زەمەن by zamanpress.magazin

‫‪4‬‬

‫ژمارە (‪ )36‬سێشەممە ‪2019/10/1‬‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫سەرپەرشتیار‬ ‫کامەران سوبحان‬

‫رگی کت‬ ‫بە‬

‫موتااڵی رۆژهەاڵتناسی ئێدوارد سەعید‬

‫ێبەکەی‬

‫پەیوەندییەكانی رۆژهەاڵت و رۆژئاوا نموونەیەكی‬ ‫بەرچاوی بەرەبەرەكانێ و گەیشتن بووە بە (ئەو)ی‬ ‫تر‪ ،‬رۆژئاوا وەك پڕۆژەیەكی شیكاریی گەورە بۆ‬ ‫ئەنتۆلۆژی رۆژهەاڵت‪ ،‬شیمانەی دەستكەوتەكانی‬ ‫زۆرتر بووە‪ .‬راگواستنی ریشەو ئەزموونە‬ ‫مێژووییەكان‪ ،‬ئەندێشەو خەیاڵ‪ ،‬لە رۆژهەاڵتەوە‬ ‫بۆ رۆژئاوا ڕێبازگەیەكی سەرەكی رۆژهەاڵتناسەكان‬ ‫بووە‪ .‬دیدی ئێدوارد سەعید لەم بارەیەوە فۆرمێكی‬ ‫هێرمنۆتیكایە‪ ،‬واتە دابڕان لە كایە مەعریفییەكانی‬ ‫رۆژهەاڵتناسی روونادات‪ ،‬بەڵكو گرێدراوی ئەو‬ ‫مێژووە رۆژهەاڵتناسیەیە كە لە كەیەوە سەری‬ ‫هەڵداوە! ئێدوارد سەعید دەڵێت‪“ :‬پێموایە هیچ‬ ‫مانایەكی نەدەبوو هەوڵبدرێ مێژوو و سەربردەیەكی‬ ‫ئەنسكلۆپێدیایانە بۆ رۆژهەاڵتناسی بنووسرێ” لەبەر‬ ‫ئەوە ئێدوارد سەعید بەوە رازی نابێت تەنها ئێمە‬ ‫مێژوویەك بنووسینەوە لە رووداوەكان‪ ،‬بەڵكو ئەو‬

‫بواری رۆژهەاڵتناسی‪:‬‬

‫رۆژهەاڵتناسی ئێدوارد سەعید‪ ،‬خۆی لە سێ‬ ‫فەسڵ دەبینێتەوە‪ .‬فەسڵی یەكەم تیشك دەخاتە سەر‬ ‫ناسینی رۆژهەاڵتناسی‪ ،‬سەرەتاش بە وتاری “ئارتور‬ ‫جەیمس بەلفور” دەست بە لێكۆڵینەوە دەكات‪ ،‬ئەو‬ ‫وتارەی لە پەرلەمانی بەریتانی پێشكەشی كرد‪ .‬بلفۆر‬ ‫باس لەوە دەكات نەتەوە رۆژئاواییەكان هەر كە لە‬

‫ژن لە كایەی وەرگێراندا‬

‫شێخ عوسمان‬ ‫تارا‬

‫وەرگێڕان وەك زاراوە‪ ،‬یەكێكە لە چاالكییە مرۆییەكان كە لە‬ ‫دێرزەمانەوە كراوە و ئامانجیشی پەرچڤەكردنی تێكستەكانە‪ ،‬یان‬ ‫قسەكانە لە زمانێكەوە (زمانی سەرچاوە) بۆ زمانەكانی دیكە‪.‬‬ ‫هەر لە زووەوە مرۆڤ بۆ باشتركردنی پەیوەندییەكانی‬ ‫لەگەڵ ئەوانەی كە بە زمانی ئەو قسە ناكەن‪ ،‬هەوڵیداوە زمانی‬ ‫ئەوی دی فێر بێت بەمەبەستی تێگەیشتن و زیاتر پتەوكردنی‬ ‫ئەو پەیوەندییانەی لەگەڵ ئەوانەی بەو بێگانەبوون‪ .‬دواتریش‬ ‫ئەو جۆرە كارە گەشەی كردووە بەتایبەت دوای ئەوەی نووسین‬ ‫هاتووەتە ئاراوە‪ ،‬ئیدی مرۆڤیش هەوڵەكانی گەشەی كردووە و‬ ‫دەستیكردووە بە وەرگێڕانی تێكستە نووسراوەكانی ئەوانی تر‪.‬‬ ‫كەواتە لێرەوە دەتوانین ئاماژە بەوە بدەین كە وەرگێڕان‬ ‫پرۆسەیە كە مرۆڤ ناتوانێت دەستبەرداری بێت‪ ،‬چونكە بووە بە‬ ‫بزوێنەری سەرەكی بۆ كارلێكی نێوان شارستانییەتەكان و بووەتە‬ ‫ئەو پردەی نەتەوەكان بەیەك دەگەیەنێت‪ .‬هەر وەرگێڕانیشە‬ ‫بووەتە ئامڕازێكی پێویست بۆ ئەوەی لە رێگەیەوە لە فەرهەنگ و‬ ‫كولتووری گەالن تێبگەین و وەرگێڕانیش هۆكارێكی سەرەكییە لە‬ ‫گەشەكردنی پرۆسەی گوڕینەوەی بیروڕاكان‪.‬‬ ‫وەرگێران دەتوانێت دەرخەری سەلیقە و توانای كەسێك‬ ‫بێت بۆ هەڵبژاردنی ڕاستترین و گونجاوترین مانای ئەو وشە و‬ ‫دەستەواژە و گوزارانەی لە زمانێكدا هەیە‪ ،‬بۆ ئەوەی بیگەنێتە‬ ‫خوێنەران و بیسەران و بینەرانی زمانەكەی خۆی‪ ،‬یان دەشكرێت‬ ‫بە پێچەوانەوە بێت بابەت و تێكستی زمانی دایك بێت كە‬ ‫بەرچڤەی دەكات بۆ زمانێكی دیكە‪ .‬گەر باس لە ناوچەكەی‬ ‫خۆمان بكەین‪ ،‬سااڵنێكی زۆرە پرۆسەی وەرگێران تێیدا بەرچاوە‬ ‫و زۆرن ئەوانەی لەو پانتاییە گەورەیەدا كاردەكەن و كاریگەریی‬ ‫خۆیان هەیە ئەمەش چ لە بواری ئەدەبدا بێت‪ ،‬یان لە بوارە‬ ‫جیاوازەكانی دیكەدا‪ .‬لێرەدا دەكرێت بپرسین‪ :‬ژنان چ ڕۆڵ و‬ ‫كاریگەرییەكیان هەیە لەو پرۆسەیەدا؟‬ ‫ئەوەی دەبینرێت ژمارەی خانمانی وەرگێڕ لەچاو پیاواندا‬ ‫ژمارەیەكی كەمە و هیچ جێگەی بەراوردكردن نییە‪ ،‬جگە‬ ‫لەوەش تا ئێستاش كەمترین خانم هەیە بتوانێت بە ئازادانە و چ‬ ‫تێكستێكی بەدڵە ئەوە وەربگێڕێتە سەر زمانی كوردی‪ ،‬چونكە‬ ‫هێشتا بەشێكی زۆری ژنان ناتوانن بەدووربن و گوێ نەدەن‬

‫بە هەندێك دابونەریت و تەنانەت رێگرییە ئایینییەكانیش‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا هەندێك قەڵەمی بوێر و بەتوانای ژنان هەن كە‬ ‫ئەو تابۆیانەیان شكاندووە و توانیویانە ئەو كارە بكەن‪ ،‬سەرەڕای‬ ‫ئەوەی زۆر جار ئەو كارەیان ڕووبەڕووی هەڕەشە و ترساندن و‬ ‫تۆقاندنیشی كردوونەتەوە‪.‬‬ ‫جگە لەوەش هەندێك رێگریی دیكە هەیە لەبەردەم ژنێكی‬ ‫وەرگێڕدا‪ ،‬وەك ئەوەی پرۆسەی وەرگێڕان نەبووەتە پیشە‪ ،‬واتە تا‬ ‫ئێستا وەرگێڕێكی ژن نییە كە پیشەكەی كاری وەرگێڕان بێت‪ ،‬كە‬ ‫ئەمە ڕەنگە بۆ زۆربەی وەرگێرە پیاوەكانیش هەروا بێت‪ .‬زۆر جار‬ ‫ژنان وەك بەشێك لە خولیا و ئارەزووی خۆیان كاری وەرگێڕان‬ ‫دەكەن‪ ،‬واتە هاوشان و تەریب لەگەڵ كارێكی دیكەیان و هاوشان‬ ‫لەگەڵ ئەو ئەركە زۆر و زەبەندو ئەو پابەندییە كۆمەاڵیەتیانەی لە‬ ‫ماڵەوە و لەناو خێزاندا لەسەر شانیانە ئەو كارە دەكەن‪.‬‬ ‫یەكێكی تریش لە رێگرییەكان بریتییە لە نەبوونی شوێنێكی‬ ‫تایبەت بۆ ژنان لەناو ماڵەكانیان بۆ بیركردنەوە و نووسین و‬ ‫كاری وەرگێڕان‪ ،‬وەك ئەوەی (ڤێرجینیا وۆڵف) ئاماژەی پێدەدات‬ ‫و بە پێویستی دەزانێت ژنان ژوورێكی تایبەت بە خۆیان هەبێت‬ ‫بۆ بیركردنەوە و نووسین كە وەرگێڕانیش بۆ خۆی بەشێكە‬ ‫لەو پرۆسەیە‪.‬‬ ‫هەروەها خاڵێكی دیكەی گرنگ ئەوەیە كە زۆر ژن هەیە لەگەڵ‬ ‫ئەوەی رەنگە لە بری زانینی زمانێك چەند زمانێكیش بزانێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبەر ئەوەی زۆر ئاشنا نییە بە بزاوتی ڕۆشنبیری و زانستی‬ ‫ئەو واڵت و ناوچانەی ئەو لێی ژیاوە و كەمتر گرنگی داوە بە‬ ‫خوێندنەوە و بەهۆی سەرقاڵبوونی بە كارە سەرەكییەكەی‪ ،‬خۆی‬ ‫ناتوانێت ببێتە وەرگێڕێكی باش و هیچ خزمەتێك لەو بوارەدا‬ ‫پێشكەش بكات‪.‬‬ ‫ئەمانەش دەمانگەیەنێتە ئەو رایەی كە پێویستە ژنانی زمانزان‬ ‫و خوێنەری جددی لە بوارە جیاجیاكانی ئەدەب و هونەر و زانستە‬ ‫جیاجیاكاندا‪ ،‬زیاتر هەوڵ بدەن بۆ ئەوەی بتوانن هەریەكە لە‬ ‫بواری خۆیدا و بەپێی كارامەییان و توانایان بەسەر ئەو زمانەی‬ ‫دەیزانن‪ ،‬بەشداربن لەو پڕۆسە گەورەیەی وەرگێڕان كە دەستی‬ ‫پێكردووە‪.‬‬

‫مێژوو‬ ‫دەدزێ‪ ،‬لێناگەڕێ‬ ‫توندوتۆڵی یان ناسنامە یان‬ ‫مانایەكی تایبەت بەخۆی هەبێت‪ ،‬راستەوخۆ‬ ‫دەیخاتە ناو مێژووی جیهان‪ ،‬ئەمەشە كە توانات‬ ‫هەبێت وەسفی رۆژهەاڵت بە زمانی رۆژئاوای مۆدێرن‬ ‫بكەی‪.‬‬ ‫لێرە بەدواوە چەمكی “رۆژهەاڵتی” دەبێتە‬ ‫چەمكێكی كارگێڕی و دەكەوێتە ژێر كاریگەریی‬ ‫دیمۆگرافی‪ ،‬ئابووری و سۆسیۆلۆژییەكان‪ .‬سەبارەت‬ ‫بە تێكستەكان رۆژهەاڵتناسی لە سەردەمی‬ ‫گەشانەوەی خۆیدا‪ ،‬واتە سەدەی نۆزدەهەم‪،‬‬ ‫كۆمەڵێك لە توێژەری پسپۆڕی زانستی بەرهەم‬ ‫هێناوە‪ ،‬لەمەوە لێكۆڵینەوە لە دەستنووسەكان‬ ‫زۆرتر بوون‪ ،‬وەرگێڕان و لێكدانەوەی زۆرتر بوو‪،‬‬ ‫كاركردن لە ڕێزمانی سانسكریتی ئەوانی دی‬ ‫هەنگاوی باشی هاوێشت‪ ،‬سەركەوتنی وەسفی و‬ ‫تێكستیانەی رۆژهەاڵتناسی بە جۆرێك سەركەوتنی‬ ‫بەدەستهێنا‪ ،‬كە رۆژئاوا بكەرە‪ ،‬رۆژهەاڵت پاسیڤ‪،‬‬ ‫بگرە تێكستەكان كە خۆی دەبینێتەوە لە تێكستە‬ ‫شوێنەوارییە ئایینیەكان‪ ،‬سیاسییەكان‪ ،‬بازرگانی‬ ‫و ئەو تێكستانەی كە تایبەتیش بوون بە جیهانی‬ ‫رۆژئاواوە‪.‬‬

‫ساڵو گوڵی غوربەت‬ ‫فەرەیدوون سامان‬

‫لەدوورەوە بۆنت دەکەم‬ ‫بۆنی عیشق‪...‬‬

‫هەناسەی ئاسوودەگی ژیان‬

‫خەمی نەگەیشتن بە دیدارت‪...‬‬

‫بە دیداری ئەو چاوانەی پڕن‬

‫لە سۆزی عاشقێکی سەرگەردان‬

‫لەخەمی باوەشی گەرمی‬ ‫میهرەبانی تۆ‪...‬‬

‫کوانووی گڕی عیشقی ئاگرینم‬

‫لەنێو سەهۆڵبەندانی چاوەروانیدا‬ ‫دەبن بە خۆڵەمێش‪...‬‬

‫جار جار دەبیتە بارانی رەحمەت‬

‫جارجاریش گێژەلووکەی نەفرین‬

‫کە پشت لە یاسای عیشق دەکەی‬ ‫مەرگ دەبێتە ناسنامەی ژین‪...‬‬

‫کەی باران لە تەڕ بوونی من و تۆدا پەژیوان بوویەوە‬ ‫شەپۆل لەکەنار هەڵگەڕایەوە‬

‫شەرع و یاساکانیش لە من و تۆ‪...‬‬ ‫لەو ونگەیە کە تۆم ناسی‬ ‫لەنێو هەورە تاریکەکاندا‬

‫بەدوای ئاسۆیەکی تردا گەڕام‬ ‫رەنگەکان شێوەیەکی تر‬ ‫خۆیان نواند‪...‬‬

‫رۆژانێك بوو لە نێو چاوەكانی تۆدا‬ ‫بەدوای رەنگێكی تردا گەڕام‬ ‫خۆم لێ ون بوو‬

‫درەنگ زانیم پیاڵەیەک ژەهری پەژیوانیم نۆشیوە‬ ‫ئاخر عیشق وێڕای وەهمێک‬ ‫خەیاڵێکی سەرشێتانە‪...‬‬

‫مۆتیڤ‪ :‬ئاریان ئەبوبەکر‬

‫سەعید‬

‫كرمانج زرار‬

‫دەیەوێت تەفسیری دەقەكان بكات‪ ،‬سینتاكسی‬ ‫دەقەكان بكرێت‪ ،‬رۆژهەاڵتناس بۆ لێكۆڵینەوە لە‬ ‫دەقێكی ‪ 500‬ساڵەی پێش خۆی‪ ،‬ئەبێت رۆحیەت و‬ ‫فەرهەنگی ئەو ماوە دوورودرێژە لە خۆیدا بەرجەستە‬ ‫بكات‪ ،‬ئەمەیە لە زۆربەی شیكردنەوەكانی ئێدوارد‬ ‫سەعیددا باسی لێوە دەكرێت‪ ،‬ئەوی رۆژئاوایی تا‬ ‫چەند دەتوانێت ببێتە (من)ێكی رۆژهەاڵتیی‪.‬‬ ‫كتێبی “رۆژهەاڵتناسی” ئێدوارد سەعید‪،‬‬ ‫تایبەتمەندترین بەرهەمە لە شیكردنەوەی رۆژهەاڵت‬ ‫و رۆژئاوا‪ ،‬وەك عەرەبێكی كریستیان و ژیانی لە‬ ‫ئەمریكا‪ ،‬بۆچوونەكانی بە جیاواز لە ئەوانەی‬ ‫لەو بوارەدا توێژینەوە دەكەن‪ .‬ئەگەر ئیدوارد‬ ‫بناسین ویستەكانی لە رۆژهەاڵتناسیدا بە باشی‬ ‫درك پێدەكەین‪ .‬ئەوەی رۆژهەاڵت داهێنراوێكی‬ ‫رۆژئاوایە‪ .‬خۆشبەختانە ئەم بەرهەمە لە زمانی‬ ‫فرانسییەوە‪ ،‬وەرگێڕداروە بۆ زمانی كوردی‪ ،‬لەالیەن‬ ‫(د‪.‬موحسین ئەحمەد) وەرگێڕانەكەش پڕۆژەیەكی‬ ‫گەورەی گواستنەوەی فكرییە‪ .‬بۆ ئێمەی كوردیش‬ ‫ئاڵەنگارییەكی بەهێزە‪ .‬ئەو وەیشومانەی لەمڕۆدا‬ ‫رووبەڕوومان دەبنەوە‪ ،‬لە رێگەی پێویستی كوردناسی‬ ‫و رۆژهەاڵتناسی وەك ئامڕاز دەكرێت چارەسەریان‬ ‫بكەین‪ ،‬ئەو چارەسەرەش وەك سەعید دەڵێت نابێت‬ ‫لە رێگەی رۆژئاواناسییەوە بكرێت‪ .‬كوردیش دەبێت‬ ‫دیدی نوێ و ئامێری میتۆدۆلۆژی نوێ دابهێنیت‪،‬‬ ‫بۆ هەموو ئەوانەی كولتوور و فۆڕمی كوردبوون‬ ‫دەشێوێنن‪.‬‬

‫ناو مێژوو سەرهەڵدەدەن‪ ،‬توانای خۆبەڕێوەبردن یان‬ ‫لێدەردەكەوێ‪ ،‬چونكە خەسڵەتی تایبەتیان هەیە‪،‬‬ ‫لە مێژووی رۆژهەاڵت بگەڕێ ئەوە نادۆزیتەوە‪،‬‬ ‫تەواوی سەدە گەورەكانیان كە بێگوومانە لەوەی‬ ‫گەورەبوونە‪ ،‬بەرهەمی دەسەاڵتی دیسپۆتیزم‬ ‫بووە‪ ،‬لەژێر فەرمانڕەوایی حكومەتێكی رەها بووە‪،‬‬ ‫ئێدوارد سەعید گوتارەكەی بەلفور بە سەرنج راكێش‬ ‫ناودەبات‪ ،‬بەهۆی ئەوەوە نا كە قسەكانی راست‬ ‫بێت‪ ،‬بەڵكو بەهۆی ئەو شێوازەی كە رۆڵی چەند‬ ‫كەسایەتییەكی جیاواز دەگێڕێت و نمایشی دەكات‪،‬‬ ‫وەك ئەوەی بەلفۆر دەتوانێت بە ناوی جیهانی‬ ‫شارستانیشەوە قسە بكات‪ .‬یان بە ناوی رۆژئاواوە‪.‬‬ ‫وتارەكە باسوخواسی میسر زیاتر لەخۆدەگرێت‪ ،‬لە‬ ‫ساڵی (‪1882‬ز) كە ئینگلتەرا میسری داگیركرد و‬ ‫كۆتایی بە راپەڕینەكان هێنا‪ .‬وەك بەلفۆر دەڵێت‬ ‫سەركەوتنی بەریتانیا لە میسر بێوێنەیە‪ .‬ئەمەش‬ ‫ئەرگۆمێنتێكی بەهێزی كۆڵۆنیالی بەریتانییە لە‬ ‫خستنەڕووی سیاسی و كارگێڕی دەردەخات‪.‬‬ ‫خودی سەعید كە مەبەستی داگیركردنی میسرە‪،‬‬ ‫لەالیەن پۆناپارتەوە لە ساڵی (‪1798‬ز) داگیركردنی‬ ‫میسر‪ ،‬چەندین پرۆسەی خستە نێوان رۆژهەاڵت‬ ‫و رۆژئاوا‪ ،‬كە تاكو ئێستاش كاریگەری لەسەر‬ ‫سیاسەتی ئەمڕۆ داناوە‪.‬‬ ‫سەعید وەسفی خۆی بۆ رۆژهەاڵتناسی وەك‬ ‫بوارێكی زانستی خەسڵەتی نوێ بەرجەستە دەكات‬ ‫(ئایدیای نوێنەرایەتی كردن ئایدیایەكی شانۆییە)‬ ‫رۆژهەاڵت ئەو شانۆیەیە كە هەموو رۆژهەاڵتی‬ ‫تێدا قەتیس بووە‪ .‬پێی وایە لەسەر ئەم شانۆیە‬ ‫هەموو ئەو كەسایەتیانە دەردەكەون كە رۆڵیان لە‬ ‫نوێنەرایەتیكردنی گشتێكی فراوانترینە كە خۆیان‬ ‫لێیەوە هاتوون‪ .‬رۆژهەاڵتیش وەك بوارێكی داخراو‬ ‫دیمەنێكی شانۆیی گرێدراو بە ئەوروپا‪ ،‬رۆژهەاڵتیش‬ ‫كە پەڕچوئامێزەو هەر الیەنێكی روون بكەیتەوە‬ ‫باس لە جیهانی دەوڵەمەندییەكی ئەفسووناوی‬

‫رۆژهەاڵتناسی‬ ‫سەعید‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫وەها لێكدەداتەوە كە لە روانگەی‬ ‫سایكۆلۆژییەوە رۆژهەاڵتناسی فۆرمێكی‬ ‫پارانۆیایە‪ ،‬زانینێكە وەك سیستەمی‬ ‫زانینی مێژوویی‪.‬‬ ‫داگیركردنی میسرو تێكستەكان لەالیەن‬ ‫ناپۆلیۆن بۆناپارت ‪:1798‬‬ ‫داگیركردنی میسر‪ ،‬بە تەنها بە مانای‬ ‫سەپاندنی هێزێك بەسەر ناوچەیەكدا‬ ‫نایەت‪ ،‬بگرە راكێشانی مێژوو و فەرهەنگ‬ ‫و لێكۆڵینەوەی ژینالۆژی و سەرجەم مەودا‬ ‫ریشەییەكانە‪ .‬شوێنەوارەكان و دەقەكان‪ ،‬بەڵگەی‬ ‫رواڵەتێكی لۆژیكین بە دەست رۆژهەاڵتناسەكانەوە‪،‬‬ ‫دەست بەسەرداگرتنی میسر بۆ زلهێزێكی مۆدێرن‬ ‫وەك پیشاندانێكی سرووشتی هێزی خۆی بووە‪.‬‬ ‫سەعیدیش ئەو هەواڵنە دەردەخات پێش ناپلیۆن‪،‬‬ ‫لەوانە “هایكنت ئەنكتیل”‪ ،‬وەك هەوڵێكی گرنگ‬ ‫بە شیكاری لە سەرجەم ئەو كارانەی لەبارەی‬ ‫رۆژهەاڵت كردوویەتی دەردەخات‪ ،‬ناسینی رۆژهەاڵت‬ ‫سەرەتا بە توێژینەوە لە تێكستە كالسیكییەكانەوە‬ ‫دەستی پێكرد‪ ،‬پاشان بە پەیڕەوكردنی ئەم‬ ‫تێكستانە بەسەر رۆژهەاڵتی مۆدێرن كۆتایی دەهات‪.‬‬ ‫تایبەتمەندییەكانی پڕۆژە رۆژهەاڵتناسییەكانی پێش‬ ‫ناپۆلیۆن‪ ،‬تەنها شتێكی كەم هەبوو كە بیكەن بۆ‬ ‫سەركەوتنیان‪.‬‬ ‫میسر بۆ بۆناپارت تایبەت بووە‪ ،‬واتە بۆناپارت‬ ‫دەیویست بیسەلمێنێت كە بۆ ئیسالم تێدەكۆشێت‪.‬‬ ‫ئێدوارد ئاماژە بەوە دەكات كە میسر دەبوایە ببێتە‬ ‫بەشێك لە زانستی فرانسی‪ .‬ئەو ئەنستیتۆیەی‬ ‫بۆناپارت دایمەزراندبوو بۆ میسر‪ ،‬لەگەڵ تیپی‪،‬‬ ‫مێژوونووسەكانی‪ ،‬بیۆلۆژیستەكانی‪ ،‬ئاركیۆلۆگەكانی‪،‬‬ ‫تیپێكی زانا سوپاكەی بوون‪ ،‬توندوتیژی ئەمانەش‬ ‫هیچی كەمتر نەبوو لە سوپاكەی‪ .‬سەبارەت بە‬ ‫كتێبی “وەسفی میسر” سەعید بۆی روونە پێگەی‬

‫ئیدوارد‬

‫(رۆژهەاڵتی داهێرناو لەالیەن رۆژئاواوە)‬

‫چی بە شاعیر بەخشیوە؟‬