت و “پارەیەكی زۆر”‬ ‫لەخاڵە گومرگییەكان بەهەدەر دەدرێت‪.‬‬ ‫دابان محەمەد‪ ،‬ئەندامی دەستەی نەزاهەی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬بەدواداچوونێكی‬ ‫بۆ خاڵە گومرگییەكان كردووەو تیایدا‬ ‫نەنگییەكان لەڕێی “زەمەن”ەوە ئاشكرادەكاتو‬ ‫جەختدەكاتەوە لەوەی کەموکوڕی زۆر هەیەو‬ ‫پارە بەهەدەر دەدرێت‪.‬‬

‫بەخشین لە گومرگ و‬ ‫كێشەی ترانزێت‬

‫بەپێی بەدواداچوونی ئەو پەرلەمانتارە‪،‬‬ ‫“کااڵیەکی زۆر” بەناوی ترانزێت و‬ ‫گواستنەوەی کەلوپەل بۆ واڵتی سوریا‪،‬‬ ‫دەهێنرێتە هەرێمی کوردستانەوە‪ ،‬بەبێ‬ ‫ئەوەی بۆ واڵتی سوریا بنێردرێن‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بەمەبەستی خۆدزینەوە لە گومرگ‪.‬‬ ‫دابان وتی‪“ :‬هەندێك لە بازرگانەكان‬ ‫بەو كارە هەڵدەستن‪ ،‬مەبەستی خۆدزینەوە‬ ‫لە گومرگ‪ ،‬بە بەردەوامی کااڵی جۆراوجۆر‬ ‫هاوردەی هەرێم دەكەن بەناوی رەوانەكردن‬ ‫بۆ سوریا‪ ،‬بەاڵم لەڕاستیدا لە هەرێم‬ ‫ساغیدەكەنەوە نەك سوریا”‪.‬‬ ‫ئەو وتیشی‪“ :‬ئەمە جگەلەوەی زیان‬ ‫بەبەرهەمی ناوخۆ دەگەیەنێت‪ ،‬مانگانەش‬ ‫چەندین ملیۆن دۆالر زیان بەر داهاتی گشتی‬ ‫دەکەوێت”‪.‬‬ ‫كێشەیەكی تر كە پەرلەمانتارەكەی گۆڕان‬ ‫ئاشكرایكردووە‪“ ،‬بەخشینێکی زۆر لە گومرگ‬ ‫هەیە” بۆ بازرگانان و بەشێک لەو بەخشینانە‬ ‫لەژێر ناوی یاسای وەبەرهێنانەوە دەکرێت‪.‬‬ ‫دابان محەمەد وتی‪“ :‬لەالیەن وەزیری‬

‫دارایی پێشووترو پاشان بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی گومرگ‪ ،‬بەخشینێکی زۆری گومرگ‬ ‫ئەنجامدراوە‪ ،‬هەندێک مانگ بە ئەندازەی‬ ‫چەندین ملیۆن دۆالر بەخشینی گومرگی‬ ‫کراوە‪ .‬بەپێی بەدواداچوونەکانی ئێمە‬ ‫بەخشینەکان بەناوی پڕۆژەی وەبەرهێنان‬ ‫بوون”‪.‬‬ ‫بەپێی یاسای وەبەرهێنان ماوەی ‪10‬‬ ‫ساڵ ئەو ئامێرو کااڵیانەی بۆ پڕۆژەکانی‬ ‫وەبەرهێنان دەهێندرێن لە گومرگ‬ ‫دەبەخشرێت‪.‬‬

‫سەرانەو بەكارهێنانی هێز‬ ‫بۆ نەدانی گومرگ‬

‫بەپێی بەدواداچوونەكە‪ ،‬چەندینجار‬ ‫حاڵەتی نەدانی گومرگ و ئەنجامنەدانی‬ ‫پشكنین بۆ چەند كااڵیەك كراوە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بە زەبری هێز‪.‬‬ ‫دابان جەختیكردەوە “بەبێ رەچاوکردنی‬ ‫هیچ یاسایەکی گومرگی‪ ،‬کااڵ داخڵکراوە‪ ،‬نە‬ ‫پشکنینی بۆ کراوەو نە گومرگی دراوە”‪.‬‬ ‫نەنگییەكی تر كە بەدواداچوونەكە‬

‫ئاشكرای كردووە‪ ،‬کە “چەند کۆمپانیایەک‬ ‫رۆژانە پارەیەکی زۆر لە بارهەڵگرەکان‬ ‫وەردەگرن‪ ،‬بەناوی رێکخستنی سەرەی‬ ‫ئۆتۆمبێل و گەراج بۆ راگرتنی ئۆتۆمبێل و‬ ‫گەراجی تایبەتی بارهەڵگرەکان‪ ...‬بەناوی‬ ‫مەنەفێستەوە بۆ گواستنەوەی وشكانی‪ ،‬بەبێ‬ ‫ئەنجامدانی هیچ کارێک چەند کۆمپانیایەک‬ ‫پارەیەکی زۆر لە ئۆتۆمبێلەکان وەردەگرن”‪.‬‬ ‫ئەو بۆ ئەو مەبەستە دابان نمونەی‬ ‫هێنایەوە‪“ ،‬کۆمپانیا ئەشراقات ئەلعواد‬ ‫کە لە خاڵە سنورییەکان مەنەفێستی‬ ‫گواستنەوەی وشكانی دەبڕێت و تائێستا‬ ‫نازانرێت گرێبەستی لەگەڵ کێدا هەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫هەر وەسڵێکی مەنافێست بڕی ‪ 25‬دۆالر‬ ‫وەردەگرێت”‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارەكە رێگایەكی تری وەرگرتنی‬ ‫پارە لە خەڵك ئاشكرادەكات و دەڵێت “لە‬ ‫خاڵە سنورییەکان بەناوی دڵنیاییەوە بەاڵم‬ ‫بەناچاریی بۆ هەر ئۆتۆمبێلێک بڕی ‪ 20‬هەزار‬ ‫دینار وەردەگیرێت و شوفێرەکان لێی ناڕازین‬ ‫و وەک سەرانە سەیردەكرێت”‪.‬‬ ‫لەدیوی ئێرانیشەوە‪ ،‬کۆمپانیایەکی‬

‫ئێرانی بۆ هەر بارهەڵگرێک کە دێتە هەرێمی‬ ‫کوردستان بڕی ‪ 50‬دۆالر وەردەگرێت‬ ‫بەناوی ترانزێت‪“ ،‬تەنانەت بەرپرسانی خاڵە‬ ‫سنورییەکانیش نازانن ئەو پارەیە بۆچی‬ ‫وەردەگیرێت”‪ ،‬دابان وایوت‪.‬‬ ‫هەروەها بەیانی گومرگ دراوە بە دوو‬ ‫کۆمپانیا بۆ ئەوەی لەبەرامبەر ئەو بەیانە‬ ‫گومرگییانە پارە لە خەڵک وەربگیرێت‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا وەك دابان دەڵێت “ئەو کارە‬ ‫لەالیەن فەرمانبەرانی خاڵە سنورییەکانەوە‬ ‫جێبەجێدەکرێت”‪.‬‬ ‫بەپێی وتەی دابان‪ ،‬بەیانی گومرگ بە‬ ‫فەرمانی ئەنجومەنی وەزیران دراوە بەو دوو‬ ‫كۆمپانیایەو ئێستا لەقۆناغی ئامادەکاریدان‬ ‫بۆ وەگەڕخستنی‪ ،‬بۆ هەر بەیانێكیش بڕی‬ ‫‪ 15‬هەزار دینار وەردەگرن‪.‬‬ ‫ئەوەش لەكاتێكدایە‪ ،‬حکومەت خۆی‬ ‫بەبێ بەرامبەرو بەشێوەی ئەلیکترۆنی ئەو‬ ‫بەیانانە دەکات‪ ،‬ئەوەش بۆ دابان محەمەد‬ ‫جێی پرسیارە‪.‬‬ ‫لەپاڵئەوەشدا‪ ،‬کۆمپانیایەکی تر‬ ‫لەبەرامبەر هەر تابلۆیەکی ژمارە کاتی‪ ،‬بڕی‬

‫‪ 15‬هەزار دینار وەردەگرێت‪.‬‬ ‫دابان محەمەد‪ ،‬وردەکاری زیاتری بۆ‬ ‫“زەمەن” روونکردەوەو وتی‪“ :‬کۆمپانیای‬ ‫سەربەخۆ‪ ،‬بۆ دروستکردنی هەر تابلۆیەکی‬ ‫کاتی بڕی ‪ 15‬هەزار دینار وەردەگرێت‪،‬‬ ‫کە بڕێکی زۆرە‪ ،‬هەمان کۆمپانیا بەپێی‬ ‫گرێبەستێک بۆ هەر تابلۆیەکی هەمیشەیی‬ ‫‪ 50‬هەزار دینار وەردەگرێت‪ ،‬ئەوەی جێگەی‬ ‫گومانە ئەو کۆمپانیایە بۆ ئەو کارە ‪ 2٧‬ملیار‬ ‫دینار پێشەکی پێدراوە”‪.‬‬

‫پشکنین و كەلوپەلی رێپێنەدراو‬

‫لە خاڵە سنورییەكان چەند كۆمپانیایەك‬ ‫كاری پشكنین ئەنجام دەدەن و بۆ هەر‬ ‫ئۆتۆمبێلێکی شەحن بڕی ‪ 100‬هەزار دینار‬ ‫وەردەگیرێت‪ .‬هەروەها بۆ هەر بارهەڵگرێکی‬ ‫ئاسایش هەمان بڕ وەردەگیرێت‪.‬‬ ‫“هەر بارهەڵگرێک هیچ جۆرە پشکنینێکی‬ ‫نەوێت بڕی ‪ 150‬هەزار دیناری لێوەردەگیرێت‬ ‫لەبەرامبەر ئەوەدا تەنیا پەڕاوەکانی بۆ مۆر‬ ‫دەکرێت”‪ ،‬دابان وایوت‪.‬‬ ‫دابان پێیوایە باشترین چارەسەر ئەوەیە‬

‫پشکنینی جۆری (کوالێتی کۆنتڕۆڵ)‬ ‫لەدەستی کۆمپانیا حیزبییەکان دەربهێندرێن‬ ‫و بدرێنەوە بە دامەزراوەکانی حکومەت‪.‬‬ ‫هەناردەكردنی كەلوپەلی قەدەغەكراو‪،‬‬ ‫گرفتێكی تری خاڵە گومرگییەكانەو تائێستا‬ ‫هیچ رێگرییەك نییە‪.‬‬ ‫دابان محەمەد وتی‪“ :‬بەپێی‬ ‫رێکخستنەوەی گومرگ‪ ،‬بردنە دەرەوەی‬ ‫هەموو جۆرە کانزایەک قەدەغە‪ ،‬بەاڵم رۆژانە‬ ‫لە گومرگی ناوخۆیی هەولێر‪ ،‬سلێمانی و‬ ‫دهۆک‪ ،‬زیاتر لە بیست بارهەڵگری (مس‪،‬‬ ‫فافۆن‪ ،‬قورقوشم‪ ،‬ستیل‪ ،‬پاتر‪... ،‬هتد)‬ ‫لەڕێگەی پێدانی بەرتیلەوە بەشێوازی جیاواز‬ ‫دەبرێنە دەرەوە”‪.‬‬ ‫چەند‬ ‫“لەگەڵئەوەشدا‬ ‫وتیشی‪:‬‬ ‫کۆمپانیایەکی گەورە کاری هەناردەکردنی‬ ‫فافۆن و مس دەکەن لەشێوەی خشت‬ ‫(قاڵب) کە لە بنەڕەتدا ئەو کارە قەدەغەیەو‬ ‫بە بڕێکی کەم پارە سەرجەم کارەکانیان بۆ‬ ‫رێکدەخرێت”‪.‬‬ ‫لەگەڵئەوەشدا هەندێك كەلوپەلی‬ ‫قەدەغەكراو بە بەردەوامی دێنە هەرێمی‬ ‫کوردستانەوە‪ ،‬لەوانە چەند دەرمانێکی مێروو‬ ‫کوژ‪ ،‬کە “گومانی بوونی ماددەی شێرپەنجەی‬ ‫لێدەکرێت”‪.‬‬ ‫ئەو‬ ‫بەدواداچوونەکانی‬ ‫بەپێی‬ ‫پەرلەمانتارە لە خاڵە سنورییەکان گۆڕینی‬ ‫ماددەکان دەکرێت و لەو رووەوە دابان‬ ‫دەڵێت “لە گومرگی ناوخۆیی جۆری ماددەکە‬ ‫دەگۆڕدرێت بۆ ماددەیەکی تر‪ .‬بۆ نمونە‬ ‫ماددەیەک هەیە پێی دەوترێت (تەلیست)‬ ‫کە بۆ پااڵوگەکان بەکاردێت دەگۆڕدرێت بۆ‬ ‫بەنزین و سەدان هەزار دۆالری گومرگی ئەو‬ ‫ماددانە بەنادیاری ماونەتەوە”‪.‬‬ ‫نەنگییەكی تر ئەوەیە نۆژەنکردنەوەی‬ ‫خاڵە سنورییەکان لەسەر حیسابی شوفێری‬ ‫بارهەڵگرەو لەو رووەوە دابان وتی‪“ :‬لە‬ ‫خاڵی سنوری حاجی ئۆمەران‪ ،‬بەناوی‬ ‫نۆژەنکردنەوەی کۆمەڵگاکە ‪ 25‬دۆالر لەهەر‬ ‫بارهەڵگرێک وەردەگیرێت‪ .‬پرۆسەكەش‬ ‫دراوە بە کۆمپانیایەک تا ئێستا هیچ شتێک‬ ‫نەکراوە”‪.‬‬

‫شایان عەسكەری باجی شكاندنی بێدەنگی دەدات‬ ‫پاش سزادانی بە ‪ 13‬مليۆن دینار‪ ،‬ئێستا بۆتە یەکێک لە سەرمەشقانى بایکۆتی کااڵی تورکی‬ ‫نووسینگەی هەولێر‬ ‫لەوكاتەی بەڕێوەبەری نەخۆشخانە‬ ‫هەڕەشەی فەسڵكردنی لە دكتۆرە شایان‬ ‫دەكرد‪ ،‬ئەو گوێی بەو داوایە نەداو‬ ‫لەپێناو مافی خۆی و فەرمانبەرانی تر‪،‬‬ ‫چووە نێو خۆپیشاندەرانەوە‪ .‬ئەوەندەی‬ ‫نەبرد شایان عەسكەری بووە ئەستێرەی‬ ‫خۆپیشاندانەكەو وەك گەڕانەوەی دەنگ و‬ ‫هێزی ژن وەسفیانكرد‪.‬‬ ‫ئەو یاخیبوونەی شایان‪ ،‬هەروا‬ ‫بەئاسانی تێپەڕنەبوو‪ .‬دوای ساڵێك و‬ ‫هەشت مانگ‪ ،‬بە ‪ 13‬ملیۆن دینار سزادرا‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا ئەو بۆ داوای موچەی مانگانەی‬ ‫چووە ریزی خۆپیشاندەرانەوە‪.‬‬ ‫شایان دەڵێت “ئەوە سزای سیاسییە”و‬ ‫بۆ كپكردنی دەنگی ئەوانەی داوای مافی‬ ‫خۆیان دەكەن وەسفی سزادانەكەی‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫سەرەتای چیرۆكەكەو‬ ‫ڤیدیۆكەی شایەن‬

‫خۆپیشاندانهكه ‪25‬ی ئازاری ‪،2018‬‬ ‫له پاركی شانهدهر ناوهندی شاری ههولێر‬ ‫لەدژی دواكەوتنی موچەو پهیڕهوكردنی‬ ‫سیستمی پاشهكهوتكردن دەستیپێكرد‪،‬‬ ‫شایان یەكێك بوو لە خۆپیشاندەران‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەرەكەی‬ ‫پێشتر‬ ‫هەرچەندە‬ ‫هەڕەشەی لێكردبوو كە بەشداریی نەكات‪.‬‬ ‫لهوكاتهی دوو كهس به دهمانچهو جلی‬ ‫مهدهنی‪-‬یهوه لەبهردهم هێزه ئهمنییهكان‬ ‫ههڕهشهیان له خۆپیشاندهران دهكرد‪،‬‬ ‫شایان عەسكەری (‪38‬ساڵ) پزیشك‪ ،‬به‬ ‫مۆبایلهكهی ڤیدیۆی دهگرتن و داوای لە‬ ‫هێزە ئەمنییەكان دهكرد وازیان لێبێنن‬ ‫و بێنه ریزی خۆپیشاندهران‪ ،‬بهاڵم لەپڕ‬ ‫رووبهڕووی سوكایهتی و پهالماردان‬ ‫بوویهوه‪ ،‬لەالیەن ئەو دوو كەسەوە‪.‬‬ ‫“لۆ دهیشكێنی‪ ،‬لۆ نایهنه بهرهی‬ ‫ئێمه‪ ،‬چ ئیشتان بهو حزبانهیه‪ ،‬بۆچی‬

‫مۆبایلهكهم بكوژێنمهوه! با ههموو عالهم‬ ‫بیبینیت”‪ ،‬ئهوه دهنگی شایان بوو‪،‬‬ ‫لهناو ڤیدیۆكهیدا بهر لهوهی یهكێك به‬ ‫چهپۆكێك مۆبایلهكهی بخات و پەالماری‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫شایان لەبارەی ئەو رۆژەوە‪ ،‬بە‬ ‫“زەمەن”ی وت‪“ :‬زۆربەى پزیشکان و‬ ‫کارمەندانی تەندروستی هەڕەشەیان‬ ‫لێکرابوو‪ ،‬نابێت ئەو گردبوونەوەیە‬ ‫بکرێت‪ ،‬من خۆم هەڕەشەى (کۆتاییهێنان‬ ‫بە راژەکەم) لێکرا‪ ،‬لەالیەن بەڕێوەبەرى‬ ‫نەخۆشخانەى نانەکەلى”‪.‬‬ ‫شایان وتی‪“ :‬پۆلیسى چاالکییە‬ ‫مەدەنیەکان دیوارێکیان دروستکردبوو‬ ‫بۆ رێگریکردن لە چوونە پێشەوەی‬ ‫خۆپێشاندەران بۆ ناو شەقام‪ .‬منیش‬ ‫قسەم بۆ کردن و وتم‪ :‬ئێوە وەکو ئێمە‬ ‫کارمەندى حکومەتن و کێشەى موچەتان‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆچى دژى ئێمە وەستاون؟ هەر‬ ‫لەوێ پیاوێکم بینى قاچى زامدار بوو بوو‬ ‫خوێنى لێ دەهات”‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت بەچاوی خۆی بینیویەتی‬ ‫چەند كەسێك بە جلى مەدەنییەوە پەالمارى‬ ‫خۆپیشاندەران و رۆژنامەنووسانیان داوەو‬ ‫ئەویش ڤیدیۆی رەوشەكەی گرتووە‪.‬‬ ‫“یەکێک بە جلى مەدەنیی و‬ ‫بەدەمانچەوە‪ ،‬لێم نزیک بۆوەو وتی‪ :‬ئەتو‬ ‫لۆ معاشى هاتى؟ وتم‪ :‬ئەمن لۆ معاشى‬ ‫خۆم هاتیمە‪ ،‬وتى‪ :‬وەاڵهى درۆى دەکەى‬ ‫و پەنجەى رادەوەشاند”‪.‬‬ ‫“یەکێکى تر بەجلى مەدەنییەوە نزیک‬ ‫بۆوەو هەندێک قسەى کردو چەپۆکێکى‬ ‫لە مۆبایلەکەى دەستمداو خستیە سەر‬ ‫شەقامەکەو بەرگەکەى لێ جیا بۆوە‪،‬‬ ‫پەالمارى داو قاچى خستەسەرى تاکو‬ ‫لەگەڵ خۆی بیبات‪ ،‬وایزانى مۆبایلەکەیە‪.‬‬ ‫مۆبایلەکەم دوورتر کەوتبوو خۆم رام کرد‬ ‫هەڵم گرتەوەو بینیم شاشەکەى شکاوە‪،‬‬ ‫پاشان دوورکەوتمەوەو چوومەوە سەر‬ ‫کارەکەم”‪.‬‬

‫دەوام بکەم تاکو موچەم پێدەدرێت‪ ،‬چونکە‬ ‫سێ مانگ بوو دەواممان کردبوو تەنها یەک‬ ‫چارەک موچەمان وەرگرتبوو ئەویش هى‬ ‫مانگى ‪11‬ى ساڵى ‪ 201٧‬بوو”‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی موچەكانیان پێدا شایان‬ ‫گەڕایەوە سەركارەكەی‪.‬‬ ‫لە هەڵبژاردنی رابردوی پەرلەمانی‬ ‫كوردستاندا شایەن خۆی لە لیستی گۆڕان‬ ‫كاندید كردو دەنگی پێویستی بۆ گەیشتن بە‬ ‫پەرلەمان بەدەستهێناو ئێستا پەرلەمانتارە‪.‬‬

‫تۆمارکردنی سکااڵ‬

‫شایان عەسکەری‪ ،‬لەكاتی روداوەكەداو‬ ‫لەپێناو گەڕاندنەوەی شکۆ بۆ پزیشکان‪،‬‬ ‫داوای یاسایی لەسەر ئەو دوو كەسە‬ ‫تۆماركرد‪.‬‬ ‫“سكااڵكەم لە سەندیکاى پزیشکان و‬ ‫لە ‪ 2018/3/26‬تۆماركرد‪ ،‬بەاڵم کۆمەڵێک‬ ‫پزیشکى سەندیکا دەستیان لە کارى‬ ‫سەندیکا کێشایەوە‪ ،‬بۆیە منیش بڕیارمدا‬ ‫سکااڵکەم رابگرم بۆ ئەوەی كێشەكە نەبێتە‬ ‫شەخسی”‪ ،‬شایان وایوت‪.‬‬ ‫هەرچەندە سكااڵكەی لە ‪2018/4/٧‬‬ ‫كێشایەوە‪ ،‬بەاڵم هەمان رۆژ بە ژمارە‬ ‫مۆبایلێک هەڕەشەى کوشتنى لێكرێت‪.‬‬ ‫شایان سكااڵ لەسەر ئەو ژمارە مۆبایلە‬ ‫تۆمار دەكات‪ ،‬بەاڵم ئەنجامی سااڵكە ئەوە‬ ‫دەبێت كە خاوەنی ژمارەكە دۆزراوەتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ناوى لە دەزگاى پسوڵەى خۆراک و‬ ‫کارتى زانیاریدا نییە‪ ،‬ئەوەش هەر بە وتەی‬ ‫شایان‪.‬‬

‫شایان دەدرێتە دادگا‬

‫شایان عەسکەری‬

‫بایکۆت لەپێناو موچە‬

‫دکتۆرە شایان عەسکەری کە پزیشک‬ ‫بوو لە نەخۆشخانەی نانەکەلی لەهەولێر‬ ‫لەدوای ئەو روداوە بڕیاردەدات بایکۆتی‬

‫دەوامی فەرمی بکات تا ئەوکاتەی‬ ‫موچەکەی پێدەدرێت‪.‬‬ ‫لەو روەوە دەڵێت “دواى ئەو رۆژەی‬ ‫ئەو روداوە تێیدا رویدا‪ ،‬بڕیارمدا بایکۆتى‬

‫لە مانگی ئایاری هەمان ساڵ‪ ،‬دادگای‬ ‫هەولێر‪ ،‬شایان عەسكەری ئاگاداردەكەنەوە‬ ‫لەوەی سكااڵ لەدژی تۆماركراوە‪ ،‬لەالیەن‬ ‫ئەو دوو كەسەی لە گرتە ڤیدیۆیەكەدا‬ ‫دەردەكەوت و سوكایەتی بە خۆپیشاندەران‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫ڤیدیۆو وێنەی ئەو دوو كەسە (سەنگەر‬

‫عەباس و ناسح عەبدوڵاڵ) لە تۆڕە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان ئەم دەستو ئەو دەستیان‬ ‫لەماوەیەكی‬ ‫كردەوەكانیان‬ ‫دەكرد‪،‬‬ ‫كەمدا گەورەترین كاردانەوەی لە تۆڕە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان بەدواداهات‪.‬‬ ‫كەیسی دادگاییكردنی شایان‪ ،‬جارێكی‬ ‫تر كاردانەوەی تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكانی‬ ‫بەدواداهات و چەند پارێزەرێكی خۆبەخش‬ ‫پشتگیرییان كرد‪.‬‬ ‫دادگا لە ‪9/23‬ی ئەمساڵ‪ ،‬بڕیاریدا‬ ‫بە سزادانی شایان عەسكەری بە بڕی ‪13‬‬ ‫ملیۆن دینار‪ ،‬شەش ملیۆن بۆ سەنگەر‬ ‫عەباس‪ ،‬پێنج ملیۆن بۆ ناسح عەبدوڵاڵو‬ ‫دوو ملیۆنیش بۆ دوو پارێزەرەكەیان‪.‬‬

‫سزای سیاسی‬

‫شایان بڕیارەكەی دادگا بە سزای‬ ‫سیاسیی ناودەبات و پێیوایە هەوڵێكە بۆ‬ ‫كپكردنی ئەو دەنگانەی داوای مافی خۆیان‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫“ئەوان تەنیا لەسەر یەک وشە‬ ‫سکااڵیان لەسەر من تۆمارکردووە‪ ،‬من لە‬ ‫ئەکاونتەکەی خۆم ئەو شەوە ڤیدیۆکەم‬ ‫باڵوکردەوەو پێموتون ئەوانە نامرۆڤن”‪.‬‬ ‫کەیسى‬ ‫ئاشکرایە‬ ‫و‬ ‫“روون‬ ‫بە‬ ‫پەیوەندى‬ ‫دادگاییکردنەکەم‬ ‫خۆپێشاندانەوە هەیە‪ ،‬واتا سیاسییە”‪.‬‬

‫بایکۆتى شمەک و کااڵى تورکى‬

‫لەگەڵ هێرشەکانى تورکیا بۆ سەر‬ ‫رۆژئاواى کوردستان‪ ،‬بەرەیەکى فراوان‬ ‫بۆ بایکۆتى شمەک و کااڵى تورکى لە‬ ‫هەرێمى کوردستان دەستیپێکرد‪ ،‬شایان‬ ‫عەسکەریش بووە یەکێک لەناوە دیارەکانى‬ ‫بەرەى بایکۆت‪ ،‬ئەو هەرچەندە لەسەر‬ ‫ئەم هەڵوێستە تازەیەى رووبەڕووى فشار‬ ‫نەبوەتەوە‪ ،‬بەاڵم بە “زەمەن”ى وت‪“ :‬هیچ‬ ‫شتێک لە بەرەنگاربوونەوەى زوڵم و ستەم‬ ‫ساردى ناکاتەوە‪ ،‬ئەگەر ناوخۆیى بێت یان‬ ‫دەرەکى”‪.‬‬

‫پ��او پ�� ێ��کەو ت�� ن�‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫‪5‬‬

‫عەدنان عوسمان‪ ،‬ئەندامی خانەی راپەڕاندنی گۆڕان‪:‬‬

‫خاوییەک لە کاروباری حکومەتدا بەدی دەکەین‬ ‫زەمەن‬ ‫* لەماوەی رابردوودا یەكێتی سەردانی‬ ‫كردن‪ ،‬ئێستا پەیوەندییەكانتان بەرەو‬ ‫ئاسایبوونەوە دەڕوات یان پێویستی بە‬ ‫كاتە؟‬ ‫ ئێمە بەردەوام نیەتمان هەبووە‬‫لەگەڵ یەكێتیدا پەیوەندییەكانمان باش‬ ‫بێت‪ ،‬بەو ئاراستەیەش زۆر كارمان‬ ‫كردووە‪ ،‬زۆر رێككەوتنیشمان هەبووە‪ ،‬لە‬ ‫كاتی كاك نەوشیروانو دوای ئەویش بە‬ ‫هەمان رۆحیەت كارمان كردووە‪ ،‬ئێستا‬ ‫خۆشبەختانە هەست ئەكەین لەالیەن‬ ‫یەكێتیشەوە ئەو حەماسو رۆحیەتە هەیە‪،‬‬ ‫زۆر بە جدی جەختیان لەسەر ئەوە كردەوە‬ ‫كە دەیانەوێت پەیوەندییەكانیان لەگەڵ‬ ‫گۆڕاندا تا ئاستی پەیوەندییەكی زۆر‬ ‫پتەو كە لە رێككەوتنەكاندا هەیە ببەن‪،‬‬ ‫رێككەوتنی زۆر باشو قسەی زۆر باشیش‬ ‫لەنێوان ئێمەو یەكێتیدا هەیە‪ .‬ئەوەی‬ ‫كە زۆر گرنگەو دەمانەوێت كاری لەسەر‬ ‫بكەین كرداری باشە‪ ،‬ئەو رێككەوتنانەی‬ ‫رەنگدانەوەی هەبێت لە واقیعدا‪ ،‬كۆمەڵێك‬ ‫ئیستحقاقی گۆڕان هەیە لەم ناوچەیەدا كە‬ ‫كەسانی باشمان بۆ كاندید كردووە پێویستە‬ ‫ئەمانە لە شوێنی خۆیاندا دابنرێن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی پێكەوە بتوانین حكومەتێكی‬ ‫ناوخۆیی هاوپەیمانی بەهێز دروستبكەین‪،‬‬ ‫ئێمە ئێستا چاوەڕوانی یەكێتین هەنگاوی‬ ‫كرداری بنێت‪ ،‬پێموایە هەر هەنگاوێكی‬ ‫عەمەلی یەكێتی بەو ئاراستەیە دڵنیاییەك‬ ‫بە گۆڕان دەداتو هەمیش هەر ساردیەك‬ ‫هەبێت كەمی دەكاتەوە‪.‬‬ ‫* زیاتر ئێوە نیگەران بوون لە‬ ‫یەكێتی‪ ،‬ئەمەتان بەوەفدەكە گەیاند؟‬ ‫بەڵێ‪ ،‬چونكە پۆستەكان الی یەكێتین‬‫كە پێمان نەدراوە یەكێتی نەیداون‪،‬‬ ‫ئێمە نەبوینەتە هۆی هەڵپەساردنی ئەو‬ ‫رێككەوتنە‪.‬‬ ‫* هیچ ئەگەرێك هەیە رێككەوتنەكەی‬ ‫پێشووتان زیندوو بكەنەوە یاخود‬ ‫رێككەوتنی تر بكەن؟‬ ‫هەموو دەرگاكان كراوەیە‪ ،‬هەنگاوی‬‫عەمەلیمان پێویستە‪ ،‬ئێستا پێویستمان‬ ‫بەوەیە ئەجێندایەك دابنێین بۆ‬ ‫چارەسەركردنی كێشەكانو دروستكردنی‬ ‫هاوپەیمانیەكی بەهێزو جۆرێك لە‬ ‫نزیكبوونەوەی تێڕوانینمان هەبێت لە‬ ‫هەموو پرسەكانداو تەنسیقمان هەبێت بۆ‬ ‫هەموو پرۆژەكانی چاكسازی‪.‬‬ ‫*فەرید ئەسەسەرد لە چاوپێكەوتنێكدا‬ ‫لەگەڵ “زەمەن” وتی ماوەكەی پارێزگاری‬ ‫سلێمانی كە الی گۆڕان بووە تەواو‬ ‫بووە‪ ،‬ئێوە ئامادەن ئەم پۆستە رادەست‬ ‫بكەنەوە؟‬ ‫هیچ قسەیەك لەسەر ئەمە نەكراوە‪،‬‬‫بەاڵم رێككەوتنمان هەیە بۆ دابەشكردنی‬ ‫پۆستەكانو ماوەی پۆستەكان‪ ،‬ئەو‬ ‫رێككەوتنە بەو شێوەیە جێبەجێ نەكراوە‬ ‫كە هەبووە‪ ،‬بۆیە پارێزگارو قایمقامو‬ ‫پۆستەكانی تری تێدەكەوێت‪ ،‬هەموو‬ ‫ئەمانە قابیلی ئەوەن گفتوگۆیان لەسەر‬ ‫بكرێت‪ ،‬لەسەر رۆشنایی ئەو رێككەوتنانەی‬ ‫هەمانە لەگەڵ یەكێتی‪ ،‬ئێمە الریمان لە‬ ‫جێبەجێكردنی وردەكاری ئەو رێككەوتنە‬ ‫نیە‪ ،‬هیچ كێشەیەك الی ئێمەوە نابێت‬ ‫بۆ دەستاودەستكردنی هەر پۆستێك لە‬ ‫ئاستی پارێزگار بێت یان هەر شوێنێكی‬ ‫تر‪.‬‬ ‫* بۆ بەشداری لە حكومەتدا‬ ‫رێككەوتنتان لەگەڵ پارتی هەیە‪ ،‬دەوترێت‬ ‫گلەیی ئەوەتان هەیە وەكو خۆی جێبەجێ‬

‫پێمانخۆشە شێوازێك‬ ‫بدۆزینەوە پێكەوە‬ ‫لەگەڵ ئەو ئازیزانە‬ ‫كار بكەینەوە كە‬ ‫ئێستا لە ماڵەوەن‬

‫عەدنان عوسمان‪ ،‬ئەندامی خانەی راپەڕاندنی‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬ئاشكرایكرد‪ ،‬لە رێككەوتنیان لەگەڵ‬ ‫پارتی دوو تێبینیان لەسەر هەڵسوكەوتەكانی ئەو‬ ‫حزبە بۆ دروستبووە‪ ،‬ئەویش دانانی یاریدەدەرەكانە‬ ‫بۆ وەزیرەكانو تێبینیەكەی تریش ئەوەیە هەمان ئەو‬ ‫كەسانەن كە وازیان لە گۆڕان هێناوە‪.‬‬ ‫عەدنان عوسمان‪ ،‬لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ‬ ‫“زەمەن” تایبەت بە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ یەكێتی‪،‬‬ ‫وتی‪“ :‬بەردەوام نیەتمان هەبووە لەگەڵ یەكێتیدا‬ ‫پەیوەندییەكانمان باش بێت‪ ،‬خۆشبەختانە هەست‬ ‫ئەكەین لەالیەن یەكێتیشەوە ئەو حەماسو رۆحیەتە‬ ‫هەیە”‪.‬‬ ‫لەبارەی ئاڵوگۆڕی پۆستەكانیشەوە‪ ،‬دەڵێت‪“ :‬هیچ‬ ‫كێشەیەك الی ئەوانەوە نابێت بۆ دەستاودەستكردنی‬ ‫هەر پۆستێك لە ئاستی پارێزگار بێت یان هەر شوێنێكی‬ ‫تر”‪.‬‬ ‫لە بەشێكی تری چاوپێكەوتنەكەدا عەدنان عوسمان‬ ‫قسە لەسەر رێكخستنو بەهێزكردنەوەی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانو بەرنامەو پالنی بزوتنەوەكە دەكات‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬مەعاز فەرحان‬

‫ئێستا‬ ‫چاوەڕوانی‬ ‫یەكێتین‬ ‫هەنگاوی‬ ‫كرداری بنێت‬

‫نەكراوە؟‬ ‫ئێمە دوو تێبینیمان هەبوو لەسەر‬‫ئەو پرسە‪ ،‬دانانی چەند بەرپرسێك كە‬ ‫پێشتر گۆڕان بوون‪ ،‬لە بەرپرسیاریەتی‬ ‫حكومیدا لە راستیدا ئەوە نیگەرانی‬ ‫دروستكرد لەوەی تەنیا گۆڕانەكانی پێشوو‬ ‫دابنرێن‪ ،‬ئەمەش بێ متمانەی لە نێوان‬ ‫هەردووال دروستدەكرد‪ ،‬ئاساییە ئەم‬ ‫كەسانە لە ناو حزبدا بكرێن بە هەر شتێك‬ ‫بەاڵم بكرێن بە راوێژكار لەوانەیە جۆرێك‬ ‫لە دڕدۆنگیو دڵپیسی دروست بكرێت‬ ‫لەنێوان دوو تەرەفدا‪ ،‬ئەمە دیوێكیەتی‪،‬‬ ‫دیوە مەترسیدارەكەشی ئەوەیە تۆ‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانت هەیە كە كارنامەی‬ ‫حكومەتەكە بەڕێوەدەبات‪ ،‬لە پشتی‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانیشەوە دەستەیەكی‬ ‫راوێژكاری و یاریدەدەری دروست بكەیت‬ ‫ئەمە جۆرێك لە الوازكردنی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیران‪ ،‬ئێمە هەردوو نیگەرانیەكەمان‬ ‫گەیاندووە‪ ،‬پێمانوایە ئەم هەنگاوانە‬ ‫تەندروست نین‪ ،‬ئەوەی ئێستا گرنگە‬ ‫بەهێزكردنی ئەنجومەنی وەزیرانە‪ ،‬دانانی‬ ‫یاریدەدەر بۆ سەرۆكی حكومەت كە‬ ‫وەزیریشی هەیە پێموانیە بایەخدان بێت بە‬ ‫ئەنجومەنی وەزیران‪ ،‬پێموایە لە مەفاهیمی‬ ‫بەڕێوەبردنی ئیداریدا ئەم هەنگاوە‬ ‫تەندروست نیە‪.‬‬ ‫*ئەم نیگەرانیەتان گەیاندە پارتی؟‬ ‫بەڵێ بەرێگەی جیاواز گەیاندمان‪ ،‬لە‬‫رێككەوتنەكەی ئێمەشدا هەموو شتێك‬ ‫روونە كە تەنسیقێكی باشمان دەبێت بۆ‬ ‫هەموو پرسەكان‪ ،‬مەفروز وایە لە دانانی‬ ‫ئەو كەسانەدا راوەرگرتنی گۆڕانیشی تێدا‬ ‫بووە كە نەبووە‪.‬‬ ‫* لە خوار وەزیرەكانەوە پۆستەكانی‬ ‫تر پڕنەكراونەتەوە‪ ،‬كێشەی پۆستەكانی‬ ‫تر چیە؟‬ ‫ئەو كێشە هەیە‪ ،‬ئەو رێككەوتنەی كرا‬‫لەنێوان پارتیو گۆڕان دەبوایە میكانیزمی‬ ‫دانانی پۆستەكان دابنرایە‪ ،‬هەست ئەكەم‬ ‫میكانیزمەكە دانەنراوە‪.‬‬ ‫*كەمتەرخەمیەكە لە كام الیەنەوەیە؟‬ ‫لە هەردووالوەیە‪ ،‬ئەبوایە لیژنەیەكی‬‫هونەری دروستبكرایە بۆ چاودێریكردنی ئەو‬ ‫پرۆسەیە‪ ،‬ئەوە بەشێكە لە نەریتی حزبی‬

‫كوردی كە لە دوای رێككەوتن بیر لەوە‬ ‫ناكرێتەوە چی بكرێت‪ ،‬ئێستا لیژنەیەكی‬ ‫چوار كەسی لە نێوان ئێمەو پارتی دانراوە‬ ‫بۆ پێداچونەوە بە پۆستەكانو دانانی‬ ‫كاتێكی دیاریكراو بۆ پڕكردنەوەیان‪،‬‬ ‫كاتێك دیاریكراوە بۆ بریكاری وەزیرەكانو‬ ‫كاتێكیش بۆ پۆستەكان تر‪.‬‬ ‫*كاتەكە تا كەیە؟‬ ‫پێش مانگی یانزە بریكاری وەزیرەكان‬‫یەكالدەبێتەوەو دوای ئەوەش كار لەسەر‬ ‫بەڕێوەبەرە گشتیەكان دەكرێت‪.‬‬ ‫*ئێوە زۆر قسەتان لەسەر یاسای‬ ‫چاكسازی دەكرد‪ ،‬بەاڵم تائێستا‬ ‫دەرنەچووەو هەست ناكەن بەئەنقەست‬ ‫دەرچواندنی دوادەخرێت؟‬ ‫یاساكە خۆی ئاڵۆزەو پەیوەستە بە‬‫ژیانی كۆمەڵێك خەڵكەوە كە هەندێكی بە‬ ‫ناحەقو هەندێكی بە حەقی خۆی موچەی‬ ‫بۆ بڕاوەتەوە‪ ،‬هەندێكیان بندیوارنو‬ ‫رەسمین‪،‬‬ ‫فەرمانبەری‬ ‫هەندێكیان‬ ‫هەندێكیشیان بۆ كڕینی وەال موچەیان‬ ‫بۆ بڕاوەتەوە‪ ،‬بۆیە كاركردن لەسەر‬ ‫یاساكە قورسە‪ ،‬ئەوەی گۆڕان داوای‬ ‫كردووە چاكسازی گشتگیرە‪ ،‬چاكسازی‬ ‫ورد ناكرێتەوە دەبێت لە چوارچێوەی‬ ‫پاكێچێكی گرنگدا كاری لەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫پرۆژەكە قۆناغی باشی بڕیوە بەاڵم رێگری‬ ‫زۆریشی هەن‪.‬‬ ‫* تەمەنی ئەم كابینەیە ‪ 100‬رۆژی‬ ‫تێپەڕاند‪ ،‬لە ئاستی رازین؟‬ ‫ وەكو خۆم قسە دەكەم‪ ،‬هەست‬‫ئەكەم لەم دواییەدا خاوییەك روویداوە‪،‬‬ ‫بۆ نمونە ئەم پرۆژەی چاكسازییەی كە تۆ‬ ‫باسی دەكەیت وردترو زانستیانەتر كارمان‬ ‫لەسەر بكردایە‪ ،‬بۆ ئەوەی كۆدەنگی‬ ‫لەسەر دروست بكرێت‪ .‬لەسەرەتادا‬ ‫گەرموگوڕییەكی زیاتر هەبوو‪ ،‬سەرۆك‬ ‫وەزیران كەمتر حزوری هەیە لەكایە‬ ‫جیاجیاكاندا ئەمە خراپەو پێویستە حزوری‬ ‫زیاتر هەبێت‪ ،‬واقیعی ناوچەكە دەخوازێت‬ ‫هەنگاوی چاكسازی بنرێتو هیچ رێگەیەكی‬ ‫ترمان لەبەردەمدا نیە جگە لە چاكسازی‪.‬‬ ‫*عادل عەبدولمەهدی بە نزیكترین‬ ‫كەس دادەنرێت لە كوردەوەو ئێستاش‬ ‫خۆپیشاندان هەیەو داوای الدانی دەكرێت‪،‬‬ ‫هەر كەسێكی تر بێت رەنگە کێشە بێت‬ ‫بۆ کورد‪.‬‬ ‫بەڵێ هەر كەسێكی تر بێتە جێگەی‬‫عادل عەبدولمەهدی‪ ،‬مەسەلەی موچەو‬ ‫بودجەی هەرێم كێشەی بۆ دروست‬ ‫دەبێتەوە‪.‬‬ ‫* رێکخەری گشتی گۆڕان لە یەكێك‬ ‫لە كۆبونەوەكاندا وتویەتی پێویستە بە‬ ‫هەموومانەوە قەوارەی هەرێم بپارێزین‪،‬‬ ‫ئایا هیچ مەترسیەك هەیە لەسەر قەوارەی‬ ‫هەرێم؟‬ ‫بەڵێ مەترسی هەیە‪ ،‬چونكە لەعێراق‬‫خۆپیشاندانو هەیەو داوای گۆڕینی‬ ‫دەستورو سیستەمی سەرۆكایەتی دەكرێت‪،‬‬ ‫گۆڕینی المەركەزیەت بۆ مەركەزیەت‬ ‫شتێكی مەترسیدارە‪ ،‬گۆڕان پێداگری‬ ‫كردووە كە دەبێت لەناوخۆدا چاكسازی‬ ‫بكرێتو حكومەتێكی بەهێزمان هەبێتو‬ ‫هێزێكی یەكگرتوومان هەبێت‪ ،‬كورد لە‬ ‫عێراقیشدا پێگەی الواز بووە بەراورد بە‬ ‫سااڵنی دوای ‪.2003‬‬

‫* بەالی هەندێك چاودێری سیاسیەوە‬ ‫بەیاننامەكەی گۆڕان بۆ پشتیوانی رۆژئاوا‪،‬‬ ‫لەهەموو بەیاننامەكانی تری حیزبەكانی‬ ‫باشور هەڵوێست و پشتیوانی نەتەوەیی‬ ‫زۆرتر تێدا رەنگی دابۆوە‪ ،‬بەاڵم مەزڵوم‬ ‫كۆبانی لەم رۆژانەدا سوپاسی پارتی و‬ ‫یەكێتی كرد و سوپاسی ئێوەی نەكرد؟‬ ‫*ئێمە كە پشتیوانیمان كردووە‪،‬‬ ‫پشتیوانیەكی مەبدەئی بووە بۆ ستایشو‬ ‫سوپاسكردن نەبووەو چاوەڕوانكراو بووە‪،‬‬ ‫ئەزانین كە قەزیەی رۆژئاوا قەزیەكی عادلەو‬ ‫لەو ڕووەوە پشتیوانیمان كردووە‪ ،‬سوپاس‬ ‫نەكردن كار لەسەر پشتیوانییەكانی ئێمە‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫* با بێینە سەر كاروباری ئۆرگانییو‬ ‫جەولەیەكتان‬ ‫حیزبیتان‪،‬‬ ‫پێگەی‬ ‫دەستپێكردووەو لەگەڵ گۆڕانخوازانو‬ ‫هەڵسوڕاوان كۆبونەتەوە‪ ،‬ئامانجی ئەم‬ ‫كۆبونەوانە چیە؟‬ ‫سەرەتا پالنێكی ترمان هەبووە‪،‬‬‫بەنیازبووین سەردانی مەكۆكان بكەینو‬ ‫دابنیشینو‬ ‫هەڵسوڕاوەكاندا‬ ‫لەگەڵ‬ ‫گفتوگۆیان لەگەڵ بكەین‪ ،‬گوێ لە‬ ‫داواكارییو تێبینیەكانیان بگرین‪ ،‬دواتر ئەو‬ ‫پالنەمان گۆڕی بۆ ئەوەی خۆمان سەردانیان‬ ‫بكەینو باسی گۆڕینی خانەو ستراتیژی‬ ‫نوێی خانەو پالنی ئایندەی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان بكەین‪ ،‬دوای ئەم قۆناغە جارێكی‬ ‫تر دەستدەكەین بە ئامانجە سەرەكییەكەی‬ ‫خۆمان‪ ،‬كە گوێگرتنە لە گۆڕانخوازانو‬ ‫سەردانی شارەكانو یان میوانداریكردنیانە‬ ‫بۆ گردەكە‪ ،‬بۆ ئەوەی بزانین كێشەو‬ ‫رەخنەو پێشنیازەكانیان چیە بۆ ئەوەی‬ ‫بە هەموومانەوە بزانین میكانیزمی گونجاو‬ ‫بكەینەوە بۆ چارەسەری كێشەكان‪.‬‬ ‫*واتە ئەو كۆبونەوانەی كراون‬ ‫دەرئەنجامێكی وایان نەبووە؟‬ ‫ئەو كۆبونەوانەی كراون لەسەرەتاوە‬‫بەرنامەكەی وادانرابوو ئەندامانی خانە‬ ‫سیاسەتی خۆیانو بەشەكانی خۆیان بۆ‬ ‫گۆڕانخوازان باس بكەن‪ ،‬زیاتر مەنەلۆگ بوو‬ ‫نەك دیالۆگ‪ ،‬لە هەندێك شوێندا گفتوگۆ‬ ‫كرا‪ ،‬بەاڵم هەر گرنگبوون دەرفەتێكی‬ ‫باشبوو بۆ ئەوەی هەڵسوڕاوان هەموویان‬ ‫یەكتر ببینو ئێمەش بیانبینین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەنگاوە گرنگەكەمان گفتوگۆیە لەگەڵ‬ ‫هەڵسوڕاوەكان‪.‬‬ ‫*لەماوەی رابردودا رەخنەی زۆر لە‬ ‫خانەی راپەڕاندنو سیاسەتی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان گیراوە‪ ،‬لەمڕوەوە هیچتان لە‬ ‫گۆڕانخوازان بیست؟‬ ‫ رەخنەكان لە فەیسبوك دەبینینو لە‬‫وتارەكاندا دەخوێنینەوە‪ ،‬هەڵسوڕاوەكان‬ ‫نامەی تایبەتی دەنێرن‪ ،‬خۆشمان پێشتر‬ ‫ئاگاداری رەخنەكان بووین‪ ،‬رەخنەكان‬ ‫دەزانینو بەردەوامیشن‪ ،‬لە كۆبونەوەكانو‬ ‫یەكتربینینە البەالكانیش تێبینیەكان‬ ‫زۆربوون لەسەر ئەدای بزوتنەوەكە‪،‬‬ ‫هیوایەكی زۆرتریش هەبوو لەوەی گۆڕانكاری‬ ‫گەورە لەناو بزوتنەوەكە رووبدات‪.‬‬ ‫*هەڵسوڕاو و گۆڕانخوازێكی زۆر لە‬ ‫ماڵەوەن هیچ هەوڵێكی نێوەندگیری یان‬ ‫پەیوەندییەك هەیە بۆ هێنانەوەیان؟‬ ‫ئەوانەی رۆیشتونەتە ماڵەوە دوو بەشن‪،‬‬‫واتە دووركەوتوونەتەوە لە ئۆرگانەكانی‬ ‫بزوتنەوەكە جا لە ئۆرگانە سەرەكییەكان‬

‫پشتیوانی ئێمە‬ ‫بۆ رۆژئاوا‪،‬‬ ‫پشتیوانیەكی‬ ‫مەبدەئی بووە بۆ‬ ‫ستایشو سوپاسكردن‬ ‫نەبووە‬

‫بێت یان مەكۆو بازنەكان‪ ،‬بەشێكی‬ ‫پەیوەستە بە گوتاری بزوتنەوەكەوە‪،‬‬ ‫ئەوان گلەیی ئەوەیان هەیە كە گۆڕان‬ ‫سست بووەو ئەدای الواز بووەو حزوری‬ ‫لەناو كۆمەڵگە الواز بووەو خاو بووەتەوە‪،‬‬ ‫ئەو گۆڕانەی جاران كاریان تێدا دەكردو‬ ‫لە هەموو رووداوەكاندا حزوری هەبوو‪،‬‬ ‫ئێستا ئەو گۆڕانە نابینن‪ ،‬ئەمان دڵیان‬ ‫هەر الی گۆڕانەو خۆیان لەناو بزوتنەوەكە‬ ‫دەبیننەوە‪ ،‬بەاڵم رەنگە ئێستا رەخنەیان‬ ‫لە سەركردایەتیەكەیو گوتارەكەی‬ ‫لەسەركردایەتیەكە‬ ‫ئێستا‬ ‫هەبێت‪،‬‬ ‫گۆڕانێكمان كردووە‪ ،‬گۆڕانكاری دووەممان‬ ‫بەدەستەوەیە ئەویش گۆڕینی جڤاتە‪،‬‬ ‫ئینجا رێكخستنەوەی ژوورەكان پێنج‬ ‫شەش ژوورمان هەیە پێویستیان بە‬ ‫پڕكردنەوەیە‪ ،‬بەشی دووەمیش پەیوەستە‬ ‫بە گوتارەكەوە‪ ،‬بەنیازین وابكەین جارێكی‬ ‫تر گۆڕان لە هەموو كایەكاندا حزورو‬ ‫گوتاری هەبێت‪.‬‬ ‫بەشەكەیان تریان پەیوەستە بە بڕیاری‬ ‫سیاسی خۆیانەوە‪ ،‬خەڵكانێك كە بڕیاریان‬ ‫داوە گۆڕان نەبن یان هەر سیاسەتە‬ ‫نەكاتو یان لە شوێنی تر بیكات‪ ،‬ئەمانە‬ ‫دەبێت رێز لە بڕیارو ئیرادەیان بگیرێت‪،‬‬ ‫من پێمخۆشە هەموویان جارێكی تر لەناو‬ ‫گۆڕاندا كار بكەن‪ ،‬هەرچی تێڕوانینێكمان‬ ‫هەیە بۆ گۆڕان پێكەوە كاری لەسەر‬ ‫بكەین‪ ،‬بەشبەخاڵی خۆمو برادەرەكانیشم‬ ‫پێمانخۆشە شێوازێك بدۆزینەوە پێكەوە‬ ‫لەگەڵ ئەو ئازیزانە كار بكەینەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە هەموو حاڵەتەكاندا رێز لە ئیرادەیان‬ ‫دەگرین‪.‬‬ ‫*واتە هیچ هەوڵێكی كردەیی نیە؟‬ ‫هەوڵی‬ ‫بەردەوامن‪،‬‬ ‫هەوڵەكان‬‫شەخسیو دەستەجەمعیی هەیە‪ ،‬لە هەموو‬ ‫روویەكەوە هەوڵەكان دەستیپێكردووە‪،‬‬ ‫تۆ سەیر بكە لە ‪2009‬ەوە كۆمەڵێك‬ ‫كەسایەتی گرنگمان هەبوو رۆڵی گەورەیان‬ ‫هەبوو لەسەر پێخستنی بزوتنەوەی گۆڕانو‬ ‫لە كەمپینەكانی هەڵبژاردن‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫نایانبینین ئەمانە هەر گۆڕانن‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ئۆرگانەكاندا حزوریان نیەو گەمتر دێنە‬ ‫گردەكە‪ ،‬پێویستە نزیك بینەوە لەو جیلەی‬ ‫ئەم بزوتنەوەیە بۆ ئێمە زۆر گرنگە‪ ،‬قۆناغ‬

‫بە قۆناغ دەبێت كاریان لەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫*مەسەلەی رێكخستنەوەی ژورەكان‬ ‫بەكوێ گەیشتووە؟‬ ‫خەریكین‪ ،‬لە كۆبونەوەی داهاتووی‬‫جڤاتدا هەوڵدەدەین بەشێكی زۆری‬ ‫ژورەكان پڕبكەینەوە‪.‬‬ ‫*میكانیزمەكەی چۆن دەبێت؟‬ ‫میكانیزمەكەی لە دەستووری گۆڕاندا‬‫دانراوە‪ ،‬هەر كەسێك بیەوێت دەتوانێت‬ ‫خۆی داوای بكات‪ ،‬دەتوانێت ببێتە ئەندام‬ ‫یان رێكخەری ژوور‪ ،‬دەمانەوێت رەچاوی‬ ‫رێژەیەكی زۆری ژنان بكەین لە ژوورەكان‪،‬‬ ‫نیەتمان هەیە لە ژوورەكاندا رێژەی ژنان‬ ‫لە سەدا ‪ 20‬كەمتر نەبێت‪ ،‬بەهیوای‬ ‫ئەوەین حزوری ژنان لە ئۆرگانەكان‬ ‫بەتایبەت ژوورەكان بەهێز بێت‪ ،‬ماوەیەكە‬ ‫هەست دەكرێت ژنان دووركەوتنەتەوە لە‬ ‫ئۆرگانەكانی گۆڕان‪.‬‬ ‫*كادیری پێویستو شایستەتان هەیە‬ ‫بۆ پڕكردنەوەی ژوورەكان؟‬ ‫بەڵێ هەڵسوڕاوی باشمان هەیە‪ ،‬ئێمە‬‫لە سێ خولدا پەرلەمانتارمان هەیە لە‬ ‫بەغداو لە هەرێمو لە ئەنجومەنی پارێزگاكان‬ ‫خەڵكمان هەبووە‪ ،‬كەسایەتی گرنگ هەن‬ ‫سااڵنێكە لە ژوورەكان ئیشیان كردووە‪.‬‬ ‫*جگە لەمە بەرنامەی ترتان هەیە بۆ‬ ‫رێكخستنەوەو بەهێزكردنەوەی گۆڕان؟‬ ‫بەڵێ ئێستا كار لەسەر هەندێك شتی‬‫ئەساسی دەكەین‪ ،‬بۆ نمونە یەكێك لە‬ ‫پرسە گرنگەكان كاركردن لەسەر گەنجان‪،‬‬ ‫ئێمە هەست دەكەین گەنجان ئەو هیوایەی‬ ‫جارانیان بە گۆڕان نەماوەن بزوتنەوەكەی‬ ‫ئێمە كە دروست بوو كاری لەسەر ئایندە‬ ‫دەكرد نەك رابردوو‪ ،‬پالنی بۆ ئایندە‬ ‫هەبوو‪ ،‬ئێستا جۆرێك لە خاوی هەیەو كار‬ ‫لەسەر ئەوە دەكەین بۆردی گەنجان دروست‬ ‫بكەین لەسەرانسەری هەرێمی كوردستانداو‬ ‫خوێندكاران‬ ‫گەنجانو‬ ‫رایەڵەكانی‬ ‫بەهێزتربكەینو حزورێكی گەورەیان هەبێت‬ ‫لە جڤاتو بڕیارەكانی گۆڕان‪ ،‬ئەمە یەكێكە‬ ‫لە ستراتیژەكانمانو كاری لەسەر دەكەین‪،‬‬ ‫ستراتیژێكی تر بەهێزكردنی نوخبەی‬ ‫رۆشنبیرو رۆژنامەنوسو مامۆستایانی‬ ‫زانكۆیە لەناو گۆڕاندا‪ ،‬یانی مامۆستایانی‬ ‫زانكۆو رۆشنبیرانو رۆژنامەنوسان پێشتر‬ ‫هەوێنێكی گەورەبوون لە ناو گۆڕاندا‪،‬‬ ‫جاران پێگەیەكی بەهێزمان لەناوەندی‬ ‫رۆشنبیریو ئەكادیمیدا هەبوو‪ ،‬هەست‬ ‫ئەكەین ئەو پێگەیە كەمێك پاشەكشەی‬ ‫كردووە ئێمە پێشنیازێكمان هەیە بۆ‬ ‫دروستكردنی ژووری خوێندنو پەروەردە‬ ‫لەناو گۆڕاندا بۆ ئەوەی مامۆستایانو‬ ‫مامۆستایانی زانكۆو نوخبەی رۆشنبیرو‬ ‫خوێنەوار ژورێكی خۆیان هەبێتو رۆڵی‬ ‫گەورەو كاریگەریان هەبێت‪ ،‬ژورێكی تر‬ ‫كە كاری بۆ دەكەین ژوری گەشەپێدانی‬ ‫مرۆییە‪ ،‬ئەم ژوورە بەنیسبەت ئێمە زۆر‬ ‫گرنگە‪ ،‬كاری لەسەر دەكەینو هەوڵدەدەین‬ ‫لە ئایندەیەكی نزیكدا دروستی دەكەین‪.‬‬ ‫*جاران خەڵكێكی زۆر دەنگی بۆ‬ ‫گۆڕان بوو بەاڵم كادیر نەبوو‪ ،‬هەوڵ هەیە‬ ‫بگەڕێنەوە بۆ ئەو قۆناغە؟‬ ‫ئەوە بەنیسبەت ئێمەوە زۆر گرنگە‪،‬‬‫ئێستا دوو شت دەكەین یەكێكیان ئەوەیە‬ ‫ئۆرگانە حزبیەكان بەهێزتر بكەینو‬ ‫رۆڵی هەڵسوڕاو و پشتیوانەكان بەهێزتر‬ ‫بكەین‪ ،‬نەك تەنیا بۆ كاتی هەڵبژاردن‬ ‫بەڵكو دەمانەوێت ئامادەییان هەبێت لە‬ ‫بڕیارەكانی بزوتنەوەی گۆڕانیشدا‪ ،‬دەبێت‬ ‫میكانیزمێك بدۆزینەوە بۆ ئەو هەڵسوڕاو‬ ‫گۆڕانخوازانەی كە نایانەوێت لە ئۆرگانەكان‬ ‫كار بكەن‪ ،‬بۆ ئەوەی حزوریان هەبێت لە‬ ‫بڕیارو ستراتیژەكانی بزوتنەوەكە‪.‬‬

‫لیژنەیەكی چوار‬ ‫كەسی لە نێوان‬ ‫ئێمەو پارتی دانراوە‬ ‫بۆ پێداچونەوە‬ ‫بە پۆستەكانو‬ ‫پڕكردنەوەیان‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪4‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫رێبوار حەمەد‪ ،‬وتەبێژى کۆمەڵى ئیسالمى بۆ “زەمەن”‪:‬‬

‫ئەمجارە لەسەر بەرنامەیەکى روونتر کاردەکەین‬ ‫زەمەن‪ :‬مامۆستا عەلى باپیر بەشدارى‬ ‫کۆبونەوەى سەرۆکى هەرێم و کەسى یەکەمى‬ ‫حیزبەکانى کرد‪ ،‬بڕیارو دەرئەنجامى ئەو‬ ‫کۆبونەوەیە چى بوو؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬کۆبونەوەیەکى راوێژکارى‬ ‫بوو‪ ،‬سیاسەتى کۆمەڵیش وابوو پێشتریش‬ ‫هیچکات کۆبونەوەمان رەتنەکردۆتەوە‪،‬‬ ‫ئەوەى من بزانم جگەلەوەى باسی وەزعى‬ ‫رۆژئاواو هەرێم کراوە‪ ،‬باسلەوەشکراوە‬ ‫لە بەغدا ئیئتالفێکى هاوبەش بۆ کوتلە‬ ‫کوردییەکان پێکبهێنرێت‪ ،‬دواى کۆبونەوەکە‬ ‫کۆبونەوەیەکیش لەسەر ئاستى هەر پێنج‬ ‫کوتلەکەى بەغدا کراوە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬ئەو ئیتالفە دروستدەکرێت؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬ئێستا گفتوگۆ هەیە بۆ‬ ‫دروستکردنى‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬پێشنیارى ئێوە چى بوو بۆ‬ ‫دەربازبونى کورد لەم نەهامەتیەى تێى‬ ‫کەوتووە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬مەبدەئییەن باوەڕمانوایە‬ ‫بە یەکڕیزى دەتوانین ئەو بارودۆخەى‬ ‫لەناوچەکە هەیە بە سەالمەتى لێی دەربچێت‪،‬‬ ‫بنەماى یەکڕیزیش دادگەرییە بەبێ دادگەرى‬ ‫یەکڕیزى بەدینایەت‪ ،‬هیچ هێزێکى سیاسی‬ ‫هەستنەکات لە پەراوێزدایە هیچ هاواڵتیەک‬ ‫هەستنەکات حکومەتەکە حکومەتى ئەو نییە‪،‬‬ ‫تائێستا گەشبین نین ئەم حکومەتە هەنگاوى‬ ‫جدى بۆ چاکسازى دەستپێکردبێت‪ ،‬بەجۆرێک‬ ‫جێگەى دڵخۆشی بێت‪ ،‬ئەو هەنگاوە نابینین‬ ‫دادگەرى لەسەر جێبەجێبکرێت‪ ،‬دەبێت هەموو‬ ‫الیەنەکان کە کوتلەیان هەیە شەریکى بڕیاربن‬ ‫لەگەڵ بەغدا‪ ،‬ئەوە دەبێت بەدەستپێک بۆ‬ ‫ئەوەى لەهاوکێشەى ناوچەکە زەرەمەند‬ ‫نەبین‪ ،‬بۆیە پێشنیارى ئێمە یەکڕیزى بووە‬ ‫لەسەر بنەماى دادگەرى‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬هەڵوێستى دەسەاڵت چۆن دەبینن‬ ‫لەبەرامبەر ئەو فشارانەى لەئاستى عێراق و‬ ‫جیهان لەسەر قەوارەى هەرێم هەیە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬پێشئەوەى فشارى دەرەکى‬ ‫هەبێت چاکسازى خواستێکى ناوخۆییە‪،‬‬ ‫دەسەاڵتدارانى هەرێم گەیشتونەتە ئەو‬ ‫راستییەى بوار نەماوە بۆ ئەوەى بەردەوامى‬ ‫بەو گەندەڵییە بدرێت‪ ،‬ئەو گەندەڵییەى لە‬ ‫بەغدا بووە ئەوە دەرئەنجامەکەیەتى کە‬ ‫دەیبینین‪ ،‬ئەو گەندەڵییەى لێرە هەیە کەمتر‬ ‫نییە لەوەى بەغدا‪ ،‬چاکسازیکردن لە ناوخۆدا‬

‫رێبوار حەمەد‪ ،‬وتەبێژى کۆمەڵى‬ ‫ئیسالمى لە چاوپێکەوتنێكی “زەمەن”دا‬ ‫دەڵێت‪“ :‬ئەو گەندەڵییەی لە هەرێم‬ ‫هەیە کەمتر نییە لەوەى بەغدا”‪ ،‬بۆ‬ ‫یەكڕیزی كوردیش پێیوایە “یەکڕیزیش‬ ‫دادگەرییە‪ ،‬بەاڵم بەبێ دادگەرى یەکڕیزى‬ ‫بەدینایەت”‪.‬‬ ‫هەروەها باس لە پێویستی نوێبوونەوەو‬ ‫گۆڕانكاریی هێزە ئیسالمییەكان دەكات و‬ ‫ئاماژە بەوە دەكات كە كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫تا كۆتایی ئەمساڵ كۆنگرە دەبەستێت و‬ ‫ئەگەری هەیە ناوی كۆمەڵ یان پاشگری‬ ‫ئیسالمی دەستكاریی بكرێت‪ ،‬تەنانەت‬ ‫ناوی ئەمیریش بگۆڕدرێت‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬سەرچین ساڵح‬

‫دەستپێکى یەکڕیزییە نێوان هێزە سیاسیەکانو‬ ‫هاواڵتییانەو بەو یەکڕیزییە دەتوانین روبەڕوى‬ ‫تەحەدییاتەکان ببینەوە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬سەبارەت بە کۆنگرەى کۆمەڵى‬ ‫ئیسالمى‪ ،‬تا چەند لە ئامادەکارییەکان رازین؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬هەنگاوى جدى باشمان‬ ‫ناوە قۆناغى یەکەم کە بەستنى کۆبونەوە‬ ‫گشتییەکانە لە زۆربەى مەڵبەندەکاندا‬ ‫تەواوبووە‪ ،‬قۆناغى دووەم بەستنى کۆنفرانسە‬ ‫ناوخۆییەکانە پێشبینى دەکەم مانگى ‪11‬‬ ‫دەستپێبکات دواى ئەوە کۆنگرە دەبەسترێت‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬کەى دەبەسترێت؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬بەپێى بڕیارى سەرکردایەتى‬ ‫دەبێت تا کۆتاى مانگى ‪12‬ى ئەمساڵ کۆنگرە‬ ‫بەسترابێت‪ ،‬ناکەوینە ساڵى نوێوە تائێستا‬ ‫بڕیارى سەرکردایەتى وایە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬کۆنگرەى ئەمجارە هەر زیادکردنى‬ ‫ژمارەیەکى ترى کۆنگرەیە یان گۆڕینى‬ ‫ریشەیى تێدا روودەدات؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬ئێمە لەکۆى کۆنگرەکان‬ ‫گۆڕانکاریمان کردووە‪ ،‬گۆڕانکارییەکان لەسەر‬ ‫دوو ئاستە کۆنگرە سەرکردایەتى هەڵبژێرێت‬ ‫سەرکردایەتى گۆڕانکارى زۆرى بەسەرداهاتووە‬ ‫لە کۆنگرەى رابردوو‪ ،‬لەم کۆنگرەیشدا‬ ‫گۆڕانکارى دەكرێت‪.‬‬

‫زەمەن‪ :‬ئەو گۆڕینە چییە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬بەشێکى گۆڕانکارییەکان‬ ‫لەسەر بەرنامەو ستراتیژى کۆمەڵە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەپێى قۆناغەکە دەگۆڕێت‪ ،‬قسە لەسەر‬ ‫زۆر شت کراوە بۆ گۆڕانکارى قسە لەسەر‬ ‫ناوى کۆمەڵ و ئەمیر کراوەو بۆچوونى‬ ‫جیاوازیش هەیە لەسەرى‪ ،‬لە کۆنگرە بڕیارى‬ ‫کۆتاییان لێدەدرێت‪ ،‬ئەمجارە زیاتر لەسەر‬ ‫بەرنامەیەکى سیاسی وازحتر کاردەکەین‬ ‫کە درێژەپێدەرى بەرنامەى رابردو نزیکتر‬ ‫لە جەماوەر‪ ،‬سەنتەرى ئێمە بۆ سیاسەت‬ ‫خەڵکى هەرێم هەبێت‪ ،‬لەسەر ئاستى پەیکەر‬ ‫کارمان کردووە بۆ پەیکەرێکى سادە‪ ،‬لەسەر‬ ‫ستراتیژى کار لیژنەیەکمان هەبووەو مامۆستا‬ ‫عەلى خۆى سەرپەرشتى کردووەو چەمکەکان‬ ‫دیاریکراون سود لە گۆڕانکارى ناوچەکە‬ ‫بینراوە‪ ،‬هێزە ئیسالمییەکانیش پێویستیان بە‬ ‫گۆڕانکارییو نوێبونەوەى زیاتر هەیە‪ ،‬لەسەر‬ ‫کارى پەروەردە و بانگەواز ئێمە نامانەوێت‬ ‫ریشەمان لەگەڵ کۆمەڵگەى خۆمان تێکەڵ‬ ‫نەبێت و بوارە پەروەردەیی و کۆمەاڵیەتییەکە‬ ‫پشتگوێبخەین‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬پاشگرى ئیسالمى بەراى بەڕێزت‬ ‫الدەبرێت یان دەمێنێتەوە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬قسە هەیە ناوى کۆمەڵ‬

‫بەتەواوى بگۆڕدرێت‪ ،‬مامۆستا عەلیش‬ ‫پێشنیارى بۆ سەرکرایەتى کردووە پاشگرى‬ ‫ئیسالمى الببرێت‪ ،‬قسە لەسەر ناوى ئەمیریش‬ ‫کراوە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬مەبەست لە البردنى پاشگرى‬ ‫ئیسالمى چییە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬ئەساس ناوەڕۆکەو‬ ‫ناو نییە ناوەڕۆکى ئێمە وەک ناوەڕۆکێکى‬ ‫ئیسالمى دەمێنێتەوە‪ ،‬رۆژگارێک پاشگرى‬ ‫ئیسالمیمان بەرزکردۆتەوەو الیەنى تریش‬ ‫پاشگرى ئایدیاى تریان بەرزکردۆتەوە‪،‬‬ ‫ئیسالمى هەندێكجار لەمپەرێکى لەنێوان ئێمەو‬ ‫کۆمەڵگادا دروستکردووە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬وشەى ئەمیریش گفتوگۆو‬ ‫مناقەشەتان زۆر لەسەرى کردووە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬بۆچوون هەیە بۆ مانەوەى‬ ‫بۆچوونیش هەیە بۆ گۆڕینى‪ ،‬پێشنیارى ناوى‬ ‫سەرۆک و ناوى تر یان ئەو ناوانەى واردن‬ ‫بۆ کەسی یەکەمى حزب کراوە رەنگە ئیستا‬ ‫لەبیرم نەبێت‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬پەیوەندیتان لەگەڵ پارتى چۆنە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬پەیوەندییەکى ئاساییە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬پێشتر هەوڵێک هەبوو بۆ‬ ‫رێککەوتنى سیاسی لەنێوان کۆمەڵ و یەکێتى‪،‬‬ ‫ئەوە بەکوێ گەیشت؟‬

‫رێبوار حەمەد‪ :‬قسە کراوە زۆرجار لەو‬ ‫قۆناغەدا کۆمەڵ و یەکێتى رێکەوتنێکیان‬ ‫هەبێت‪ ،‬لەالیەن یەکێتییەوە بیرۆکەکە‬ ‫خراوەتەوە روو‪ ،‬ئێمەش مانعمان نەبووە‬ ‫بەاڵم ئەوەى ئێستا هەیە شتێک نییە بەناوى‬ ‫رێکەوتنەوە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬بۆ سەرینەگرت؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬رەنگە هەلومەرجى‬ ‫هەرێمى کوردستان واى خواستبێت‪،‬‬ ‫هەندێجار رێکەوتنە سیاسیەکان ئەوەندە‬ ‫شتێکى ئانیىو تاکتیک مامەڵەى لەگەڵ‬ ‫دەکرێ وەک ستراتیژ مامەڵەى لەگەڵ ناکرێ‪،‬‬ ‫هەندێ جاریش جێبەجێنەکردنى لەسەر‬ ‫ئەرزى واقیع متمانەی لەالى هەندێ هێزى‬ ‫سیاسی نەهێشتبێتەوە لەسەر رێککەوتن‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬لەگەڵ گۆڕان بەدوو ئاراستەى‬ ‫جیاواز سیاسەت دەکەن‪ ،‬ئێوە ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و ئەوانیش دەسەاڵت‪ ،‬بەاڵم دڵتان هەر الیى‬ ‫یەکە؟ لەهەڵبژاردنى پارێزەرانیش پێکەوە‬ ‫بەشداربوون؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬ئێمە پەیوەندییەکى‬ ‫باشمان لەگەڵ گۆڕاندا هەیە‪ ،‬بەبێئەوەى‬ ‫رێکەوتنى نوسراومان هەبووبێت کارى‬ ‫باشمان پێکەوە کردووە‪ ،‬دواى هەڵبژاردنى‬ ‫رێکخەرى گشتى سەردانمان کردوون‬

‫ئیسالمییەكان‬ ‫پێویستیان بە‬ ‫گۆڕانكارییەو‬ ‫لەكۆنگرەدا قسە‬ ‫لەسەر ناوی‬ ‫كۆمەڵ و ئەمیر دەكەین‬

‫ئەو مەبدەئە دووپات کراوەتەوە کە‬ ‫پەیوەندییەکانمان بەرەوپێش ببەین و‬ ‫گەشەی پێبدەین‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬بۆچی لە خولی ئەمجارەدا‬ ‫سەرەڕای بوونی سێ هێزی ئۆپۆزسیۆن‪.‬‬ ‫بەاڵم هەست بەوە ناکرێت ئۆپۆزسیۆنێکی‬ ‫فعلی هەبێت؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬هەلومەرجى ناوچەکە‬ ‫گۆڕانى بەسەرداهاتووە‪ ،‬ئەو گوتارەى رابردوو‬ ‫ئۆپۆزسیۆنى پێکرابێ مەرج نییە ئێستاش‬ ‫گوتارى ئۆپۆزسیۆن بێ‪ ،‬ئەوە جگەلەوەى‬ ‫رێژەى کورسی الیەنەکانى ئۆپۆزسیۆن کەمى‬ ‫کردوە پێشتر الیەنەکانى ئۆپۆزسیۆن زیاتر‬ ‫لە ‪ 40‬کورسی پەرلەمانیان هەبووە‪ ،‬رەنگە‬ ‫تەبیعەتى ئەو هێزانەى ئۆپۆزسیۆنن و کارى‬ ‫هاوبەش دەکەن کاریگەرى هەبوبێت‪ ،‬هێشتا‬ ‫زووە حکومەت لەسەرەتاى دروستبونیدان‬ ‫ئەوانەى لە حکوەمەتدا چاوەڕێن چی‬ ‫ئەوانەى لە دەرەوەن لەکارى ئۆپۆزسیۆنیش‬ ‫دوانەکەوتوین‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬جیهانی ئیسالمى کورد بە کافر‬ ‫دەزانێت‪ ،‬بۆچی ئیسالمیەکانى کوردستان‬ ‫نەیانتوانیوە ئەو وێنەى بۆ کورد دروستکراوە‬ ‫لە زیهنى جیهاتنى ئیسالمیدا بگۆڕن؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬پێموابێ ئەوە بۆچونێکى‬ ‫هەڵەیە جیهانى ئیسالمى و میللەتانى‬ ‫موسوڵمان کورد بە کافر بزانن‪ ،‬ئەوەى‬ ‫لەسەر ئاستى دەسەاڵتە سیاسیەکان دەکرێت‬ ‫لە واڵتان تەعبیر لە گەل و میللەتەکانیان‬ ‫ناکات‪ ،‬ئێمە وەکو ئیسالمیەکان رۆڵى‬ ‫گەورەمان بینیوە لە تێگەیاندنى جیهانى‬ ‫ئیسالمى لەوەى کورد گەلێکى ریشە‬ ‫موسڵمانەو بە ردێژارى مێژوو خزمەتى‬ ‫بە ئیسالم کردووە لە هەموو کۆنگرەو‬ ‫کۆنفرانسەکاندا ئەوەمان روونکردۆتەوە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬بۆچی کاریگەرى نەبووە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬کاریگەرى گەورەى‬ ‫هەبووە بەو حەجمەى ئێمەى تێداین‪ ،‬هێزە‬ ‫ئیسالمییەکان بەربەستێگى گەورە بون‬ ‫لەکاتى داعشدا کە فتوایەک بۆ داگیرکارى‬ ‫گەلى کوردى تێدا بسەپێنرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویستە وەک گەلى کورد بانگەشەى‬ ‫ئیسالمى بونمان بارزتر بێت و دیارتر بێت‬ ‫لە گەلەکانى ناوچەکە‪ ،‬بۆئەوەى هیچ یەکێک‬ ‫نەتوانێت بەناوى ئایەتێکى قورئانەوە گەلى‬ ‫ئێمە سەرکوتبکات‪.‬‬

‫لیژنەکەی عادل عەبدولمەهدی دەستبەکار نەبووە‬

‫وردبینی دەنگدەرانی كەركوك بەرەو چارەنوسێكی نادیار دەڕوات‬ ‫سۆران عبدالكریم‬ ‫ناوەڕاستی مانگی رابردوو‪ ،‬بەفەرمانی‬ ‫عادل عەبدولمەهدی لیژنەیەك بۆ وردبینی لە‬ ‫تۆماری دەنگدەرانی كەركوك پێكهێنرا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێشتا لیژنەكە نەچوەتە شارەكەو الیەنو‬ ‫پێكهاتە جیاوازەكانیش لەسەر هەڵبژاردن یەك‬ ‫دەنگو هاوڕانین‪.‬‬ ‫پاش هەموار كردنەوەی یاسای هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكان لەپەرلەمانی عێراقی‬ ‫هێشتا دیار نیە بڕگەی وردبینی لە تۆماری‬ ‫دەنگدەران لە كەركوك چۆنو بەچ میكانیزمێك‬ ‫جێبەجێ دەكرێت‪ ،‬ئەمەش لەكاتێكدایە كەمتر‬ ‫لە ‪ 6‬مانگ ماوە بۆ هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫عەبدولباست دەروێش‪ ،‬لێپرسراوی‬ ‫ڕاگەیاندنی نوسینگەی كەركوكی كۆمسیۆنی‬ ‫هەڵبژاردنەكان بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬لیژنەیەك‬ ‫بە بڕیاری عادل عەبدولمەهدی سەرۆكی‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاربوو بگەنە‬ ‫كەركوك بۆ وردبینی لەتۆماری دەنگدەران‪،‬‬ ‫كە تەنیا یەك ئەندامیان لەكەركوكەوەیە”‪.‬‬ ‫لە ئەنجومەنی كۆمسیارانی عێراقەوە هیچ‬ ‫ڕێنماییەكی نوێ بۆ كۆمسیۆنی كەركوك‬ ‫نەڕۆیشتووە‪ ،‬كە ئەركو رۆڵی ئەوانی تێدا‬ ‫دیاریكرابێت‪.‬‬ ‫عەبدولباست دەروێش‪ ،‬دەڵێت‪“ :‬تائێستا‬ ‫ڕوون نیە بەغدا پشت بەتۆماری دەنگدەرانی‬ ‫ئێستای دانیشتووانی شارەكە دەبەستێت بۆ‬ ‫هەڵبژاردن‪ ،‬یاخود بەفیعلی ئەو لیژنانە كاری‬ ‫خۆیان دەكەنو پاش وردبینی تۆمارێكی تری‬ ‫دەنگدەران دەخەنە بەردەم پەرلەمان والیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكان”‪.‬‬ ‫لەماوەی ڕابردودا تاوەكو ‪15‬ی ئەم مانگە‬ ‫زیاتر لەسەدا ‪68‬ی دەنگدەرو هاواڵتیانی‬ ‫كەركوك بەشداری بایۆمەتریان كردووە‪.‬‬ ‫هەریەكە لە سەفا لەفتە‪ ،‬بەڕێوبەری‬

‫لەكەركوك یەك ملیۆنو ‪ 11‬هەزار كەس مافی دەنگدانیان هەیە‬ ‫گشتی فەرمانگەی عەمەلیات لە لەكۆمسیۆنی‬ ‫بااڵی هەڵبژاردنەكانو مستەفا محەمەد‬ ‫سامی‪ ،‬بەڕێوەبەری بەڕێوبەرایەتی ناسنامەی‬ ‫شارستانیو پاسپۆرتو ئیقامە لە پارێزگای‬ ‫كەركوك‪ ،‬لەگەڵ ڕیاز عەبدولئەمیر حسێن‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی فەرمانگەی ئیدارییو‬ ‫دارایی یاسایی لە وەزارەتی تەندروستیو‬ ‫ژینگە‪ ،‬ئیبتیهال هاشم‪ ،‬بەڕێوەبەری گشتی‬ ‫فەرمانگەی پالندانانو بەدواداچوون لە‬

‫وەزارەتی بازرگانی‪ ،‬قوسەی عەبدولفەتاح‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی فەرمانگەی كاروباری‬ ‫هونەری ‪ -‬جیهازی ناوەندی بۆ ئامار لە‬ ‫وەزارەتی پالندانان ئەندامانی لیژنەكەن‪.‬‬ ‫تا ئێستا لیژنەكە نەگەیشتوەتە كەركوكو‬ ‫دەستبەكارنەبووە‪ ،‬ئەمەش لەكاتێكدایە دەبێت‬ ‫لەماوەی ‪ 60‬ڕۆژدا كارەكانی وردبینی لەتۆماری‬ ‫دەنگدەران تەواو بكات و دوایین تۆماری‬ ‫وردبینیكراو بگەڕێنێتەوە بۆ سەرۆكایەتی‬

‫ئەنجومەنی وەزیران‪.‬‬ ‫نەبوونی ئەندامی كورد لە لیژنەكە نیگەرانی‬ ‫الیەنە كوردییەكان لێكەوتوەتەوە‪ ،‬شەمسەدین‬ ‫مەحمود‪ ،‬بەرپرسی بەشی هەڵبژاردنی‬ ‫مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی‪ ،‬بە “زەمەن”ی‬ ‫وت‪“ :‬بڕیاری دانانی لیژنەكان دوور لە ڕاوێژ‬ ‫بووە بەكورد‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا تێبینی‬ ‫ئەوەمان كردووە كە ئەنجومەنی وەزیران‬ ‫سەرپەرشتی پرۆسەكە دەكاتو ئێمەش‬

‫چاودێری دۆخەكە دەكەین تا دەسپێكردنی‬ ‫پڕۆسەكە ئەو كات قسەی خۆمان دەبێت”‪.‬‬ ‫شەمسەدین مەحمود جەختیكردەوە‪،‬‬ ‫ناكرێت كورد كە زۆرینەی ئەم شارە‬ ‫پێكدەهێنێت لەپرسێكی وەهادا پەراوێزبخرێتو‬ ‫ڕۆڵی نەبێت‪.‬‬ ‫پێكهاتەی عەرەب ئەگەرچی ئێستا‬ ‫پارێزگار الی خۆیانەو بەسێهەم نەتەوە لەڕووی‬ ‫ڕێژەی ئەندامانی ئەنجومەن لەپارێزگاكە‬

‫هەژمار دەكرێنو شەش كورسیان لەئەنجومەن‬ ‫هەیە نایانەوێت هیچ قسەیەك لەبارەی ئەو‬ ‫پرسەوە بكەن‪.‬‬ ‫محەمەد خزڕ‪ ،‬ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای كەركوك لەسەر پشكی عەرەب‬ ‫بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬وەك پێكهاتەی عەرەب‬ ‫پشتگیری لەپاككردنەوەی تۆماری دەنگدەران‬ ‫دەكەین”‪.‬‬ ‫توركمان نیگەرانە لەوەی ئەو ماوەیەی كە‬ ‫ماوە بۆ هەڵبژاردن بەشی ئەوە ناكات وردبینی‬ ‫لەتۆماری دەنگدەران تەواو بكرێت‪ ،‬لە ماوەی‬ ‫‪ 14‬ساڵی رابردووشدا وردبینی لە تۆماری‬ ‫دەنگدەران یەكێك بووە لە داواكارییەكانی‬ ‫ئەوان‪.‬‬ ‫ئەحمەد ڕەمزی‪ ،‬بەرپرسی دەزگای‬ ‫هەڵبژاردنی بەرەی توركمانی عێراق‪ ،‬بۆ‬ ‫“زەمەن” وتی‪“ :‬دوای ‪ 14‬ساڵو دوای بڕیاری‬ ‫پەرلەمانی عێراقی لە پەسەندكردنی یاسا‬ ‫هەمواركراوەكە‪ ،‬هێشتا بەگومانین لەوەی‬ ‫لیژنەكە بتوانێت وردبینی تەواو لەكاتی‬ ‫خۆیدا بكاتو خەڵكە ڕاستەقینەكەی كەركوك‬ ‫لەهاوردەو دەركراوان جیا بكاتەوە”‪.‬‬ ‫بەوتەی بەرپرسەكەی توركمان‪ ،‬پێش‬ ‫‪16‬ی ئۆكتۆبەرو دوای ئەوەش خەڵكی‬ ‫هێنراونەتە ئەم شارەو بەمەبەستی گۆڕینی‬ ‫دیموگرافیای ناوچەكە نیشتەجێكراون‪.‬‬ ‫لە كەركوك یەك ملیۆنو ‪ 11‬هەزار‬ ‫كەس مافی دەنگدانی هەیە بۆ هەڵبژاردنی‬ ‫‪ 14‬كورسی ئەنجومەنی پارێزگا‪ ،‬بەپێی دوا‬ ‫زانیارییەكانی كۆمسیۆنی كەركوك ڕێژەی‬ ‫بەشداری هاواڵتیان لەتۆماری بایۆمەتری‬ ‫گەیشتۆتە سەدا ‪68‬و ئەو پڕۆسەیەش لە ‪15‬ی‬ ‫ئەم مانگە كۆتایی هاتووە‪.‬‬ ‫ماوەی زیاتر لە ‪ 14‬ساڵە هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بەهۆی‬ ‫ملمالنێی نێوان الیەنە سیاسیەكانی شارەكە‬ ‫نەكراوە‪.‬‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫‪3‬‬

‫گومان دەکرێت سکااڵکەی دژ بە شاسوار عەبدولواحید بەالڕێدا ببرێت‬ ‫مەزهەر كەریم‬ ‫دوای پێنج مانگ لە تۆمارکردنی سکااڵی‬ ‫رۆژنامەنووسو نووسەران لەسەر شاسوار‬ ‫عەبدولواحیدو گروپی سۆشیالمیدیای نەوەی نوێ‪،‬‬ ‫تائێستا تەنیا یەك جار بانگهێشتكراون بۆ دادگا‪.‬‬ ‫لە یەكەم دانیشتنی دادگادا كە رۆژی ‪2019/5/26‬‬ ‫بەڕێوەچوو‪ ،‬ئەندامانی ئەو گروپە دانیان بەوەدا نا‬ ‫كە فەرمان و رێنماییان لە شاسوار عەبدولواحیدەوە‬ ‫وەرگرتووە بۆ دروستكردنی بوختان و تۆمەت‬ ‫لەڕێگەی پەیج و ئەکاونتی سێبەرەوە‪.‬‬ ‫تۆمەتباران پێكهاتوون لە ‪ 10‬کەس کە ئەدمینی‬ ‫پەیجەكانی (فایلی نهێنی‪ ،‬داهاتوویەكی نوێ‪،‬‬ ‫رۆژگوڵ‪ ،‬پەیج و ماڵپەڕی رۆژنامە) بوون لەو کاتەی‬ ‫وەکو گروپ ئیشیان بۆ شاسوار عەبدولواحید کردووە‪.‬‬ ‫ئەو رۆژنامەنووس و نووسەرانەی سكااڵیان‬ ‫تۆماركردووە بریتین لە‪ :‬كەمال رەووف سەرنووسەری‬ ‫سایتی شارپرێس‪ ،‬نیاز سەعید نووسەرو توێژەری‬ ‫سیاسی‪ ،‬تاریق فاتیح سەرنووسەری رۆژنامەی‬ ‫هاواڵتی‪ ،‬محەمەد هەورامی سەرنووسەری رۆژنامەی‬ ‫ژیان‪ ،‬سیروان رەشید رۆژنامەنووس‪.‬‬

‫تاریق فاتیح‬

‫نیاز سەعید‬

‫دوای تێپەڕینی پێنج مانگ بەسەر یەکەم‬ ‫دانیشتنی دادگا لەسەر ئەو کەیسە‪ ،‬ئەوانەی سکااڵیان‬ ‫تۆمارکردووە ئێستا گومانیان هەیە كە كەیسەكەیان‬ ‫بەهۆی كاری سیاسیەوە بەالڕێدا برابێ‪.‬‬ ‫لەمبارەیەوە كەمال رەووف بۆ “زەمەن” وتی‪:‬‬ ‫“ماوەیەك پێش ئێستا دادوەری ئەو كەیسەم بینیو‬ ‫گفتوگۆمان كرد‪ ،‬ئەو پێی وتم ئەو كەیسە رەوانەی‬ ‫دادگای تاوانەكان كراوە دەبێ چاوەڕێبن تا بانگ‬

‫کەمال رەووف‬ ‫دەكرێن‪ .‬ئێمەش تائێستا چاوەڕێین و هیچ شتێك‬ ‫لەئارادا نییە”‪.‬‬ ‫لەبارەی بەالڕێدابردنی کەیسەکەوە وتی‪“ :‬ئێمە‬ ‫بەردەوام گومانمان هەیە بەالڕێدا برابێ‪ ،‬ئەوا‬ ‫هەڵویستمان دەبێو بێدەنگ نابین‪ .‬گومانەکەمان‬ ‫ئەوەیە لەڕێی رێکەوتنی سیاسی نەوەی نوێ لەگەڵ‬ ‫حزبێكی دیكەدا‪ ،‬دۆسێکەیان لە دادگا بەالڕێدا ببرێ‬ ‫ئەویش بە درەنگخستنی دانیشتنی دادگا تا کۆنبوونی‬

‫بابەتەکە”‪.‬‬ ‫کەمال رەووف لەمبارەیەوە قسەی زیاتری هەیەو‬ ‫دەڵێت‪“ :‬ئەو دادوەرەی سەرپەرشتی كەیسەكە‬ ‫دەكات‪ ،‬وتوویەتی تائێستا زۆر بەباشی كاری لەسەر‬ ‫كردووەو سەرجەم بەڵگەكانی ئامادەكردووە‪ .‬هەر‬ ‫ئەوە ماوە کە دادوەری کەتن بڕیاری لەسەر بدات‪.‬‬ ‫سەبارەت بە داواکاری لەسەر وازهێنانیان لەو‬ ‫کەیسە‪ ،‬کەمال رەووف ئاشکرایکرد‪ :‬ڕاستەوخۆ نا‪،‬‬ ‫بەاڵم شاسوار عەبدولواحید بە ناڕاستەوخۆ پێشنیازی‬ ‫هەبووە كە دەڵێت ئێمە نەبووین ئەوە قەزیەیەكی‬ ‫دیكەیە‪ ،‬ئەمە بۆ الوازكردنی جواڵنەوەیەكی سیاسیە‪،‬‬ ‫كە ئێمەش وتومانە ئەمە قەزیەیەكی مەدەنیە ئێمە‬ ‫كارمان بە سیاسەتەوە نییە”‪.‬‬ ‫هەر لەبارەی دۆسیەکەوە تاریق فاتیح‬ ‫سەرنووسەری ڕۆژنامەی هاواڵتی وتی‪“ :‬هەست‬ ‫دەكەین كەیسەكەمان پشتگوێ خراوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئێمە كۆڵنادەینو لە چەند ڕۆژی داهاتوودا لەڕێی‬ ‫پارێزەرەكەمەوە لەو كەیسە دەكۆڵمەوەو دەچینە‬ ‫بەردەم دادگاو داوای ڕوونكردنەوە دەكەین‪ .‬سکااڵكەی‬ ‫ئێمە پەیوەندی بە حزبەوە نییە‪ ،‬ئێمە مافی خۆمان‬ ‫هەیەو داوای دەكەینەوە”‪.‬‬ ‫د‪ .‬لەتیف شێخ مستەفا پسپۆڕی یاسا سەبارەت‬

‫بە ئەگەری بەالڕێدابردنی ئەو كەیسە بۆ “زەمەن”‬ ‫وتی‪“ :‬كەیس هەیە لە دادگاكانی هەرێم‪ ،‬پێنج بۆ‬ ‫شەش ساڵی پێدەچێ‪ ،‬ئەم كەیسەش وەك هەر‬ ‫كەیسێكی دیكە كاتی دەوێ‪ ،‬بەاڵم تا لە ناوەڕۆكی‬ ‫كەیسەكە دڵنیانەبینەوە نووسراوەكان نەبینین‬ ‫ناتوانین بڵێین بەالڕێدا براوە‪ .‬ئاماژەی بەوەکرد بۆ‬ ‫دڵنیابوونەوە پێویست بە بینینی نووسراوەكانی‬ ‫كەیسەكە دەكات ئاخۆ بۆچی هێندە دواکەوتووە‬ ‫چونكە بەپێی كەیسەكان ماوەو كاتی دادگایی‬ ‫كردنەكە دەگۆڕێت”‪.‬‬

‫“کۆمپانیایەک بۆ وەرگرتنی سەرانە دروستدەکرێت”‬ ‫زەمەن‬ ‫کۆمپانیایەک بە مۆڵەتی ئاسایشەوە‬ ‫سەرژمێری ئەو بارهەڵگرو تانکەرانە‬ ‫دەكات كە رۆژانە بە بازگەکاندا تێپەڕدەبن‪،‬‬ ‫پەرلەمانتارێكیش گوماندەكات بەناوی‬ ‫مەنەفێستەوە پارە لە خەڵک وەربگرن و‬ ‫بە “سەرانە” ناوی دەبات‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکانی “زەمەن” لە‬ ‫زۆربەی بازگەکانی نێوان شارەکانی‬ ‫سنوری سلێمانی و گەرمیان کۆمپانیایەک‬ ‫بەناوی (گەرمیان پترلیۆم) بنکەی داناوەو‬ ‫ئێستا لە قۆناغی ئەزموونیدا سەرژمێریی‬ ‫بارهەڵگرو تانکەرەكان دەكات‪.‬‬ ‫پەرلەمانتاری‬ ‫محەمەد‪،‬‬ ‫دابان‬ ‫فراکسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی کوردستان‬

‫بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬کۆمپانیاکە لە هەر‬ ‫بازگەیەکی نێوان شارەکان کابینەیەکیان‬ ‫داناوە‪ ،‬جارێ پارە وەرناگرن و تێست‬ ‫دەکەن‪ ،‬بزانن چەند تانکەرو بارهەڵگر‬ ‫رۆژانە هاتوچۆ دەکەن لە نەوت‪ ،‬ئاسن و‬ ‫شیش‪ ،‬پڕۆژەیەکیان هەیە کە دواتر بەناوی‬ ‫مەنەفێستەوە پارە لە خەڵک وەربگرن”‪.‬‬ ‫ئاشکرای کرد؛ ئەو کۆمپانیایە‬ ‫پڕۆژەکەیان ئامادەیەو نرخێک دادەنێن‪،‬‬ ‫لەو پارەیەی وەریدەگرن بەشێکی کەمی‬ ‫دەدەنە حکومەت و ئەوەی دیکەی بۆ‬ ‫خۆیان هەڵدەگرن‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکان کۆمپانیاکە تائێستا‬ ‫مۆڵەتی رەسمیی نییەو تەنها رێگەپێدانێکی‬ ‫ئاسایشیان هەیە‪ ،‬هیچ الیەنێکی حکومی‬ ‫کارەکەیان و کۆمپانیاکەی نەناساندووە‪،‬‬ ‫ئێستا تەنها پسوڵە بۆ شۆفێری‬

‫بارهەڵگرەکان دەکەن‪ ،‬بۆ دەستکەوتنی‬ ‫ژمارەی ئەو بارهەڵگرو تانکەرانەی رۆژانە‬ ‫بەو بازگانەدا تێدەپەڕن‪.‬‬ ‫دابان محەمەد وتی‪“ :‬ئەگەر ئێستا‬ ‫پارەش وەرنەگرن‪ ،‬دواتر وەریدەگرن‪،‬‬

‫بۆچی وەکو ساڵی نەوەدەکان لە پەنای‬ ‫هەر بازگەیەک کابینەیەک دابنرێت و‬ ‫خەریکی سەرانە وەرگرتن بن لە خەڵک‪،‬‬ ‫هیچ زەرورەتێکی ئەو کارە نییە”‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارە کە ئەندامی لیژنەی‬

‫دەسپاکی پەرلەمانیشە‪ ،‬ئاماژەی بەوەکرد؛‬ ‫کۆمپانیاکە دەیەوێت بەناوی مەنەفێستەوە‬ ‫پارە وەربگرێت‪“ ،‬لەکاتێکدا مەنەفێستی‬ ‫گومرگەکان هەیە لەماوەی رابردوودا کارمان‬ ‫لەسەر ئەوە کردووە ئەوانەی گومرگەکان‬ ‫هەڵبگرین‪ ،‬بەاڵم خەریکە لە ناوخۆ دروستی‬ ‫دەکەن‪ ،‬ئەمەش تەنها لە سنوری سلێمانیو‬ ‫گەرمیان هەیە‪ ،‬لە هەولێرو دهۆک کارێکی‬ ‫لەوشێوەیە بوونی نییە”‪.‬‬ ‫“رۆژانە هەزاران تانکەرو بارهەڵگر‬ ‫بەو بازگانەدا تێدەپەڕن و پارەیەکی زۆر‬ ‫کۆدەکرێتەوە ئەوەش بارگرانییەکی زۆر‬ ‫لەسەر شۆفێرو هاواڵتیان دروستدەکات‪ ،‬بە‬ ‫جۆرێک لە جۆرەکان ئەو پارەیە سەرانەیە‬ ‫لە خەڵک وەردەگیرێت”‪ ،‬ئەوەش بەوتەی‬ ‫دابان محەمەد‪.‬‬ ‫هێشتا روون نییە ئەو پارەیەی کە‬

‫دەیداتە حکومەت بۆ چ دەزگایەکی‬ ‫حکومییە‪ ،‬لەکاتێکدا ئەو کۆمپانیایە‬ ‫مۆڵەتی رەسمی نییەو بۆ هەر کارێکی‬ ‫فەرمیی کۆمپانیاش دەبێت مۆڵەتی‬ ‫وەزارەتەکانی ناوخۆ‪ ،‬دارایی و بازرگانی‬ ‫و زۆر شوێنی دیکەی هەبێت بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانێت کار بکات‪.‬‬ ‫ژمارەیەک کۆمپانیا کە ئەوانیش‬ ‫مۆڵەتی رەسمییان نییەو هی بەرپرسە‬ ‫حیزبییەکانن هەر بەناوی مەنەفێستەوە‬ ‫لە بەشێک لە مەرزەکان و بازگەکان بڕی‬ ‫‪ 40‬هەزار دینار لە شۆفێرانی بارهەڵگرو‬ ‫تانکەرەکان وەردەگرن و دوای چەندین‬ ‫داواکاریی و بەدواداچوونی پەرلەمانتاران‬ ‫و الیەنە چاودێرییەکان‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫کۆمپانیایانە هەر بەردەوامن لە وەرگرتنی‬ ‫پارە لە خەڵک‪.‬‬

‫‪ 100‬رۆژی حكومەت لە شیكارییەكی “زەمەن”دا‬

‫كۆبونەوەى چڕ‪ ،‬بڕیاری زۆر و بەرهەمی كەم‬ ‫بڕیاری تر‬

‫ئیبراهیم عەلی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان‪100 ،‬‬ ‫رۆژی یەكەمی كاركردنی تێپەڕاند‪ 100 ،‬رۆژ‬ ‫چڕكرابۆوە بۆ كۆبونەوە‪ ،‬بڕیارو راسپاردەی‬ ‫زۆر‪ ،‬بەاڵم بە بەرهەمی كەم‪ ،‬كە لەئاست‬ ‫ئەو چاوەڕوانییەدا نەبوو حزبەكانی بەشدار‬ ‫لە حكومەت بە دەنگدەرو جەماوەریان دابوو‪.‬‬ ‫“زەمەن” لەم شیكارییەدا هەڵسەنگاندن‬ ‫بۆ كارو بەرنامەكانی ‪ 100‬رۆژی یەكەمی‬ ‫كاركردنی حكومەت بە سەرۆكی نوێ و‬ ‫دەستەیەكی نوێوە دەكات‪.‬‬

‫رێکخستنەوەی دەوام و‬ ‫جێبەجێنەكردنی‬

‫دەستپێكی هەنگاوی ئەم كابینەیەی‬ ‫حكومەت‪ ،‬بە سەرۆكایەنی مەسرور بارزانی‪،‬‬ ‫شەش بڕیارو راسپاردە بوون‪ ،‬كە خۆیان لە‬ ‫رێكخستنی دەوامی فەرمانگەكانی حكومەت‬ ‫دەبینییەوە‪.‬‬ ‫بڕیارەكە هەر زوو بووە جێگەی رەخنەو‬ ‫ناڕەزایی فەرمانبەران و هێشتا لە بەشێك لە‬ ‫فەرمانگەكان جێبەجێنەكراوە‪ .‬بەتایبەت لە‬ ‫سنوری پارێزگای سلێمانی‪.‬‬ ‫رەخنەی فەرمانبەران لەوەوە سەرچاوەی‬ ‫گرت‪ ،‬كە بڕیارەكان بەگشتی ئەركی‬ ‫فەرمانبەران زیاتر دەكەن‪ ،‬لەبەرامبەردا هیچ‬ ‫گۆڕانكارییەك لە مافەكانیاندا لەنێویاندا‬ ‫موچەكانیان رووینەدا‪ .‬تەنانەت هێشتا ترس‬ ‫هەیە حكومەتی هەرێم بتوانێت لەكاتی‬ ‫خۆیدا موچە بدات‪ .‬ئەمە جگەلەوەی هیچ‬ ‫بڕیارێك نییە لەبارەی چارەنوسی موچە‬ ‫پاشەكەوتكراوەكانەوە‪.‬‬ ‫بەگشتی بڕیاری رێكخستنەوەی دەوام‬ ‫لە بەرژەوەندی هاواڵتیانە بۆ راییكردنی‬ ‫كارەكانیان‪ ،‬بەاڵم هیچ دەستكەوتی بۆ‬ ‫فەرمانبەران نەبوو‪.‬‬

‫پەلەكردن لە کارنامەی‬ ‫وەزارەتەکان و وەاڵمنەدانەوەیان‬

‫هەنگاوێكی نوێی حكومەت‪ ،‬جیاواز‬

‫راسپاردنی‬ ‫پێشوو‪،‬‬ ‫لەکابینەکانی‬ ‫تەواوی وەزیرەکانی حکومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان بوو‪ ،‬بۆ ئامادەكردنی كارنامەی‬ ‫وەزارەتەكانیان بۆ چوار ساڵی داهاتوو‪.‬‬ ‫بەپێی راسپاردنەكە‪ ،‬وەزارەتەكان دەبێت‬ ‫لە ماوەی ‪ 60‬رۆژدا كارنامەكانیان ئامادەبكەن‬ ‫و ئەنجومەنی وەزیران دیراسەی بكات و دواتر‬ ‫پەسەندبكرێت‪.‬‬ ‫هەرچەندە وەزارەتەكان لەو وادەیەدا‬ ‫ئەنجومەنی‬ ‫گەیاندە‬ ‫كارنامەكانیان‬ ‫وەزیران‪ ،‬بەاڵم هێشتا نە وەاڵمدراونەتەوە‬ ‫نە پەسەندكراوە‪ .‬پالنی وەزارەتەكان‬ ‫بۆ چوار ساڵی ئایندەیان گرنگە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پەسەندنەكردنیان و وەاڵمنەدانەوەیان جێی‬ ‫نەنگییە‪.‬‬

‫کۆبونەوەی چڕو‬ ‫چاودێری بڕیارەكان‬

‫كابینەی نوێ لەو ‪ 100‬رۆژەدا گرنگی‬ ‫بە كۆبونەوە هەفتانەكان داوەو چاودێری‬ ‫ئەو بڕیارانەی كردووە كە لە كۆبونەوەكانی‬ ‫پێشتر بڕیاری لێدراوە‪ ،‬ئەوەش وەك خاڵێكی‬ ‫ئەرێنی سەیر دەكرێت‪.‬‬ ‫لە کابینەکانی پێشوودا هەندێك كات‬ ‫ماوەی نێوان دوو كۆبونەوەی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیران سێ مانگ بووە‪ ،‬كە زۆرجار بووە‬ ‫جێی رەخنەی هاواڵتیان‪.‬‬ ‫بەپێی بەدواداچونەكانی “زەمەن”‪،‬‬ ‫سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران بەجدییەوە‬ ‫چاودێری جێبەجێکردنی ئەو بڕیارانە دەکات‬

‫کە هەفتانە لە کۆبونەوەکانی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیراندا بڕیاریان لەبارەوە دەدرێت‪.‬‬

‫جارێك رەخنەیان لەو هەنگاوانە گرتووەو‬ ‫بە دروستكردنی حكومەت لەناو حكومەتدا‬ ‫ناویان بردووە‪.‬‬

‫كابینەی نوێ لە ‪ 100‬رۆژدا تائێستا‬ ‫نەیتوانیوە هەموو ‪ 30‬رۆژ جارێک وەکو‬ ‫پێویست پابەند بێت بەپێدانی موچەی‬ ‫فەرمانبەران‪ .‬ئەوەش وەك یەکێک لە خاڵە‬ ‫الوازەکانی کابینەی نۆیەم دەبینرێت‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا لەکارنامەی زۆربەی لیستە‬ ‫بەشداربووەکانی دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬گەڕاندنەوەی موچەی فەرمانبەران‬ ‫و پێدانی موچە لەکاتی دیاریکراوی خۆیدا‬ ‫هەبوو‪.‬‬ ‫الیەنەكانی بەشدار لە حكومەت‬ ‫نەیانتوانیوە ئەو بەڵێنە سەرەكییە ببەنەسەر‪.‬‬

‫رێگاوبان و‬ ‫دابینكردنی بودجە بۆ پڕۆژە‬

‫موچەی کارمەندانی حکومەت‬

‫حکومەت لەناو حکومەت‬

‫بەپێچەوانەی‬ ‫بارزانی‪،‬‬ ‫مەسرور‬ ‫رێككەوتنی لەگەڵ الیەنەكان بۆ پێكهێنانی‬ ‫حكومەت‪ ،‬ژمارەیەك یاریدەدەری بۆ‬ ‫خۆی دامەزراندووە لە بوارەكانی‪ ،‬وزە‪،‬‬ ‫تەندروستی‪ ،‬دارایی‪ ...‬ئەوەش لەكاتێكدایە‬ ‫بەپێی رێككەوتنەكان سەرۆكی حكومەت‬ ‫یەك یاریدەدەری دەبێت ئەوەش بۆ كاروباری‬ ‫چاكسازیی كە بەركەوتەی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانە‪.‬‬ ‫بەشێك لە الیەنەكانی بەشدار لە‬ ‫حكومەت بەتایبەت یەكێتی و گۆڕان‪،‬‬ ‫لەڕێی میدیاو پەیوەندی خۆیانەوە‪ ،‬چەند‬

‫لەم كابینەیەدا‪ ،‬بڕی ‪ 70‬ملیار دینار بۆ‬ ‫چاککردنی رێگاوبانەکانی هەرێم تەرخانکرا‪،‬‬ ‫بەشێوەیەک بەر لەهاتنی وەرزی باران بارین‬ ‫دەبێت چاککردنی رێگاوبانەکان كۆتاییان‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫هەرچەندە لە هەندێك ناوچە كاركردن‬ ‫دەستیپێكردووە‪ ،‬بەاڵم پالنەكە سست‬ ‫بەڕێوەدەچێت ئاماژەكان ئەوە نیشاندەدەن‬ ‫كە نەتوانرێت بەر لەو وادەیە ئەو بەڵێنە‬ ‫جێبەجێبكرێت‪.‬‬ ‫هەفتەكانی رابردوو‪ ،‬مەسرور بارزانی‪،‬‬ ‫لەکاتی دانانی بەردی بناغەی ئەندەرپاسێک‬ ‫لەشاری دهۆک ئاشكرای كرد كە بڕی ‪420‬‬ ‫ملیۆن دۆالریان بۆ ئەنجامدانی ‪ 200‬پڕۆژە‬ ‫دابینکردووە کە بڕیارە ئەو دوو سەد‬ ‫پرۆژەیە لەماوەی دوو ساڵدا لەتەواوی‬ ‫شارو شارۆچکەکانی هەرێمی کوردستان‬ ‫جێبەجێبکرێن‪.‬‬ ‫ئەگەرچی بڕیارەكە گرنگە‪ ،‬بە دیوێکی‬ ‫تردا بازدانە بەسەر پەرلەمانی کوردستاندا‪،‬‬ ‫چونکە بەپێی یاسا پێویستە دابینکردنی بڕی‬ ‫پارە بۆ جێبەجێکردنی پڕۆژە لەچوارچێوەی‬ ‫بودجەی سااڵنەی هەرێمی کوردستاندا‬ ‫روونبکرێتەوە‪.‬‬

‫بەدەر لە كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیران‪ ،‬وەزارەتەكانیش بەجیا كۆمەڵێك‬ ‫بڕیارو راسپاردەیان دەركردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەهۆی کەمی کات نەتوانراوە چاودێری وردی‬ ‫جێبەجێکردنیان بكرێت‪.‬‬ ‫رۆژی ‪27‬ی تەموزی ئەمساڵ‪ ،‬وتەبێژی‬ ‫حکومەتی هەرێم‪ ،‬داوای لەتەواوی وەزیرو‬ ‫کاربەدەستانی کابینەی نۆيەم کرد تەواوی‬ ‫ئەو ئۆتۆمبێل و خانوو هەر پێداویستییەکی‬ ‫حکومەتیان الیە بگەڕێننەوە بۆ حکومەت‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا دەبوو حکومەت بەشێوەی ئیجرائات‬ ‫موڵک و ماڵی حکومەت بگەڕێنێتەوە‪.‬‬ ‫هاوكات وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی‬ ‫هەرێم‪ ،‬رۆژی ‪29‬ی تەموز‪ ،‬بە نوسراوێک‬ ‫داوای لە ئەنجومەنی وەزیران كرد‪ ،‬لەپێناو‬ ‫پاراستنی هاواڵتیان لەکەلوپەل و خواردنی‬ ‫خراپ پەلەبکرێت لە پێکهێنانی ئەنجومەنی‬ ‫پاراستنی بەکاربەر‪ ،‬کە ئەو ئەنجومەنە‬ ‫پاڵپشتە بەیاسای ژمارە (‪)1‬ی ساڵی (‪)2010‬‬ ‫ی پاراستنی بەکاربەر کە لە پەرلەمانی‬ ‫کوردستان دەرچووە‪.‬‬ ‫ئەو‬ ‫پێکهێنانی‬ ‫جێبەجێکردنی‬ ‫ئەنجومەنەو هەڵسانی بەو ئەرکانەی بۆی‬ ‫دیاریکراوە دڵنیایی دەداتە بەکاربەران لە‬ ‫کڕینی کەلوپەل و خۆراک لە بازاڕەکانی‬ ‫هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫هەروەها وەزارەتی کشتوکاڵ و‬ ‫سەرچاوەکانی ئاوی حکومەتی هەرێم‪ ،‬لە‬ ‫یەکەمین کۆبونەوەی ستافی وەزارەتەکەدا‬ ‫بریاریدا بە پرۆژە یاسای نەهێشتنی زیادەڕۆیی‬ ‫لەسەر زەوییە کشتوکاڵییەکان ئامادەبکات و‬ ‫ئاراستەی پەرلەمانی کوردستانی بکات‪.‬‬ ‫گرنگی دەرکردنی ئەو یاسایە لەوەدایە‬ ‫کە ببێتە هۆی راگرتنی دەستدرێژی بۆ‬ ‫سەر زەوییە کشتوکاڵییەکان و البردنی‬ ‫ئەو زیادەڕۆییانەی کراوەتەسەر زەوییە‬ ‫کشتوکاڵییەکان‪.‬‬ ‫یەکێکی دیکە لە بڕیارەکانی ئەو وەزارەتە‬ ‫قەدەغەکردنی چەند بەرهەمێکی کشتوکاڵی‬ ‫بوو کە لەکاتی پێگەیشتنی بەرهەمی‬ ‫ناوخۆیی هاوردەکردنی ئەو بەرهەمانە‬

‫لەدەرەوە قەدەغە کران بۆ ئەوەی جوتیاران‬ ‫بتوانن قازانج لەفرۆشتنی بەرهەمەکانیان‬ ‫بکەن‪ .‬بەاڵم بڕیارەکانی وەزارەتی کشتوکاڵ‬ ‫وەکو پێویست لەخاڵە سنوورییەکان‬ ‫جێبەجێنەکراون‪.‬‬ ‫چونکە بەپێی بەدواداچوونێکی مەیدانی‬ ‫وەزیری کشتوکاڵ بۆ بازاڕی عەلوەی هەولێر‬ ‫کە لە رۆژی ‪20‬ی ئەم مانگە ئەنجامیداوە‬ ‫تەواوی ئەو بەرهەمانە لە بازاڕەکان‬ ‫هەبوون کە لەالیەن وەزارەتەکەیەوە بڕیاری‬ ‫قەدەغەکردنی درابوو‪.‬‬ ‫وەزارەتی پەروەردە‪ ،‬لە ‪22‬ی تەمووز‪ ،‬لە‬ ‫بڕیارێكیدا تەواوی پێدانی مۆڵەت بە باخچەی‬ ‫ساوایان و قوتابخانە بنەڕەتی و ئامادەیی و‬ ‫پەیمانگە ناحکومییەکانی راگرت‪.‬‬ ‫هەرچەندە بڕیارەكە بە دروست وەسفكرا‪،‬‬ ‫بەاڵم چارەنوسی قوتابخانە ئەهلییەکانی‬ ‫دیکەی دیارینەكرد‪.‬‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان‪ ،‬بڕیاریدا‬ ‫بە گەڕاندنەوەی موچەی ‪ 13‬هەزار خاوەن‬ ‫پێداویستی تایبەت‪ ،‬ئەوشە وەك خاڵی‬ ‫ئەرێنی وەسفكرا‪ .‬لەدوای ئەو بڕیارەوە‪ ،‬دوو‬ ‫موچە بەو چینەی كۆمەڵگە دراوە‪.‬‬ ‫وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندن‪ ،‬لەماوەی‬ ‫ئەو ‪ 100‬رۆژەدا بڕیارێكی تری دەكرد‪ ،‬ئەوەش‬ ‫قەدەغەکردنی بەکارهێنانی مۆبایلی زیرەک‬ ‫بوو‪ ،‬لەکاتێکدا پێویست بوو ئەو وەزارەتە‬ ‫بە ئاراستەی حکومەتی ئەلیکترۆنی هەنگاوی‬ ‫بنایە و رۆڵی ئەو بابەتەدا هەبوایە‪.‬‬ ‫ئەو بڕیارە لەكاتێكدایە هێڵەكانی‬ ‫ئینتەرنێت خراپن و هەنگاوی پێویست بۆ‬ ‫چاككردنی بەدینەكراوە‪.‬‬

‫یاسای چاکسازی‬

‫هێشتا چارەنووسی پڕۆژەیاسای‬ ‫چاكسازیی دیارنییە‪ ،‬لەكاتێكدا ئەوە لە‬ ‫رێککەوتنی نێوان پارتی و گۆڕان جێی‬ ‫كرابۆوەو بڕیاربوو لەمانگی یەکەمی‬ ‫دەستبەکاربوونی کابینەكەدا ئەنجومەنی‬ ‫وەزیران پڕۆژەیاساكە رەوانەی پەرلەمان‬ ‫بكات‪.‬‬

‫�هەواڵ‬

‫‪2‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫وردەکاریی دابەشکردن و ریزبەندیی کاندیدى الیەنەکانی هاوپەیمانیی کوردستانی‬ ‫زەمەن‬

‫ڕیزبەندی کاندیدی حزبەکان لە ناو لیستی هاوپەیمانیدا‬ ‫کەرکوک‬ ‫ڕیزبەندی‬

‫کاندیدی حیزبەکان‬

‫ڕیزبەندی‬

‫‪- 1‬‬ ‫‪ -2‬‬ ‫‪ -3‬‬ ‫‪ -4‬‬ ‫‪ -5‬‬ ‫‪ -6‬‬ ‫‪ -7‬‬ ‫‪ -8‬‬ ‫‪ -9‬‬ ‫‪ -10‬‬ ‫‪ -11‬‬ ‫‪ -12‬‬ ‫‪ -13‬‬

‫یەکێتی‬ ‫پارتی‬ ‫یەکێتی‬ ‫پارتی‬ ‫گۆڕان‬ ‫یەکگرتوو‬ ‫یەکێتی‬ ‫کۆمەڵ‬ ‫یەکێتی ‬ ‫تورکمان ‬ ‫یەکێتی‬ ‫سۆسیالست‬ ‫یەکێتی‬

‫‪- 14‬‬ ‫‪ -15‬‬ ‫‪ -16‬‬ ‫‪ -17‬‬ ‫‪ -18‬‬ ‫‪ -19‬‬ ‫‪ -20‬‬ ‫‪ -21‬‬ ‫‪ -22‬‬ ‫‪ -23‬‬ ‫‪ -24‬‬ ‫‪ -25‬‬ ‫‪ -26‬‬

‫نەینەوا‬ ‫کاندیدی حیزبەکان‬

‫بزووتنەوەی ئیسالمی‬

‫زەحمەتکێشان‬ ‫پارتی‬ ‫هاوپەیمانی‬ ‫شیوعی‬ ‫تورکمان‬ ‫ئاشتیخوازان‬ ‫یەکێتی‬ ‫پارتی‬ ‫یەکێتی‬ ‫پارتی سەوز‬ ‫یەکێتی‬ ‫ڕەوتی کەرکوک‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫هەرێم پەنابەرە‬ ‫دیپۆرتكراوەكان‬ ‫وەرناگرێتەوە‬ ‫زەمەن ‪ -‬هەولێر‪ :‬حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان ئامادە نییە ئەو پەنابەرانە‬ ‫وەربگرێتەوە كە لە واڵتانی ئەوروپاوە‬ ‫دیپۆرت دەكرێنەوە‪.‬‬ ‫رۆژی یەكشەممەی رابردوو‪ ،‬شاندێكی‬ ‫لیژنەی پەیوەندییەكانو رەوەندی‬ ‫كوردستانی لە پەرلەمانی كوردستان‬ ‫سەردانی فڕۆكەخانەی هەولێریان كرد‪ ،‬بۆ‬ ‫بەدواداچوونی گەشتكردنی “نایاسایی”و‬ ‫زانینی ئاماری كەیسی دیپۆرتكراوان‪.‬‬ ‫بەڵێن ئیسماعیل‪ ،‬ئەندامی لیژنەی‬ ‫پەیوەندییەكانو رەوەندی كوردستانی لە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬بە “زەمەن”ی وت‪:‬‬ ‫“بەرپرسانی فڕۆكەخانەی هەولێر ئاگاداریان‬ ‫كردونەتەوە كە لەسەر رێنمایی حكومەتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬تائێستا ئامادەنین هیچ پەنابەرێكی‬ ‫كورد كە لەالیەن واڵتانی ئەوروپاوە دیپۆرت‬ ‫دەكرێنەوە‪ ،‬وەربگرنەوە”‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەكرد‪ ،‬ئەگەر هەر‬ ‫پەنابەرێك بە زۆر بنێردرێتەوە‪ ،‬بەهەمان ئەو‬ ‫فڕۆكەیەی دیپۆرتكراوەتەوە رەوانەی ئەو‬ ‫واڵتە دەكرێتەوە كە لێوەی نێردراوەتەوە‪،‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬لەم رۆژانەدا پەنابەرێكی كورد‬ ‫لە فەرەنساوە دیپۆرتكراوەتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫راستەوخۆ نێردراوەتەوە بۆ ئەو واڵتە”‪.‬‬

‫ڕیزبەندی کاندیدی حیزبەکان‬

‫‪ -1‬‬ ‫‪- 2‬‬ ‫‪ -3‬‬ ‫‪ -4‬‬ ‫‪ -5‬‬ ‫‪ -6‬‬ ‫‪ -7‬‬ ‫‪ -8‬‬ ‫‪ -9‬‬ ‫‪ -10‬‬ ‫‪ -11‬‬ ‫‪ -12‬‬ ‫‪ -13‬‬ ‫‪ -14‬‬ ‫‪ -15‬‬ ‫‪ -16‬‬ ‫‪ -17‬‬ ‫‪ -18‬‬ ‫‪ -19‬‬

‫دیالە‬

‫ڕیزبەندی کاندیدی حیزبەکان‬

‫‪ -20‬‬ ‫پارتی‬ ‫‪- 21‬‬ ‫یەکێتی ‬ ‫‪ -22‬‬ ‫پارتی ‬ ‫‪ -23‬‬ ‫یەکێتی ‬ ‫‪ -24‬‬ ‫گۆڕان‬ ‫‪ -25‬‬ ‫یەکگرتوو‬ ‫پارتی ‬ ‫‪ -26‬‬ ‫شەبەک‬ ‫‪ -27‬‬ ‫‪ -28‬‬ ‫پارتی ‬ ‫‪ -29‬‬ ‫ئێزدی ‬ ‫پارتی‬ ‫‪ -30‬‬ ‫تورکمان‬ ‫‪ -31‬‬ ‫کۆمەڵ ‬ ‫‪ -32‬‬ ‫هاوپەیمانی ‪ -33‬‬ ‫پارتی ‬ ‫‪ -34‬‬ ‫سۆسیالست ‪ -35‬‬ ‫پارتی‬ ‫‪ -36‬‬ ‫شیوعی‬ ‫‪ -37‬‬ ‫پارتی‬ ‫‪ -38‬‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ئێزدی‬ ‫پارتی ‬ ‫یەکێتی ‬ ‫پارتی ‬ ‫یەکێتی ‬ ‫پارتی ‬

‫یەکێتی نەتەوەیی ‬

‫پارتی ‬

‫زەحمەتکێشان‬

‫پارتی‬ ‫پارتی ‬ ‫پارتی ‬ ‫پارتی ‬ ‫پارتی ‬ ‫پارتی ‬ ‫پارتی ‬ ‫پارتی ‬ ‫پارتی ‬ ‫پارتی ‬

‫ڕیزبەندی کاندیدی حیزبەکان ڕیزبەندی کاندیدی حیزبەکان‬

‫‪ -1‬‬ ‫‪- 2‬‬ ‫‪ -3‬‬ ‫‪ -4‬‬ ‫‪ -5‬‬ ‫‪ -6‬‬ ‫‪ -7‬‬ ‫‪ -8‬‬

‫یەکێتی‬ ‫پارتی ‬ ‫یەکێتی‬ ‫پارتی ‬ ‫گۆڕان‬ ‫یەکگرتوو‬ ‫یەکێتی‬ ‫تورکمان ‬

‫‪ -9‬‬ ‫‪- 10‬‬ ‫‪ -11‬‬ ‫‪ -12‬‬ ‫‪ -13‬‬ ‫‪ -14‬‬ ‫‪ -15‬‬

‫یەکێتی‬ ‫شیوعی‬ ‫یەکێتی ‬ ‫سۆسیالست‬ ‫یەکێتی ‬

‫زەحمەتکێشان‬

‫هاوپەیمانی‬

‫الیەنە بەشدارەکانی هاوپەیمانیی‬ ‫کوردستانی رێککەوتن لەسەر ریزبەندیی و‬ ‫ژمارەی کاندیدەکانیان بۆ پێکهێنانی لیستی‬ ‫هاوبەش بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان‬ ‫لە کەرکوک و موسڵ و دیالە‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو زانیارییانەی لە سەرچاوەیەکی‬ ‫تایبەتەوە دەست “زەمەن” کەوتووە‬ ‫هەر ‪ 30‬الیەنە بەشدارەکەی هاوپەیمانیی‬ ‫کوردستانی رێککەوتن دوو ئەوەندەی ژمارەی‬ ‫کورسییەکانی ئەنجومەنی هەر پارێزگایەک‬ ‫کاندیدیان هەبێت و سەرۆکی لیستەکە لە‬ ‫کەرکوک و دیالە بۆ یەکێتی و لە نەینەواش‬ ‫بۆ پارتی بێت‪.‬‬ ‫گۆڕان‪ ،‬وەک یەکێک لە پێکهێنەرە‬ ‫سەرەکییەکانی لیستی هاوپەیمانی یەک‬ ‫کاندیدی دەبێت بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاکانی کەرکوک و نەینەوا و دیالە و‬ ‫کاندیدەکانی ریزبەندی ژمارە پێنج وەردەگرن‬ ‫لەهەر سێ پارێزگاکەدا‪.‬‬ ‫لە کەرکوک لیستەکە ‪ 26‬کاندیدی دەبێت‪،‬‬ ‫یەکێتی سەرۆکی لیست و ‪ 8‬کاندید و پارتی‬ ‫‪ 4‬کاندید و الیەنەکانی دیکە هەر یەکەو یەک‬ ‫کاندیدیان دەبێت‪.‬‬ ‫لە نەینەوا ‪ 48‬کاندید‪ ،‬پارتی سەرۆکی‬

‫لیست و ‪ 21‬کاندیدو یەکێتی ‪ 4‬کاندیدو‬ ‫الیەنەکانی دیکە هەریەکە یەک کاندیدیان‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫لە دیالە ‪ 26‬کاندید و یەکێتی سەرۆکی‬ ‫لیست و ‪ 5‬کاندید پارتی ‪ 2‬کاندید و الیەنەکانی‬ ‫دیکە یەک کاندیدیان دەبێت‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکان بۆ سنوری پارێزگای‬ ‫سەاڵحەدین سەرجەم الیەنەکان تەنها یەک‬ ‫کاندیدی ژنیان دەبێت و لە چوارچێوەی‬ ‫هاوپەیمانێتییەکی عەرەبیدا بەشداریی دەکەن‪،‬‬ ‫بەاڵم تائێستا ئەو هاوپەیمانێتییە یەکالیی‬ ‫نەکراوەتەوە کە بڕیارە بچنە پاڵی‪.‬‬ ‫هەر بەپێی رێککەوتنەکە‪ ،‬هەر الیەنێک‬ ‫کاندیدی زیاتری هەبوو لە دیالە یەکێتی‬ ‫شوێنی بۆ دەکاتەوەو سەرجەمیشیان ئیمزایان‬ ‫لەسەر بەڵێننامەیەک کردوە کە بەهیچ‬ ‫شێوەیەک لە لیستەکە نەکشێنەوە هەوڵی‬ ‫سەرخستنی بدەن‪.‬‬ ‫رۆژی ‪22‬ی ئەم مانگە‪ ،‬قەوارەی‬ ‫هاوپەیمانیی کوردستانی بۆ بەشداریی کردن‬ ‫لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بە‬ ‫فەرمی لە کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی بەغدا‬ ‫تۆمارکرا و لە سنوری پارێزگاکانی کەرکوک و‬ ‫نەینەوا و دیالە و بەغدا و سەاڵحەدین و کوت‬ ‫بەشداریی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی‬ ‫عێراق دەکەن کە بڕیارە یەکی نیسانی ساڵی‬ ‫داهاتوو بەڕێوەبچێت‪.‬‬

‫سەرکەوت شەمسەدین‪ :‬موچەی پەرلەمانتار بۆ ‪ 4‬ملیۆن کەمدەکرێتەوە‬ ‫زەمەن‬ ‫بڕیاری‬ ‫عێراق‬ ‫پەرلەمانی‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی سەرجەم دەرماڵەو‬ ‫سێ‬ ‫داراییەکانی‬ ‫ئیمتیازاتە‬ ‫پەرلەمانتارانو‬ ‫سەرۆکایەتییەکەو‬ ‫وەزیرەکان و پلە تایبەتەکانی دەرکرد‪،‬‬ ‫پەرلەمانتارێکیش ئاشکرای کرد‪ ،‬لەمەودوا‬ ‫موچەی پەرلەمانتارێک ناگاتە چوار ملیۆن‬ ‫دینار‪.‬‬

‫لە دانیشتنی دوانیوەڕۆی دوێنێ‬ ‫دووشەممە‪ ،‬کە بۆ وەاڵمدانەوەی داواکاریی‬ ‫خۆپیشاندەران ئەنجامیدا‪ ،‬پەرلەمانی عێراق‬ ‫جگە لە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاکان بڕیاریدا بە هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫ئیمتیازات و دەرماڵەى سەرجەم بەرپرسە‬ ‫بااڵکان و پلە تایبەتەکان لە سەرۆک‬ ‫کۆمارەوە بۆ سەرۆکى ئەنجومەنى وەزیرانو‬ ‫وەزیرو پەرلەمانتاران و بریکارى وەزیر‬ ‫تا بەڕێوەبەری گشتى‪ ،‬بەوەش موچەو‬ ‫ئیمتیازاتى ئەوان وەک فەرمانبەرێکى‬

‫ئاسایى دەبێت‪.‬‬ ‫سەرکەوت شەمسەدین‪ ،‬پەرلەمانتاری‬ ‫کورد لە بەغدا بۆ “زەمەن” ئاشکرای‬ ‫کرد‪ :‬دوای دەرچونی بڕیارەکە فەرمانگەی‬ ‫دارایی پەرلەمان و وەزارەتی دارایی‬ ‫وردەکارییەکەی رون دەکەنەوە کە موچەو‬ ‫ئیمتیازاتەکان چۆن رێکدەخنەوە‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬بەپێی بڕیارەکە موچەو‬ ‫ئیمتیازو دەرماڵەی پەرلەمانتار لە ‪24‬‬ ‫ملیۆن دینارەوە کەمدەبێتەوە بۆ نزیکەی‬ ‫‪ 4‬ملیۆن دینار‪ ،‬کە موچەی فەرمانبەرێکی‬

‫ئاساییە کە بە پلەی تایبەت دادەمەزرێت‪،‬‬ ‫بۆ وەزیرەکانیش بەهەمانشێوە”‪.‬‬ ‫بەوتەی سەرکەوت؛ جگە لەموچەی‬ ‫بنەڕەتی بەشێکی زۆری موچەی‬ ‫پەرلەمانتارانی عێراق دەرماڵە و ئیمتیازاتی‬ ‫دیکە بوە‪ ،‬بەاڵم بەپێی بڕیارەکە‬ ‫دەرماڵەکان هەڵدەوەشێتەوە‪ ،‬بڕیارەکەش‬ ‫لە سەرۆک کۆمارەوە تا بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی و پلەتایبەتەکانی دیکە دەگرێتەوەو‬ ‫لە ئەمڕۆوە شتێک نامێنێتەوە بەناوی‬ ‫ئیمتیازاتی دەرماڵە‪.‬‬

‫هەر لە دانیشتنەکەی پەرلەماندا‪ ،‬بڕیاردرا‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاکان تا ئەنجامدانی‬ ‫هەڵبژاردنی داهاتوو هەڵبوەشێنرێنەوەو‬ ‫لیژنەیەکیش بۆ ئامادەکردنى راپۆرتێک بۆ‬ ‫هەموارکردنەوەى دەستور لە ماوەى چوار‬ ‫مانگدا پێکبهێنرێت‪ ،‬کە بەپێی زانیارییەکان‬ ‫سێ ئەندامى ئەو لیژنەیە کورد دەبن‪.‬‬ ‫لەبارەی دۆخی کەرکوکیشەوە و بەهۆى‬ ‫تایبەتمەندى ئەو پارێزگایەوە‪ ،‬بڕیاردرا‬ ‫نوێنەرانى کەرکوک لە پەرلەمانی عێراق‬ ‫چاودێریى کارى پارێزگاکەو پارێزگار بکەن‪.‬‬

‫‪ 350‬ملیۆن دینارو ‪ 93‬بارهەڵگر كۆمەك بۆ رۆژئاوا كۆكراوەتەوە‬ ‫زەمەن‬ ‫لە پارێزگاكانی هەرێمی‬ ‫كوردستان بڕی ‪ 350‬ملیۆن دینارو‬ ‫‪ 93‬بارهەڵگر کەلوپەل كۆمەك بۆ‬ ‫رۆژئاوای كوردستان كۆكرایەوە‪.‬‬ ‫كەمپینی كۆكردنەوەی كۆمەك‬ ‫بۆ رۆژئاوا لە دوای هێرشی توركیا‬ ‫بۆ سەر ناوچە كوردییەكانی رۆژئاوا‬ ‫دەستیپێكردو لە ماوەی ‪ 10‬رۆژدا‬ ‫لە تەواوی شارو شارۆچکەكانی‬ ‫كوردستان كەمپینەكە پێشوازی‬ ‫باشی لێكرا‪.‬‬ ‫گەیالن رەشۆ‪ ،‬بەڕێوەبەرى‬ ‫مانگى سورى کوردى لە هەرێمى‬ ‫کوردستان بە “زەمەن”ى وت‪:‬‬

‫“بەشێک لە کەمپینەکان تەواوبووەو‬ ‫هاوکارییەکانیان ناردووە بەشێکیان‬ ‫هێشتا بەردەوامە”‪.‬‬ ‫وتیشى‪“ :‬ئەوەى تائێستا‬ ‫کۆکراوەتەوە بڕى زیاتر لە ‪350‬‬ ‫ملیۆن دینار بووە‪ ،‬لەگەڵ ‪58‬‬ ‫ئۆتۆمبێلى بارهەڵگر خواردن‪،‬‬ ‫دەرمان و شیرو پێداویستى‬ ‫تر نێردراوە بۆ رۆژئاوا کە هەر‬ ‫ئۆتۆمبیلێک بڕى ‪ 12‬تا ‪ 15‬تەن‬ ‫بووە‪ 35 ،‬بارهەڵگریش ماوە تا‬ ‫رێکبخرێت و بنێردرێت”‪.‬‬ ‫سوپاى تورکیا لە نۆى‬ ‫ئەم مانگەوە لەشکرکێشى بۆ‬ ‫داگیرکردنى رۆژئاواى کوردستان‬ ‫دەستپێکرد‪ ،‬بەهۆى هێرشی‬ ‫فڕۆکەکانى تورکیاو بۆردومانى‬

‫شارەکانى رۆژئاوا دەیان هاواڵتى‬ ‫گیانیان لەدەستداو سەدان هاواڵتى‬ ‫تر برینداربوون‪.‬‬ ‫تائێستا زیاتر لە ‪ 350‬هەزارکەس‬ ‫بۆ پاراستنى گیانیان ئاوارەبوون و‬ ‫زێدى خۆیان جێهێشتووە‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەرى مانگى سورى‬ ‫کوردى لە هەرێمى کوردستان بە‬ ‫“زەمەن”ی وت‪“ :‬رۆژئاوا کەمتر‬ ‫کێشەى خواردنى هەیە‪ ،‬زیاتر‬ ‫پێویستى بە دەرمان و شیرى‬ ‫مندااڵنە‪ .‬کۆکردنەوەى هاوکارى‬ ‫لە هەرێمى کوردستان جێگەى‬ ‫دەستخۆشیی و پێزانینە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویستیان بە هاوکارى زیاتر‬ ‫دەبێت‪ ،‬پێویستە رێکخراوە‬ ‫نێودەوڵەتییەکان بێنە سەر خەت”‪.‬‬

‫فراكسیۆنە كوردییەكانی بەغدا دەبن بەیەك “ئیئتالف”‬

‫زەمەن – بەغدا‬

‫لە‬ ‫كوردییەكان‬ ‫فراكسیۆنە‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‪ ،‬بۆ‬ ‫پێكهێنانی “ئیئتالف” دەستیان بە‬ ‫گفتوگۆ كردووە‪ ،‬بەاڵم چاوەڕوانی‬

‫رەزامەندی حزبەكانیان دەكەن‪.‬‬ ‫ناوەڕاستی ئەم مانگە سەرۆكی هەرێم‬ ‫لەگەڵ حزبو الیەنەكاندا كۆبووەوە‪،‬‬ ‫هەرچەندە كۆبونەكە زیاتر راوێژكاری‬

‫بوو‪ ،‬بەاڵم سەرجەم بەشداربووانی‬ ‫كۆبونەوەكە هاوڕابوون لەسەر یەكگرتنی‬ ‫فراكسیۆنە كوردییەكان لە بەغدا لە‬ ‫چوارچێوەی هاوبەندییەكدا‪.‬‬ ‫پەرلەمانتاری‬ ‫هادی‪،‬‬ ‫رێبوار‬ ‫پارتی لە بەغدا‪ ،‬بە “زەمەن”ی وت‪:‬‬ ‫“دانیشتن كراوە لەسەر ئەو بابەتە لێك‬ ‫نزیكبوونەوەیەكی باش هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دانیشتنەكان تەواو نەبووە”‪ .‬وتیشی‪:‬‬ ‫“تائێستا هەموو فراكسیۆنە كوردییەكان‬ ‫هاوڕان لەنێو یەك هاوپەیمانیدا‬ ‫یەكبگرن‪ ،‬بەاڵم شێوازی بڕیاردان ئەوە‬ ‫رۆژانی داهاتوو زیاتر روون دەبێتەوە”‪.‬‬ ‫لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ ئەم‬ ‫ژمارەیەی “زەمەن”‪ ،‬رێبوار حەمەد‬ ‫وتەبێژی كۆمەڵی ئیسالمی دەڵێت‪:‬‬ ‫“لە كۆبونەوەكەدا باسلەوەكراوە لە‬ ‫بەغدا ئیئتالفێكی هاوبەش بۆ كوتلە‬ ‫كوردییەكان پێكبهێنرێت‪ ،‬بۆ ئەو‬ ‫مەبەستە كۆبونەوەیەكیش لەسەر‬ ‫ئاستی هەر پێنج كوتلەكەی بەغدا كراوە‬ ‫ئێستا گفتوگۆ هەیە بۆ دروستكردنی”‪.‬‬ ‫رێبوار كەریم‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫عێراق بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬هێشتا‬ ‫قسەی سەرەتایی لەسەر كراوەو هێڵە‬ ‫گشتیەكانی ئەو ئیئتالفە روون نیە‪،‬‬

‫دۆخی عێراق هەموو شتەكانی راگرتووە‪،‬‬ ‫بڕیاروایە هەر فراكسیۆنەو قسە لەگەڵ‬ ‫حزبەكەی خۆی بكاتو وەاڵم بێنێتەوە”‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬جارێ دەبێ پێش‬ ‫دروستكردنو ناولێنانی لەسەر هێڵە‬ ‫گشتیەكانی رێكبكەوین‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫هێزەكانی دەرەوەی یەكێتیو پارتی‬ ‫زۆر قسەیان لەسەر ئەوەبوو كە تەنیا‬ ‫ژمارە نەبنو دەبێ حساب بۆ پێگەو‬ ‫بۆچوونیان بكرێت”‪.‬‬ ‫لە خولەكانی تری پەرلەمانیشدا‬ ‫ئەگەرچی كاری هاوبەشیان پێكەوە‬ ‫هەبووە‪ ،‬بەاڵم تائێستا فراكسیۆنە‬ ‫كوردییەكان لە بەغدا لە چوارچێوەی‬ ‫هاوپەیمانیەتێكدا كۆنەبوونەتەوە‪.‬‬ ‫كورد لە پەرلەمانی عێراق ‪59‬‬ ‫كورسی هەیە‪ ،‬بەسەر حەوت فراكسیۆندا‬ ‫دابەشبوون‪ ،‬بەشێوەیەك فراكسیۆنی‬ ‫پارتی ‪ 26‬ئەندامو فراكسیۆنی یەكێتی‬ ‫‪ 17‬ئەندامو فراكسیۆنی گۆڕان ‪5‬‬ ‫ئەندامو فراكسیۆنی نەوەی نوێ كە‬ ‫ئێستا بووە بە دووبەشەوە چوار‬ ‫ئەندامو هاوپەیمانی بۆ دیموكراسیو‬ ‫ئیسالمی‬ ‫كۆمەڵی‬ ‫دادپەروەریو‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی هەریەكەو دوو‬ ‫ئەندام‪.‬‬

‫موچەی پەرلەمانتار لە ‪ 24‬ملیۆنەوە دەبێتە ‪ 4‬ملیۆن‬

‫زەمەن ‪ -‬بەغداد‪ :‬پەرلەمانی عێراق‬ ‫بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی سەرجەم دەرماڵەو‬ ‫ئیمتیازاتە داراییەکانی سێ سەرۆکایەتییەکەو‬ ‫پەرلەمانتارانو وەزیرەکانو پلە تایبەتەکانی‬ ‫دەرکرد‪ ،‬پەرلەمانتارێکیش ئاشکرای کرد‪،‬‬ ‫لەمەودوا موچەی پەرلەمانتارێک ناگاتە‬ ‫چوار ملیۆن‪.‬‬

‫لە دانیشتنی دوێنێ دووشەممە‪ ،‬کە بۆ‬ ‫وەاڵمدانەوەی داواکاریی خۆپیشاندەران‬ ‫ئەنجامیدا‪ ،‬پەرلەمانی عێراق جگە لە‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاکان‬ ‫بڕیاریدا بە هەڵوەشاندنەوەی ئیمتیازاتو‬ ‫دەرماڵەى دارایى سەرجەم بەرپرسە‬ ‫بااڵکان و پلە تایبەتەکان لە سەرۆک‬

‫کۆمارەوە بۆ سەرۆکى ئەنجومەنى‬ ‫وەزیرانو وەزیرو پەرلەمانتاران و‬ ‫بریکارى وەزیر تا بەڕێوەبەری گشتى‪.‬‬ ‫سەرکەوت شەمسەدین‪ ،‬پەرلەمانتاری‬ ‫کورد لە بەغدا بۆ “زەمەن” ئاشکرای‬ ‫کرد‪:‬‬ ‫بەپێی بڕیارەکە موچەو ئیمتیازو‬

‫دەرماڵەی پەرلەمانتار لە ‪ 24‬ملیۆن‬ ‫دینارەوە کەمدەبێتەوە بۆ نزیکەی ‪4‬‬ ‫ملیۆن دینار‪ ،‬کە موچەی فەرمانبەرێکی‬ ‫ئاساییە کە بە پلەی تایبەت دادەمەزرێت‪،‬‬ ‫بۆ وەزیرەکانیش بەهەمانشێوە”‪.‬‬ ‫وردەکاری زیاتر لە ل‪ 2‬دایە‬

‫سیاسییەکی‬ ‫سەنگین و‬ ‫کارامە‬

‫ئیلهام ئەحمەد‬

‫ل‪7‬‬

‫‪ 100‬رۆژی حکومەت؛‬

‫بڕیاری زۆرو بەرهەمی کەم‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ل‪3‬‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ )40‬سێشەممە ‪2019/10/29‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫‪ 24‬الپەڕە‬

‫عەدنان عوسمان‪ ،‬ئەندامى خانەى راپەڕاندنى گۆڕان‪:‬‬

‫چاوەڕێین یەکێتى هەنگاوى کرداریى بنێت‬ ‫نیگەرانییەکــانمان گەیاندووە بە پـــــارتى‬

‫زەمەن ‪ -‬سلێمانی‪ :‬عەدنان عوسمان‪،‬‬ ‫ئەندامى خانەى راپەڕاندنى بزووتنەوەی گۆڕان‪،‬‬ ‫ئاشکرایکرد‪ ،‬لیژنەیەکى چوار کەسى لەنێوان‬ ‫گۆڕان و پارتى دانراوە بۆ پێداچوونەوە بە‬ ‫پۆستەکان و دانانى کاتێکى دیاریکراو بۆ‬ ‫پڕکردنەوەیان‪ .‬لەبارەی پەیوەندییەكانیان‬ ‫لەگەڵ یەكێتی‪ ،‬دەڵێت‪“ :‬چاوەڕوانى یەکێتین‬ ‫هەنگاوى کردارى بنێت”‪.‬‬ ‫ئەو وتانەی عەدنان عوسمان لە‬ ‫چاوپێکەوتنێکى تایبەتى “زەمەن”دا هاتووەو‬ ‫تیایدا دەڵێت‪“ :‬لە رێککەوتنمان لەگەڵ پارتى‬ ‫دوو تێبینیمان لەسەر مامەڵەیان بۆ دروستبووەو‬ ‫نیگەرانی گۆڕانمان بە پارتى گەیاندووە”‪.‬‬

‫وتیشى‪“ :‬ئێستا لیژنەیەکى چوار کەسى‬ ‫لەنێوان ئێمەو پارتى دانراوە بۆ پێداچوونەوە‬ ‫بە پۆستەکان و دانانى کاتێکى دیاریکراو بۆ‬ ‫پڕکردنەوەیان”‪.‬‬ ‫سەبارەت بە پەیوەندییان لەگەڵ‬ ‫یەکێتى‪ ،‬عەدنان عوسمان وتى‪“ :‬ئێمە‬ ‫بەردەوام نیەتمان هەبووە لەگەڵ یەکێتیدا‬ ‫پەیوەندییەکانمان باش بێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫خۆشبەختانە هەست ئەکەین لەالیەن‬ ‫یەکێتیشەوە ئەو حەماس و رۆحیەتە هەیە‪،‬‬ ‫“ئێستا چاوەڕوانى یەکێتین هەنگاوى کردارى‬ ‫بنێت”‪.‬‬ ‫درێژەی چاوپێکەوتنەکە لە ل‪ 5‬دایە‬

‫“زەمەن” ریزبەندو ژمارەی كاندیدی حیزبەکانی‬ ‫ناو لیستی هاوپەیمانی باڵودەكاتەوە‬ ‫زەمەن ‪ -‬كەركوك‪ :‬الیەنە بەشدارەكانی‬ ‫هاوپەیمانیی كوردستانی رێككەوتن لەسەر‬ ‫ریزبەندیی و ژمارەی كاندیدەكانیان بۆ‬ ‫پێكهێنانی لیستی هاوبەش بۆ هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكان لە كەركوك و‬ ‫موسڵ و دیالە‪.‬‬

‫بەپێی ئەو زانیارییانەی لە‬ ‫سەرچاوەیەكی تایبەتەوە دەست “زەمەن”‬ ‫كەوتووە لە كەركوك لیستەكە ‪26‬‬ ‫كاندیدی دەبێت‪ ،‬یەكێتی سەرۆكی لیست‬ ‫و ‪ 8‬كاندیدو پارتی ‪ 4‬كاندیدو الیەنەكانی‬ ‫دیكە هەر یەكەو یەك كاندیدیان دەبێت‪.‬‬

‫لە نەینەوا ‪ 48‬كاندیدو پارتی سەرۆكی‬ ‫لیست و ‪ 21‬كاندیدو الیەنەكانی دیكە‬ ‫هەریەكە یەك كاندیدیان دەبێت‪.‬‬ ‫لە دیالە ‪ 26‬كاندیدو یەكێتی سەرۆكی‬ ‫لیست و ‪ 5‬كاندید پارتی ‪ 2‬كاندیدو‬ ‫الیەنەكانی دیكە‪ ،‬یەك كاندیدیان دەبێت‪.‬‬

‫هەر ‪ 30‬الیەنە بەشدارەکەی‬ ‫هاوپەیمانیی کوردستانیی رێککەوتن‬ ‫دوو ئەوەندەی ژمارەی کورسییەکانی‬ ‫ئەنجومەنی هەر پارێزگایەک کاندیدیان‬ ‫هەبێت‪.‬‬ ‫بۆ ل‪2‬‬

‫ئەگەرى گۆڕینى ناوى کۆمەڵ هەیەو عەلی باپیریش پێشنیازی البردنی پاشگری “ئیسالمی” كردووە‬

‫زەمەن ‪ -‬هەولێر‪ :‬كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫بڕیاریداوە لە كۆنگرەی ئەمجارەیدا بڕیارێکى‬ ‫سیاسى روونتر بدات‪ ،‬کە تایبەتمەندییەکەى‬ ‫بریتی بێت لە نزیکى لە جەماوەر‪ .‬هاوكات قسە‬ ‫لەسەر ئەوە كراوە ناوی حزبەكەو ئەمیر بگۆڕن‪.‬‬

‫رێبوار حەمەد‪ ،‬وتەبێژی كۆمەڵی ئیسالمی‪،‬‬ ‫لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ “زەمەن” ئاشکرایکرد‬ ‫“قسە هەیە ناوى کۆمەڵ بەتەواوى بگۆڕدرێت‪،‬‬ ‫مامۆستا عەلیش پێشنیازى بۆ سەرکردایەتى‬ ‫کردووە پاشگرى ئیسالمى الببرێت‪ ،‬قسە لەسەر‬

‫گۆڕینی ناوی ئەمیریش کراوە”‪.‬‬ ‫بڕیارە تا كۆتایی ئەمساڵ كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫كۆنگرەی خۆی ببەستێت و ئامادەكارییەكان‬ ‫بەپێی وتەی رێبوار حەمەد هەنگاوی باشی‬ ‫ناوە‪.‬‬

‫رێبوار حەمەد لەبارەی تێڕوانینی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی بۆ كابینەی نوێی حكومەت‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫“تائێستا گەشبین نین ئەم حکومەتە هەنگاوى‬ ‫جدى بۆ چاکسازى دەستپێکردبێت بە جۆرێک‬ ‫جێگەى دڵخۆشی بێ”‪.‬‬

‫سەبارەت بە پرسى چاکسازى‪ ،‬وتەبێژى‬ ‫کۆمەڵ وتى‪“ :‬دەسەاڵتدارانى هەرێم گەیشتونەتە‬ ‫ئەو راستییەى بوار نەماوە بۆ ئەوەى بەردەوامى‬ ‫بەو گەندەڵییە بدرێت‪ ،‬ئەو گەندەڵییەى‬ ‫لە بەغدا بووە ئەوە دەرئەنجامەکەیەتى کە‬

‫ئەیبینین‪ ،‬ئەو گەندەڵیەى‬ ‫لێرە هەیە کەمتر نییە‬ ‫لەوەى بەغدا”‪.‬‬ ‫درێژەی چاوپێکەوتنەکە‬ ‫لە ل‪ 4‬دایە‬

‫هاواڵتیانی هەرێم ‪ 350‬ملیۆن دینارو ‪93‬‬ ‫بارهەڵگر كۆمەكیان بۆ رۆژئاوا كۆكردەوە‬

‫ل‪2‬‬

‫گومان دەکرێت سکااڵی رۆژنامەنووسان‬ ‫لەسەر شاسوار عەبدولواحید بەالڕێدا ببرێت‬

‫زەمەن ‪ -‬سلێمانی‪ :‬دوای پێنج مانگ لە‬ ‫تۆمارکردنی سکااڵی رۆژنامەنووسو نووسەران‬ ‫لەسەر شاسوار عەبدولواحیدو گروپی‬ ‫سۆشیالمیدیای نەوەی نوێ‪ ،‬تائێستا تەنیا‬ ‫یەك جار بانگهێشتكراون بۆ دادگا‪.‬‬ ‫یەكەم دانیشتنی دادگا رۆژی ‪2019/5/26‬‬ ‫بەڕێوەچوو‪ ،‬ئەندامانی ئەو گروپە دانیان‬ ‫بەوەدا نا كە فەرمان و رێنماییان لە شاسوار‬

‫عەبدولواحیدەوە وەرگرتووە بۆ دروستكردنی‬ ‫بوختان و تۆمەت لەڕێی پەیج و ئەکاونتی‬ ‫سێبەرەوە‪.‬‬ ‫دوای تێپەڕبوونی پێنج مانگ بەسەر یەکەم‬ ‫دانیشتنی دادگا لەسەر ئەو کەیسە‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫سکااڵیان تۆمارکردووە ئێستا گومانیان هەیە‬ ‫كە كەیسەكەیان بە هۆكاری سیاسیەوە بەالڕێدا‬ ‫برابێت‪.‬‬

‫كەمال رەووف لەوبارەیەوە بۆ “زەمەن”‬ ‫وتی‪“ :‬ئێمە بەردەوام گومانمان هەیە بەالڕێدا‬ ‫برابێ‪ ،‬ئەوا هەڵویستمان دەبێو بێدەنگ‬ ‫نابین‪ .‬گومانەکەمان ئەوەیە لەڕێی رێکەوتنی‬ ‫سیاسی نەوەی نوێ لەگەڵ حزبێكی دیكەدا‪،‬‬ ‫دۆسێکەیان لە دادگا بەالڕێدا ببرێ ئەویش بە‬ ‫درەنگخستنی دانیشتنی دادگا تا کۆنبوونی‬ ‫بۆ ل‪3‬‬ ‫بابەتەکە”‪.‬‬

‫یەكێتی هاوردەو ناردنكارانی هەرێم‪:‬‬

‫زۆربەی بازرگانانی هەرێم رێڕەوی بازرگانییان‬ ‫گۆڕیوە لە توركیاوە بۆ واڵتێكی تر‬ ‫زەمەن ‪ -‬هەولێر‪ :‬هەڵمەتی بایكۆتی‬ ‫شمەكو كااڵی توركی لە هەرێمی‬ ‫كوردستان بەردەوامەو وتەبێژی یەكێتی‬ ‫هاوردەو ناردنكارانیش ئاشكرایكرد‪ ،‬زۆربەی‬ ‫بازرگانانی هەرێم رێڕەوی بازرگانییان‬ ‫گۆڕیوە لە توركیاوە بۆ واڵتێكی تر‪.‬‬ ‫بەختیار مەال ئەحمەد‪ ،‬وتەبێژی یەكێتی‬ ‫هاوردەو ناردنكارانی هەرێمی كوردستان‪،‬‬

‫لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ “زەمەن”‬ ‫ئاشكرایكرد هەرێمی كوردستان لەگەڵ‬ ‫نزیكەی ‪ 40‬واڵت كاری بازرگانی دەكاتو‬ ‫وتی‪“ :‬كارێكمان كردووە لە حاڵەتی‬ ‫بایكۆتدا بەدیلی كااڵی توركی هەبێت”‪.‬‬ ‫بەوتەی ئەو‪ ،‬هەڵمەتی بایكۆت دووجار‬ ‫زیان بە توركیا دەگەیەنێت‪.‬‬ ‫بۆ ل‪13‬‬