32

‫‪4‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫من شیعر نیم‬ ‫من خودی شاعیرەکەم‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫ڕامیار مەحمود‬

‫ئەبێت بەشێکی زۆر لە ئارەزووەکانت بکشێنیتەوە‪..‬‬ ‫خود لە ئەمڕۆدا‪..‬‬

‫كۆاڵن‪ :‬شەختە و‬

‫بۆ ئەوەی وێڵ نەبیت‪...‬‬

‫شەقام‪ :‬بەفر و‬

‫پێویستی بە خۆچڕکردنەوە و خۆ بچوککردنەوەیە‪...‬‬

‫دڵ‪ ،‬ئاگردانی عیشقی تۆ!‬

‫ئەمگەیەنێتەوە بە خۆم‪...‬‬

‫دەرگامان نادات‪.‬‬

‫من هەمیشە لە سۆراخکردنی ئەو ڕێگایانەم‪..‬‬

‫بۆیێ مردن‪ ،‬هەرگیز لە‬

‫پاڵەپەستۆی کۆمەاڵیەتی هەراسانی کردووم‪..‬‬

‫***‬

‫لە سەر لەشی خۆیان هەڵئەکۆڵن‪...‬‬

‫هیچ ناکات!‬

‫وا هەست دەکەم‪ ،‬بەشی‬

‫ئێوارەی لێهات شەرابە تاڵەکەی خۆم ئەخۆم‪..‬‬

‫پێت وایە چی دەڵێم؟‬

‫شۆڕشگێرەکان زەوقیان چۆتە سەر کۆمەڵگا وەک‬

‫یاخود هەموو تەمەن؟‬

‫ڕۆشنبیران ئاخ ڕۆشنبیران‪..‬‬

‫کە جێی گەورەیی عیشقی‬

‫مەبەستم ئەوەیە غەم‪...‬‬

‫چەند پارچە میلۆدییەکی‬ ‫شیعریی‪...‬‬

‫پشکۆ نەجمەدین‬

‫شار‪ :‬زریان و‬

‫شاعیران دەرگا و پەنجەرەکانیان‪..‬‬

‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫سەرپەرشتیار‬ ‫کامەران سوبحان‬

‫کات؟ رۆژ؟ وەرز و ساڵ؟‬

‫هەمیشە‪ ..‬کۆمەڵگا تەنها دەغیلەیەکی گەورەیە ‪..‬‬

‫نا ئەزیزم‪ ،‬شیعر دەڵێم‪،‬‬

‫دەاڵڵە کەلتورییەکانی دەسەاڵت‪...‬‬

‫تۆی تێدا نابێتەوە!‬

‫من شیعر نیم‪ ..‬من خودی شاعیرەکەم‪...‬‬

‫***‬

‫تا ئێستا بە تەواوی تاریکی و ڕوناکیامن‪..‬‬

‫کەچی ساتێکیش دەنووسم‪ ،‬لە شەپۆلی زەریایەکی بێ رەشەبا‪ ،‬هێمنرتم‪.‬‬

‫بۆ دەرچوون لەو دژبەرییە ‪..‬‬

‫من پێم خۆشە‪ ،‬تۆ لە شیوەنی دڵمدا‪ ،‬سەرچۆپیی شایی دڵی خۆت‪ ،‬راوەشێنیت!‬

‫هەڵبەت بە شادییەکی زۆرەوە‪..‬‬

‫كە من تۆ بم‪،‬‬

‫مرۆڤێک کە نوێنەرایەتی گەردوون ئەکات‪...‬‬ ‫بۆ لە یەک جیاناکریتەوە‪...‬‬ ‫خۆ ونکردنم هەڵبژارد‪...‬‬ ‫بە ئەندازەیەکی زۆر خاو ئەنووسم‪..‬‬

‫لە هاوار و ناڵەی ناخم‪ ،‬وەک شۆڕەبی هەڵدەلەرزم‪،‬‬

‫لە نووسیندا‪ ،‬هەر چەندە ئازار بچێژم‪ ،‬تۆ گوێت لە زریکەم نابێ‪.‬‬ ‫***‬

‫سڕینەوەی راناوی ”من”‬

‫کاتێکیش ئەیخوێنیتەوە پێویستە بێدەنگی‬

‫لە رێزماندا‪ ،‬واجبێكی شەرعیی عیشقە!‬

‫مرۆڤ ئەبێت لە ماندووبون بە دەست یەکرتی و‪ ..‬بە‬

‫من دەمرم و دەزانم تۆ‪،‬‬

‫ئەمەش ئەرکی شاعیرانی قورسرت کرد‪...‬‬

‫دەمت لە كلیلە دەچێ‪،‬‬

‫گەڕانەوە بۆ ژیان‪..‬‬

‫كە بارتەقای لەدەستدانی عیشقی من بێ!‬

‫هەڵبژێریت‪...‬‬ ‫دەست شتەکانەوە ڕزگار بکرێت‪...‬‬

‫***‬

‫چاوانت پڕ فرمێسك دەبن‪،‬‬

‫ڕۆژێک دێت مرۆڤ بە تاوانی‬

‫ئاخر هاوارێك شك نابەیت‪،‬‬

‫لە بەندیخانەکاندا توند ئەکرێن‪...‬‬

‫گەر تۆ نەبای‪ ،‬دەبوو سەرپاکی تەمەنم‬

‫وەک زیندانییەکی لە بیرکراو‬

‫وای چ جوانە‪ ،‬خشتەی مامتاتیکی تەمەن‬

‫ئەگەر شۆڕشێک مابێتەوە‬

‫***‬

‫هەستانەوەی جەستەیە دژ بە‬

‫سوپاس کە ئەمشەو‪ ،‬مەستت کردین!‬

‫دووبارەی ئەکەمەوە‬

‫لەسەر دڵی من دەبزوێ‪،‬‬

‫ئەزانم کەس منی لە بیر نییە‪..‬‬

‫لە مانای عیشق گەڕابام!‬

‫پێتان شاد ئەمبەوە‪..‬‬

‫بە دەنکی تەسبیحی عیشق!‬

‫بەرۆکی زەمان بگرێت‪..‬‬ ‫ئایدیالیزم‬ ‫گرنگ نییە چیت ئەوێ‪..‬؟‬

‫بۆ موزیسیۆن ئیرباهیمی نەقدیان‪.‬‬ ‫پەنجەت لەسەر ژێی کەمان نا‪،‬‬ ‫چی برینی رووحم هەیە‪،‬‬

‫گرنگ ئەوەیە هیچت نەوێت‪...‬‬

‫بە ریتمی سەمای پەنجەی تۆ‪،‬‬

‫تیشکی خۆم بۆ ئەو مرۆڤانە‬

‫تۆ «دەردی من‪ ،‬دەرمانی من»‪.‬‬

‫کە هێشتا نەهاتوون‪...‬‬

‫تۆ پەیامهێن‪ ،‬تۆ پێم دەڵێی‪،‬‬

‫‪2019‬‬

‫بۆ دڵی ئەو‪ ،‬بۆ کوێ دەچن‪ ،‬لە كوێوە دێن‪.‬‬

‫بۆیە وەک خۆرێک ‪..‬‬ ‫ئەنێرم ‪..‬‬ ‫ئۆگۆستی‬

‫دێنەوە سوێ!‬

‫تۆ کۆڵەر و ساڕێژکاری زامانی من‪.‬‬ ‫عیشق و سەوداییم بۆ موزیک‪،‬‬

‫تارا محەمەد ئەمین‪:‬‬

‫هونەرمەندی کورد تاکێکی دڵسۆز نییە!‬

‫‪3‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫( تارا محەمەد ئەمین) لە واڵتی نەرویج دەژی‪ ،‬یەکێکە لە هونەرمەندە چاالک و دیارەکانی‬ ‫نێو دنیای شێوەکاری‪ ،‬حەز و خولیای هونەری ئەو‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ قۆناغی منداڵی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫هەڵکشانی تەمەندا‪ ،‬ئەم حەز و خولیایە گەورەتر دەبێت و ئەمەش وا دەکات‪ ،‬تارا لەپاڵ‬ ‫خوێندنی هونەردا بە شێوەی ئەکادیمی‪ ،‬ئەزموونیش وەک فێرگەیەک دەستی دەگرێت و خەیاڵی‬ ‫قووڵتر دەکات و بەشداری چەندین پێشانگەی تایبەت و هاوبەشی شێوەکاریی کردووە‪.‬‬ ‫لەم گفتوگۆیەدا لەگەڵ “کولتووری زەمەن”‪ ،‬کۆمەڵێک پرسی هونەریی دەخاتە ڕوو‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬بارین عەلی‬

‫* وەک زۆرێک لە هونەرمەندەکانی تر‪ ،‬تۆش‬ ‫خولیای هونەریت لە منداڵییەوە سەری هەڵداوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێمان بڵێ لەو سەرەتایەوە چۆن برەوت پێدا و لەکوێدا‬ ‫بە شێوەیەکی پڕۆفیشناڵ خۆتت بینییەوە؟‬ ‫ هونەری وێنەکێشان لە تەمەنی نۆ ساڵییەوە‪،‬‬‫الی من سەرچاوەی گرت‪ ،‬هاوکات خولیاو ئارەزوویەکی‬ ‫زۆرم هەبوو بۆی‪ ،‬بەردەوامیم پێدا تا ئەو کاتەی لە‬ ‫پەیمانگای هونەرە جوانەکانی سلێمانی‪ ،‬بە شێوەیەکی‬ ‫ئەکادیمی لەو بوارەدا خوێندم‪ ،‬دواتر من هەوڵێکی‬ ‫زۆرمداوەو کاری زۆرم کردووە‪ ،‬دەتوانم بڵێم ئەزموونم‬ ‫زۆرە‪ ،‬نەوەستان و بەردەوامی هێزی هونەریی‬ ‫پێبەخشیوم‪ ،‬واتا تەنها خوێندنی شوێنێکی هونەریی‪،‬‬ ‫هونەرمەند دروست ناکات‪.‬‬ ‫* هاوسەرەکەشت وەک خۆت شێوەکارە‪،‬‬

‫کاریگەریتان چییە لەسەر ژیان بە گشتی و هونەری‬ ‫یەکتر بە تایبەت؟‬ ‫ بەڵێ هاوسەرەکەشم هونەرمەندی شێوەکارە‪،‬‬‫کاریگەریمان نییە لەسەر یەکتر‪ ،‬چونکە ستایلی کار‬ ‫کردنمان جیاوازە‪ ،‬هاوکات کەرەستەی جیاوازیش‬ ‫بەکاردەهێنین بۆ کارکردن‪ ،‬بۆ نموونە‪ :‬من بۆیەی ئاوی‬ ‫و قەڵەمی رەنگاورەنگ زۆر بەکاردێنم‪ ،‬قەڵەمی ‪HB‬‬ ‫هەندێ جار تێکەاڵو بە فەحمی قاوەیی بۆ بەخشینی‬ ‫تابلۆیەک مۆرکی کۆن ببەخشێ‪ ،‬زیاتر ئەمە بۆ‬ ‫پۆرترێت بەکار دێنم‪ .‬هاوسەرەکەم بە ئەکریل لە سەر‬ ‫کانڤاس کار دەکات‪ ،‬سکێچات و هەندێجار پۆرترێت‪.‬‬ ‫* ئەزموونی ژیانکردن لە واڵتێکی ئەوروپیدا چ‬ ‫گۆڕانکاریەکی لە شێوازی بیرکردنەوە و هونەری تۆ‬ ‫گۆڕیوە؟‬

‫ سااڵنێکی زۆرە لێرە ژیان دەکەم‪ ،‬سەیر نییە‬‫کاریگەری ئەرێنی زۆری لە شێوازی بیرکردنەوەو‬ ‫هەڵسوکەوتم کربێ‪ ،‬بۆ نموونە ئازادی تاک‪ ،‬مافی ژن‪،‬‬ ‫مافی منداڵ‪ ،‬مافی ئاژەڵ‪ ،‬بە یەک چاو سەیرکردنی‬ ‫نەتەوە جیاوازەکان‪ ،‬مافی پیرو کەمئەندامان‪،‬‬ ‫رێزی یاساو پاک راگرتنی ژینگە و رێزی کات‪ ،‬ئەم‬ ‫نموونانەش ڕەنگدانەوەی باشی لەسەر بیرکردنەوەو‬ ‫هونەرەکەم دروست کردوە هەر بۆیەش لە هەندێ لە‬ ‫تابلۆکانمدا ڕەنگدانەوەم هەبووە‪.‬‬ ‫* لە زۆربەی تابلۆکانتدا ژیان و سرووشتی‬ ‫کوردەواری دەبینین‪ ،‬ئایا ئەمە وا ناکات داهێنانەکانت‬ ‫سنووردار بێت و هونەرەکەت بە شێوەیەکی محەلی‬ ‫بمێنێتەوە؟‬ ‫ هەمیشە خولیای دیمەنە جوانەکانی سرووشتم‪،‬‬‫منیش بەشێکی دانەبڕاوم لەو سرووشتە‪ ،‬بە تایبەت‬ ‫سرووشتی کوردستان‪ ،‬هاوکات چەندین تابلۆی‬ ‫سرووشتی نەرویج و هەندێ واڵتی ئەورپیشم کێشاوە‪،‬‬

‫لە ئیستادا هەندێ تابلۆشم هەیە‪ ،‬هێشتا نمایش‬ ‫نەکراون‪ ،‬ئەمانە تەواو جیاوازن‪.‬‬ ‫* لە ئێستادا ئاستی هونەی شێوەکاری لە‬ ‫کوردستاندا چۆن دەبینیت؟‬ ‫ لەگەڵ ئەوەی تەمەنی هونەری کوردی دوورو‬‫درێژ نییە‪ ،‬بەاڵم وەک ئاستی هونەریی‪ ،‬هونەرمەندی‬ ‫ئەکادیمی هەیە لە کوردستاندا‪.‬‬ ‫* لەگەڵ هاوسەرەکەت پێشانگایەکی هاوبەشتان‬ ‫کردەوە‪ ،‬باسی ئەو پێشانگایەمان بۆ بکە و پێمان بڵێ‬ ‫سەرنجی بینەر و هونەرمەندە بیانییەکان چی بوون‬ ‫لەسە کارەکانتان؟‬ ‫ دوا پێشانگای هاوبەشمان لەگەڵ هاوسەرم‪ ،‬سەرنج‬‫و تێڕامانی جوانم دەبینی‪ ،‬بە تایبەت دیمەنێک زۆر‬ ‫سەرنجی راکێشام‪ ،‬ژنێک لە گەڵ دایکە بەتەمەنەکەیدا‬ ‫رامابوون بە دیار تابلۆکانەوە‪ ،‬بە تایبەت تابلۆی بۆفی‬ ‫(دوڵ دوڵ بۆڕاق) زۆر بە وردی پرسیاریان لێ دەکردم‪،‬‬ ‫هەروەها هونەرمەندە نەرویجیەکان‪ ،‬پێشوازییەکی‬

‫جوان و هەستێکی تایبەتیان پێ دەبەخشین‬ ‫سوپاسیان دەکەم‪ ،‬بە راستی یەکبەیەکی تابلۆکانیان‬ ‫زۆر بە سەرنجەوە تەماشا دەکرد و پرسیاری وردیان‬ ‫دەربارەیان دەکرد‪.‬‬ ‫* بۆچی هونەرمەندی کورد‪ ،‬نەیتوانیوە وەکو‬ ‫پێویست کارەساتە تراژیدییەکانی نەتەوە لە بەرهەمە‬ ‫هونەرییەکاندا تەوزیف بکات‪ ،‬لەکاتیکدا دەبینین‬ ‫بەشێکی زۆی شاکارە جیهانییەکان‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫کارەساتە تراژیدیا جیهانییەکانن؟‬ ‫ هونەرمەندی کورد تاکێکی دڵسۆز نییە‪ ،‬هەستی‬‫بەرپرسیارێتی لە ئەستۆ نەگرتووە‪ ،‬ئەوەی جێی‬ ‫نیگەرانییە‪ ،‬هونەری شێوەکاری کوردیی نەیتوانیوە‬ ‫هۆکارێک بێت بۆ خزمەتکردنی وەرچەرخانی کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫زۆربەی هونەرمەندانمان‪ ،‬تەنها تەرکیزیان لەسەر فۆرم‬ ‫و ئێستاتیکایە‪ ،‬هونەری راستەقینە دەبێ زمانحاڵی‬ ‫گەل بێت و کار بۆ دادپەروەریی و یەکسانی و مافی‬ ‫مرۆڤ بکات‪.‬‬

‫گەر بڕیارە مبرین‪ ......‬بینینێکی تر‬

‫سیروان رەحیم‬

‫وازیکردنی رۆڵ لە شانۆدا‪ ،‬چەند خۆشە لەالم‪،‬‬ ‫حەزی لێدەکەم‪ .‬بە جۆرێک واقیعییە‪ ،‬لە ژیان‬ ‫واقیعیتر‪.‬‬ ‫ئۆسکار وایڵد (‪ ١٨٥٤‬ـ ‪)١٩٠٠‬‬ ‫بۆئەوەی کارێکی شانۆیی لە ژیان واقیعیتر بێت و‬ ‫روونتر لە ژیان خۆی بواری بینین بڕەخسێنێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫کارێک بێت لە کارامەیی هونەری و خۆشەویستی‬ ‫شانۆ خۆیەوە سەرچاوەی گرتبێت‪ .‬ئەو کارانەی بەو‬ ‫جۆرە بەرجەستە دەکرێن و بەرهەمدەهێندرێن‪ ،‬هەر‬ ‫لە دەستپێکی بینینیانەوە بە روونی ئەو هەستی‬ ‫خۆشەویستی و کارامەبوونەیان پێوە دیارە‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو رستە جوانەی ئۆسکار وایڵد‪ ،‬هەموو‬ ‫کارێکی شانۆیی ناگرێتەوە‪ .‬کاری شانۆ چەند دەکرێت‬ ‫چێژبەخش و نایاب بێت‪ ،‬ئەوەندەیش ئەگەری بوون بە‬ ‫هۆکاری وەڕسبوون و وەڕسکاریی هەیە‪ .‬ئەو بەرهەمانەی‬ ‫شانۆ کەم نین کە وەڕسکەرن‪ ،‬بە جۆرێک وەڕسکەرن‪،‬‬ ‫مرۆڤ نەک لە واقیع دوور دەخەنەوە‪ ،‬بەڵکو “بینین” و‬ ‫هێزو چاو و تێڕامان وێڵ دەکەن و چێژیشی بزر دەکەن‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو رستە جوان و کاریگەرەی وایڵد‪ ،‬ئەگەر پاش‬ ‫بینینی کارێکی وەکو “گەر بڕیارە بمرین” بێتەوە‬ ‫بیر و خەیاڵ جۆش بدات‪ ،‬ئەو دەم رستەکە خۆی و‬ ‫کارە شانۆییەکەیش لە الی بینەر جوانتر و کاریگەرتر‬ ‫دەبێت‪ .‬لە تەماشاکردنی کارێکی وەهادا‪ ،‬وەکو ئەم‬ ‫بەرهەمەی شوان کەریم و گروپی سکێچ و کۆمەڵێ‬ ‫شانۆکاردا دەبینین‪ ،‬واتای سەراوی نا‪ ،‬واتای قووڵ و‬ ‫گرنگ لەو رستەیەی ئۆسکار وایڵدا چییە‪ .‬شوان کەریم‬ ‫و ئەو گروپە کارامەیە کار لەسەر هەندێ شتی سادە‬ ‫و باوی رۆژانە دەکەن‪ .‬ئەو شتە سادانە کۆدەکەنەوە‪،‬‬

‫دەیانهێنن‪ ،‬کاری لەسەر دەکەن‪ ،‬لە الی خۆیان دەبێت‬ ‫بە کارێکی هونەریی باوەڕپێکراو و پاشانیش وەکو‬ ‫بەرهەمێکی شانۆیی نایاب دەیخەنە بەردیدەی بینەر‪.‬‬ ‫راستییەکەی بۆیە کارەکەی ئەوانیش “لە‬ ‫واقیع” روونتر و زەاللترە‪ ،‬چونکە لە بۆتەی کار و‬ ‫ماندووبوون بە بابەتەکەوە‪ ،‬ئەم هونەرمەندانە دەتوانن‬ ‫تەپوتۆزەکانی رۆژگار و ژیان بەسەر سەرجەم‬ ‫بەسەرهات و تەواوی بەشەکانی چیرۆکەکەوە داماڵن‬ ‫و بە شێوەیەکی پااڵفتە پێشکەشی بینەری بکەن‪.‬‬ ‫ئەوان شتە وردەکان‪ ،‬کە نیگای زۆر کەس نایانگاتێ‪،‬‬ ‫دەبینن و بە خاوێنی دەیخەنەوە بەردیدە‪ .‬هونەری ئەم‬ ‫کارە لێرەدا دەبیندرێت و هەستی پێدەکرێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەرهەمەکەیان‪ ،‬کارێکە سەرباری چیرۆکێکی خەمهێنەر‬ ‫و سەرەڕای بەسەرهاتێکی پڕ لە دڵڕەقی‪ ،‬هێشتا‬ ‫چێژبەخشە و بینەر بە حەزەوە لەگەڵ هەڵکشانی‬ ‫رووداوەکان و بەردەوامبوونی دیمەنەکاندا دەڕوات‪.‬‬ ‫لە تێڕوانینی ورد بۆ پالنی دەرهێنەر و ئەو‬ ‫شێوازی “بینین و تێڕامانەی” ئەو کاری پێدەکات‪،‬‬ ‫بیرمان بۆ ئەوە دەچێت‪ :‬جیاوازیی گرنگ لەم جۆرە‬ ‫کارانەدا جۆری “بینینە”‪ ،‬بینینی شتەکان‪ .‬هەندێ‬

‫شت کە ئەم دەرهێنەرە دەیانبینێت‪ ،‬هەمان ئەو‬ ‫شتگەلەن ئێمەیش دەیانبینین‪ ،‬بەاڵم ئەو بە جۆرێکی‬ ‫تر دەیانبینێت و بە چاوێکی تر لەو دیاردانە دەڕوانێت‪.‬‬ ‫هەر بۆیە دەتوانێت بە جۆرێکی تر‪ ،‬جۆرێکی تەواو‬ ‫جیاواز‪ ،‬جۆرێک تایبەت بە خۆی‪ ،‬شتەکان پێشانی‬ ‫بینەر بداتەوە‪ .‬ئەو چیرۆک‪ ،‬بەسەرهات و رووداوانەی‬ ‫لە بەرهەمی (شوان کەریم)دا دەبن بە کەرەستەی‬ ‫کاری هونەری‪ ،‬هەمان ئەوانەن بینەریش لە واقیعدا‬ ‫دەیانبینێت و پێیان ئاشنایە‪ ،‬بەاڵم کاتێک لە الی‬ ‫ئەم دەیبینین‪ ،‬هەمان بینین نییە‪ ،‬بینینێکە بە چاوی‬ ‫ئەو‪ ،‬بە لێکدانەوە و بە شرۆڤەی ئەودا تێدەپەڕن‪ ،‬ئەو‬ ‫دیارە بە یارمەتی‪ ،‬بە بەکاری پێکەوەیی‪ ،‬بە گفتوگۆ‬ ‫و لەسەر راوەستان لەگەڵ ئەکتەرەکانیدا‪ ،‬بینینەکە‬ ‫دەخاتە ئاستێکی وەها بەرزەوە‪.‬‬ ‫سەرنجڕاکێشە کۆکردنەوەی شتە وردەکان‪.‬‬ ‫هەر چاوێک نایکرێت ئەو گەوهەرە گرنگانە ببینێت‬ ‫کە دەبن بە توخمی کارێکی هونەریی وەها نایاب‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەم دەرهێنەر و گروپە دەیانبینن‪ ،‬ئەو گەوهەرە‬ ‫گرنگانە دەبینن و بۆیە دەتوانن بیانکەن بە کەرەستەی‬ ‫بەرهەمێکی شانۆیی لەم جۆرە‪ .‬هەر ئەو هێزی‬

‫وردبینی و کارکردنە نایابەیشە وای کردووە بینەر‪،‬‬ ‫بینەرێکی چاوکراوە بێت و خەیاڵی لە تەماشاکردنی‬ ‫کارەکەدا پەرت نەبێت و بەردەوام لەوێ بە ئامادەیی و‬ ‫سەرحاڵییەوە بمێنێتەوە‪ .‬لە نمایشی ئەم شانۆییەدا‪،‬‬ ‫تۆ بینەریت‪ ،‬بەاڵم بینەرێکی چاالک‪ ،‬بینەرێکیت‬ ‫بە “هەست” بەشداریت و هەست دەکەیت لەنێو‬ ‫بەرهەمەکەدا لە هاتوچۆدایت‪ ،‬هەستێکی ناوازەیەو‬ ‫زۆر نین ئەو بەرهەمانەی هەستێکی لەو جۆرە لە الی‬ ‫بینەر دروستدەکەن‪ .‬ئاوگوست ستریندبێرگ گوتویە‪:‬‬ ‫“بۆئەوەی نمایشکار ببیندرێت‪ ،‬دەبێت لە ڕۆڵێکی‬ ‫بچووکدا هونەرمەندێکی گەورە بێت”‪.‬‬ ‫لە شانۆگەریی “گەر بڕیارە بمرین”دا ئەکتەرەکانی‬ ‫بە جۆرێک وازیی دەکەن و بە شێوەیەکی ئەوەندە‬ ‫سروشتی و هاوکات هونەرمەندانە دەجوڵێنەوە‪،‬‬ ‫بینەر دەزانێت شتێک نییە لەم شانۆییەدا ناوی رۆڵی‬ ‫بچووک یان گەورە بێت‪ .‬بە جۆرێک ئەو تێڕوانین‪ ،‬یان‬ ‫بۆچوونەت لە ال سەردەست دەبێت‪ ،‬کە ئەم ئەکتەرانە‬ ‫هەموو سەرقاڵی بەرجەستەکردنی رۆڵەکانی خۆیانن‪،‬‬ ‫بەرجەستەکردنێک بە واتای شانۆیی‪ ،‬هەر بۆیە لە‬ ‫خستنەبەردەست و پێشاندانی توانای هونەریدا‪،‬‬

‫رۆڵی گەورە یان بچووک هیچ جۆرە باندۆرێکی نییە‬ ‫و نەبینیوە‪ .‬بەشداران هەموو “هونەرمەندی گەورە”‬ ‫بوون و بە تەواوی توانای بینینەوە دەکرا ببیندرێن‬ ‫و “بیندران”‪ .‬بێگومان ئەو وازیکردنی رۆڵ و ئاستی‬ ‫پێشکەشکردنە‪ ،‬بەرئەنجامی کاری پێکەوەیی و‬ ‫هاوئاوازیی نێوان دەرهێنەر و نمایشکارانە‪ ،‬کە لە کاری‬ ‫شانۆییدا بێ ئەو هاوئاوازی و لێکحاڵی بوونە‪ ،‬تواناکان‬ ‫بواری خۆپێشکەشکردنیان نابێت و دەرناکەون‪ .‬لە‬ ‫تەماشاکردنی ئەم بەرهەمە و پاشان بیرکردنەوە لە‬ ‫جۆری کارکردن و شێوازی بەرجەستەکردندا‪ ،‬بۆمان‬ ‫روون دەبێتەوە‪ ،‬ئەم گروپە و دەرهێنەر شوان کەریم‪،‬‬ ‫بە جۆرێکی چەند تەبا پێکەوە کار دەکەن‪ ،‬یان کاریان‬ ‫پێکەوە کردووە‪ .‬بێ چەند و چوون‪ ،‬بێ ئەو “تەبابوونە‬ ‫هونەرییە” زۆر شت لە کاری شانۆییدا السەنگ و خێل‬ ‫و خیچ دەبێت‪.‬‬ ‫سوپاس بۆ دەرهێنەر (شوان کەریم) و گروپی‬ ‫سکێچ و کۆمەڵی شانۆکار‪ ،‬کە بەرهەمێکی وەها‬ ‫نایابیان پێشکەش بە بینەر کرد‪ ،‬بەرهەمێک لە بینینی‬ ‫جیاواز بۆ شتەکانەوە سەرچاوەی گرتووە‪ ،‬بینینێکی‬ ‫دیکەی جودا و پڕ لە جوانکاریی‪.‬‬

‫دیمەنێک لە شانۆگەرییەکە‬

‫‪2‬‬

‫چۆن و بۆچی دەنووسین؟‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫ڤینۆس فایەق‬

‫جانێت ونترسۆن‬

‫(کامەران سوبحان دەینووسێت)‬

‫ئازاری کۆتاییەکان!‬ ‫*(بێدەنگییەکی کەم) بەاڵم مامۆستا گۆران‪ ،‬دیمەنەکان بەمەوە‬ ‫ناوەستنو دواتر هەر لەو گەشتە شیعرییەدا دەچیت بۆ باسکردنی مزگەوت‪،‬‬ ‫پێشتر باسی “مەال”ت‪ ،‬لە هەمان شیعر و دیمەندا کرد‪“ .‬مەال” وەک رووخسار‬ ‫و فیگەرو ئایدیاو بیرکردنەوە‪ ،‬بۆ لە هەمان بابەتی شیعرەکەدا دەتەوێ‬ ‫مزگەوتیش بێنیتە ناو دیمەنەکانی گەشتەکەتەوە؟ مزگەوت تەنها خانوویەک‬ ‫نییە نوێژ و پەرستشی خودای تێدا دەکرێت؟ (بە مەبەست ئەم پرسیارەم‬ ‫لەسەر مزگەوت لە “گۆران” کرد‪ ،‬بۆ ئەوەی بزانم لە دەرەوەی “رق و‬ ‫خۆشەویستیی”ەکەی‪ ،‬پێشتر باسمکرد‪ ،‬دەتوانێ شیعر و ئایدۆلۆژیای خۆی‬ ‫لە یەکتر جیابکاتەوە؟)‬ ‫(دوای قسەکردن و پرسیارەکانم‪“ ،‬گۆران” وەستا‪ ...‬بە دەستی راستی‬ ‫کەمێ الجانی خوراند‪ ،‬وەک ئەوەی قسەیەکی زۆری پێبێ و نەزانێ لە‬ ‫کوێوە‪ ،‬وەاڵمی پرسیارەکەم بداتەوە‪ ،‬چاوەکانی لە چاوم بڕی‪ .‬وێنەی‬ ‫بەیتە شیعرەکانم‪ ،‬لەم گەشتەدا وەک بەردی وشکەکەڵەکەکانی باخەکانی‬ ‫هەورامان رێکخستووە‪ .‬هەر بەیتێک بەیتی پێش و پاش خۆی دەبەستێتەوە‬ ‫بە چامە شیعرییەکەی “گەشت لە هەورامان” من نامەوێ پێناسەی مزگەوت‬ ‫لە دەرەوەی شیعرەکەوە بکەم‪ ،‬خوێنەر خۆی باشتر دەتوانێ بە دوای ئەو‬ ‫پێناسەیە بگەڕێ لە ناو شیعرەکەدا‪ ،‬پێشتریش شاعیرانی تری سۆفیگەر‬ ‫هەوڵیانداوە لەو دیدە جیاوازەی مزگەوت بگەن‪“ ،‬مەولەوی تاوگۆزی و مەال‬ ‫خدری نالی و خانمی مەستوورەی ئەردەاڵنی” بەرهەمی مزگەوتن‪“ .‬مەال‬ ‫عەبدولکەریمی مودەڕیس و شێخ محەمەدی خاڵ و دۆستی دێرینم مامۆستا‬ ‫عەالدین سەجادیی”ش‪ ،‬هەموو لەو ماڵەوە هاتوونەتە نێو دنیای وشە‪.‬‬ ‫بەهەرحاڵ‪ ،‬من وا وێنەی مزگەوتم لە ناو شیعرەکەدا کێشاوە‪ ،‬رەنگە لەوان‬ ‫جیاوازتر بێت‪:‬‬ ‫بنچینەی مزگەوت نیشتۆتە ناو چەم‬ ‫روو بەرەو قیبلە‪ ،‬پشت لە جەهەنەم!‬ ‫مزگەوتی کاتی چێشتەنگاوی چۆڵ‬ ‫وەک مردوو کفنی بێدەنگی بە کۆڵ!‬ ‫سوورەچناری لق و پۆپ درێژ‬ ‫سێبەر ئەکا بۆ خەوی بەردەنوێژ!‬ ‫* بەم شیعرە‪ ،‬دیدە ئایینی و تێڕوانینە سۆفیگەرییەکانت‪ ،‬لەناو‬ ‫سرووشتی هەوراماندا تەواو دەبێ و لە شیعرەکەدا دەچیتە سەر‬ ‫تایبەتمەندییەکەی خۆت‪ ،‬لە باسی ژن و جوانیی ژنی هەورامان‪ .‬ئەمەش‬ ‫بەشێکە لە وێنەی گشتی شیعرەکەت‪ ،‬یان دەربازبوونە لەو قاڵبە شیعرییەی‬ ‫کە ناومان برد بە شیعری سۆفیگەریی نێو مزگەوت و مەال و بانگی بەیانی؟‬ ‫(ویستم بەم پێشەکییە گۆران باسی پێگەی ژن و ژنی هەورامان لەم گەشتە‬ ‫شیعرییەیدا بکات‪).‬‬ ‫ سێ شیعر دەمێنێتەوە‪ ،‬پاش ئەو سێ شیعرەی کە تۆ پرسیارت لە‬‫بارەیانەوە کرد و بە شیعری سۆفیگەریی و ئایینی ناومان بردن‪ .‬هەرسێ‬ ‫شیعرەکە باسی ژن و جوانیی ژنی هەورامان دەکات‪ ،‬کە ئەوانیش (کانیی‬ ‫ژنان‪ ،‬ژن‪ ،‬گۆرانی)ن‪ .‬هەرسێکیان لەو ریتم و ستایلە شیعرییەن‪ ،‬کە من‬ ‫پێشتر خوێنەرەکانم لەسەر راهێناون‪ .‬لە شیعری “کانی ژنان” زیاتر وێنەیەکی‬ ‫رۆمانسی ئەو شوێنەم کێشاوە‪ ،‬کە جێگەی دووەمی ژنانی گوندنشینی کورد‬ ‫بە گشتی و ژنانی هەورامانە بە تایبەتیش‪ ،‬لە دوو بەیتیدا دەڵێم‪:‬‬ ‫ئێواران پۆل پۆل الوی کاکۆڵ لوول‬ ‫سەرەڕێ ئەگرن‪ ،‬سەرگەرم و عەجوول‬ ‫هەرچەن هاڕەی دێ هەیاسەی جوانێک‬ ‫لە هێالنەی دەم ئەفڕی ئامانێک!‬ ‫ئەم دوو بەیتەش‪ ،‬زەمینەیەکە بۆ ئەوەی باسی جوانی و شیکیی ژنی‬ ‫هەورامان بکەم‪ ،‬ئێ دەبێ لە شیعردا زەمینە سازبکەیت بۆ وێنەکان‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی کاریگەریی لە خەیاڵ و هۆشی خوێنەردا جێبێڵێت‪ ،‬بۆیە یەکسەر‬ ‫دێمە سەر ئەو جوانییانەی من بینوومە لە رووخسار و سیمای ژنی هەوراماندا‪،‬‬ ‫لە شیعری پاشتریشدا کە ناوی “ژن”ە و یەکێکە لە شیعرەکانی “گەشت لە‬ ‫هەورامان” وا ژنی هەورامان‪ ،‬لە شیعرەکەدا وێنا دەکەم‪:‬‬ ‫ژنی هەورامان‪ :‬سەرتاپای خشڵ‬ ‫سەرچاوەی بۆنی مێخەک و سمڵ‬ ‫تا بڵێی تەڕپۆش‪ ،‬ئاڵ و وااڵ جل‬ ‫بەژن و بااڵ جوان‪ ،‬بەدەن نەرم و شل!‬ ‫* بەاڵم من وەک خوێنەرێکی بەردەوامی شیعرەکانت‪ ،‬پێموایە لەم‬ ‫بەیتانەی کۆتایی “گەشت لە هەورامان” هەستدەکەم بە تەواوەتی رۆدەچیتە‬ ‫ناو رەگەزی رۆمانتیکیی شیعریی‪ ،‬ئەو نازناوەی لە شیعری کوردیدا پێیان‬ ‫بەخشیویت‪ ،‬کەمتر پەیوەست بوویت بەو وێنانەی پێشتر لە دیمەن و بەیتە‬ ‫شیعرییەکانی تری ئەم گەشتە شیعرییەدا نووسیوتە؟‬ ‫ (مامۆستا گۆران سەرێكی لەقاند‪ ،‬وەک ئەوەی بڵێ نازانم‪ )!.‬لە راستیدا‬‫هەمیشە بۆ من‪ ،‬پێچەوانەی زۆرێ لە شاعیرانی تر‪ ،‬کە سەرەتای نووسینی‬ ‫شیعر بۆیان بە ئازارە‪ .‬من هەمیشە لە کۆتایی شیعرەکانمدا‪ ،‬تووشی‬ ‫دڵەڕاوکێ دەبم‪ ،‬نازانم چۆن کۆتایی بێنم بە شیعرەکانم‪ ،‬لە شیعری “گەشت‬ ‫لە هەورامان”یشدا‪ ،‬تووشی هەمان هەست و دڵەڕاوکێ بووم‪ ،‬جا نازانم‬ ‫کامەران‪ ،‬ئەو کۆتاییەش لەم چامەیەدا کە باسمان کرد‪ ،‬هەمان دڵەڕاوکێی‬ ‫پێوە دیار نییە؟ ئایا تۆ وەک خوێنەرێک کۆتاییەکەیت بە دڵە؟‬ ‫عەشقی ئێوارەی سەرەڕێی کانی‬ ‫بەر ئەداتە چەم کڵپەی گۆرانی!‬ ‫رۆژ ئاوا ئەبێ‪ ،‬چەم تاریک دایە‪،‬‬ ‫دەنگی “کنا لەیل” هەر دوایی نایە‬ ‫مانگ بە تریفەی ناودێ ئەکا کەیل‬ ‫هێشتا هەر گەرمە ناڵەی “کنا لەیل‪”!.‬‬ ‫* ئەمە کۆتاییەکەی نییە‪ ،‬دوو بەیتی تری ماوە؟ (وام بە گۆران وت)‬ ‫ بێگومان ئەم دوو نیوە دێڕە کۆتاییەکەیەتی کە دەڵێم‪:‬‬‫“سیاچەمانە‪ ...‬سیاچەمانە‪”...‬‬ ‫هەورامان جێگای سیاچەمانە!‬ ‫ وایە‪ ...‬ئەوە کۆتاییەکەیەتی‪ .‬بە دڵتە؟ (وای پێوتم مامۆستا گۆران)‬‫*زۆر‪ ...‬زۆر بە دڵمە‪ .‬دەستخۆش مامۆستا گۆران‪.‬‬

‫هەندێجار نووسینم لێدەبێتە جۆرێک لە‬ ‫بێهودەیی و تەنانەت بێعاریش‪ ،‬زۆرجاریش ئەو‬ ‫دونیایەیە کە زۆرترین ئارامیم پێدەبەخشێت‪...‬‬ ‫نووسینی قەسیدەیەک بۆ من بەسە بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو ژیانە بژیم کە لە خەیاڵما دروستم کردووە‪.‬‬ ‫ئێستا لە جاران زیاتر دەخوێنمەوە‪ ،‬سەرەتا‬ ‫کە دەستمدایە نووسین‪ ،‬دەمخوێندەوە‪،‬‬ ‫ئێستاش کەمتر دەنووسم‪ ،‬زیاتر دەخوێنمەوە‪.‬‬ ‫خۆسێ ساراماگۆی پورتوگالی‪ ،‬خاوەنی‬ ‫خەاڵتی نۆبڵ‪ ،‬لە بارەی نووسینەوە باوەڕی‬ ‫وایە‪ :‬باشترین ئامۆژگاری بۆ نووسەر‬ ‫“بخوێنەرەوە”یە‪.‬‬ ‫لە دیمانەیەکیدا خۆسێ ساراماگۆ‪ ،‬کە‬ ‫خەاڵتی نۆبڵی پێبەخشراوە‪ ،‬لە بارەی‬ ‫خۆی و رۆژانەی نووسینەوە پرسیاری‬ ‫لێکراوە‪ ،‬لە وەاڵمدا دەڵێ‪ :‬دوو الپەڕە‬ ‫دەنووسم و دەخوێنمەوە و دەخوێنمەوە و‬ ‫دەخوێنمەوە‪ ...‬ساراماگۆ پێی نەوتووین‬ ‫ئەو کاتەی بە نووسینی ئەو دوو الپەڕەیەوە‬ ‫بەسەریدەبات چەندە‪ ،‬بەاڵم جەختی لەسەر‬ ‫گرنگی خوێندنەوە وەکو رۆتین کردۆتەوە‪.‬‬ ‫لێی دەپرسن‪ :‬دەبێت نووسەرەکان کاتی‬ ‫زیاتر ببەخشنە خوێندنەوە؟ یان زیاتر‬ ‫لەوەی دەخوێننەوە‪ ،‬بنووسن؟ چونکە یەکێک‬ ‫لە هەرە خورافاتە باوەکان سەبارەت بە‬ ‫نووسین‪ ،‬ئەوەیە نووسەرەکان پێویستیان‬ ‫بە کاتی زۆر هەیە لەگەڵ خۆیان بە تەنها‬ ‫بمێننەوە بۆ ئەوەی بنووسن‪ .‬ئەمە وا نیە و‬ ‫دەبێت لە بیرکردنەوەمانی دەرکەین‪ ،‬چونکە‬ ‫ئێمە پێویستمان بە کات هەیە بۆ ئەوەی‬ ‫لەگەڵ خۆمان تەنها بین‪ ،‬بەاڵم مەرج نییە بە‬ ‫نووسینەوە بەسەری بەرین‪.‬‬ ‫ژنە نووسەری بەریتانی جانێت ونترسۆن‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە دەڵێت‪ :‬بە نووسین هەوڵ دەدەم‬ ‫جیهانێک بهێنمە کایەوە‪ ،‬لە کاتێکدا چیرۆکی‬ ‫خۆمم بۆ خۆم دەگێڕایەوە‪ .‬بەاڵم نووسین زۆر‬ ‫لە ناوەرۆکەکەی گەورەترە‪ .‬ئەدەب بە قووڵی‬ ‫بە خۆمانەوە سەرقاڵمان دەکات‪ ،‬زمانێکی‬ ‫نوێ بۆ گوزارشتکردن لە ناسمانەکانمان‪ ،‬دوور‬

‫لە دەستەواژە ناشرینەکان و گشتاندن و نیوە‬ ‫راستیەکان دادەڕێژینەوە‪.‬‬ ‫ریتشارد‬ ‫ئەمەریکی‬ ‫رۆماننووسی‬ ‫فۆرد دەڵێ‪ “ :‬نووسین گومڕا و سەختە‪،‬‬ ‫کەسیش ناچارت ناکات بیکەیت‪ ...‬زۆربەی‬ ‫نووسەرەکان زۆر دەنووسن‪ ،‬هەندێکیش زیاد‬ ‫لە پێویست دەنووسن‪ ،‬ئەمەش بە کوالێتی‬ ‫بەرهەمە ئەدەبیە کەڵەکەبووەکانیان مەزەنە‬ ‫دەکرێت‪ .‬هەرگیز بیرم لەوە نەکردۆتەوە‬ ‫پاڵم پێوەنرابێت بەرەو نووسین‪ .‬من تەنها‬ ‫خۆم بڕیارمداوە ئەوە بکەم‪ .‬زۆرجار کاتێک‬ ‫دەنووسم کە نەتوانم شتێکیتر بکەم‪ ،‬یان‬ ‫کاتێک کە هەستێکی ناخۆشی بێهودەیی‬ ‫داگیرم دەکات‪ ،‬یان کاتێک دەکەومە‬ ‫دڵەڕاوکێوە و هەندێ کاتم بە دەستەوەیە‪،‬‬ ‫هەروەک کاتی کۆتاییهاتنی پاڵەوانێتیەکانی‬ ‫یاری بیسبول‪.‬‬ ‫رۆماننووس و رۆژنامەنووسی ئۆرۆگوای‪،‬‬ ‫ئێدواردۆ گالیانۆ دەڵێ‪“ :‬ئەگەر هەڵە نەبم‬ ‫جان پۆل سارتەر بوو گوتی‪“ :‬نووسین‬ ‫هەندێکمان‬ ‫بێهودەیە‪”.‬‬ ‫پەرۆشییەکی‬ ‫دەنووسین بەبێ ئەوەی بزانێت بۆچی‬ ‫وادەکاتو بۆ چ مەبەستێک‪ .‬بەاڵم رەنگە‬ ‫ئەوەش پەیوەندی بەو پرسانەوە هەبێت کە‬ ‫باوەڕی پێیانە و سەرقاڵە پێانەوە‪.‬‬ ‫ماریانۆبراین پۆل‪ ،‬باوەڕی وایە‬ ‫قەسیدەکان پشتگیری دەکەن‪ ،‬ئەو دەڵێ‪:‬‬ ‫هەر لە زانکۆوە دەستمداوەتە نووسین‪،‬‬ ‫یەکەم قەسیدە و چەند چیرۆکێکم لە گۆڤاری‬ ‫(ذا گۆلدن ئیکۆ)ی ئەدەبی زانکۆی (سانت‬ ‫تریزا)ی شاری کەنساسی ویالیەتی میزوری‬ ‫باڵوکردەوە‪ .‬دوای هاوسەرگیریم لەسەر‬ ‫نووسین بە دەست و بە چاپ بەردەوام بووم‪،‬‬ ‫بەاڵم بە الی منەوە نووسین‪ ،‬تەنها بریتیە‬ ‫لە نووسینەوەی یادەوەرییەکانی خۆم‪ ،‬چونکە‬ ‫زیاتر بیرۆکەو هیواو هەوڵ و بیرەوەرییەکانی‬ ‫خۆمی تیایە‪ ،‬ئیتر بۆ من‪ ،‬نووسینی شیعر‬ ‫جۆرێکە لە پاکبوونەوە‪.‬‬ ‫لەبارەی نووسینی رۆمانەوە‪ ،‬خافیێر‬

‫ریتشارد فۆرد‬

‫گارسیا سانتشیت دەڵێت‪“ :‬من رۆمان‬ ‫دەنووسم‪ ،‬بۆ ئەوەی بە پەلە بژیم‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بە تەنیایش بێت‪ .‬بۆ ئەوەی فریاکەوم ئەو‬ ‫هەموو ژیانە بژیم کە حەزمکردوە بژیم‪ ،‬و‬ ‫ناتوانم لە واقیعدا تیا بژیم‪ .‬بۆ ئەوەی چەند‬ ‫سەدەیەک و چەند حاڵەتێک بژیم‪ .‬رۆمان‬ ‫دەنووسم‪ ،‬وەکو هەوڵێکی ئەگەر بچوکیش‬ ‫بێت رووبەڕووی مردن ببمەوە! بە شێوەیەکی‬ ‫راستەوخۆ دژ بەو داڕمانەی لە بیرکردنەوە‬ ‫و خەیاڵماندا روودەدات‪ ،‬ئێستا بێت یان‬ ‫دواتر‪ .‬رۆمان دەنووسم لەو باوەڕەمەوە کە‬ ‫خەیاڵ تەنها هێزە کە دەتوانێت حەقیقەتە‬ ‫دڕندەکە بترسێنێت‪ .‬رۆمان دەنووسم چونکە‬ ‫لە واقیعدام‪ .‬جگە لە ئارەزووی پاسکیلسواری‬ ‫حەزم دەکرد ببمە موزیکژەن یان شاعیر‪،‬‬ ‫ئەمە ئەگەر جیاوازییەکیان هەبێت‪ ،‬چونکە‬ ‫نووسینی رۆمان الی من‪ ،‬کارێکە لە‬ ‫شیعرنووسین دەچێت‪.‬‬ ‫پێویستم بوو رای هەموو ئەمانە بزانم‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی بزانم من چۆن لەبارەی نووسینەوە‬ ‫بیردەکەمەوە‪ ،‬بەاڵم پێش ئەوەی ئەوە‬ ‫بنووسم‪ ،‬دەبێت ئەوەش بڵێم کە هەموو‬ ‫نووسینێک نووسین نییە‪ ،‬هەروەک هەموو‬ ‫خوێندنەوەیەک خوێندنەوە نییە‪ .‬جاران و‬ ‫رەنگە ئیستاش کەسانێک هەن‪ ،‬کە هەموو‬ ‫شتێک لە ژیانی رۆژانەیاندا بۆ ئەوانیتر دەکەن‪،‬‬ ‫وەکو جلوبەرگەکانیان کە لەبەری دەکەن‪،‬‬ ‫بۆ ئەوانیترە‪ ،‬ناو ماڵەکانیان بۆ ئەوەی‬ ‫پیشانی ئەوانیتری بدەن‪ ،‬تەنانەت شێوازی‬ ‫قسەکردن و هەڵسوکەوتی دەرەوەیان بۆ‬ ‫ئەوانیترە‪ ،‬بە هەمان شێوە کتێب کۆدەکەنەوە‬ ‫و کتێبخانەکەیانی پێ سیخناخ دەکەن بۆ‬ ‫ئەوەی پیشانی ئەوانیتری بدەن‪ ...‬ئەمجۆرە‬ ‫کەسانە خۆیان نین‪ ،‬بە ئاسانی دەتوانن‬ ‫موجامەلەی بەتاڵت بکەن‪ ،‬لە توانایاندایە‬ ‫ئەمڕۆ لە نووسینەکانیاندا بە شانوباڵتدا‬ ‫هەڵدەن‪ ،‬سبەی کە شتێک روویدا لێت‬ ‫دەبنە دووژمن و هەرچی توانای نووسینیانە‪،‬‬ ‫دەیخەنە گەڕ بۆ سووککردن و شکاندنت‪..‬‬

‫ئێدواردۆ گالیانۆ‬

‫ئەمانە خۆیان نین‪ ،‬لە هەموو کەس زیاتر‬ ‫لەبەر ئاوێنەدا دەوەستن‪ ،‬بەاڵم هێشتا لە‬ ‫ناو قوواڵیی خۆیاندا ئەو بوونەوەرەیان هێشتا‬ ‫نەناسیوە کە “خۆی”ەتی‪ ،‬هێشتا لەگەڵ خۆی‬ ‫رووبەڕوو نەوەستاوە و لە کۆتایی رۆژەکەیدا‬ ‫لێپرسینەوە لەگەڵ خۆیدا بکات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫شتێکی خراپی کردبێت سزای خۆی بدات‪،‬‬ ‫ئەگەر چاکی کردبێت پاداشتی خۆی بدات‪،‬‬ ‫لە نووسینی ئەمجۆرە نووسەرانەدا‪ ،‬هەمیشە‬ ‫هەست بە ناهاوسەنگییەک دەکەم‪ ،‬هەست‬ ‫بە نائامادەیی شتێک دەکەم‪ ،‬هەست بە‬ ‫ناتەواوییەک دەکەم‪ ،‬لە کۆتاییشدا هەمووجار‬ ‫ئەو شتە “راستگۆیی”ە‪ ،‬کە بە کەمترین وشە‬ ‫دەتوانیت “خۆت” بیت‪ ،‬لە جیاتی ریزکردنی‬ ‫سەدان وشەی قەبە و بریقەدار‪ ،‬بەس بۆ‬ ‫ئەوەی تایتلی “نووسەر” وەرگریت‪.‬‬ ‫مەرج نییە من بزانم تۆ بۆچی دەنووسیت‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ منی خوێنەر مەرجە نووسینەکەت‬ ‫ئاوێنەی ئەخالق و هەڵوێست و فەلەسەفەکانت‬ ‫بێت لە کەسایەتیدا‪ ،‬کە لە هەڵسوکەوتەکانتدا‬ ‫بیانبینمەوە‪ ،‬ئاخر ناکرێ من لە وتارەکانمدا‬ ‫ئیدانەی بۆ نموونە فرەژنی بکەم و بەسەر ژن‬ ‫شوو بکەم‪ ،‬یان ئیدانەی لەچک بەسەرەکان‬ ‫بکەم و دوایی خۆم بیپۆشم‪ ،.‬یان قسە بە‬ ‫دەسەاڵتێک بڵێم و لەبەردەم پلە و پۆستێکدا‬ ‫قەڵەمەکەم بخنکێنم!‪ .‬النیکەم دەبێت نووسین‬ ‫ئەو مەودا سپیەبێت لە راستگۆییمان‪ ،‬پێش‬ ‫هەموو شتێک یەکەم لەگەڵ خۆمان‪...‬‬ ‫هەر النیکەم لەم جەنجاڵی و دوورڕووییەی‬ ‫دەوروبەرمان‪ ،‬با نووسەر تروسکاییە‬ ‫راستگۆکە بێت‪ ...‬با نووسین ئەو مەودایە‬ ‫بێت کە ئەگەر رووتیشمان بکاتەوە شەرمی‬ ‫لێنەکەین‪ ،‬چونکە کە لە نووسیندا راستگۆ‬ ‫نەبووین‪ ،‬مانای ئەوەیە شەرم لە خۆشمان‬ ‫دەکەین‪ ،.‬خۆی نووسین ئەو ژیانەی ترمانە‬ ‫کە دەیخەینە سەر کاغەز‪ ،‬هەستەکانمانن‬ ‫لەگەڵ خوێنەر بەشیان دەکەین‪ ،‬ئیتر گوناهە‬ ‫ئەگەر درۆ بکەین و شتێک بڵێین و خوێنەر‬ ‫کە پێمانگەیشت شتێکیتر ببینێت‪!.‬‬

‫“كۆمەڵگەی شاعیرە مردووەكان”‬ ‫وانەیەك بۆ پەروەردەو كولتوور‬ ‫بیشوان جەالل‬ ‫(دوو هەفتە جارێک دەینووسێت)‬

‫یەكێك لە پایە گرنگەكانی‬ ‫پەروەردەیەكی‬ ‫كولتوور‪،‬‬ ‫تەندروستە‪ ،‬واتا بەبێ پەروەردەی‬ ‫مەدەنی شتێك بوونی نییە بە‬ ‫ناوی كولتوورەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەمەشدا‬ ‫دەوترێت پایەیەكی دیكەی‬ ‫كولتووری شار‪ ،‬سینەمایە‪ .‬بێ‬ ‫سینەما شار مانا راستەقینەكەی‬ ‫لەم‬ ‫لەدەستدەدات‪.‬‬ ‫خۆی‬ ‫چوارچێوەیەدا شاكارێكی سینەمایی‬ ‫باس لە گرنگی پەروەردە بكات لە‬ ‫پەیوەندیدا بە كولتوورەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫شایانی بینینە‪ ،‬یەكێك لەو فیلمانە‬ ‫دێد پۆوت سۆسایەتی‪ ،‬یاخود‬ ‫كۆمەڵگەی شاعیرە مردووەكانە‪.‬‬ ‫فیلمەكە بەرهەمی ساڵی ‪1989‬‬ ‫یەو لەژێر كاریگەریی شۆڕشی‬ ‫خوێندكارانی ساڵی ‪1968‬ی‬ ‫فرەنسا بەرهەمهێنراوە‪ .‬ئەم فیلمە‬ ‫لە دەرهێنانی (پیتەر وییر) و‬ ‫(رۆبن ولیەمس) سینەماكاری‬ ‫كۆچكردووی هۆلیوود‪ ،‬كە هەر‬ ‫خۆیشی رۆڵی سەرەكی لەنێو‬ ‫فیلمەكەدا دەگێرێت‪ .‬ئەو فیلمە‬ ‫لە ساڵی ‪ 1989‬دا پلەی پێنجەمی‬ ‫پڕ داهاترین فیلمی ساڵی وەرگرت‬ ‫و ‪ 16‬هێندەی بڕی تێچونەكەی‬ ‫داهاتی كۆكردوە‪ .‬ئەمە سەرەڕای‬ ‫ئەوەی بووە خاوەنی زۆرترین‬ ‫خەاڵت‪ ،‬لە نێویاندا خەاڵتی ئۆسكار‬

‫بۆ باشترین سیناریۆی ئۆرجیناڵ‪.‬‬ ‫فەلسەفەی بنەڕەتیی فیلمەكە‪،‬‬ ‫لەسەر بیرۆكەی (كارپێدیەم)‬ ‫بنیاتنراوە‪ .‬ئەو چەمكەی بۆ‬ ‫یەكەمین جار لەالیەن “هۆراس”‬ ‫شاعیری مەزنی رۆمانیەكانەوە لە‬ ‫داستانی ئۆدیسەدا بەكارهێنراوە‪.‬‬ ‫ئەو چەمكە پەیوەندییەكی‬ ‫ژیانی‬ ‫بە‬ ‫تەنگاوتەنگی‬ ‫تاكگەراییەوە هەیە و هەڵهاتنە لە‬ ‫عورف و عادەتی چەقبەستووی‬ ‫هەڵەی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬كارپێدیەم بە‬ ‫مانای (چێژ لە ژیان وەرگرە لە‬ ‫ئێستادا) یاخود (بۆ ئێستا بژی)‬ ‫وەرگێڕدراوە و ئەم چەمكەش‬

‫كاریگەرییەكی گەورەی لەسەر‬ ‫فەلسەفەی تاكگەرایی داناوە‪.‬‬ ‫فیلمەكە دەیەوێت لەو پایە كۆنە‬ ‫چەقبەستوانە بدات‪ ،‬كە كۆمەڵگەی‬ ‫پێ لە قاڵبدراوە‪ .‬دەیەوێت ئەو‬ ‫كۆت و بەندانە بشكێنێت كە‬ ‫ئایدیاكانی مرۆڤی لە چوارچێوەی‬ ‫قەفەزێكدا هێشتووەتەوەو رێگە‬ ‫نادات جیاواز لەنێو كتێبەكانی‬ ‫سیستمی خوێندن بیربكەیتەوە‪،‬‬ ‫لە هەمانكاتدا هەوڵێكە بۆ لێدان‬ ‫لە بیركردنەوەی خێزان‪ ،‬لە‬ ‫هەمبەر ئایندەی رۆڵەكانیان‪ ،‬واتا‬ ‫دیاریكردنی چارەنووسی منداڵ‬ ‫بەپێی بیركردنەوە و حەز و خولیای‬

‫دایك و باوك‪ .‬ئاشكرایە بوونی‬ ‫ئەو دوو ئاستەنگەی كە باسكرا‪،‬‬ ‫كۆمەڵگەیەك بەرهەمدەهێنێت كە‬ ‫جگە لە هەنێدك شاعیری مردوو‪،‬‬ ‫هیچی دیكەی لێ پەیدا نابێت ‪.‬‬ ‫باس‬ ‫فیلمەكە‬ ‫چیرۆكی‬ ‫پەروەردەی‬ ‫سیستمی‬ ‫لە‬ ‫دەكات‪،‬‬ ‫خوێندنگەیەك‬ ‫خوێندنگەیەكی نموونەیی‪ ،‬ئەو‬ ‫ناوەندەی كە خەڵكانی هەژار‬ ‫دەستی پێیناگات‪ ،‬بەاڵم چۆن‬ ‫سیستمێك‪ ،‬ئەو سیستمەی كە بەر‬ ‫لە ‪ 100‬ساڵی نێو فیلمەكە دانراوەو‬ ‫هێشتا لەسەر هەمان پرەنسیپ‬ ‫وانەی تێدا دەوترێتەوە‪ .‬لەو‬

‫سینەما ڤیژن‬ ‫خوێندنگەیەدا‪ ،‬چوار پایە بوونەتە‬ ‫بنیاتی سەرەكیی پەروەردە‪ ،‬كە‬ ‫ئەوانیش بریتین لە (كولتووری‬ ‫رابردوو‪ ،‬شكۆ و رێز‪ ،‬دیسپلین‪،‬‬ ‫نایابی) ئەم چوار كۆڵەكەیە‬ ‫كە زیاد لە ‪ 100‬ساڵە سیستمی‬ ‫پەروەردەی ئەو قوتابخانەیەی‬ ‫لەسەر بنیاتنراوە‪ ،‬بۆتە جێگەی‬ ‫سەرنجی كۆمەڵگەو خەڵك بەوپەڕی‬ ‫متمانەوە منداڵەكانیان دەنێرنە ئەو‬ ‫ناوەندە “پەروەردەییە”‪.‬‬ ‫لەڕێی‬ ‫سیستمە‬ ‫ئەو‬ ‫مامۆستایەكەوە دەشڵەقێنرێت‪،‬‬ ‫مامۆستایەك كە خۆی دەڵێت بە‬ ‫كاپتن بانگم بكەن‪ ،‬نەك بە گەورەم‬ ‫(‪ )Sir‬لە ناو سیستەمێكدا‬ ‫كە منداڵ بە مامۆستا و باوك‬ ‫دەڵێت گەورەم‪ .‬ئەو لە رێگەی‬ ‫وانەی شیعرەوە خوێندكارەكانی‬ ‫لەو كۆت و بەندە رزگار دەكات‪،‬‬ ‫هەرچەندە یەكێك لە خوێنكارەكان‬ ‫بە هەڵە لە مانای ئەو ئازادییە‬ ‫تێدەگات كە مامۆستاكەی فێری‬ ‫دەكات‪ ،‬یەكێكی دیكەش بەهۆی‬ ‫مومارەسەكردنی خولیاكانی ناخی‬ ‫دووچاری خۆكوژی دەبێتەوە‪ ،‬لە‬ ‫ئەنجامدا مامۆستاكە خۆشی لەو‬ ‫خوێندنگەیەدا دەردەكرێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫دواجار چەند خوێنكارێكی بەهێز‪،‬‬ ‫دوای خۆی بەجێدێڵێت كە ئومێدی‬ ‫سیستمی پەروەردەیەكی جوان و‬ ‫نا دەستەمۆ دەبەخشێتە ئایندەی‬ ‫خوێندنگەكەیان‪.‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫کولتووری زەمەن گرنگیی بە ئەدەب و هونەری هاوچەرخ دەدات‬

‫‪ 4‬الپەڕە‬

‫مرۆڤ و بیناکاری‬

‫پرۆژەیەکی فۆتۆگرافی‬ ‫رەنگێك بارز كەمو رەنگێك دەرنەخەم‪،‬‬ ‫ئەمانە فۆتۆن‪ ،‬خۆشتان دەزانن فۆتۆ‬ ‫گواستنەوەی واقیعە بە شێوازێكی‬ ‫دیكە‪ ،‬بەپێی چاوی فۆتۆگرافەرەكە‪ ،‬من‬ ‫هەروەك فرتۆگرافەرێكی دیكە‪“ ،‬رەش‬ ‫وسپی”یم بە جوان زانیوە لە وێنەكاندا‬ ‫و كارم لەسەر كردووە‪”.‬‬ ‫سەبارەت بە بیناکاریی و‬ ‫وێناکاریی وەک دوو چەمکی دژ بە‬ ‫یەک لە پڕۆژەکەدا‪ ،‬ئەو هونەرمەندە‬ ‫فۆتۆگرافەرە دەڵێت‪( :‬دنیا بەرەو‬ ‫دونیای سەرمایەداریی دەڕوات‪،‬‬ ‫داگیركاری ئێستا بەو شێوەی جاران‬ ‫نەماوە‪ ،‬بۆیە داگیركەر وەك جاران‬ ‫نایەت واڵتەكەت داگیربکات‪ ،‬بەڵكو دێت‬ ‫شەڕێك لە واڵتەكەتدا دروستدەکات‬ ‫و وێرانی دەكات و خانووەكانت‬ ‫دەڕوخێنێت‪ ،‬جارێكی دیكە بۆت‬ ‫دروستدەكاتەوە‪ ،‬بەو هۆیەوە كۆمەڵێك‬ ‫یادەوەریی نێوان مرۆڤ و خانوو‪ ،‬لەناو‬ ‫دەچێت‪ .‬من لەم پڕۆژەیەدا زۆر بە وردی‬ ‫لەسەر ئەم چەمکە کارم کردووە‪”.‬‬

‫کولتووری زەمەن‪-‬مەزهەر کەریم‬

‫وشە و تاوان‬ ‫نەجات نوری‬

‫پێدەچێت وشەو تاوان زۆر جار‬ ‫پێكەوە ببنە ناوێك‪ ،‬یان وێنەیەك‬ ‫بۆ بوونی نووسەرانی تاوانكار‪ ،‬بۆ‬ ‫ئێمە ئەم دیاردەیە گەلێك دیارو‬ ‫لەبەرچاوە‪ ،‬كەسانێك لەژێر ناوی‬ ‫وشەدا سااڵنێكە خەریكی تاوانكارین‪،‬‬ ‫خەریكی ئەوەن لەژێر ناوی نووسینو‬ ‫وشەدا خەڵكو خوێنەران فریوبدەن و‬ ‫وا خۆیان نیشان بدەن كە جگە لە‬ ‫نووسەرێك ئیتر هیچی تر نین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەفتارو كرداری ئەمانە دەچنە خانەی‬ ‫ئەو مرۆڤە تاوانكارانەوە كە زۆر زیاتر‬ ‫بەقەدەر كەسانی سیاسی و كەسانی‬ ‫ئاسایی تاوان دەكەن دژ بە بنەماكانی‬ ‫نووسین و ئیرادەی خەڵك‪ ،‬ئاخر‬ ‫گرنگ نییە كەسانی تر بێن تاوان بكەن‬ ‫دژی كەسانی تر‪ ،‬چونكە پێدەچێت‬ ‫ناوشیار و بێئاگابن‪ ،‬بەاڵم ئەوە گرانە‬ ‫كە دەبینم زۆر بەناو رۆشنبیر و‬ ‫نووسەر لێرە سااڵنێكە وەكو بكوژ بۆ‬ ‫مانەوەی خۆیان و بەرژەوەندییەكانیان‬ ‫دێن لە پەنا نووسیندا رۆژانە دژایەتیی‬ ‫ئیرادەی خەڵك و بیری نووسەرە‬ ‫جدییەكان دەكەن‪ ،‬لێرە ئەوەی‬ ‫دەیبینم بۆ بیری ئەم بەناو رۆشنبیرو‬ ‫نووسەرانە‪ ،‬دەبێتە هەڵگری ئەو مانا‬ ‫كوشندانەی كە ئەم گروپە خۆیان‬ ‫خاوەنی بیرو قەڵەم و ئەخالقیەتی‬ ‫خۆیان نین‪ ،‬بەڵكو كەسانێكن‬ ‫بوونەتە داردەستی ئەو كەسانەی‬ ‫كە ستەم لە رۆحی خەڵك دەكەن و‬ ‫خەریكی لەناوبردنی نووسین و كتێب‬ ‫و رۆشنگەرین‪ ،‬دەیانەوێت ئەم بەناو‬ ‫رۆشنبیرو نووسەرانە‪ ،‬بۆ پاكبوونەوەی‬ ‫رەفتارەكانیان بەكاربهێنن‪.‬‬ ‫ئەم دونیایەی ئێمەش ئەمڕۆ‬ ‫زۆر نزیكە لەوەی كە پارە و پۆست‬ ‫لەالی ئەم بەناو رۆشنبیرو نووسەرانە‬ ‫جێگەی هەموو بەها ئەخالقیو‬ ‫بنەماكانی نووسینی گرتۆتەوە‪ ،‬ئیتر‬ ‫ئەم گروپە تاوانكارە كە سااڵنێكە‬ ‫لەژێر ناوی نووسیندا هەرچی بەهای‬ ‫خۆیانە‪ ،‬لە پێناو پارەدا دەیدۆڕێنو‬ ‫پشتیان كردۆتە ئەو ئەخالقیەتەی‬ ‫كە نووسینی جدی لەسەر بنیات‬ ‫نراوە‪ ،‬ئەوەی هەیانە نووسین و‬ ‫باڵوكردنەوەی كتێب و فەلسەفە و‬ ‫رۆشنگەری نییە لە رۆژگاری ئەمڕۆدا‪،‬‬ ‫بەڵكو زۆر بە پێچەوانەوە كاركردنیانە‬ ‫بۆ كوشتنی وشە و هەڵتەكاندنی‬ ‫بنەماكانی رۆشنگەری و باڵوكردنەوەی‬ ‫چەمكی فریودان و پاساوهێنانەوەیە‬ ‫بۆ ئەو تاوانانەی كە ستەمكارەكانی‬ ‫هاوڕێیان‪ ،‬لێرە لەژێر دەیان ناودا‬ ‫كاری پێدەكەن‪.‬‬ ‫ئاخر رۆشنبیر و نووسەر كاتێك‬ ‫دەبن بە رۆشنبیرو نووسەری جدیو‬ ‫ناوێك بۆ خۆیان و خەڵك‪ ،‬كە لە كوێ‬ ‫تاوان دژی خەڵك كرا‪ ،‬لە كوێ ستەم‬ ‫تەشەنەی كرد‪ ،‬لە كوێ ئازار هەبوو‪،‬‬ ‫بێنە دەنگ و سڵ لە مەرگو ترساندنو‬ ‫راوەدونان نەكەنەوەو پشت بكەنە‬ ‫پارەو پۆست و بە ئەخالقییەتێكی‬ ‫مەزنەوە بێنەدەنگ و لە سەنگەری‬ ‫مەینەتییەكانی خەڵكەوە دەنگ‬ ‫هەڵبڕن‪ ،‬نەك وەكو زۆربەی ئەمانەی‬ ‫ئێمە لەژێر ناوی نووسین و وشەدا‬ ‫خەریكی تاوانكاری بن‪.‬‬

‫“مرۆڤ و بیناکاری “ ناوی نوێترین‬ ‫پڕۆژەی فۆتۆگرافیی هونەرمەندی‬ ‫فۆتۆگرافەر “هەڵۆ النۆ”یە‪ ،‬لە (گەلەری‬ ‫ئێستا‪ ،‬کارگەی کولتوور‪ -‬کارگەی‬ ‫جگەرەی کۆنی سلێمانی) کرایەوە‪،‬‬ ‫پێشانگەکە ‪ ٥٢‬تابلۆی قەبارە جیاوازی‬ ‫لەخۆگرتبوو‪ ،‬بڕیارە ئەم پڕۆژە هونەرییە‬ ‫بۆ ماوەی یەک مانگ بەردەوام بێت‪.‬‬ ‫لە لێدوانێکی تایبەتدا بۆ کولتووری‬ ‫زەمەن‪ ،‬هەڵۆ النۆ سەبارەت بە پڕۆژەی‬ ‫مرۆڤ و بیناکاری‪ ،‬دەڵێت‪( :‬ناوی‬ ‫پڕۆژەکە بۆ بیناكاری دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫چونکە لەناو پڕۆژەکەدا كرێكاری تێدایە‬ ‫بینا دروستدەكات‪ ،‬كۆمەڵێك فۆتۆی‬ ‫تێدایە لەناو پێشانگاكەدا زیاتر كاری‬ ‫دروستكردنە‪ ،‬ئەو گۆڕانكاریانە زیاتر‬ ‫لە شاردا روودەدات و پەیوەندی هەیە‬ ‫بە یادەوەریی مرۆڤ و شوێنەوە‪”.‬‬ ‫سەبارەت بە رەش و سپی زۆرێک‬ ‫لە فۆتۆکان‪ ،‬النۆ دەڵێت‪(:‬ئەمانە‬ ‫فۆتۆن‪ ،‬تابلۆی شێوەکاری نین تا من‬

‫نووسەرانی ئەم ژمارەیە‬

‫ماڵەکەی کردە گەلەریی‬

‫*ڤینۆس فایەق‬

‫کولتووری زەمەن‬ ‫سلێمان شاکر‪ ،‬هونەرمەندی شێوەکاری هەولێر ماڵەکەی خۆی‬ ‫کردە گەلەریی و وەک دەستپێکی گەلەرییەکەشی سەرەتا ‪ ٦٠‬تابلۆی‬ ‫هونەریی خۆی نمایشکردو لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا‪ ،‬لە مەراسیمێکی‬ ‫تایبەتدا‪ ،‬بە ئامادەبوونی ژمارەیەک هونەرمەندی هەولێر‪ ،‬گەلەرییەکەی‬ ‫بەڕووی بینەراندا کردەوەو خەاڵتی رێزلێنانی وەزارەتی ڕۆشنبیریی‬ ‫پێبەخشرا‪.‬‬ ‫سلێمان شاکر‪ ،‬بۆ “کولتووری زەمەن” وتی‪“ :‬ماڵە تایبەتەکەی‬ ‫خۆم‪ ،‬لە گەڕەكی شۆڕش كردە گەلەریی و لەمەراسیمەکەدا بە‬ ‫ئامادەبوونی جێگری وەزیری رۆشنبیریی گەلەرییەکەمان کردەوەو بە‬ ‫سوپاسەوە خەاڵتی ریزلێنانیشیان پێبەخشیم‪ .‬گەلەری شاندەر زۆر‬ ‫هاوکار و پشتیوانم بووە بۆ ئەم کارە‪ ،‬لە داهاتووشدا نمایشی تابلۆ و‬ ‫پێشانگەی شێوەکاریی تێدا دەکەینەوە”‪.‬‬ ‫ئەو هونەرمەندە وتیشی هیوادارم ئەمە ببێتە نەرێت و وەک واڵتانی‬ ‫تر‪ ،‬هونەرمەندان گەلەری تایبەت و گشتییان هەبێ‪ ،‬چونکە ڕۆڵ‬ ‫دەبینێ لە بەرەو پێشبردنی رەوتی هونەریی و کولتووری شارەکان‪.‬‬

‫رۆمانی ئێوارەی پەروانە‬ ‫بە ئەڵمانی باڵوبووەوە‪.‬‬ ‫لەم رۆژانەدا رۆمانی ئێوارەی پەروانە”ی‬ ‫نووسەری کورد بەختیار عەلی‪ ،‬بە ئەڵمانی‬ ‫باڵوکرایەوە‪ .‬دوینێش نووسەری ئێوارەی‬ ‫پەروانە‪ ،‬لە فێستیڤاڵی “ئیرالنگن”ی‬ ‫ئەدەبی‪ ،‬کە یەکێک لە فێستیڤاڵە شیعرییە‬ ‫گرنگەکانی ئەڵمانیایە‪ ،‬یەکەم گفتوگۆ و‬ ‫خوێندنەوە بۆ رۆمانەکە سازکرا‪ .‬ئێستاش‬ ‫لە بەشی زۆری کتێبخانەی واڵتانی ئەڵمانیا‬ ‫و سویسرا و نەمسا‪ ،‬لەگەڵ رۆمانی‬ ‫رۆماننووسە ئەوروپییەکان دەستدەکەوێت‪.‬‬ ‫رۆمانی ئێوارەی پەروانە‪ ،‬لە دوای‬ ‫رۆمانی “مەرگی تاقانەی دووەم” دووەم‬ ‫ئەزموونی رۆماننووسینی “بەختیار‬ ‫عەلی”یە‪ ،‬کە لە کۆتایی نەوەدەکانی‬ ‫سەدەی رابردوو دا بە زمانی کوردی‬ ‫باڵویکردەوەو دەنگدانەوەیەکی گەورەی‬ ‫لە دنیای ئەدەبیدا بە دوای خۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫ئێوارەی پەروانە‪ ،‬لەالیەن هەردوو وەرگێر‬ ‫«راوێژ سەلیم و ئوتە کانتێرا النگ » لە‬ ‫کوردییەوە وەریانگێڕاوە بۆ سەر زمانی‬ ‫ئەڵمانی‪.‬‬

‫رۆمانی ئێوارەی پەروانە‪ ،‬گێڕانەوەی‬ ‫چیرۆکی ئەڤینێکی قووڵ و ناباوی‬ ‫کارەکتەرە شاراوەکانی دنیای چەپێنراوی‬ ‫کوردن‪ ،‬کە چۆن بەرەبەستی ئایدۆلۆژی‬ ‫و بیرکردنەوەی خورافی و رەهاگەرایی‪،‬‬ ‫دەیەوێ مەرگی پەروانە یەکسان بکاتەوە‬ ‫بە کۆتایی چیرۆکی ئەڤینداریی و ئازادییە‬ ‫خودییەکانی تاکی کورد‪ ،‬کە هەردەم وەک‬ ‫تابۆیەکی حەرامکراو لەبەردەمیدا ئامادەو‬ ‫بەربەستی بووە‪.‬‬ ‫***‬

‫گوڵەستێرەکان کوژانەوە‬ ‫گوڵەستێرەکان کوژانەوە‪ ،‬یادەوەریی‬ ‫نووسەر و پێشمەرگەیەکە بە زمانێکی‬ ‫تایبەتی پڕ لە تام و چێژ‪ .‬یادەوەرییەکە‬ ‫تێکەڵەیەکە لە چیرۆک و هونەری گێڕانەوە‬ ‫لە دەرەوەی بازنەی گێڕانەوە ناباوەکانی‬ ‫تری ئەدەبیاتی کوردی‪ .‬گرنگترین خاڵی‬ ‫ئەم شیوازە لە گێڕانەوەیە‪ ،‬دروستکردنی‬ ‫پانتاییەکە لەناو خەیاڵدانی خوێنەر‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی لە دەرەوەی وێنای وشە و دیمەنەکان‪،‬‬

‫خۆی بتوانێ وێنەیەکی تۆخ و کاڵ نەبووەوە‬ ‫لە هۆش و بیرکردنەوەی خۆیدا بکێشێت و‬ ‫بە ئاسانی دانەبڕێ لەو وێنانەی کە نووسەر‬ ‫لە کتێبەکەدا نەخشاندوویەتی‪.‬‬ ‫بەدەر لە یادەوەریی (گوڵەستێرەکان‬ ‫کوژانەوە) نووسەری خەیاڵفراوان کەریم‬ ‫کاکە‪ ،‬لە کتێبەکانی تریشدا‪ ،‬بە تایبەتی‬ ‫لە (کۆاڵن بە کۆاڵن‪ ،‬درەختی کەتناوە‪،‬‬ ‫کرێمستی‪ ،‬لە ناوزەنگەوە لۆ بابە گوڕگوڕ)‬ ‫خاوەن ئەم ئەزموونەیە لە گێڕانەوەو‬ ‫دروستکردنی سروتی تایبەت بۆ خوێنەران‪.‬‬ ‫ئەم شێوازە لە نووسینەوەی یادەوەری‬ ‫الی نووسەرانی پێشمەرگەی وەک (پشکۆ‬ ‫نەجمەدین و هەڤاڵ کوێستانی و ئاسۆ‬ ‫بیارەیی) ریتـمێکی نوێ لە پەیوەندی لە‬ ‫نێوان خوێنەران و نووسەر دروستدەکات‪،‬‬ ‫کە زیاتر لەسەر بنەمای کەشی نووسین‬ ‫و ئەفسوونی وشە و شێوازی گێڕانەوەیە‪.‬‬ ‫دەکرێ بڵێین ئەم چوار نووسەرە‬ ‫پێشمەرگەیە‪ ،‬داهێنەری ئەو ریتمە نوێیەن‬ ‫لە دنیای گێڕانەوەی یادەوەریی رۆژانی‬ ‫رابردووی پێشمەرگایەتی‪.‬‬ ‫کەریم کاکە‪ ،‬بە زمان و رتمێکی‬ ‫دەشتەکیانەی پاکی کوردی‪ ،‬وشە و رستە‬

‫*پشکۆ نەجمەدین‬ ‫*نەجات نوری‬ ‫*ڕامیار مەحمود‬ ‫*سیروان ڕەحیم‬ ‫*بیشوان جەالل‬

‫دەچنێ‪ ،‬بێئەوەی خوێنەر لە خوێندنەوەیدا‬ ‫هەست بە بیزاری و ماندوێتی بکات‪ .‬لەم‬ ‫کتێبەیدا “گوڵەستێرەکان کوژانەوە” جیاواز‬ ‫لە ئەزموونەکانی تری‪ ،‬رەگەزێکی بااڵی لە‬ ‫گێڕانەوەو دیالۆگی پەیڕەو کردووە‪ ،‬کە بە‬ ‫ئەستەم خوێنەر دەتوانێ خۆی لە کەشی‬ ‫گشتی و دیمەنەکان بە دوور بگرێت‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتیش لە بەکارهێنانی جۆرێ لە دیالۆگ‪،‬‬ ‫کە لە دیالۆگی نێو شانۆگەرییە مێژوویی‬ ‫و درامییەکانی ئەدەبیاتی ریالیزمی رووسی‬ ‫دەچن لە سەدەی نۆزدە و بیستدا‪.‬‬ ‫خاڵێکی تریش لە گێڕانەوەی‬ ‫یادەوەرییەکانی کەریم کاکە‪ ،‬ئامادەیی‬ ‫خودی نووسەرە لە ئاڕاستەکردنی روداوەکان‬ ‫و ئەو چیرۆکانەی کە لە شوێن و کاتی‬ ‫جیاوازدا بۆ خوێنەرانی دەگیڕێتەوە‪ ،‬وەک‬ ‫ئەم نموونەیە‪(:‬نازانم چ كاتی رۆژە‪ ،‬دەزانم‬ ‫لە دۆاڵییەكی چیای كۆریس دانیشتووین‪،‬‬ ‫نازانم چ پێشمەرگەیەك بوو رادیۆ‬

‫تۆشیباكەی خستبووە بن گوێیەوە‪ ،‬هێندە‬ ‫دەزانم هاواریكرد‪“ :‬شەڕ راوەستا‪ ،‬شەڕ‬ ‫راوەستا‪ ،‬خومەینی ژەهرەكەی خواردەوە‪”.‬‬ ‫یەكی دی گوتی‪“ :‬تۆ پێمبڵێ‪،‬‬ ‫راوەستا‪ ،‬یان كۆتایی هات؟”‬ ‫وای وەاڵم دایەوە‪”:‬راوەستا‪ ،‬كۆتایی‬ ‫هات‪ ،‬تەواو تەواو‪ ”.‬بووە یەك مشتومڕ‬ ‫و هەرایەك‪ ،‬كەس گوێی لە قسەی كەس‬ ‫نەدەبوو‪ ،‬دواتر كەمێك هێور بوونەوە‪:‬‬ ‫‪ +‬راوەستانی شەڕ واتە مەرگی رژێم‪.‬‬ ‫ نەخێر‪ ،‬تەمەنی درێژ تر دەبێت‪.‬‬‫‪ +‬گرنگ ئەوەیە راوەستێ‪.‬‬ ‫لەو مشتومڕە دوو كەس رێك بۆچوونیان‬ ‫دژ بەیەك بوو‪ ،‬حەمەریش دەیگوت‪:‬‬ ‫ئەگەر حەزتان لێیە پێشمەرگە ببێتە‬ ‫ئاردی ناو دڕك‪ ،‬با شەڕ راوەستێ‬ ‫ئەبوراستی دەیگوت‪”:‬بڕۆ وەحشی‪ ،‬تۆ‬ ‫چ لە دنیا دەزانی‪ ،‬هەر دیتت رژێم رووخاو‬ ‫ئێمەش چووینەوە شار‪”.‬‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫ئێران بە نیازە‬

‫كوردستان وەك‬

‫دەرچەی رزگاربوون‬ ‫بەكاربهێنێ‬

‫د‪.‬سەنگەر سەيد قادر‬ ‫ئەمڕۆ نزیكەی ‪ ١٠‬مانگ تێدەپەڕێ بەسەر سەپاندنی سزا ئابوورییەكانی ئەمریكا‬ ‫بەسەر ئێراندا لە ‪ ٢٠١٨/١١/5‬كە لە ماوەی ئەم ‪ ١٠‬مانگەدا بە هۆی سزاكانەوە‪،‬‬ ‫هەناردەی نەوتی ئێران بە رێژەی ‪ %٨5‬كەمی كردووەو لە نزیكەی ‪ ٣‬ملیۆن بەرمیل‬ ‫نەوتی ڕۆژانەوە دابەزیوە بۆ ‪ 5٠٠‬هەزار بەرمیل و ئابووری ئەم واڵتەی توشی داڕمان‬ ‫كردووە‪.‬چونكە ئەم سزایانە بوونەتە هۆی كورتهێنان لە بودجەی ئێراندا بەرێژەی‬ ‫‪ %٢١‬و بودجەی سوپای پاسدارانیش وەك دووەم كوتلەی ئابووری ئێران لە دوای‬ ‫حكومەت بە ڕێژەی ‪ %١٨‬دابەزیوە كە داهاتی ساڵی ‪ ٢٠١٨‬نزیكەی ‪ ١٢‬ملیار دۆالر‬ ‫بووە‪ ،‬بەاڵم لەمساڵدا دابەزیوە بۆ ‪ ٨‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫هەروەها بەپێی ڕاپۆرتی وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا لە چوارچێوەی سزاكاندا‪،‬‬ ‫جگەلە سەپاندنی سزای ئابووری بەسەر دەیان سەركردەی سیاسی و سەربازییدا‪،‬‬ ‫هاوكات زیاتر لە ‪ ٩٣٤‬كۆمپانیای ئێرانی بەهۆی پەیوەندییان بە سوپای پاسداران و‬ ‫بەرنامەی موشەكی ئێرانەوە‪ ،‬خراونەتە لیستی ڕەشەوە كە دیارترینیان‪ .‬دامەزراوەی‬ ‫ئابووری (خاتم األنبياء) و (ئوستانی قودسی ڕەزەوییە) كە دەستیان بەسەر ‪%٣٢‬‬ ‫ئابووری ئێراندا گرتووە‪.‬‬ ‫ئێران پالنی چیە؟‬ ‫بەهۆی ئەو كاریگەرییانەی بەسەرەوە ئێرانەوەیە‪ ،‬ئێستا بە دوای دەرچەی‬ ‫خۆڕزگاركردندا دەگەڕێت‪ .‬چونكە بەپێی ئامارەكان ئابووری ئێران تەنیا بۆ ماوەی‬ ‫ساڵێكی تر دەتوانێ بەمشێوەی ئێستا بەردەوامبێ و دواتر مایەپووچ دەبێ‪.‬‬ ‫بۆیە ئێران دەیەوێت كوردستان وەك دەرچەی ڕزگاركردن بەكاربهێنێ و لە یەكەم‬ ‫هەنگاویدا ڕۆژی ‪ ١٨‬مانگی ڕابردوو بڕیاریدا بە بەنێودەوڵەتیكردنی مەرزەكانی‬ ‫(كێلێ و تەوێڵە ‪-‬شوشمێ و پشتە ‪ -‬شێخ ساڵح) لە پارێزگای سلێمانی‪ .‬هەروەها‬ ‫پرۆژەی ڕاكێشانی بۆری نەوتی كرماشان ‪ -‬كەركوكیشی پێشكەشی عێراق كردووە‪،‬‬ ‫كە بەپێی پرۆژەكە‪ ،‬ئێران بۆری نەوتی خۆی بە بۆری نەوتی(كەركوك ‪ -‬جیهان)ەوە‬ ‫دەبەستێتەوە كە ڕۆژانە توانای هەناردەكردنی ‪ ١‬ملیۆن و ‪ ١٠٠‬هەزار بەرمیل نەوتی‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫لە دوای ڕێکەوتنەكەی پێنجشەممەی رابردووی توركیاو عێراقیش بۆ ڕاكێشانی‬ ‫بۆرییەكی نوێ بۆ گواستنەوەی نەوتی كەركوك‪ ،‬گومانەكان زیاتربوون لەسەر ئەم‬ ‫پالنەی ئێران‪ .‬چونكە بەرهەمی نەوتی كەركوك لە باشترین دۆخدا تەنیا ‪ ٤5٠‬هەزار‬ ‫بەرمیلەو بۆری ئێستای كەركوك ‪ -‬جیهان توانای گواستنەوەی زیاتر لە ‪ ١‬ملیۆن‬ ‫بەرمیلە‪ .‬بۆیە ئەوەی لە ڕێكەوتنەكەی توركیاو عیراق دەخوێنرێتەوە‪ ،‬ئامانجەكەی بۆ‬ ‫جێبەجێكردنی پرۆژەی هەناردەكردنی نەوتی ئێرانە لەڕێی بۆری نەوتی كەركوكەوە‪.‬‬ ‫بەتایبەت ئەو بۆرییە نوێیەی كە ڕادەكێشرێت‪.‬‬ ‫ئەمریکا هۆشداری داوەتە كوردستان!‬ ‫مایك پێنسی جێگری ترەمپ لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی شەوی ‪٢٧‬ی مانگی‬ ‫رابردوو بە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستانی ڕاگەیاندووە‪ ،‬ئەمریکا‬ ‫نیگەرانە لە زیادبوونی نفوزی ئێران لە كوردستان و هۆشداری داوە لەوەی دەرچوون‬ ‫لە چوارچێوەی سزاكانی ئەمریکا‪ ،‬كاریگەری خراپی دەبێ لەسەر كوردستان‪.‬‬ ‫هەروەها داوای لە كوردستان كردووە كە هاوكاربێ لە كەمكردنەوەی نفوزی ئێران‬ ‫و حەشدی شەعبی لە عێراق‪ .‬چونكە مەترسی گەورەن بۆ سەر ئایندەی هێزەكانی‬ ‫ئەمریکا لە عیراق و پەیوەندییەكانی هەولێرو بەغدا‪ ،‬ڕاشیگەیاندووە ئەمریکا ڕێوشوێن‬ ‫و سزای توند دژی ئێران و حەشدی شەعبی لە عێراق دەگرێتەبەر‪.‬‬ ‫كوردستان دەبێ چی بكات؟‬ ‫ئەوەی پێویستە لە سەر حكومەتی هەرێم ئەوەیە نابێ ئێستا گوێ بۆ داواكاری‬ ‫ئەمریکا بگرێ‪ ،‬بۆ كورد چوونە بەرەی ئەمریکا هەڵەیەكی ستراتیژییە چونكە ئێران‬ ‫مەترسیدارەو دەتوانێ سەر ئێشەو كێشەی زۆر بۆ هەرێم دروست بكات‪ .‬بۆیە دەبێ‬ ‫هاوسەنگی بپارێزن و الیەنداری هیچ الیەنێك نەكەن تا ئەوكاتەی ئەمریکا بڕیاری‬ ‫كۆتایی لەسەر پرسی ئێران دەدات كە ئەوەش ساڵ و نیوێكی ماوە‪.‬‬ ‫بۆ خۆدزینەوەش لەم داواكارییە دەتوانرێ كارتی یاسایی بەكاربهێنێ بەوەی‬ ‫حكومەتی هەرێم دەسەاڵتی بەسەر دەروازە سنوورییەكاندا نییەو عێراق لێ بەرپرسە‪.‬‬ ‫بۆیە دەبێ ئەو پرسە لەگەڵ حكومەتی فيدراڵى بەغدا گفتوگۆ بكەن‪.‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬

‫نەخشەساز‬ ‫شاخەوان ئەنوەر‬

‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫شیراز جەالل‪:‬‬

‫نووسینگەی هەولێر‬ ‫گوندی ئیتاڵی یەک‬ ‫خانووی ژمارە (‪)633‬‬ ‫‪0750 444 7109‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫ناونیشان‬ ‫سلێمانی ‪ -‬گەڕەکی ئاشتی‬ ‫شەقامی سۆران (‪)132‬‬ ‫خانووی ژمارە (‪)20‬‬ ‫‪07740881458‬‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ئاما‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫نی‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ەب‬ ‫ەر‬ ‫ها‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫ەر‬ ‫گیریکردنەوە‬ ‫واز ل‬ ‫ە کاری هونەریی بهێنم‬ ‫مەزهەر كەریم‬ ‫خانمە ئەکتەر‪ ،‬شیراز جەالل ئاشکرای‬ ‫دەکات لەنێوان هاوسەرگیریکردنەوەو کاری‬ ‫هونەریدا ئەوەی دووهەمیان هەڵدەبژێرێتو‬ ‫ئامادە نییە واز لە کاری هونەریی بهێنێت‪.‬‬ ‫شیراز جەالل‪ ،‬کە خاوەنی دوو منداڵەو‬ ‫هاوسەرەکەی جیابووەتەوەو بە‬ ‫لە‬ ‫ەشداریکردنی لە درامای (سەمای تەرزە)دا‬ ‫ب‬ ‫ناوبانگی دەرکرد بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬ئەگەر‬ ‫مەرجم بۆ دابنرێت لەنێوان هاوسەرگیریی و‬ ‫اری هونەریدا‪ ،‬بەدڵنیایەوە من هونەرەکە‬ ‫ک‬ ‫هەڵدەبژێرم”‪.‬‬ ‫ئەو ئێستا لەگەڵ خێزانەكەی دەژی و‬ ‫دەڵێت زۆر پاڵپشتیان کردووە لە کارە‬ ‫ونەرییەکانداو ڕوونیشیدەکاتەوە‪ ،‬ئێستا‬ ‫ه‬ ‫سەرقاڵی بەشداریكردنە لە فیلمێكی‬

‫سینەمایی‪ ،‬بەاڵم ئامادە نییە‬ ‫ناوەکەی ئاشکرا بکات‪.‬‬ ‫ئەوەش ناشارێتەوە لەكۆی‬ ‫ئەو كارانەی لەماوەی نۆ ساڵی‬ ‫كاركردنیدا كردویەتی تەنیا لە درامای‬ ‫تەرزەدا دەورەكەی زۆر بەدڵ بووە‪،‬‬ ‫ونکە ڕۆڵەکەی لە ژیانی خۆیەوە نزیک‬ ‫چ‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت زۆرینەی ئەو كەسانەی دەور‬ ‫دەدەن بە ژنان مەرجیان هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫مەرجەکانی هەمیشە ڕەتکردووەتەوەو بەو‬ ‫هۆیەوە نەیتوانیوە زۆر کاری هونەریی‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫شیراز باسیش لەوەدەکات كاری‬ ‫هونەریی رێزو خۆشەویستی پێبەخشیوەو‬ ‫ەڵک بەهۆی کارە هونەرییەکانیەوە‬ ‫خ‬ ‫خۆشیاندەوێت‪.‬‬

‫گۆرانییەکی ئەحمەد شەماڵ نوێ دەکرێتەوە‬ ‫هونەرمەند سەعدون کاکەیی گۆرانییەکی‬ ‫هونەرمەندی کۆچکردوو ئەحمەد شەماڵ‬ ‫نوێ دەکاتەوە‪.‬‬ ‫نزار زێوێی‪ ،‬سەرپەرشتیاری گروپی‬ ‫موزیكی لوڕ‪ ،‬کە کاری ئامادەکردنی‬ ‫مۆسیقای بۆ ئەو بەرهەمە کردووە‪ ،‬بە‬ ‫“زەمەن”ی وت‪“ :‬ئەم بەرهەمە ناوی‬ ‫مەیلەنگێنەیە كە ئاوازی هونەرمەندی‬

‫زاهیر عەبدوڵاڵ‪:‬‬

‫پەیام؛ کچێکی‬

‫گەنجێتیم بە عاشقایەتی‬

‫پڕ لە خەون و توانا‬

‫پاکێجی نرخی ریکالم لە‬

‫كۆچكردوو ئەحمەد شەماڵەو جارێكی دیكە‬ ‫سەعدون كاكەیی دەیڵێتەوە‪ .‬لە گروپی‬ ‫موزیكی لوڕ كاری دەنگیی بۆ كراوە”‪.‬‬ ‫نزار زێوێی ئاماژەی بەوەشدا کاری‬ ‫وێنەگرتنی ئەم بەرهەمە‪ ،‬لەالیەن‬ ‫دیار مەهدیەوە لەناو شاری سلێمانی‬ ‫ئەنجامدراوەو لە چەند ڕۆژی داهاتوودا‬ ‫باڵودەکرێتەوە‪.‬‬

‫ل‬

‫‪10‬‬

‫زەمەن‬

‫بەسەر برد‬

‫ل‬

‫بۆ کۆمپانیاو بازاڕگەری‬

‫ئەمڕۆ كلیلی سەركەوتنی برەودان بە بەرهەم و خزمەتگوزارییەكان‪ ،‬بریتییە لە ریكالم لە میدیایەكی جەماوەری و خاوەن متمانە‪.‬‬ ‫رۆژنامەی زەمەن كە هەمیشە لەسەر سەكۆی دامەزراوە تایبەتی و حكومییەكان و شوێنە گشتی و نۆرینگەكان ئامادەیە بە باشترین شێواز دەتوانێ متمانەی كااڵ و خزمەتگوزارییەكانتان بە جەماوەر بگەیەنێ‪ ،‬تەنانەت بۆ ئەرشیفیش بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫گرنگی سایتی پڕخوێنەرو پەیجی خاوەن جەماوەر لەوەدایە كە دەتوانێ لە هەموو ساتێكدا تایبەتمەندی كااڵ و خزمەتگوزارییەكانتان بە جەماوەر بگەیەنێ‪.‬‬ ‫لەپێناو خزمەت بەم راستییە‪ ....‬ئێمەش وەك دامەزراوەی میدیایی (زەمەن) كە خوێنەرو بینەرێکی زۆری هەیە‪ ،‬لەڕێگەی رۆژنامە و سایت و پەیجی تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكانیشەوە‬ ‫دەتوانین باشترین بازاڕ بۆ بەرهەمەكانتان پەیدا بكەین‪ ،‬كەواتە بە بودجەیەكی كەم‪ ،‬قازانجێكی زۆر بەهۆی ریكالمەكانمانەوە دەست بخەن‪ ..‬بۆ یەك جاریش بێت دەتوانن تاقیبكەنەوە‪.‬‬ ‫بۆ زانیاری زیاتر دەتوانن پەیوەندی بكەن بە‪ :‬ژ‪.‬ت‪ 0774 088 1458 :‬ئیمەیڵ‪ zamenpress@gmail.com :‬ناونیشانمان لە تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكان‪Zemen Press :‬‬

‫‪10‬‬

‫وو�‬ ‫د ی��د و �� ب ۆ� چ�� ن‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫د‪ .‬شۆڕش حاجی‬

‫ئەڵقەی چوارەم‪:‬‬ ‫ژورەکانی بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان هەر لە سەرەتاوە وەک‬ ‫حیزبێکی مۆدێرنو جیاواز دەستی بەکارکردن‬ ‫کردو لەنێوان ئۆرگانەکانیدا شێوازێکی نوێی‬ ‫لە بەڕێوەبردنی کاری حیزبایەتیو کاری‬ ‫بەیەکەوەیی لە کوردستانی عیراق داهێنا‪.‬‬ ‫یەکێک لەو داهێنانانە کاری دامەزراوەییو‬ ‫کارکردن بو لەسەر بنەمای زانستی‪ .‬هەروەها‬ ‫سودوەرگرتن لە توانای خەڵکی پسپۆڕ‬ ‫لە بوارە جیا جیاکانی حوکمڕانیو کاری‬ ‫پەرلەمانی‪ ،‬ئەگەر ئەو کەسانە لە ریزەکانی‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان بن یان لە دەرەوەی گۆڕان‪،‬‬ ‫کارێکی جوانی تری گۆڕان بو‪ .‬بایەخدان بە‬ ‫توێژینەوەی زانستی بو بە یەکێک لە پایەکانی‬ ‫کارکردنی بزوتنەوەی گۆڕان‪.‬‬ ‫یەکێک لە کارە سەرکەوتوەکانی کاک‬ ‫نەوشیروانو دامەزرێنەرانی بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫دروستکردنی ژوری تایبەتمەند بو بە کاری‬ ‫حیزبیو پەرلەمانیو حوکمڕانی‪ .‬رێکخەری‬ ‫ئەو ژورانەش کرانە بەشێک لە جڤاتی‬ ‫نیشتیمانی‪ ،‬کە بااڵترین ئۆرگانی بڕیاردەری‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕانە‪ .‬هەروەها کاری ژورەکان‬ ‫تێکهەڵکێشی یەکتر کرانو هەمویان بەیەکەوە‬ ‫وەک یەک تیم کاریان بۆ یەک ئامانج کرد‪،‬‬ ‫کە بریتی بو لە داڕشتنو سەرخستنی پەیامی‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‪ .‬لە هەمان کاتدا شێوەیەک‬ ‫لە سەربەخۆیی کارکردن بۆ هەر ژورێک‬ ‫دەستەبەر کرا‪.‬‬ ‫ئەو ژورانەی بزوتنەوەی گۆڕان کە‬ ‫دروستکران بریتی بون لە‪ :‬ژوری هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫ژوری حکومەتو پەرلەمان‪ ،‬ژوری پەیجوری‪،‬‬ ‫ژوری یاسایی‪ ،‬ژوری رەوەندی کوردی‪ ،‬ژوری‬ ‫پەیوەندی دیپلۆماسی‪ ،‬ژوری پەیوەندی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ژوری رۆژنامەوانی‪ ،‬ژوری کارگێڕیو‬ ‫داراییو ژوری ناوچە دابڕاوەکان‪ .‬هەر یەک‬ ‫لەم ژورانە پەیڕەوی ناوخۆی تایبەت بەخۆیان‬ ‫داناوە‪ ،‬کە تێیدا پەیکەری ژورەکەو ئەرکو‬ ‫شێوازی کارکردنیان دیاریکردوە‪ .‬هەمو‬ ‫ژورەکان بەیەکەوە ئەرکێکی گەورەیان‬ ‫ئەنجامداوە‪ ،‬کە بریتیە لە دەسنیشانکردنی‬ ‫ئامانجەکانی گۆڕانو چەسپاندنی دیدو‬ ‫پەیامی گۆڕانو گەیاندنیان بە خەڵک‪ ،‬لەرێی‬ ‫میدیاو هەڵسوڕاوو رێکخستنەکانی گۆڕانەوە‪.‬‬ ‫هەروەها ئەرکی نەخشەدانانو دابینکردنی‬ ‫پێداویستیەکانی گەیشتن بەو ئامانجانەو‬ ‫ئیدارەدانی جواڵنەوەکەش هەر لە ئەستۆی‬ ‫ئەو ژورانە بوە‪.‬‬ ‫کاک نەوشیروانو دامەزرێنەرانی گۆڕان بۆ‬ ‫دروستکردنی ئەو ژورانە سودمان لە ئەزمونی‬ ‫چەند حیزبو رێکخراوێکی سیاسی لە واڵتە‬ ‫پێشکەوتوەکانی دنیا وەرگرت‪ .‬رێوشوێنی‬

‫بزوتنەوەی گۆڕان لەبەردەم‬ ‫دوڕیانێکی چارەنوسسازدایە‬

‫لە ئێستادا ئەو دامەزراوە گرنگە‬ ‫وەک جاران کاراو چاالک نیە‬ ‫دەسنیشانکردنو دانانی رێکخەری ژورەکانیش‬ ‫لە دەستوری ناوخۆی گۆڕاندا لەسەر بنەمای‬ ‫پسپۆڕیو شارەزایی لەو بوارە دانراوە‪ .‬بۆیە‬ ‫ئەگەر رێکخەری گشتیو خانەی راپەڕاندن‬ ‫بەباشی لە ئەرکو گرنگیی ئەو ژورانە تێبگەنو‬ ‫رێنماییەکان وەک خۆی پەیڕەو بکرێ‪ ،‬لە‬ ‫دانانی رێکخەری ژورەکاندا زۆر کەم بوار‬ ‫بۆ دەستەگەریو مەحسوبیەتو مەنسوبیەت‬ ‫دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫هەمو ژورەکان تا کاتی نەخۆشکەوتنی کاک‬ ‫نەوشیروان تا ئەندازەیەکی زۆر کارەکانی خۆیان‬ ‫بەباشی رادەپەڕاند‪ .‬کۆکردنەوەی زانیاریو‬ ‫پێشکەشکردنی بیرۆکەی نوێو خوێندنەوەو‬ ‫هەڵسەنگاندن بۆ روداوەکانو پێشبینی‬ ‫واقیعیانە بۆ بارودۆخی سیاسیو ئابوری‬ ‫یەکێک بون لەو پایە گرنگانەی کە بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان بڕیارو هەڵوێستی خۆی لەسەر بنیات‬ ‫دەنا‪ .‬گەیاندنی پەیامی گۆڕان لەرێی میدیاو‬ ‫لەڕێی رێکخستنەکانەوە لە کوردستانو لە‬ ‫هەندەران لەگەڵ رێنوێنیو بەدواداچون‬ ‫بۆ کاری تیمەکانی پەرلەمانو ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاو حکومەت لەرێی ئەو ژورانەوە بوبونە‬ ‫هۆکارێکی بەهێز بۆ دروستبونی متمانەی‬ ‫خەڵک بە بزوتنەوەی گۆڕان‪ .‬ئامادەکاری بۆ‬

‫هەندێک لە رێکخەرو‬ ‫ستافی ژورەکان لە‬ ‫رابردوودا کەمتەرخەم‬ ‫بوون لە جێبەجێکردنی‬ ‫ئەرکەکانیانداو بەشێک‬ ‫بوون لە هۆکاری‬ ‫شکستی گۆڕان‬

‫‪19‬‬

‫هەڵبژاردنەکانو یەکالکردنەوەی سکااڵکانی‬ ‫ناوخۆو دادگاکان لەسەر بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانو پتەوکردنی پەیوەندییە سیاسیو‬ ‫دیپلۆماسییەکان‪ ،‬کە لەالیەن هەندێ لەو‬ ‫ژورانەوە دەکران‪ ،‬یارمەتیدەرێکی بەهێز بون‬ ‫بۆ سەرخستنی پەیامی بزوتنەوەی گۆڕان‪.‬‬ ‫بەاڵم لە ئێستادا ئەو دامەزراوە گرنگە وەک‬ ‫جاران کاراو چاالک نیە‪ .‬تۆ بڵێی رێکخەری‬ ‫گشتیو خانەی راپەڕاندنو جڤاتی نیشتیمانی‬ ‫بایەخ بەو دامەزراوەیەی گۆڕان نادەن‪،‬‬ ‫یان هەر لە بنەڕەتدا لە گرنگیی رۆڵی ئەو‬ ‫ژورانە تێنەگەیشتون؟ الوازبونی ئەم فاکتەرە‬ ‫کاریگەرە لە کاری گۆڕاندا پەیامی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانو دواڕۆژی جواڵنەوەکەی خستۆتە‬ ‫بەردەم دوڕیانێکی چارەنوسسازەوە‪ .‬هەر‬ ‫بۆیە ئەرکی جڤاتی نیشتیمانیو ئۆرگانەکانی‬ ‫تری گۆڕانە کە بەرپرسیارانە مامەڵە لەگەڵ‬ ‫ئەم حاڵەتە بکەنو بەشێوەیەک چارەسەری‬ ‫بکەن کە ببێتە مایەی بەهێزکردنی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانو گێڕانەوەی متمانەی هاواڵتیان‪.‬‬ ‫هەڵسەنگاندنی بابەتیانە بۆ ئەدای‬ ‫ژورەکانی بزوتنەوەی گۆڕان یەکەم هەنگاوی‬ ‫تەندروست دەبێ لە پرۆسەی سودوەرگرتن لەو‬ ‫ژورانە‪ .‬دیارە کە زۆربەی رێکخەرو ستافی ئەو‬ ‫ژورانە پاڵپشتێکی بەهێز بون بۆ جواڵنەوەکەو‬ ‫ماندونەناسانە شەونخونیان کردوەو لە‬ ‫کارەکانیان سەرکەوتو بون‪ .‬بەاڵم هەندێکی‬ ‫تریان کەمتەرخەم بون لە جێبەجێکردنی‬ ‫ئەرکەکانیانو بەشێک بون لە هۆکاری شکستی‬ ‫گۆڕانو رەنجاندنی دڵی هەڵسوڕاوانی گۆڕانو‬ ‫نائومێدکردنی بەشێکی دەنگدەرانی گۆڕان‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستە پرەنسیپی سزاو پاداشت‬ ‫لەمەڕ سەرکەوتویی یان کەمتەرخەمی لە‬ ‫جێبەجێکردنی ئەرکی ئەو ژورانە بەوردی‬ ‫پەیڕەو بکرێ‪ .‬نابێ بەهەمان کلتوری ناو‬ ‫هەندێ لە حیزبەکانی تر شکستخواردو پاداشت‬ ‫بکەینو سەرکەوتو سزا بدەین‪.‬‬ ‫لە ئێستادا‪ ،‬نزیکەی‪ ،‬نیوەی ئەو ژورانە‬ ‫رێکخەریان نیەو پەیکەری رێکخراوەیی‬ ‫بەشێکیان تێکچوەو ناتوانن وەک پێویست‬ ‫ئەرکەکانیان راپەڕێنن‪ .‬ئەگەرچی چەندین‬ ‫جار لە کۆبونەوەی خانەی راپەڕاندنو‬ ‫جڤاتی نیشتیمانیو جڤاتی گشتیدا راشکاوانە‬ ‫باسی ئەم حاڵەتە ناتەندروستەمان کردوەو‬

‫زۆرینەی ئەندامانی جڤاتی نیشتیمانیو‬ ‫خانەی راپەڕاندنیش لەگەڵمان هاوڕا بون لە‬ ‫زەرورەتی چارەسەرکردنی کێشەی ژورەکانو‬ ‫کاراکردنەوەیان‪ .‬هەروەها جڤاتی نیشتیمانی‬ ‫بڕیاریداوە کە ژورەکان پڕ بکرێنەوە‪ .‬بەاڵم تا‬ ‫ئێستا ئەو بڕیارە جێبەجێ نەکراوە‪ .‬گرنگە‬ ‫هەموان ئەو راستییە بزانن کە ئەو ژورانەو‬ ‫رێکخەرو ئەندامەکانیان بۆ سەرخستنی پەیامی‬ ‫گۆڕان دروست کراونو دەسنیشان کراون‪ .‬بۆیە‬ ‫نابێ کاراکردنەوەی ئەو ژورانەو پڕکردنەوەی‬ ‫شوێنی رێکخەرو ئەندام ژورەکان بەنەفەسی‬ ‫دەستەگەریو بۆ مەبەستی تایبەتو ئەجێندای‬ ‫شەخسی بەکار بهێنرێ‪.‬‬ ‫لە سەرەتای ساڵی ‪ ٢٠١٤‬شرۆڤەکاری‬ ‫ئەمریکی مایکڵ رۆبن‪ ،‬هات بۆ سلێمانی‪.‬‬ ‫ئێوارە بەیەکەوەو بەبێ مەوعید چوینە‬ ‫الی کاک نەوشیروان لە ماڵەکەی لە عەلی‬ ‫ناجی‪ .‬بەاڵم ئەو ئێوارەیە نەمانتوانی سود‬ ‫لە سەردانەکەمان وەرگرین‪ ،‬چونکە هەم کاک‬ ‫نەوشیروان میوانی تری هەبوو هەم مایکڵ شەو‬ ‫لە شوێنێکی تر مەوعیدی هەبو‪ .‬بۆ بەیانی‬ ‫لەگەڵ مایکڵ لە بیناکەی خوارەوە سەردانی‬ ‫ژورەکانی رەوەندی کوردی‪ ،‬هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫یاسایی‪ ،‬پەیجوری‪ ،‬داراییو کارگێڕی‪ ،‬ناوچە‬ ‫دابڕاوەکان‪ ،‬رۆژنامەوانیو سایتی سبەی مان‬ ‫کرد‪ .‬هاوڕێیانی ئەو ژورانە باسی کارەکانی‬ ‫خۆیان بۆ کردین‪ .‬دواتر چوینە بیناکەی‬ ‫سەرەوەو لەوێ سەردانی ژوری حکومەتو‬ ‫پەرلەمانو هەندێ لە هاوڕێیانی ئەوێمان کردو‬ ‫هاتینەوە خوارەوە بۆ الی کاک نەوشیروان‪.‬‬ ‫کاک نەوشیروان بە ئینگلیزی لێی پرسین‪:‬‬ ‫چیتان کرد؟ منیش پێم گوت کە چوین بۆ‬ ‫هەمو ژورەکانی بینای خوارەوەو چوینە‬ ‫بیناکەی سەرەوەش‪ .‬هەروەها گوتم بە‬ ‫مایکڵم گوتوە کە ئەم بینایەی خوارەوە‬ ‫گۆڕانە‪.‬‬ ‫فەنکشنی(کارکردنی)‬ ‫شوێنی‬ ‫کاک نەوشیروان بە ئینگلیزی پرسی‪ :‬ئەی‬ ‫بیناکەی سەرەوەت چۆن بۆ وەسف کرد؟‬ ‫مایکڵ وەاڵمی کاک نەوشیروانی دایەوەو لە‬ ‫قسەکانیدا وشەیەکی کوردی _ فارسی لەناو‬ ‫رستە ئینگلیزیەکە بەکارهێنا‪ ،‬چونکە مایکڵ‬ ‫زمانی فارسی دەزانێ‪ .‬مایکڵ تێیگەیاند کە‬ ‫مەبەستی ئەوەیە بینای سەرەوە دیوەخانی‬ ‫گۆڕانە‪ .‬کاک نەوشیروان بەو قسەی مایکڵ‬ ‫زۆر پێکەنی‪ .‬دواتر مایکڵ بە کاک نەوشیروانی‬ ‫گوت کە دروستکردنی ئەو ژورانە کارێکی زۆر‬ ‫تەندروستو مومتازە‪ ،‬بەاڵم لێی پرسی‪ :‬ئایا‬ ‫تۆ دڵنیای لەوەی هەمو هاوڕێکانت لە گرنگیی‬ ‫ئەو ژورانە تێدەگەنو سودی لێ وەردەگرن؟‬ ‫کاک نەوشیروان گوتی‪ :‬بەڵێ‪ ،‬ئومێدەوارم‬ ‫ئەوانەی ئێستاش لە کاری ئەم ژورانە‬ ‫تێناگەنو بە گرنگیان نازانن دوایی بۆیان‬ ‫دەرکەوێ کە ئەم ژورانە زۆر گرنگن‪.‬‬

‫نەوزاد ساڵح*‬

‫پارتی ژیان و دادپەروەری‬ ‫پارتی ژیان و دادپەروەری ئەو هەواڵە ناخۆشە بوو کە لەم ماوانەدا‬ ‫درا بە گوێی سەرۆک کۆماری تورکیا ڕەجەب تەیب ئەردۆغانداو وابڕیارە‬ ‫پێش کۆتایی ساڵی ‪ ٢٠١9‬پارتە نوێیەکەی کارئەکتەرە سیاسیەکانی‬ ‫تورکیا ڕابگەیەنرێت کە چاودێران پێیان وایە ئەم تەوژمە دەبێتە هۆی‬ ‫لەرزینی عەرش وێڕای هەوڵەکانی پێشووی ئەردۆغان لەگەڵ کارئەکتەرو‬ ‫ئەندازیاری ئابوری تورکیا (علی باباجان)دا بەاڵم هەوڵەکان بێهوودەبوون‬ ‫و باباجان بەتەواوی بیروباوەڕیەوە دەست لە کارکێشانەوەی لە پارتی‬ ‫دادوگەشەپێدان ئەکەپە پێشکەش کردو بەهاوکاری (عبداللە گویل)‬ ‫و (ئەحمەد داودئوغڵو) سەرقاڵی دامەزراندنی پارتێکی نوێن لەسەر‬ ‫بنەمای (توانا ‪ -‬لێهاتوو)یی هەروەها باس لە جێهێشتنی پارتەکانی‬ ‫پێشوو دەکەن‪ ،‬لەڕووی مەنهەجیەوەو دەخوازن پارتە نوێیەکە جیاوازی‬ ‫ئایدۆلۆجیاو هەستی ڕەگەزخوازی و جیاوازی بیروڕا تێپەڕێنن و یەکتری‬ ‫قبووڵ کردن بکەنە بنەمای کارکردن و جیاوازی مەزهەبیو ئایینی و‬ ‫نەتەوەیی نەبێتە هۆی بەریەککەوتنیان‪.‬‬

‫علی باباجان چۆن ناسرا؟‬

‫ساڵی ‪ ٢٠٠١‬ئەندامی دەستەی دامەزرێنەری پارتی دادوگەشەپێدان‬ ‫دەبێت و ئەندامی ئەنجومەنی ئیداری هەمان پارت دەبێت‪ ،‬گەنجترین‬ ‫هەڵبژێردراوی پڕۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی تورکیا دەبێت لە ساڵی‬ ‫‪٢٠٠٢‬دا کە ئەوکاتە تەمەنی ‪ ٣٥‬ساڵ دەبێت لە ناوەندی هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنقەرە سەرکەوتنی بەدەستهێنا‪ ،‬هەر لەوکاتەشدا پۆستی وەزیری‬ ‫ئابوری و ڕاوێژکاری ئابوری سەرۆک وەزیرانی تورکیای بەدەستهێنا‬ ‫ئەوکات داهاتی تاکەس لە تورکیادا لە بارێکی الوازدابوو وەبەهای‬ ‫لیرەش بەرامبەر دۆالر هەمان شێوە لە ئاستێکی پێویستدا نەبوو‪،‬‬ ‫باباجان هەموو توانا ئابوریەکانی خۆی خستە گەڕ تا قەرزە کۆنەکانی‬ ‫لەسەر تورکیا سووک کرد کە بڕی (‪ )٣٠9‬ملیار دۆالر بوو بۆ (‪)9٠‬‬ ‫ملیار دۆالر جێگیری کردو تورکیای گەیاندە ئاستی دەوڵەتە پیشەسازیە‬ ‫بەهێزەکان پلەی (‪ )١٦‬شازدەهەمینی وەرگرت و لە ئاستی ئەوروپاشدا‬ ‫گەیاندی بە پلەی شەشهەمین‪ ،‬ڕۆڵێکی یەکجار گەورەی بینی بۆ‬ ‫پێشخستنی کەرتی ئابوری تورکیا‪ ،‬جگە لە پۆستی حزبی باباجان لە‬ ‫پێنج کابینەی حکومەتی تورکیادا کە هەر لەسەردەمی ئەکپارتیدا بوە‬ ‫پۆستی وەزارەتی هەبووە‪ ،‬زیاتر لە(‪ )١٧‬ساڵ لە پارتی دادوگەشەپێداندا‬ ‫کاری کردوەو دواجار لە ‪٢٠١9/٧/٨‬دا بەتەواوی دەستبەرداری پارتی‬ ‫دادوگەشەپێدان بووە‪ ،‬لە ئێستاشدا ئەم کارئەکتەرە سیاسیە زیاتر لە‬ ‫(‪ )٤٠‬ئەندام پەرلەمانی لە پارتی پێشووی دادوگەشەپێدانی لەگەڵدایەو‬ ‫پەرە بەکاری سیاسی دەدات لەچوارچێوەی پارتە نوێیەکەدا‪.‬‬

‫ئەردۆغان دەیەوێت چی بکات؟‬

‫دوای بە پاشداهاتنی ئەردۆغان لە جەنگی سوریاداو هەروەها‬ ‫بەردەوامی دوژمنکاری لەگەڵ کورددا بەتایبەت کە چەند مانگێکە‬ ‫هێزێکی زۆری هێناوەتە سنوری باشوری کوردستان و بەبیانووی بوونی‬ ‫گەریالکانی پارتی کرێکارانی کوردستان هێرشێکی بەرباڵوی لە سنوری‬ ‫برادۆست وئامێدی‪ ،‬زاخۆو چەند جێگایەکی ترەوە دەست پێ کردوەو‬ ‫زیانێکی یەکجار گەورەوی بە گوندشینانی ناوچەکە گەیاندووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێدەچێت لەژێرباری خەرجی ئەم شەڕەشدا دەرنەچێت و لەمەشدا بە‬ ‫دڵنیاییەوە دۆڕاوە‪ ،‬وەک چۆن هاوپەیمانی ئەمریکاشی لەدەستداوەو‬ ‫لە ناوەندەکانی ئەوروپاشدا سزاکانیان بەسەریدا سەپاندوەو چەند‬ ‫قۆناغێکی تری سزاش ماوە کە زەحمەتە بەرگەی بگرێت و بارگرانی‬ ‫تری بۆ دروست دەبێت‪ ،‬ئاشکراشە ڕوسیاش دۆستی نییە تەنها چەند‬ ‫هێڵێکی بەرژەوەندی هاوبەش کۆیان دەکاتەوە‪ ،‬چاودێران پێیان وایە کە‬ ‫تورکیا بە کڕینی سەکۆی موشەکی ‪ $٤٠٠‬ماڵئاوایی لە پەیوەندیەکانی‬ ‫لەگەڵ ڕۆژئاوا کردوەو هەر ئەم وتەیەش لە ڕۆژنامەی بەناوبانگی (دی‬ ‫ڤێڵت)ی ئەڵمانی کراوەتە مانشێت و تورکیای ئێستا لە سایەی هەڵەی‬ ‫بەردەوامی ئەردۆغان دۆخی خراپتر دەبێت‪.‬‬

‫کۆتایی دیموکراتیەت‬

‫لەسەردەستی ئەردۆغان و پارتەکەیدا بەپشتیوانی مەهەپەو دەوڵەت‬ ‫باخچەلی کە لەئێستادا وەک بزوێنەری ئەکەپە وایەو هەڵمەت و‬ ‫دژایەتیەکی کوردو بیری ئازادو دیموکراتیەتی ئەو واڵتەیان دەست پێ‬ ‫کردوەو هەموو ڕق و توڕەیی خۆیان بەسەر پارتی ‪hdp‬دا هەڵڕشتوەو‬ ‫سیاسەتی ئێستای ئەکەپە سیاسەتێکی ڕاستەوخۆی دژەکوردەو‬ ‫دەیانەوێت دەنگی ئازادی کوردو گەالنی تری نێو ئەم پارتە پارتی‬ ‫دیموکراتی گەالن تەواو سیخناخ بکەن و پێچەوانەی تەوژمی ئازادی و‬ ‫دیموکراتی هەنگاودەنێن‪.‬‬

‫‪07701563047‬‬

‫كۆمپانیای بالڤ پەیک ئامادەیە ڕۆژنامەی زەمەن‬ ‫بگەیەنێتە ماڵ و فەرمانگەو شوێنە گشتیەکانتان‬

‫سیاسەتی سەپاندنی قەیوم‬

‫کاردانەوەی ئەردۆغان دوای شکستی پارتەکەی لەکۆتا هەڵبژاردنی‬ ‫شارەوانیەکانی تورکیا لە ‪٢٣‬ی حوزەیرانی ‪ ٢٠١9‬بەگشتی و‬ ‫ئەستەنبوڵ و ئەنقەرەو ئەزمیر بەتایبەتی چاوەڕوانکراو بوو چونکە‬ ‫ئەردۆغان لەکاتی هەڵمەتی هەڵبژاردندا خۆی دەیوت دەنگ بەسەرۆک‬ ‫شارەوانیەکانی ‪ hdp‬مەدەن ئەگەر دەریشبچن الیان دەبەین و قەیوم‬ ‫لەجێگایان دادەنێین وەک ئەوەی کە ئێستا دەیکات‪ ،‬کە لەم دەڕۆژەدا‬ ‫دەستی بەم شااڵوە کردووە ئەمەش دەرئەنجامی فەشەلی دبلوماسی‬ ‫ئەردۆغان لەسیاسەتی دەرەوەو بەدەمیەوە نەهاتنی ئەمریکیەکان و‬ ‫هێزەکانی هاوپەیمانان لەپرۆژەی ناوچەی ئارامدا لەباکوری سوریاو‬ ‫لێدانی هێزەکانی تورکیا لەالیەن سوریاوە لە خان شێخون لەئێستادا‬ ‫وەک پەرچەکردارو ڕشتنی ڕقی ئیتنی خۆی و ئەکەپە بەزەبری هێزی‬ ‫سەربازی کەوتوەتە الدانی سەرۆک شارەوانیەکانی ئامەدو مێردین و‬ ‫وان و گرتن والدانی سەرۆک شارەوانیەکان و ئەندامانی ئەنجومەنی‬ ‫شارەوانیەکان کە بەدەنگی ڕەوای گەل هەڵبژاردنیان بردوەتەوە کە‬ ‫لەکاتێکدا سەرۆکی شارەوانی ئامەد عدنان سەلجوک ‪٪٥٦‬ی دەنگەکانی‬ ‫بەدەست هێناوەو بەڕێز ئەحمەد تورک لە مێردین ‪٥٦٪‬ی دەنگی‬ ‫بەدەست هێناوەو بەدیعە ئۆیزگوێکچەش ‪٪٥٤‬ی دەنگی شاری وانی‬ ‫بەدەست هێناوەو لەئێستادا بەپێی یاسای سەپێنراوی ژمارە ‪١٢٧‬و‬ ‫مادەی ‪٤٧‬ی تایبەت بە شارەوانیەکان و بەتۆمەتی پەیوەندیان بە‬ ‫تیرۆرەوە دووردەخرێنەوەو والی شارەکان وەک قیوم لەجێگایان‬ ‫دادەنرێت کەئەمەش پێچەوانەی ڕەوتی دیموکراتیەت و ژیانی گەالنی‬ ‫ئازادەو لە نێوەندە نێودەوڵەتی و هەرێمایەتیەکانیشدا ناڕەزایی و‬ ‫نیگەرانی تەواوی دروستکردووە‪.‬‬ ‫* بەڕێوەبەری سەنتەری دیاکۆ بۆهەڵبژاردن و ڕاپرسی‬

‫وو�‬ ‫د ی��دو�� ب ۆ� چ�� ن‬

‫‪18‬‬ ‫ئەبوبەكر عەلى‬

‫ئاڵۆزی دۆخ و مەسەلەی کەرکوك بەدەست‬ ‫عەقڵی سادەی کوردی و ئاسۆیی بوون و‬ ‫پڕژاوی ئەم عەقڵەوە دەناڵێنێت ‪ .‬ئەوەش‬ ‫ئاڵۆزی تری خستۆتە سەر ئاڵۆزیەکان‪،‬‬ ‫بەوەی کێشەکەی کردووە بەکێشەیەکی‬ ‫کوردی کوردی!! سەبارەت بەو سەرنجانەش‬ ‫لە پەیوەندی بەجۆری مامەڵە لەگەڵ کردنو‬ ‫هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی خراونە ڕوو‪،‬‬ ‫سەرنج بۆئەم خااڵنە الی خوارەوە ڕادەکێشم‬ ‫‪:‬‬ ‫‪/١‬نەبوونی هیچ وەسف و خوێندنەوەیەکی‬ ‫هاوبەشی کوردی بۆ واقیعی شارو پارێزگاکەو‬ ‫دیدێکی تۆکمەی زانستی و سیاسی و‬ ‫نیشتمانی ڕوون ‪.‬‬ ‫‪/٢‬پێم وایە نابێ هەر لە سەرەتاوە‬ ‫هیچ شێواز و ئامرازێ بۆ چارەسەر‬ ‫بخەینە دەرەوەی بیرکردنەوەی خۆمان‬ ‫(یاسا‪ ،‬رێککەوتن‪ ،‬هێزو دیفاکتۆ) چونکە‬ ‫خۆقەتیسدان لە چوارچێوەی تاکەیەك ڕێکاردا‬ ‫توانای جوڵەو مانۆڕو بە گشتی دینامیکیەت‬ ‫لە سیاسەتمەدار دەستێنێتەوە‪ .‬ئێمە دەبێت‬ ‫هە مو و‬ ‫ئە و‬

‫ئامرازانە لەکاتی شیاوی خۆیدا بەکاربێنین‪،‬‬ ‫هەر ئەوەندەی دەرفەتێ گونجا دەبێت بیر‬ ‫لە کۆنتڕۆڵکردنەوەی ئەو ناوچەو سەپاندنی‬ ‫دیفاکتۆی بکەینەوە‪ .‬چونکە ئەم واقیعە‬ ‫دەکرێت ببێتە خاڵی هێز بۆ زووتر گەیشتن‬ ‫بەڕێکەوتن و ئاسانتر ملدان بەپیادەکردنی‬ ‫ماددە دەستوری و یاساییەکان‪ ،‬دیارە ئەگەر‬ ‫کورد ستراتیژێکی تەوافوق لەسەرکراوی لە‬ ‫ڕووەوە هەبێت و کاری لەسەر بکات‪ ،‬وە‬ ‫خاوەن دیدێکی هەمە الیەنەی تەواوکەر‬ ‫خواز(تکامل)ی بێت بۆ ناسینی ڕەگ و ڕیشە‬ ‫و ڕەهەند و بژاردەکان و هێزە کاریگەرەکان‬ ‫لەسەر دیاریکردنی چارەسەرکردنی‪ .‬نەك بە‬ ‫دیاردیفاکتۆوە دابنیشین‪ ،‬بەکورتی دەبێت‬ ‫ڕێکارو ئامرازەکان یەکتر تەواو بکەن‪ ،‬ئەوەی‬ ‫لەم ڕوەوە کێشە دەخوڵقێنێ بەکارهێنانی‬ ‫ڕێکارێکی دیاری کراوە لە کاتی نەگونجاوی‬ ‫سیاسی و مەیدانیدا‪.‬‬ ‫‪/٣‬ڕێکەوتنی سیاسی مەرجەعی دەوێت‬ ‫کە الیەنەکان لەکاتی ناکۆکی و ڕێك نەکەوتن‬ ‫و گەیشتنە بنبەست لەهەندێ مەسەلەدا بۆی‬ ‫بگەرێنەوە‪ .‬ماددەی ‪ ١٤٠‬بۆ کورد ڕۆڵی ئەو‬ ‫مەرجەعەی دەگێڕا‪ ،‬بەاڵم ئێمە نەمانتوانی‬ ‫وەك ئەوەی پێویستە ئەم مامەڵەی لەگەڵ‬ ‫بکەین‪.‬‬ ‫لە ئێستادا هەروەك هاوڕێمان عارف‬

‫د‪ .‬نەوزاد هێتوتی‬ ‫دکتۆرا لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا هەمبەر‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەراست و پرسی کورد‬

‫لە ‪٧‬ی ئابی ‪ ٢٠١٩‬تورکیاو ئەمریکا لە‬ ‫ڕێگەی باڵوکردنەوەی بەیاننامەیەک ئاماژەیان‬ ‫بەوە کرد کە هەردووال گەیشتوونەتە رێککەوتن‬ ‫سەبارەت بە بارودۆخی سوریاو دروستکردنی‬ ‫ناوچەی ئارام لە رۆژئاوای کوردستان‪.‬‬ ‫لە بەیاننامەکەدا ئاماژەیان بە سێ خاڵی‬ ‫سەرەکی کرد کە رێککەوتن لەسەری کراوە‪.‬‬ ‫خاڵی یەکەم بریتییە لە دروستکردنی ژورێکی‬ ‫ئۆپەراسیونی سەربازی هاوبەش لەنێوان‬ ‫تورکیاو ئەمریکا بۆ چاودێری کردنی ناوچەی‬ ‫ئارام کە بڕیارە دروست بکرێت‪ .‬خاڵی دووەم‬ ‫جەخت لەسەر ئەوە دەکات کە هەردووال‬ ‫هەنگاوی خێرا دەهاوێژن بۆ نەهێشتنی‬ ‫ئەو مەترسییانەی کە تورکیا لە سووریاو‬ ‫رۆژئاوای کوردستان هەیەتی‪ .‬خاڵی کۆتاییش‬ ‫باسی ئەوە دەکات کە هەردووالیەن دەست‬ ‫دەکەن بە دروستکردنی کوریدورێکی (رێڕەو)‬ ‫ئارام لە رۆژئاوای کوردستان و هەوڵدەدرێت‬ ‫ئاوارەکانی سووریا بگەڕێنەوە واڵتەکەی‬ ‫خۆیان‪.‬‬ ‫دیارە مەبەستی سەرەکی ئەمریکا لەم‬ ‫هەنگاوە‪ ،‬زیاتر بەو ئاراستەیە بووە‪ ،‬کە ڕێگە‬ ‫لە هێرشی سەربازی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای‬ ‫کوردستان بگرێت و رێگە نەدرێت تورکیا هێرش‬ ‫بکاتە سەر هاوپەیمانە کوردەکانی‪ .‬بەاڵم‬ ‫دەکرێت ئەوەش بڵێین‪ ،‬کە رێککەوتنەکەی‬ ‫نێوان ئەمریکا و تورکیا هێشتا بەتەواوەتی‬ ‫روون و ئاشکرا نییەو پرسیاری زۆر گرنگ و‬ ‫جدی هەن کە وەاڵمیان دیار نییە‪ .‬لەوانە ئەو‬ ‫ناوچە ئارامەی باسی لێوە دەکرێت قواڵیی و‬

‫پانییەکەی چەند کیلۆمەتر دەبێت‪ .‬بەتایبەت‬ ‫الیەنی ئەمریکا باسی ‪ ١٠‬کێلومەتر قواڵیی‬ ‫دەکەن‪ .‬ئەمە لەکاتێکدایە کە الیەنی تورکیا‬ ‫ئاماژە بە نزێکەی ‪ ٤٠-٣٠‬کیلۆمەتر قواڵیی‬ ‫رۆژئاوای کوردستان دەکەن‪ .‬بەو پێیەش‬ ‫بێت تەواوی رۆژئاوای کوردستان دەکەوێتە‬ ‫ناو بازنەی ناوچەی ئارامەوە‪ .‬خاڵێکی تر کە‬ ‫جێگەی پرسیارە ئەوەیە کە کام هێز ئەو‬ ‫ناوچە ئارامە دەپارێزێت؟ ئایا ئەو هێزانەی‬ ‫تورکیا پاڵپشتیان دەکات دەهێنرێنە ئەو‬ ‫ناوچەیە یاخود هێزیکی هاوبەشی ئەمریکا‪-‬‬ ‫تورکی ئەو ناوچانە دەپارێزن؟‬ ‫هەروەها ئەوەش بە تەواوەتی روون‬ ‫نەکراوەتەوە کە ئەگەر هێزە کوردیەکان لە‬ ‫ناوچەی ئارام دەربکرێن‪ ،‬ئەی ئەو هێزانە‬ ‫بۆ کوێ دەگوازرێنەوە؟ ئەی چارەنوسی‬ ‫شارەکانی رۆژئاوای کوردستان و ئیدارەی‬ ‫خوجێی چێ بەسەر دێت؟ ئایا ئەو ئیدارەیەی‬ ‫کە ئێستا هەیە وەک خۆی دەمێنێتەوە یان‬ ‫ئیدارەیەکی نوێ بەسەر خەڵکی ناوچەکە‬ ‫دەسەپێنرێت؟ خاڵی کۆتاییش کە بەڕاستی‬ ‫جێگەی مەترسییە ئەوەیە‪ ،‬چ گەرەنتییەک‬ ‫هەیە هاوشێوەی عەفرین‪ ،‬ناوچەکانی تری‬ ‫رۆژئاوای کوردستانیش لەژێر پەردەی ناوچەی‬ ‫ئارام تەعریب ناکرێن‪.‬‬ ‫چونکە دەبێت ئەو راستییە بزانین‬ ‫پڕسی ناوچەی ئارام‪ ،‬زیاتر لەوەی ئەجندەو‬ ‫سیاسەتی الیەنی ئەمریکا یان کوردی بێت‬ ‫زیاتر لەژێر گوشارو هەڕەشەکانی تورکیادا‬ ‫دروست دەکرێت‪ .‬بۆیە تورکیا ناوچەی ئارام‬

‫رێبین شەمامكی‬

‫لەماوەی کەمتر لە مانگێکدا ئۆجەالن‬ ‫دوو جار لە ئاشتی دوا و پەیامی بە گوێی‬ ‫ئەردۆغان و پەکەکەش دا‪ ،‬کەوا تەنیا رێگا‬ ‫چارە بۆ ئەو دۆخە ئاشتیە‪.‬‬ ‫ئەو پەیامە لە کاتێکی وەهادا رەوان‬ ‫دەکات‪ ،‬کە هێزی سەربازی تورکیا بە‬ ‫قواڵیی ‪ ٣٠‬بۆ ‪ ٤٠‬کیلۆ مەتر هاتۆتە ناو‬ ‫خاکی باشوری کوردستان بە ئاڕاستەی‬ ‫قەندیل‪ ،‬کە گەورەترین ئۆپەراسیۆنە لە‬ ‫دژی گەریالکانی پەکەکە دەستی پێکردوە‪.‬‬ ‫هاو کات رۆژئاوای کوردستانیش لەژێر‬ ‫هەرەشەی واڵتی تورکیا و سوریاش دایە‬ ‫بۆ شەڕ!‬ ‫بۆیە ئەو پەیامەی ئۆجەالن لەو وەختە‪،‬‬ ‫رەنگە بە مەبەستی پێکانی چەند ئامانجێک‬ ‫بێت ‪ ...‬گرنگترینیان بەتاڵکردنەوەی‬ ‫پاساوی ئەو شەڕە نەزیفەیە کە بە خوێنی‬ ‫رۆڵەی تورکان دەستی پێکردەوە و لە بە‬ ‫هەدەردانی تێچووی ئەو شەڕە ناسەنگرنەوەو‬ ‫درێژەی هەیە‪٠‬‬ ‫بۆیە فڕێدانی پەیامی ئاشتی ئۆجەالن بۆ‬ ‫گۆڕەپانی شەڕو تەنگژەی ئابووری تورکیا‪،‬‬ ‫لە حزووری هەبوونی ئەو هەموو دەرەنجامە‬ ‫خراپە لە سیاسەتە ناماقوڵییەکەی‬

‫ئەردۆغان کارێکی پڕ بایەخە‪ ،‬دەیەوێ‬ ‫لە رێی ئەو پەیامەوە شەرعیەتی ئەو‬ ‫دژایەتیەی ئەردۆگان لە دژی پەکەکە بخاتە‬ ‫ژێر پرسیارو بێ بەهای بکات‪.‬‬ ‫بە تایبەتی لەو پاشەکشانەی پارتەکەی‬ ‫ئەردۆگان تووشی هاتووە لە سەر ئاستە‬ ‫جەماوەریەکەی بە هۆی ئەو کێشانەی‬ ‫رووبەڕووی بۆتەوە‪:‬‬ ‫ کێشەی دابەزینی بەهای لیرەو بێ‬‫بازاڕی‪.‬‬ ‫ دۆڕاندنی شارەداری ئیستەنبۆڵ و چەند‬‫شارێکی تر‪.‬‬ ‫ هەڵکشانی ئاڵۆزیەکانی لەگەڵ‬‫هێزەکانی ئۆپۆزسیۆنی سوریاو لەق بوونی‬ ‫پێگەکەی‪.‬‬ ‫ ئۆپەراسیۆنە بێ ئەنجامەکانی لە‬‫دژی پەکەکە بە هۆی ئەو هەموو تێچوونە‬ ‫زەبەالحەی ماددی و گیانیەوە‪.‬‬ ‫لەسەر ئاستی دۆخی پەکەکەش ئۆجەالن‬ ‫هەست دەکات ئەو هەڕەشانەی لە رۆژ ئاوا‬ ‫دەکرێت‪ ،‬نە هێزەکەی یەپەگە بێ پشتیوانی‬ ‫ئەمریکا بەرگەی ئۆپەراسیۆنێکی وەهای‬ ‫تورکیا دەگرێت‪ ،‬نە بەم هێزەی بەردەستی‬ ‫بۆ ماوەیەکی درێژ لە هەڕەشەکانی سوپای‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫کەرکوك کێشەی وەسفکردن و هێزو مەرجەعیەت‬ ‫قوربانی ئاماژەی پێکردووە ئێمەش پێشتر‬ ‫زیاد لە جارێ وروژاندوومانە مەترسیەك‬ ‫دروست بووە کە ئەم ماددە مەرجەعیە‬ ‫بەزیانی کورد بشکێتەوە‪ ،‬هەر وەك لە کاتی‬ ‫تردا ئاماژەشم پێکردووە تاجێبەجێ کردنی‬ ‫ماددەکە لەقازانجی کوردبێت‪ ،‬کاری پێناکەن‪،‬‬ ‫کاتێکیش بەهۆی گۆڕانکاریە مەیدانیەکان و‬ ‫گۆڕینی هاوکێشەی هێز لە قازانجی کورد‬ ‫نەما لەڕێی دواکردنی پیادەکردنیەوە هەوڵی‬ ‫ئیحراجکردن و تەنگەتاوکردنی کورد و‬ ‫دیاریکردنی چارەنووسی ناوچەکان بەقازانجی‬ ‫خۆیان‪ ،‬دەدەن‪.‬لێرەدا پرسیار ئەوەیە‬ ‫ئەم ماددە دەستوریە لەئێستادا تا چەند‬ ‫مەرجەع ماوە؟ ئەگەر نەماوە دوای ئەو چی‬ ‫مەرجەعە؟ ئایە دەستدەکەین بە گفتوگۆ بۆ‬ ‫گەیشتن بە هەندێ لێکتێگەیشتن بۆ ئەوەی‬ ‫ببن بە مەرجەعی گفتوگۆکان‪ ،‬کە ئاستی‬ ‫پابەندبوون پێیانەوە‪ ،‬ملکەچی هاوکێشەی‬ ‫هێزە‪ ،‬یاخود چاومان لەمەرجەعیەتی نەتەوە‬ ‫یەکگرتووەکانە‪ ،‬کەدڵنیانین چۆن دەبێت و‬ ‫مسداقیەتی لە چارەەسەرکردنی کێشەکاندا‬ ‫زۆرنیە وکات بەالیەوە زۆرگرنگ نیە؟‬ ‫‪/٤‬لەهەڵبڕینی دروشمی کەرکوك قودسی‬ ‫کوردستانە‪ ،‬زەرەرمان کرد‪ ،‬چونکە زۆرتر‬ ‫دروشم بوو هەڵبەت بۆیە باسی دڵ ناکەم‬ ‫لەبەر ئەوەی مۆرکێکی ڕۆمانسی بەسەردا‬

‫زاڵە گەرچی ئاماژەشی بۆ ناوەندبوونی‬ ‫مەسەلەی کەرکوکی سەبارەت بەکێشەی‬ ‫کورد تێدایە‪ .‬بە هەرحاڵ لەگەڵ دروشمەکان‬ ‫ڕاستگۆ نەبووین چونکە سازشمان بەسەر‬ ‫کەرکوکەوە کرد وسازشمان لەسەر کەرکوك‬ ‫بۆ یەکتر نەکرد‪ .‬کەچی بەڕووەکەی تردا‬ ‫دەستەبژێری حوکمڕانی کورد لە بەغدا بە‬ ‫بەکارهێنانی تەکتیکەکانی ئیسرائیلیەکان‬ ‫بەرامبەر بە کورد‪ ،‬خەریکە کەرکوك دەکەنە‬ ‫قودس لێمان‪ .‬هەر ڕۆژە کێشیەکی نوێ‬ ‫دەخوڵقێنن‪ ،‬بۆ ئەوەی ببێتە بابەتی کێشە‬ ‫و دانوستان و بەهۆی ئەم کێشانەشەوە‬ ‫نەتوانین بگەینەوە بە مەبەستی بنەڕەتی‬ ‫کە ئاسایکردنەوەی دۆخی شارەکەو‬ ‫دیاریکردنی چارەنووسی کۆتایەتی‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئێستا ئاسایی بوونەوە یەکسانە بەگەڕانەوە‬ ‫بۆ دۆخێ کەداوای البردنی ئاسەوارەکانی‬ ‫بەعەرەبکردنی شارەکە دەکراو ماددە‬ ‫دەستوریەکەش بەوئاقارەدا داڕێژنراوە‪ .‬بەش‬ ‫بەحاڵی خۆم پێم وایە ماددەی سەد و چل‬ ‫و ڕێکەوتننامەی ئۆسلۆ لێکچوونیان زۆرە‪،‬‬ ‫گەرو‪،‬یاش نەبین چارەنووسی کەرکوکیش‬ ‫هاوشێوەی قودس دەبێت یاخود لێی نزیك‬ ‫دەبێت‪ ،‬هەر بۆیە دەبێت دروشمی ئەم‬ ‫قۆناغە ئەوەبێت کە ڕازی نابین کەرکوك‬ ‫ببێتە قودسی کوردستان‪ ،‬بەمانای ئەوەی‬

‫چارەنووسی کۆی دۆخەکەکەی بەدیارەوە‬ ‫دابنرێت و سەرەنجامیش چارەنووسی‬ ‫بەپێچەوانەی ناسنامە و خاوەنە ڕەسەمەکانی‬ ‫یەکال بکرێتەوە‪.‬‬ ‫لە مەسەلەی ڕێکەوتندا ئەم خااڵنەی‬ ‫خوارەوە گرنگن‪:‬‬ ‫‪/١‬مەبەستمان لەڕێکەوتن تێپەڕاندنی‬ ‫مەرجەعیەتی ماددەی ‪ ١٤٠‬ە یاخود شتێکی‬ ‫تر لە ژێر سەقفی ماددەکەدا‪ ،‬ئەگەر ئەوەش‬ ‫بێت چاوپۆشی لە هەندێ میکانیزم و‬ ‫بەرکەوتەی مێژوویی و دەستوری دەکەین‬ ‫یاخودشتێکی تر؟‬ ‫‪/٢‬ماددە دەستوریەکە بەرەنجامی‬ ‫ڕێکەوتنە بەگرەنتی کردنی بەدەستوریکردنی‬ ‫بەمەبەستی پیادەکردنی‪ .‬پرسیار ئەوەیە‬ ‫ڕێکەوتنێ بەدەستوری کرابێت جێ بەجێ‬ ‫نەکرابێت‪،‬گرەنتی چیە بۆ جێ بەجێکردنی‬ ‫ڕێکەوتنێکی تر کە ئەو هێزەشی نەبێت؟‬ ‫یاخود هەوڵدەدرێ ئەو ڕێکەوتنە بخرێتە‬ ‫دەستور و بەکردەوە ببێتە هەموارکردنی‬ ‫ماددەکە‪ ،‬بەاڵم چۆن؟‬ ‫‪ /٣‬ڕێکەوتن لەگەڵ کێ؟ لەگەڵ حکومەت‬ ‫یاخود کوتلەکان؟ لە هەردوو حاڵەتدا‬ ‫لەدۆخی نادامەزراوەیی و میلیشیاگەری‬ ‫وەکو عێراقدا چ گرەنتیەك بۆجێ بەجێکرن‬

‫بوونی هەیە؟ بوونی الیەنی سێهە میش لە‬ ‫دەرەوەی نەتەوە یەکگرتووەکان کەتوانای‬ ‫پابەندکردنی نیە‪ ،‬مەگەر زلهێزەکان‬ ‫بخوازن‪،‬کارێکی ئاسان نیە لە بەر نەبوونی‬ ‫زیاد لە الیەنێکی پاڵێوراو بۆ ئەو دەورەو‬ ‫ناکۆکی نێوانیان‪.‬‬ ‫‪/٤‬کورد پێش باسی ڕێکەوتن لەگەڵ‬ ‫بەرامبەری مەزهەبی نەتەوەیی لەعێراقدا‬ ‫لەمەڕ کەرکوك‪ ،‬پێویستی بەڕێکەوتنی‬ ‫نێوخۆیەتی‪ ،‬پینەو پەڕۆش لەم ڕوەوە‬ ‫هەروەك ڕابردوو سەلماندوویەتی‪،‬سوودی‬ ‫نیە و لە سەعاتی سفردا هەرەس دەهێنێت‪.‬‬ ‫‪/5‬مەبەست لە ڕێکەوتن ڕێکەوتن‬ ‫بێت لەگەڵ پێکهاتەکانی شارەکە و‬ ‫گرەنتی پێدانیان بۆ ئەوەی هاوکاربن‬ ‫لەچارەسەری کێشەکاندا بەو جۆرەی‬ ‫لە ‪ ٢٠٠٧‬دا لەپڕۆژیەکدا بۆ حکومەت و‬ ‫پەڕلەمان ڕوونمان کردبۆوە لەرێی بەستنی‬ ‫کۆنفرانسێکەوە بە سەرپەرشتی نەتەوە‬ ‫یەکگرتووەکان کەتیایدا مافی پێکهاتەکان‬ ‫لە دەستوری هەرێمدا جێگیر بکرێت و لە‬ ‫هەر ناوچەیەك زۆرینەن بەڕێوەبەرێتی‬ ‫خۆبەڕێوەبەریان هەبێت و شارەکەش دوای‬ ‫گێڕانەوەی بۆ سەر هەرێمی کوردستان هەر‬ ‫ساڵە و لەالیەن پێکهاتەیەکەوە ئیدارە بکرێ‬ ‫یاخود هەر میکانیزم و شێوازێکی تر‪.‬‬

‫ئایا کورد دەبێتە قوربانی گەمەی نێوان تورکیا و ئەمریکا؟‬ ‫بۆ خۆی دروست دەکات‪ ،‬نەک بۆ کوردەکان‬ ‫دروستی بکات‪ .‬تورکیا زیاتر سیاسەت و‬ ‫ئەجنداکانی خۆی تێدا پراکتیزە دەکات‪ ،‬نەک‬ ‫ئەجندەی الیەنەکانیتر‪ .‬بۆیە مەترسی ئەوە‬ ‫هەیە ئەو ناوچە ئارامەی باسی لێوە دەکرێت‪،‬‬ ‫ناوچەیەکی ئارامی تورکی بێت و ببێتە‬ ‫ناوچەیەکی نائارام و کارەساتباری هاوشێوەی‬ ‫عەفرین بو کوردانی رۆژئاوا‪ .‬بەتایبەت تورکیا‬ ‫کۆمەڵێک ئامانج و مەبەستی گرنگی هەیە‬ ‫لە دروستکردنی ئەو ناوچەیەو دەیەوێت‬ ‫مەرجەکانی خۆی بەسەر کوردو ئەمریکادا‬ ‫بسەپێنیت‪ ،‬کە دەکرێت لێرەدا ئاماژە بە‬ ‫هەندێک لەو خااڵنە بکەم‪:‬‬ ‫یەکەم‪ ،‬تورکیا دەیەوێت دڵنیابێت لەوەی‬ ‫کە لە سوریای دوای داعش‪ ،‬کورد هیچ‬ ‫شتێکی دەست ناکەوێت‪ .‬واتا تورکیا هەموو‬ ‫هەوڵێک دەدات کە هیچ کیانێکی کوردی یان‬ ‫هەرێمێکی کوردی لە روژئاوای کوردستان‬ ‫دروست نەبێت‪ .‬لەم رووەوە‪ ،‬تورکیا نایەوێت‬ ‫ئەزموونی هەرێمی کوردستان ساڵی ‪ ١٩٩١‬لە‬ ‫سوریاش دووبارە ببێت‪ .‬بۆیە یەکەم ئامانجی‬ ‫سەرەکی تورکیا لە دروستکردنی ناوچەی‬ ‫ئارام رێگرتن و تەگەرە خستنە بەردەم‬ ‫دروستبوونی هەر جۆرە هەرێمێکی کوردییە‪،‬‬ ‫و هەوڵدانە بۆ ئەوەی ئەو دیفاکتۆیەی ئێستا‬ ‫هەیە لەناوی ببات‪.‬‬ ‫دووەم‪ ،‬تورکیا مەبەستیەتی لە سوریای‬ ‫دوای داعش‪ ،‬بە تایبەت ناوچە کوردییەکان‬ ‫بخاتە ژێر دەسەاڵتی خۆیەوەو دەستی‬ ‫بەسەردا بگرێت‪ .‬ئەمە لەالیەک دەرفەتی‬

‫پێدەدات هێزو گروپە چەکدارەکانی سەر‬ ‫بە تورکیا لەو ناوچانە جێگیر بکات‪.‬‬ ‫لەالیەکی تریشەوە تورکیا مەبەستیەتی‬ ‫هەموو ناوچە کوردییەکان تەعریب بکات لە‬ ‫رێگەی گواستنەوەی ئاوارە سووریەکان بۆ‬ ‫ئەو ناوچانە‪ .‬لەم رووەوە‪ ،‬تورکیا دەیەوێت‬ ‫زیاتر لە سێ ملیۆن ئاوارەی سووری کە‬ ‫لە تورکیا دەژین بهێنێتە ناوچە کوردیەکان‬ ‫بە تایبەت لە کۆبانی‪ ،‬گری سپی و سەری‬ ‫کانیی نێشتەجێ بکات‪ .‬بەو شێوەیەش‬ ‫ئەگەر ئەم پالنەی تورکیا سەر بگرێت دەبێتە‬ ‫هۆی گۆرینی گەورەی لە سیمای دیمۆگرافی‬ ‫رۆژئاوای کوردستان و زیانێکی گەورەش بە‬ ‫ناوچە کوردییەکان دەگەیەنێت‪.‬‬ ‫سێیەم‪ ،‬تورکیا زۆر دەمێکە دەیەوێت‬ ‫قەیرانی سوریا وەک دەرفەت بقوزێتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی دەست بەسەر ناوچە سنووریەکانی‬ ‫نێوان سووریا و عێراقدا بگرێت‪ .‬لەم رووەوە‪،‬‬ ‫تورکیا مەبەستیەتی لە ڕێگەی داگیرکردنی‬ ‫رۆژئاوای کوردستان بە تایبەت ئەو ناوچانەی‬ ‫هاوسنوورن لەگەڵ عێراق‪ ،‬دەسەاڵتی خۆی‬ ‫بگەیەنێتە سنورەکانی عێراق‪ .‬دیارە تورکیا‬ ‫لەمەش زیاتر لە مەبەست و ئامانجێکی هەیە‪.‬‬ ‫لەالیەک تورکیا هەوڵدەدات سنوری نێوان‬ ‫باشوورو رۆژئاوا کۆنترۆڵ بکات و پەیوەندی‬ ‫لەنێوان ئەم دوو بەشەی کوردستان نەمێنێت‪.‬‬ ‫هەروەها رێگە لە چوونی یارمەتی سەربازی‬ ‫ئەمریکاش لە باشوور بۆ رۆژئاوا بگرێت‪.‬‬ ‫لەالیەکی تریشەوە‪ ،‬تورکیا دەیەوێت‬ ‫لە دەرەوەی سنووری ئیبراهیم خەلیل‪،‬‬

‫دەروازەیەکی تری سنووری راستەخۆی لەگەڵ‬ ‫عێراق بکاتەوە‪ .‬تورکیا دەیەوێت ئەم سنورە‬ ‫نوێیە بەکاربهینێت بۆئەوەی هەم ئاستی‬ ‫بازرگانی لەگەڵ عێراق بەرزبکاتەوە‪ .‬هەم‬ ‫لەم ڕێگەیەوە پەیوەندی راستەخۆی لەگەڵ‬ ‫عەرەبە سوننەکانی عێراق و تورکمانەکان‬ ‫دروست بکات و یارمەتییان بدات‪ .‬هەروەها‬ ‫دەکرێت ئەم دەروازە نوێیە بەکاربهێنێت‬ ‫بۆئەوەی گوشار لەسەر هەرێمی کوردستانیش‬ ‫دروست بکات بەتایبەت لە رووی ئابووری و‬ ‫سیاسییەوە‪ .‬تەنانەت دەکرێت ڕێڕەوی نەوتی‬ ‫کەرکووکیش بگۆڕێت‪ .‬ئەمە بەدەر لەوەش لە‬ ‫ناوچەی شنگالیش زیاتر دەستی دەڕوات بۆ‬ ‫رووبەڕووبوونەوەی پ‪.‬ک‪.‬ک‪.‬‬ ‫هەموو ئەم فاکتەرانەی سەرەوە وادەکات‬ ‫کە بڵێین تورکیا زۆر جدییە لەو هەڕەشانەی‬ ‫دەیکات بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان‪ .‬دیارە‬ ‫تورکیا دەیەوێت ئەو الوازیەی کە ئێستا لە‬ ‫سیاسەتی ئیدارەی ترەمپ داهەیە‪ ،‬وەک‬ ‫دەرفەت بەکاربهێنێت بۆ دەستەبەرکردنی‬ ‫ئامانجەکانی‪ .‬بە تایبەتیش دەبێت ئەو‬ ‫راستییە بزانین کە تاکو ئێستاش هەڵوێستی‬ ‫ئەمریکایە هەمبەر رۆژئاوای کوردستان زۆر‬ ‫جێگیر نییە لە رووی سیاسییەوە‪ .‬بەو مانایەی‬ ‫ئەمریکا بە شێوەیەکی راشکاوانە پاڵپشتی لە‬ ‫دروستکردنی هەرێمیکی فێدڕالی لە رۆژئاوا‬ ‫ناکات‪ .‬راستە ئەمریکا کۆمەڵێک بەرژەوەندی‬ ‫لە سووریا هەیەو کوردیش بە ئامرازێکی‬ ‫کاریگەر دەزانێت بۆ دەستەبەرکردنیان‪،‬‬ ‫لەوانەش شەڕی دژە داعش‪ ،‬ئێحتواکردنی‬

‫ئیران‪ ،‬پاراستنی سنوورەکانی عیراق‬ ‫سووریاو رووبەڕووبوونەوەی هەڕەشەکانی‬‫سەر ئاسایشی ئیسرائیل‪ .‬بەاڵم پڕسیاری‬ ‫گرنگ لێرەدا ئەوەیە‪ ،‬ئایا ئەمریکا ئامادەیە‬ ‫لەپێناو ئەم بەرژەوەندییانەدا بەرگیری لە‬ ‫رۆژئاوای کوردستان بکات‪ .‬ئەی ئەگەر تورکیا‬ ‫خۆی بکاتە ئەڵتەرناتیڤی کورد بۆ پاراستنی‬ ‫ئەو بەرژەوەندیایە‪ ،‬ئەو کات کی دەڵێت‬ ‫ئەمریکا پشت لە کورد ناکات‪.‬‬ ‫بۆیە بە راستیش ئەو مەترسییە لە ئارادایە‬ ‫کە ئەم جارەش کورد ببێتە قوربانی گەمەی‬ ‫نێوان ئەمریکا و تورکیا‪ .‬دەکرێت ئەمریکا بۆ‬ ‫دوورخستنەوەی تورکیا لە روسیا‪ ،‬دژایەتی‬ ‫کردنی رژێمی ئەسەد‪ ،‬رووبەڕووبوونەوەی‬ ‫داعش‪ ،‬ئێحتوا کردنی ئێران پشت لە کوردو‬ ‫روو لە تورکیا بکات‪ .‬ئەمەش لە سیاسەتدا‬ ‫شتێکی زۆر ئاساییەو دەبێت کورد ئەم‬ ‫ئەگەرە لە بەرچاو بگرێت‪ .‬بە تایبەت‬ ‫سیاسەتی ئێستای ترەمپ بەو ئاراستەیە‬ ‫کە بە هیچ شێوەیەک نایەوێت خۆی توشی‬ ‫شەڕێکی دیکە لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫بکات‪ .‬ئەمەش لە ملمالنێ نێوان ئەمریکا‬ ‫ئێران زۆر بە ئاشکرا هەستی پێدەکرێت‪.‬‬ ‫جا ئەگەر ئەمریکا ئامادە نەبێت شەڕی‬ ‫ئێران بکات کە هەڕەشەیەکی جدییە لەسەر‬ ‫بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا‪ .‬چۆن دەبێت‬ ‫باوەڕ بکەین ئەمریکا لەپێناوی پاراستنی‬ ‫رۆژئاوای کوردستان شەڕی دەوڵەتێکی وەک‬ ‫تورکیا بکات کە ئەندامە لە ناتۆو هێزێکی‬ ‫هەرێمی کاریگەریشە لە ناوچەکەدا‪.‬‬

‫لەنێوان ئاشتیەکەی ئۆجەالن و شەڕخوازی ئەردۆغان دا‬ ‫سوریا پارێزراو دەبێت بێ پشتیوانی نێو‬ ‫دەوڵەتی‪ ،‬بۆیە هیچ هێزێکیش دەرەکیش‬ ‫گرەنتی پشتگیری نین کاتێ بەرژەوەندی‬ ‫خۆیان لە پشتێکردنی ئەوان ببینێتەوە‪،‬‬ ‫وەک لەڕابردوو دیتمان‪.‬‬ ‫کەوابوو زمانی ئاشتی لەو دۆخە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫زەمانەتی پاراستنی بەشێکی مافەکانیش‬ ‫بێت‪ ،‬باشترە لەوەی گرەو لەسەر هەڕەشەی‬ ‫مان و نەمانی یان هەمووی یان هیچ بکەیت‪.‬‬ ‫واتە گفتوگۆ لەگەڵ رژێمی ئەسەدیش‬ ‫بۆ پاراستنی قەوارەکەی هەر دروستە‪.‬‬ ‫نەک بکەویتە نێوان بەرداشی دوو هێزی‬ ‫داگیرکەرەوە واتە هەم لە قەالن ببیت و هەم‬ ‫لە کۆتریش!‬ ‫بە دیوێکا ئەگەر پەیامە ئاشتیەکەی‬ ‫ئۆجەالن بەشێکیش بێت لە تاکتیکی کاتی‬ ‫شەڕ‪ ،‬بۆ خاو کردنەوەی ئەو ئۆپەراسیۆنە‬ ‫بەر باڵوەی لە باشووری کوردستان دەستی‬ ‫پێکردووە بە ئاڕاستەی قەندیل‪ ،‬ئەگەر تا‬ ‫کۆتایی مانگی ئۆکتۆبەر نەتوانێ ئامانجەکانی‬ ‫بپێکێ کە کۆنترۆکردنی قەندیلە‪ ،‬دوای ئەو‬ ‫بەروارە کەش و هەوای قەندیل رێگر دەبێت‬ ‫لە پێشڕەوی سوپا‪ ،‬رەنگە ئەو پەیامە‬ ‫ئۆڤەرێکی باش بێت بۆ قبوڵکردنی ئاشتی و‬

‫شاردنەوەی شکەستی سوپا‪.‬‬ ‫بەاڵم بە دیوەکەی تردا‪ ،‬ئۆجەالن دەیەوێ‬ ‫ئەو پەیامە ببێتە بەڵگەیەکی حاشا هەڵنەگر‬ ‫بۆ هەموو پارت و خەڵکی تورکیاو نوێنەرانی‬ ‫گەالن و رێکخراوە نێودەوڵەتیەکان‪ ،‬کە‬ ‫ئەوە ئەردۆغانە شەڕ دەخوازێ و مافەکانی‬ ‫گەالنی تورکیا پێشێل دەکات و شارەدارە‬ ‫شەرعیەکانی کورد الدەبا کە بەدەنگی‬ ‫خەڵک هەڵبژێردراون‪ ،‬قەییومەکانی خۆی لە‬ ‫جیاتی دادەنێ و پڕۆسەی دیموکراسی لە‬ ‫واڵت دەخاتە حاڵەتی فەنا بوون ‪.‬‬ ‫هاوکات لەگەڵ ئەو پەیامە دەیەوێ‬ ‫هەژموونی پەکەکەش وا پیشان بدات‪،‬‬ ‫ئەگەر هەموو دەروازەیەکی لێ دابخرێ و لە‬ ‫قەندیلیش نەمێنێ! کە ئەگەرێکی ئەستەم‬ ‫و هەوڵێکی بیژۆک و خەونێکی نالۆژیکە‪ ،‬لە‬ ‫دەروویەکی دیکەوە بە ژمارەیەکی گەورەتر‬ ‫دێتەوە ناو هاوکێشەکان ‪ ،‬کە لە ئێستادا‬ ‫پەکەکە بەشێوەیەک لەشێوەکان نەک هەر‬ ‫سەفارشی کوردانی باکورن بە تەنیا‪ ،‬بەلکو‬ ‫هی رۆژ ئاواشن بە دیفاکتۆ‪ ،‬بەواتایەکی‬ ‫تر دەیەوێ بڵێ هەدەپەش لە فۆڕمە‬ ‫مەدەنیەکەی وەک و حیزب هەر پەکەکەیە‪،‬‬ ‫لە قەندیلیش بێینەخوارەوە لە ئەستەنبۆڵ و‬

‫ئەنقەرە لێتان دێنە ژوورەوە ! پارسەنگی‬ ‫هێز لە بەرژەوەندی ئێوە تێکدەدەن‪.‬‬ ‫تازە هەژموونی پەکەکە باندۆڕی خۆی‬ ‫وەها شۆڕکردۆتە ناو ناخی تاک بەتاکی‬ ‫کۆمەڵگای باکوورو رۆژئاوا ئەستەمە لە‬ ‫غیابی قەندیل و گەریالش ئاپۆچی لەزیهنی‬ ‫کوردان کاڵبێتەوە‪.‬‬ ‫هەر بۆیە پەیامە ئاشتیەکەی ئۆجەالن‬ ‫فەلسەفەیەکی قوڵی هەیە بە دیوە‬ ‫لۆژیکیەکەی‪ ،‬واتا گەریالو قەندیل و چەک‬ ‫تا ئێرە پەیامەکەی خۆیان گەیاندوە! لە‬ ‫رێی ئەوان کێشەو زوڵمی نەتەوەیەکی بە‬ ‫شوناس کردوە و بە خەبەری هێناون! ئەو‬ ‫پارتە مەدەنیانەی لە ماوەی ئەو زەمەنەش‬ ‫دروست بوون‪ ،‬بەرهەمی خەباتی شاخ و‬ ‫سێبەری ئەوانن‪ ،‬لە ئێستادا رۆڵ و ئەرکیان‬ ‫لە قەندیل کەمتر نیەو تەرجەمەی عەقڵی‬ ‫قەندیلن‪.‬‬ ‫بۆیە پەیامە ئاشتیەکەی ئۆجەالن‪،‬‬ ‫کرانەوەیەکی ترە بەڕووی مەدەنیەتو‬ ‫بەدرۆخستنەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫ئاشتیخوازی‪،‬‬ ‫دەسەاڵتدارانی ئاکپارتی‪ ،‬بەوەی پەکەکە‬ ‫هێزێکی تیرۆریستن!!‬ ‫ئەو پەیامە هاوکاتە لەگەل دەنگۆی‬

‫دروست بوونی پارتێکی تازە کە‬ ‫کارەکتەرەکانی کەسی قیادی و دامەزرێنەری‬ ‫ئاکپارتین‪ ،‬عەلی باباجان و داود ئۆغلو‪،‬‬ ‫کە رۆژی لە رۆژان دوو عەقلی سیاسی و‬ ‫ئابووری بەهێزی ئاکپارتی بوون‪ ،‬ئێستا‬ ‫لە ئەردۆگان هەڵگەراونەتەوە‪ ،‬رەنگە‬ ‫بۆچوونیان لەهەمبەر مافی گەالن و پرسی‬ ‫دیموکراسی خاڵی جیاوازی بەهێز بن لەگەڵ‬ ‫ئاکپارتەکەی ئەردۆغان‪.‬‬ ‫کە ئەوەش سەرەتایەکە بۆ کۆنترۆڵکردن‬ ‫و کەرتکردنی جەماوەری ئاکپارتی‪ ،‬کەرەنگە‬ ‫لە بانگەشەی هەڵبژاردنی داهاتوودا‬ ‫ئەو پارتە تازەیە دەست بۆ مەلەفی زۆر‬ ‫ترسناکی ئۆردوگان ببات کە پرسی‬ ‫هەماهەنگی لەگەڵ داعش و پیالنەکانی دژی‬ ‫هەدەپە ئەنجامداوە‪.‬‬ ‫کەوابوو دروست بوونی پارتە دروشم‬ ‫دادپەروەریەکەی ئۆغلو و باباجان‪ ،‬شەڕ‬ ‫لە نێو ماڵی ئاکپارتی دەکەوێتەوە‪ ،‬دەبێتە‬ ‫سەرەتایەک بۆ دوورخستنەوەی ئۆردوگان‬ ‫لەدەسەاڵت‪.‬‬ ‫چیتر ئاکپارتی هێزی براوەی یەکەم‬ ‫نابێ‪.‬‬ ‫جارێکی تر ئەردۆغان سوڵتان نابێ!!‬

‫ت�سە ن�سدرو�س ت�ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫‪17‬‬

‫ه‬ ‫ته‌نیا‌دوو‌كارگ ‌‬ ‫به‌زمانی‌‌كوردى‌له‌سه‌ر‌ده‌رمان‌ده‌نووسن‬ ‫زۆربەی کۆمپانیاکان کار بە یاسای زمانە فەرمییەکانی هەرێم ناکەن‬ ‫مه‌زهه‌ر‌كه‌ریم‬ ‫تائێستا تهنیا دوو كارگه له ههرێمى‬ ‫كوردستان بهزمانى كوردى لهسهر‬ ‫دهرمان زانیاری و رێنمایى بهكارهێنان‬ ‫دهنووسن‪ .‬هیچکام لە كارگه بیانییهكان‬ ‫ناچار نهكراون به زمانى زۆرینهى خهڵكى‬ ‫زانیاریی و رێنماییەکان بنووسن‪.‬‬ ‫نەنووسین به كوردى لهسهر‬ ‫كهتهلۆكى دهرمان یهكێكه لهو گرفتانهى‬ ‫رۆژانه بهرۆكى هاواڵتیان دهگرێت‪ ،‬ئهگهر‬ ‫كهسێك عهرهبى یان ئینگلیزى نهزانێ‪،‬‬ ‫تووشى كێشه دهبێ یاخود پێویستى‬ ‫به سهردانى پزیشك دهبێ تا رێنمایى‬ ‫بهكارهێنانى پێبدات‪.‬‬ ‫بەپێی یاسای زمانە فەرمییەکان‬ ‫کە ساڵی ‪ ٢٠١٤‬پەرلەمانی کوردستان‬ ‫پەسەندیکرد‪ ،‬دەزگا پەیوەندیدارەکان‬ ‫ناچار دەکات کە هەر کۆمپانیایەک‬ ‫دەرمان و خواردن بهێنێتە هەرێمی‬ ‫کوردستانەوە‪ .‬دەبێ بە زمانی کوردی‬ ‫زانیاری و رێنماییەکانی ئەو خواردن و‬ ‫دەرمانە لەسەر پاکەت و کەتەلۆکەکەی‬ ‫نووسرابێ‪.‬‬ ‫ئهم پرسه الى سهندیكاى‬ ‫دهرمانسازانو بهرپرسانى تهندروستى‬ ‫نهبووهته بابهتێكى جدى‪ .‬بهوتهى‬ ‫سهرۆكى سهندیكاى دهرمانسازان‪،‬‬ ‫كارگهكانى دهرمان له واڵتان هۆكارو‬ ‫مهرجیان ههیه تا به زمانى كوردى لهسهر‬ ‫پاكهتى دهرمان بنووسن‪.‬‬ ‫د‪.‬ئهمیر محهمهد‪ ،‬سهرۆكى سهندیكاى‬ ‫دهرمانسازان به “زهمهن”ى وت‪“ :‬ئهو دوو‬ ‫كارگهیهى دهرمان له سلێمانىو ههولێر‬ ‫ههن‪ ،‬بهزمانى كوردى لهسهر پاكهتى‬ ‫دهرمانو كهتهلۆكهكهى دەنووسن‪،‬‬ ‫چهندین كۆمپانیای بهناوبانگى فهرهنسىو‬ ‫سویسرى‪ ،‬بهچهند هۆكارێكى وهك‬ ‫دواکەوتنی دهرمانهكانیان له كوالێتى‬ ‫كۆنتڕۆڵ‪ ،‬ئێستا وهك پێشتر به باشى‬ ‫مامهڵهمان لهگهڵ ناكهن لهكاتى كڕینى‬ ‫دهرماندا”‪.‬‬ ‫بهوتهى د‪.‬ئهمیر‪ ،‬بهشێك له كارگه‬ ‫بهناوبانگهكانى دهرمان زۆر به زهحمهت‬ ‫لهسهر پاكهتو كهتهلۆكى دهرمانهكه‬ ‫به زمانەکانی عهرهبىو توركىو فارسی‬ ‫دەنووسن‪.‬‬ ‫زیاتر وتى‪“ :‬ژمارهیهك لهو كارگانهى‬ ‫له دهرهوهن به مهبهستیشبێ دهرمانمان‬ ‫بۆ نانێرن چ جاى ئهوهى ئێمه داوابكهین‬

‫یاسای زمانە فەرمییەکان‬ ‫کۆمپانیاکان پابەند‬ ‫دەکات بە نووسینی‬ ‫زمانی کوردی لەسەر‬ ‫کااڵکانیان‬

‫لهسهر كهتهلۆكو پاكهتى دهرمانهكه به‬ ‫كوردى بنووسن”‪.‬‬

‫لیژنهى‬ ‫كوردستان‪،‬‬

‫تهندروستى پهرلهمانى‬ ‫سهرقاڵى ئامادهكردنى‬

‫ئه‌و‌خواردنانه‌ى‌جگه‌ر‌‬ ‫پاك‌ده‌كه‌نه‌وه‌‬

‫پرۆژهیهكە بۆ دهستهبهركردنى مافى‬ ‫نهخۆش‪ ،‬تێیدا باس لهوهدهكرێت‬

‫خۆپاراستن‌لە‌‬ ‫عارەقکردنەوە‌لە‌هاویندا‬ ‫زه‌مه‌ن‬ ‫كاتێك بیر له وهرزی هاوین دهكهیتهوه‪ ،‬یهكسهر‬ ‫عارهقكردنهوهش چاوهڕوان كراوه‪ .‬بۆ ئهوهی عارهق‬ ‫نهكهیتهوه پێویسته ڕهچاوی ئهم خااڵنه بكهیت‪.‬‬ ‫یهكهم‪ :‬دووربكهوه له خواردنه تیژهكان وهك‬ ‫بیبهرو جۆرهكانی بههاراتو سیرو پیاز‪.‬‬ ‫دووهم‪ :‬خۆت به شێداری بهێڵهوه واتا ئهو‬ ‫خواردنو خواردنهوانه بخۆ كه ڕێژهى ئاویان زۆره‬ ‫وهك شوتیو پرتهقاڵو كاڵهك‪.‬‬ ‫سێیهم‪ :‬ههوڵبده ئهو جالنهى لهبهریان دهكهی‪،‬‬

‫زه‌مه‌ن‬ ‫یهكهم‪ :‬قاوه یهكێكه لهو خواردنهوانهى‬ ‫دهبێته هۆی پاكبوونهوهی جگهر له نهخۆشییه‬ ‫درێژخایهنهكان و دهیپارێزێت‪.‬‬ ‫دووهم‪ :‬چایی سهوز ئەمیش بهههمان شێوهی‬ ‫قاوه دهبێته هۆی پاكبوونهوهی جگهر‪ ،‬یهكێك له‬ ‫خوێندنگه گهورهكانی ژاپۆن توێژینهوهی كردووه‬ ‫خواردنهوهی پێنج بۆ ‪ ١٠‬كوپ چایی سهوز‪،‬‬ ‫دهبێته هۆی بهباشی مانهوهی تهندروستی جگهر‪.‬‬ ‫سێیهم‪ :‬سندی میوهیهكی زۆر تایبهته چونكه‬

‫دهبێته هۆی پاراستنی جگهر له برینداربوونو‬ ‫ههروهها دهیپارزێت لهههوكردنی خانه‪.‬‬ ‫چوارهم‪ :‬تووتڕكو بلووبێری ههردووكیان‬ ‫بههۆی بوونی دژهئۆكسید تێیاندا وادهكات جگهر‬ ‫به تهندروستی بمنێتهوهو ڕێگری لهگهشهسهندنی‬ ‫خانه شێرپهنجهییهكان دهكهن‪.‬‬ ‫پێنجهم‪ :‬ههرمێ دڕكاوى ڕوهكێكی دڕكاوییه‬ ‫لهبیابانهكاندا دهروێت سودێكی زۆری ههیه بۆ‬ ‫برینو نهخۆشیهكانی جگهر ‪.‬‬ ‫شهشهم‪ :‬شهربهتی چهوهندهر سهرچاوهیهكی‬ ‫خوێی ترشی نهتریكو دژهئۆكسیدهو به ههمان‬ ‫شێوه بۆ تهندروستى جگهر بهسوده‪.‬‬

‫پێویسته لهسهر پاكهتو كهتهلۆكى‬ ‫دهرمان بهكوردى بنووسرێتو كوالیتى‬ ‫كۆنترۆڵیش پابهند بكرێت بهوهى له‬ ‫گرێبهستهكانیدا لهگهڵ كۆمپانیاكان‬ ‫رهچاوى ئهم خاڵه بكهن‪.‬‬ ‫جهالل محهمهد ئهندامى لیژنهكه‪،‬‬ ‫بهپێویستى زانى كارگهكانى دهرمان‬ ‫لهناوخۆى ههرێمو عێراق بهزمانى كوردىو‬ ‫عهرهبى لهسهر كهتهلۆكى دهرمان‬ ‫بنووسن‪.‬‬ ‫وتیشى‪“ :‬بههۆى ئهوهى زۆربهى‬ ‫کارگەكانى دهرمان لهههرێم بیانین‪،‬‬ ‫ناتوانین ناچاریان بكهینو پێیان بڵێین‬ ‫زمانى كوردى لهسهر پاكهتهكانو‬ ‫كهتهلۆکى دهرمان بنووسرێت”‪.‬‬ ‫تائێستا لهناو وهزارهتى تهندروستى‬ ‫هیچ قسهیهك یاخود پرۆژهیهك نییه‬ ‫بۆ نووسینى زانیاری و رێنمایی بە‬ ‫زمانی كوردى لەسەر بەرگ و پاکەتی‬ ‫دەرمانەکان‪.‬‬ ‫محهمهد قادر‪ ،‬وتهبێژى وهزارهتى‬ ‫تهندروستى ههرێم بۆ “زهمهن” وتى‪:‬‬ ‫“ئێستا نیوهى زیاترى پالنهكانى وهزارهت‬ ‫نهبینراوهو لهبارهى نووسینى كوردیشهوه‬ ‫هیچ شتێكی وا لە ئارادا نییه”‪.‬‬ ‫محهمهد قادر وتیشى‪“ :‬هیچ بابهتو‬ ‫نووسراوێكیش لهسهر نووسینى كوردى‬ ‫لهسهر پاكهتو كهتهلۆكى دهرمان باس‬ ‫نهكراوه“‪.‬‬

‫ڕێژهی نایلۆنیان كهمبێ‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬پێویسته ڕۆژانه به ئاوی سارد خۆت‬ ‫بشۆی‪.‬‬ ‫پێنجهم‪ :‬فێنككهرهوه بهكاربهێنه ههوڵبده لهههر‬ ‫دهرفهتێكدا لهههموو شوێنێك فێنككهرهوەكانی وهك‬ ‫سپلێتو موبهریده بهكاربهێنی ‪.‬‬ ‫شهشهم‪ :‬شهربهتی تهماتهو لیمۆ بخۆرهوه‪.‬‬ ‫حهوتهم‪ :‬پهتاتهو ئهو خواردنانه بخۆ كه‬ ‫دهوڵهمهندن به پۆتاسیۆم‪.‬‬ ‫ههشتهم‪ :‬پۆشاكی ڕهنگ كراوه بپۆشه وهك‬ ‫رهنگی سپیو پهمهیی كاڵ‪.‬‬

‫د‪.‬ئیکرام‌محەمەد‬

‫گۆگڵ پزیشک نییە!‬ ‫ئەو ماوەیەی پێشوو پزیشکێک‬ ‫گۆرانییەکی هەم جوان و هەم نایابی‬ ‫باڵو کردەوە سەبارەت بە گەڕانی‬ ‫گۆگڵ بۆ نەخۆشییەکان‪ .‬ناوەرۆکی‬ ‫گۆرانییەکە هانی خەڵک دەدات‬ ‫لە گۆگڵ بۆ نیشانەی نەخۆشیی‬ ‫نەگەڕێن چونکە زۆر جار زیانی‬ ‫زیاترە لە سوود‪.‬‬ ‫جا بە داخەوە کە لەم‬ ‫شوێنژیانەی ئێمە خوا کاولی‬ ‫نەکات‪ ،‬بە هۆی هەندێک میدیای‬ ‫نابەرپرسیارو هەندێک پزیشکی‬ ‫بێویژدان و هەندێک خەڵکی خراپو‬ ‫داخ لە دڵەوە‪ ،‬ئەگەر پزیشکێک‬ ‫بڵێ لە گۆگڵ مەگەڕێن بە دوای‬ ‫دەستنیشانی نەخۆشییەکانتاندا‪،‬‬ ‫یازدە کەس دەمی لێ دەکاتەوەو‬ ‫بێینە‬ ‫ئەوەیە‬ ‫بۆ‬ ‫دەڵێ‬ ‫نۆڕینگەکانتان!‬ ‫نا گیان نەوەڵاڵ بۆ ئەوە نییە‪..‬‬ ‫کابرا لە هیچی کەم نییە بەاڵم‬ ‫هاتووە وەک کارێکی مرۆڤانە‬ ‫گۆرانییەکی وتووە تا خەڵکی بە‬ ‫هۆی گەڕانی گۆگڵەوە تووشی زیان‬ ‫نەبن‪ .‬نەخۆشی ئازیز‪ ،‬لەبەر گیرفانی‬ ‫پزیشک نا ‪ ،‬لەبەر تەندروستی خۆت‬ ‫و باری دەروونی خۆت لە گۆگڵدا بە‬ ‫دوای دەستنیشانکردنی نەخۆشیدا‬ ‫مەگەڕێ‪.‬‬ ‫بێجگە لەوەی نیشانەیەکی‬ ‫بچووک جۆری چارەسەری نەخۆشی‬ ‫دەگۆڕێت‪ ،‬زانیارییەکانی گۆگڵیش‬ ‫هەمووی راست نین‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫نیوەشی ڕاست نەبن‪ .‬ئەو بابەتە‬ ‫قسەی زۆر هەڵدەگرێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گرنگەکە ئەوەیە تۆ زەرەر نەکەی‬ ‫تۆ عەالگەت‬ ‫وەک نەخۆش‪،‬‬ ‫هەڵگرتووەو سنگت دەیەشێ‪،‬‬ ‫یان هەوای سپلیت و تەبرید‬ ‫ڕەقی کردووی‪ ،‬یان لە پڕێکاو بێ‬ ‫هیچ ئامادەکاری و لەش گەرم و‬ ‫نەرمکردنێک خۆت لێ دەبێ بە‬ ‫کریستیانۆ ڕۆناڵدۆو سەعاتێک بە‬ ‫دوای تۆپا ڕا دەکەی‪.‬‬ ‫لەشت کە شەنگ دەبێ و لە‬ ‫گۆگڵ بە دوای ئەو نەخۆشییانە‬ ‫دەگەڕێی سنگ ئێشە دروست‬ ‫دەکەن‪ ،‬سەرت لە نەخۆشی زۆر‬ ‫خراپەوە دەردەچێ‪ ،‬یان پەڵەیەک‬ ‫لەسەر پێستت دەبینی و لە گۆگڵ‬ ‫بە دوای دەگەڕێی و هەر خۆشت‬ ‫دەستنیشانی نەخۆشییەکە دەکەیت‬ ‫و دەرمانی بۆ وەردەگری‪.‬‬ ‫لەوانەیە ڕێک پێچەوانەی‬ ‫ڕاستەقینەی‬ ‫چارەسەری‬ ‫نەخۆشییەکەت بێ‪ ،‬نەخۆش لەبەر‬ ‫ئازاری ددانی گەرەکیەتی سەر بە‬ ‫دیوارا بکێشێ‪ ،‬لە گۆگڵ دەگەڕێ‬ ‫و دەچێتە دەرمانخانە بەنجێکی بۆ‬ ‫وەردەگرێ‪ ،‬نەک هەر چاکی ناکات‪،‬‬ ‫بەڵکو پووکەکەشی دەسوتێنی‪.‬‬ ‫هەر بە دەرەجەی عەقڵ بیری‬ ‫لێبکەرەوە ئازارەکە لە شوێنێکی‬ ‫زۆر قووڵدایەو بەنجەکەش تەنیا‬ ‫چینی سەرەوەی پووک سڕ دەکات‬ ‫کە هیچ کاریگەری لەسەر ئازارەکە‬ ‫نابێ‪.‬‬ ‫کاتێک تووشی ئازارێک دەبن‪،‬‬ ‫یان چەند نیشانەیەکتان هەیە و‬ ‫گومانی نەخۆشییەکی لێ دەکرێ‪،‬‬ ‫لە گۆگڵ بۆی مەگەڕێن‪ ،‬مەشڕۆنە‬ ‫کلینیکە تایبەتەکان‪ ،‬بەیانیان‬ ‫لە نەخۆشخانە حکومییەکان و‬ ‫بە پارەیەکی زۆر کەم‪ ،‬نزیکەی‬ ‫خەرجی ڕۆژانەی منداڵێک‪ ،‬پزیشک‬ ‫نەخۆشییەکانتان‬ ‫دەستنیشانی‬ ‫دەکات‪.‬‬

‫د�‬ ‫پ��ەروەردەو ن��وێ��� ن� ن‬

‫‪16‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2٠19/9/3‬‬

‫بەڕێوەبەری پهیمانگاى هونهرەجوانهكانى سلێمانى‪:‬‬

‫چوار‌ساڵه‌‌به‌‌سواڵ‌و‌سەدەقە‌کاره‌كانمان‌‬ ‫بەڕێوە‌ده‌به‌ین‬ ‫عه‌بدولواحید‌محه‌مه‌د‬

‫ژاپۆنیهكان پێویستیان‬ ‫به سهردهمی یهدۆ ههیه‬ ‫كهمو زۆر كۆمهاڵنی خهڵكی كوردستان‬ ‫شارهزاییان لهسهر واڵتی ژاپۆن ههیه‪ ،‬چ لهرێگای‬ ‫كهلوپهلو كااڵكانیان كه ماوهیهكی زۆره پێیهوه‬ ‫ئاشنابوون یان لهڕێی تۆڕه كۆمهاڵیهتییهكانهوه یان‬ ‫له چوارچێوهی كهناڵه بیستراوو بینراوهكان‪.‬‬ ‫ئهوهیان ال بهرجهسته بووه ئهو واڵته‬ ‫لهههموو روویهكهوه ههنگاوی زۆر گهورهی بڕیوهو‬ ‫ههموو جومگهكانیان بهپێی پێویستی زهمانو‬ ‫زهمینهكهیه‪ .‬ههندێ خهسڵهتو تایبهتمهندیان ههیه‬ ‫بهردهوام دهوترێو دهوترێتهوهو وهكو نموونهش‬ ‫دههێنرێتهوه‪ ،‬بۆ ئهوهی نهوهكانیان چاوی لێبكهنو‬ ‫لهژیانی رۆژانهیاندا پراكتیزه بكرێت‪.‬‬ ‫لهوانه‪ ،‬پابهندبوون به كاتو كاركردنی به‬ ‫كۆمهڵ‪ ،‬پاكوخاوێنی‪ ،‬نهبڕانى كارهبا‪ ،‬رانهوهستانی‬ ‫شهوو رۆژی شهمهندهفهرو میترۆكان‪ ،‬نهبوونی‬ ‫بهردهستو پاككهرهوه لهناوهندهكانی خوێندن‪.‬‬ ‫ئهمهو چهندین خهسڵهتیتر كه به راستی له‬ ‫كۆمهڵگهكانی تر كهمتر دهبینرێت‪ ،‬كهچی‬ ‫لهبهرئهوهی لهمدواییه ههندێ دیاردهی نامۆیان‬ ‫له قوتابیانو خوێندكارانیان لهناو ناوهندهكانی‬ ‫خوێندنهوه دیوه‪ ،‬تهواوى ناوهندهكانی توێژینهوهو‬ ‫لێكۆڵینهوهكانیان پێوه سهرقاڵ كراوە‪.‬‬ ‫بێگومان به راسپاردهی الیهنه پهیوهندیدارهكان‪،‬‬ ‫بۆ ئهوهی تهشهنه نهستێنێو نهبێته دیارده‪،‬‬ ‫چونكه به بڕوای ئهوان ههموو ئهو پێشكهوتنو‬ ‫شارستانیهتو تهكنهلۆژیاو ناوو ناوبانگی ئهو‬ ‫واڵته له پهروهردهو فێركردنو لهناو ناوهندهكانی‬ ‫خوێندنهوه سهرچاوهی گرتووه‪ .‬ههر ئهوهشه‬ ‫وایكردووه ئهگهر چاوێكیان لهسهر كۆی جومگهكانی‬ ‫دهوڵهتبێ‪ ،‬بهتهنیا چاوێكیان لهسهر پرۆسهی‬ ‫پهروهردهو فێركردن دەبێ‪ .‬سهرهنجام گهیشتنه‬ ‫ئهو بڕوایهی دهبێ بگهڕێنهوه سهر سیستمێك كه‬ ‫سێ سهد ساڵ لهمهوبهر ههبووهو پیادهكراوه پێی‬ ‫دهوترا “سهردهمی یهدۆ” ناوهڕۆكهكهی بریتیبووه‬ ‫له كۆمهڵێك ههڵسوكهوتو رهفتاری زۆر جوان‬ ‫وهك‪ ،‬چۆنێتی له رێگا رۆیشتن‪ ،‬سهردانهواندن‬ ‫لهكاتی ساڵوكردن‪ ،‬پێشوازیكردن لهمیوان‪،‬‬ ‫بهكارهێنانی وتهی نهرمو جوان‪ ،‬رێزگرتن لهگهورهو‬ ‫بهسااڵچووان‪ ،‬پۆشینی جلوبهرگی شایسته به‬ ‫بۆنهكان‪.‬‬ ‫ئێستا لهژێر ناونیشانی “شیگۆسا” واته‬ ‫گهڕانهوه بۆ “سهردهمی یهدۆ” بڕیاری ئهوهیان داوه‬ ‫بهزۆره ملێ خوێندكارانو قوتابیان پێوه رابهێنن‬ ‫دواجار پێیهوه پابهندیان بكهن‪.‬‬ ‫ئهو دهوڵهته ئابوورییه زەبەالحە بهو ههموو‬ ‫خهسڵهته جوانانهیانهوه‪ ،‬هێشتا بهدوای نهریته‬ ‫كۆنهكانیان دهگهڕێن تاوهكو وهكو خۆیان دهڵێن‬ ‫لهو خراپ رهفتارییهی قوتابیهكانیان رزگاریانبێ‪.‬‬ ‫كهچی لهم ههرێمهی خۆمان لهبهرامبهر ئهو‬ ‫ههموو رووداوه نهخوازراوانهی لهناو ناوهندهكانی‬ ‫خوێندن روودهدهن چ ئهوهی پهیوهسته بهتوندوتیژی‬ ‫چ ئهوهی پهیوهسته بهههڵسوكهوتی بهشێك له‬ ‫قوتابیانو خوێندكاران چ ئهوهشی پهیوهندی بهو‬ ‫ههموو رهفتاره ناجۆرانه ههیه‪ .‬وهك ههستنهكردن‬ ‫به بهرپرسیاریهتی‪ ،‬مامهڵهكردنی ناتهندروست‬ ‫لهگهڵ ناوهنهكانی خوێندن‪ ،‬رێ رۆیشتنی بێزاركهر‬ ‫لهڕێی و سهرشۆستهكان‪ ،‬دهنگ بهرزكردنهوهو بۆڵه‬ ‫بۆڵ له شوێنه گشتیهكان‪ ،‬زیتبوونهوه له مامۆستاو‬ ‫ژاوهژاوی بهردهوام‪ ،‬ئینجا خهمساردی دهكرێت‪.‬‬ ‫مهخابن ههندێ رێكخراو و دهستهش له بری‬ ‫ئهوهی بیر لهڕێگه چاره بكهنهوه‪ ،‬بهدروشمی‬ ‫جۆراوجۆرو بۆ چهند مهبهستێكی دیاریكراو‪،‬‬ ‫رهوشهكهیان بارگاویتر كردووه‪ ،‬به دڵنیاییهوه‬ ‫دهبێت ئهو بابهتو بنهمایانه كاری جددیان بۆ‬ ‫بكرێت‪ ،‬پێویسته بوترێ ئێمهش كۆمهڵێك نهریتو‬ ‫رێوڕهسمی زۆر شایستهو جوانی بابو باپیرانمان‬ ‫ههبووه‪ ،‬ئهگهر له “سهردهمی یهدۆ”ی ژاپۆنیهكان‬ ‫باشتر نهبووبێت بێگومان خراپتر نهبووه‪.‬‬ ‫دهكرێتو دهشێ الیهنه پهیوهندیدارهكان‬ ‫خهسڵهتو رهفتاره جوانهكان كۆبكهنهوهو بیكهنه‬ ‫پرۆگرامێكى شایسته وهك “شیگۆسا” ژاپۆنیهكان‪،‬‬ ‫بۆ ساڵی ئاینده به زۆرهملێ لهناو ناوهندهكانی‬ ‫خوێندن پراكتیزه بكرێت‪.‬‬

‫* وادیارە بینای پهیمانگاى هونهرەجوانهكانی‬ ‫سلێمانی ئیتر کۆن بووەو بۆ دەوام ناگونجێ‪،‬‬ ‫بۆچی نۆژهن ناكرێتهوه؟‬ ‫ ئێمه پهیمانگایهكى حكومین و سهربه‬‫وهزارهتى پهروهردهین‪ .‬وهزارهتى پهروهرده ئهگهر‬ ‫بیهوێ جێگهیهک نۆژهن بكاتهوه دهبێ بودجهى‬ ‫تهواوى بۆ تهرخان بكات‪ .‬وهزارهتى دارایى‬ ‫موافهقهتى بۆ بكات كه نزیكهى ‪ 30‬ساڵه ئهم‬ ‫پهیمانگایه لهم بینایهدایه‪ .‬من كه ههشت ساڵ‬ ‫پێش ئێستا دهست بهكاربووم لهم پهیمانگایه‪،‬‬ ‫تهنیا توانیومانه چهند ئیزافهكارییهك بكهین له‬ ‫ژوورهكانداو سپلێتو پهردهى نوێ بۆ ژوورهكان‬ ‫دابنێین و كامێراى چاودێرى جێگیر بکەین‪ .‬لهگهڵ‬ ‫نۆژهنكردنهوهی رووکاری دهرهوهى بیناکەو كڕینى‬ ‫كورسى بۆ ههرسێ بهشهكهى پهیمانگا‪ .‬ههوڵمان‬ ‫دا بۆ وهرگرتنى زەویهك له نزیك كۆلیژى كشتوكاڵ‬ ‫له گهڕهكى بهكرهجۆى شارى سلێمانى‪ ،‬بهاڵم‬ ‫به هۆكارى ئهوهی یادگارییهكانى ناو پهیمانگا‬ ‫بپارێزرێت‪ ،‬ئهو كاره نهكراو زهوییهكهمان فهوتا‪.‬‬ ‫بڕیاریش وابوو ههردوو هۆڵى شانۆو مۆسیقا‬ ‫نۆژهن بكرێنهوه بهشێوهیهكى مۆدێرن‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ئهندازیارهكان هاتوونو چهندین ههوڵیاندا‬ ‫كه ساڵى ‪ 2014‬لهسهر بودجەی پەرەپێدانی‬ ‫پارێزگاکان بڕیاربوو نۆژهن بكرێتەوە‪ ،‬بهاڵم‬ ‫بهداخهوه قهیرانی دارایی هات بهسهرداو نهكرا‪.‬‬ ‫* بەشی زۆری پهیكهرو كورسییەکانی‬ ‫ناو پەیمانگا شكاون‪ ،‬ئەی ئەوانە بۆچی چاک‬ ‫ناکرێنەوە؟‬ ‫ بیناكه كاریگهریهكی خراپی لهسهر خوێندن‬‫ههیه چونكه كۆنه‪ .‬بهاڵم لهوانهیه بهپێى توانای‬ ‫خوێندنو وتنهوهى وانهى مامۆستاکان‪ ،‬ئهو‬ ‫كاریگهرییهى کەم کردبێتەوە‪.‬ئهو كورسىو‬ ‫پهیكهرانهى له حهوشهكهدا ههن‪ ،‬یهكێك بووه‬ ‫له فیكرهكانى خۆم تا بڕه پارهیهكى كهمترى‬ ‫تێبچێ كه كارى دهسته‪ ،‬لهگهڵ دهست‬ ‫بهكاربوونم وهرشهیهكى دارتاشیم كردهوه بۆ‬ ‫ئهوهى ئیشوكارمان بڕوات و له دهرهوه كهس‬ ‫كارمان بۆ نهكات وهستاى خۆمان ههیه‪ ،‬ههموو‬ ‫مهكاینێكى گهوره دارتاشێك پێویستى پێیهتى‬ ‫ئێمهش ههمانه‪ .‬لهبهرئهوهى هۆڵەكانى خوێندن‬ ‫كێشهیان نییهو دهتوانین بڵێین بیناكه كاریگهرى‬ ‫سلبیى نییه‪.‬‬ ‫ئهوهى كه كاریگهرى سلبى ههیه لهسهر‬ ‫پهیمانگاكه‪ ،‬نهبوونى میزانیهیهكى مانگانهیە‪.‬‬ ‫ئێمه بهههرسێ پهیمانگاى هونهرى‪ ،‬وهرزشىو‬ ‫كۆمپیوتهر لهسلێمانى‪ ،‬ملیۆنێكو ‪ 800‬ههزار‬ ‫دینارمان ههیه‪ .‬ئێمه مانگانه ‪ 600‬ههزار دینار‬ ‫وهردهگرین كه ‪ 500‬خوێندكارو ئهو ههموو‬ ‫فهرمانبهرو مامۆستایهمان ههیه‪ .‬لهبهرئهوه‬ ‫فریاناكەوم مادهیهكى باش بۆ خوێندكاران و‬ ‫مامۆستایان بكڕم تا کەرەسەیەكى باشیان بۆ‬ ‫بكڕم و ئهو پهیكهرانه بگۆڕم بهباشتر‪.‬‬ ‫* ئێوه كافتریایهكتان ههیه سااڵنه دهدرێت‬ ‫بهكرێ‪ ،‬ئەی داهاتی ئەو کافتریایە بۆ كوێ‬ ‫دهچێ؟‬ ‫ بهڵێ بهپێى ئهو سیستمهى له وهزارهتى‬‫پهروهرده ههیه‪ ،‬لیژنهیهكى تایبهت له وهزارهتهوه‬

‫بە سێ پەیمانگاوە‬ ‫مانگانە یەک ملیۆنو‬ ‫‪ ٨٠٠‬هەزار دینار‬ ‫نەسریەمان هەیە!‬ ‫هۆشیار حسین‪ ،‬بهڕێوهبهرى پهیمانگاى هونهرهجوانهكانى سلێمانى ئاماژه بهوه دهكات‪،‬‬ ‫سهربارى كۆنى بیناى پهیمانگاى هونهره جوانهكان‪ ،‬كێشهى کەمی بودجهشیان ههیه‪ ،‬کە‬ ‫مانگانه تەنیا ‪ 600‬ههزار دیناریان بۆ تهرخان دهكرێ‪.‬‬ ‫لە دیدارێکدا لەگەڵ “زەمەن” بهڕێوهبهرى پهیمانگاى هونهرهجوانهكانى سلێمانى‪ ،‬بە‬ ‫وردی ئاماژە بە کەموکوڕی و نوقسانی پەیمانگاکەیان دەدات هەر لە کۆنی بینا تا کەرەسەی‬ ‫وانەوتنەوەو پێداویستی ترەوە‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬مەزهەر کەریم‬ ‫دێن لێرهشهوه لیژنه دروستدهكرێت لهههرسێ‬ ‫پهیمانگاكه‪ .‬خهڵك ئاگادار دهكرێتهوه دواتر‬ ‫موزایدهى بۆدهكرێت كه ساڵى پار بە حهوت‬ ‫ملیۆن دینار دراوه بهكرێ‪ .‬بهپێى بڕیارى وهزارهت‬ ‫نیوهى پارهكه دهچێتهوه وهزارهت‪ ،‬ئهوهشى‬ ‫دهمێنێتهوه بۆچهند شتێك دیارى دهكرێت كه‬ ‫سهرفبكرێت‪ ،‬ئهمهش بۆ خهرجى دیراسى ساڵێك‬ ‫هیچ سودێكى نابێ‪.‬‬ ‫* ئێستاکە مۆلیدهكهتان شكاوه‪ ،‬بۆچی‬ ‫چاكی ناکەنەوە؟‬ ‫‪ -‬مۆلیدهكهمان ساڵو نیوێكه شكاوه‪،‬‬

‫ساڵێکە‬ ‫موەلیدەکەمان شکاوەو‬ ‫پارە نییە‬ ‫چاکی بکەینەوە‬

‫چهندجارێ داوامان كردووهو فیتهرمان هێناوهته‬ ‫سهرى نزیكهى سێ بۆ چوار ملیۆن دینارى‬ ‫دهوێت‪ .‬ئهو پارهیه نهبووه تا بتوانین چاكى‬ ‫بكهینەوە‪ ،‬بهاڵم کارەکانی پهیمانگا پهكى‬ ‫نهكهتووه‪ .‬خوێندكار قهت گلهیى ئهوهى نهكردووه‬ ‫ژوورهكهى ساردبێ لهكاتى دهوامداو كارهبامان ههر‬ ‫ههبووه‪ .‬یان نهوتمان بهكارهێناوه كه سااڵنه له‬ ‫بهڕێوهبهرایهتى پهروهردهى سلێمانى وهردهگرین‪.‬‬ ‫* خوێندكاران باسى ئهوه دهكهن دهبێ‬ ‫خۆیان ئهو شتانه بكڕن كه ڕۆژانه بهكارى‬ ‫دههێنن!‬ ‫ سااڵنى پێش قهیران ئێمه بهپێى ئهو‬‫بودجهیهى كهههمان بوو‪ ،‬دهمانتوانى سهرجهم‬ ‫پێداویستییهكان لهڕێى سهرۆك بهشو بڕیاردهرى‬ ‫بهشهكانهوه وهربگرین كه پێویستیهكانى‬ ‫پهیمانگامان ههمووى دهكڕى‪ .‬خوێندكار خۆى‬ ‫شتى نهدهكڕى‪ ،‬ئهمهش بهپێى بهشهكان دیارى‬ ‫دهكرا‪ .‬بۆ نموونه بهشى شانۆ قوماشهو بزماره‬ ‫كه بۆ دیكۆر بهكاردێت‪ ،‬لهگهڵ ئهوهشدا ئهم‬ ‫شتانه ئێستا لهڕێى خهڵكى خۆبهخشهوه دابین‬ ‫دهكهین‪.‬هەروەها بهشى شێوهكارى پێداویستیمان‬ ‫ههیه كه لهڕێى تهكلیفهوه لهگهڵ قایمقامى‬ ‫چهمچهماڵ گهاڵبهیهك گڵى بۆ ناردوین ئهوه سێ‬ ‫ساڵه ههر ئهو گڵهیه لهو الشهوه بهخهڵك دهڵێین‬ ‫چوارچێوهمان پێویسته بەڵکو بۆمان بنێرن‪،‬‬ ‫بهڕاستى چوار ساڵه ئهگهر سواڵمان نهكردایه‬ ‫بههیچ شێوهیهك كارهكانمان بۆ نهدهكرا‪.‬‬ ‫* ئێوه بۆچی ناتوانن سود لهو كارانه‬ ‫وهربگرنو بیانفرۆشنهوه كه خوێندكار كارى‬ ‫لهسهر دهكات؟‬

‫ ئێمه كارى خوێندكاران بهههند وهردهگرین‪،‬‬‫بهڕاستى چهندین هونهرمهندى گهورهمان‬ ‫پێگهیاندووه وهك پهیمانگاى هونهرهجوانهكانى‬ ‫سلێمانى‪ .‬بهاڵم مهرج نییه كارى ههموو‬ ‫خوێندكارێك باشبێ‪ ،‬زۆربهى كات كارهكانى‬ ‫دهشكێنرێتهوهو دهكرێته كارێكى دیكه بۆ سااڵنى‬ ‫داهاتوو‪ .‬وهك ئهوهى سااڵنه ئێمه بەرهەممان‬ ‫ههیه ئەی بۆچى نهمانفرۆشتوون؟ ئێمه بهڕاستى‬ ‫داوامان كردووه پێشانگایهك بكهینهوهو كارهكان‬ ‫بخهینهڕوو‪ ،‬هەروەها نرخیان بخهینه سهر و‬ ‫پارهیهك وهربگرین‪ .‬خهریكى بكهینهوه بۆ‬ ‫خوێندكاران بهداخهوه وهزارهت موافهقهتى نهكرد‪.‬‬ ‫* پهیمانگاى هونهرهجوانهكانى ئێواران كه‬ ‫بڕه پارهیهك وهردهگرن بۆچى نهتانتوانى بیهێننه‬ ‫بیناكهى خۆتان و داهاتی هەبێ بۆتان؟‬ ‫ ئهو پهیمانگایه پهیوهندى بهئێمهوه نییه‪،‬‬‫ئێمه سااڵنه بهبڕێكى كهم خوێندكار وهردهگرین‬ ‫بهپێى بیناو میالك ئامادهیى مامۆستا‪ ،‬ههموو‬ ‫ساڵێك ‪ 65‬بۆ ‪ 70‬خوێندكار وهردهگرین بۆ ههرسى‬ ‫بهشهكه‪ .‬بهاڵم ههموو ساڵێك پێنج سهد بۆ شهش‬ ‫سهد فۆڕم دهڕۆشت‪ ،‬بۆیه بیرمان له پهیمانگایهكى‬ ‫ئێواران كردهوه بۆ ئهوانهشى تهمهنیان تێپهڕیوه‪.‬‬ ‫من یهكهم كهس بووم پێشنیازم کرد ئهوەی‬ ‫ئێواران بهێننە بیناکەی ئێمەوەو ئهو كرێیهى‬ ‫دهیدهن به بینایهكىتر‪ ،‬با بیدهنه پهیمانگای‬ ‫هونەرە جوانەکان‪ .‬بهاڵم ئهوه ڕهتكرایهوه‪.‬‬ ‫* باس لهوه دهكرێت خوێندكاران كاتێك‬ ‫پەیمانگا تهواو دهكهن شارهزاییهكى تهواویان نییه‬ ‫لەو بەشانەی خوێندوویانە؟‬ ‫ زۆركارى جوان ههیه خوێندكارهكانى‬‫ئێمه كردوویانه‪ .‬هونهرمهندى زۆر باشیشمان‬ ‫پێگهیاندووه‪ ،‬بهاڵم زۆربهى كات خوێندکار لهبهر‬ ‫بارى بژێوى‪ ،‬ناتوانێ كارى هونهریى بكات‪ .‬لهگهڵ‬ ‫ئهوهشدا خوێندكار كاتێك دێته پهیمانگا ساڵى‬ ‫یهكهمو دووهم به ههوڵ و ماندووبوونهوه دهڕوات‪،‬‬ ‫بهاڵم لهساڵى سێیهم و چوارهمدا خوو دهداته‬ ‫مۆبایلو شتى دیكه‪ ،‬کە ئەمەش وادەکات زۆرباش‬ ‫لهگهڵ خوێندنهكهى نهڕوات‪.‬‬

‫كه‌‌منداڵه‌كه‌ت‌هۆگرت‌بوو‌چۆن‌مامه‌ڵه‌ى‌له‌گه‌ڵ‌ده‌كه‌یت؟‬ ‫زه‌مه‌ن‬ ‫بەشێک لە دایکان و باوکان‬ ‫کیشەی جدییان هەیە لەگەڵ هۆگری‬ ‫زۆری منداڵەکانیان کاتێک دەیانەوێ‬ ‫لە ماڵ بچنە دەرەوە‪ ،‬ئەم هۆگربوونە‬ ‫وا دەکات هەمیشە بە گریانی زۆری‬ ‫منداڵەکە لە یەکتر داببڕێن‪.‬‬ ‫هۆگرى یان خووپێوهگرتنى منداڵ‬ ‫زۆرجار پێش تهمهنى ههشت مانگیى‬ ‫دهردهكهوێ و تا تهمهنى دوو ساڵیى‬ ‫دهخایهنێ‪ .‬چهند ههنگاوێك پێویسته‬ ‫بگیرێنهبهر بۆ چۆنیهتى مامهڵهكردن‬ ‫لهگهڵیدا لهم قۆناغهدا‪:‬‬ ‫ڕێگه بده با مناڵهكه بە تەنیا‬‫و بهگاگۆڵكێ له ژوورێكهوه بچێ بۆ‬ ‫ژوورێكی تر‪ .‬دواى یهك تا دوو خولهك‬ ‫ئینجا بچۆ بهدوایدا‪ .‬یان خۆت بچۆره‬ ‫ژوورێكی ترو دوو خولهك بهجێی‬ ‫یبهێڵه‪.‬‬ ‫مناڵهكهت لهباوهش بگرهو ماچی‬‫بكه كاتێك كه بهجێی دههێڵی‪ ،‬لهو‬ ‫تهمهنهدا كه له شت تێدهگات پێی بڵێ‬ ‫كه بۆ كوێ دهچیو چهندت پێدهچێ‪.‬‬ ‫‪-‬كاتێك دهچیته دهرهوه‪ ،‬مناڵهكه‬

‫بهجێبهێڵهو زوو زوو مهگهڕێوه بۆ‬ ‫ئهوهی ماچێكی تری بكهی‪ ،‬ئهمه‬ ‫وادهكات بهگریان داواى دایك یان‬ ‫باوكى بكات‪.‬‬ ‫‪-‬لهكاتی گونجاودا بهجێی بهێڵه‪:‬‬

‫تێربێ له شیر‪ ،‬یان لهخواردنو یارى‬ ‫پێویستى لهبهردهستدابێ‪.‬‬ ‫پێش بهجێهێشتنی منداڵهكه‪،‬‬‫ههوڵبده سهرقاڵی بكهی به یارییهك‬ ‫یان چاالكیهكهوه‪.‬‬

‫ههوڵبده الی ئهو كهسانه بهجێی‬‫بهێڵه كه مناڵهكه پێشتر ئاشنابووه‬ ‫پێیان وهك كهسه نزیكهكانى “باوك‪،‬‬ ‫نهنك‪ ،‬پوور” چونکە لهگهڵ روخساری‬ ‫ناسراوهكاندا تا ڕادهیهك دڵهڕاوكێكهی‬

‫كهمتره‪.‬‬ ‫كاتێك كهسانى ئاشنا سهردانت‬‫دهكهن‪ ،‬رێگه بدهن مناڵهكه لهباوهش‬ ‫بگرنو بهیهكهوه یاری بكهن‪ ،‬بهمهش‬ ‫خێزانێكی گهورهتر بۆ مناڵه پێكدێتو‬ ‫هۆگربونهكهی تهنیا بهیهك كهسهوه‬ ‫كهمتر دهبێتهوه‪.‬‬ ‫لهكاتی بهجێهێشتنی مناڵهكهتدا‬‫ههوڵبده لهسهرخۆو دڵخۆشو رووت‬ ‫خۆشبێو تهنانهت ئهگهر گریانیشت‬ ‫بۆهات پیشانی ئهوی مهده چونكه‬ ‫كاریگهری لهسهر دهبێ‪.‬‬ ‫ئهگهر منداڵهكهت گریا پاش‬‫ئهوهی خستته جێی نوستنهكهی‪ ،‬ئهوا‬ ‫بچۆرهوه بۆالیو دڵنیاى بكهرهوه كه‬ ‫ههموو شتێك باشه‪ ،‬بهاڵم پێویسته‬ ‫ئهم سهر لێدانه كورتخایهن بێت تا‬ ‫مناڵهكهت فێرببێ كه بتوانێ به تهنیا‬ ‫بخهوێت‪.‬‬ ‫پەیوەندییە‬ ‫هەنگاوانە‬ ‫ئەم‬ ‫باشەکەی نێوان خۆت و منداڵەکەت‬ ‫دەهێڵێتەوە‪ ،‬بەاڵم رزگارت دەکات‬ ‫لەوەی هەرکە ویستت بچیتە دەرەوە‪،‬‬ ‫منداڵەکەت دەست بە گریانی زۆر‬ ‫بکات و تەنیا هۆگری دایکوباوکی‬ ‫خۆی بێ‪.‬‬

‫�� ڵ���ە ڵ��گە‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫‪15‬‬

‫بۆ بەکارهێنانی زەرفی کاغەز‬

‫حکومەت سوورە و نانهواو سەموونخانهكان دەڵێن گرانە‬

‫دەروون نیگا‬

‫گۆشەیەكی دەروونیی‪ ،‬پەروەردەیی‪ ،‬كۆمەاڵیەتییە‬ ‫د‪ .‬سەمەد ئەحمەد* هەفتانە دەینووسێت‬

‫سەرچین‌ساڵح‬ ‫بهشێكى زۆر له خاوهن نانهواو سهموونخانهكان‬ ‫نهچوونه ژێر بارى ئهو بڕیارهى ئیدارهى خۆجێى‬ ‫سلێمانى بۆ بهكارهێنانى زهرفى كاغهز لە بری‬ ‫عەالگەی نایلۆن دەریکرد‪.‬‬ ‫ساڵى ‪ 2016‬وهزارهتى تهندروستى بڕیارى‬ ‫بهكارهێنانى زهرفى كاغهزى له برى عهالگه‬ ‫دهركردووه بۆ نانهواو سەموونخانهكانو ئهو‬ ‫شوێنانهى خواردنى گهرم دهفرۆشن‪.‬‬ ‫سهرهتاى مانگى رابردوو له پارێزگاى‬ ‫سلێمانى‪ ،‬قایمقامیهتو بهرێوهبهراتى تهندروستىو‬ ‫دروستكراوى دانهوێڵهو ئاسایشو چاودێرى‬ ‫بازرگانى‪ ،‬لیژنهیهكى هاوبهشیان پێکهێنا بۆ‬ ‫جێبهجێكردنى بڕیارهكه‪ ،‬بهاڵم بهشێك لە نانهواو‬ ‫سهموونخانهكان نهچوونهته ژێربارى جێبهجێكردنى‬ ‫بڕیارهكهوه‪.‬‬ ‫لە ناوشاری سلێمانیدا زیاتر له ‪ 200‬نانهواخانه و‬ ‫زیاتر له ‪ 100‬سەموونخانه ههیه‪ .‬ئارام نانهواخانهى‬ ‫ههیه باس لهوهدهكات‪ ،‬جێبهجێكردنى بڕیارهكه‬ ‫ههموو نانهواكانى نهگرتووەتهوه‪“ ،‬زهرفهكه بە‬ ‫گران لهسهر نانهواكان دهكهوێت ‪ 40‬زهرف چوار‬ ‫ههزار دیناره‪ ،‬ههر زهرفێك نزیكهى ‪ 75‬دینار‬ ‫دهكهوێ‪ .‬زۆرجار بایى ههزار دینار نان دهفرۆشین‪،‬‬ ‫بهاڵم كڕیارهكه دهیكات به چهند زهرفێكهوه“ ئارام‬ ‫وایوت كه نزیكهى ‪ 200‬عهالگه به ههزار دینار‬ ‫دهكرێت‪ ،‬ئهمهش وایكردووه نانهواكان نهتوانن‬ ‫پابهندبن به بڕیارهكهوە‪.‬‬ ‫ئهو خاوهن نانهوایه هێشتا عهالگه‬ ‫بهكاردههێنێ وتیشى‪”:‬لهبهرئهوهى تهنیا یهك‬ ‫كارگهى دروستكردنى زهرف ههیهو ركاربهرى بۆ‬ ‫دروستنهبووه‪ ،‬بۆیه به نرخێكى گران دهیفرۆشن”‪.‬‬

‫هەر دەبێ بەکاربهێنرێ‬

‫به گهڕانێك بهناو بازاڕهكاندا دهردهكهوێت‬ ‫زۆرینهى نانهواو سەموونخانهكان ههر عهالگه‬ ‫بهكاردههێنن‪ ،‬وادیاره هاواڵتیانیش كێشهیهكی‬ ‫ئهوتۆیان لهو بارهیهوه نییه‪ .‬لیژنه هاوبهشهكانى‬ ‫قایمقامیهت باس لهوهدهكات كه بڕیارهكه‬ ‫جێبهجێدهكرێو سهرپێچیكاران سزادهدرێن‪.‬‬

‫هەرەمەكەی ماسلۆ و‬ ‫پێداویستییەكانی گەنجان‪..‬‬

‫گۆران قادر‪ ،‬سهرۆكى لیژنههاوبهشهكانى‬ ‫به“زهمهن”ى‬ ‫سلێمانى‪،‬‬ ‫قایمقامیهتى‬ ‫وت‪”:‬لیژنهكانمان بهردهوام له گهڕاندا دەبن بهسهر‬ ‫نانهواو سەموونخانهكاندا و ئاگاداردهكرێنهوه له‬ ‫بهكارهێنانى كاغهز لهجیاتى عهالگه‪ .‬ههر نانهواو‬ ‫سەموونخانهیهك پابهند نهبێ ئەوا سزا دهدرێ”‪.‬‬ ‫رهتیكردهوه زهرفى كاغهزهكه گرانبێ”نرخى‬ ‫ئهو زهرفه هیچ گران نییهو هیچ كێشهیهكیان نییه‬ ‫بۆ جێبهجێكردنى بڕیارهكه“‬ ‫بڕیارهكه تهنیا له سلێمانى خرایه بوارى‬ ‫جێبهجێكردنهوهو هێشتا شاروشارۆچكهكانى ترى‬ ‫نهگرتووەتهوه‪ ،‬ئهم بابهته الى ئیدارهى خۆجێى‬ ‫ههولێر پێویستى به دیراسهكردنه‪.‬‬

‫نهبهز عهبدولحهمید‪ ،‬قایمقامى ناوهندى‬ ‫ههولێر به“زهمهن”ى وت‪”:‬دهتوانین ئێستا بڕیارى‬ ‫جێبهجێكردنى زهرفى كاغهز لهبرى عهالگه‬ ‫دهربكهین‪ ،‬بهاڵم ئهوه پێویستى به ههنگاو و‬ ‫دیراسهكردن ههیه‪ ،‬پێویسته كارگهى پێویستى‬ ‫دروستكرنى زهرفى كاغهز ههبێ‪ .‬ئینجا ئهو‬ ‫كارگانهى نایلۆن دروست دهكهن‪ ،‬ناكرێت ئیشى‬ ‫ئهوانیش گرفتى بۆ دروستببێ”‪.‬‬ ‫وتیشى‪”:‬ئێمه دهستمانپێكردووه بۆئهوهى‬ ‫ههنگاو به ههنگاو بهشێوهیهك كهس زهرهرمهند‬ ‫نهبێ‪ ،‬نهگهیشتووین بهو قۆناغەی بڕیاربدهینو‬ ‫الیهنهكان پهیوهست بكهین به جێبهجێكردنى”‪.‬‬ ‫بڕیارى بهكارهێنانى زهرفى كاغهز‪ ،‬بڕیارێک‬

‫بوو بۆ کەمکردنەوەی زیانە تهندروستییهكهى‪،‬‬ ‫بهپێی توێژینهوهو قسهى پسپۆڕانی تهندروستی‪،‬‬ ‫بهكارهێنانی زهرفی نایلۆن بۆ سەموونو نانی‬ ‫گهرم‪ ،‬دهبێته هۆی كارلێكردنی ههندێك مادهی‬ ‫زیانبهخش كه زیان بهتهندروستی مرۆڤ دهگهیهنێ‪.‬‬ ‫هێرش رهسوڵ‪ ،‬جێگرى بهرێوهبهرى‬ ‫تهندروستى سلێمانى به“زهمهن”ى وت‪”:‬ئهو‬ ‫خواردنانهى گهرمن بهتایبهت نانى نانهواكان‪.‬‬ ‫كۆنتاكتى راستهوخۆى لهگهڵ نایلۆندا ههیهو‬ ‫کارلێکی دەبێ‪ ،‬بۆیە زیانی تەندروستی دەگەیەنێ‬ ‫بەو کەسانەی نان یان سەموونی ناو عەالگە‬ ‫دەخۆن‪ .‬الیهنى بڕیارو زانستیهكهى لهسهر ئێمهیهو‬ ‫جێبهجێكردنى ئهو بڕیاره لهسهر قایمقامیهته“‪.‬‬

‫رادیۆکان بە خۆڕایی‬ ‫خزمەتی هونەرو کولتووری بێگانە دەکەن‬ ‫“کەموکوڕی هەبووە لە پێدانی مۆڵەت بە هەندێک کەناڵ”‬

‫كولتووریی ئهو واڵتانهمان لهسهره‪ ،‬ههرچهنده‬ ‫ئێمه له دیراسهداین بۆ ئهو بابهته ههنگاودهنێین‬ ‫له داهاتوودا لهگهڵ ئهوهشدا بیرو بۆچوونى‬ ‫شارهزایان وهردهگرین دهبێ جارێكى دیكه كارى‬ ‫کەناڵی ڕادیۆو تهلهفزیۆنەکان ڕێكبخرێتهوه“‪.‬‬

‫کولتوور مەترسی لەسەرە‬

‫مه‌زهه‌ر‌كه‌ریم‬ ‫كاتێك دهتهوێ لەناو ئۆتۆمبیلەکەت‬ ‫یان شوێنی کارەکەت گوێ له ڕادیۆ بگری‪،‬‬ ‫میلی رادیۆکەت دەکەوێتە سەر چەند‬ ‫کەناڵێک کە گۆرانیی عەرەبی یان فارسی‬ ‫یان تورکی لێدەدەن‪ .‬ئەو کەنااڵنە هیچیان‬ ‫هی دەوڵەتەکانی ئەو نەتەوانە نین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لە ناوخۆی هەرێمی کوردستان بە خۆڕایی‬ ‫گۆرانییەکانیان دەدرێ بەگوێی گوێگری‬ ‫کورددا‪.‬‬ ‫شارەزایانی میدیا هۆشداریی دەدەن‪ ،‬کە‬ ‫ئەم خزمەتگوزارییە خۆڕاییەی کەناڵەکانی‬ ‫میدیا بە زمان و هونەرو فەرهەنگی بێگانە‪،‬‬ ‫بە زیانی کولتووری کوردو هونەرەکەی‬ ‫دەشكێتەوە‪.‬‬

‫رێنمایی نەک یاسا‬

‫وەزارەتی رۆشنبیریی ئەرکی مۆڵەتپێدان‬ ‫و رێکخستنی ئەو کەنااڵنەی لە ئەستۆدایە کە‬ ‫لەناوخۆی هەرێمدا بەرنامە ئامادە دەکەن و‬ ‫پەخشی دەکەن‪ .‬ئەم وەزارەتە بۆ سەپاندنی‬ ‫مەرجەکانی خۆی‪ ،‬بە رێنمایی کار دەکات و‬ ‫تائێستا یاسایەکی نییە‪.‬‬ ‫شیروان عەبدوڵاڵ‪ ،‬بهڕێوهبهرى گشتیى‬ ‫ڕاگهیاندنو چاپو باڵوكردنهوه له وهزارهتى‬ ‫ڕۆشنبیریى‪ ،‬نکوڵی لەوە ناکات کە كهموكوڕی هەیە‬ ‫له رێگهپێدانى پهخشى ڕادیۆو تهلهفزیۆنهكاندا‪.‬‬ ‫بۆیە وەزارەتەکەیان دهیهوێ پێداچوونەوەیەک بە‬ ‫پێدانی مۆڵەتدا بکاتەوە‪.‬‬ ‫شیروان عهبدوڵاڵ بۆ “زهمهن” وتى‪“ :‬خاڵێكى‬ ‫دیاریكراو نییه تا ئێمه لێپێچینهوه بكهین لەگەڵ‬ ‫کەناڵێک کە گۆرانیی زمانێکی بیانی پەخش‬ ‫بکات‪ .‬ئێمە ناتوانین ڕێگرى له ڕادیۆیهك بكهین‬

‫تا گۆرانیی فارسى یان عهرهبى و تورکی لێنهدات‪،‬‬ ‫ئێمه ئهو ڕێنماییانهى ههمانە كهموكوڕى تێدایهو‬ ‫بۆ خۆمان خهریكى ئهوهین ههموارى بكهینهوه یان‬ ‫النیكهم ڕێنماییهكان بكهین به یاسا”‪.‬‬ ‫لە بڕگهى سێیهمی ڕێنماییهكانى وهزارهتى‬ ‫ڕۆشنبیریدا کە ساڵى ‪ 2014‬دەرچووە‪ ،‬جەخت‬ ‫لەوە دهكاتهوه کە “دهبێ ڕاگهیاندنهكان ڕهچاوى‬ ‫بهرژهوهندى گشتیى خەڵكى كوردستان بکەن”‪.‬‬ ‫ئهندامێكى پهرلهمانى كوردستان بۆ رێگری‬ ‫لەوەی کەناڵەکان گۆرانیی یان بەرنامەیەکی‬ ‫هونەریی بیانی لێندەدەن دەڵێت‪ :‬ناتوانرێ سنوور‬ ‫بۆ ئەمە دابنرێ‪.‬‬ ‫لوقمان وهردى‪ ،‬ئهندامى پهرلهمانى كوردستان‬ ‫بۆ “زهمهن” وتى‪“ :‬گۆرانیى فارسىو عهرهبى و‬ ‫تورکی قەدەغەکراو نین‪ ،‬ئێمه ناتوانین بڵێین‬ ‫سنووریان بۆ دادهنێین‪ .‬چواردهوری هەرێمەکەمان‬ ‫عهرهبو تورك و فارسه‪ .‬بهوهۆیهوه كاریگهرى‬

‫مامۆستایهكى زانكۆ نهبوونى یاسایهك بۆ‬ ‫پرسینهوهو چاودێری بهسهر دهزگاكانى راگهیاندن‬ ‫و میدیای كوردییەوە‪ .‬بهمهترسییهكى گهوره‬ ‫بۆ سهر كولتورو داب و نهریتى كوردى وهسف‬ ‫دهكات‪.‬‬ ‫د‪ .‬نهزاكهت حسێن‪ ،‬مامۆستای بەشی‬ ‫راگەیاندن لە زانکۆی سلێمانی‪ ،‬راشکاوانە‬ ‫دەڵێت‪ :‬ژینگهى میدیای كوردى‪ ،‬ژینگەیەکی‬ ‫شێواو و رێكنهخراوه‪ ،‬کاری میدیایی نهتوانراوه‬ ‫له سیستمێكدا ڕێكبخرێ‪ ،‬بۆیە کەمتر خزمهت به‬ ‫هاواڵتىو پرسه نهتهوهیىو نیشتمانییهكان دەكات‪.‬‬ ‫د‪ .‬نەزاکەت بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬بەشێک لە‬ ‫میدیاکان نەک خزمهتى دابونهریتو كولتوور‬ ‫ناکەن‪ ،‬بەڵکو زمانى بیانى دەهێننە ناو‬ ‫کۆمەڵگەوە‪ .‬ئهگهر سهیرى میدیاكانى خۆمان‬ ‫بكهین‪ ،‬بێجگه لهو كهنااڵنهى به فارسىو عهرهبىو‬ ‫توركى پهخش دهكهن‪ ،‬بهرههمەکانی خۆشمان‬ ‫دەخەنە خزمهتی كولتوورو فهرههنگو زمانى‬ ‫بیانییەوە”‪.‬‬ ‫ئەم مامۆستایەی زانکۆ رەخنە لەو بۆچوونە‬ ‫دەگرێ کە بەناوی ئازادی رادەبڕینەوە‪ ،‬میدیا‬ ‫هەڵدەسوڕێنرێ‪ .‬بۆ ئەمە دەڵێت‪“ :‬سهرجهم‬ ‫میدیاى كوردى ئێستا لهژێر پرسیاردایه‪ ،‬كه‬ ‫خزمهت به نیشتمانو نهتهوه ناكات‪ .‬ئهمهش پێی‬ ‫ناوترێت ئازادى رادهربڕین‪ ،‬چونكه خزمهت بهپرسه‬ ‫نیشتمانییو نهتهوهییهكان ناكات و گهورهترین‬ ‫مهترسین لهسهر کولتووری نهتهوهكهمان‪.‬‬ ‫ترسى لهناوچوونى فهرههنگو كولتورو زمانو‬ ‫ههڵسوكهوتو مامهڵهكردنمان لە ئارادایه‪ .‬خۆ‬ ‫واڵتانى بیانیش ڕاگهیاندنیان بهزمانه زیندووهكانى‬ ‫دنیا ههیه‪ ،‬بهاڵم ئهو ڕاگهیاندنهى ئهوان ئاڕاسته‬ ‫كراون و بۆ ناوخۆى خۆیان رێگهنادهن”‪.‬‬

‫زانای بەناوبانگی سایكۆلۆژی (ئەبراهام ماسلۆ)‬ ‫پێداویستییەكانی مرۆڤی لەشێوەی هەرەمێكدا‬ ‫خستووتەڕوو‪ ،‬كە دەتوانین لەبەر رۆشنایی ئەو هەرەمە‬ ‫بۆپێداویستیەكانی مرۆڤ‪ ،‬قسە لەبارەی كەسێتیو پێگەی‬ ‫مرۆڤ لەكۆمەڵگەدا بكەین‪.‬‬ ‫ماسلۆ پێیوایە هەندێك لەو پێداویستییانە زگماكو‬ ‫خۆڕسكن‪ ،‬لەگەڵ لەدایكبوونی مرۆڤدا لەدایكدەبن‪،‬‬ ‫دواجاریش كاریگەریی زۆریان لەسەر رەفتارو بیركردنەوەی‬ ‫مرۆڤ دەبێت‪ ،‬بەاڵم زۆرێكی تر لەپێداویستییەكان‬ ‫خۆڕسك نین‪ ،‬بەڵكو دەستخراون‪ .‬واتا دەستكردی مرۆڤ‬ ‫خۆیاننو لەژێر كارتێكەری ئیرادەو ویستی مرۆڤ خۆیدان‪.‬‬ ‫مرۆڤ بۆ ئەوەی ژیانێكی ئاسایی بەسەربەرێت‪ ،‬رۆژانە‬ ‫پەكی لەسەر تێربوونی ئەو پێداویستییانە دەكەوێت‪،‬‬ ‫پێداویستییەكانیش هەمەچەشنن‪ .‬ماسلۆ پێداویستییەكانی‬ ‫بەمشێوەیە ریزبەند كردووە‪:‬‬ ‫‪ .1‬پێداویستییە فیسیۆلۆژییەكان‪ :‬كە بریتین‬ ‫لەهەناسەدان‪ ،‬خەو‪ ،‬خواردن‪ ،‬خواردنەوە‪ ،‬سێكس‪ ،‬كە‬ ‫مرۆڤ ناتوانێت بەبێ هیچێك لەمانە بژیت‪ .‬ماسلۆ ئەم‬ ‫پێداویستییانەی لەبنكەی هەرەمەكەدا جێگیر كردووەو‬ ‫پانتاییەكی زۆری بۆ تەرخانكردووە‪.‬‬ ‫‪ .2‬پێداویستی ئاسایش‪ :‬كە بریتیە لەدڵنیاییو‬ ‫پاراستنی سەرو ماڵی تاكو كۆ‪ .‬ماسلۆ ئەم پێداویستییەی‬ ‫لەخانەی دووەمی هەرەمەكەیدا داناوە‪.‬‬ ‫‪ .3‬پێداویستی خۆشەویستیو پەیوەستبوون‬ ‫(االنتماء)‪ :‬كە بریتییە لەئەڤینو سۆزو بەزەیی نێوان‬ ‫مرۆڤەكان‪ .‬ماسلۆ ئەم پێداویستییەشی لەخانەی سێیەمی‬ ‫هەرەمەكەدا داناوە‪.‬‬ ‫‪ .4‬پێداویستی رێزلێگرتن‪ :‬مرۆڤ لەم رێگەیەوە‬ ‫دەتوانێت مەزنیو شانازیو نەمری بۆخۆی تۆمار بكات‪،‬‬ ‫ئەم پێداویستییەش لەخانەی چوارەمدایە‪.‬‬ ‫‪ .5‬پێداویستی بەدیهێنانی خود‪ :‬هەندێجاریش‬ ‫بەداهێنان ناودەبرێت‪ ،‬ئەم پێداویستییە كە لە لوتكەی‬ ‫هەرەمەكەدایە‪ ،‬ئەگەرچی پانتەییەكی كەمی داگیركردووەو‬ ‫لەدوای هەموو پێداویستییەكانی ترەوە دێت‪ ،‬بەاڵم خواستو‬ ‫پێگەی مرۆڤی لەسەربەندە‪ ،‬پێداویستی بەدیهێنانی‬ ‫خود لەدوای تێربوونی هەموو پێداویستییەكانی ترەوە‬ ‫دێتەكایەوە‪ .‬بە نامەیەكی دی‪ ،‬ئینجا چاوەڕوانی ئەوەی‬ ‫لێدەكرێت كە لەهەر بوارێكی وەرزشیو هونەریو ئەدەبیو‬ ‫زانستی‪ ...‬هتد‪ ،‬خۆی بدۆزێتەوەو داهێنان بكات‪.‬‬ ‫ماسلۆ پێیوایە كە پێداویستییەكانی سەرەوەی‬ ‫هەرەمەكە لەتەمەنی گەنجیدا زیاتر دەردەكەوێت‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە منداڵ زیاتر پێویستی بە پێداویستی فسیۆلۆژی‬ ‫هەیە وەك لەپێداویستی بەدیهێنانی خود‪ ،‬بۆیە تێربوونی‬ ‫پێداویستییەكانی سەرەوەی هەرەمەكە كاتێكی زۆرتری‬ ‫دەوێت وەك لە پێداویستییەكانی تر‪ ،‬بەاڵم هەمیشە‬ ‫پێداویستییەكانی سەرەوە پەكی لەسەر پێداویستییەكانی‬ ‫بنكەی هەرەمەكە دەكەوێت‪ ،‬بۆ نموونە لەكۆمەڵگەی‬ ‫ئازادو دیموكراسیدا زیاتر تواناو بەهرەكانی مرۆڤ‬ ‫دەخرێتە گەڕو جێدەستی مرۆڤ دەردەكەوێت وەك‬ ‫لەكۆمەڵگەیەكی نەریتی دواكەوتوو‪ ،‬كە هەمیشە مرۆڤی‬ ‫گوێڕایەڵ و شەرمنو بێئیرادە بەرهەم دەهێنێت‪.‬‬ ‫لەدوای خستنەڕووی ئەم زانیارییە كورتو سەرەتاییە‬ ‫لەبارەی پێداویستییەكانی مرۆڤ لە هەرەمەكەی ماسلۆدا‪،‬‬ ‫بابپرسین‪ :‬هەلی بەدیهێنانی خودو داهێنان لەبوارە‬ ‫جیاجیاكانی وەرزشو هونەرو ئەدەبو زانستو‪ ...‬هتد بۆ‬ ‫گەنجی كورد لەسایەی دەسەاڵتدارانی هەرێمی كوردستاندا‬ ‫چەندە؟‬ ‫ئێمە وایدەبینین كە زۆر كەمەو لەئاستی نەبووندایە!‬ ‫چونكە دەسەاڵتدارانی كورد‪ ،‬لەڕابردوودا سەبارەت‬ ‫بەپێداویستییە سەرەتاییەكانی ژیانی هاوواڵتیان بەگشتیو‬ ‫الوان بەتایبەتی زۆر خەمساردو نەكارا بووە‪ ،‬هەرگیز‬ ‫نەیتوانیوە پێداویستی یەكسانیو دڵنیاییو هەلی كارو‬ ‫نیشتەجێبوونو خێزان دروستكردنو خزمەتگوزاری ئاوو‬ ‫كارەباو سوتەمەنی دابین بكات‪ ،‬كە ئەمانە هەموویان لە‬ ‫هەرەمەكەی ماسلۆدا لەپێش پێداویستی بەدیهێنانی خودو‬ ‫داهێنانەوە دێن‪.‬‬ ‫بەمانایەكیدی‪ ،‬چوار پێداویستییەكەی سەرەتای‬ ‫هەرەمەكە‪ ،‬هۆكارن بۆ هاتنەدی پێداویستی پێنجەمی‬ ‫لوتكەی هەرەمەكە كە بەدیهێنانی خودو داهێنانە‪.‬‬ ‫كاتێك دەسەاڵتدارانی كورد لەم بوارانەدا كەمتەرخەم‬ ‫بووە‪ ،‬ئیدی چۆنو بۆچی گلەیی لەناكاریو تەمەڵیو‬ ‫بەدیهێنانی خودو داهێنان لەالی الوان دەكات؟ لەبەراوێزی‬ ‫ئەم چەند دێڕەدا دەپرسم‪ :‬ئەگەر ئێستا ماسلۆ زیندوو‬ ‫بوایە‪ ،‬دەبوو پێداویستی كارەباو سوتەمەنی لەكام خانەی‬ ‫هەرەمەكەیدا دابنایە؟ من لەو بڕوایەدام دەیخستە ریزی‬ ‫پێداویستی خەوو خواردنو سێكسەوە !‬ ‫* پسپۆر لەبواری پەردەردەو دەروونناسیی‬

‫�� ڵ���ە ڵ��گە‬

‫‪14‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫بەینی رانی ژنان و گەدەی پیاوان‬ ‫بوونەتە سندوقی شاردنەوەی مادەی هۆشبەر!‬ ‫چیرۆکەکانی بردنە ژوورەوەی مادەی هۆشبەر بۆ ناو گرتووخانەکان‬ ‫بە گشتیی لەڕووی بیناو بەرنامەی‬ ‫گرتووخانەکان‬ ‫چاکسازییەوە‪،‬‬ ‫کەموکوڕییان زۆرەو ناتوانرێ وەکو‬ ‫پیویست چاکسازیی لەو کەسانەدا بکرێ‬ ‫کە بەهۆی تاوانێکەوە سزادراون”‪.‬‬ ‫میدیا لەمبارەیەوە زیاتر تیشک دەخاتە‬ ‫سەر مەترسییەکانی مادەی هۆشبەرو‬ ‫دەڵێت‪“ :‬بهكاربهرى مادهى هۆشبهر‬ ‫ناكرێت له زینداندابێ‪ ،‬کەچی بەداخەوە‬ ‫لە گرتووخانەکانی کوردستان ئەمانیش‬ ‫تێکەڵی زیندانیکراوەکانی تر کراون و‬ ‫لهناو زیندانیشدا هیچ چارهسهرێكى‬ ‫تهندروستیان پێنادرێ‪ .‬ئهمهش وادهكات‬ ‫كاریگەرى لهسهر كهسانى چواردهورى‬ ‫ههبێ‪ .‬بۆیە ئەم کەسانە مەحاڵە لە‬ ‫گرتووخانە چاکسازییان تێدا بکرێ”‪.‬‬

‫بڕیار نامیق‬

‫ڕێوشوێنى ئهمنى توند گیراوهتهبهر‪،‬‬ ‫ههموو شتێك کە لە دەرەوە دەبرێتە ناو‬ ‫گرتووخانەکە دهپشكنرێت‪ ،‬هیچ جوڵهیهك‬ ‫بهبێ چاودێرى نییه‪ .‬ئەوێ گرتووخانهى‬ ‫چاكسازیى گهورانى سلێمانییه‪.‬‬ ‫لهگهڵ هەموو ئەمانهشدا‪ ،‬بەگوێرەی‬ ‫قسەی زیندانییەکان و کارمەندانی‬ ‫ئەم گرتووخانەیە‪ ،‬هێشتا بە تەواوی‬ ‫نهتوانراوه كۆنترۆڵى بردنە ژوورەوەی مادە‬ ‫هۆشبهرهكان بكرێت‪.‬‬ ‫بۆنهیهك بووهته دهرفهتێك بۆ‬ ‫ئهوهى وەکو رۆژنامەنووسێک بچمه ناو‬ ‫گرتووخانهكهوه‪ ،‬چونكه زیاتر له ساڵێكه‬ ‫به ئاسانى دهرگاى گرتووخانهكه بۆ‬ ‫رۆژنامهنووسان ناكرێتهوه‪ .‬بۆ ئهوهى‬ ‫چیرۆكى زیندانیهكان بگێڕنهوه یاخود‬ ‫راپۆرت لهسهر رهوشى ناو گرتووخانهكه‬ ‫بنووسن‪.‬‬ ‫نهك ههر زیندانییهكان تهنانهت‬ ‫بهڕێوهبهرى گرتووخانهكهش كهمترین‬ ‫دهركهوتنى ههیه له میدیاوهو پهیوهندى‬ ‫ساردى لهگهڵ رۆژنامهنووسان ههیه‪ .‬ههر‬ ‫ئهوهش وایكرد به نهێنىو دوور لهچاوى‬ ‫بهڕێوهبهرهكه ههندێك زیندانى بدوێنمو‬ ‫زانیارى وهربگرم‪ ،‬بهتایبهت لهسهر بازرگانىو‬ ‫بهكارهێنانى مادە هۆشبهرهكان‪.‬‬ ‫زۆربهى زیندانییهكان هاوڕان لهسهر‬ ‫ئهوهى رێوشوێنه توندهكان بهكارهێنانى‬ ‫مادە هۆشبهرهكانى كهمكردووهتهوه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫بنهبڕی نهكردووه‪.‬‬

‫لێبوردنی گشتی و دیسان سزادان‬

‫لهناو گرتووخانهكهدا ههزارو ‪ 100‬زیندانى‬ ‫ههن‪ ،‬كاتێك ساڵى رابردوو لێبوردنى گشتى‬ ‫دهركرا‪ ،‬تهنیا ‪ 600‬زیندانى مانهوه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫دواتر ڕێژهكه بهرزبووهتهوهو خهڵكێكى زۆرى‬ ‫تێدایه دووباره گیراونهتهوه‪ .‬بهشێک له‬ ‫زیندانییهكان پێیانوتم ‪٪40‬ى ئهوانهى ئێستا‬ ‫زیندانین‪ ،‬ئەوانەن دووباره گیراونهتهوەو‬ ‫سزادراون‪.‬‬

‫بەرنامەی وەزارەتی كار بۆ چاكسازیی‬

‫لهناو گرتووخانەی چاکسازی گەورانی سلێمانی ههزارو ‪ 100‬زیندانى ههن‬ ‫یاسای لێبوردنى گشتیی‪ ،‬له دانیشتنى‬ ‫ئاسایی پهرلهمانى كوردستان له ڕۆژى ‪17‬ى‬ ‫‪12‬ى ساڵى ‪ 2017‬دهرچووەو سهرهتاى مانگى‬ ‫ئازارى ساڵى ‪ 2018‬جێبهجێكرا‪ .‬له مادهى‬ ‫دهیهمى یاساكهدا هاتووه‪ :‬ههر كهسێك به‬ ‫یاسای لێبوردنى گشتیى ئازاد كرابێ و له‬ ‫ماوهى پێنج ساڵدا له دواى دهرچوونى ئهو‬ ‫یاسایهوه ئهگهر تاوانى تر ئهنجام بداتهوه‪،‬‬ ‫ئهو سزایهى بهسهردا دهسهپێنرێتهوه‪ ،‬كه‬ ‫بههۆى یاسای لێبوردنى گشتیەوە تهواوى‬ ‫نهكردبوو‪.‬‬ ‫ئەو زیندانیانەی قسەیان بۆ “زەمەن”‬ ‫کردووە دەڵێن‪ :‬زۆرینهى ئهوانهى‬ ‫دیسان گیراونهتهوه‪ ،‬لهسهر بهكارهێنانو‬

‫بازرگانيکردن بووە بە مادە هۆشبهرهكانەوە‪.‬‬ ‫هەروەها بهشێكى تریان لهسهر دزیكردن‬ ‫دەستگیرکراونەتەوەو سزادراون‪.‬‬

‫بەینی رانی ژنان و گەدەی پیاوان‬

‫كارمهندێكى زیندانیهكه بهترسو‬ ‫وریاییهوه یاوهرى كردم كه بهناو‬ ‫گرتووخانهكهدا دهگهڕام‪ ،‬لێمپرسى لهم‬ ‫ڕێوشوێنه توندهدا چۆن مادەى هۆشبهر‬ ‫دههێنرێته ژوورهوه؟ ئەو وەاڵم دەداتەوە‬ ‫کە ههموو شتێك دهپشكنن‪ ،‬بهاڵم ناتوانرێ‬ ‫ناوەوەی جهستهى مرۆڤ بپشكنین‪ .‬ئێستا‬ ‫شوێنە هەستیارەکانی لەشی ژن و پیاو‬ ‫بوونەتە سندوقی شاردنەوەو هەڵگرتنی‬

‫ئەو مادانە‪ .‬ژن هەیە لە بەینی رانیدا لەو‬ ‫مادانەی شاردووەتەوە!‬ ‫کارمەندەکە درێژە بە قسەکانی دەدات‬ ‫“پیاوان له رێی كۆمیانهوه یان لەڕێی‬ ‫قووتدانی ئەو مادانەوە‪ ،‬دەیهێننە ژوورەوەو‬ ‫دواتر لە ئاودەست لهگهڵ پیسایى دایدهنێن”‪.‬‬ ‫ئهو چهند نموونهیهكى تری گێڕایهوه‬ ‫“زیندانیمان ههیه بهپێی یاسا مۆڵهتی چوونە‬ ‫ماڵەوە وهردهگرێ‪ ،‬یهكێك له زیندانیهكان‬ ‫رۆژێک دهچووه دهرهوه‪ ،‬پێش چوونه‬ ‫دهرهوهى چهند غرامێك مادهى هۆشبهرى‬ ‫قووت دابوو‪ .‬كاتێك بردمان بۆ نهخۆشخانهو‬ ‫لهوێ پشكنینمان بۆ كرد دهركهوت قوتى‬ ‫داوه دواتر له رێى پیساییهوه دهری دهكردو‬

‫له دهرهوه دهیفرۆشت”‪.‬‬ ‫ئهو كهسه كه دهیان چیرۆكى‬ ‫زیندانیهكانى البوو‪ ،‬بهاڵم كهمتر دهچووه ناو‬ ‫وردهكارییهكانهوه‪ ،‬وتیشى‪“ :‬جارى واههبووه‬ ‫به بههاى ‪ 16‬ههزار دۆالر واته یهك دهفتهرو‬ ‫شهست وهرهقه‪ ،‬مامهڵهى بارزگانى بهمادهى‬ ‫هۆشبهرهوه كراوه“‪.‬‬

‫شوێنەکە جێی چاکسازیی نییە‬

‫میدیا شێخ عەبدوڵاڵ‪ ،‬لێپرسراوی‬ ‫چاودێری گرتووخانەکان لە نووسینگەی‬ ‫مافی مرۆڤی سلێمانی‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫مەترسییەکانی مادەی هۆشبەر لە‬ ‫گرتووخانەکاندا بۆ “زەمەن” دەڵێت‪:‬‬

‫ئەحمەد نەجمەدین‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی چاكسازییەكان لە وەزارەتی كارو‬ ‫كاروباری كۆمەاڵیەتی‪ ،‬بە “زەمەن”ی‬ ‫راگەیاند‪ :‬بەرنامەو پرۆژەیان بۆ‬ ‫چاكسازییەكان هەیەو لەماوەی دە‬ ‫رۆژدا ئاراستەی وەزیری كاروكاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتی دەكەن دواتر لەماوەی سی‬ ‫رۆژدا دەدرێتە ئەنجومەنی وەزیران‪.‬‬ ‫لەبارەی دۆسیەی مادەی هۆشبەر‬ ‫لەناو گرتووخانە دەڵێت‪ :‬ئەوەندەی‬ ‫ئاگاداربین لەناو زیندانەكان بەكارهێنان‬ ‫هەبووە نەك بازرگانی‪ ،‬بەاڵم واخەریكە‬ ‫بنەبڕ دەكرێت‪.‬‬ ‫لەبارەی ناوەرۆكی پرۆژەكەوە‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫نەجمەدین‪ ،‬روونیكردەوە ئەو زیندانیانەی‬ ‫كە چاكسازیی وەرناگرن‪ ،‬لەمەودوا خولی‬ ‫راهێنانو فێربوون بە كارو پیشە تەنانەت‬ ‫خوێندنیان بۆ فەراهەم دەكرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە نزیكەی ‪ 22‬خوێندكاری زانكۆو‬ ‫پەیمانگا هەن زیندانیشن‪.‬‬ ‫وەزارەتی كار لە هەوڵی ئەوەشدایە‬ ‫لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی خولی‬ ‫زیندانیەكان‬ ‫لەناو‬ ‫هۆشیاریی‬ ‫بكاتەوەو سەنتەری چارەسەركردن بۆ‬ ‫ئالودەبووانیش بكاتەوە‪.‬‬

‫ئاوی خواردنەوەی سلێمانی پاکە؟‬

‫زێرابی ناوچەیەکی بەرینی وەک پشدەرو دوکان دەڕژێتە سەرچاوەکەیەوە‬ ‫زەمەن – سبەی‬ ‫ئاوهڕۆی زێرابهكانی دانیشتووانی هەرسێ‬ ‫قهزای پشدهرو رانیهو دوكان‪ ،‬دهڕژێنه ناو‬ ‫ئاوی دهریاچهی دوكانهوه‪ .‬ئەمە لەکاتێکدایە‬ ‫سەرچاوەی سەرەکی ئاوی خواردنەوەی‬ ‫ناوشاری سلێمانی و چەمچەماڵ لەو‬ ‫دەریاچەوە دابین دەکرێ‪.‬‬ ‫بهوتهی سهعید عوسمان کە پزیشكێكی‬ ‫ههناوییە “تێكهڵبوون یاخود نزیكی ئاوی‬ ‫زێرابهكان له ئاوی خواردنهوهوە‪ ،‬دهبێته هۆی‬ ‫باڵوبوونهوهی نهخۆشییهكانی سكچوون و‬ ‫رشانهوهو كۆلێراو گرانهتاو چهند نهخۆشیهكی‬ ‫پێست”‪.‬‬ ‫د‪ .‬سەعید عوسمان دەڵێت‪ :‬ههندێك‬

‫“پرۆسهى پاڵفتەو‬ ‫فلتهرهیشنی ئاوی‬ ‫سلێمانی زۆر بههێز‬ ‫نییهو پێویستە پرۆسهى‬ ‫ههڵمینى بۆ بكرێ”‬

‫میكرۆب ههن‪ ،‬تەنانەت به پااڵوتنیش‬ ‫لهناوناچن‪ .‬بۆیە نزیكی و تێكهڵبوونی‬ ‫زێرابهكان مهترسین بۆ دروستبوونی ئهم‬ ‫نهخۆشییانه‪ ،‬چونکە له سااڵنی نهوهدهكانی‬ ‫سهدهی رابردوو بینیمان لهو شوێنانهی‬ ‫ئاوهڕۆكان نزیكبوون یان دهڕژانه ناو ئاوی‬ ‫خواردنهوهوە‪ ،‬به تایبهت له كۆمهڵگە‬ ‫زۆرهملێكاندا‪ ،‬به سهدان هاواڵتی توشی‬ ‫نهخۆشی گرانهتا هاتن و ههندێكیان‬ ‫بهوهۆیهوه گیانیان لهدهستدا”‪.‬‬ ‫له سااڵنی پێش قهیرانی دارایی‪،‬‬ ‫پڕۆژهیهك ههبوو بۆ دروستكردنی ئاوهڕۆی‬ ‫سندوقیی و الدانی ئاوهڕۆكانی دوكان لهسهر‬ ‫پڕۆژهی ئاوی خواردنهوهی سلێمانی‪.‬‬ ‫بهڕێوهبهری‬ ‫محهمهد‪،‬‬ ‫مهحمود‬ ‫فهرمانگهی ئاوی دوكان ئاماژە بەوە دەکات‪،‬‬ ‫کە بههۆی قهیرانی داراییهوه پڕۆژهی‬ ‫دروستكردنی ئاوهڕۆی سندوقیی راگیراوه‪.‬‬ ‫مەحمود راشکاوانە دەڵێت‪ :‬ئاوی خواردنهوه‬ ‫بهشێوهیهكی ستاندارد پاكژ ناكرێتهوه‪،‬‬ ‫چونكه پااڵوگهیان نییهو تهنیا سیستمی‬ ‫كلۆرهیشن بهكاردێت بۆ خاوێنکردنەوەی‬ ‫ئاوەکە‪ .‬بەاڵم تائێستا ئەو سیستمە كێشهی‬ ‫نهبووه‪.‬‬ ‫ههروهها قایمقامی قهزای دوكان‬ ‫دهرخستەیهكی ئامادهكردووه بۆ دروستكردنی‬ ‫پرۆژهی ئاوهڕۆی سندوقیی كه ‪ 21‬ملیار دیناری‬ ‫پێویسته‪ .‬لیژنهی تهندروستی و ژینگهش له‬ ‫پهرلهمانی كوردستان بهدواداچوونی بۆ ئهو‬ ‫كێشهیه كردووه‪.‬‬ ‫جهالل محهمهد‪ ،‬پهرلهمانتاری فراكسیۆنی‬ ‫گۆران كه ئهندامی ئهو لیژنهیەیە وتی‪:‬‬ ‫“داواكاری و دهرخستەکەمان وهرگرتووهو‬ ‫فشار دەخەینە سەر الیهنی پهیوهندیدار‬ ‫بۆ چارهسهركردنی ئهو كێشهیه بهزووترین‬ ‫كات”‪.‬‬

‫بەڕێوەبەری ئاوی سلێمانی‪:‬‬ ‫ئاوی سلێمانی کێشەی‬ ‫نییە ئەگەرنا دەبوو ئێستا‬ ‫هەموو دانیشتوانەکەی‬

‫سەرچاوەی ئاوی سەرچنار‬ ‫رژانی ئهو ئاوهڕۆیانه تهنیا مهترسی‬ ‫پیسبوونی لهسهر ئاوی خواردنهوهی‬ ‫هاواڵتیانی شاری سلێمانی و دەوروبهری‬ ‫دروستنهكردووه‪ ،‬بهڵكو ئهو گهشتیارانهی‬ ‫سااڵنه روودهكهنه سهر دهریاچهكه بهتایبهت‬ ‫پڕۆژه گهشتیارییهكانی دوكان‪ ،‬راستهوخۆ‬ ‫ههمان ئهو ئاوه بۆ خواردن و خواردنهوهو‬ ‫مهلهكردن بهكاردههێنن‪ ،‬كه زێرابهكانی‬ ‫دهڕژێته ناوی ‪.‬‬ ‫ئاوەکە مەترسی لەسەر نییە‬ ‫سهربهست قادر‪ ،‬بهڕێوهبهرى ئاوى‬ ‫سلێمانى رەتیناکاتەوە‪ ،‬کە زێراب دەڕژێتە‬ ‫دەریاچەی دوکانەوە‪ ،‬دەڵێت بەاڵم لەو ئاوە‬ ‫پیسە نادرێ بە خەڵکی‪.‬‬

‫سەربەست قادر به “زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫“ئهو ئاوهى دهدرێت به هاواڵتیان ئهگهر ئهو‬ ‫ئاوه پیسه بێ كه زێرابی تێدهڕژێ‪ ،‬دەبوو‬ ‫خهڵكى سلێمانىو چهمچهماڵ گهڕوگول‬ ‫بوونایه‪ ،‬رێژهى سكچوونو ڕشانهوه له ئهژمار‬ ‫نههاتایه‪ .‬بۆیە ئاوى خواردنهوەی سلێمانی‬ ‫هیچ كێشهیهکی نییه“‪.‬‬ ‫بهڕێوهبهرى ئاوى سلێمانى وتیشی‪“ :‬ئێمه‬ ‫ناڵێین زێراب ناڕژێته ئاوى دوكانهوه‪ ،‬بهڵكو‬ ‫هى ئێرانیشی تێدهڕژێ‪ .‬بهاڵم بهرپرسین‬ ‫لهو ئاوهى دهدرێته هاواڵتیان‪ .‬خۆمان چهند‬ ‫موختهبهرێكمان ههیه بهبهردهوامى پشكنین‬ ‫دهكات‪ ،‬جیهازێكیشمان ههیه له بهنداوهكه له‬ ‫چركه به چركه خاڵهكانى ئاوى خواردنهوهمان‬ ‫پێدهڵێت‪ ،‬بۆیە لە پاکییەکەی دڵنیاین”‪.‬‬

‫بێجگه له بەڕێوەبەرایەتی ئاوى سلێمانى‪،‬‬ ‫ههریهكه له بهڕێوهبهرایهتى ژینگهو‬ ‫تهندروستى‪ ،‬بۆ دڵنیابوون لە پاکژی ئاوی‬ ‫خواردنەوەی سلێمانی پشكنین بۆ ئاوهكه‬ ‫دهكهن‪.‬‬ ‫سهرچاوهیهك له لیژنهى تهندروستىو‬ ‫ژینگه له ئهنجومهنى پارێزگاى سلێمانى‬ ‫كه نهیویست ناوى بهێنرێت به “زهمهن”ى‬ ‫وت‪“ :‬پرۆسهى پاڵفتەو فلتهرهیشنی ئاوی‬ ‫سلێمانی زۆر بههێز نییه‪ ،‬چهوێكى تایبهت له‬ ‫توركیاوه دههێنرێت بۆ حهوزهكان و بهشێكى‬ ‫پیسیهكهش دهنووسێ به بهردهكانهوه‪ .‬بهاڵم‬ ‫له كۆتاییدا بهشێكى له ئاوهكهدا دهمێنێتهوهو‬ ‫بۆ چارهسهركردنى كلۆرى تێدهكرێ‪.‬‬ ‫كلۆریش تهنیا بهكتریا لهناودهبات و ماده‬

‫گەڕوگول بوونایە‬

‫قورسهكانى تێدا دهمێنێتەوە به تایبهتى له‬ ‫وەرزى پایزدا”‪.‬‬ ‫ئهو سهرچاوهیه وتیشی‪“ :‬ساڵى ‪2016‬‬ ‫ئەو چهوهی کرابووە ناو حەوزەکانەوە‬ ‫گۆڕدرا‪ ،‬پێش گۆڕینى ئەو چەوە رەنگی ئاوى‬ ‫سلێمانى زەردباو هەڵگەڕابوو‪ ،‬دواى گۆڕینهكه‬ ‫زهردییهكهى نهما‪ ،‬ئاوى سلێمانى ‪ 100٪‬پاك‬ ‫نییه‪ ،‬بهاڵم ئێستا له سااڵنى رابردوو باشتره‪،‬‬ ‫بۆ چاككردنهوهى تهواوى دهبێ پرۆسهى‬ ‫ههڵمینى بۆ بكرێ”‪.‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە‌(‪‌)32‬سێشەممە‌‪2019/9/3‬‬

‫ئ��ا��بوو�ی و زو�ە‬

‫‪13‬‬

‫نه‌وت‌و‌نه‌فره‌تى‌قه‌رزه‌كان‬

‫هه‌ر‌هاواڵتییه‌كى‌هه‌رێم‌زیاتر‌له‌‌شه‌ش‌هه‌زار‌دۆالر‌قه‌رزى‌به‌رده‌كه‌وێت‬ ‫ئه‌نوه‌ر‌كه‌ریم‌‬ ‫نهوت و سیاسەتی نەوتیی ههرێمى‬ ‫كوردستان‪ ،‬له جیاتى ئهوهى ببێته سهرچاوهى‬ ‫خۆشگوزهرانى‪ ،‬بێجگه لهوهى نههامهتىو‬ ‫قهیرانى دارایى به دواى خۆیدا هێناوە خهڵكو‬ ‫حكومهتیشى قهرزاربار كردووه‪.‬‬ ‫بهپێى شیکردنەوەو بهدواداچوونێکی‬ ‫“زەمەن” النیكهم ههر هاواڵتیهكی هەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬بەهۆی قەرزەکانی سەرشانی‬ ‫حکومەتەوە‪ ،‬شهش ههزار دۆالر قهرزى‬ ‫بهردهكهوێت‪.‬‬ ‫ههرێمی كوردستان زەمینەی لەبارە‬ ‫بۆ گهشهسهندنی ئابووریو دامهزراندنی‬ ‫سیستمێكی پتهوی ئابووری كه بتوانێ‬ ‫خۆشگوزهرانی بۆ ئهندامانی كۆمهڵگهكهی‬ ‫دهستهبهربكات‪ ،‬بهاڵم تائێستا پالنو بهرنامه‬ ‫نهبووه بۆ فهراههمكردنیان‪.‬‬

‫فاكتهره ڕاستهوخۆکانی‬ ‫گهشهی ئابووری‪:‬‬

‫‪ .1‬هەبوونی خاكی بهپیت و ئاوی سازگارو‬ ‫چهندین ڕووبارو كانیو بارانێكی باشی سااڵنه‪،‬‬ ‫كه بتوانێ بهرههمی كشتوكاڵی هەرێمی‬ ‫کوردستان پێبگهیهنێو ههلی كار دهستهبهر‬ ‫بكات بۆ كۆمهڵگهی كوردی‪.‬‬ ‫‪ .2‬هەبوونی نهوتو غازێكی زۆر له ههرێمی‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬ئهمهش دهبێتە سهرچاوهی‬ ‫خۆشگوزهرانی خهڵكهكهی ئەگەر بە‬ ‫سیاسەتێكی ژیرانە و بە پالن کاری تێدا بکرێ‪.‬‬ ‫‪ .3‬هەبوونی سهرچاوهی مرۆیی زۆر له‬ ‫ههرێمی كوردستان كه زۆربهی گهنجانی‬ ‫ههرێمی كوردستان خاوهن بڕوانامەی بهرزنو‬ ‫دهتوانن ببن بههێزی كار بۆ دروستكردنی‬ ‫سامان بۆ كوردستان ‪.‬‬ ‫‪ .4‬هەبوونی تهكنهلۆژیا له كوردستان‬ ‫كه ئهمهش یارمهتی پێشخستنی كارهكان‬ ‫دهداتو دهبێته هۆی دهستهبهركردنی سامانی‬ ‫نیشتمانیی‪.‬‬ ‫بهمهدا دهردهكهوێت كه سهرهڕای ئهوهی‬ ‫كابینهكانی پێشوو نەک نهیانتوانیوه گهشه‬ ‫به ئابووری كوردستان بدەن‪ ،‬بهڵكو ههرێمیان‬ ‫خستووەته ژێر قهرزێكی زۆرهوه له سایهی‬ ‫ئابووری سهربهخۆدا بههۆی سیاسەتی نهوتو‬ ‫گازهوه‪ .‬دوای ئهوهی كه كێشهی دانەغاز‬ ‫چارهسهركراو حكومهت بهباجێكی زۆر لێى‬ ‫هاته دهرهوه‪ ،‬ئێستا كێشهی (كۆمپانیای‬ ‫دیناستی)یشی هاتووەته سەر‪.‬‬

‫عه‌زیز‌عه‌لى‌جه‌وهه‌ر*‬

‫مه‌ترسیه‌كانى‌بودجە‌‬ ‫كێشهیهكی تر دژی كهرتی نهوتی ههرێمی‬ ‫كوردستان كه كۆمپانیا دیناستی كردوویهتى‪،‬‬ ‫داوای قهرهبوو دهكات بهبڕی ‪ 1.5‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫ئهمهش بههۆی سیاسهتی نهوتهوه كه ههر‬ ‫لهسهرهتاوه بهههڵهو گهندهڵی بنیاتنرا‪ .‬وهك‬ ‫كۆمپانیاكه له كهیسهكهیدا باسی كردووه‬ ‫‪ %30‬داهاتهكهی دهبێ بۆ بنەماڵەی بارزانیو‬ ‫تاڵهبانی بێ‪ ،‬كه وهزیری پێشووی سامانه‬ ‫سروشتیهكانی كوردستان داوایكردووه و بههۆی‬ ‫نهدانی ئهم بڕهوه‪ ،‬كێشهی دروستكردووهو‬ ‫كۆمپانیاكهش داوایهكی له دادگای شاهانهی‬ ‫لهندهن دژی بهرپرسهكانی حكومهتی ههرێم‬ ‫تۆماركردووه‪ .‬ناوی ئاشتی ههورامیو قوباد‬ ‫تاڵهبانی هاتووه له كهیسهكهدا‪.‬‬ ‫چاوهڕواندهكرێت كهیسهكه وهك دانەغاز‬ ‫چۆن بردیهوه ئهم كهیسهش ببرێتهوه‬ ‫له حكومهتی ههرێمو وهزارهتی سامانه‬ ‫سروشتییهكان‪ ،‬كه شكستیان بهم سامانه‬ ‫سروشتیه گهورهیهی كوردستان هێناوهو‬ ‫پیشهسازی نهوتو گازیان پێشنهخستووه‪.‬‬ ‫ههرێمی كوردستانیان والێكرد موچهی‬ ‫فهرمانبهران بۆ ماوهی ‪ 3‬ساڵ پاشهكهوت‬ ‫بكرێتو حكومهت قهرزار ببێو قهرزهكانی‬ ‫گهیشتووەته نزیكی ‪ 30‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫ههر له قهرزهكانی مـووچهی فهرمانبهرانو‬ ‫قهرزی بانكه ئههلییهكانو قهرزی بهڵێندهرانەوە‬ ‫تا قهرزی پڕۆژهكانو كۆمپانیاکانی نهوت کە‬

‫بڕەکەی گهیشتووەته نزیكهی ‪ 30‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫ئهگهر بڕی ئەم قەرزانە دابهشبكرێن بهسهر‬ ‫دانیشتوانی ههرێمدا کە بە پێنج ملیۆن كهس‬ ‫بیخەمڵێنین‪ ،‬ئەوا ههر كهسێك له دانیشتوانی‬ ‫ههرێم شهش ههزار دۆالر قهرزى كهوتووهته‬ ‫سهر!‬

‫نهوت و كابینهی نوێ‬

‫پێویسته حكومهتی ههرێم چیتر‬ ‫ههڵهكانی ڕابردوو دووباره نهكاتهوه‪ ،‬لهسهر‬ ‫كابینهی نوێ پێویسته كه ڕێبكهوێ لهگهڵ‬ ‫حكومهتی فیدراڵیدا بهرادهستكردنی ‪250‬‬ ‫ههزار بهرمـیل ڕۆژانه بۆ ئهوهی بهشه‬ ‫بودجهی ههرێم نهبڕێتو موچهی فهرمانبهران‬ ‫نهكهوێته بهر مهترسی‪ .‬تاجارێكی تر‬ ‫نهكرێتهوه بهپاشهكهوت و ببێ بهقهرز بهسهر‬ ‫حكومهتهوه‪ .‬بهم ڕێككهوتنه ههرێم دهتوانێ‬ ‫بهرژهوهندییهكانی لهپیشهسازیی نهوتدا باشتر‬ ‫بپارێزێو سهركهوتوتربێ‪.‬‬ ‫*نهوتی ههرێمی كوردستان ههرزانفرۆش‬ ‫نهكرێت وهك ئهوهی بهمشێوهیهى دهفرۆشرێ‬ ‫له بازاڕهكانی جیهاندا‪ .‬سۆمۆ بهپارهیهكی‬ ‫زۆر زیاتر نهوتهكه دهفرۆشێو داهاتهكه‬ ‫بۆ بهغدا دهبێ بهشهبودجهی ههرێم زیاتر‬ ‫دهكاتو خهڵكی كوردستان قازانج دهكات‪.‬‬ ‫*دڵنیایی دهدرێته كۆمپانیاكانی نهوتی‬ ‫جیهانی كه ههرێمو بهغدا پێكهوه كار دهكهن‪،‬‬

‫ئهمهش ڕێگا خۆش دهكات بۆ كۆمپانیا‬ ‫گهورهكانی جیهان له كوردستان وهبهرهێنان‬ ‫بكهن‪.‬‬ ‫*هاتنی كۆمپانیا گهورهكان دهبێته هۆی‬ ‫هێنانی تهكنهلۆژیای نوێ بهمهش بهرههمی‬ ‫نهوت زیاترو خێراتر دهكات ‪.‬‬ ‫*دروستنهكردنی كێشه بۆ توركیا لهالیهن‬ ‫عێراقهوه كه ئهم كهیسه لهژووری بازرگانی‬ ‫نێودەوڵەتی له پاریس له كێشهدایهو عێراق‬ ‫داوای قهرهبوی ‪ 26‬ملیار دۆالر دهكات له‬ ‫توركیا بههۆی ئهوهی ههرێمی كوردستان‬ ‫بۆرییهكهی بهكارهێناوه بهنایاسایی‪.‬‬ ‫*دانانی كۆمپانیا نیشتمانییهكانی كهرتی‬ ‫نهوت‪ ،‬ههروهها خێراكردنی پڕۆسهی سازكردنی‬ ‫ژێرخانی گهشانهوهی كهرتی نهوت‪.‬‬ ‫*بهردهوامبوون له دۆزینهوهی كێڵگهی‬ ‫نهوتی نوێو ڕاگهیاندنی داتای نوێ لهسهر‬ ‫خهماڵندنی یهدهگی نهوتی كوردستان بۆ‬ ‫هاندانی زیاتری كۆمپانیا جیهانیهكان‪.‬‬ ‫*جێبهجێكردنی پالنهكانی گهشهپێدانى‬ ‫مید ستریمو داون ستریم كهرتی نهوتی‬ ‫كوردستان واته زیادكردنی توانای گواستنهوهو‬ ‫خهزنكردنو فرۆشتن‪.‬‬ ‫*دامهزراندنی سندوقی داهاته نهوتیو‬ ‫گازییهكان له ههرێمی كوردستاندا‪.‬‬ ‫*باشتركردنی پێگهی حكومهتی ههرێم‬ ‫لهگهڵ كڕیارانی نهوت له بازارهكانی جیهاندا‪.‬‬

‫سلێمانى‌چاوه‌ڕوانى‬

‫لقێکی‌بانكى‌ناوه‌ندییه‌‌بکرێتەوە‬

‫سهرچین ساڵح‬ ‫دواى تێپهڕبوونى دوو ساڵ بهسهر‬ ‫كردنهوهى لقی بانكى مەرکەزیی عێراق‬ ‫له ههولێر‪ ،‬هێشتا ئهو بانكه لقی خۆى له‬ ‫سلێمانى نهكردووهتهوهو تائێستاش كارئاسانى‬ ‫بۆ كردنهوهى نهكراوه‪ .‬ئەمە لهكاتێكدا پێشتر‬ ‫لقی ئەم بانکە له شارهكهدا ههبووه‪.‬‬ ‫ئهركهكانى بانكى مەرکەزیی عێراقی‬ ‫پێكدێت له جێبهجێكردنى سیاسهتى نهقدیىو‬

‫نرخى دینارى عێراقی بهرامبهر به دراوى‬ ‫بیانىو كۆكردنهوهو ئیدارهدانى زێڕى دهوڵهت‪.‬‬ ‫لهگهڵ دهركردنو ئیدارهدانى دینارى عێراقیو‬ ‫گۆرینهوهى دراوى لهكاركهوتوو دڕاو‪ .‬هەروەها‬ ‫سهرپهرشتیكردنى كهرتى بانكى له عێراق‪.‬‬ ‫عهبدولرهحمان ساڵح‪ ،‬بهڕێوهبهرى بانكى‬ ‫مەرکەزیی سلێمانى به “زهمهن”ى وت‪“ :‬بانكى‬ ‫مهركهزیى عێراق ساڵێكه داواى له حكومهتى‬ ‫ههرێم كردووه تا لقی خۆی لە سلێمانى‬ ‫بكاتهوه‪ ،‬بهاڵم حكومهتى ههرێم نهیكردووهو‬ ‫ئێمەش نازانین بۆچى نهیانكردووەتهوه”‪.‬‬

‫عهبدولرهحمان ساڵح وتیشى‪“ :‬بانكى‬ ‫مەرکەزیی مامهڵهمان لهگهڵدا دهكات له‬ ‫رووى ئیداریىو داراییهوه کە سهر به ههرێمى‬ ‫كوردستانین‪ ،‬لهرووى هونهرییهوه کار بە‬ ‫رێنماییهكانی دهكهین‪ ،‬ئەوان وهفدێكیان‬ ‫ناردووەو راپۆرتیان ئامادهكردووە كه لقهكه‬ ‫ئامادهیه بۆ كردنهوه”‪.‬‬ ‫ئهحمهد حاجى رهشید‪ ،‬ئهندامى لیژنهى‬ ‫دارایی له پهرلهمانى عێراق به “زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫“بانکی مەرکەزیی ئیشرافى ههموو بانكهكان‬ ‫دهكات بهردهوام پارهى تێدایه دهتوانێ جۆرێك‬

‫له بااڵنس رابگرێتو هاوكارى بانكه ئههلیىو‬ ‫حكومییهكان بكات كه لهو سنورهدا ههیه‪،‬‬ ‫لهگهڵ ئهوهشدا پاره گۆڕینهوەو تهمویلكردنو‬ ‫مۆڵهتى بانكىو ههموو ئهوانه له رێگهى بانكى‬ ‫ناوهندییهوه دهبێ”‪.‬‬ ‫وتیشى‪“ :‬بۆیە له سلێمانى نهكراوهتهوه‪،‬‬ ‫ئهو كارئاسانیهى له ههولێر بۆى كراوه له‬ ‫سلێمانى نهكراوه‪ ،‬له ههولێر ههوڵى بۆ دراوه‬ ‫زەوییان بۆ دابینكردووه خهڵكیان بۆ داناوهو‬ ‫رۆشتوون به دهمیهوه‪ .‬ههرچی مهرجهكانى‬ ‫ههیه جێبهجێیان كردووه‪ ،‬بەاڵم له سلێمانى‬ ‫هیچ جۆره ئاسانكارییهكى بۆ نهكراوهو هیچ‬ ‫دهنگۆیهكى كردنهوهیشى لە ئارادا نییه“‪.‬‬ ‫ئێستا سهرمایهى بانكى مەرکەزیی‬ ‫عێراق بە ‪ 62‬ملیار دۆالر دهخهمڵێنرێ‪ .‬له‬ ‫رابردوودا دوو لقی ئەم بانكە له شارهكانی‬ ‫ههولێرو سلێمانیدا ههبوون‪ ،‬بهاڵم وهك لقی‬ ‫خۆی مامهڵهی لهگهڵ نهدهكردن‪ .‬ساڵی ‪2016‬‬ ‫بانكی مەرکەزیی عێراق بڕیاریدا لقی خۆی‬ ‫بهفهرمی له ههرێمی كوردستان بكاتهوه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫تهنیا له پارێزگاى ههولێر لقی كردهوه‪.‬‬ ‫هاوار شێخ رهووف‪ ،‬پسپۆڕى بانكیىو‬ ‫دارایى بۆ “زهمهن”ى روونکردەوە‪ ،‬كردنهوهى‬ ‫لقى بانكى مەرکەزیی له ههر شارێكدا‪ ،‬پاڵپشتى‬ ‫ئابوورى ئهو شوێنەیەو ئابوورییهكهى بههێز‬ ‫دهكات‪ .‬مامهڵهى مهسرهفیى ئاساندهكاتو‬ ‫كارئاسانى بۆ كارى بانكهكان دهكاتو‬ ‫مامهڵهى داراییان خێراتر دهكات”‪.‬‬ ‫هاوار شێخ رەووف وتى‪“ :‬بانكى مەرکەزیی‬ ‫كاردهكات لهسهر بهرهو پێشچوونى ئابوورى‬ ‫واڵت تاوهكو پارهى نهقدى ئهو بانكه زیادبێ‬ ‫بهڵگهى بههێزیى ئابوورى ئهو واڵتهیه‪.‬‬ ‫دهتوانرێ له ههركاتێكى پێویستدا پشت‬ ‫به پارهى نهقدى ئهو بانكه ببهستێرێت بۆ‬ ‫دهرچوون له قەیرانەكان”‪.‬‬

‫ئامادهكردنو داڕشتنى بودجە تهنیا پڕۆسهیهكى‬ ‫ئابوورىو دارایى نییه‪ ،‬بهڵكو پرۆسهیهكى سیاسیو‬ ‫كۆمهاڵیهتیشه‪ .‬ههموو ساڵێك حكومهت دهبێ خهماڵندنى بۆ‬ ‫بودجە ههبێو رهوانهى پهرلهمان بكرێت بۆ پهسهندكردنى‬ ‫سهرجهم مادهو بڕگهكانى‪.‬‬ ‫دواى پهسهندكردنى بودجە دهگهڕێتهوه بۆ حكومهت كه‬ ‫الیهنى جێبهجێكاره بهگوێرهى مادهو بڕگهكان لهسهرجهم‬ ‫وهزارهتهكان بهپێى شایسته داراییهكان خهرج دهكرێت‪.‬‬ ‫پرانسیپه گشتییهكانى بودجە پێویسته سهرجهم‬ ‫وهزارهتو دامهزراوهو فهرمانگهكان له خۆبگرێت‪ ،‬ههموو‬ ‫جۆرهكانى داهاته خهمڵێنراوهكان بگرێتهوهو سهرجهم‬ ‫جۆرهكانى خهرجییه خهمڵێنراوهكان بێ زیادو كهم له‬ ‫خۆبگرێتو دهبێ سهرجهم داهاتو خهرجى ئاراستهى‬ ‫گهنجینهكان بكرێت‪.‬‬ ‫حكومهتى ههرێمى كوردستان پێویسته ههنگاوى خێرا‬ ‫بۆ دهربازبوون له قهیرانى دارایىو ئابوورىو سیاسىو‬ ‫كۆمهاڵیهتى بنێ‪ ،‬چونكه له ساڵى ‪2013‬هوه نه بودجە‬ ‫نه راپۆرتێكى دارایى نهبووه تاوهكو بچێته پهرلهمان بۆ‬ ‫پهسهندكردنى‪ .‬ئهمهش بووەته هۆى ئهم كهموكوڕییانهى‬ ‫كه ئێستا حكومهتى ههرێمى تیا گوزهر دهكات‪.‬‬ ‫ داهاتو خهرجیهكانى نهزانراوه چهندهو ئامارو پالنێك‬‫نهبووهو نازانرێ كورتهێنان چهندهو قهرز چهندهو به هیچ‬ ‫ستراتیژێكمان نهبووه بۆ گهشهى ئابوورى‪.‬‬ ‫بودجەى حكومهتى ههرێم له حكومهتى فیدراڵییهوه‬‫دێت كه له ساڵى ‪ 2013‬رێژهى ‪ %17‬بوو كه بڕى پارهى‬ ‫تهمویل كراوه كه ‪ 15‬ترلیۆن زیاتر بوو‪ ،‬بهاڵم ئێستا‬ ‫رێژهكهى دابهزیوه بۆ ‪ %12‬كه بڕى پاره تهمویل كراوه كه ‪9‬‬ ‫ترلیۆن دینارهو دهبێ سهرجهم داهاتى خاڵه گومرگییهكانو‬ ‫رۆژانه ‪ 250‬ههزار بهرمیل نهوت لهرێگاى سۆموه بنێرێت‪.‬‬ ‫ئهم رێكهوتنه بۆ ماوهى ساڵێكه لهگهڵ حكومهتى ناوهندى‪.‬‬ ‫ وهزارهتى دارایىو ئابوورىو ئامارو پالندانانو‬‫دهزگاكانى چاودێریى دارایىو پهرلهمانو سهرجهم‬ ‫وهزارهتهكانى حكومهتى ههرێم بێدهنگیان ههڵبژارد له‬ ‫نهبوونى بودجە یان راپۆرتى دارایى‪.‬‬ ‫ له نهبوونى بودجە بانكهكان تووشى مایهپوچ بوونو‬‫متمانهى موچهخۆران و هاواڵتیان لهدهستداوهو بههیچ‬ ‫بارمتهیهكى پارهى نییهو ئهگهر بودجە پهسهند بكرێت‬ ‫گهشهكردنو متمانه دهگهڕێتهوه بۆ بانكهكان‪.‬‬ ‫ سهرجهم پێشینهكان وهستاوه وهكو پێشینهى‬‫خانووبهرهو كشتوكاڵو پیشهسازیىو گهشتوگوزار‪ ،‬كه‬ ‫سااڵنه ‪ 600‬ملیار دینارى بۆ تهرخانكرا له بودجە ههروهها‬ ‫پێشینهى هاوسهرگیرىو قهرزى بچووك كه هاواڵتیان‬ ‫قهرزهكهیان دهبردهوه‪ .‬له جیاتى ئهوهى قهرزى پێبدرێت‬ ‫سهرجهمى بڕى پارهى پێشینهكان بۆ موچه خهرج دهكرا‪،‬‬ ‫ئێستا بهم ژماره پارهیان له بانكهكان ههیه نهك سیویله‪.‬‬ ‫ بههۆى نهبوونى بودجەوه وهزارهتهكان نهیانتوانیوه‬‫دهستكراوهبن له كۆكردنهوهى داهاتو خهرجیدا له پرۆژهى‬ ‫وهبهرهێنانو موچهو پله بهرزكردنهوهى فهرمانبهران كه‬ ‫ماوهى چوار ساڵ زیاتره راگیراوه ههلى كارزۆر زیادیكردووه‬ ‫حكومهتى ههرێم لهڕووى ئابوورییهوه زۆر الواز كردووه‪.‬‬ ‫حكومهتى ههرێم بۆ ساڵى ‪ 2020‬ئهگهر بودجەى ههبێ‬‫‪ 20‬ملیار دۆالر كورتهێنانى دهبێ‪ ،‬ئهمهش بودجە زۆر الواز‬ ‫دهكاتو گهشهى ئابوورى الوازو سهرجهم خهرجییهكان‬ ‫وهكو پێویست خهرج ناكرێت‪.‬‬ ‫حكومهتى ههرێم دامهزراوهیهكى نییه كه پارهى لێ‬‫قهرز بكاتو دهوڵهتیش نییه كه واڵتانو بانكى نێودهوڵهتى‬ ‫قهرزى بداتێ چونكه ئهوان قهرز دهدهن سوودى دهبێتو‬ ‫ماوهى پێدانهوهى قهرزهكهو مهرجى ئهو واڵته كه قهرزهكه‬ ‫دهداتێو بڕهكهى چهنده ئهمهش زیاتر ئابوورى پێ بههێز‬ ‫دهكات‪.‬‬ ‫لهبهرنهبوونى بودجە كهرتهكانى پیشهسازیىو‬‫كشتوكاڵو گهشتوگوزارو بهرهو الوازبوونو داڕووخان دهرۆن‪.‬‬ ‫بۆ ئهوهى رزگارمانبێ لهسهرجهم ئهو قهیرانانه دهبێ بۆ‬‫ساڵى ‪ 2020‬خهماڵندنى بودجەمان ههبێ و سهرجهم داهاتو‬ ‫خهرجیو وهبهرهێنانو ئامارو پالندانان بۆ خهرجییهكانو‬ ‫داهات ههبێ‪ .‬هاوشان لهگهڵ بڕى بودجەى تهمویلكراوى‬ ‫حكومهتى ناوهندى دهتوانرێت بهرچاو رونیهكمان ههبێت له‬ ‫داهاتو خهرجى حكومهتى ههرێمى كوردستان‪.‬‬ ‫* شارهزا له دارایی و ئابوورى‬

‫ئ��ا��بوو�ی و زو�ە‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫پێشبینی‌دەکرێ‌ئه‌مساڵ‬ ‫به‌رهه‌مى‌خورمای‌خانەقین‌زیاتر‌لە‌‌‪‌600‬ته‌ن‌بێت‬ ‫ماندوبوونیان نیگهرانن لهوهی حكومهتی‬ ‫عێراق بهرههمهكانیان لێ ناكڕێتهوه‬ ‫سهرهڕای داواكردنو سكااڵ بهرزكردنهوه‬ ‫بۆ چارهسهركردنی كێشهكانیان بهاڵم بێ‬

‫دیمهن ئیسماعیل‬ ‫ههرچهنده ساڵ له دواى ساڵ بهرههمى‬ ‫خورماى خانهقین زیاد دهکات‪ ،‬بهاڵم‬ ‫به پێچهوانهوه كڕیارى كهم دهبێتهوهو‬ ‫حكومهتى عێراق ئاماده نییه خورماكهی‬ ‫بكڕێتهوه‪.‬‬ ‫خانهقین ناوچهیهكه به بهرههمهێنانی‬ ‫خورما ناوبانگی دهركردووه‪ 15 ،‬ههزارو ‪300‬‬ ‫دار خورما لهسهر رووبهرى ‪ 510‬دۆنم زهوی‬ ‫چێنراون‪ ،‬ساڵى ‪ 2018‬بهرههمهكهیان ‪600‬‬ ‫تهن بووهو پێشبینى دهكرێت ئهمساڵ ئەو‬ ‫رێژەیە زیاتربێ‪.‬‬ ‫باخهوانهكانى دارخوارما دوای چنینهوهی‬ ‫بهرههمهكانیان‪ ،‬له بازاڕی خانهقین به‬ ‫كڕیارهكانیان دهفرۆشنەوە‪ .‬پاشان دهبرێنه‬ ‫شارهكانی سلێمانی و بهغداو دهوروبهری‪.‬‬ ‫ئهمساڵ حكومهتى عێراق ئاماده نییه‬ ‫بهرههمهكهیان لێبكڕێتهوه ئهوهش زیانى له‬ ‫باخهوانهكان داوه‪.‬‬ ‫فوئاد محهمهد‪ ،‬تەمەن ‪ 60‬ساڵ‪ ،‬ماوهى‬ ‫‪ 40‬ساڵه باخەوانى دارخورمایە‪ ،‬لهسهر ‪40‬‬ ‫دۆنم زهوی خزمهتی ‪ 3‬ههزار دارخورما‬ ‫دهكات‪ .‬ئهمساڵ به خراپترین ساڵى‬ ‫كاركردنى دهزانێت‪ ،‬بۆ “زهمهن” وتی‪:‬‬ ‫“‪ 2017‬بهرههمی دارخورماكان كهمبوو‬ ‫حكومهت لێی دهكڕینهوه‪ ،‬بهاڵم ساڵی پار‬ ‫بهرههممان زۆر بوو حكومهت نهیكڕیهوه‪،‬‬ ‫تهنانهت تائێستاش بهرههمی ساڵی پارمان‬

‫ماوه“‪.‬‬ ‫دیار ئیبراهیم‪ ،‬تهمهن ‪ 75‬ساڵ‪،‬‬ ‫جوتیارێكی تره ماوهی ‪ 20‬ساڵه جوتیاری‬ ‫دهكات لهسهر رووبهری ‪ 12‬دۆنم زهوی‬ ‫لهبارهی زهرهرو زیانهكانی بۆ “زهمهن”‬

‫وتی‪“ :‬ساڵی رابردوو كیلۆیهك خورما ‪800‬‬ ‫دینار لهسهرم دهكهوت كهچی به ‪ 500‬دینار‬ ‫له بازاڕدا فرۆشتم”‪.‬‬ ‫له كشتوكاڵ و باخداریدا بهرههمى‬ ‫سهرهكى خانهقین خورمایهو لهم مانگهدا‬

‫(ئاب) پێدهگات‪ .‬جاران بهرههمی خورمای‬ ‫دراوسێكانیشی‬ ‫سهبهتهی‬ ‫خانهقین‬ ‫پڕدهكرد‪ ،‬بهاڵم ئێستا تهنانهت خورماى‬ ‫هاوردهش لهناو بازاڕهكانى ئهو شاره‬ ‫دهبینرێت‪.‬‬

‫لهژێر دارخورماكانیشدا لیمۆو اللەنگیو‬ ‫پرتهقاڵو ههنارو چهند میوهیهكی تریش‬ ‫بهرههم دههێنرێت له سهر رووبهری ‪2154‬‬ ‫دۆنم زهوی‪.‬‬ ‫ئهركو‬ ‫سهرهڕای‬ ‫جوتیاران‬

‫ئهنجام ماوهتهوه‪.‬‬ ‫ئیبراهیم خهلیل‪ ،‬بهڕێوهبهری كشتوكاڵی‬ ‫خانهقین بۆ “زهمهن” وتى‪“ :‬ساڵى ‪2017‬‬ ‫خانهقین ‪ 500‬تهن بهرههمى ههبووهو ‪100‬‬ ‫تهنی كهمتر بووه له ‪.”2018‬‬ ‫ژێر‬ ‫بهرههمی‬ ‫به‬ ‫سهبارهت‬ ‫دارخورماكانیش ئیبراهیم خهلیل‪ ،‬وتى‪“ :‬له‬ ‫دوو ساڵى رابردوودا چوار ههزار و ‪555‬‬ ‫تهن بووه“‪.‬‬

‫ئــــاگـــــــــــاداری‬ ‫پارێزگای سلێمانی‬ ‫كۆدی پرۆژە {‪ })SUL.G.)3155‬ساڵی ‪2019‬‬ ‫كەمكردنەوەی نهێنی‪ /‬بانگهێشتی (كراوە)‬ ‫بۆ پرۆژەی‪ :‬توێژینەوەی کشتوکاڵیەکان‬ ‫پرۆژەکە بریتییە لە‪( :‬دابینکردن و بەستن و ئیشپێکردنی ئامێرەکانی توێژینەوەی کشتوکاڵیەکان)‬ ‫پارێزگای سلێمانی بانگهێشتی كراوە بۆ سەرجەم كۆمپانیاو بەڵێندەران دەكات كە ئارەزووی بەشداری كردنیان هەیە بۆ ئەم كەمكردنەوە نهێنییە‪،‬‬ ‫سەردانی بینای پارێزگای سلێمانی (كاروباری هونەری‪ /‬ب‪.‬گرێبەستەكان‪ /‬فرۆشتنی تەندەر) بكات لە نهۆمی زەمینی‪ ،‬بەمەبەستی وەرگرتنی تەندەر‬ ‫بەرامبەر (‪ )100.000‬سەد هەزار دیناری عێراقی كە ناگەڕێتەوە بۆ بەڵێندەرو كرێی باڵوكردنەوەی ئاگاداری ئەم بانگەوازە دەكەوێتە ئەستۆی ئەو‬ ‫بەڵێندەرەی كە پرۆژەكەی بۆ ئەسپاردە دەكرێت‪.‬‬ ‫‪ .1‬وەرگرتنی تەندەر لە رۆژی (‪ )2019/9/1‬دەستپێدەكات تا رۆژی (‪ )2019/9/22‬لە كاتژمێر (‪)9‬ی سەرلەبەیانی تا كاتژمێر (‪)12:00‬ی نیوەڕۆ‪.‬‬ ‫‪ .2‬رۆژانی گەڕاندنەوەی تەندەر بەردەوام دەبێت تا (‪ )2019/9/25‬كاتژمێر (‪)10:00‬ی پێش نیوەڕۆ دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬رۆژی كردنەوەو ئاشكراكردنی تەندەر لە هەمان رۆژی (‪ )2019/9/25‬دەبێت دوای داخستنی صندوقی تەندەر كاتژمێر (‪)10‬ی پێش نیوەڕۆ‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئەگەر رۆژی كردنەوەو ئاشكراكردنی تەندەر بوو بە پشووی رەسمی بە هەر هۆیەكەوە بێت‪ ،‬ئەوا یەكەم رۆژی دەوامی دوای پشووەكە دەبێتە‬ ‫رۆژی كردنەوەی تەندەر‪.‬‬ ‫‪ .5‬هیچ تەندەرێك لەدوای كاتی دیاریكراو وەرناگیرێت و صندوقی تەندەر دادەخرێت‪.‬‬ ‫‪ .6‬ماوەی جێبەجێكردنی پرۆژەكە بریتیە لە (‪ )60‬شەست رۆژ (رۆژی رۆژمێری)‪.‬‬ ‫‪ .7‬پێویستە لەسەر کۆمپانیا پابەندی رێنمایی جێبەجێكردنی گرێبەستە گشتیەكان ژ(‪)2‬ی ساڵی (‪ )2016‬بێت‪.‬‬ ‫‪ .8‬پێویستە كۆمپانیاكان ئەستۆپاكی باجی دەرامەت بهێنن بۆ ساڵی ‪.2019‬‬ ‫‪ .9‬پێویستە كۆمپانیاكان ئەستۆپاكی کرێکارەکانیان لە بەڕێوەبەرایەتی کارو دەستەبەری کۆمەاڵیەتی بهێنن بۆ ساڵی ‪.2019‬‬ ‫‪ .10‬پشتگیری بەڕێوەبەرایەتی تۆماری كۆمپانیاكانی سلێمانی كرابن بۆ ساڵی ‪.2019‬‬ ‫‪ .11‬پێویستە كۆمپانیا بڕیاری رەزامەندی دامەزراندنی كۆمپانیا پێشكەش بكات كە هاوپشكەكانی كۆمپانیای تێدا دیاریكراوە‪.‬‬ ‫‪ .12‬بارمتەی سەرەتایی‪ /‬بەڵێننامەی نوسراو بۆ دەستەبەركردنی تەندەر‪.‬‬ ‫‪ .13‬مەرج نییە پرۆژەكە بۆ كەمترین نرخ ئەسپاردە بكرێت‪.‬‬ ‫‪ .14‬ماوەی بەسەرچوونی تەندەر (‪ )90‬رۆژە لەدوای بەرواری داخستنی صندوقی گەڕاندنەوەی تەندەر‪.‬‬ ‫‪ .15‬دوای داخستنی صندوقی تەندەر هیچ نامەیەكی خۆپارێزی (تحفظ) كاری لەسەر ناكرێتو ڕەت دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫‪ .16‬پارێزگای سلێمانی مافی هەڵوەشاندنەوەی پرۆسەی تەندەری هەیە پێش دەرچوونی فەرمانی سپاردن‪.‬‬ ‫‪ .17‬پێویستە كۆمپانیا ئامادەی كردنەوەی تەندەر بێت یان نوێنەرێك بە نووسراوی فەرمی دیاری بكات و ئەگەر ئامادەش نەبێت پرۆسەی كردنەوەی‬ ‫تەندەر بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .18‬پێویستە کۆمپانیا لەكاتی نەگەڕاندنەوەی تەندەر نامەی لێبوردن (اعتذار) پێشكەش بكات وە تیایدا هۆكاری نەگەڕاندنەوەی تەندەرەكە دیاری بكات‪.‬‬ ‫‪ .19‬پێویستە کۆمپانیا لەكاتی گەڕاندنەوەی تەندەر ئیمەیڵ (‪)email‬ی تایبەت بەخۆی پێشكەش بكات‪.‬‬ ‫‪ .20‬كۆمپانیا بۆ هەر پرسیارو روونكردنەوەیەك لەسەر دەرخستەی پرۆژەكە دەتوانێت سەردانی بەڕێوەبەرایەتی توێژینەوەی کشتوکاڵی سلێمانی‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫‪ .21‬کۆمپانیا بۆ هەر پرسیارو ڕوونکردنەوەیەک لەسەر بەڵگەنامەکانی ستاندەردی ئەم پڕۆژەیە سەردانی بەڕێوەبەرایەتی گرێبەستەکان هۆبەی‬ ‫تەندەرین بکات‪.‬‬ ‫((مەرجەكانی بەشداریكردن))‬ ‫‪ .1‬ئەو كۆمپانیا ناوخۆییانەی کە بەشداری دەکەن پێویستە بڕوانامەی دامەزراندنی کۆمپانیایان لە وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردستان هەبێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئەو كۆمپانیا نیشتمانیانەی كە لە دەرەوەی هەرێمن پێویستە پشتگیری كردنەوەی لقیان هەبێت لەالیەن وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی‬ ‫حکومەتی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئەو كۆمپانیا بیانیانەی کە بەشدار دەبن پێویستە بڕوانامەی دامەزراندنی لقیان هەبێت لەالیەن وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫ئەحمەد عەلی ئەحمەد‬ ‫جێگری پارێزگاری سلێمانی بۆ كاروباری هونەری‬ ‫‪2019/8/28‬‬

‫پارێزگای سلێمانی‬ ‫كۆدی پرۆژە {‪ })SUL.G.)3156‬ساڵی ‪2019‬‬ ‫كەمكردنەوەی نهێنی‪ /‬بانگهێشتی (كراوە)‬ ‫بۆ پرۆژەی‪ :‬گواستنەوەو داگرتنی ئاردی دەرەوەی شاری سلێمانی محوەری (‪.)2‬‬ ‫کە پێکدێت لەم کۆدانە‬ ‫(‪)292 ،290 ،289 ،288 ،287 ،286 ،285 ،284 ،283 ،282 ،281 ،280 ،279 ،278 ،277 ،276 ،275 ،274 ،273 ،272 ،271‬‬ ‫پارێزگای سلێمانی بانگهێشتی كراوە بۆ سەرجەم كۆمپانیاو بەڵێندەران دەكات كە ئارەزووی بەشداری كردنیان هەیە بۆ ئەم كەمكردنەوە نهێنییە‪،‬‬ ‫سەردانی بینای پارێزگای سلێمانی (كاروباری هونەری‪ /‬ب‪.‬گرێبەستەكان‪ /‬فرۆشتنی تەندەر) بكات لە نهۆمی زەمینی‪ ،‬بەمەبەستی وەرگرتنی تەندەر‬ ‫بەرامبەر (‪ )300.000‬سێ سەد هەزار دیناری عێراقی كە ناگەڕێتەوە بۆ بەڵێندەرو كرێی باڵوكردنەوەی ئاگاداری ئەم بانگەوازە دەكەوێتە ئەستۆی‬ ‫ئەو بەڵێندەرەی كە پرۆژەكەی بۆ ئەسپاردە دەكرێت‪.‬‬ ‫‪ .1‬وەرگرتنی تەندەر لە رۆژی (‪ )2019/9/3‬دەستپێدەكات تا رۆژی (‪ )2019/9/16‬لە كاتژمێر (‪)9‬ی سەرلەبەیانی تا كاتژمێر (‪)12:00‬ی نیوەڕۆ‪.‬‬ ‫‪ .2‬رۆژانی گەڕاندنەوەی تەندەر بەردەوام دەبێت تا (‪ )2019/9/19‬كاتژمێر (‪)10:00‬ی پێش نیوەڕۆ دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬رۆژی كردنەوەو ئاشكراكردنی تەندەر لە هەمان رۆژی (‪ )2019/9/19‬دەبێت دوای داخستنی صندوقی تەندەر كاتژمێر (‪)10‬ی پێش نیوەڕۆ‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئەگەر رۆژی كردنەوەو ئاشكراكردنی تەندەر بوو بە پشووی رەسمی بە هەر هۆیەكەوە بێت‪ ،‬ئەوا یەكەم رۆژی دەوامی دوای پشووەكە دەبێتە‬ ‫رۆژی كردنەوەی تەندەر‪.‬‬ ‫‪ .5‬هیچ تەندەرێك لەدوای كاتی دیاریكراو وەرناگیرێت و صندوقی تەندەر دادەخرێت‪.‬‬ ‫‪ .6‬ماوەی جێبەجێكردنی پرۆژەكە بریتیە لە (‪ )365‬سێ سەدو شەست و پێنج رۆژ (رۆژی رۆژمێری)‪.‬‬ ‫‪ .7‬پێویستە لەسەر کۆمپانیا پابەندی رێنمایی جێبەجێكردنی گرێبەستە گشتیەكان ژ(‪)2‬ی ساڵی (‪ )2016‬بێت‪.‬‬ ‫‪ .8‬پێویستە كۆمپانیاكان ئەستۆپاكی باجی دەرامەت بهێنن بۆ ساڵی ‪.2019‬‬ ‫‪ .9‬پێویستە كۆمپانیاكان ئەستۆپاكی کرێکارەکانیان لە بەڕێوەبەرایەتی کارو دەستەبەری کۆمەاڵیەتی بهێنن بۆ ساڵی ‪.2019‬‬ ‫‪ .10‬پشتگیری بەڕێوەبەرایەتی تۆماری كۆمپانیاكانی سلێمانی كرابن بۆ ساڵی ‪.2019‬‬ ‫‪ .11‬پێویستە كۆمپانیا بڕیاری رەزامەندی دامەزراندنی كۆمپانیا پێشكەش بكات كە هاوپشكەكانی كۆمپانیای تێدا دیاریكراوە‪.‬‬ ‫‪ .12‬بڕی بارمتەی سەرەتایی بە بڕی (‪ )40.000.000‬چل ملیۆن دینارەو بە (چەکی پەسندکراو) یان (خطاب ضمان) لە ‪ 118‬ڕۆژ کەمتر نەبێت‬ ‫و لە ڕۆژی کردنەوەی تەندەرەوە دەست پێبکات‪.‬‬ ‫‪ .13‬مەرج نییە پرۆژەكە بۆ كەمترین نرخ ئەسپاردە بكرێت‪.‬‬ ‫‪ .14‬ماوەی بەسەرچوونی تەندەر (‪ )90‬رۆژە لەدوای بەرواری داخستنی صندوقی گەڕاندنەوەی تەندەر‪.‬‬ ‫‪ .15‬دوای داخستنی صندوقی تەندەر هیچ نامەیەكی خۆپارێزی (تحفظ) كاری لەسەر ناكرێتو ڕەت دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫‪ .16‬پارێزگای سلێمانی مافی هەڵوەشاندنەوەی پرۆسەی تەندەری هەیە پێش دەرچوونی فەرمانی سپاردن‪.‬‬ ‫‪ .17‬پێویستە كۆمپانیا ئامادەی كردنەوەی تەندەر بێت یان نوێنەرێك بە نووسراوی فەرمی دیاری بكات و ئەگەر ئامادەش نەبێت پرۆسەی كردنەوەی‬ ‫تەندەر بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .18‬پێویستە کۆمپانیا لەكاتی نەگەڕاندنەوەی تەندەر نامەی لێبوردن (اعتذار) پێشكەش بكات وە تیایدا هۆكاری نەگەڕاندنەوەی تەندەرەكە دیاری‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫‪ .19‬پێویستە کۆمپانیا لەكاتی گەڕاندنەوەی تەندەر ئیمەیڵ (‪)email‬ی تایبەت بەخۆی پێشكەش بكات‪.‬‬ ‫‪ .20‬كۆمپانیا بۆ هەر پرسیارو روونكردنەوەیەك لەسەر دەرخستەی پرۆژەكە دەتوانێت سەردانی بەڕێوەبەرایەتی دروستکراوی دانەوێڵە‪ /‬سلێمانی‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫((مەرجەكانی بەشداریكردن))‬ ‫‪ .1‬ئەو كۆمپانیا ناوخۆییانەی کە بەشداری دەکەن پێویستە بڕوانامەی دامەزراندنی کۆمپانیا بۆ بازرگانی و گشتی و خزمەتگوزاری گواستنەوەیان‬ ‫لە بەڕێوەبەرایەتی تۆماری کۆمپانیاکانی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەبێت و مۆڵەتی گواستنەوەیان هەبێت لە‬ ‫وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندنی حکومەتی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئەو كۆمپانیا نیشتمانیانەی كە لە دەرەوەی هەرێمن پێویستە پشتگیری كردنەوەی لقیان هەبێت لەالیەن وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی‬ ‫حکومەتی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫ئەحمەد عەلی ئەحمەد‬ ‫جێگری پارێزگاری سلێمانی بۆ كاروباری هونەری‬ ‫‪2019/9/2‬‬

‫بەڕێوەبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی سلێمانی‬ ‫بەشی زەوی و زار‪ /‬هۆبەی یاسا‬ ‫ئاگاداری‬ ‫بۆ خاوەن مافی بەکارهێنانی پارچە زەوی ژمارە (‪ )21‬کەرتی ‪ /6‬چومی کانیان لە ناوچەی پشدەر (هومر اغا حسین اغا هومر اغا) وە هەریەک‬ ‫لە میراتگرانی (باپیر و حسن و بسی منااڵنی هومر اغا حسین اغا) و (حمە و اومر و امینە و مریمە منااڵنی عباس هومر اغا حسین اغا) وە بۆ‬ ‫هەرکەس و الیەنێکی تر کە پەیوەندیدارە بە پارچە زەوی سەرەوە‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو کەشفەی لیژنەکەمان لیژنەی دەست بەسەراگرتن لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی سلێمانی رۆژی ‪ 2019/8/22‬ئەنجامی دا لەسەر‬ ‫پارچە زەوی سەرەوە بۆمان دەرکەوت کە زەویەکە کەڵکی کشتوکاڵی تێدا ماوە‪ ،‬وە لەبەرئەوەی هەریەک لە (باپیر و حسن و بسی منااڵنی هومر‬ ‫اغا حسین اغا) وەرەسەی خاوەن مافی بەکارهێنانی پارچە زەوی سەرەوە‪ ،‬ملکەچی یاسای چاکسازی کشتوکاڵی ژمارە (‪ 90‬ساڵی ‪ )1975‬بوون‬ ‫و لەبەر ڕۆشنایی یاساکەدا‪ ،‬بڕیارێکی دەست بەسەراگرتنیان بۆ دەرچووە بە ژمارە (‪ 1‬لە ‪ ،)1975/8/11‬بەپێی ناوەڕۆکی بڕیارەکە ئاستی بەرزی‬ ‫یاساییان بۆ دیاری کراوە بەاڵم لە بڕیاری دەستبەسەراگرتنەکەدا ئاماژە بە پارچە زەوی سەرەوە نەکراوە‪ ،‬لەبەرئەوە لیژنەکەمان پێشنیاری کرد بە‬ ‫دەست بەسەراگرتنی پشکی ناوبراوان لە پارچە زەوی سەرەوە کە بریتییە لە ‪ 2.02.75‬دوو دۆنم و دوو ئۆلک و حەفتاو پێنج مەتر بۆ هەریەکێکیان‬ ‫پاڵپشت بە یاسای ژمارە ‪ 90‬ساڵی ‪ .1975‬جا هەر کەس و الیەنێک ڕەخنەی هەیە لەسەر پێشنیاری لیژنەکەمان با لە ماوەی ‪ 15‬رۆژدا لەدوای‬ ‫باڵوبوونەوەی ئەم ئاگاداریە لەم رۆژنامەیەدا ڕەخنەکەیان پێشکەش بە لیژنەکەمان بکات بەپێچەوانەوە دوای ئەو ماوەیە مافی ڕەخنەتان نامێنێت‪.‬‬

‫فەرمانگەی دادنووسی عەربەت‬ ‫ئاگاداری‬ ‫بەپێی ئەو داوایەی کە لەالیەن (چیا صالح علی) پێشکەش بە فەرمانگەکەمان کراوە خاوەنی کارگەی (پەموو بۆ بەرهەمهێنانی پاککەرەوەکان‪/‬‬ ‫پرۆژەی بچوک) لە بەرواری (‪ )2019/8/1‬داوای تۆمارکردنی ئەو ئامێرانەی کردووە کە لە (عەربەت‪ /‬شەقامی گشتی سلێمانی‪ /‬عەربەت) دانراون کە‬ ‫ئامێرەکانیان لە خوارەوە دیاریکراوە بەپێی پەیڕەوی یاسایی دادنووسان ژمارە (‪ )33‬ساڵی (‪ )1998‬بەرکار لە هەرێمی کوردستان باڵودەکەینەوە‪.‬‬ ‫هەرکەسێ خۆی بە پەیوەندیدار یان خاوەنی هەریەک لەو ئامێرانە دادەنێ لەماوەی (‪ )15‬پانزە ڕۆژ سەردانی ئەم فەرمانگەیە بکات‪ ،‬بە پێچەوانەوە‬ ‫بەناوی داواکارەوە تۆماری دەکەین و بڕوانامەی تۆماری ئامێرەکانی پێ دەدرێت‪.‬‬

‫فريا خرض صالح‬ ‫یاسایی‬ ‫سەرۆکی لیژنە‬

‫لەگەڵ رێزدا‪...‬‬ ‫دادنووس‬ ‫هەڵگورد محمد محمدکریم‬ ‫‪2019/8/22‬‬

‫ئامێرەکان‪:‬‬ ‫هێڵێکی تەواو بۆ بەرهەمهێنانی موادی پاککەرەوە‬ ‫پێکهاتووە لە ‪ 2‬تەنکی (‪ )1000‬لیتری و ‪ 1‬تەنکی (‪ )2000‬لیتری‬ ‫لەگەڵ ئامێری تێکردنی بەرهەمەکە(تعبئة)‬ ‫دروستکراوی سوری‪ /‬بێ ژمارە‪.‬‬

‫ا�‬ ‫��ا ب�� ت‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫زەمەن‬

‫‪11‬‬

‫نوقڵە؛ براندێکی نوێی لە جلوبەرگدا هەیە‬

‫هەرچەندە تا قۆناغی ‪١2‬ی زانستیی‬ ‫خوێندووە و زانكۆی تەواو نەكردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نزیكەی چوار ساڵە لەرێی دیزاینكردنەوە‪،‬‬ ‫بووەتە خاوەن پیشەی خۆی و ئێستا یەكێكە‬ ‫لە براندە ناسراوەكانی جلوبەرگ لە هەرێمی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ئەو‪ 27‬ساڵ تەمەنیەتی و بۆ خۆی ناوێکی‬ ‫دیکەی هەیە‪ ،‬بەاڵم هاوڕێكانی نازناوی‬ ‫(نوقڵە)یان پێ بەخشیوە‪ ،‬لەبەر ئەوە لە‬ ‫ئیشەكەشیدا هەر بەو ناوە كار دەكات و‬ ‫پێوەی ناسراوە و ناوبانگی دەرکردووە‪ .‬نوقڵە‬ ‫عوسمان حەمەعەلی‪ ،‬وەك خۆی دەڵێت‪ :‬خۆم‬ ‫نازناوەكەم بەالوە ئاساییە و خەڵكیش دەڵێن‬ ‫ناوێكی زۆر شیرینە‪”.‬‬

‫نوقڵە دانیشتووی شاری سلێمانییە و لە‬ ‫چاوپێكەوتنێكیدا بۆ (زەمەن) دەڵێت‪ :‬بۆیە‬ ‫دیزاینی جلوبەرگی بۆ كاركردن هەڵبژاردووە‪،‬‬ ‫چونكە جلوبەرگ پێویستییەكی سەرەكی مرۆڤە‬ ‫و لە منداڵییەوە ویستویەتی براندی خۆی‬ ‫هەبێ‪ ،‬ئێستا نوقڵە بەخەونەكەی گەیشتووە‪.‬‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی ئەو ناوە نوقڵە وتی‪ :‬ناوەکە‬ ‫‪ MOMO‬یە و کورتکراوەی سێ کەسە‬ ‫کە زۆر گرنگن لە ژیانمدا‪ ،‬بەاڵم نامەوێت‬ ‫ناوەکانیان ئاشکرا بکەم‪ ،‬ویستیشم ناوێكی‬ ‫جیاوازبێ‪.‬‬ ‫ئێستا براندەكەی نوقڵە‪ ،‬لەبواری‬ ‫جلوبەرگدایە و پالنی هەیە لە داهاتوودا‬ ‫ئیشەکەی فراوانتر بکات بۆ جانتا و پێاڵو و‬ ‫عەتریش‪.‬‬

‫بە وتەی ئەم خانمە گەنجە‪ ،‬ئیشەکەی‬ ‫تایبەتە و خەڵک سەردانی دەكەن و سكێچی‬ ‫ئەو دیزاینەیان بۆ دەكات كە دەیانەوێت بە‬ ‫قاڵبی لەشیان‪ .‬پاشان هەر خۆیشی جلەكانیان‬ ‫بۆ دەدورێت‪.‬‬ ‫نوقڵە نایشارێتەوە زۆر داوای لێكراوە بۆ‬ ‫بە شداریكردن لەكلیپ و دراما و فیلمدا “بەاڵم‬ ‫لەبەر ئەوەی خۆم بە ئەكتەر نازانم‪ ،‬بەشداریم‬ ‫نەكردووە و تەنیا پێمخۆشە لە بواری خۆمدا‬ ‫كار بكەم”‪.‬‬

‫لە فۆتۆكانی ئەم كچە خاوەنكارەدا‪ ،‬وەك‬ ‫فۆتۆمۆدێلیش دەردەكەوێت‪ ،‬بەاڵم خۆی‬ ‫قسەیەكی دیكەی بۆ ئەو بوارە هەیە و دەڵێت‪:‬‬ ‫“نامەوێت وەك فۆتۆمۆدێل دەربكەوم‪ ،‬تەنیا‬ ‫دەمەوێت الیف ستایڵی خۆم زیاد بكەم‪،‬‬ ‫چونكە ئەویش بەشێكە لە كارەكەم”‪.‬‬

‫لە رانیەوە دەیەوێت ببێت‬ ‫بە پاڵەوانی جیهان‬

‫پێنج هەڵەی‬

‫زەمەن‬

‫ڕۆژانەی ئەتەکێت‬

‫خانمێکی وەرزشکاری شاری رانیە‪ ،‬خەونی بوون بە‬ ‫پاڵەوانی جیهانی هەیەو بۆ بەدیهێنانی خەونەکەشی‪،‬‬ ‫رۆژانە چەندین کاتژمێر مەشق و راهێنان دەکات‪.‬‬ ‫دڵخۆش عەبدوڵاڵ‪ ،‬خانمێكی شاری رانیەیە و ماوەی‬ ‫سێ ساڵە سەرقاڵی یاری لەشجوانی و هێزی لەشە‪ ،‬ئەو‬ ‫سەرەڕای ئەوەی وەك یاریزانێك سەرقاڵی ئەنجامدانی‬ ‫یارییەكانی هێزی لەشە‪ ،‬كە پێكدێن لە یارییەكانی‬ ‫(سكوات و دێیت لیفت و بینج پریس) لە هەمانكاتدا‬ ‫كاری راهێنەرایەتیش دەكات‪.‬‬ ‫دڵخۆش هەموو رۆژێك بۆ ماوەی دوو سەعات راهێنان‬ ‫دەكات‪ ،‬راهێنەرەكەشی بە تاكە پاڵنەر و هاوكاری خۆی‬ ‫دەزانێت‪ ،‬ناوبراو تاكو ئێستا لەسەر ئاستی ناوخۆ و‬ ‫دەرەوە‪ ،‬بەشداری چوار پاڵەوانێتی كردووە و سەبارەت‬ ‫بە بەشدارییەکانیشی بۆ “زەمەن” وتی‪ :‬یەكەم بەشداریم‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ دوو ساڵ لەمەوپێش کە پاڵەوانێتییەك‬ ‫بوو لە شاری سلێمانی ئەنجامدرا‪ .‬من وەك یاریزانی هێزی‬ ‫لەش بەشدار بووم و خەاڵتم وەرگرت‪.‬‬ ‫دڵخۆش عەبدوڵاڵ‪ ،‬وەک یاریزانێکی کچ‪ ،‬لە‬ ‫پاڵەوانێتییەکاندا چەندین خەاڵتی وەرگرتووە‪ ،‬دوا‬ ‫خەاڵتیشی بەدەستهێنانی سێ مەدالیای زێڕ بوو‬ ‫لەمساڵدا‪ ،‬كە لە پاڵەوانێتییەكی هێزی لەشدا لە واڵتی‬ ‫ئێران رێكخرابوو بۆ هەرسێ جۆر یاریەكەی هێزی لەش‪.‬‬ ‫دڵخۆش لە دوا وتەی دا بۆ زەمەن‪ ،‬هیوای ئەوە‬ ‫دەخوازێت كە رۆژێك دابێت بتوانێت بەشداریی‬ ‫پاڵەوانێتییە جیهانییەكان بكات و لە ئێستاوە هەوڵ‬ ‫دەدات و خەونی ئەوەی هەیە ببێت بە پاڵەوانی جیهان‪.‬‬

‫ڕۆژانە چەند هەڵەیەک هەیە کە پێچەوانەی مامەڵەیەکی‬ ‫دروست و پڕ ئەتەکێتە‪ ،‬بۆیە شارەزایانی ئەتەکێت‬ ‫ئامۆژگاریمان دەکەن کە خۆمان لەو پێنج هەڵسوکەوتە‬ ‫بەدوور بگرین‪.‬‬ ‫یەکەم‪ :‬قسەکردن بە دەنگی بەرز یەکێکە لەو هەاڵنەی‬ ‫کە ڕۆژانە دووبارەی دەکەیتەوە‪ ،‬پێویستە ئاگاداربی کە ئەوە‬ ‫شوێنێکی گشتییە و بە دەنگێکی هێواش و لەسەرخۆ بدوێی‬ ‫تا کەسی بەرامبەرت بێزار نەکەیت و چێژ لە قسەکانت‬ ‫وەربگرێت‪.‬‬ ‫دووهەم‪ :‬قسە بە بەرامبەرەکەت مەبڕە و لەخۆتەوە‬ ‫خۆت هەڵمەقورتێنە قسەی نێوان دوو کەسی ترەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەوە هەڵسوکەوتێکی نادروستە‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬بە زمانێک قسە لەگەڵ کەسێکی دیکە مەکە کە‬ ‫ئەو زمانی هاوبەشتان بزانێ و کەسێکی دیکەش ئامادەبێ‬ ‫لێی تێنەگات‪ ،‬چونکە ئەوە وادەکات کە خۆتان جیابکەنەوە‬ ‫و دۆخێکی ناجۆر بۆ کەسی سێیەم دروست دەکات و‬ ‫پێچەوانەی ئەتەکێتە‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬خۆت بەدور بگرە لە پرسیاری وردەکارییەکان‬ ‫لە کەسی بەرامبەرت‪ ،‬چونکە بێگومان بێزاری دەکات‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬لە کاتێکدا یەکێک داوەتی چوونەدەرەوەت‬ ‫دەکات‪ ،‬باشترە بەر لە ‪ 48‬سەعات لە کاتەکەی وەاڵمی‬ ‫بدەیتەوە‪ ،‬ئەگەر وەاڵمەکەت هەر چۆنێکبێ‪.‬‬

‫کەڵەگەتترین مانگا‬ ‫کەڵەگەتترین مانگای جیهان بەرزییەکەی‬ ‫یەک مەترو ‪ ٩٠‬سانتیمەتر بووە‪.‬‬ ‫ئهو مانگایه له نهژادی هلشتاینهو خاوهنهكهی‬ ‫ناوی لێنابوو بلوسوم‪ ،‬بهرزییهكهی یهك مهترو ‪٩٠‬‬ ‫سانتیمهتر بووه لە تەمەنی ‪ ١٣‬ساڵیدا مردووە‪.‬‬ ‫باتی هانسۆن كه خاوهنی مانگاكهیه دهڵێت‪ :‬ئهو‬ ‫مانگایه سهرهتا هی باوكم بوو ئهو كاته تهمهنی تهنیا ‪8‬‬ ‫ههفته بووه له ویالیهتی ئیلینوی ئهمریكا‪.‬‬

‫قوپاندنی‪ ٩٧‬قتووی بیرە‬ ‫بە دەستێک‬ ‫پیاوێكی تەمەن ‪ 6٠‬سااڵن توانی بە یەكجار و بە‬ ‫هێزی دەستێکی ‪ ٩7‬قتووی بیرە بقوپێنێ‪.‬‬ ‫محەمەد قەهرمانوڤیچی بۆسنەیی کە نزیكەی ‪4٠‬‬ ‫ساڵە لە واڵتی ئەڵمانیا دەژی‪ ،‬بە “پیاوی مشتی چەكوشی”‬ ‫ناسراوە و چەندین ساڵە سەرقاڵی وەرزشی تایكواندۆیە‪ .‬پێشتریش‬ ‫چەندین مادەی جیاوازی شکاندوە‪.‬‬ ‫ناوبراو ساڵی ‪ 2٠١١‬توانی ‪ 74‬قوتووی پیپسی بە یەك مشت‬ ‫بقوپێنێ‪ .‬لە پێشهاتێکی نوێدا بە قوپاندنی ‪ ٩7‬قتووی بیرە‪ ،‬ناوی‬ ‫بچێتە کتێبی گینسەوە‪.‬‬

‫باخێک لە بیابانێکدا‬ ‫لەسەر رووبەری حەوت هەزار هێكتار زەوی‪ ،‬پێنج ملیۆن درەختی‬ ‫زەیتوونی سەوز لە یەکێک لە بیابانەکانی سعودیەدا وایکرد ئەو واڵتە‬ ‫ناوی بچێتە کتێبی گینسەوە‪.‬‬ ‫عەبدولعەزیز محەمەد‪ ،‬خاوەنی كۆمپانیای جەواف ڕایگەیاند”بە پاڵپشتی و‬ ‫هاوكاری وەزارەتەكانی ژینگە و كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو‪ ،‬لەسەر روبەری حەوت‬ ‫هەزار هێكتار زەوی و بە رواندنی زیاتر لە پێنج ملیۆن درەختی زەیتوون‪ ،‬بەمەش واڵتی‬ ‫سعودیە بوویە خاوەنی گەورەترین باخی بەرهەمهێنانی زەیتون لە جیهاندا‪”.‬‬ ‫ڕوونیشیکردەوە نزیكەی ‪ ١٠‬ساڵە كار لەو پرۆژەدا دەكرێت و دوای تەواوبوونیشی بووە‬ ‫گەورەترین باخی زەیتون لە جیهاندا‪.‬‬

‫ا�‬ ‫��ا ب�� ت‬

‫‪10‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫زاهیر عەبدولاڵ‪ :‬گەنجێتیم بە قوماری بیستویەک و عاشقایەتی بەسەر برد‬ ‫*منداڵێکی شەرمن بوویت یان بزێو؟‬ ‫ لە ماڵەوە شەرمن و لە دەرەوەش بزێو بووم‪،‬‬‫پێچەوانەکەشی هەر دەبێ‪ .‬چونکە زۆر جاران لە‬ ‫شەرمی باوکم و باپیرم (خدر سمێر سۆر) لە ماڵەوە‬ ‫شەرمێک تێکەڵ بە ترس نەمدەتوانی بجوڵێمەوە‪،‬‬ ‫وەکیدی گەر ئەوان لە مااڵ نەبان‪ ،‬لە بزێویدا هەمووانم‬ ‫هەراسان دەکرد‪ ،‬لە دەرەوەش گەر لەگەڵ رەفیقە‬ ‫هاوتەمەنەکانم بام‪ ،‬لە هەمووان بزێوتر من بووم‪.‬‬ ‫* گەنجێتیت چۆن گوزەراو لەو رۆژگارەدا‬ ‫سەرقاڵی چی بوویت؟‬ ‫ گەنجێتیم بە یاری تۆپی پێ و قوماری‬‫بیستویەک لە بندیواری حەسارەکەی الی ماڵی خۆمان‬ ‫و دوور بە دووری عاشقاتی لەگەڵ کچێکی لە خۆم بە‬ ‫تەمەنترو یەک الیەنەو نووسینی شیعری هەرزەکارانەی‬ ‫دڵداری و چوونە سینەما‪ .‬کە دەشگەڕاینەوە لەکۆاڵن‪،‬‬ ‫لەگەڵ هاوڕێکانم السایی ئەکتەرەکانمان دەکردەوە‪،‬‬ ‫بەشداری لە شەڕەبەردی قەاڵت و تەیراوە کە‬ ‫فەرماندەمان هەردوو پاڵەوان (وەستا عەبدوڵاڵ)‬ ‫و کوڕێکی (وەستا عەلی بۆڕیچیی) بوون‪ ،‬زۆر لەپڕ‬ ‫هۆگری خوێندنەوەی کتێبان بووم‪.‬‬ ‫* جارێ واز لە کتێب بێنە‪ ...‬بەڕاست چەند جار‬ ‫عاشق بوویت و چۆن عاشقێنیت دەکرد؟‬ ‫ زۆر جار عاشق بووم‪ ،‬لە قۆناغی ناوەندی‪،‬‬‫کچێک لە خوار ماڵی خۆمان و لەو بەری ئێمەوە‬ ‫بوون‪ ،‬لە سەربانی ماڵی ئێمەوە حەوشەی ئەوان دیار‬ ‫بوو‪ ،‬دوور بە دووری ساڵومان لە یەک دەکرد و بە‬ ‫ئیشارەت قسەمان لەگەڵ یەک دەکرد‪ ،‬بەاڵم وەکیدی‬

‫یەک لەفزمان لەگەڵ یەک نەکرد‪ ،‬ئەو ساڵی خوێندم‬ ‫لە ناوەندی‪ ،‬لەسەر ئەو چاوچاوانێیەی سەربان‪ ،‬داناو‬ ‫ساقیت بووم‪ .‬کیژی تریشم خۆش ویستوەو عاشقاتیم‬ ‫زۆر کردووە‪.‬‬ ‫* لە ڕێی کێوە بە هونەر ئاشنا بوویت؟‬ ‫ بە بینینی فیلمی سینەماکان و دواتر بینینی‬‫دراما کوردییەکانی تەلەفزیۆنی کەرکوک و بینینی‬ ‫شانۆگەرییەکانی سەرەتای سااڵنی حەفتاکان‪.‬‬ ‫یەکەمین مامۆستاشم سەباح عەبدولرەحمان بوو‪.‬‬ ‫* لە تەمسیلی (هەبوو نەبوو)دا ناوبانگت‬ ‫دەرکرد‪ ،‬چ یادگارییەکی خۆشت لەو بارەوە هەیە؟‬ ‫ لە تەمسیلی هەبوو نەبوو دا‪ ،‬سەرەتا وەک‬‫شانۆگەری من دەوری قوماشفرۆشەکەم هەبوو‪،‬‬ ‫جوانەمەرگ (سوبحی کۆیی) دەوری چاوچنۆکی‬ ‫دەخوێندەوە‪ ،‬بەاڵم ئەو بەجێیهێشتین و دەورەکە‬ ‫بەر من کەوت‪ .‬لە فێستیڤاڵی شانۆ لە بەغدا‪ ،‬بەم‬ ‫شانۆگەرییە بەشدار بووین و بۆ من شانازی بوو کە‬ ‫وەک یەکێک لە ئەکتەرە سەرکەوتووەکان دەستنیشان‬ ‫کرام‪.‬‬ ‫* کێشەت چی بوو لە بەرنامەی بەرنامە‬ ‫دوورکەوتیتەوە‪ ...‬دەگوترێی دژایەتیت کراوە؟‬ ‫ لە بەرنامەی بەرنامەدا بە هیچ شێوەیەک کێشەم‬‫نەبوو‪ ،‬هەرگیز دژایەتیشم نەدەکرا‪ ،‬بە پێچەوانەوە‪،‬‬ ‫نێوانم لەگەڵ هەموو برا ئەکتەرو هونەرییەکان زۆر زۆر‬ ‫باش بوو‪ ،‬ئەوپەڕی خۆشەویستی لە نێوانمدا هەبوو‪،‬‬ ‫هەنوکەش بەینم لەگەڵ هەموویان ماوەو خۆشمدەوێن‪.‬‬ ‫* هەست بە پیری دەکەیت یاخود دڵت هێشتا‬ ‫گەنجانەیە؟‬ ‫ بێگومان تەمەن‬‫رۆڵی خۆی هەیە‬ ‫لە ژیانی مرۆڤدا‪،‬‬ ‫تەندروستیت‬ ‫بەاڵم‬ ‫و‬ ‫رووخۆشی‬ ‫و‬ ‫دڵخۆشی کاریگەری‬ ‫خۆیان هەیە‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی هونەرمەندان‪،‬‬ ‫پیریش قۆناغێکە لە‬ ‫ژیان‪،‬کەچی دڵم هەر‬ ‫ئەو دڵەی جارانەو‬ ‫ئێستاکەش دەناڵێنێ‪،‬‬ ‫کە شۆخێکی جوان‬ ‫دەبینم‪. .‬‬ ‫* توڕە نابی لەسەر‬

‫* ئەگەر گەنج بیتەوە چ شتێ دەکەیت کە‬ ‫پێشتر نەتکردووە؟‬ ‫ ئەگەر گەنج ببمەوە‪ ،‬هەر ئەو شتانە دەکەمەوە‬‫کە بە گەنجی ئەنجامم داون‪ ،‬بەاڵم توخنی یەک‬ ‫شت ناکەومەوە‪ ،‬ئەویش سیاسەتە‪ ،‬سیاسەت‬ ‫پیاوی خۆی دەوێ‪ ،‬کە من بەداخەوە لێی‬ ‫مەعالن نەبووم و نامەوێ مەعالنیش‬ ‫بم‪ ،‬قێزەونە‪.‬‬

‫ئەو نوکتانەی لەسەر هەولێرییان‬ ‫دەکرێن؟‬ ‫ نەخێر بۆ توڕەبم‪ ،‬خۆ‬‫ئێمەش نوکتەی بەقووەت‬ ‫ترمان لەسەر جێیەکانی‬ ‫دی هەیە‪ ،‬دواجار نوکتە بۆ‬ ‫شۆخی و پێکەنینە‪،‬‬ ‫تو ڕ ە بو و ن‬ ‫قابیلی قبووڵ‬ ‫نییە‪.‬‬

‫ئەکتەری ناوداری کورد زاهیر عەبدوڵاڵ‪ ،‬لەم دیمانە تایبەتەدا هەندێک نهێنی ژیانی تایبەتی‬ ‫خۆی لە قۆناغی منداڵییەوە تائێستا ئاشکرا دەکات‪ ،‬لەم دیمانەیەدا لەگەڵ “زەمەن” ناوبراو باس‬ ‫لەو کچانە دەکات کە خۆشی ویستوون و ئەو شیعرانەی ئەم بۆی نووسیون‪.‬‬ ‫زاهیر دەڵێت هەرگیز بەو نوکتانە توڕە نابێ کە لەسەر هەولێرییان دەکرێن و ئەوانیش نوکتەی‬ ‫بەقووەتیان هەیە لەسەر شوێنەکانی تر‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬زەمەن‬ ‫* لەگەڵ خوێندنەوە نێوانت چۆنە و بە کام‬ ‫نووسەری کورد سەرسامیت؟‬ ‫لەگەڵ خویندنەوە بەینم زۆر چاکە و مۆرانەی‬ ‫کتێبانم‪ ،‬بە زۆر نووسەری کوردیش سەرسامم‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫رەوانشاد محەمەد موکری و رۆمان و چیرۆکەکانی ‪.‬‬ ‫* ئەدی تۆپی پێ‪ ...‬هاندەری کام هەڵبژاردەو‬ ‫یانەیت؟‬ ‫ لە گەنجی تا کۆتایی ساڵی ‪ 1975‬هەم یاری تۆپی‬‫پێم دەکرد و باشترین گۆڵچی تەیراوا بووم و هەم سەیری‬ ‫یاریشم دەکرد‪ ،‬بەاڵم دواتر وازم هێناو تێکەاڵویم زۆر کەم‬ ‫بووە‪ .‬کەچی لەبەر خاتری هەر سێ کورەکانم (الوێن‬ ‫و رەوا و شادی) هاندەری بەرشلۆنەم و حەز دەکەم‬ ‫دایمەی خوا ئەوان براوەبن‪ ،‬چونکە دڵی کوڕەکانم خۆش‬ ‫دەکەن‪.‬‬

‫* هەمیشە دەم بە خەندەیت‪ ...‬ئایا بە راستی‬ ‫دڵخۆشیت لە ژیاندا؟‬ ‫ بەڵێ راست دەکەی‪ ،‬هەمیشە دڵ بە خەندەم‪،‬‬‫خراپ نییە خەندە بە دەورو بەر ببەخشیەوە‪ ،‬ئەدی‬ ‫مڕومۆچی چ سوودێکی هەیە‪ ،‬جگە لەرەزاقورسی و‬ ‫خوێنتاڵی و هێسکگرانی‪ .‬دڵخۆشیش رێژەییە و لە‬ ‫کات و ساتەکان گۆڕانی تێدەکەوێت‪. .‬‬ ‫* هەمیشە هونەرمەندەکان نەیانتوانیوە وەک‬ ‫پێویست کات بە خێزانەکانیان بدەن‪ ،‬تۆ لەم بارەوە‬ ‫تووشی گلەیی هاوسەرەکەت نەبوویت؟‬ ‫ بەردەوام ئەو گلەییەم لەالی (شیرین)ەوە لێ‬‫دەکرێت و هەقیش بەوە‪ ،‬بەاڵم بە خۆشەویستی و‬ ‫سۆز و قسەی خۆش‪ ،‬تۆڵەی بۆ دەکەمەوە و ئەویش‬ ‫دڵی باشە‪ ،‬هیچ لەگۆڕێ نامینێ‪.‬‬

‫* لە ژیانتا بۆ مەرگی کێ بەکوڵ گریاویت؟‬ ‫ بۆ دوو مرۆڤی دەگمەن و گەورە‪ ...‬باوکم‬‫لەکاتێکدا مەرگ رایپێچا‪ ،‬من لە سلێمانی بووم و‬ ‫زۆر چاوەڕوانم بوو لە سەرەمەرگدا‪ ،‬بۆیە منیش‬ ‫زۆر بەکۆڵ بۆی گریام‪ ،‬دایکیشم تەنیا سێ رۆژ‬ ‫بە نەخۆشی لەسەر جێگا مایەوەو ماڵئاوایی کرد و‬ ‫نەمتوانی تێر بە دڵی خۆم خزمەتی بکەم‪ .‬بۆیە زۆر‬ ‫زۆر وەک منداڵ شینم بۆ کرد‪ ،‬هەنوکەش زوو زوو‬ ‫کە غەریبی دەکەم و بۆنه دەگمەنەکەی دەکەمەوە‪،‬‬ ‫بە کوڵ زۆر بە کوڵ بۆی دەرگریم‪ ،‬ئاخر دایک زۆر‬ ‫عەزیمە بە قوربان‪.‬‬ ‫* پێشتر باسی کتێبت کرد‪ ،‬بە راست لەگەڵ‬ ‫خوێندنەوە نێوانت چۆنە و بە کام نووسەری کورد‬ ‫سەرسامیت؟‬ ‫ لەگەڵ خویندنەوە بەینم زۆر چاکە و مۆرانەی‬‫کتێبانم‪ ،‬بە زۆر نووسەری کوردیش سەرسامم‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی رەوانشاد (محەمەد موکری) و رۆمان و‬ ‫چیرۆکەکانی ئەو نووسەرە کۆچکردووە‪.‬‬

‫پەیام؛ کچێکی پڕ لە خەون و توانا‬

‫‪ 3000‬کتێب لە تێرمیناڵی هەولێر دابەشدەکات‬

‫زەمەن‬ ‫پەیام حازم‪ ،‬کچێکی گەنج و پڕ‬ ‫لە خەون و توانا و وزەیە‪ ،‬خەونی‬ ‫گەورەی ئەم کیژە‪ ،‬باڵوکردنەوەی‬ ‫پەیامی رۆشنبیریی و بە کولتوورکردنی‬ ‫خوێندنەوەیە لەناوکۆمەڵدا‪ .‬جوانی و‬ ‫جیاوازی ئەم کچە لەوەدایە کە هەموو ئەم‬ ‫کارانە بە شێوەی خۆبەخشانە دەکات‪.‬‬ ‫پەیام پێشتر لە شاری هەڵەبجەی تازە‪،‬‬ ‫لەگەڵ کۆمەڵێک هاوڕێیدا‪ ،‬گروپێک دروست‬ ‫دەکات بە ناوی (کچانی گەوهەر) و ئامانجی‬

‫سەرەکییان رۆشنبیریی و بە کولتوورکردنی‬ ‫خوێندنەوە چاالکی جۆراوجۆر دەبێ‪ ،‬بە‬ ‫تایبەت خانمان‪.‬‬ ‫ئەو کە ئێستا لە هەولێری پایتەخت‬ ‫دەژی بە هەمان وزە و تواناوە‪ ،‬دەستی‬ ‫داوەتەوە کارکردن و خۆبەخشانە کتێب بە‬ ‫شوێنە جیاجیاکاندا باڵودەکاتەوە و خەلک‬ ‫هان دەدات بۆ خوێندنەوە‪ .‬پەیام تایبەت بۆ‬ ‫“زەمەن” وتی‪“ :‬من لە هەر کوێ بم کاری‬ ‫خۆبەخشیم کردووە و چاالکیم هەبووە‪ ،‬بە‬ ‫نموونە کە خوێندکاری زانکۆ بووم لە رانیە‬ ‫لەوێش چاالکیم هەبوەو کارم کردووە‪ ،‬دوای‬ ‫زانکۆ بۆ ماوەی دوو ساڵ لەگەڵ کچانی‬ ‫گەوهەر‪ ،‬کە گروپێک بووین‪ ،‬کارمان دەکرد‬ ‫بۆ بە کولتوورکردنی خوێندنەوەو رۆشنبیریی‬ ‫تاک‪”.‬‬ ‫پەیام کاتێک لە هەڵەبجەوە دەچێ بۆ‬ ‫هەولێر‪،‬ئیتر نایەوێت بە گروپ کار بکات‪،‬‬ ‫یاخود بڕواتە هیچ ڕێکخراوێکەوە‪ ،‬بەڵکو بە‬ ‫تەنیا درێژە بە کاروانەکەی دەدات و وەک‬ ‫خۆیشی دەڵێت‪ :‬دەستم کرد بە چاالکی‪،‬‬ ‫‪ ٢5٠٠‬بۆ سێ هەزار کتێبم لە شوێنی جیاجیا‬ ‫دابەشکرد‪ ،‬بۆ نموونە تێرمیناڵی هەولێر‬ ‫دابەشکردنی کتێب بۆ ئەو پاس و تاکسیانەی‬ ‫لە هەولێرەوە دەڕۆن بۆ شارە دوورەکانی‬ ‫تری کوردستان‪ .‬کتێبەکان بۆ سەرنشینەکان‬ ‫بوون بۆ ئەوەی خوێندنەوە لە نێو پاسدا‬

‫بێتە کولتوور‪.‬‬ ‫دواتر کتیب بردن بۆ خانەی بێنەوایان‬ ‫و گرتووخانەی چاکسازی ژنان و مندااڵن و‬ ‫منداڵە دەستگێڕەکانی ناو بازاڕ‪ .‬هاوکاریکردنی‬ ‫چەندین کتێبخانەی خوێندنگاکان لە ناو‬ ‫هەولێرو گوندێکی دەرەوەی هەولێر‪.‬‬ ‫ئەم کچە گەنجە‪ ،‬سەرەتا کە لە هەولێر‬ ‫دەست دەکات بە چاالکی‪ ،‬کەس ناناسێ‬ ‫تا دەستی بگرێت و هاوکاریبێ‪ ،‬دواتر‬ ‫(رێباز حەمالن) لە وەزارەتی دارایی وەک‬ ‫سەرەتا هاوکاری دەکات و پاشان کتێبخانە‬ ‫گشتییەکانی هەولێر و دواتریش بەشێک لە‬ ‫نووسەران هاوکاری دەکەن‪.‬‬ ‫پەیام سەبارەت بە پێشوازی خەڵک لە‬ ‫پڕۆژەکەی دەڵێت‪ :‬پێشوازی خەڵک بەگشتی‬ ‫زۆر باشە‪ ،‬بەاڵم لێرەو لەوێ رێگری و‬ ‫بەربەست و هەوڵی وەستاندن هەر هەیە‪ .‬بە‬ ‫دڵنیاییەوە ئەمانە کار لە من ناکەن و هەر‬ ‫بەردەوام دەبم‪ ،‬کچ بیت و لە کۆمەڵگەیەکی‬ ‫داخراو بی‪ ،‬رێگری هەر دێتە بەردەمت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بوێری زۆر گرنگە‪.‬‬ ‫پەیام لەڕێی “زەمەن”ەوە‪ ،‬داوا لە کچان‬ ‫دەکات‪ :‬خۆتان قبوڵبێ وەک ئەوەی هەن‪،‬‬ ‫کچێتی خۆتان خۆشبوێت و ئاوات بە پیاو‬ ‫بوون مەخوازن هەوڵ بدەن و هەنگاوبنێن‬ ‫بۆ ئەوەی دەتەوێت‪ ،‬بە دڵنیاییەوە پێی‬ ‫دەگەن‪...‬‬

‫لە گینسەوە‬ ‫‪ ١٠٩‬کیلۆ هەنگی کرد‬ ‫بە جەستەیەوە‬ ‫پیاوێكی چینی بەمەبەستی چوونە‬ ‫نێو كتێبی گینسەوە ‪ 1٠9‬کیلۆ هەنگی بە‬ ‫جەستەیەوە هەڵواسی‪.‬‬ ‫جاوی بینگۆ پیاوێکی چینییە و بەڕووتی و بە‬ ‫لێدانی شیلە بە جەستەیەوە وایکرد‪ ،‬زیاتر لە ملیۆنێك‬ ‫هەنگ بە جەستەیەوە بنیشێتەوە‪.‬‬ ‫جاوی بینگۆ توانی ‪ 1٠9‬كیلۆ گرام هەنگ بە‬ ‫لەشییەوە هەڵبواسێ و بەوەش ناوی چووە كتێبی‬ ‫گینسەوە و ژمارەی پێوانەی پێشتری شکاند کە‬ ‫هەڵگرتنی ‪ 85‬كیلۆ هەنگ بووە بەجەستەی کەسێکەوە‪.‬‬

‫دوو هەزار شناو‬ ‫لە سەعاتێکدا‬ ‫پیاوێكی ئوستورالی بە ئەنجامدانی دوو هەزار‬ ‫شناو لە سەعاتێکدا‪ ،‬ناوی چووە کتێبی گینسەوە‪.‬‬ ‫كارلتۆن ولیامز كە خەڵكی ناوچەیەكی خۆرئاوای‬ ‫ئوستورالیایە‪ ،‬توانی بەهۆی ئەنجامدانی زۆرترین شناو لە‬ ‫ماوەیەکی دیاریکراودا ناوی لە كتێبی گینسدا تۆمار بکرێ و‬ ‫ژمارەیەكی پێوانەی تێكدەشكێنێت كە پێشتر خودی خۆی‬ ‫تۆماری كردبوو‪.‬‬

‫سەمایەکی فۆلکلۆریی‬ ‫‪ 88٢‬هاواڵتی بە سەمایەکی فۆلکلۆری مەکسیکی‬ ‫توانیان ناویان لە کتێبی گینسدا تۆمار بکەن‪.‬‬ ‫بۆ یهكهمجار جۆره سهمایهكی فۆلكلۆری مهكسیكی كه له‬ ‫شاری گوادئاالخارای رۆژئاوای ئهو واڵته نمایشكراو ‪ 88٢‬كهس‬ ‫بهشدارییان تێدا كرد‪.‬‬ ‫کتێبی گینس بۆ ژمارە پێوانەییەکان ئەم سەمایەی بە‬ ‫گەورەترین سەمای فۆلکلۆری هەژمار کرد و ناوی تۆمار کرد‪.‬‬

‫ن�� ڵ ��ودەو �ڵ�ە ت��ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫‪9‬‬

‫درێژترین هەڵپەساردن لە ‪ 400‬ساڵی بەریتانیادا‬ ‫بۆچی‌بۆریس‌جۆنسن‌هەڵپەساردن‌به‌کارده‌هێنێ؟‬

‫جێسیکا ئیلگۆت‬

‫ههڵپهساردن چیه؟‬

‫ههڵپهساردن میکانیزمێکی فهرمیه بۆ‬ ‫کۆتاییهێنان به خولێکی پهرلهمان‪ ،‬که‬ ‫بهشێوهیهکی گشتی بۆ ماوهیهکی کورتەو‬ ‫تا ئهوکاتهی کارهکانی دهورهیهکی تر به‬ ‫وتاری شاژن دهستپێدهکاتهوه‪ .‬دانیشتنی‬ ‫پهرلهمان ههڵدهپهسێردرێت و ههموو ئهو‬ ‫بڕیارو یاسایانهی لهژێر وتوێژدان بۆ بڕیاردان‬ ‫دهوهستێنرێن‪.‬‬ ‫ئهمه شتێکی ئاساییه ههموو پایزێک‬ ‫ڕوودهدات‪ .‬ئهم خول پهرلهمانییهی‬ ‫ئێستا که له مانگی حوزهیرانی ‪٢٠١٧‬وه‬ ‫دهستیپێکردووه هەڵپەساردنەکەی له ماوهی‬ ‫‪ ٤٠٠‬ساڵی رابردوودا درێژترین بووه‪.‬‬

‫کهواته ئهوهی ئێستا ههر ڕێکارێکی‬ ‫ئاساییه؟‬

‫لێرهدا ههندێک هۆکاری ناباو لهکاردان‪.‬‬ ‫ههڵپهساردنێک که مانگێک زیاتر بخایهنێ‬ ‫لهم ماوانهی دواییدا پێشینهی نییه‪ .‬بۆ‬ ‫نموونه له ساڵی ‪١٩٨٠‬وه ههڵپهساردن ههر‬ ‫کهمتر له ههفتهیهکی خایاندووه‪.‬‬ ‫لهگهڵ ئهوهشدا‪ ،‬ئهو پێنج ههفتهی‬ ‫ههڵپهساردنه ئهو سێ ههفتهیهشی تێدایه‬ ‫که ههر خۆی پشووی پهرلهمانه‪ ،‬ئهو‬ ‫سێ ههفتهیه کۆنفرانسی پارتهکانی لیبراڵ‬ ‫دیموکرات‪ ،‬پارتی کرێکاران و پارتی‬ ‫پارێزگاران دهبهسترێت‪.‬‬ ‫درێژی ماوهی ههڵپهساردنهکه بێگومان‬ ‫کاریگهری دهبێ لهسهر تهسککردنهوهی ئهو‬ ‫بژاردانهی ئهندام پهرلهمانانی نهیار ههیانه ‪-‬‬ ‫دوو ههفتهیان لهدهست دهچێ‪ -‬بۆ ئهوهی‬ ‫ههر بڕیارێک بدهن ‪ -‬ههر یاسایهک دهربکهن‪-‬‬ ‫دژی چوونه دهرهوه بهبێ رێکهوتن‪.‬‬ ‫جۆنسن ڕهتیدهکاتهوه بڕیارهکهی به‬ ‫مهبهستی ڕێگهگرتنبێ له ئهندامانی پهرلهمان‬ ‫لهوهی کۆسپ بۆ پالنی بریگزیتهکهی دروست‬ ‫بکهن ‪ -‬چوونه دهرهوه له یهکێتی ئهوروپا‬ ‫بهبێ ڕێککهوتن‪ -‬دوای ئهوهی تۆمهتبارکرا‬ ‫بهوهی کودهتای دژی پهرلهمان کردووه‪.‬‬ ‫ئهنجومهنی وهزیران رایگهیاند ئهندامانی‬ ‫پهرلهمان کاتی تهواویان دهبێ وتوێژ لهسهر‬ ‫بریگزیت بکهن له پاش و پێش کۆبوونهوهی‬ ‫لوتکهی یهکێتی ئهوروپا له ‪١٧‬ی ئۆکتۆبهری‬ ‫داهاتوو‪.‬‬ ‫جۆنسۆن دهڵێت ئهو ههڵپهساردنه‬ ‫دهرفهتی دهداتێ پرۆگرامێکی تهشریعی‬ ‫تازهی گونجاو بهێنێ تاکو ئهندامانی‬ ‫پهرلهمان ڕهزامهندی لهسهر بدهن‪.‬‬

‫پهرلهمان دهتوانێ دژی ههڵپهساردنبێ؟‬

‫نهخێر‪ .‬پهرلهمان ههر خۆی دهچێته‬ ‫پشوویهکی سێ ههفتهییهوه بۆ کۆنفرانسی‬ ‫حزبهکان که له دووهم حهفتهی‬ ‫سێپتهمبهرهوه دهستپێدهکات‪ .‬ئاماژه‬ ‫ههبوو بهوهی ئهندامانی پهرلهمان دژی‬ ‫ئهو پشووه دهنگ بدهن یاخود دژی ههر‬ ‫ههوڵێک بۆ درێژکردنهوهی ماوهی پشووهکه‪.‬‬ ‫لهگهڵ ئهوانهشدا‪ ،‬ههڵپهساردنی پهرلهمان‬

‫لهالیهن ئهندامانی پهرلهمانهوه دهنگی بۆ‬ ‫نهدراوه بۆیه لهالیهن ئهوانیشهوه ناتوانرێ‬ ‫بوهستێنرێت‪.‬‬ ‫داواکاری له شاژن و کاتی ههڵپهساردنهکه‬ ‫له کۆبوونهوهی ‘ئهنجومهنی پریڤی’ بڕیاری‬ ‫لهسهر درا که له ‘بالمۆرال’ گیراو ژمارهیهکی‬ ‫کهمی وهزیری بااڵ له کۆبونهوهکهدا بوون‪.‬‬ ‫ههندێک پشێوی ههست پێدهکرێت‬ ‫چونکه لەڕووی تهکنیکیهوه ئهندامه‬ ‫باالکانی پهرلهمانی سهر به ئۆپۆزسیۆنیش‬ ‫ههر ئهندامی ئهو ئهنجومهنهن لهناویشیاندا‬ ‫جیرمی کۆربینی سهرۆکی پارتی کرێکاران‪.‬‬ ‫بهاڵم ئهو ئهندامانه ناچن بۆ کۆبوونهوهکان‪،‬‬ ‫ئهوه تایبهتکراوه بۆ ژمارهیهکی دیاریکراو له‬ ‫وهزیرانی بااڵو ئهنجومهنهکه لهالیهن لۆرد‬ ‫جاکۆب ڕێس مۆگ سهرۆکایهتی دهکات‪.‬‬

‫شاژن دهتوانێ ڕهتی بکاتهوه؟‬

‫له ڕووی تهکنیکیهوه بهڵێ‪ ،‬لهژێر سایهی‬ ‫مافی شاهانهدا‪ .‬بهاڵم له واقیعدا زۆر سهخت‬ ‫دهبێت ئهگهر ڕهتیبکاتهوه‪ .‬جێرمی کۆربین‬ ‫بۆ شاژنی نووسیوه ‘مهترسی ههیه بهوهی‬ ‫مافی شاهانه راستهوخۆ دژی خواستی‬ ‫زۆرینهی ئهندامانی پهرلهمان دانراوه‪’.‬‬

‫ئهم بڕیاره چۆن کاریگهری دهکاته سهر‬ ‫پالنی وهستاندنی چوونهدهرهوه بهبێ‬ ‫رێکهوتن؟‬

‫کهمتر له ‪ ٢٤‬سەعآت دوای ئهوهی‬ ‫جێرمی کۆربین و ئهندامانی تری ئۆپۆزسیۆن‬

‫گهیشتنه ڕێکهوتنێک که ههوڵێکی تهشریعی‬ ‫دهدهن بۆ وهستاندنی چوونهدهرهوه‬ ‫بهبێ ڕێکهوتن‪ ،‬لهبری بژارهی دهنگدان‬ ‫بۆ وهرگرتنهوهی متمانه له حکومهت؛‬ ‫واپێدهچێ دهرفهت بۆ ههر یاسایهک تهواو‬ ‫تهسک بووبێتهوه‪.‬‬ ‫ئهوهش وادهکات ئهگهری دهنگدان‬ ‫بۆ وهرگرتنهوهی متمانه لهالیهن ئهو‬ ‫ئهندامانهی پهرلهمان بههێزتربێت و دیسان‬ ‫بۆ ئهو ئهگهره بگهڕێنهوه‪ .‬جێرمی کۆربین‬ ‫ئۆفهری سهرۆکایهتیکردنی حکومهتی‬ ‫کاربهڕێکهری پێشنیاز کردووه تاکو وتوێژ‬ ‫لهسهر درێژکردنهوهی مادهی ‪ ٥٠‬بکات و‬ ‫ئینجا داوای ههڵبژاردنی پێشوهخت بکات‪-‬‬ ‫ئۆفهرێک که بهالی ئهندامانی پهرلهمان‬ ‫لهسهر لیستی پارێزگاران قوت ناچێ‪.‬‬ ‫ئهندام پهرلهمانی یاخی پارتی پارێزگاران‬ ‫دۆمینیک گریڤ که دژی بریگزیته بهبێ‬ ‫ڕێککهوتن وتی که ئهو لهم چهند ڕۆژهدا‬ ‫پێش ئهوهی ههفتهی داهاتوو پهرلهمان‬ ‫دهست پێبکاتهوه وتوێژ لهگهڵ ئهندامانی‬ ‫هاوبۆچوونی خۆی دهکات‪.‬‬ ‫گریڤ وتی‪ :‬ئیتر دهنگدان بۆ‬ ‫وهرگرتنهوهی متمانه ئهگهری زیاتره‪ .‬ئهگهر‬ ‫ئهستهمبێ ڕێگه له ههڵپهساردن بگیرێت‪،‬‬ ‫ئهوا به بۆچوونی من زۆر سهخت دهبێ بۆ‬ ‫خهڵکی وهکو من متمانهی بهو حکومهته‬ ‫ههبێ بۆیه دهتوانم تێبگهم که بۆچی‬ ‫سهرۆکی ئۆپۆزسیۆن خوازیاره جوڵهیهک‬ ‫بکات بۆ وهرگرتنهوهی متمانه‪’.‬‬

‫یاساو ههڵپهساردنهکه؟‬

‫جینا میلهر ئێوارهی چوارشهممه ڕایگهیاند‬ ‫که پارێزهرهکانی تیمهکهی داواکارییهکی‬ ‫خێرایان بۆ دادگای بااڵ ڕهوانه کردووه تاکو‬ ‫پێداچوونهوهیهکی قهزایی بکات له پالنهکهی‬ ‫جۆنسن به ههڵپهساردنی پهرلهمان‪.‬‬ ‫جهوانا چێری ئهندامی پهرلهمان لهسهر‬ ‫لیستی پارتی نهتهوهیی سکۆتلهندی ڕایگهیاند‬ ‫که لهگهڵ تیمهکهی خۆی قسهی کردووه‬ ‫دهربارهی خێراکردنی پالنێکی کرداریی له‬ ‫دادگاکانی سکۆتلهندا و بڕیاره دانیشتنێکی‬ ‫دادگا لەو بارهیهوه له ڕۆژی ‪٦‬ی سێپتهمبهردا‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫ئیان مورای که ئهندامی پارتی کرێکارانەو‬ ‫له گروپێکی زیاتر له ‪ ٧٠‬پهرلهمانتاریدایە‬ ‫جوڵهیهکی هاوشێوه له دادگاکانی ئینگالندو‬ ‫وێڵز دهکهن بۆ وهستاندنی ئهو ههڵپهساردنه‪.‬‬

‫نهخشهو ئهگهرهکان‬

‫رۆژی ‪٣‬ی سێپتهمبهر پهرلهمان‬ ‫دهگهڕێتهوه بۆ کارهکانی‪ .‬دوو ئهگهر ههیه‪:‬‬ ‫جێرمی کۆربین یان داوای دهنگدان بۆ متمانه‬ ‫لێسهندنهوه دهکات یان نایکات‪.‬‬ ‫ئهگهر کۆربین داوای متمانه لێوهرگرتنهوه‬ ‫بکات‪ ،‬پهرلهمان دهنگ دهدات‪ ،‬دهنگدانهکه یان‬ ‫له قازانجی جۆنسن دهبێت یان له زیانی واته‬ ‫یان متمانه له بۆریس جۆنسن وهردهگیرێتهوه‬ ‫یان وهرناگیرێتهوه‪.‬‬ ‫ئهگهر متمانه له بۆریس جۆنسن‬ ‫وهربگیرێتهوه ئهوا دوو ئهگهر دێته پێشهوه‪:‬‬

‫ئهگهری یهکهم‪ :‬کۆربین و ئۆپۆزسیۆن‬ ‫‪ ١٤‬ڕۆژیان لهبهردهمدا دهبێ تاکو زۆرینه‬ ‫کۆبکەنەوەو حکومهت پێکبهێنن‪ ،‬کۆربین‬ ‫پێشتر ڕایگهیاندووه که حکومهتهکه ئهگهر‬ ‫پێکبهێنرێت به سهرۆکایهتی خۆی ئهوا‬ ‫دهیکاته حکومهتێکی کاربهڕێکهر و داوا له‬ ‫یهکێتی ئهوروپا دهکات که یاسای ‪ ٥٠‬بۆ‬ ‫درێژکردنهوهی ماوهکه بخهنه کارو پاشان‬ ‫کۆربین داوای ههڵبژاردنێکی پێشوهخت‬ ‫دهکات و ئیتر ههڵبژاردنێکی تر دهکرێت‪.‬‬ ‫ئهگهری دووهم‪ :‬ئهندامانی پهرلهمان‬ ‫یاسایهک دهردهکهن که ڕێگه به جۆنسن بدات‬ ‫یاسای ‪ ٥٠‬بخاتهگهڕ ئهگهر ڕێکهوتنێکی تری‬ ‫بریگزیتی بۆ مهیسهر نهبوو‪ .‬ئهگهر پهرلهمان‬ ‫توانی ئهوه بکات ئهوا جۆنسن یان به قسهیان‬ ‫ناکات و فهرامۆشی دهکات و گۆڕهپانهکه‬ ‫بۆ کۆربین و ئۆپۆزیسیۆن چۆڵدهکات‬ ‫کاروانهکهی خۆیان تهواو بکهن‪ ،‬یاخود داوای‬ ‫ههڵبژاردنێکی پێشوهخت دهکات‪.‬‬ ‫ئهدی ئهگهر کۆربین داوای دهنگدان بۆ‬ ‫متمانه لێوهرگرتنهوهی نهکرد یاخود داوای‬ ‫کرد و دهنگدانهکه له قازانجی جۆنسن‬ ‫کهوتهوه‪ ،‬ئهوکاته چی ڕوودهدات؟‬ ‫رۆژی ‪٩‬ی سێپتهمبهر پهرلهمان‬ ‫ههڵدهپهسێردرێت‪ ،‬ئینجا حزبهکان وهکو‬ ‫پێشتر بڕیاری لێدراوه کۆنفرانسی خۆیان‬ ‫دهکهن و وتوێژ لهگهڵ ‪ ٢٧‬واڵتهکهی یهکێتی‬ ‫ئهوروپا بهردهوام دهبێ تاکو ‪١٤‬ی ئۆکتۆبهر‬ ‫شاژن به وتارێک پهرلهمان دهکاتهوەو‬ ‫ئهندامانی پهرلهمان دهستدهکهنهوه به‬

‫وتوێژ دهربارهی پرۆگرامی جۆنسن دهربارهی‬ ‫کێشهکانی ناوخۆی واڵت پاشان‬ ‫‪١٧‬ی ئۆکتۆبهر بۆریس جۆنسن دهچێته‬ ‫کۆبونهوهی ئهنجومهنی ئهوروپا ‪ -‬بهو‬ ‫هیوایهوه که ئهنجومهنهکه ڕێکهوتنه دوباره‬ ‫وتوێژ لهسهرکراوهکه بڕاستێنێت‪.‬‬ ‫ئهگهر یهکێتی ئهوروپا ڕاستاندن بۆ‬ ‫ڕێکهوتننامهکه نهکات ئهوا ‪٣١‬ی ئۆکتۆبهر‬ ‫بهریتانیا بهبێ ڕێککهوتن له یهکێتی ئهوروپا‬ ‫دهچێته دهرهوه‪.‬‬ ‫ئهگهر یهکێتی ئهوروپا ڕاستاندنی بۆ بکات‬ ‫ئهوا‪:‬‬ ‫‪٢٢- ٢١‬ی ئۆکتۆبهر پهرلهمانی بهریتانیا‬ ‫دهنگ لهسهر ڕێکهوتنی چوونهدهرهوه دهدات‪،‬‬ ‫ئهگهر دهنگدانهکه به قازانجی ئهو ڕێککهوتنه‬ ‫بوو که جۆنسن دهیخاته ڕوو ئهوا ‪ ٣١‬ئۆکتۆبهر‬ ‫بهریتانیا به ڕێکهوتنێکهوه له یهکێتی ئهوروپا‬ ‫دهچێته دهرهوه‪ .‬ئینجا جۆنسن بڕیاری‬ ‫ههڵبژاردنێکی تازه دهدات‪.‬‬ ‫خۆ ئهگهر دهنگدانهکهی ‪٢٢-٢١‬ی‬ ‫ئۆکتۆبهر به قازانجی ڕێکهوتنهکهی جۆنسن‬ ‫نهبوو ئهوا‪ :‬حکومهت دهڵێت نهتوانرا ڕێکەوتن‬ ‫بکرێت و ئیتر دوو ئهگهر دێته پێشهوه‪:‬‬ ‫یان بهریتانیا ڕۆژی ‪٣١‬ی ئۆکتۆبهر بهبێ‬ ‫ڕێکهوتن له یهکێتی ئهوروپا دهچێتهدهرهوه‬ ‫یان جێرمی کۆربین چهند ڕۆژێک‬ ‫پێش چوونهدهرهوهکه داوای دهنگدان بۆ‬ ‫متمانهوهرگرتنهوه له حکومهتی جۆنسن‬ ‫دهکات‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬گاردیان‬

‫دارو گیاندارانی ئەمازۆن به تهنیا جێهێڵران‬ ‫زهمهن‬ ‫ئاگرهکانی جهنگهڵستانی ئهمازۆن‬ ‫نهکوژانهوه و بهردهوامن‪ ،‬بهاڵم لهپڕ فۆکهسی‬ ‫میدیا لهسهر ئاگرهکه الچوو و دارستان و‬ ‫ڕوبار و ڕووهک و زیندهوهر و دانیشتووانی‬ ‫ڕهسهنی ئهمازۆن و گیاندارهکانی‪ ،‬لهبهردهم‬ ‫چارهنووسێکی دوکهاڵویدا جێهێڵران‪.‬‬ ‫ملیۆنان زیندهوهر و ئاژهڵ و ڕووهک که‬ ‫ملیۆنان ساڵه له هارمۆنی و هێمنی ژیانی‬ ‫ئاسایی خۆیاندا دهژین‪ ،‬لهپڕ و له ههزار الوه‬ ‫کهوتنه بهر شااڵو ئاگری بێئامان‪.‬‬ ‫دوای ئهوهی گروپی ‪ ٧‬و سهرۆکی بهرازیل‬ ‫که زۆر کهس وایدادهنێ ئهگهر ئاگرهکهی‬ ‫بهدهستیش نهبێ به دڵیهتی‪ ،‬کۆمهڵێک‬ ‫تۆمەتیان ئاراستهی یهکتر کردو میدیایان‬ ‫سهرقاڵکرد‪ ،‬بەاڵم خامۆشیهکی تۆقێنهری‬ ‫بهدوادا هات‪.‬‬ ‫بهرازیل که ژمارهی دانیشتووانی ڕۆژ‬ ‫دووای ڕۆژ له زیادبووندایه و دهوڵهتی بهرازیل‬ ‫چاوی بڕیوهته ئهوهی ببێته یهکێک له واڵته‬ ‫زۆر بههێزهکان‪ ،‬پێدهچێ له ئێستادا سیاسهتی‬ ‫دهوڵهت فراوانکردنی خاکهکهیبێ به مهبهستی‬

‫کشتوکاڵ و ئاژهڵداریی‪ .‬بۆ ئهوهش هیوای‬ ‫لهسهر ئهمازۆن ههڵچنیبێ‪.‬‬ ‫هەبوونی ئهو ههموو ژماره زۆرهی ئاگر‬ ‫بۆ ههمووان جێگای سهرسوڕمان بوو‪ ،‬واڵتانی‬

‫گروپ ‪ ٧‬و بهدیاریکراویش ئیمانوێل ماکرۆن‬ ‫گومانی خۆی لهو ئاگرانه نهشاردهوه‪.‬‬ ‫هۆکار و پاڵنهرهکان ههرچیهک بن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاژهڵ و زیندهوهر و ڕووهکەکانی ئهمازۆن‬

‫هیچ لهو راستیه ناگۆڕێت که ئهوان لهبهردهم‬ ‫چارهنووسێکی ترسناک دان‪.‬‬ ‫ئهمازۆن بێجگه له گرنگیهکهی بۆ‬ ‫کهشوههواو و ژیانی مرۆڤ لهسهر زهوی‪،‬‬

‫ههروهها گرنگیه ئابوورییهکهی که‬ ‫سهرچاوهیهکی گرنگی بهرههمی داره‪ ،‬ماڵی‬ ‫ملیۆنێک زیاتر مرۆڤ و ملیۆنێک جۆری ڕووهک‬ ‫و زیندهوهر و ئاژهڵه‪.‬‬ ‫‪٪١٠‬ی ههموو رووهک و زیندهوهر و‬ ‫ئاژهڵهکانی دنیا لهناو ئهمازۆندا دهژین‪.‬‬ ‫ههڵبهته پێشتریش چی بههۆی ڕوداوی‬ ‫سروشتیهوه و چی بههۆی مرۆڤهوه ئاگر لهو‬ ‫جهنگهڵستانه بەربووە‪ ،‬بهاڵم له ده ساڵی‬ ‫رابردوودا ئهمهیان خراپترین ئاگره که ژمارهی‬ ‫ئاگرهکان له ‪ ٨٠‬ههزار زیاتره‪.‬‬ ‫ئهو ژماره زۆرهی ئاگر که له جێگای‬ ‫جیاوازی جهنگهڵستانهکهوه کهوتوونهتهوه‬ ‫وایکردووه‪ ،‬که ملیۆنان ئاژهڵ و زیندهوهر لهناو‬ ‫ئاگردا گیربخۆن‪ .‬بۆ ههندێک جۆری ئاژهڵ که‬ ‫ههم زیرهکترن و ههم خێراترن و له رووی‬ ‫فیزیکیهوه توانایان زیاتره‪ ،‬ڕهنگه بهختی‬ ‫رزگاربوونیان زیاتر هەبێ‪ .‬ڕهنگه بتوانن ڕابکهن‬ ‫و خۆیان دهرباز بکهن و له شوێنی ئاگرهکه‬ ‫دوور بکهونهوه وهکو ئاژهڵه گهورهکان و‬ ‫پڵنگ و شێرهکان‪ ،‬بهاڵم ژمارهیهکی زۆریشیان‬ ‫ناتوانن خۆیان دهرباز بکهن بۆیه دهسوتێن‪.‬‬ ‫زیندهوهره بچووکهکان و خشۆکهکان‬ ‫و ئهوانهی که کون و النهکانیان لهژێر‬

‫خاکدایه بههۆی گهرمی و دوکهڵهوه شانسی‬ ‫دهربازبوونیان هیچ نییه‪ ،‬بۆیه لهناوچهی‬ ‫ئاگرهكهدا بهتهواوی لهناودهچن‪ .‬ئهوه جگه له‬ ‫گهرا و بێچوو و هێلکهی زۆری تر له گیانهوهران‬ ‫که ههمووی دهبنه خۆراکی ئاگرهکه‪ .‬ههندێک‬ ‫جۆری تری ئاژهڵ ههن کهمجوڵه و خاون‬ ‫بۆیه توانای خۆ دهربازکردنیان نییه‪ .‬ههندێک‬ ‫باڵنده ههن ڕهنگه بتوانن بفڕن و خۆیان ڕزگار‬ ‫بکهن بهاڵم ناچارن بێچوو و هێلکهکانیان‬ ‫جێبهێڵن‪.‬‬ ‫ئهو ئاژهڵ و باڵندانهش که ڕزگاریان دهبێ‬ ‫روبهروی کێشه و مهترسی ژیان دهبنهوه‪،‬‬ ‫چونکه دهبێ ڕوو بکهنه ههندێک بهشی تری‬ ‫جهنگهڵستانهکه که ڕهنگه زۆرجار بۆ ژیانی‬ ‫ئهوان گونجاو نهبێ ههم له ڕووی پلهی گهرمی‬ ‫و ساردی ههم لهرووی خۆراکەوە‪.‬‬ ‫ئهوه بێجگه لهوهی ههندێکیان بههۆی‬ ‫جێهێشتنی ماڵی بنهڕهتی خۆیانەوە‪ ،‬دهبێ‬ ‫ڕوو بکهنه جێگای تر که ههندێجار زیندهوهر و‬ ‫ئاژهڵی تری تێدایه و لهناویان دهبات‪.‬‬ ‫بههۆی گهرمبوون و پیسبوون و تێکچوونی‬ ‫ژینگهی جهنگهڵستانهکەوە‪ ،‬بهشێکی زۆری‬ ‫زیندهوهرانی ناو ڕوبارهکهش دهفهوتێن که‬ ‫ههندێکیان زیندهوهری دهگمهنن‪.‬‬

‫ن�س�ر�سە�ڵا ت�سی �ساوەڕا�س‬ ‫�‬ ‫ڵ‬ ‫ت‬ ‫ن‬

‫‪8‬‬ ‫هەلومەرجی‬

‫سیاسی تورکیا‬ ‫سهختتر دەبێ‬

‫سه‌رکان‌ده‌میرتاش‬

‫لهپای ههڵبژاردنه ناوخۆییهکانی ‪٣١‬ی ئازار‪ ،‬کاتێک‬ ‫بلۆکی ئۆپۆزسیۆن له گهورهترین شارهکانی تورکیادا؛‬ ‫لهناویشیاندا ئهنکهره و ئیستهنبوڵ بردییهوه‪ ،‬لهپاڵ‬ ‫سهرکهوتنی پارتی دیموکراتی گهالنی ‪-‬ههدهپهی پرۆ‬ ‫ کوردی له باشووری خۆرههاڵتی ئهنادۆڵ‪ ،‬سێ شت‬‫ڕوویانداوه‪.‬‬ ‫یهکهم‪ ،‬کۆمسیۆنی بااڵی ههڵبژاردن بڕیاریدا بڕوانامهی‬ ‫ههڵبژاردنی حهوت سهرۆکی شارهوانی سهر به ههدهپه‬ ‫ههڵوهشێنێتهوه‪ ،‬چونکه ئهوانهی له کاتی ‘باری نائاساییدا’‬ ‫دهرکراون نابێ له خزمهتگوزاری گشتیدا بخرێنهگهڕ و نابێ‬ ‫له دامودهزگا گشتییهکاندا کاربکهن لهگهڵ ئهوهشدا که له‬ ‫ههڵبژاردن بردبوویانهوه‪.‬‬ ‫ئهوهی زیاتریش مایهی مشتومڕ بوو ئهوه بوو که‬ ‫لهبری ئهوهی ههڵبژرادن لهو جێگایانه بکرێتهوه‪ ،‬ئهرکی‬ ‫بهڕێوهبردنی ئهو حهوت بهڕێوهبهرایهتییه درا به قهیومهکان‬ ‫که ههموویان سهر به پارتی داد و گهشهپێدان‪-‬ئاکهپه‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫دووهم‪ ،‬پهیوهندی به دهنگدانهکهی ئیستهنبوڵهوه‬ ‫ههبوو‪ .‬بهحاڵ بردنهوهکهی ئیکرام ئیمائۆغڵو بهرامبهر بینالی‬ ‫یهڵدرمی کاندیدی ئاکهپه له ههڵبژاردنی ئیستهنبوڵی ‪٣١‬‬ ‫ی ئازار لهالیهن بۆردی بااڵی ههڵبژاردنهوه؛ لهسهر ههندێک‬ ‫تانهی مشتومڕئامێز ههڵوهشێنرایهوه‪ .‬دووباره ههڵبژاردن‪،‬‬ ‫ئهنجامهکهی سهرکهوتنێکی گهورهی ئیمامئۆغڵو بوو که‬ ‫توانی له ماوهی کهمتر له دوو مانگدا به ڕێژهی ‪٪١٠‬ی‬ ‫دهنگهکانی زیاد بکات‪.‬‬ ‫سێیهم جووڵهش سهرهتای مانگی ئۆگهست هات‪.‬‬ ‫وهزیری ناوخۆ ڕایگهیاند که سهرۆکی شارهوانییهکانی‬ ‫دیاربهکر و ماردین و وان له کارهکانیان الدهبرێن‪ ،‬بههۆی‬ ‫گوایه پهیوهندییهک که به ڕێکخراوێکی تیرۆریستیهوه‬ ‫ههیانه‪ .‬ههر سێ سهرۆکی شارهوانییهکه سهر به ههدهپهن‬ ‫و له ههڵبژاردنهکهدا ڕێژهی زیاتر ‪٪٥٠‬ی دهنگهکانیان‬ ‫هێناوه و ئێستا به کهسانی تر جێگاکانیان پڕکراوهتهوه‪.‬‬ ‫بهرپرسانی حکومی بۆ ڕهوایهتیدان بهو کارهیان دهڵێن‬ ‫ئهو سهرۆک شارهوانییانه ئۆفیسهکانی خۆیان کردووەته‬ ‫ناوهندی تیرۆریزم و سهرچاوهکانی شارهوانی بۆ هاوکاری و‬ ‫کۆمهکی تیرۆریستهکان بهکاردههێنن‪.‬‬ ‫ڕهخنهگرانی حکومهت دهڵێن‪ ،‬هیچ یهکێک لهو سهرۆکی‬ ‫شارهوانییانه هیچ تاوانێکیان نهکردووه و توانیویانه له‬ ‫ههڵبژاردنهکاندا بهشداربن و کۆمسیۆنی بااڵی ههڵبژاردن‬ ‫پێشتر ناوهکانی پااڵوتوون‪ .‬ههروهها دهڵێن البردنی‬ ‫سهرۆکی شارهوانی ههڵبژێردراو له ئۆفیسهکهی‪ ،‬کردارێکی‬ ‫نادیموکراتییه و مانای ڕهتکردنهوهی ویستی خهڵکه‪.‬‬ ‫بێجگه له ههدهپه و ئۆپۆزسیۆنی سهرهکی که پارتی‬ ‫کۆماری گهل ‪-‬جهههپهن‪ ،‬ئهندامه جیابووهوهکانی ئاکهپه‬ ‫سهرۆکی پێشوو عهبدوڵاڵ گوڵ و سهرهکوهزیرانی پێشوو‬ ‫ئهحمهد داودئۆغڵو به توندی رەخنەیان لە حکومهت گرت‬ ‫بهوهی بێڕێزی به دهنگی خهڵک دهکات‪.‬‬ ‫وهک چاوهڕێ دهکرا‪ ،‬بهرپرسانی ئاکهپه بهرپهرچی‬ ‫بلۆکی ئۆپۆزسیۆنیان دایهوه و تۆمهتباریان کردن بهوهی‬ ‫الیهنگری تیرۆریستان دهکهن‪ .‬ئهم جوڵهیه به دڵنیاییهوه‬ ‫تهنگژهی سیاسی نێوان بهرهی دهسهاڵت و ئۆپۆزسیۆن‬ ‫قوڵتر دهکاتهوه و ههلومهرجێکی سهختتر بهدوای خۆیدا‬ ‫دههێنێ‪.‬‬ ‫بهههمان شێوه‪ ،‬دهرکردنی ئهو سێ سهرۆکی شارهوانیه‬ ‫کاریگهرییهکی قوڵتری دهبێت لهسهر پهیوهندی تورکیا و‬ ‫یهکێتی ئهوروپا و پێگهی تورکیا له ئهنجومهنی ئهوروپا‪.‬‬ ‫ههردوو دهزگاکه ‪ -‬یهکێتی ئهوروپا و ئهنجومهنی ئهوروپا‪-‬‬ ‫نیگهرانی خۆیان بهرامبهر ئهو کردارانهی حکومهتی تورکیا‬ ‫دهربڕیوه‪ .‬ههوڵهکان بۆ دووباره زیندووکردنهوهی هیوا‬ ‫و ئومێد و توندکردنهوهی ڕایهڵی نێوان تورکیا و دهزگا‬ ‫ئهوروپیهکان بههۆی ئهو کرداره نادیموکراتیانه‪ ،‬بهباچوو‪.‬‬ ‫ههلبژاردنه ناوخۆییهکانی تورکیا له ‪٣١‬ی ئازاردا‪،‬‬ ‫یهكهم ههڵبژاردن بوو که لهژێر سیستهمی سهرۆکایهتی‪-‬‬ ‫جێبهجێکاردا ‪-‬دوای دهستکاریکردنی دهستوور‪ -‬کراوه‪،‬‬ ‫لهبهر ئهوه وهکو تاقیکردنهوهیهک وابوو بۆ ئهم حوکمکردنه‬ ‫تازهیه‪ .‬بهو هۆکارانهی سهرهوه‪ ،‬نائومێدکهرانهیه که‬ ‫دهبینین سیستهمی تازهی حوکمکردن شکستیخوواردووه‬ ‫له خستنهڕووی دیموکراتی زیاتر که ڕێز له ئیرادهی‬ ‫خهڵکی تورکیا بگرێت‪.‬‬ ‫دهیلی نیوز‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫هێرشهکانی ئیسرائیل له عێراقدا‬

‫ناکۆکی و لێکتێگهیشتنی واشنتۆن و تهلئهبیب‬ ‫زه‌مه‌ن‬ ‫ڕۆژی ‪١٩‬ی مانگی تهمووز هێرشێکی گوماناوی‬ ‫کرایه سهر جبهخانهیهکی نزیک بهغدا که وا‬ ‫ڕاگهیهنرا چهکی ئێرانی تێدا بووە‪ .‬ئەمریکا که‬ ‫تاکو ئێستاش ‪ ٥‬ههزار سهربازی له عێراقدا ههیەو‬ ‫زۆر کهس چاوهڕێ بوون کاردانهوهی ههبێ؛ بەاڵم‬ ‫نهیبوو‪.‬‬ ‫زۆر دواترو به دیاریکراوی ههفتهی ڕابردوو‬ ‫ئاماژهیان بهوه کرد که ئیسرائیلیهکان له پشت‬ ‫ئهو هێرشانهوهن که مانگی تهموز دهستیانپێکردو‬ ‫مانگی ئاب بهردهوام بوون‪.‬‬ ‫هەرچهنده کهسانێک پێیانوایه که ئیسرائیل‬ ‫بهو کارانهی شوێنگهی ئەمریکیهکان دهخاته‬ ‫مهترسییهوه له عێراق و ڕهنگه وا بکات هێزه پرۆ‪-‬‬ ‫ئێرانییهکانی ناو عێراق ئەمریکا دهربکهن‪ .‬بهاڵم‬ ‫له ههمان کاتدا ههمووان دهزانن ئێستا عێراق‬ ‫پێویستی به ئەمریکا ههیه‪.‬‬ ‫بههۆی پهیوهندی توندوتۆڵی تهلئهبیب به‬ ‫واشنتۆنهوه هیچ کهساێک ناتوانێ مهزهندهی ئهوه‬ ‫بکات که ئیسرائیل بهبێ گڵۆپی سهوزی ئەمریکا و‬ ‫بهدیاریکراوی بهبێ دهست له پشتدانی ههڵۆکانی‬ ‫ناو ئیدارهی ترهمپ هێرش بکاته نهک تهنیا سهر‬ ‫ئامانجه ئێرانییهکان له عێراقدا‪ ،‬بهڵکو سهر هێزه‬ ‫پرۆ‪-‬ئێرانییهکانی ناو لوبنان و سوریاشهوه‪.‬‬ ‫لهگهڵ ئهوهشدا ههمووان دهزانن عێراق سوریا‬ ‫نییه‪ .‬له ماوهی ‪ ٨‬ساڵی رابردوودا دهیان بنکهی‬ ‫ئێرانی له سوریا کراونهته ئامانج و بارودۆخهکهش‬ ‫شڵهقانێکی وای تێنهکهوتووه‪ .‬بهاڵم گرژبوونی‬ ‫دۆخهکه له عێراقدا دهکرێ به ئاسانی هێزه‬ ‫ئەمریکییهکان لهناو عێراقدا بکاته ئامانجی‬ ‫هێرشی میلیشیا شیعهکانی عێراق‪ .‬ئهگهر ئهوه‬ ‫رووبدات و هێزهکانی ئەمریکا له عێراق ناچار‬ ‫بکرێن بڕۆن‪ ،‬بۆشاییهک دروست دهبێ که بێگومان‬ ‫هێزه نهیارهکانی ئیسرائیل پڕی دهکهنهوه‪ .‬بۆیه‬ ‫ئیسرائیل دهبێ دووربینانهتر مامهڵهی دۆخی‬ ‫عێراق بکات‪ .‬ههموو کردارێک دژی ئێران له‬ ‫عێراقدا دهکرێ بۆ ئیسرائیلیهکان دهرهنجامی‬ ‫پێچهوانهی ههبێ‪.‬‬ ‫ههمووان ناسکی بارودۆخهکه تێدهگهن‪،‬‬ ‫تهنانهت هێزه عێراقییهکانیش کهمێک به دهمارێکی‬ ‫ساردهوه مامهڵهیان لەگەڵ بارودۆخهکەدا کرد‪،‬‬ ‫ئێران تهنانهت ههر خۆی تێک نەدا‪.‬‬

‫بابهتەکەهێندهش بێ پێشینه نهبوو‪ .‬نزیکهی‬ ‫‪ ٤‬مانگ پێش ئێستا کاتێک مایک پومپیۆ هاته‬ ‫بهغدا‪ ،‬به عێراقییهکانی وت ئهگهر میلیشیا‬ ‫شیعهکانی سهر به ئێران جڵهو نهکهن ئهوان‬ ‫ناچارن کاردانهوهیان ههبێ‪.‬‬ ‫بهاڵم بۆچوونێکیش ههیه که ئیسرائیل له‬ ‫عێراقدا بهو هێرشانهی که له دوای هێرش بۆ‬ ‫سهر بنکه ئهتۆمییهکانی عێراق له ساڵی ‪١٩٨١‬‬ ‫به دووهم هێرش دێن‪ ،‬ئەمریکای خافڵگیر‬ ‫کردبێ‪ .‬بۆیه ههندێک قسهی نافهرمی له ئیدارهی‬ ‫ئەمریکیهوه دزه دهکات که داوای ههماههنگی‬ ‫زیاتر دهکهن لهگهڵ ئیسرائیل له عێراقدا‪ .‬چونکه‬ ‫ههر دوای ئهو راگهیەنراوهی وهزارهتی دهرهوهی‬ ‫عێراق که وهزیری دهرهوهی عێراق محهمهد عهلی‬ ‫حهکیم و برایان مهکفیتهرز یهکتریان بینی‪،‬‬ ‫جهختیان له ‘بههێزکردنی پهیوهندی دووالیهنه‬ ‫کردهوه’ جارێکی تر ئیسرائیل هێرشیکردهوه‪.‬‬

‫ئهمهش واشنتۆنی ناچار کرد‪ -‬بههۆی ئهو‬ ‫گوشارهی کوتلهی فهتح و حکومهتی عێراق‬ ‫کردی‪ -‬راگهیانراوێک باڵوبکاتهوه و بڵێت عێراق‬ ‫مافی خۆیهتی بهرپهرچی هێرشی هاوشێوه‬ ‫بداتهوه‪.‬‬ ‫له بهیاننامهکهیدا ئەمریکا دهڵێت‪ :‬ئێمه‬ ‫پشتگیری سهروهری عێراق دهکهین و بهردهوام‬ ‫وتوومانه دژی ههر کردارێکین که لهالیه هێزی‬ ‫دهرهکییهوه توندوتیژی له ناو عێراقدا بوروژێنێ‪.‬‬ ‫حکومهتی عێراقی مافی پاراستنی ئاسایشی‬ ‫ناوخۆ و پاراستنی دیموکراسی خۆی ههیه‪’.‬‬ ‫له ههموو دۆخهکاندا راگهیانراوهکهی ئەمریکا‬ ‫وا لێکدهدرێتهوه که بیهوێت بارودۆخی عێراق‬ ‫سارد بکاتهوه و وا بکات به دڵی خۆی و بهپێی‬ ‫النیکهمی ئهجێنداکانی خۆی بڕوات و ڕیگه لهوه‬ ‫بگرێت ههر رووداوێک رووبدات‪ ،‬پهتی ملمالنێکان‬ ‫بهرادهیهک تێکبئاڵێنێ که بۆی یهکااڵ نهکرێتهوه‪.‬‬

‫بههۆی پهیوهندی‬ ‫توندوتۆڵی تهلئهبیب و‬ ‫واشنتۆنهوه کهس ناتوانێ‬ ‫مهزهندهی ئهوه بکات‬ ‫ئیسرائیل بهبێ گڵۆپی‬ ‫سهوزی ئەمریکا هێرش‬ ‫بکاته سهر ئامانجه‬ ‫ئێرانییهکان له عێراقدا‬

‫ئاگربهست له ئیدلیب‬

‫زەمەن‬ ‫دوای ئهوهی هێزهکانی حکومهتی سوریا‬ ‫له مانگی نیسانهوه ههڵمهتهکانیان بۆ‬ ‫کۆنترۆڵکردنهوهی ئیدلیب چڕکردبووەوه‪،‬‬ ‫ڕۆژی شهممهی ڕابردوو تاکالیهنه ئاگربهستیان‬ ‫ڕاگهیاند‪.‬‬ ‫ناوچهی ئیدلیب لەڕووی جوگرافی و چڕی‬ ‫دانیشتووانهوه ناوچهیهکی گهورهیه که به النهی‬ ‫سێ ملیۆن کهس دادهنرێ‪ ،‬بهپێی ڕاپۆرتی‬ ‫نهتهوه یهکگرتووهکان له مانگی نیسانهوه‪،‬‬ ‫ههزاران هاواڵتی له جێگهی خۆیان ههڵکهنراون و‬ ‫‪ ٥٠٠‬کهسیش کوژراون‪.‬‬ ‫بڕیاری راگهیاندنی ئاگربهستهکه رۆژێک دوای‬ ‫بانگهوازهکهی مارک لۆوکۆک ‪ -‬ههماههنگکهری‬ ‫فریاکهوتنی خێرای نهتهوه یهکگرتووهکان‪-‬‬ ‫هات که داوای له ئهنجومهنی ئاسایش کردووه‬ ‫ههنگاوێکی کرداریی مانادار بنێن بۆ پاراستنی‬ ‫خەڵکانی مهدهنیی لە ئیدلیب‪.‬‬ ‫پاش ههڵوهشانهوهی ئاگربهسته مهرجدارهکهی‬

‫پێشووتر‪ ،‬چهندان گوند و سارۆچکه چۆڵ بوون‬ ‫و به تهنیا له شارۆچکهیهکی وهکو مهعارهت‬ ‫ئهلنومان ‪ ٩‬ههزار کهس ئاواره بوون‪.‬‬ ‫ئێستا ئیدلیب‪ ،‬مۆڵگهی دهیان گروپی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن و جیهادیی جۆراوجۆرەو به تهنیا‬ ‫گروپێکی دیاریکراو نهیتوانیوه کۆنترۆڵی بکات‪.‬‬ ‫ڕوسیا له ساڵی ‪ ٢٠١٥‬وه یارمهتی هێزه‬ ‫سهربازییهکانی حکومهتی دیمهشق دهدات و‬ ‫بڕیاری تاکالیهنهی دیمهشق بۆ ئاگربهست‬ ‫راگهیهنرا که مهبهست لێی سهقامگیری دۆخی‬ ‫ئیدلیبه‪ .‬له ههمان کاتدا هانی هێزه نهیارهکانی‬ ‫حکومهتیشیدا که تێکەڵی پرۆسهی ئاشتی بن و‬ ‫کرداری ئیستیفزازیانه نهکهن‪.‬‬ ‫هێزهکانی حکومهتی ئهسهد له مانگی‬ ‫نیسانهوه به مهبهستی کۆنترۆڵکردنهوهی ئیدلیب‬ ‫له ئاسمانهوه هێرشیان دهستپێکردووه و له‬ ‫چهند ههفتهی ڕابردووشدا ههندێک پێشڕهویان‬ ‫لهسهر زهوی بهدهستهێناوه‪ .‬ههندێک جێگای‬ ‫ستراتیژی گرنگیشیان کۆنترۆڵکردووەتهوه وهکو‬ ‫خان شهیخون که ماوهی پێنج ساڵ بوو بهدهست‬ ‫هێزه نهیارهکانی ئهسهدهوه بوو‪.‬‬

‫نهتهوه یهکگرتووهکان بهردهوام هۆشداری‬ ‫داوه لهوهی بهردهوامبوونی شهڕ ژیانی‬ ‫زیاتری خهڵکی سڤیل دهخاته مهترسیهوه‪،‬‬ ‫له بانگهوازهکهشیدا لۆوکۆک دهڵێت‪‘ :‬ئهگهر‬ ‫شهڕهکه بوهستێنن له ئیدلیب‪ ،‬سێ ملیۆن کهس‬ ‫که دوو ملیۆنیان ژن و منداڵن سوودمهند دهبن‪’.‬‬

‫پێنج پرسیارو وهاڵم دهربارهی شهڕی سوریا‬ ‫چۆن دهستیپێکرد؟‬

‫دوای ئهوهی ساڵی ‪ ٢٠١١‬خۆپیشاندانێکی پرۆ‬ ‫ دیموکراسی ڕوویدا و داوای ئازادی سیاسیان‬‫دهکرد‪ ،‬هێزهکانی ئهسهد به توندی سهرکوتیان‬ ‫کرد‪ ،‬واڵتهکه کهوته ناو شهڕێکی ناوخۆوه‪.‬‬

‫کێ شهڕی کێ دهکات؟‬

‫حکومهتی ئهسهد شهڕی کۆمهڵێک گروپ‬ ‫و دهسته دهکات که له بهرهکانی نهیاری‬ ‫حکومهتدان و هێزی جۆراوجۆرن ههر له هێزی‬ ‫پرۆ ‪-‬دیموکراسیهوه تاکو جیهادیی و هێزی‬ ‫تیرۆریست‪ .‬له ههمان کاتدا گروپه نهیارهکان شهڕ‬ ‫دژی یهکتریش دهکهن و چهندان هێزی ناوچهیی‬ ‫و جیهانیش پشتگیری حکومهتی ئهسهد یاخود‬

‫فاڵن و فیسار گروپی نهیار دهکهن‪.‬‬

‫ژمارهی کوژراوهکان چهندن؟‬

‫به تهواوی نازانرێ‪ .‬ژمارهی قوربانییهکان‬ ‫بهپێی سهرچاوهی ههواڵهکان گۆڕانی بهسهردا‬ ‫دێت‪ .‬بهاڵم له ههموو دۆخهکاندا بهوانهی کوژراون‬ ‫و ونبوون دهگاته سهرووی نیو ملیۆن کهس‪.‬‬

‫ژمارهی ئاوارهکان چهندن؟‬

‫بهپێی زانیارییهکانی ڕێکخراوی نهتهوه‬ ‫یهکگرتووهکان له کاتی سهرههڵدانی شهڕی‬ ‫سوریاوه زیاتر له ‪ ٥‬ملیۆن کهس سوریایان‬ ‫جێهێشتووەو زیاتر له ‪ ٦‬ملیۆن کهسیش ههر‬ ‫لهناو واڵتهکهدا ئاواره بوون و ماڵ و جێگای‬ ‫خۆیان جێهێشتووه‪.‬‬

‫چی له بهشار ئهسهد ڕوویدا؟‬

‫لهماوهی ههشت ساڵی شهڕدا‪ ،‬جارێک رەوشی‬ ‫ئهسهد گهیشته رادهیهک له خراپی که زۆرکهس‬ ‫وایدهزانی ئیتر کۆتایی هاتووه‪ ،‬بهاڵم به هاوکاری‬ ‫تاران و مۆسکۆ ئهسهد توانی بمێنێتهوه‪.‬‬

‫��ورد�� ت�ان�� ی�ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫ـــــــــــرای عەبدوڵاڵ ئوجەالن‪:‬‬

‫‪7‬‬ ‫قەیوم‪ :‬ئاڵنگاری‬ ‫بەردەوامی کورد‬

‫ـــــــایەکی گەورەی ئیسالم‬

‫لە تورکیادا‬

‫گەیالن عەباس‬

‫بۆ پارتی كرێكارانی كوردستان‪.‬‬ ‫*یەكەمین روبەروو بونەوەی ئۆجەالن‬ ‫لەگەڵ دەوڵەتی توركیا چی بوو؟‬ ‫ كۆمەڵێك هاورێی شۆرشگێری بەرێز‬‫ئۆجەالن شەهید كران لەالیەن دەوڵەتەوە‪.‬‬ ‫ئۆجەالنیش شەهید بوونی ئەوانی قبوڵ‬ ‫نەبوو‪ ،‬بۆیە لەزانكۆ كۆمەڵێك قوتابی زۆری‬ ‫كۆكردبۆوە بۆ خۆپیشاندان و هەڵوێست‬ ‫وەرگرتن‪ ،‬بەاڵم دەوڵەت زانی كە ئۆجەالن‬ ‫دەیەوێت چاالكییەكی لەو شێوەیە بكات‬ ‫بۆیە بۆ ماوەی حەوت مانگ زیاتر بەرێز‬ ‫ئۆجەالنییان دەستگیركرد‪.‬‬ ‫*باست لهوهكرد كه ئۆجەالن كهسێكی‬ ‫زۆر دیندار بوو‪ ،‬چۆن بۆچوونی گۆڕا‬ ‫لهكهسێكی دیندارهوه بۆ كهسێكی چهپ؟‬ ‫ ئهو كاتهی فهرمانبهری دهوڵهت‬‫بوو‪ ،‬لهگهڵ یهكێك لهبرادهرهكانی توشی‬ ‫مناقهشه بوو‪ ،‬لهسهر زۆر بابهت‪ .‬ئهو‬ ‫برادهرهی رهخنهی لهئاین گرت و پرسیاری‬ ‫زۆری لهبهرێز ئۆجەالن كردبوو‪ .‬ئۆجەالن‬ ‫نهیدهویست وهاڵمی هیچ پرسیارێكی ال‬ ‫نهبێ‪ ،‬بۆیه ههڵسا كتێبێكی خوێندهوه‬ ‫بهناوی ئهلفبای سۆشیالیستی‪ .‬بۆ ئهوهی‬ ‫بتوانێ وهاڵمی پرسیارهكانی بداتهوه‪ .‬دوای‬ ‫ئهوهی ئهو پهرتوكهی خوێندهوه ئۆجەالن‬ ‫چوو بۆ الی ئهو برادهرهی و پێیوت‬ ‫قسهكانی تۆ راستن‪ .‬لهدوای ئهوه بهرێز‬ ‫ئۆجەالن باوهڕی گۆڕا‪.‬‬ ‫* تێروانینی ئۆجەالن دهربارهی‬ ‫پرۆسهی هاوسهرگیری چی بوو؟‬ ‫ بۆچوونی ئهو وابوو نابێ هاوسهرگیری‬‫بكرێت‪ ،‬چونكه دهبێ كوردستان ئازادبێ‬

‫ئۆجەالن لە زیندان‬ ‫داوای لە خوشك و‬ ‫براکانم کرد کە حاشام‬ ‫لێ بکەن و بە برای‬ ‫خۆیانم نەزانن‬

‫ئینجا ئهو پرۆسهیه ئهنجام بدرێت‪ .‬چونكه‬ ‫ئهو دهیویست پهكهكه هێزێكی فیداكاربێ‬ ‫نهك سهرقاڵی هاوسهرگیری و دروستكردنی‬ ‫منداڵ و ئهو بابهته كۆمهاڵیهتییانه‪.‬‬ ‫* راستی هاوسهرگیری ئۆجەالن لهگهڵ‬ ‫ئافرەتێک بەناوی كهسیره چۆن بوو؟‬ ‫ ئهو كچه له زانكۆ لهگهڵ ئۆجەالن‬‫دهیخوێند‪ .‬كهسیره یهڵدرم یهكێك بوو‬ ‫لههاوڕێ نزیكهكانی ئۆجەالن لهزانكۆ‪.‬‬ ‫كهسیره دهیویست بهههمان شێوهی‬ ‫ئۆجەالن بێته دهرهوهو خهبات بكات‪ ،‬بهاڵم‬ ‫خێزانی ئهوان قبوڵیان نهدهكرد‪ .‬بهاڵم‬ ‫ئهگهر هاوسهرگیری بكردبایه ئهو كات‬ ‫رێگهی پێدهدرا بێته دهرهوه‪ .‬ئۆجەالنیش‬ ‫دهیزانی كهسیره كهسێكی بهتوانا و زیرهكه‬ ‫بۆیه بهناو هاوسهرگیری لهگهڵ كردبوو نهك‬ ‫بهراستی‪ .‬بۆ ئهوهی بتوانێ كهسیره بباته‬ ‫دهرهوهو درێژه بهخهبات بدات‪ .‬ئهگهرنا‬ ‫هیچ كاتێك بهراستی كهسیره هاوسهری‬ ‫ئۆجەالن نهبووه‪.‬‬ ‫* دهوترێت كهسیره خۆی میت بووهو‬ ‫تێكهڵ بوونیشی لهگهڵ ئۆجەالن بهپالنی‬ ‫میت بووه؟‬ ‫ نهخێر ئهمه راست نییه‪ ،‬بهڵكو‬‫كهسیره دهیویست ئازادبێ‪ .‬تهنیا ئهوه‬ ‫بووه كه باوكی كهسیره پێشتر كهسێكی‬ ‫نزیكی دهوڵهت بووهو خزمهتی دهوڵهتی‬ ‫كردووه‪ .‬ئهگهرنا هیچ بهڵگهیهك نهبووه‬ ‫كه كهسیره سهر بهمیت بێت‪ .‬بهداخهوه‬ ‫كهسانی بااڵ دهستی ناو پهكهكه رۆڵیان‬ ‫ههبوو لهناشیرین كردنی كهسیرهدا‪،‬‬ ‫دهیانویست كهسیره لهئهوان نزیكبێ‬ ‫نهك لهبهرێز ئۆجەالن‪ .‬كهسیرهش تهنیا‬ ‫لهئۆجەالن نزیك بوو‪ .‬رووی نهدهدا بهئهوانی‬ ‫تر‪ .‬ئهوانیش دهترسان لهتوانای كهسیرهو‬ ‫رۆژێكبێ دهسهاڵتی پهكهكه بگرێته دهست‬ ‫بۆیه ئهو تۆمهتهیان بۆی ههڵبهست‪.‬‬ ‫یهكێك لهوانهی كه بهردهوام دهوری‬ ‫كهسیرهی دهدا جهمیل بایك بوو‪ ،‬بهردهوام‬ ‫بهكهسیرهی دهوت مهرج نییه تۆ زهواج‬ ‫لهگهڵ كهسی یهكهم بكهی ئهگهر بتهوێ‬ ‫درێژه بهخهبات بدهی‪ .‬چونكه كهسیره‬ ‫خهڵكی ناوچهی جهمیل بایك بوو‪ .‬ئهویش‬ ‫عهلهوی بوو‪ .‬بهاڵم كهسیره چارهی جهمیل‬ ‫بایكی نهدهویست‪.‬‬ ‫كهسیره كهسێكی زیرهك بوو‪،‬‬ ‫تێگهیشتنێكی باشی ههبوو‪ .‬دهیویست‬ ‫لهشۆڕش شوێنێكی ههبێ‪ .‬ژنێكی لێهاتوو‬ ‫بوو‪ ،‬بهاڵم سهركردایهتی ئهوكاتی پهكهكه‬ ‫چارهی كهسیرهیان نهدهویست‪.‬‬ ‫*دواى ماوەیەک كەسیرە وازی لە‬

‫ئۆجەالن و کەسیرە‬ ‫هەرگیز بە ڕاستی‬ ‫هاوسەرگیرییان نەکرد‬ ‫بەڵکو ئەوە تاکتیکێک‬ ‫بوو بۆ چوونە دەرەوە‬

‫پەكەكە هێنا بۆچی؟‬ ‫ کەسیرە لەو ماوەیەدا لەناو پەکەکە‬‫باش پێشکەوتنى بەخۆیەوە بینیى بوو‬ ‫هەندێک لەو پێشکەوتنەى ئەو دەترسان و‬ ‫بە مەترسى بۆ سەر پێگەیان دەیانبینى‪،‬‬ ‫ئەوەش وایکرد بوو ئەوانەى هەست بەو‬ ‫ترسە دەکەن تۆمەتى جۆراو جۆریان بۆ‬ ‫دروست دەکرد‪،‬زۆر بە ئاشکرا دژایەتیان‬ ‫دەکرد ئۆجەالنیش ئەوەى باش دەزانى‪،‬‬ ‫بۆیە بڕیاریدا پەیوەندی لەنێوان ئۆجەالنو‬ ‫کەسیرە نەمێنێت‪.‬‬ ‫*واتە ئۆجەالن بەخواستى خۆی نەبوو‬ ‫کە وازی لە كەسیرە هێنا؟‬ ‫ نەخێر بە خواستى خۆى نەبوو کە‬‫دەیبینى ئەو هەموو دژایەتییە دەکرێت و‬ ‫هەر جارەو تۆمەتیکى زۆر دروست دەکەن‬ ‫ئۆجەالن بۆ چارەسەرکردنى ئەو کێشەیە‬ ‫کۆتایی بە پەیوەندیەکەیان هێنا‪ ،‬بەڵێ‬ ‫لەژێر كاریگەری دەوروبەر بوو پەیوەندیان‬ ‫نەماو کەسیرەش پەکەکەى جێهێشت‪.‬‬ ‫*ئهی ئێستا كهسیره چی دهكات؟‬ ‫ ئێستا لهسوید سهرقاڵی ژیانی‬‫خۆیهتی و قسه بۆ هیچ كهسێك ناكات و‬ ‫هیچ دهنگێكی نییه‪.‬‬ ‫*لهو كاتهی تۆ چوویته ناو پهكهكه‬ ‫پهیوهندیت لهگهڵ ئۆجەالن چۆن بوو؟‬ ‫ زۆر كهم یهكترمان دهدی‪ ،‬بهڵكو‬‫بهردهوام دهیوت نابێ له مامهڵهكردندا‬ ‫بههۆی ئهوهی عوسمان برای منه جیاوازی‬ ‫لهگهڵ بكرێت‪ .‬زۆر دژی ئهوه بوو بههۆی‬ ‫پهیوهندی خزمایهتییهوه ئاسانكاری بۆ‬

‫كهس بكرێت‪ ،‬بۆیه ئهگهر جارێك رهخنهی‬ ‫لهكهسێك بگرتبا‪ ،‬دووجار لهمنی دهگرت‪.‬‬ ‫*لهوكاتهی بنهماڵهی ئێوه سهردانی‬ ‫ئۆجەالن دهكهن هیچ كات باسی تۆی‬ ‫نهكردووه؟‬ ‫ باسی كردووم‪ ،‬پێیوتوون من‬‫لهئهندامێتی ئهو بنهماڵهیه دهربكهن‪.‬‬ ‫بهاڵم خوشكهكانم ئهوهیان قبوڵ نهكرد‪.‬‬ ‫بهتایبهت خوشكی گهورهم حهوا‪ .‬پێی‬ ‫وتبوو ئێمه سێ برامان ههیهو ئێوه‬ ‫باوهڕتان ههر چۆنێكبێ برای ئێمهن و‬ ‫هیچتان لهبهر خاتری ئهویتر دهرناكهین‬ ‫لهبرایهتی‪.‬‬ ‫* ئهگهر ئێستا ئۆجەالن ئازاد بكرێت‬ ‫پێتوایە بۆچوونی لهسهر تۆ چی دەبێ؟‬ ‫ بهرێز ئۆجەالن لهوهتهی بیرمبێ‬‫بهردهوام رهخنهی ههبووه‪ .‬لهسهر ههموو‬ ‫شتێك رهخنهی ههبووه‪ .‬هیچ كات بێ‬ ‫رهخنه نابێ‪ .‬دهزانم ئهگهر ئازاد بكرێت‬ ‫یهكهمین كهس رهخنه لهمن دهگرێت‪ ،‬ئاپۆ‬ ‫بهبێ رهخنه ناتوانێ ژیان بكات‪ .‬ئاپۆ‬ ‫كهسێكه به رەخنه دروست بووهو شۆڕشی‬ ‫خۆیشی بهرهخنه پێشخستووه‪.‬‬ ‫*هیچ كاتێك بووه تۆ پهیامێك بۆ‬ ‫ئۆجەالن بنێری لهزیندان؟‬ ‫ بهڵێ من لهرێی محهمهدی برامهوه‬‫قسهی دڵی خۆمم بۆی ناردووه‪ .‬ئهوهم‬ ‫پێوت كه من شۆڕشم جێ نههێشتووه‪،‬‬ ‫بهڵكو ناچاریان كردم بڕۆم‪ .‬سهركردایهتی‬ ‫پهكهكه نهیاندهویست من لهناو پهكهكه‬ ‫بمێنمهوه‪ .‬ئهوان لهپێناو پۆست منیان‬ ‫ناچاركرد خهبات جێبهێڵم‪.‬‬

‫بە محەمەدی برامدا‬ ‫چەندجارێک پەیامم بۆ‬ ‫بەڕێز ئۆجەالن ناردووەو‬ ‫پێموتووە من وازم لە‬ ‫شۆڕش نەهێناوە بەڵکو‬ ‫ناچارکرام وازبهێنم‬

‫رۆژی ‪١٩‬ی ئابی ‪ ،٢٠١٩‬وەزارەتی ناوخۆی تورکیا‪ ،‬لەچوارچێوەی ئۆپەراسیۆنی‬ ‫دژ بەتیرۆر‪ ،‬سەرۆکی سێ گەورە شارەوانی (ئامەد‪ ،‬وان و ماردین)ی هەدەپەی‬ ‫لە لەکارەکانیان دورخستەوە‪ .‬هەمان رۆژ بە فەرمانێکی وەزاری و پشت بەست‬ ‫بەیاسای قەیوم‪ ،‬پارێزگاری هەرسێ شارەکەی بە قەیوم‪ ،‬لەجێگای سێ سەرۆک‬ ‫شارەوانیەکەی هەدەپە دامەزراند‪.‬‬ ‫پرۆسەی لەسەرکارالدانی سەرۆک شارەوانیەکانی کورد لە تورکیادا ریشەیەکی‬ ‫مێژویی هەیەو لەرابردوشدا هەمان رێوشوێن دژ بە سەرۆک شارەوانیەکانی دیکەی‬ ‫کورد لە باکوری کوردستان گیراوەتە بەر‪.‬‬ ‫بەر لەدەرچونی یاسای قەیوم‪ ،‬لەتورکیادا بۆ دانانی قەیومەکان پشت دەبەسترا‬ ‫بە (مادەی ‪١٣٣‬ی یاسای تیرۆر‪ ،‬مادەی ‪٤٧-٤٥‬ی یاسای شارەوانییەکان‪ ،‬مادەی‬ ‫‪١٢٧‬ی دەستوری ‪١٩٨٢‬ی تورکیا)‪.‬‬ ‫بەاڵم دوای یەک مانگ لە کودەتاکەی ‪ ١٥‬تەموزی ‪ ٢٠١٦‬تورکیا‪ ،‬لەچوارچێوەی‬ ‫قۆناغی باری نائاسایدا‪( ،‬یاسای قەیوم) لەپەرلەمانی تورکیا بەدەنگی ئەکەپەو‬ ‫مەهەپە لە ‪١٤‬ئابدا دەرچوێندرا‪ .‬دیارترین خاڵی یاساکە پەیوەست بە پرسی‬ ‫شارەوانییەکان ئەوەی تێدابوو “هەمو ئەو سەرۆک شارەوانیانە لەکار دوردەخرێنەوە‪،‬‬ ‫کە پشتیوانی و پشتگیری لە رێکخستنە تیرۆریستیەکان دەکەن و قەیوم دەخرێتە‬ ‫جێگەیان”‪ .‬قەیومەکانیش کەسانی راسپێردراوی دەوڵەتن‪ ،‬كە حكومەتی توركیا لە‬ ‫دەرەوەی هەڵبژاردنەکان‪ ،‬بە دامەزراندن و فەرمانێکی وەزاری‪ ،‬دایاندەنێت‪ ،‬لەجێگەی‬ ‫سەرۆکی شارەوانیەکان‪ .‬ئەوەش بەمەبەستی راپەراندنی کاروباری شارەوانیەکان‪،‬‬ ‫دوای ئەوەی سەرۆکی ئەو شارەوانی و ناوەندە بەپرسێکی نایاسایی تۆمەتبار‬ ‫دەکرێت‪ ،‬لە نمونەی (تیرۆر و گەندەڵی‪ ،‬یاخود پالندانان دژ بە ئاسایشی نەتەوەیی‬ ‫واڵت ‪.)...‬‬ ‫بەم جۆرە حکومەتی ئاکپارتی لەپاڵ یاساو بریارەکانی پێشودا‪ ،‬پشتی بەیاسای‬ ‫قەیوم بەست‪ ،‬بۆ پەراوێزخستنی نەیارەکانی‪ ،‬لەم نێوانەشدا کوردانی باکور لەماوەی‬ ‫سێ ساڵی رابردودا‪ ،‬یەکەمین گروپ بوون کە باجی دەرچونی یاسای قەیومیاندا‪.‬‬ ‫بەتایبەت لەسەر ئاستی سەرۆکی شارەوانیەکان‪.‬‬ ‫لە بیست ساڵی رابردودا كوردانی باکور‪ ،‬بەشداریان لە پێنج هەڵبژاردنی‬ ‫شارەوانی تورکیادا کردووە‪ .‬واتە لە هەڵبژاردنی شارەوانیەکانی ساڵی ‪ ١٩٩٩‬تا‬ ‫دواین هەڵبژاردنی ساڵی ‪ ،٢٠١٩‬ئەوەش لەرێگەی پارتەکانی (هادەپە‪ ،‬دەهەپە‪،‬‬ ‫دەتەپە‪ ،‬بەدەپە‪ ،‬هەدەپە)‪ .‬بەاڵم ئەوەی کەخاڵی هاوبەش بوو‪ ،‬لەنێوان ئەزمونی‬ ‫بیست ساڵی رابردوی بەشداری کورد لە هەر پێنج هەڵبژاردنەکەدا‪ ،‬بریتی بوو‬ ‫لە بریاری داخستنی ئەو پارتە سیاسیانە لەرێگای دادگای دەستوری تورکیاوە‪،‬‬ ‫بلەرێگەی یاسای تیرۆرو پشتیوانی پەکەکە‪ ،‬دواتر دەستگیرکردن و دورخستنەوەی‬ ‫سەرۆک شارەوانی و ئەندام و الیەنگرانیان‪.‬‬ ‫یەکەم ئەزمونی بەقەیوم کردنی شارەوانیەکانی کورد‪ ،‬دەگەرێتەوە بۆ دوای‬ ‫کودەتاکەی ‪١٥‬ی تەمموزو دەرچونی یاسای قەیوم‪ .‬ئەوەبوو لە مانگی تشرینی یەکەمی‬ ‫‪ ٢٠١٦‬لەچوارچێوەی ئۆپەراسیۆنی دژ بە تیرۆر‪ ،‬هەڵمەتی گرتن و دورخستنەوەی‬ ‫سەرۆک شارەوانییەکانی بەدەپە دەستی پێکرد‪ .‬لەکۆی ‪ ١٠٢‬شارەوانی بەدەپە‪،‬‬ ‫لەماوەی دووساڵی باری نائاسایدا ‪ ٩٤‬شارەوانی لەکارەکانیان دورخرانەوەو قەیوم‬ ‫(واتە نوێنەرانی دەوڵەت)‪ ،‬بەدامەزراندن خرایە جێگەیان‪.‬‬ ‫دواین پارتی سیاسی کوردی‪ ،‬کە لەباکوری کوردستان کەوتە بەر هەڵمەتی تیرۆر‬ ‫و سەپاندنی قەیومەکان‪ ،‬پارتی دیموکراتی گەالن (هەدەپە) بوو‪.‬‬ ‫هەدەپە لە دواین هەڵبژاردنی شارەوانی تورکیادا لە ‪ ٣١‬ئازاری ‪ ٢٠١٩‬لە سنوری‬ ‫باکوری کوردستان بەشداریکردو توانی ‪ ٥٨‬شارەوانی بەدەستبهێنێت‪ .‬بەاڵم دوای‬ ‫تێپەربونی تەنها چوار مانگ و نیو‪ ،‬بەسەر هەڵبژاردنەکەدا بەفەرمانی سەرۆک‬ ‫کۆماری تورکیا‪ ،‬وەزارەتی ناوخۆ‪ ،‬بریار درا بە دورخستنەوەی سەرۆکی هەرسێ‬ ‫گەورە شارەوانی هەدەپە لە (ئامەد و وان و ماردین) و دانانی قەیوم لەجێگەیان‪.‬‬ ‫لەئێستادا هەرچەندە تەنها ئەو سێ گەورە شارەوانی باکوری کوردستان بەر‬ ‫هەڵمەتەکانی قەیوم کەوتون‪ ،‬بەاڵم ئەمە بەو مانایە نایەت کە ئەم ئۆپەراسیۆنە‬ ‫تەنها لەو ئاستەدا دەوەستێت‪ .‬بۆیە ئەگەر هەیە دوابەدوای جێگیرکردنی تەواوەتی‬ ‫قەیومەکان لەو سێ شارەوانییەو کۆنترۆڵکردن و سەرکوتکردنی خۆپیشاندانەکان‪.‬‬ ‫حکومەتی تورکیا‪ ،‬روبکاتە شارەوانیەکانی دیکەی هەدەپەو ئەوانیش بەو دەردە‬ ‫ببات‪.‬‬ ‫لەئێستاشدا ئاماژەکانی ئەم خواستە بەتەواوەتی بەدەر کەوتون‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫دوای یەک رۆژ لەالدانی سەرۆکی سێ شارەوانیەکەی هەدەپە‪( ،‬ئەیهان بیلگەن)ی‬ ‫سەرۆک شارەوانی پارێزگای (قارس)ی سەر بە هەدەپە‪ ،‬لە ڕێی پارێزەرەکانییەوە‬ ‫ئاگادارکرایەوە کە الیەن داواکاری گشتی تورکیاوە بانگهێشت کراوە بۆ لێکۆڵینەوە و‬ ‫وەرگرتنی وتەکانی‪ ،‬لەسەر دۆسیەی تیرۆر‪ .‬ئەمەش دەریدەخات کە ئاکپارتی تەنها‬ ‫بەو سێ شارەوانیەوە ناوەستێت و شارەوانیەکانی دیکەی هەدەپەش دەخاتە نێو‬ ‫هەڵمەتی ئۆپەراسیۆنەکانی تیرۆرەوە‪.‬‬ ‫تەنانەت ئەگەر هەیە دوا بەدوای شارەوانیەکانی هەدەپە‪ ،‬ئاکپارتی روبکاتە‬ ‫شارەوانی پارتەکانی دیکەش‪ .‬بۆ نمونە بەرپرسانی جەهەپەش لەئێستادا‬ ‫ئەو گومانەیان لەال دروستبوە‪( .‬گورسەل تەکین)ی پەرلەمانتاری جەهەپە لە‬ ‫ئیستەنبوڵ‪ ،‬لەتویتێکدا دەربارەی ئۆپەراسیۆنەکانی حکومەتی تورکیا دژى سەرۆک‬ ‫شارەوانییەکانی هەدەپە دەڵێت “بیستومە سەرەی قەیوم دەگاتە ئیستەنبوڵ و‬ ‫ئەنقەرەش”‪ .‬ئەمەش وەک ئاماژەیەک بۆ گواستنەوەی مۆدێلی کۆنترۆڵکردنی‬ ‫قەیومی ئاکپارتی لە شارەوانیەکانی هەدەپەوە بۆ دەستگرتن بەسەر شارەوانیە‬ ‫گەورەکانی جەهەپە لە (ئیستەنبوڵ و ئەنقەرەو ئیزمیر)‪.‬‬ ‫بەمجۆرە لەژێر سێبەری دەستور و یاسای تیرۆرو یاسای قەیوم و یاسای‬ ‫ئاسایشی نیوخۆی تورکیا‪ ،‬پرسی الدانی سەرۆک شارەوانیەکانی کورد‪ ،‬لەئێستاو‬ ‫رابردوشدا‪ ،‬بوەتە ئەگەرێکی کراوەو پێشبینی کراو‪ .‬واتە لەهەرکاتێکدا دەسەاڵتی‬ ‫ئەنقەرە بخوازێت‪ ،‬ئەوا دەتوانێت لەرێگای رێوشوێنە یاساکانییەوە نەیارەکانی‬ ‫لەدەسەاڵتی شارەوانیەکاندا بهێنێتە خوارەوەو بە قەیومەکانی حکومەت جێگەیان‬ ‫بگرێتەوە‪.‬‬

‫��ورد�� ت�ان�� ی�ی‬

‫‪6‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫عــوسمان؛ بـــــــــــــــــــــ‬

‫خەڵـک چاوەڕێی دەکرد ئۆجەالن ببێتە زانــــــ‬ ‫*ئەم دۆخە نوێیەی لەتوركیا هاتۆتە‬ ‫ئاراوە لەوەی كە ئەردۆغان سێ گەورەترین‬ ‫شاری توركیای لە هەدەپە وەرگرتووەتەوە‪،‬‬ ‫تۆ چۆن ئەمە دەبینی؟‬ ‫هەڵبژاردنی ئەمجارە لە توركیا‬‫دۆخێكی نوێی هێناوەتە پێشەوە‪ .‬جیاواز‬ ‫لە جارەكانی دیكە‪ .‬پێشتر ئەگەر كورد‬ ‫دەنگی زیاتریشی هێنابێت وەكو ئەمجارە‬ ‫كاریگەری نەبووە‪ ،‬چونكە ئەمجارە كورد‬ ‫بەو دەنگەی هەیەتی توانی گەورەترین‬ ‫شاری توركی لەدەست ئەردۆغان‬ ‫دەربهێنێت‪ .‬ئەردۆغانیش ئەمەی پێ‬ ‫قبوڵ ناكرێت‪ .‬ئەمەی ئەردۆغان دەیكات‬ ‫كاردانەوەی لەدەستچوونی ئەستەنبۆڵە‪،‬‬ ‫چونكە ئەردۆغان دەیەوێت چۆن لەئاسمان‬ ‫یەك خودا هەیەو تەنیا ئەو خودایە‬ ‫دەسەاڵتی هەیە‪ ،‬ئاواش دەبێت لەتوركیا‬ ‫یەك كەس دەسەاڵتی هەبێت‪ .‬ئەردۆغان‬ ‫دەیەوێت بۆ خەڵكی توركیا‪ ،‬خودای‬ ‫سەر زەوی بێت‪ ،‬بۆیە فرۆكەی ئەردۆغان‬ ‫لەتوركیاو سوریاو عێراقیش بەردەم‬ ‫بەئاسمانەوەیە بۆ كوشتنی كورد‪ .‬ئەمە‬ ‫تایبەتمەندی ئەردۆغانەو توشی نەخۆشی‬ ‫كورد بووە‪ ،‬بەحیساب دەیەوێت كورد‬ ‫نەمێنێت لەتوركیا‪ ،‬بەاڵم هەرگیز ناتوانێت‬ ‫ئەمە بكات‪ .‬چونكە خەباتی كوردان رۆژێك‬ ‫دێت بەرهەمی دەبێت‪.‬‬ ‫ئەردۆغان لەبری ئەوەی پێداچوونەوە‬ ‫بەسیاسەتی خۆی بكات و بێت گوێ‬ ‫لەخواستەكانی كورد بگرێت‪ ،‬دێت‬ ‫بەرێگەیەكی توندوتیژی تۆڵە دەكاتەوە‪.‬‬ ‫تەسلیمكردنی شارەوانییەكانی ئامادو‬ ‫وان و ماردین بەقەیومەكان كاردانەوەیەو‬ ‫ئەردۆگان بەحیساب تۆڵەی لەدەستچوونی‬ ‫ئەستەنبۆڵ لەكورد دەكاتەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫هەدەپە كاری خۆیكردو توانی ئەردۆگان‬ ‫لەئەستنەبۆڵ توشی گەورەترین دۆڕان‬ ‫بكات لەماوەی حوكمڕانیدا‪.‬‬ ‫* دهتوانی باسی ژیانی عهبدوڵاڵ‬ ‫ئۆجەالنمان بۆ بكهی له منداڵیدا؟‬ ‫ بهڕێز ئۆجەالن منداڵی سێیهمی‬‫خانهوادهكهمانهو هەر لهمنداڵییهوه‬ ‫دهیویست دژی ناعهدالهتی بوهستێ و‬ ‫بهردهوام رهخنهی له ئاغایهتی و كردهوهی‬ ‫ئاغاكان دهگرت‪ .‬ئۆجەالن ئهوهی پێ‬ ‫قبوڵ نهكرا كه تورك دهیویست ئهو واڵته‬ ‫تهنیا هی توركبێ و كوردهكانی بێبهش‬ ‫دهكرد لهخوێندن و ههموو ئهو بابهتانهی‬ ‫پهیوهستبوون بهپێشكهوتنهوه‪.‬‬ ‫بۆ نموونه لهزۆربهی گوندهكانی‬ ‫كوردستان قوتابخانهی نهدهكردهوه‬ ‫دهبوو ئێمه بچینه گوندێكی تر تا بتوانین‬ ‫بخوێنین‪ .‬بۆیه عهبدوڵاڵ ئۆجەالن بهردهوام‬ ‫لهگهڵ برادهرهكانی لهقوتابخانه گفتوگۆی‬ ‫لهسهر ئهو زوڵم و زۆردارییهی توركیا‬ ‫دهكردو ههوڵی دهدا تهواوی قوتابییه‬ ‫كوردهكان هۆشیار بكاتهوه‪.‬‬ ‫بههۆی ئهوهی لهمنداڵیدا زانیارییهكی‬ ‫زۆر زۆری لهسهر شهریعهتی ئیسالم ههبوو‪.‬‬ ‫بهردهوام پێشنوێژی بۆ برادهرهكانی دهكرد‪،‬‬ ‫ههموو خهڵك هیوایان بهوه ههبوو كه بهرێز‬ ‫ئۆجەالن ببێته زانایهكی گهورهی ئیسالم و‬ ‫شارهزای زۆرتر پهیدا بكات‪ .‬بهاڵم ههمیشه‬ ‫لهناو برادهرهكانی وهك سهركردهیهك سهیر‬ ‫دهكرا‪ .‬لهههموو شتێكدا قسهی یهكهم و‬

‫ئێمه لهسهردهمی خۆیدا‬ ‫گوزهرانمان باش بووهو‬ ‫بنهماڵهیهكی ئاغا‬ ‫بووین‪ .‬بهاڵم ئێستا‬ ‫دۆخی بنهماڵهكهمان وهك‬ ‫جاران نییه‬

‫لە دیدارێکی تایبەت لەگەڵ “زەمەن”ــدا‪ ،‬عوسمان‬ ‫ئۆجەالنی برای عەبدوڵاڵ ئۆجەالن رێبەری کوردانی‬ ‫باکوور و پەکەکە‪ ،‬چەندین وێستگەی ژیانی ئۆجەالن‬ ‫دەگێڕێتەوە لەباری خێزانیی و سیاسی و شەخسییەوە‪.‬‬ ‫عوسمان هەرچەندە لەالیەن ئۆجەالنەوە‬ ‫رەتکراوەتەوەو تەنانەت داوای لە خوشکەکانی کردووە‬ ‫کە حاشای لێ بکەن و لە برایی خۆیان دەری بکەن‪،‬‬ ‫بەاڵم هەمیشە بەڕێزەوە باسی برا گەورەکەی دەکات‬ ‫و ئێستایش پێیوایە سەرکردەیەکی نموونەیی کوردە‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬ئیبراهیم عەلی و هێمن حەسەن‬

‫کە ئۆجەالن وتی حزب‬ ‫دروست دەکەم باوكم‬ ‫پێیوت بڕۆ ببه به شیوعی‬ ‫بهس كوردایهتی مهكه‬ ‫چونکە تورک قبوڵی‬ ‫ناکەن‬

‫كۆتایی هی ئهو بوو‪ ،‬خهڵكی گوندیش زۆر‬ ‫رێزیان لهبۆچوونهكانی دهگرت و هیوای‬ ‫زۆریان پێی ههبوو‪.‬‬ ‫*خێزانهكهتان له بنهڕهتدا خهڵكی‬ ‫گوندی “ئاماران” یان ناوچهیهكی تری‬ ‫كوردستان؟‬ ‫ ئێمه خهڵكی شاری ئورفاین‪ ،‬ئهو‬‫شاره بهشاری پێغهمبهران ناسراوه له‬ ‫توركیا‪ .‬ئهو شاره كهوتووهته سهر روباری‬ ‫فورات و گوندهكهی ئێمه ناوی عهمارایه‪.‬‬ ‫بنهماڵهی ئێمه لهسهردهمی خۆیدا‬ ‫گوزهرانمان باش بووهو بنهماڵهیهكی ئاغا‬ ‫بووین‪ .‬بهاڵم ئێستا دۆخی بنهماڵهكهمان‬ ‫وهك جاران نییهو زۆر بهشێوهیهكی قورس‬ ‫ژیان دهگوزهرێنین‪ .‬ههرچهنده ئێستا‬ ‫بابهتی عهشیرهت و ئاغایهتی و ئهو شتانه‬ ‫تا ئاستی نهمان رۆیشتووه لهتوركیا‪ .‬بهاڵم‬ ‫لهسهردهمی خۆیدا ئاغاكان رۆڵیان زۆربووه‪.‬‬ ‫عهشیرهتهكهی ئێمه ناوی (بازكی)یه‪.‬‬ ‫*ژیانى کۆمەاڵیەتیتان چۆن بوو؟‬ ‫ باوكی ئێمه دوو ژنی هێناوه‪ ،‬لهژنی‬‫یهكهمیدا تهنیا یهك كچی ههبووه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫لهژنی دووهمیدا سێ كوڕ و سێ كچی‬ ‫ههبووه‪ .‬من لهههموو براو خوشكهكانم‬ ‫بچووكترم‪ .‬بهاڵم بهرێز ئۆجەالن منداڵی‬ ‫سێیهمی خانهوادهكهمانه‪ .‬خوشكی‬ ‫گهورهمان كه ناوی حهوایه لهگهڵ‬ ‫خوشكێكی ترمان كه ئهویش لهرووی‬ ‫تهمهنهوه لهئۆجەالن گهورهتر بوو وهفاتیان‬ ‫كردووه‪ .‬تهنیا یهك خوشكمان لهژیان ماوه‬ ‫ناوی فاتیمهیهو ئێستا نهخۆشه لهتوركیایه‪.‬‬

‫ئێمه لهماڵهوه سێ برا بووین‪ ،‬تهنیا دوو برا‬ ‫توانیمان بخوێنین و خوێندن تهواو بكهین‪.‬‬ ‫ئهویش بهرێز عهبدوڵاڵ ئۆجەالن و من‬ ‫بووین‪ .‬من بووم بهمامۆستای قوتابخانه‪،‬‬ ‫بهاڵم بهرێز عهبدوڵاڵ زانستی سیاسی‬ ‫خوێندو بۆ ماوهی دوو ساڵیش لهیهكێك‬ ‫له فهرمانگهكانی شارهوانی ئامەد بوو‬ ‫بهفهرمانبهر‪ .‬بهاڵم بهرێز محهمهد ئۆجەالن‬ ‫نهیتوانی خوێندن تهواو بكات‪.‬‬ ‫* نازناوی ئۆجەالن له چیهوه هاتووه؟‬ ‫ لهكاتی خۆیدا بهدهوڵهمهندهكانی‬‫توركیان دهوت بهگ‪ .‬دهوڵهمهندهكانی‬ ‫كوردیش پێیان دهوترا ئاغا‪ .‬بهاڵم ههمیشه‬ ‫بهگهكان دهیانویست زوڵم لهئاغاكانی‬ ‫كوردهكان بكهن و داهاتن زهوییهكانیان‬ ‫لێ زەوت دهكردن‪ ،‬یاخود كاتی بهرههمی‬ ‫كشتوكاڵی دهبوو‪ ،‬دههاتن بهزوڵم بهرههمی‬ ‫جوتیاره كوردهكانیان دهبرد‪ .‬بهگی‬ ‫توركهكان زوڵم و تهعدایهكی زۆریان‬ ‫لهكوردهكان دهكرد تا ئاستی دهستدرێژیی‬ ‫بۆ سهر ئافرهتی كورد‪ ،‬بهاڵم بنهماڵهی‬ ‫ئێمه ئهوهمان پێ قبوڵ نهدهكراو ههمیشه‬ ‫باوكم دهیوت ئێوه وهك من مهبن‪ .‬چونكه‬ ‫باوكم كهسێكی ههژار و بێ دهسهاڵت بوو‪،‬‬ ‫كهسێكی زۆر هێمن بوو‪ .‬ئهگهر كهسێك‬ ‫شهقێكی تێ ههڵدان ئێوه ههوڵ بدهن دوو‬ ‫شهقی لێ بدهنهوه‪ .‬ئۆج لهزمانی توركیدا‬ ‫واتا تۆڵه‪ .‬ئهم نازناوهش لهتۆڵهكردنهوه‬ ‫هاتووه‪ ،‬كه ههمیشه ئێمه ویستوومانە‬ ‫تۆڵهی خۆمان بكهینهوه‪.‬‬ ‫بنهماڵهی ئێمه به بنهماڵهی حوسێنی‬ ‫ئۆجی ناسراوه له توركیا‪ .‬بۆیه كاتێك‬ ‫قانوونی پاشناو هات له توركیا‪ ،‬بنهماڵهی‬ ‫ئێمه نازناوی ئۆجەالنیان ههڵبژارد واته‬ ‫تۆڵهكردنهوه‪ .‬بۆیه ئهو تێكۆشانهی بهرێز‬ ‫عهبدوڵاڵ ئۆجەالن دهستیپێكرد تێكۆشانی‬ ‫تۆڵهكردنهوهبوو لهبهرامبهر ههموو ئهو زوڵم‬ ‫و زۆردارییهی بهرامبهر كورد دهكرێت‪.‬‬ ‫* ژیانی تۆ به منداڵیی لهگهڵ ئۆجەالن‬ ‫چۆن بوو؟‬ ‫ من و بهرێز عهبدوڵاڵ جیاوازی‬‫تهمهنمان نزیكهی ‪ 10‬ساڵێک دهبێ‪.‬‬ ‫عهبدوڵاڵ برای گهورهی ئێمه بوو‪ ،‬بۆیه‬ ‫ههمیشه ههرچییهكی بوتبایه دهبوو ئێمه‬ ‫جێبهجێمان بكردبایه‪ .‬لهبهر ئهوهبوو‬ ‫لهمنداڵیدا ناخۆشی زۆرمان دیت‪ .‬چونكه‬ ‫دهبوو ههموو كارهكان من بم كردبایه لهماڵ‪.‬‬ ‫من كهسێك بووم دهبوو خزمهتی ماڵهوه‬ ‫بكهم‪ .‬بهاڵم من یهك خواستم ههبوو‪،‬‬ ‫ئهویش ئهوه بوو دهمویست وهك بهرێز‬ ‫عهبدوڵاڵ ئۆجەالن بخوێنم و وهك محهمهدی‬

‫برام نهبم بهقوربانی تهنیا كار بكهم و‬ ‫نهتوانم خوێندن تهواو بكهم‪ .‬لهوهشیاندا‬ ‫باشبوو دهرفهتی پێدام و هاوكاریشی كردم‬ ‫بۆ خوێندن‪ .‬من لهمنداڵیدا ههمیشه ههوڵم‬ ‫دهدا وهك عهبدوڵاڵ ئۆجەالن بم‪ ،‬چونكه‬ ‫ههمیشه باوكم دهیوت ئێوه نابێ وهك من‬ ‫بژین‪ .‬منیش ناچار دهبوو عهبدوڵاڵ بكهم به‬ ‫نموونه بۆ ژیانی خۆم‪.‬‬ ‫*ئۆجهالن له یهكێك له كتێبهكانیدا‬ ‫باس لهوه دهكات دایكت دیكتاتۆر بووه‬ ‫بهسهریدا بهس بۆ ئهو وابوو یان بۆ‬ ‫ههمووتان؟‬ ‫ دایكمان لهگهڵمان زۆر توند بوو‪،‬‬‫كاریگهری زۆری دایكمان لهسهر بوو‬ ‫بۆ ههموو شتێك بگهرێینهوه الی ئهو‪،‬‬ ‫نهدهبوو هیچ شتێك بێ پرسی ئهو بكرێ‪.‬‬ ‫بەاڵم باوکم وا نەبوو‪ ،‬زۆرجار لهباوكمم‬ ‫دهپرسی بۆ ناتهوێت ئێمه وهك تۆ بین؟‬ ‫ئهویش پێی دهوتم من مرۆڤێكی ههژارم‪،‬‬ ‫زوڵمی زۆرم لێكراوهو ههركهس هاتووه‬ ‫زوڵمی لێكردووم‪ .‬عهبدوڵاڵ ئۆجەالن‬ ‫زیاتر له ‪%95‬ی فهلسهفهی ژیانی لهدایكم‬ ‫وهرگرتووه‪ ،‬ئینجا ئهوهی تری لهباوكم‬ ‫وهرگرتووه‪ .‬ئهمهش لهبهر ئهوهبوو باوكمان‬ ‫نهیدهویست ئێمه وهك ئهو بین بۆیه‬ ‫بهناچاری دهبوو چاوهڕێی دایكمان بوینایه‬ ‫بۆ پهروهردهكردن‪ .‬دهتوانم بڵێم باشترین‬ ‫مامۆستای ژیان بۆ بهرێز عهبدوڵاڵ ئۆجەالن‬ ‫دایكم بووه‪.‬‬ ‫*لهكتێبهكهیدا ئۆجهالن دهڵێت ههر‬ ‫له منداڵییهوه ههستمكردووه سیفهتهكانی‬ ‫سهرۆكایهتیم تێدا بووه‪ ،‬ئایا ئهو وهك‬

‫له رووی مامهڵهوه‬ ‫باوكی ئێمه كهسێكی زۆر‬ ‫لهسهر خۆو هێمن بوو‪،‬‬ ‫بهاڵم دایكم وانهبوو‪.‬‬ ‫بهپێچهوانهوه كهسێكی‬ ‫زۆر توندبوو‬

‫ئۆجەالن بە منداڵیی و‬ ‫گەنجیی رۆڵی سەرکردەی‬ ‫دەبینی پێشنوێژی دەکردو‬ ‫مندااڵنی هان دەدا‬ ‫بۆ رەتکردنەوەی‬ ‫زوڵم و ستەم‬

‫سهرۆكێك دهردهكهوت؟‬ ‫ بههۆی ئهوهی لهگوندهكهی ئێمه‬‫قوتابخانه نهبوو‪ ،‬بۆیه ئاپۆ لهگهڵ‬ ‫‪ 10‬منداڵی تری گوندهكهمان دهچووه‬ ‫گوندێكی توركهكان‪ .‬بۆیه بهرێز ئاپۆ وهك‬ ‫سهركردهیهكی ئهو مندااڵنه وابوو ههمیشه‬ ‫لهپێشی ههموویانهوه دهرۆیشت و بهردهوام‬ ‫قسهی بۆ دهكردن‪ .‬بهردهوام باسی لهزوڵم‬ ‫دهكرد و هانی قوتابییهكانی دهدا كه‬ ‫هیچ كات زوڵم قبوڵ نهكهن‪ .‬بهردهوام‬ ‫ئامۆژگاری ئاینی هاورێكانی دهكردو ههموو‬ ‫برادهرهكانی فێری نوێژ كردبوو‪ ،‬خۆیشی‬ ‫پێشنوێژی بۆ دهكردن‪ .‬لهبهر ئهوه بوو‬ ‫لهناو كۆمهڵگهی خۆمان وهك كهسێكی‬ ‫ههڵكهوتوو سهیردهكرا‪.‬‬ ‫*ئۆجهالن یهكهم كوڕی باوكت بووه‬ ‫بۆیه وا دهردهكهوێت گرنگی زۆر پێدرابێ‬ ‫ئایا پێگهیشتنی ئەو لهبهر ئهو گرنگی‬ ‫پێدانه بوو یان خۆی سیفهتی سهرۆكایهتی‬ ‫تێدا بوو؟‬ ‫ لهرووی مامهڵهوه باوكی ئێمه‬‫كهسێكی زۆر لهسهر خۆو هێمن بوو‪ ،‬بهاڵم‬ ‫دایكم وانهبوو‪ .‬بهپێچهوانهوه كهسێكی زۆر‬ ‫توندبوو‪ .‬بهو توندییهی دایكم دهیویست‬ ‫ئێمه بپارێزێت لهههموو شتێك‪ ،‬بۆیه‬ ‫ئهگهرچی بهرێز ئۆجەالن لهگهڵ دایكم‬ ‫بهردهوام كێشهیان ههبوو‪ ،‬بهاڵم لهههمان‬ ‫كاتدا دهیویست وهكو ئهو بێت و بهو‬ ‫شێوهیهی ئهو بتوانێ سهركردایهتی خهڵك‬ ‫بكات‪ ..‬دایكم ههمیشه بهئێمهی دهوت‬

‫بههیچ شێوهیهك تهنازول بۆ هیچ كهسێك‬ ‫مهكهن‪ .‬بهاڵم جیاواز لهگهڵ منداڵهكانی‬ ‫تر لهبهر ئهوهی من لهههموویان بچوكتر‬ ‫بووم‪ ،‬مامهڵهیهكی جیاوازی لهگهڵ من‬ ‫دهكرد‪ .‬بهرامبهر بهمن هێنده توند نهبوو‬ ‫هاوشێوهی براو خوشكهكانی ترم‪ .‬بۆیه‬ ‫ئاپۆش دهیویست كهسێكی سهربهرخۆبێ و‬ ‫لهژێر كاریگهری هیچ كهسێكدا نهبێ‪ .‬دایكی‬ ‫من ناوی عوێش بوو ناوێكی عهرهبی بوو‪.‬‬ ‫*دایکت مامەڵەیەکى جیاوازترى لەگەڵ‬ ‫ئۆجەالن دەکرد؟‬ ‫ دایکم ژنێك بوو خاوهن فهلسهفهی‬‫خۆی بوو بۆ ژیان‪ ،‬ههمیشه ههم خۆی‬ ‫دهپاراست لهوهی كهس زوڵمی لێبكات‪،‬‬ ‫ههم منداڵهكانیشی دهپاراست‪ .‬بۆیه‬ ‫ههموومانی خستبووه ژێر كۆنتڕۆڵی‬ ‫خۆیهوه‪ .‬بهاڵم جیاوازی عهبدوڵاڵی‬ ‫برام لهگهڵ ئێمهو ههموو مندااڵنی تری‬ ‫هاوتهمهنی كهسێك بوو دهستی بكردبایه‬ ‫بهههر كارێك سهركهوتنی زۆری لهو كاره‬ ‫بهدهست دههێنا‪ .‬بۆیه ههمووان وهك‬ ‫كهسێكی سهركهوتوو مامهڵهیان لهگهڵ‬ ‫دهكرد‪.‬‬ ‫*ئهگهر بیرتبێ یهكهمین كاری‬ ‫سیاسی ئۆجەالن چی بوو چۆن دهستی‬ ‫بهكاری سیاسی كرد؟‬ ‫ ساڵی ‪ 1974‬رۆژێك لهماڵهوه‬‫دانیشتبووین‪ .‬عهبدوڵاڵ ئۆجەالن بهباوكمی‬ ‫وت دهمهوێت بزووتنهوهیهكی سیاسی‬ ‫دابمهزرێنم‪ .‬باوكیشم وتی دهتهوێ چ‬ ‫بزووتنهوهیهك دابمهزرێنی؟ ئهویش پێی‬ ‫وت دهمهوێت بزووتنهوهیهكی سیاسی‬ ‫كوردی دابمهزرێنم‪ .‬باوكیشم بهو كاره رازی‬ ‫نهبوو‪ .‬عهبدوڵاڵ ئۆجەالنیش گفتوگۆی‬ ‫زۆری لهگهڵ باوكم كرد دهیویست بزانێ‬ ‫بۆچی باوكم رێگره لهو كارهی؟ باوكیشم‬ ‫پێیوت توركیا ههموو شتێك قبوڵ دهكات‪،‬‬ ‫تهنیا كوردایهتی قبوڵ ناكات‪ .‬ئهو كات‬ ‫شوعییهت زۆر بهخراپی باسی دهكرا‪،‬‬ ‫بهتایبهت بۆ بنهماڵهی ئێمه كه باوهڕێكی‬ ‫ئاینیمان ههبوو‪ .‬باوكم پێیوت بڕۆ ببه به‬ ‫شیوعی بهس كوردایهتی مهكه‪ .‬چونكه‬ ‫توركیا قبوڵ ناكات‪ .‬بۆیه باوكم پێی وابوو‬ ‫لهكوردایهتیدا بهرێز عهبدوڵاڵ ئۆجەالن‬ ‫ناتوانێ سهركهوتووبێ‪ ،‬چونكه دهیوت‬ ‫تورك زۆر دڵرهقن‪ .‬باوكم نموونهی شێخ‬ ‫سهعید و سهید رهزای بۆ هێنایهوه وتی‬ ‫ئهوان هێزی باشیشیان ههبوو‪ ،‬بهاڵم تورك‬ ‫لهناوی بردن‪ .‬بهاڵم بهرێز ئۆجەالن لهسهر‬ ‫باوهڕی خۆی بهردهوام بوو‪ ،‬قهناعهتی‬ ‫بهقسهكانی باوكم نههات‪ .‬دهیوت تورك‬ ‫زوڵمێكی زۆر دهكات بهرامبهر ئێمه دهبێ‬ ‫ئێمهش ههڵوێستمان ههبێ‪.‬‬ ‫*یەکەم وێستگەى کاركردنى سیاسى‬ ‫ئۆجەالن لە چى گروپ وو ڕێکخراوێکەوە‬ ‫دەستیپێکرد؟‬ ‫ لەو سەردەمەدا هەندێک گروپ‬‫هەبوون کارى سیاسیان دەکەن بەنموونە‬ ‫گروپی شۆڕشگێڕانی چەپ هەبوو رێگای‬ ‫شۆڕشگێڕان هەبوو‪ ،‬گرووپى رووناهی‬ ‫هەبوون‪ .‬بەاڵم یەكەم گروپ كە باسی‬ ‫پرسى كوردی هێنایە ئاراوە گروپی رووناهی‬ ‫بوو‪ ،‬سەرۆكی گروپەکە دۆغو پەرینچەك‬ ‫بوو كە ئێستا سەرۆكی پارتی وەتەنە‬ ‫کە پارتێكی نەتەوەپەرستی توركە‪ ،‬لەو‬ ‫رۆژگارەدا ئۆجەالن لەناو گروپى رووناهى‬ ‫کارى دەکرد‪ ،‬ئەوان لە نووسینەكانیان‬ ‫باسی كێشەی گوندنشینان و كێشەی‬ ‫كوردیان دەكرد‪ ،‬دەیانگوت كورد بەشێكن‬ ‫لە توركیا‪ ،‬ئەوكات بەرنامەی ئەوان بۆ ئێمە‬ ‫زۆر گرنگ نەبوو‪ ،‬ناو گرنگ بوو‪ .‬نزیكەی‬ ‫ساڵێك لەگەڵ ئەوان كارمان كرد‪.‬‬ ‫*گروپى ئاپۆچى ساڵى چەند پێکهات؟‬ ‫ گروپى ئاپۆچى ساڵی ‪1975‬‬‫دروست بوو‪ ،‬ئەوکاتە گروپی شۆڕشگێڕانی‬ ‫كوردستان تازە خۆى راگەیاندبوو‪،‬‬ ‫گروپەکەش پێکهاتبوون لە عەبدوڵاڵ‬ ‫ئۆجەالن‪ ،‬حەقی كارەر و كەمال پیر‪،‬هەر‬ ‫ئەوانەش دامەزرێنەری پەكەكەن‪ ،‬ئەو‬ ‫سێ کەسە بە ناوی شۆڕشگێڕی لە‬ ‫ئەنقەرە دروست دەكەن‪ ،‬بڕیاریاندا کە‬ ‫جواڵنەوەیەکى شۆڕشگێڕی بەناوی كورد‬ ‫دروست بكەن‪ .‬ئەو بزووتنەوەیە سەرەتا بە‬ ‫ئاپۆچی ناسرابوون دواتر ناوەكەیان گۆڕی‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫‪5‬‬

‫باژێڕوانی بزووتنەوەی گۆڕان لە هەڵەبجە‪:‬‬

‫خەڵک خۆزگە بەوکاتە دەخوازن کە هەڵەبجە قەزا بوو‬ ‫* دوای چەندین کۆبوونەوەو رێکەوتن‪،‬‬ ‫بۆچی تائێستا ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫هەڵەبجەو بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکان‬ ‫دەستبەکارنەبوون؟‬ ‫ بۆ پێکهێنانی ئیدارەی پارێزگای‬‫هەڵەبجە‪ ،‬دوو رێکەوتن هەیە‪ ،‬رێکەوتنێکیان‬ ‫لەنێوان الیەنە سیاسییەکانی پارێزگاکەو‬ ‫رێکەوتنێکی دیکە لەنێوان گۆڕان و یەکێتیدا‬ ‫کراوە بۆ دابەشکردنی پۆستەکانی پارێزگارو‬ ‫سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای هەڵەبجەو‬ ‫سلێمانی‪.‬‬ ‫رێکەوتنی نێوان گۆڕان و یەکێتی لەسەر‬ ‫ئاستی بااڵ لەسەر پارێزگای سلێمانی‪ ،‬ئەو‬ ‫رێکەوتنە بۆ دابەشکردنی پۆستی پارێزگارو‬ ‫قایمقام و بەڕێوەبەری ناحیەکان و سەرۆکی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاکان بوو‪ ،‬هەڵەبجەشی‬ ‫تێدابوو‪.‬‬ ‫رێکەوتنێکی دیکەی نێوان الیەنە‬ ‫سیاسییەکانی پارێزگای هەڵەبجە بوو بۆ‬ ‫دابەشکردنی کورسیی ئەنجومەنی پارێزگاو‬ ‫رێکەوتنێک بۆ پۆستە ئیدارییەکان‪ .‬هەموو‬ ‫الیەنەکان بێجگە لە پارتی هەڵبژاردنی‬ ‫‪ 2014/4/30‬کراوەتە بنەما بۆ پارێزگای‬ ‫هەڵەبجە‪ ،‬چونکە هەڵبژاردنی بۆ ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای هەڵەبجە نەکراوە‪ .‬لەسەر ئەو بنەمایە‬ ‫پشک و بەرکەوتەی الیەنەکان دیاریکرا‪ ،‬پارتی‬ ‫بەو رێکەوتنە رازی نەبوو‪ ،‬بەاڵم کێشەی‬ ‫پارتی ئەوەبوو پۆستێکی بەرنەکەوتبوو وەک‬ ‫بەڕێوەبەری ناحیە و سەرۆکایەتی ئەنجومەن و‬ ‫پارێزگار و قایمقامەکان‪ ،‬کێشەی ئەوان لەسەر‬ ‫قایمقامی هەڵەبجە بوو‪.‬‬ ‫هەفتەی رابردوو سەرجەم الیەنە‬ ‫سیاسییەکان بە پارتیشەوە کۆبووینەوە‪،‬‬ ‫لەژێر چاودێری و لەسەر داوای نووسینگەی‬ ‫هەڵەبجەی پەرلەمانی کوردستان بوو‪،‬‬ ‫سەرجەم الیەنەکان بە پارتیشەوە رازی بوون‬ ‫بەوەی هەڵبژاردنی ‪ 2014/4/30‬بکرێتە بنەما‬ ‫بۆ دابەشکردنی پۆستەکان و هیچ الیەک‬ ‫الرییان نەبووە لەسەر رێکەوتنەکانی پێشوو‪.‬‬ ‫*کەواتە ئەمجارە پارتی هاتووەتە‬ ‫ناو رێکەوتنەکەوە بۆ ئەوەی پەلە لە‬ ‫جێبەجێکردنی بکرێت؟‬ ‫ ئەوان رازین‪ ،‬بەاڵم یەک کێشەیان هەیە‬‫خۆیان بە مەغدوور دەزانن لە دابەشکردنی‬ ‫پۆستی بەڕێوەبەرایەتییە گشتیەکاندا‪ .‬ئەوان‬

‫بزووتنەوەی‬ ‫هەڵەبجەی‬ ‫باژێڕوانی‬ ‫گۆڕان رایگەیاند‪ :‬پێکنەهێنانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای هەڵەبجە کاریگەریی لەسەر پڕۆژە‬ ‫خزمەتگوزارییەکانی ناوچەکە دروستکردووەو‬ ‫بەهۆی نەبوونی چاودێر بەسەر کارەکانیانەوە‪،‬‬ ‫نازانرێت بودجەی پارێزگای هەڵەبجە چەندەو‬ ‫سەرچاوەکەی کوێیەو چۆن خەرج دەکرێت‪.‬‬ ‫نزار مەحمود‪ ،‬باژێڕوانی هەڵەبجەو ئەندامی‬ ‫جڤاتی نیشتمانیی بزووتنەوەی گۆڕان لە‬ ‫چاوپێکەوتنێکی تایبەتدا لەگەڵ “زەمەن”‬ ‫وردەکاریی رێککەوتنی الیەنە سیاسییەکان و‬ ‫هۆکاری پێکنەهێنانی ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫بەڕێوەبەرە‬ ‫دەستبەکارنەبوونی‬ ‫هەڵەبجەو‬ ‫گشتییەکان روون دەکاتەوە‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬بەهادین یوسف‬

‫هەموو الیەنەکان پەرۆشن رێکەوتنەکە‬ ‫لەسەر ئەنجومەنی پارێزگا جێبەجێ بکرێ‬ ‫بەاڵم ئێستا هەست دەکرێ گۆڕانکاریی لە‬ ‫قسەکانیان روویداوە‬ ‫بە وەرگرتنی یەک پۆست رازین‪ ،‬داوای‬ ‫پۆستی بەڕێوەبەری ناحیەی خورماڵیان کرد‪،‬‬ ‫یەکێتی رازی بووە بەو داواکارییە‪ ،‬بەاڵم پارتی‬ ‫چاوەڕوانی بڕیاری کۆتایی سەرکردایەتی‬ ‫پارتییە بۆ ئیمزای کۆتایی رێککەوتنەکە‪.‬‬ ‫*ئەی پێشتر بۆچی ئەو رێکەوتنە‬ ‫جێبەجێنەکراوە؟‬ ‫ هۆکاری جێبەجێنەکردنی رێکەوتنەکە‬‫پارتی بوو‪ ،‬کە بەوشێوازە رازی نەبووە‪.‬‬ ‫ئەگەرنا ئێمە ناوەکانیشمان ناردووەو‬ ‫کاندیدەکانی ئەنجومەنی پارێزگا چووەتە‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانیش‪ ،‬بەاڵم لەبەرئەوەی‬ ‫پارتی خۆی رازی نەبووەو خۆی دەسەاڵتدار‬

‫بووە لە ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬ئیشەکان نەکراون‪.‬‬ ‫* پێشبینی دەکەیت کە ئەمجارە‬ ‫رێکەوتنەکە جێبەجێ بکرێت و ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاو ئیدارەی خۆجێی و ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگا زوو پێکبهێنرێت؟‬ ‫ بەپێی ئەوەی لە کۆبوونەوەکەدا‬‫قسەکراوە‪ ،‬هەموو الیەنەکان پەرۆشن بۆ‬ ‫ئەوەی رێکەوتنەکە جێبەجێبکرێ‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫پەرۆشییە لەالیەک و سیاسەتی حزبەکان‬ ‫لەالیەک‪ ،‬چونکە دوای کۆبوونەوەکەش هەست‬ ‫دەکەی گۆڕانکاریی لە قسەکانیان روویداوە‪،‬‬ ‫پێشتر پارتی تەنیا داوای ناحیەی خورماڵیان‬

‫کرد‪ ،‬بەاڵم دواتر دەڵێن بەڕێوەبەری ناحیەی‬ ‫خورماڵ‪ ،‬یان سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫هەڵەبجە‪ ،‬یان سەرۆکی ئەنجومەن‪ .‬لەکاتێکدا‬ ‫دوورو نزیک باسی سەرۆکی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای هەڵەبجە نەکراوە کە پشکی‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕانە‪.‬‬ ‫* پێکنەهێنانی ئەنجومەنی پارێزگاو‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییە‬ ‫دەستبەکارنەبوونی‬ ‫گشتییەکان کاریگەریی هەبووە لەسەر‬ ‫سستبوون یان بە پارێزگا نەبوونی هەڵەبجە؟‬ ‫ بەداخەوە ئێستا خەڵک لە هەڵەبجە‬‫خۆزگە دەخوازێت هەر قەزاکەی پێشووتر‬ ‫بوایە‪ ،‬هۆکارەکەی ئەوەیە کە ئەنجومەنەکە‬ ‫پێکنەهاتووە‪ .‬چونکە تا ئەنجومەن‬ ‫دەستبەکارنەبێ ناتوانرێت بەڕێوەبەرایەتییە‬ ‫گشتییەکان دابنرێت و پێویستی بە‬ ‫دەنگی ئەنجومەنی پارێزگایە‪ .‬ئێستا‬ ‫زۆربەی بەڕێوەبەرایەتییەکان بەوەکالەت‬ ‫بەڕێوەدەبرێن‪ ،‬بەڕێوەبەری فەرمانگەکانی‬ ‫پێشو ئێستا بەشێکیان بەوەکالەت بوون بە‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی گشتی بەوەکالەت‪.‬‬ ‫بەشێکی دیکەی پەیوەندی بەوەوە هەیە‬ ‫کە کارەکان بە هەڕەمەکی بەڕێوەدەچێ‪،‬‬ ‫چونکە نازانرێت بودجەی پارێزگاکە چەندە؟‬ ‫کێ دابینی دەکات و چۆن خەرج دەکرێت؟‬ ‫کاری سەرەکی ئەنجومەنەکە ئەوەیە کە‬

‫چاودێریی خەرجکردنی بودجەکە بکات‪،‬‬ ‫لەبەرئەوە ئەو قەناعەتە درووست بووە کە‬ ‫قەزاکەی جاران باشتر بووە‪ ،‬چونکە پێشتر‬ ‫کە قەزا بوو ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی‬ ‫چاودێری خەرجکردنی بودجەو داهاتەکەی‬ ‫دەکرد‪ .‬ئێستا بووەتە پارێزگاو ئەنجومەنیشی‬ ‫نییە‪ ،‬بۆیە هیچ کەسێک چاودێری ناکات‪.‬‬ ‫لەبەغداش ئەگەر بودجە بۆ هەر‬ ‫پارێزگایەک دابنرێ‪ ،‬ئەگەر ئەنجومەنێک نەبێ‬ ‫ئەوا پەرلەمانی عێراق دانی پێدانانێ‪ .‬ساڵی‬ ‫رابردوو پەرلەمانی عێراق ویستی پشکی‬ ‫هەڵەبجە لە بودجەی پەرەپێدانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاکان دابنێ‪ ،‬بەشی هەڵەبجە نەدرا‬ ‫لەبەرئەوەی ئەنجومەنی نەبوو‪.‬‬ ‫*تەنیا لەو روەوە کێشە بۆ پارێزگاکە‬ ‫دروست بووە کە ئەنجومەنی نییە؟‬ ‫ نەخێر بەشێکی کێشەکان ئەوەیە ئێستا‬‫قۆرخکارییەکی زۆر هەیە‪ ،‬چونکە هەموو‬ ‫پۆستەکان الی یەکێتییە‪ .‬بۆ دانانی بەرپرسی‬ ‫بەش و هۆبەی ناو فەرمانگەیەک‪ ،‬مەڵبەند‬ ‫دەستوەردان دەکات کە خۆیان خەڵک دابنێن‬ ‫ئیتر هەرچۆنێکبێ و لەسەر هەر بنەمایەکبێ‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی چاودێریی نییە و ئەو هەموو‬ ‫کێشانەش هەیە لەبەرئەوەیە خەڵک قەزاکەی‬ ‫جارانی پێ باشتر بوو‪.‬‬ ‫* ئەی لەڕووی خزمەتگوزارییەوە‬ ‫و‬ ‫ئەنجومەن‬ ‫دەستبەکارنەبوونی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکان چ کاریگەرییەکی‬ ‫بەجێهێشتووە؟‬ ‫ بە دڵنیاییەوە کاریگەری زۆری هەیە‪،‬‬‫چونکە نازانرێت بودجەی پارێزگاکە چۆن‬ ‫خەرج دەکرێت‪ ،‬نازانرێ چەندەو سەرچاوەکەی‬ ‫کوێیەو لە چیدا خەرج دەکرێ؟ چونکە کەس‬ ‫نییە چاودێریی بکات‪ ،‬ئەولەویەتی پڕۆژەکان‬ ‫دیارنییە کام پڕۆژە گرنگە بۆ شارەکە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەیە خزمەتگوزاریی بەرەو خراپی‬ ‫دەڕوات و وەک پێویست نییە‪.‬‬ ‫* وەک خۆت دەڵێیت ئەوە یەکێتی‬ ‫بە تەنیا فەرمانگەکانی قۆرخکردووە‪ ،‬ئەی‬ ‫بۆچی الیەنەکانی دیکە فشار ناکەن تا ئەو‬ ‫قۆرخکاریی و بێخزمەتییە نەمێنێ؟‬ ‫ پێشتر ئێمە رێکەوتنمان هەبووە لەگەڵ‬‫یەکێتی بۆ دابەشکردنی پۆستەکان‪ ،‬دەبوو‬ ‫دوای ئاڵوگۆڕەکان پۆستی جێگری پارێزگارو‬ ‫قایمقامی ناوەند بەر ئێمە بکەوێ‪ .‬دوای‬

‫ئێستا هیچ الیەک‬ ‫نییە چاودێری‬ ‫داهات و خەرجی‬ ‫هەڵەبجە بکات‬

‫ئاڵوگۆڕی پۆستی پارێزگا‪ ،‬پەیوەندییەکانی‬ ‫گۆڕان و یەکێتییش تێکچوو‪ ،‬تائێستا مافی‬ ‫خۆمان لە وەرگرتنی جێگری پارێزگارو‬ ‫قایمقامی ناوەند وەرنەگرتووەتەوە‪ .‬چونکە کە‬ ‫لە سلێمانی ئاڵوگۆڕکرا دەبوو لە هەڵەبجەش‬ ‫ئاڵوگۆڕ بکرایە‪ ،‬بەاڵم پەیوەندییەکانمان خراپ‬ ‫بوو‪ ،‬چەندجارێک یەکێتی داوای کۆبوونەوەی‬ ‫لە گۆڕان کرد‪ ،‬گۆڕان مەرجی ئەوە بوو کە‬ ‫هیچ نەبێ النیکەم رێکەوتنەکەی هەڵەبجە‬ ‫جێبەجێ بکەن‪ ،‬ئەوکات دانیشتن دەکەین‪.‬‬ ‫ئەوەنییە ئێمە قسەمان نەکردبێ یان هەوڵمان‬ ‫نەدابێ‪ ،‬بەاڵم بەهۆی داخستنی پەرلەمان‬ ‫و رێگری لە وەزیرەکانی گۆڕان جۆرێک لە‬ ‫پاشاگەردانی هەبوو‪ ،‬هیوادارین لە چەند‬ ‫مانگی داهاتوودا هەنگاوەکان بچنە پێشەوە‪.‬‬ ‫* ئەی دوای پێکهێنانی کابینەی نوێ‬ ‫چاوەڕێ دەکەن هەنگاوەن بچێتە پێشەوە؟‬ ‫ بەڵێ بە دڵنیاییەوە هیوادارین‬‫هەنگاوەکان بچنە پێشەوەو رێککەوتنەکان‬ ‫جێبەجێبکرێن و ئەنجومەنی پارێزگا‬ ‫دەسبەکاربێ‪ ،‬تا بتوانن بەڕێوەبەرایەتییە‬ ‫گشتییەکان یەکالیی بکەنەوەو پەسەندیان‬ ‫بکەن‪.‬‬

‫موزایەدەی سیاسی لەژێر پەردەی خزمەتی خەڵکدا‬

‫لە حزبی چەکدارەوە بۆ تیمی ئەندازیاری حزبیی‬ ‫زەمەن‬

‫جواڵنەوەی نهوهى نوێ دیسان‬ ‫دهستیکردووە به ههڵمهتێكى نوێ‬ ‫وەکو كارى سیاسی‪ ،‬ئهویش ههوڵدانە‬ ‫بۆ نۆژهنكردنهوەو چاككردنى رێگاوبان‬ ‫و پردو تونێلهكان‪ ،‬بهاڵم ههوڵهكانى‬ ‫ئهو الیهنه تائێستا نهچووهته بوارى‬ ‫پراكتیكیهوهو تهنیا له چوارچێوهى‬ ‫موزایەدهى سیاسیو ههاڵى میدیاییدا‬ ‫خۆى دهبینێتهوه‪.‬‬ ‫سهرهتاى ئهمساڵ پردى بهنداوى‬ ‫سماقوڵى ژێرئاوكهوت دواى ئهوهى‬ ‫حكومهت بڕیارى چاككردنى دهركرد‪،‬‬ ‫ههرزوو نهوهى نوێ بهبێ وهرگرتنى‬ ‫رهزامهندى حكومهت تیمێكى بۆ‬ ‫چاككردنى رهوانهى شوێنهكه كرد‪ .‬دواتر‬ ‫پردهكه لهالیهن حكومهتهوه چاككرایەوە‪.‬‬ ‫له ناوهڕاستى ئهمساڵیش دواى‬ ‫بڕیارى حكومهت بۆ چاككردنى تاسهو‬ ‫چاڵوچۆڵیهكانى شهقامهكانى ناوشاری‬ ‫سلێمانى‪ ،‬نهوهى نوێ دووباره وا خۆى‬ ‫نیشاندا كه ئامادهى چاككردنى تاسهو‬ ‫چاڵوچۆڵیهكانن‪ .‬لهناوهڕاستى مانگى‬ ‫رابردووشدا كاتێك حكومهت بڕیارى‬ ‫نۆژهنكردنهوهى تونێلی دهربهندیخانى‬ ‫دهركرد‪ ،‬دیسان نهوهى نوێ تیمێكى‬ ‫نارده تونێلهكه بۆ چاككردنهوهى‪.‬‬ ‫له ههموو ههوڵهكانى نهوهى‬ ‫نوێدا واى نیشانداوه حكومهت رێگرى‬ ‫لێدهكات بۆ ئهنجامدانى كارهكانیان‪ ،‬واى‬ ‫شكاندووهتهوه كه حكومهت لهژێرفشارى‬ ‫ئهواندا بڕیارى چاككردنو نۆژهنكردنهوهى‬ ‫ئهو پرۆژانهى دهركردووه‪ .‬لهكاتێكدا‬ ‫ئهو الیهنه دواى بڕیارهكانى حكومهت‬ ‫كهوتووەته جموجوڵ‪.‬‬

‫پسپۆڕێکی زانستە‬ ‫سیاسییەکان‪ :‬لهم‬ ‫واڵتهدا نه حزب‬ ‫ئیشى خۆى دهزانێ‬ ‫نه حكومهت بۆیه‬ ‫ئهم پاشاگهردانییه‬ ‫دروستبووە کە ئێستا‬ ‫هەیە‬

‫تیمی ئەندازیاری جواڵنەوەی نەوەی نوێ لەکاتی چاککردنەوەی شەقامێک بەبێ پرسی حکومەت و الیەنە پەیوەندیدارەکان‬ ‫بهوتهى سهرۆكى لیژنهى شارهوانیو‬ ‫گهشتوگوزار لە پەرلەمانی کوردستان‪،‬‬ ‫ئاسایی نییه كاتێك زانیاریان ههیه‬ ‫حكومهت بڕیارى خهرجكردنى بودجهى‬ ‫داوه بۆ نۆژهنكردنهوهى پرۆژهیهك‪،‬‬ ‫نەوەی نوێ بچن بیكهن به موزایەده‪.‬‬ ‫عومهر مامه كورده‪ ،‬بهرێوهبهرى‬ ‫ئۆفیسی نهوهى نوێ له ههولێر به‬

‫“زهمهن”ى وت‪“ :‬حكومهت رێگره له‬ ‫جێبهجێكردنى كارهكانمان‪ ،‬تهنانهت‬ ‫رێگه نادهن بزانن ئیشهكه دهكهین یان‬ ‫نایكهین‪ ،‬كاتێك حكومهت ئیشى خۆى‬ ‫ناكاتو هاواڵتیش پێویستیهتى‪ ،‬دهمانهوێ‬ ‫حكومهت بخهینه بهردهم بهرپرسیارێتىو‬ ‫سودێكیش به هاواڵتیان بگهیهنین”‪.‬‬ ‫عومەر مامە وتیشى‪“ :‬زۆر ههوڵمانداوه‬

‫لهڕێى فراكسیۆنهكهمانهوه چهندین‬ ‫پرۆژهمان داوهته سهرۆكایهتى پهرلهمان‪،‬‬ ‫بهاڵم سهرۆكایهتى پهرلهمان نایخاته‬ ‫بهرنامهى كارهوه‪ ،‬بۆیه ئێمه لهسهر‬ ‫دوو بنهما بهدهم پرۆژهكانهوه دهچین‬ ‫بهمهرجێك له تواناى دارایى ئێمهدابێ‬ ‫لهگهڵ ئهوهشدا سود به زۆرترین هاواڵتى‬ ‫بگهیهنێ”‪.‬‬

‫لهبهرامبهردا هاوڕێ مهال ستار‪،‬‬ ‫سهرۆكى لیژنهی شارهوانی و گهشتوگوزار‬ ‫له پهرلهمانى كوردستان به “زهمهن”ى‬ ‫وت‪“ :‬لهوانهیه ئاسایی بێ بە‬ ‫موزایەدهی حزبێك‪ ،‬حكومهت بجوڵێ‬ ‫بۆ نۆژهنكردنهوه یان دروستكردنى‬ ‫پرۆژهیهكى خزمهتگوزاریى‪ ،‬بهاڵم ئاسایی‬ ‫نییه كاتێك زانیارییان ههیه حكومهت‬ ‫بڕیارى خهرجكردنى بودجهى داوه بۆ‬ ‫نۆژهنكردنهوهى پرۆژهیهك‪ ،‬ئهمان بێن‬ ‫بیكهن به موزایەدهو وا پێشانى خهڵكى‬ ‫بدهن كه ئهگهر پرۆژهكهش ئهنجام نهدهن‬ ‫حكومهتیان ناچاركردووه به ئهنجامدانى”‪.‬‬ ‫هاوڕێ مەال ستار وتیشى‪“ :‬هیچ حزبێك‬ ‫تواناى حكومهتی نییه بۆ ئهنجامدانى‬ ‫پرۆژه‪ .‬بەڕاستی ئەمە ئیشى حزبیش نییه‬

‫دهستێوهردان له ئیشى شارهوانییهكانو‬ ‫حكومهتدا بكات‪ .‬دهتوانن لهڕێی‬ ‫فراكسیۆنهكانیانهوه كێشهو موعاناتى‬ ‫هاواڵتیان یان بایهخى دروستكردنى‬ ‫پرۆژهیهك بدهن به حكومهت‪ ،‬بۆیه تهنیا‬ ‫مهبهستیانه راى گشتى بهالڕێدا ببهن‬ ‫بهاڵم خهڵك زۆرلهوه هۆشیارترە”‪.‬‬ ‫پسپۆڕێكى زانیسته سیاسییهكان لە‬ ‫زانکۆی گەرمیان پێىوایه لهم واڵتهدا نه‬ ‫حزب ئیشى خۆى دهزانێ نه حكومهت‪.‬‬ ‫بۆیه ئهم پاشاگهردانیه دروست دهبێ كه‬ ‫دهبینرێ‪.‬‬ ‫ئاریان رهووف‪ ،‬مامۆستاى زانسته‬ ‫سیاسییهكان له زانكۆى گهرمیان به‬ ‫“زهمهن”ى وت‪“ :‬دهیان شوێنى گرنگ‬ ‫ههیه چاكى بكهنهوهو خهڵك سودى‬ ‫لێ ببینێ‪ ،‬بهاڵم ئهوان دهست بۆ شتى‬ ‫بچووك دهبهن‪ .‬ئهگهر حكومهت بهرنامهى‬ ‫ساڵێكى كاركردن دابنێ‪ ،‬ئهو موزایهدهى‬ ‫ئهوانیش سفر دهبێتهوه‪ ،‬لهگهڵ ئهوهشدا‬ ‫تواناى دارایى حزبی سیاسی لهو ئاستهدا‬ ‫نییه له جیاتى حكومهت خزمهت‬ ‫بكات‪ .‬ئهگهر حكومهت رێگهیان بدات‬ ‫چهند پرۆژهیهك چارهسهر بكەن‪ ،‬ئەوا‬ ‫نهدهتوانێ وهك پێویست چارهسهرى‬ ‫بكات نه تواناى دارایشی دهمێنێ”‪.‬‬ ‫باسی لهوهشكرد‪ ،‬ئهم حزبه كارتێكى‬ ‫باشی بهكارهێناوه وایكردووه ئیستغاللى‬ ‫كێشهكان بكات‪ ،‬لهبهرئهوهى دهزانێ‬ ‫حكومهت رێگهى ناداتو توانایشى نییه‬ ‫ئهو ئیشانه بكات‪ ،‬دێت وەبەرهێنانی‬ ‫سیاسی تێدا دەکات‪.‬‬ ‫مامۆستا ئاریان رەووف دەڵێت‪:‬‬ ‫بەڕاستی ئهمه ئیشی حزبی سیاسی نییه‬ ‫ئهم كارانه بكات‪ ،‬بەاڵم ئەوان دهیانهوێ‬ ‫هاواڵتى بهكاربێنن بۆ بهرژهوهندى خۆیان‬ ‫لەم رێگایەوە کە رێگای کاری حزبیی‬ ‫نییە‪.‬‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪4‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫تاهیر عهبدوڵاڵ‪ ،‬بهڕێوهبهرى فڕۆكهخانهى نێودەوڵەتی سلێمانی‪:‬‬

‫ساڵی رابردوو داهاتی فڕۆکەخانە ‪ 5‬ملیار دینار بووە‬ ‫* ئێستا زۆرترین گهشتهكانی‬ ‫فڕۆكهخانهی سلێمانی بۆ كوێیه؟‬ ‫ گهشتهكانى فڕۆكهخانهى سلێمانى‬‫زۆربهى بۆ توركیایه‪ ،‬دواتر قهتهرو دوبهو‬ ‫عهمان‪ .‬دوای ئەمانە واڵته ئهوروپییهكانی‬ ‫وهك ئهڵمانیاو بهریتانیا دێن‪.‬‬ ‫* ئەی زۆرترین ئهو كهرهسانهی‬ ‫لهڕێی فڕۆكهخانهی سلێمانییهوه دێنه ناو‬ ‫ههرێمهوه چین ئایا خۆراكن یان ئاژهڵ و‬ ‫كهرهسهی تر؟‬ ‫ ئاژهڵو كهرهستهى كارهبایىو جگهرهو‬‫ههندێك بابهتى جوانكاریش هاورده دهكرێت‪.‬‬ ‫* ئـهی لێرهوه بە فڕۆکەخانەدا چی‬ ‫رهوانهی دهرهوه دهكرێ؟‬ ‫ لهماوهى رابردوودا ههندێك بازرگان‬‫بهروبوومى قارچكیان ههنارده دهكرد‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ئێستا شتێكى ئهوتۆ ههنارده ناكرێت كه‬ ‫شایهنى باسبێ‪.‬‬ ‫* پێشتر وتبووتان ‪ %30‬تا ‪%40‬‬ ‫گهشتهكان بۆ تورکیا كهمیكردووه‪،‬‬ ‫ئێستا گهشتی هێڵی ئاسمانیی توركی بۆ‬ ‫فڕۆكهخانه چۆنه چووهتهوه دۆخی ئاسایی‬ ‫پێش سزادانهكه؟‬ ‫ گهشتهكان وهكو ئهوساى‬‫لێهاتووهتهوهو بگرە قهرهباڵختریش بووه‬ ‫وهكو هاتنى گهشتیاران‪.‬‬ ‫* له كاتی راگرتنی گهشتهكان بۆ‬ ‫فڕۆكهخانهكانی ههرێم‪ ،‬زۆر باسی ئهوه‬ ‫دهكرا كه فڕۆكهخانهكان رۆژانه ئهوهنده‬ ‫ملیۆن دۆالر زیانیان پێدهگات‪ .‬ئێستا‬ ‫قهبارهی داهاتی رۆژانه چووهتهوه دۆخی‬ ‫ئاسایی؟‬

‫شەش ساڵە ‪2٨‬‬ ‫کارمەندی نوێمان‬ ‫دامەزراندووەو کەس‬ ‫دەستتێوەردان ناکات‬ ‫لە دامەزراندنیاندا‬

‫بەڕێوەبەری گشتیی فڕۆکەخانەی‬ ‫نێودەوڵەتی سلێمانی دەڵێت‪ :‬گەشتەکانی‬ ‫نێوان تورکیا و سلێمانی نەک چوونەتەوە‬ ‫دۆخی ئاسایی خۆی‪ ،‬بەڵکو ژمارەی‬ ‫گەشتەکان زیاتر بووە‪ .‬ئەمە دوای‬ ‫هەڵگرتنی گەمارۆی تورکیا لەسەر هێڵی‬ ‫ئاسمانیی تورکی بۆ ئەم فڕۆکەخانەیە‪.‬‬ ‫سەبارەت بە دەستتێوەردانی حزبیی‬ ‫لە دامەزراندنی کارمەندو کەم و زیادی‬ ‫داهاتی سااڵنەی ئەم فڕۆکەخانەیە‪،‬‬ ‫ئەندازیار تاهیر عەبدوڵاڵ‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫گشتیی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی‬ ‫وەاڵمی پرسیارەکانی “زەمەن”ی دایەوە‪.‬‬

‫ساڵی رابردوو‬ ‫قارچک لە‬ ‫کوردستانەوە رەوانەی‬ ‫دەرەوە دەکرا ئێستا‬ ‫شتێکی ئەوتۆ‬ ‫رەوانە ناکرێ‬

‫سازدانی‪ :‬سەرچین ساڵح‬

‫گەشتەکانی هێڵی ئاسمانیی تورکی‬ ‫بۆ فڕۆکەخانەی سلێمانی‬ ‫لە جاران زیاتر بووە‬ ‫ فڕۆكهخانه چووهتهوه بارى ئاسایى‬‫خۆى و هیچ كێشهیهك لە ئارادا نییه‪.‬‬ ‫بەڵێ ئێستا وهكو جارانى لێهاتووهتهوه‪،‬‬ ‫ساڵى رابردوو داهاتى فڕۆكهخانه زیاتر له‬ ‫پێنج ملیار دینار بووه‪ ،‬بێگومان ئهمساڵ‬ ‫داهاتهكهى زیاتر دهبێ‪ .‬هیوادارین چهند‬ ‫هێندەی ساڵى رابردوو داهاتى هەبێ‪.‬‬ ‫*ههندێ هاونیشتمانی كه له ههندهران‬ ‫دهگهڕێنهوه‪ ،‬رهخنه له فڕۆكهخانه دهگرنو‬ ‫ههندێكیان لهالیهن خۆتانهوه وهاڵم‬ ‫دهدرێنهوه‪ .‬ئهو كهموكوڕییانه هۆی چیه كه‬ ‫ههن و چاك ناكرێن؟‬ ‫ ئهگهر مهسهلهى تهوالێتبێ‬‫ئهواخهریكى چاككردنی تهوالێتو شوێنى‬ ‫خزمهتگوزارییهكانین‪.‬‬ ‫پاككردنهوهكانو‬ ‫ئهوانه پرۆژهیهك نین بهشهوڕۆژێك‬ ‫تهواوبن پێویسته كهرهستهكانیان لهدهرهوه‬ ‫بهێنرێتو پێویستى به كاته‪.‬‬ ‫* ماستهرپالنی فڕۆكهخانه راگیرابوو‪،‬‬ ‫هیچ كراوه بۆ دهسپێكردنهوه بهو‬ ‫ماستهرپالنه؟‬ ‫ بههۆى قهیرانی داراییهوه له ساڵى‬‫‪ 2014‬راگیراوه‪ ،‬داوامان له حكومهتى‬ ‫ههرێم كردووه هستبكرێتهوه به كارهكانىو‬

‫چاوهڕێى وەاڵمی حكومهتین‪.‬‬ ‫* دهستتێوهردانی راستهوخۆی‬ ‫دهسهاڵتی فڕۆكهوانیی مهدهنی عێراق له‬

‫لە بەغداوە‬ ‫بێجگە لە چەند‬ ‫کارمەندێکی ئەمنی‬ ‫فەرمانبەر نەهاتووە‬ ‫بۆ بەڕێوەبردنی‬ ‫فڕۆکەخانە‬

‫دوای سزادانی فڕۆكهخانهكانی ههرێمهوه‬ ‫زیادی نهكردووه؟‬ ‫ نهخێر زیادى نهكردووه تهنیا‬‫چاودێرییهكى كهم نهبێ لهسهر رۆشتنى‬ ‫گهشتیاران‪ ،‬دهستتێوهردانى راستهوخۆو‬ ‫ناراستهوخۆ لهالیهن دهسهاڵتى فڕۆكهوانى‬ ‫عێراقهوه نییه‪.‬‬ ‫*ماوهیهك دهوترا کە له بهغداوە‬ ‫فهرمانبهر دهنێردرێن بۆ بەڕێوەبردنی‬ ‫فڕۆكهخانهكانی ههرێم‪ ،‬ئهم باسه به كوێ‬ ‫گهیشت؟‬ ‫ تائێستا بەغدا هیچ فهرمانبهرێكى‬‫نهناردووه‪ ،‬تهنیا یهك دوو فهرمانبهرى‬ ‫تایبهت به ئاسایشى فڕۆكهوانیى نهبێ هیچ‬ ‫كهسی تر نههاتووه‪.‬‬ ‫* چهند مانگی رابردوو لهناو‬ ‫خوێندنگهكانی ههرێم فۆرمی فڕۆكهوانیی‬ ‫دابهشكرا‪ ،‬ئێوه ئاگاداری ئهو فۆڕمانه ههن؟‬ ‫ ئهوه هیچ پهیوهندى به فڕۆكهخانهوه‬‫نییه‪.‬‬ ‫* دامهزراندن لهناو فڕۆكهخانه چۆنهو‬ ‫بهچی میكانیزمێكه؟ ههندێجار دهوترێت‬ ‫له مهڵبهندهوه بهلیستێك ناوهكان بۆ‬ ‫دامهزراندن دهنێرن؟‬

‫ تا ‪ 2013‬دامهزراندن لهالیهن وهزارهتى‬‫پالندانانهوه بوو‪ ،‬دهستتێوهردانى تێدا‬ ‫نهدهكرا‪ .‬ناوەکان بهلیستێك دههاتو‬ ‫جێبهجێدهكرا‪ ،‬لهو ساڵهوه تا ئهمڕۆ ‪ 28‬كهس‬ ‫دامهزراوه ئهوهش لهسهرداواى فڕۆكهخانهى‬ ‫سلێمانىو وەرگیراوەکان تاقیكردنهوهیان‬ ‫پێكراوه‪ .‬هیچ دهستتێوهردانێكى ناوهكىو‬ ‫دهرهكى له دامهزراندنى كارمهندانى‬ ‫فڕۆكهخانهدا نییه‪.‬‬ ‫* ژمارهیهكى زۆر جانتاى بێخاوهن ههیه‬ ‫ئهوانه چی لێدهكهن‪ ،‬ئهگهر دهیانفرۆشنهوه‬ ‫داهاتهكهیان بۆ كێیه‪ ،‬سااڵنه بهچهند‬ ‫مهزهنده دهكرێت؟‬ ‫ له فڕۆكهخانهكاندا زۆر جانتا ههن‬‫كه ون دهبن یان خاوەنەکانیان نایەنەوە‬ ‫بەالیاندا‪ ،‬ئهوه بهپێى رێنماییهكان دادهنرێن‬ ‫تا ماوهیهكى زۆر‪ ،‬دواتر تهلهف دهكرێن‪.‬‬ ‫ئەوانە نافرۆشرێن‪.‬‬ ‫* دروستكردنى كارگۆى فڕۆخانه چی‬ ‫بهسهرهات؟‬ ‫ كارگۆى فڕۆكهخانه سێ قۆناغه‪ ،‬دوو‬‫قۆناغى تهواو بووهو غۆناغى سێیهمیش‬ ‫دهستىپێكردووه‪ .‬كارگۆ ئێستا لهكاردایه‬ ‫ئیشوكارهكان زۆرباش دهڕواتو چاالكى‬ ‫زۆرباشی ههیه‪ ،‬ئومێد دهكهین له ئایندهدا‬ ‫كارگۆى فڕۆكهخانه ببێته مهڵبهندى‬ ‫ئاڵوگۆڕى شمهكو كااڵ نهك بۆ سلێمانى‬ ‫بهڵكو بۆ هەموو ناوچهكه‪.‬‬ ‫قسهیهك ههبوو لهڕێى فڕۆكهخانهكانى‬ ‫ههرێمهوه ههندێك بهرپرسی بااڵى حزبیی‪،‬‬

‫بازرگانى بە چهكەوە دهكهنو دهست بهسهر‬ ‫ژمارهیهك چهكیشدا گیراوه؟ الى ئێوه‬ ‫حاڵهتى لهو شێوه ههبووه؟‬ ‫ من وەک بهرێوهبهرى فڕۆكهخانه ئاگام‬‫له هیچ بازرگانییهك نییه به چهكهوه بکرێ‬ ‫بێجگە لهو چهكانهی كه به رهزامهندى‬ ‫حكومهتو وهزارهتى ناوخۆى ههرێم سااڵنى‬ ‫رابردوو رێگهیان پێدراوه‪.‬‬ ‫* ههندێك بهڵگه خراونهتهڕوو كه له‬ ‫فڕۆكهخانهكانى ههرێمهوه بازرگانى به‬ ‫مادهى هۆشبهرهوه كراوه‪ .‬ئهوه به چی‬ ‫قهبارهیهكهو چۆن توانیوتانه كۆنترۆڵى‬ ‫بكهن‪ ،‬زیاتر ئهوانه كێنو له كوێوه دهیهێنن؟‬ ‫ فڕۆكهخانهكان دهروازهى سنوورینو‬‫مومكینه خهڵكانێك بیانهوێت دزه به‬ ‫شت بكەن‪ ،‬بهاڵم چاودێرىو پشكنینى‬ ‫بهرێوهبهرایهتى ئاسایشو دهزگا تایبهتهكان‬ ‫له ئاستێكدایه كهس ناتوانێ بهوجۆرهى‬ ‫دهوترێت مادهى هۆشبهر بهێنێ و ببات‪.‬‬ ‫* قسهیهك ههیه ههندێك كۆمپانیا‬ ‫قۆرخى تهندهرو پرۆژهكانى فڕۆكهخانهیان‬ ‫كردووهو رێگه به كۆمپانیاى تر نادرێت ئهو‬ ‫تهندهرانهوهربگرن؟‬ ‫ ههر پرۆژهیهك جا ههرچیبێ‪،‬‬‫تهندهرهكهى دهدرێت به راگهیاندن‪.‬‬ ‫ههركهسێك بهپێى مهرجهكانى فڕۆكهخانه‬ ‫تهندهرهكهى بردهوه ئهوا پێى دهدرێت‪ ،‬هیچ‬ ‫جیاكارییهك نییه بۆ هیچ كهسێك‪ .‬بهاڵم‬ ‫ئهگهر كۆمپانیایهك ئیشهكهى باش بوو‬ ‫له زمنى رێككهوتنهكهدا بێ‪ ،‬بهڕهزامهندى‬ ‫ههردوالو وهزارهتى گواستنهوه‪ ،‬هیچ‬ ‫بهڵێندهرێك تهندهرى پێنهبهخشراوه‪.‬‬

‫بێجگە لەو‬ ‫چەکانەی بە‬ ‫ئاگاداری حکومەت‬ ‫هێنراون لە‬ ‫فڕۆکەخانەوە چەک‬ ‫ناگوازرێتەوە‬

‫رەنگە لیژنەی پێشووی نووسینەوەی دەستوور کارا بکرێتەوە‬

‫دەستووری هەرێمی کوردستان دەبێتەوە جێی مشتومڕی الیەنەکان‬ ‫زەمەن‬ ‫لهگهڵ ئهوهى ههنگاوى كردهیى بۆ‬ ‫نووسینهوهى پرۆژهدەستوورى ههرێم نهنراوه‪،‬‬ ‫بهاڵم ههوڵهكان بهو ئاراستهیهدان له دواى‬ ‫پهسهندكردنى پرۆژهیاساى چاكسازیى‪ ،‬كارى‬ ‫له پێشینهى پهرلهمان نووسینهوهى دەستوور‬ ‫دهبێ‪.‬‬ ‫بۆ وهرگرتنى راو بۆچوونى الیهنه‬ ‫سیاسیهكانى ههرێمو دروستكردنى كۆدهنگى‬ ‫لهسهر نووسینهوهى پرۆژهى دەستوورى‬ ‫ههرێم‪ ،‬سهرۆكایهتى پهرلهمان جهولهیهكى‬ ‫دهستپێكردووه بۆ سهردانى سەرکردە و‬ ‫الیهنه سیاسییهكان‪.‬‬ ‫سەرۆکایەتی پەرلەمان ههفتهى رابردوو‬ ‫سهردانى مەسعود بارزانی سهرۆكى پارتیان‬ ‫كرد‪ .‬وابڕیاره ئەم سەردانە درێژەی هەبێ و‬ ‫بچنە الی سەرۆک و سەرکردایەتی الیەنەکانی‬ ‫تر‪.‬‬ ‫بهوتهى ئهندامێكى پهرلهمان‪ ،‬كهى‬ ‫سهردانهكان كۆتاییان هاتو بۆچوونى‬ ‫الیهنهكان وهرگیرا‪ ،‬ئهوكاته سهرۆكایهتى‬ ‫پهرلهمان بڕیار لهسهر نووسینهوهى پرۆژهى‬ ‫دەستوور دهدات‪.‬‬ ‫بهپێى زانیارییهكانى “زهمهن” فراكسیۆنى‬ ‫پارتى لهگهڵ مهسعود بارزانیدا كۆبوونهتهوهو‬ ‫بارزانی داواى لێكردوون دهبێ ئیش لهسهر‬ ‫ئهوه بكرێت لهم خولهى پهرلهماندا پرۆژهى‬ ‫دەستوور تێپەڕێنرێ‪،‬‬ ‫شوان كهریم ئهندامى پهرلهمانى‬

‫مهسعود بارزانی بە فراکسیۆنی پارتی وتووە‬ ‫دهبێ ئیش لهسهر ئهوه بكرێت کە لهم خولهى‬ ‫پهرلهماندا پرۆژهى دەستوور تێپەڕێنرێ‬

‫كوردستان لە فراکسیۆنی پارتی به“زهمهن”ى‬ ‫وت‪ ”:‬تائێستا هیچ فیكرهیهك نییه بۆ‬ ‫نووسینهوهى دەستوور‪ ،‬بەاڵم دواى‬ ‫پهسهندكردنى پرۆژهیاساى چاكسازیى کە‬ ‫بڕیار وایە بهێنرێتە پەرلەمان‪ ،‬كارى له‬ ‫پێشینهى پهرلهمان نووسینهوهى دەستوور‬ ‫دهبێ”‪.‬‬ ‫لیژنەی ئامادەکردنی رەشنووسی‬ ‫دەستوور‪ ،‬مانگى ئایاری ساڵى ‪ ٢0١5‬لە ‪٢١‬‬ ‫ئەندام پێکهات و بەگوێرەی قسەی بەهار‬ ‫مەحمود‪ ،‬ئەندامی پێشووی پەرلەمانی‬ ‫کوردستان و یەکێک لەو ‪ ٢١‬کەسەی‬ ‫لیژنە تایبەتەکە‪ ،‬ئامادەکردنی رەشنووسی‬

‫دەستوور ‪٪٧5‬ی کارەکانی تەواو کرابوو‪.‬‬ ‫هەروەها بەپێی قسەی ئەندامانی ئەو‬ ‫لیژنەیە‪ ٧٢ ،‬مادەی لە کۆی ‪ ١٤0‬مادە‬ ‫پەسەندو یەكالیی كرابوونەوە‪ .‬بەاڵم بەهۆی‬ ‫پەکخستنی پەرلەمانی کوردستان بە زەبری‬ ‫هێز لەالیەن پارتییەوە لە ‪١٢‬ی ئۆکتۆبەری‬ ‫‪ ٢0١5‬کارەکانی ئەو لیژنەیەش راگیران‪.‬‬ ‫بەگوێرەی قسەی راوێژکارێکی یاسایی‬ ‫پەرلەمانی کوردستان‪ ،‬سەرۆکایەتی پەرلەمان‬ ‫بە نیازە ئەو لیژنەیە کارا بکاتەوە‪ ،‬یان‬ ‫گۆڕانکارییەک بەسەر هەندێ ئەندامدا بهێنێ‬ ‫ئیتر ئەوانە یان دەستیان لەکارکێشاوەتەوە‪،‬‬ ‫یان بوون بە ئەندامی پەرلەمانی عێراق‪.‬‬

‫سەبارەت بە پێکهێنانی لیژنەی نوێ‬ ‫لەم خولەدا‪ ،‬شوان کەریم وتى‪”:‬لیژنهى‬ ‫نووسینهوهى دەستوور‪ ،‬پهرلهمان بڕیارى‬ ‫لهسهر دهداتو لیژنهى نوێ دادهنێ‪ ،‬هەروەها‬ ‫سود له شارهزایانى ئهو بواره وهردهگیرێ‪.‬‬ ‫بێجگه لهوهش ههرفراكسیۆنهو بیروڕاو‬ ‫بۆچوونى خۆى ههیه‪ ،‬بهاڵم وهك شتێك‬ ‫ببێته بنەما بۆ ئهو پرسه‪ ،‬جارێ هیچ‬ ‫شتێكمان لهبهردهستدا نییه”‪.‬‬ ‫شوان هەروەها ئاماژەی بەوەدا کە‬ ‫مەسعود بارزانی بە فراکسیۆنەکەیانی وتووە‪:‬‬ ‫“با ئێمە دەستوورێكى هاوچهرخمان ههبێ کە‬ ‫لهگهڵ واقیعى ئێستاى ههرێمى كوردستانو‬

‫واڵتانى دراوسێ و دەستوورى عێراقدا‬ ‫گونجاوبێ”‪.‬‬ ‫بهپێى یاسای ژماره ‪١‬ی ساڵی ‪٢0١9‬‬ ‫یاسای كاراكردنهوهی دامهزراوهی سهرۆكایهتی‬ ‫ههرێم‪ ،‬سهرۆكى ههرێم له پهرلهمانهوه‬ ‫ههڵدهبژێردرێتو بهو ئهركو دهسهاڵتانهى له‬ ‫یاساى سهرۆكایهتى ههرێمدا هاتووه بهردهوام‬ ‫دهبێ تا نووسینهوهى دەستوور‪.‬‬ ‫ههر بهپێى رێكهوتنى پارتىو بزووتنهوهى‬ ‫گۆڕان‪ ،‬پهسهندكردنى ئهو یاسایانهى‬ ‫رهههندى نیشتمانییان ههیه‪ ،‬پێویستە پیشتر‬ ‫سازان و تەوافوقی سیاسی لەسەر بکرێ‪.‬‬ ‫عهباس فهتاح پەرلەمانتاری فراكسیۆنى‬ ‫یهكێتى به“زهمهن”ى وت‪“ :‬بۆ نووسینهوهى‬ ‫پرۆژهى دەستوور‪ ،‬جارێ پهرلهمان تهنیا‬ ‫ناوى خواى لێهێناوه‪ ،‬لیژنهیهكى نوێى بۆ‬ ‫دروستدهكرێت ئهگهر بڕیاریش ههبێ‪ ،‬ئەوا‬ ‫نووسینهوهو ئامادهكردنى پرۆژهكه ئاسانه”‪.‬‬ ‫عەباس وتیشى‪“ :‬سهرۆكایهتى پهرلهمان‬ ‫سهردانى حزبهكان دهكهن‪ ،‬كهى جهولهكان‬

‫تهواوبوو راى حزبهكانیان وهرگرت‪ ،‬ئهوكاته‬ ‫بریارى لهسهر دهدرێت‪ .‬دەستوور شتێكه‬ ‫پهیوهندى به ههموو تاكێكهوه ههیه‬ ‫بۆیه پێویسته راى ههموو الیهنێكى بۆ‬ ‫وهربگیرێت”‪.‬‬ ‫لهالیهكى ترهوه الوهند جەالل‪ ،‬راوێژكارى‬ ‫یاسایى پهرلهمانى كوردستان به“زهمهن”ى‬ ‫وت‪“ :‬سهرۆكایهتى پهرلهمان سهردانى ههمو‬ ‫حزبهكان دهكات و پێیان رادهگهیهنێ کە‬ ‫بهرنامهى ههیه ئهو لیژنهیەی پێشوو هەبوو‬ ‫بۆ نووسینهوهى دەستوور كارا بكاتهوه‪.‬‬ ‫بهشێك له ئهندامانى ئهو لیژنهیه بوون به‬ ‫پهرلهمانتار یان دهستیان لهكاركێشاوهتهوه‪،‬‬ ‫شوێنهكانیان پڕبكرێتهوه یان لیژنهكه‬ ‫دهگۆڕدرێ”‪.‬‬ ‫الوەند جەالل وتیشى‪“ :‬ههندێك‬ ‫كێشهى سیاسی ههبوو كێشهى بۆ لیژنهى‬ ‫نووسینهوهى دەستوور دروست دەكرد‪،‬‬ ‫پهلهمان ههوڵدهدات ئهمجاره به تهنسیق‬ ‫لهگهڵ حزبهكاندا ئهو كێشانه نههێڵێت”‪.‬‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫‪3‬‬

‫گۆڕان‌له‌‌دوو‌ساڵدا‌دوو‌هه‌ڵبژاردن‬

‫بۆ‌رێكخه‌ری‌گشتیی‌و‌خانەی‌راپه‌ڕاندن‌ئه‌نجام‌ده‌دات‬ ‫زەمەن‬ ‫بڕیاره سبهینێ چوارشەممە‪ ،‬دهرگاى‬ ‫خۆپااڵوتن بۆ پۆستى رێكخهری گشتیی و‬ ‫ئهندامانی خانهی راپهڕاندنى بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان بكرێتهوهو بەگوێرەی زانیارییەکانی‬ ‫زەمەن‪ ،‬زیاتر لە نیوهى ئهندامانى ئێستای‬ ‫خانەکە خۆیان کاندید ناکەنهوه‪.‬‬ ‫دوێنێ دووشهممه جڤاتى گشتیى گۆڕان‬ ‫کە جڤاتێكى راوێژكارییه‪ ،‬بهمهبهستى‬ ‫پهسهندكردنى رێنماییهكانى ههڵبژاردنى‬ ‫دهستهى سهرۆكایهتى خۆى و ئهندامانى‬ ‫خانهى راپهراندن كۆبوویهوە‪ ،‬بڕیاریشه‬ ‫ئهمڕۆ سێشەممە جڤاتى نیشتمانیى بۆ‬ ‫پهسهندكردنى راسپاردهكانى جڤاتى گشتیى‬ ‫كۆببێـتهوه تا رێنماییهكانى خۆپااڵوتن‬ ‫پهسهند بكات‪.‬‬ ‫“زهمهن” زانیویهتى كه له سبهینێ‬ ‫چوارشهممهوه‪ ،‬ژورى ههڵبژاردن دهرگاى‬ ‫خۆپااڵوتن دهكاتهوه كه بریتیه له‬ ‫پڕكردنهوهى فۆرمێك بۆ خۆكاندیدكردن‪.‬‬ ‫بهپێی دهستووری ناوخۆیی گۆڕان‪ ،‬ئهندامانی‬ ‫ههردوو جڤاتی گشتیی و نیشتمانیی و‬ ‫ههموو كهسێك له گۆڕان دا كه “ئههلیهتو‬ ‫ناسراوى” ههبێ‪ ،‬مافی ئهوهی ههیه خۆی‬ ‫بۆ پۆستی رێكخهری گشتیی و ئهندامێتی‬ ‫خانهی راپهڕاندن كاندید بكات”‪.‬‬ ‫ههر بهپێى زانیارییهكانى “زهمهن”‬ ‫دوای خۆپااڵوتن و داخستنى ماوهكهى‪،‬‬ ‫ناوى كاندیدهكان ئاراستهى ژوورى یاسایى‬ ‫گۆڕان دهكرێ‪ .‬دوای پهسهندكردنیان لهالیهن‬ ‫ژوورى یاساییهوه‪ ،‬ناوهكان ئاراستهى لیژنهى‬ ‫سهرپهرشتیارى پرۆسهى ههڵبژاردنهكه‬ ‫دهكرێ‪.‬‬ ‫بەگوێرەی زانیارییەکان‪ ،‬ئهگهری ههیه‬ ‫رۆژى ‪12‬ى ئەم مانگە‪ ،‬ههڵبژاردن بۆ‬

‫دهستهى سهرۆكایهتى جڤاتى گشتیى بكرێت‬ ‫كه پێكدێ له سهرۆك و جێگرەکەی و‬ ‫سكرتێر‪ .‬راستهوخۆ سهرۆكى جڤاتى گشتیى‬ ‫وهك یهكهم كهسى ههڵبژێردراو دهبێته‬ ‫ئهندامى خانهى راپهڕاندن‪.‬‬ ‫هەروەها دوو رۆژ دواتر‪ ،‬رێكخهرى گشتیى‬ ‫و پێنج ئهندامى ترى خانهى راپهڕاندن له ناو‬

‫جڤاتى نیشتمانییەوە هەڵدەبژێردرێن‪.‬‬ ‫سهبارهت به ئهگهرى گۆڕانكاری‬ ‫له رێنماییهكان بۆ خۆكاندیدكردن‪،‬‬ ‫سهرچاوهیەکی بااڵی گۆڕان بۆ “زەمەن” وتى‪:‬‬ ‫“ناتوانرێت دهسكارى رێنماییهكان بكرێت‬ ‫چونكه دهستوور دیاریكردووه”‪.‬‬ ‫“زهمهن” زانیویهتى كه ئهمجاره نیوهى‬

‫زیاترى حهوت ئهندامهكهى خانهى راپهڕاندن‪،‬‬ ‫خۆیان كاندید ناكهنهوه كه ههندێكیان‬ ‫پێشوهخته ئهم بڕیارهیان داوه ئەوانیش‬ ‫بریتین له‪ :‬محهمهد تۆفیق رهحیم‪ ،‬د‪.‬رهووف‬ ‫عوسمان‪ ،‬عوسمانى حاجى مهحمود‪.‬‬ ‫هێشتا روون نییه كه ههریهكه له‬ ‫عومهر سهید عهلى و شۆڕش حاجى و‬

‫جهالل جهوههرو جهمال حاجى محهمهد بۆ‬ ‫ئهندامێتى خانهى راپهڕاندن خۆیان كاندید‬ ‫دهكهنهوه یان نا‪.‬‬ ‫سهرچاوهکە وتیشى‪“ :‬بهدڵنیاییهوه‬ ‫نوێبوونهوهى راستهقینه روودهدات و ئەمجارە‬ ‫قهبارهى گهنج لهناو خانهى راپهڕاندنى‬ ‫گۆڕاندا‪ ،‬زۆر دهبێ”‪.‬‬

‫بزووتنهوهى گۆڕان‪ ،‬دوای کۆچی دوایى‬ ‫نهوشیروان مستهفا‪ ،‬یەکەمین رێکخەری‬ ‫گشتیی ئهمه دووهمجاره لهماوهى دوو‬ ‫ساڵدا ههڵبژاردن بۆ دهستهى جێبهجێكارى‬ ‫حزبهكهى دەکات كه بریتیه له خانهى‬ ‫راپهڕاندن‪.‬‬ ‫بهپێى بۆچوونى چاودێرانى سیاسى‪،‬‬ ‫پابهندبوونى حزبهكه به پرۆسهى ههڵبژاردنى‬ ‫ناوخۆى و دهستاودهستى دهسهاڵت‪،‬‬ ‫ههنگاوێكى گرنگ و ئیجابیهو جێبهجێكردنى‬ ‫رێنماییهكانى كۆمسیۆنى بااڵى سهربهخۆى‬ ‫ههڵبژاردنى عێراق و یاساو رێنماییه‬ ‫بهركارهكانى ههرێمه‪.‬‬ ‫بهگوێرهى زانیارییهكان‪ ،‬كۆمسیۆنى‬ ‫ههڵبژاردنى عێراق کە لەالیەن بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕانەوە داوای لێکراوە‪ ،‬به چهند نوێنهرێك‬ ‫چاودێرى پرۆسهى ههڵبژاردنهكهی گۆڕان‬ ‫دهكات‪ .‬له ههڵبژاردنە ناوخۆییەکانى پێشووی‬ ‫بزووتنەوەکەدا‪ ،‬كۆمسیۆن ئهو رۆڵهى بینیوە‪.‬‬ ‫ئهندامانی خانهی راپهڕاندن پێكدێن‬ ‫له‪ :‬رێكخهری گشتیی‪ ،‬سكرتێری جڤاتی‬ ‫نیشتمانیی‪ ،‬سكرتێری فراكسیۆنهكان‪،‬‬ ‫سكرتێری ژوورهكان‪ ،‬سكرتێری باژێڕوانهكان‬ ‫و سكرتێری كاروباری خهڵك‪.‬‬ ‫ئەم ئەندامانە لهناو جڤاتی نیشتمانییەوە‬ ‫ههڵدهبژێردرێن و سهرۆكی جڤاتی گشتییش‬ ‫لهالیهن ئهندامانی جڤاتی گشتییهوه‬ ‫ههڵدهبژێردرێ و راستهوخۆ دهبێته ئهندامی‬ ‫خانهی راپهڕاندن‪.‬‬ ‫بهپێی دهستووری ناوخۆیی گۆڕان‪،‬‬ ‫ماوهی خولی خانهی راپهڕاندن بۆ دوو‬ ‫ساڵ دهبێ و ئهندامانی خانه‪ ،‬سێ خولی‬ ‫ههڵبژاردن بۆیان ههیه بۆ ههمان پۆست‬ ‫خۆیان كاندید بكهنهوه‪ .‬بێجگه له رێكخهری‬ ‫گشتیی پێنج كهس وهك ئهندامی خانهی‬ ‫راپهڕاندن لهالیهن جڤاتی نیشتمانییهوه‬ ‫دهنگیان پێدهدرێت‪.‬‬

‫کێ‌دژی‌پڕۆژە‌یاسای‌چاکسازییە؟‬

‫فراکسیۆنی یەکێتی‪ :‬قووتی پێشمەرگەی دێرین ببڕێ پڕۆژە یاساکە رەت دەکەینەوە‬ ‫بهفیعلی له دامەزراوە حکومییەکاندا‬ ‫كاردهكهن ئهو دهرمااڵنه وهردهگرن‪ ،‬نهك‬ ‫بهشێوهیهكی ههڕهمهكی تهواوی فهرمانبهران‬ ‫بگرێتهوه‪ .‬لهم حاڵهتهشدا بهشێكی زۆری‬ ‫دهرماڵهی فهرمانبهران دهبڕدرێ تهنیا ئهوانه‬ ‫نهبێ كه ساڵی ‪ 2008‬له پهرلهمانی عێراق‬ ‫بڕیاری لهسهر دراوه‪.‬‬ ‫حكومهتی ههرێمی كوردستان دهیهوێ‪،‬‬ ‫له پێدانی دهرماڵه بهفهرمانبهران هاوشێوهی‬ ‫بهغدابێ و ئهو كهسانهشی بهشێوهیهكی‬ ‫ناشایسته وهری دهگرن‪ ،‬دهرماڵهكانیان‬ ‫ببڕدرێت‪.‬‬ ‫بهپێی پرۆژه یاسای چاکسازیی هیچ‬ ‫كهس نابێ دوو جۆر دهرماڵه وهربگرێ‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونه ههندێك توێژ له وهزارهتی تهندروستی‬ ‫دوو جۆر دهرماڵه وهردهگرن‪ ،‬وهكو دهرماڵهی‬ ‫ترسناكی و جۆرێكی دیكهی دەرماڵهی تایبهت‬ ‫كه لهالیهن ههرێمهوه بۆی بڕدراوهتهوه‪ .‬بۆیه‬ ‫ئهگهر ئهو پرۆژه یاسایه جێبهجێ بكرێت‬ ‫بهشێك لهو كارمهندانه زهرهرمهند دهبن‪.‬‬

‫ئیبراهیم عەلی‬ ‫زەمەن – هەولێر‬ ‫یاسای چاکسازیی له ههرێمی‬ ‫كوردستان كه یهكێك بوو لهخاڵه ههره‬ ‫گرنگهكانی رێکەوتنی نێوان ههریهك له‬ ‫بزووتنهوهی گۆڕان و پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان بۆ پێكهێنانی كابینهی نوێ‪.‬‬ ‫بڕیار وابوو له دوو مانگی یهكهمی‬ ‫دهستبهكار بوونی كابینەدا ئهم یاسایه‬ ‫بنێردرێتە پەرلەمان و تێپهڕێنرێ‪ .‬بهاڵم‬ ‫تائێستا بهشێوهیهكی فهرمی یاساكه‬ ‫رهوانهی پهرلهمان نهكراوه‪ ،‬تهنیا ئهوه‬ ‫نهبێ كه لهالیهن حكومهتهوه لیژنەیهكی‬ ‫بااڵی بۆ پێكهێنراوه تا پێداچوونهوه به‬ ‫پرۆژه یاساکهدا بكات‪.‬‬ ‫بهپێی زانیارییهكانی “زهمهن”‪،‬‬ ‫پرۆژه یاسای چاکسازیی ئێستا لهالیهن‬ ‫لیژنەیهكی بااڵوه پێداچوونهوهی پێدا‬ ‫زیانگەیاندن‬ ‫بەپاساوی‬ ‫دهكرێت‪.‬‬ ‫بە “قووتی پێشمەرگە دێرینەکان”‬ ‫فراکسیۆنی یەکێتی زۆر کۆک نییە‬ ‫لەگەڵ هەندێ بڕگە و مادەی پڕۆژە‬ ‫یاساکەدا‪.‬‬

‫پڕۆژەی خۆمانە‬

‫ئیرادەی بەهێز هەیە‬

‫ئومێد خۆشناو‪ ،‬سهرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫پارتی له پهرلهمانی كوردستان‬ ‫دهربارهی ناوهڕۆكی پرۆژه یاساكهو‬ ‫ههڵوێستی حزبهكهیان لهسهر ئهو پرۆژه‬ ‫یاسایه دەڵێت‪ :‬پرۆژه یاسای چاکسازیی‬ ‫یهكێكه له پرۆژه زۆر باشهكان و‬ ‫پشتگیری دهكهن‪.‬‬ ‫خۆشناو بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬له‬ ‫خولی رابردوودا بههۆی قهیرانی دارایی و‬ ‫كێشهی زۆرهوه‪ ،‬پرۆژه یاساكه وهستا‪.‬‬ ‫بهاڵم لهم خولهدا ئیرادهیهكی بههێز‬ ‫ههیه بۆ پهسهندكردن و تێپەڕاندنی‪.‬‬ ‫بۆیە دهبێ ههموو پهرلهمانتاران‬ ‫لهسهرجهم فراكسیۆنهكان پشتگیری‬ ‫لهو پرۆژه یاسایه بكهن تا له كابینهی‬ ‫نوێدا‪ ،‬گهندهڵی بنەبڕبكرێت‪ ،‬چونکە ئهم‬ ‫پرۆژه یاسایه هیچ بندیوارێك ناهێڵێ و‬ ‫داهاتێكی زۆریش بۆ خهزێنهی حكومهت‬ ‫دهگهڕێنێتهوه”‪.‬‬

‫دەنگی هەیەو رەنگی نییە‬

‫پهرلهمانتارێكی فراکسیۆنی كۆمهڵی‬ ‫ئیسالمی کە لەم خولەدا رۆڵی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دەبینن‪ ،‬سەبارەت بەو پڕۆژە یاسایە دەڵێت‪:‬‬ ‫ئاگاداری ناوەڕۆکەکەی نین‪ ،‬تەنیا بیستوویانە‬ ‫پڕۆژە یاسای چاکسازیی هەیە‪.‬‬ ‫موسلیم عهبدوڵاڵ قهسرێ‪ ،‬پەرلەمانتاری‬ ‫فراکسیۆنی کۆمەڵ بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬ئهم‬ ‫پرۆژه یاسایه هی خولی پێشووه‪ ،‬لهم خولەدا‬ ‫تائێستا نههاتووهته بهردهستی ئێمه‪ .‬هەروەها‬ ‫له پهرلهمان هیچ باسوخواسێكی ئهو پرۆژهیه‬ ‫نهكراوه‪ .‬بهاڵم ههر كات پرۆژهكه لهالیهن‬ ‫حكومهتهوه بۆ پهرلهمان نێردرا ئێمهش‬ ‫بۆچوونی خۆمانی لهسهر دهردهبڕین”‪.‬‬ ‫جگه لهوهش پهرلهمانی كوردستان‬

‫دهیهوێت بهر لهگفتوگۆكردن لهسهر یاسای‬ ‫چاکسازیی‪ ،‬لهڕێی دهركردنی یاسایهكی‬ ‫تایبهت بهدامهزراوهی پهرلهمان‪ ،‬ههندێك‬ ‫تایبهتمهندی ئێمتیازاتهكانی پهرلهمان و‬ ‫پهرلهمانتاران بپارێزێت‪ .‬بهتایبهت لهشێوازی‬ ‫خانهنشینی پهرلهمانتاران‪.‬‬

‫ئەوانەی پێشووش دێنەوە بەرباس‬

‫سهرۆكایەتی ئهنجومهنی وهزیران لیژنەی‬ ‫بااڵكهی خۆی سهرپشككردووه لهوهرگرتنی‬ ‫بۆچوون و پێشنیازی ههموو الیهنهكان‬

‫لهنێویشیاندا داوای تهواوی ئهو پرۆژانه‬ ‫كراوه كه له چهند ساڵی رابردوودا لهبارهی‬ ‫چاکسازیییهوه پێشكهش كراون‪.‬‬ ‫بهپێی زانیارییهكانی “زهمهن” ئهو‬ ‫بایۆمهترییهی كه لهالیهن كابینهی پێشوو‬ ‫ئهنجامدرابوو‪ ،‬ئێستا لهالیهن كابینهی نوێوە‬ ‫قبوڵكراو نییهو جێگهی گومانه‪ .‬بهپێی‬ ‫زانیارییهكانی “زهمهن” سهرۆكی ئهنجومهنی‬ ‫لهكۆبوونهوهكانی‬ ‫لهیهكێك‬ ‫وهزیران‬ ‫ئهنجومهنی وهزیراندا وتوویهتی‪ :‬ئهو‬ ‫بایۆمهترییه نهیتوانیوه رێگری بكات له‬

‫موچهخۆری بندیوارو دوو موچهیی‪ ،‬بۆیه‬ ‫دهبێ ئهو لیژنەیه پێداچوونهوهی ورد بهو‬ ‫بایۆمهتریەشدا بكاتەوە‪.‬‬ ‫لەساڵی ‪2008‬هوه حكومهتی ههرێمی‬ ‫كوردستان زیاتر له ‪ 42‬جۆر دهرماڵهی به‬ ‫فهرمانبهران داوه‪ ،‬بهاڵم بهپێی پرۆژه یاسای‬ ‫چاکسازیی‪ ،‬تهواوی ئهو دهرمااڵنه جارێكی‬ ‫دیكه پێداچوونهوهیان پێدا دهكرێت و‬ ‫خهرجكردنی دهرماڵهی تایبهت لهسهرجهم‬ ‫وهزارهت و دامهزراوهكان ههڵدهوهشێتهوه‪.‬‬ ‫تهنیا كارمهندی شایستهو ئهوانهی‬

‫بهپێی پرۆژه یاساكه تهواوی ئهو كهسانهی‬ ‫بهشێوهیهكی نایاسایی خانهنشینكراون‪،‬‬ ‫ههڵدهوهشێتهوه‪.‬‬ ‫خانهنشینكردنهكهیان‬ ‫ئێستا ههوڵێك ههیه خانهنشینی ئهو كهسانه‬ ‫ههڵنهوهشێتهوه‪ ،‬بهڵكو موچهكانیان كهم‬ ‫بكرێتهوه‪.‬‬ ‫پهرلهمانتاری‬ ‫گهزنهیی‪،‬‬ ‫كاروان‬ ‫فراکسیۆنی یهكێتی کە دەوترێ ناڕاستەوخۆ‬ ‫دژی هەندێ بڕگەو مادەی پڕۆژە یاسای‬ ‫چاکسازین دەڵێت‪ :‬تائێستا دەقی پرۆژه‬ ‫یاساكهیان بهدهست نهگهیشتووهو نازانن‬ ‫ناوهڕۆكهكهی چیه‪.‬‬ ‫گەزنەیی بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬فراکسیۆنی‬ ‫یهكێتی دژی چاکسازیی نییەو لهبنهڕهتیشدا‬ ‫ئهو پرۆژهیه هی كادرانی یهكێتیە کە کابینەی‬ ‫پێشوو قوباد تاڵهبانی و دكتۆر ئامانج رهحیم‬ ‫ئهو پرۆژهیەیان پێشكهشكردووه‪ .‬ئیتر چۆن‬ ‫دژایهتی ئهو پرۆژهیه دهكهین؟”‪.‬‬ ‫کاروان گەزنەیی دەشڵێت‪ :‬ئێمه نازانین‬ ‫كابینهی نوێ چۆن دهستكاری ئهو یاسایه‬ ‫دهكات‪ .‬ئهگهر ئهم یاسایه دژی مووچهی‬ ‫پێشمهرگه دێرینهكان بێ بهدڵنیاییهوه دژی‬ ‫پرۆژه یاساكه دهوهستینهوهو نامانهوێ‬ ‫بهناوی چاکسازیییهوه قوتی خهڵك ببڕین”‪.‬‬

‫�هەواڵ‬

‫‪2‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫یەكێتی فشار لە ‪ 17‬راوێژكارى دەكات خۆیان خانەنشین بكەن‬ ‫مەزهەر کەریم‬ ‫بەپێی ئەو زانیارییانەی لە چەند‬ ‫سەرچاوەیەکەوە دراونەتە “زەمەن”‪،‬‬ ‫باڵێكی یەكێتی فشار لە ‪ 17‬راوێژكارى‬ ‫لە پەرلەمان دەکات‪ ،‬خانهنشین بكرێنو‬ ‫كهسانى دیكه له جێگهیان بكرێته‬ ‫راوێژكار‪.‬‬

‫ڕاوێژكارێكی یەكێتی لە پەرلەمان‬ ‫كەنەیویست ناوی ئاشكرا بکرێت‪ ،‬بە‬ ‫“زهمهن” وت‪“ :‬ڕاستە ئەو قسەیە‬ ‫باسكراوە‪ ،‬بەاڵم نازانین كەی جێبەجێ‬ ‫دەكرێت دەبێ هەنگاوی بۆ بنرێت”‪.‬‬ ‫وتیشی‪“ :‬ئەو كەسانەی ئەو‬ ‫بیرۆكەیان لە بەردەستدایە‪ ،‬ئەوان‬ ‫خۆیان دەزانن چی دەكەن‪ ،‬ئەو قسانەی‬ ‫لەبارەی خانەنشینكردنی ئێمەوە كراوە‬ ‫لە مەڵبەندەكانەوە بووە‪ ،‬ئەندام مەكتەب‬

‫سیاسییەكان زیاتر دەزانن‪ ،‬كە لەكام‬ ‫كۆبوونەوەدا لەوباریەوە قسەیان كردووە”‪.‬‬ ‫بهاڵم بهپێى یاساى پله تایبهتهكان‪،‬‬ ‫كه راوێژكارانى پهرلهمانیش دهگرێتهوه‬ ‫هاتووه‪ :‬كاتێك راوێژكار خانهنشین دهكرێ‬ ‫کە تهمهنى له سهروو ‪ 63‬سااڵنهوهبێ و‬ ‫خۆى داوای خانهنشینى بكات‪ ،‬یان ئەوەتا‬ ‫تاوانێكى ئهنجامدابێ‪.‬‬ ‫ئێستا پهرلهمانى كوردستان ‪41‬‬ ‫راوێژكارى ههیه‪ ،‬كه لهو ژمارهیه ‪17‬یان‬

‫سەر بە یهكێتین‪ ،‬یهكێك لهو راوێژكارانهى‬ ‫لهسهر پشكى یهكێتى بووەته راوێژكار‬ ‫دەڵێ‪ ،‬ههرگیز ئامادهنین لهژێر گوشاردا‬ ‫خۆیان خانهنشین بكهن‪.‬‬ ‫جهواد تهها‪ ،‬راوێژكار له پهرلهمانى‬ ‫کوردستان لەسەر پشکی یەکێتی بۆ‬ ‫“زهمهن” وتى‪“ :‬ماوهى مانگێك لهمهوبهر‬ ‫ڕاوێژكارهكانى‬ ‫دهیویست‬ ‫یهكێتى‬ ‫خانهنشین بكات كه مهبهست ئهوهبوو‬ ‫لهجێى ئێمه كهسى دیكه بخرێته شوێنمان‪،‬‬

‫بۆ ههڵبژاردنى یهكێتى مامۆستایان‬

‫كۆمەڵی ئیسالمی‬

‫نۆ لیست كێبڕكێ دەكەن‬ ‫زەمەن‬ ‫بۆ ههڵبژاردنى یهكێتى مامۆستایانی کوردستان‬ ‫کە بڕیارە مانگی داهاتوو ئەنجام بدرێت‪ ،‬ههریهكە لە‬ ‫لیستی گۆڕان‪ ،‬یهكێتى‪ ،‬پارتى‪ ،‬كۆمهڵ‪ ،‬یهكگرتوو‪،‬‬ ‫سۆشیالیست‪ ،‬كلدۆ ئاشوور‪ ،‬توركمان‪ ،‬سهربهخۆ‪،‬‬ ‫ناوی خۆیان تۆمار كردووه‪.‬‬ ‫ههر لیستێك بۆ ئەوەی ناوی تۆمار بکرێ‪،‬‬ ‫پێویستی به پشتگیرى ‪ 150‬مامۆستا هەیەو دوای‬ ‫کۆکردنەوەی ئەو پشتگیرییە دهتوانێ بهشدارى‬ ‫ههڵبژاردنهكه بكات‪ .‬مهرجى خۆپااڵوتن له لیستهكاندا‬ ‫تهنیا ئهندامبوونە له یهكێتى مامۆستایاندا‪.‬‬ ‫ئهحمهد كهركوكى‪ ،‬بهرپرسی راگهیاندنى‬ ‫یهكێتى مامۆستایان به “زهمهن”ى وت‪“ :‬ئێستا‬ ‫خهریكى وردبینین لە ناوى ئهو ئیمزایانهی كه‬

‫لیستهكان بۆ خۆتۆماركردن کۆیان کردوونەتەوە‪.‬‬ ‫دواى ئهوه دهرگاى بەستنی هاوپهیمانى لەنێوان‬ ‫لیستەکاندا دەکەینەوە‪ ،‬کە پێویست دەکات ناوی‬

‫بهاڵم بهپێى یاسای پله تایبهتهكان‪ ،‬تا‬ ‫ئهو كهسه تاوانێكى نهكردبێ یان خۆى‬ ‫داوای نهكردبێ و تهمهنى ههڵنهكشابێ‪،‬‬ ‫خانهنشین ناکرێ”‪.‬‬ ‫جەواد تەها وتیشى‪“ :‬بههۆى ئهوهى‬ ‫حزب ناتوانێ دهست بخاته ناو كاروبارى‬ ‫یهكێتى‬ ‫بهوهۆیهوه‬ ‫پهرلهمانهوه‪،‬‬ ‫وازی له خانهنشینكردنى راوێژكارانو‬ ‫پلهتایبهتهكان هێناوه‪ .‬لهگهڵ ئهوهشدا‬ ‫نه له ناوەوهو دهرهوهى پهرلهمان ئاگادار‬

‫نهكراوینهتهوه كه خانهنشین دهكرێین”‪.‬‬ ‫ئەو راوێژکارەی پەرلەمان ئاماژهی‬ ‫بهوهشدا‪ ،‬بهشێك لهو گوشارانهى دهكرێته‬ ‫سهر راوێژكاران بۆ ئهوكاته دهگهڕێتهوه‪،‬‬ ‫كاتێ دكتۆر یوسف سهرۆكى پهرلهمان‬ ‫بوو‪ ،‬لهبهرئهوهى راوێژكار لە پله تایبهته‬ ‫بوو ئوتۆمبیلى وهردەگرت‪ .‬ئهمهش‬ ‫بهشێك له پهرلهمانتارانى نیگهران كرد‪،‬‬ ‫كه چۆن دهبێ پهرلهمانتار ئوتۆمبیلی‬ ‫نهبێ بەاڵم راوێژکاران هەیانبێ‪.‬‬

‫بە سێ قۆناغ كۆنگرە دەبەستێ‬

‫ئەو هاوپەیمانیانەمان بۆ بنێرن”‪.‬‬ ‫ئەحمەد کەرکوکی وتیشى‪“ :‬لهسهر بنهماى ‪12‬‬ ‫بازنه ههڵبژاردنهكه بهڕێوهدهچێ‪ ،‬ئێستا كێشهمان‬ ‫ئهوهیه مامۆستایانى بهشداربووى ههڵبژاردنهكه كۆى‬ ‫مامۆستایانى پهروهردهبێ یان ئهوانهبن كه ئهندامن‬ ‫له یهكێتى مامۆستایانو ناسنامهیان ههیه؟ یهكێکى‬ ‫تر له ناكۆكییهكان شێوازى ههڵبژاردنهكهیه‪ ،‬کە له‬ ‫ماوهیهكى نزیكدا ئهوانهیش یهكالیى دهكهینهوه“‪.‬‬ ‫پێش كۆنگرهى ‪ 12‬یەکێتی مامۆستایان ژمارهى‬ ‫ئهندامانى ‪ 125‬ههزار مامۆستا بووه‪ ،‬بهاڵم دواى‬ ‫ئهوهى ئهندامێتى كرا به ئارهزوومهندانه‪ ،‬ئێستا‬ ‫ژمارهى ئهندامهكانى دابەزیوە بۆ ‪ 82‬ههزار ئهندام‪.‬‬ ‫بهپێى پهیڕهوى ناوخۆى یهكێتیهكهو ئهو‬ ‫یاسایهى پهرلهمان بۆى دهركردوون دهبێ چوارساڵ‬ ‫جارێك كۆنگره ببهستن‪ ،‬بهاڵم سێ ساڵ بهسهر‬ ‫وادهى بەستنی كۆنگرهی ‪12‬دا تێپهڕیوه‪.‬‬

‫سەرچین ساڵح‬ ‫بۆ ئامادەكاریو تەواوكردنی کارەکانی كۆنگرە‪،‬‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی لیژنەیەكی پێکهێناوە بەوتەی‬ ‫بەرپرسێكی ئەو حزبە مانگی ‪ 10‬كۆنگرە دەبەستن‪.‬‬ ‫ئەنوەر سەنگاوی‪ ،‬ئەندامی ئەنجومەنی سیاسی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی بە “زەمەن”ی وت‪“ :‬بۆ بەستنی‬ ‫كۆنگرە كۆمەڵێك هەنگاوی گرنگمان بڕیوە‪،‬‬ ‫ئەنجومەنی سەركردایەتی بڕیاریداوە لەمساڵدا‬ ‫ئەنجامی بدەین بۆئەو مەبەستە لیژنەیەكی‬ ‫ئامادەکاریی پێكهێناوە”‪.‬‬ ‫ئەنوەر سەنگاوی وتیشی‪“ :‬بە سێ قۆناغ كۆنگرە‬ ‫دەبەستین سەرەتا ئۆرگانەكانی كۆمەڵ نوێنەری‬ ‫خۆیان بۆ كۆنفرانسی مەڵبەندەكان هەڵدەبژێرن‪،‬‬

‫پاشان كۆنفرانسی مەڵبەندەكان كە قۆناغی دووەمە‬ ‫هەڵبژاردنی ئەندامانی كۆنگرەیە‪ ،‬كۆتا قۆناغ‬ ‫ئەنجامدانی كۆنگرەیە”‪.‬‬ ‫باسی لەوەكرد‪ ،‬یەكێك لەو بڕگانەی لە دەسەاڵتی‬ ‫كۆنگرەدایە پێداچوونەوەیە بە پەیڕەوی ناوخۆی‬ ‫حزب‪ ،‬كە هەم بەرنامەی سیاسی حزبو هەم‬ ‫ستراتیژی حزب‪ ،‬ئەمانە هەمووی كراوەیە لەبەردەم‬ ‫ئەندامانی كۆنگرەدا قسەی خۆیانی لەسەربكەن”‪.‬‬ ‫ئەنوەر سەنگاوی وتیشی‪“ :‬زۆرن ئەو بابەتانەی لە‬ ‫كۆنگرەدا قسەیان لەسەر دەكرێت‪ ،‬ئەو میكانیزمانەی‬ ‫لە رابردوودا ئیشمان لەسەر كردووە لە هەركوێدا‬ ‫ئیشكالمان هەبووبێ قسەی لەسەر دەكەین‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ئێمە دامانناوە هەوڵ دەدەین لەمانگی ‪ 10‬كۆنگرە‬ ‫ببەستین ئەگەر كێشە نەیەتەپێشەوە‪ ،‬ئەگینا ئێستا‬ ‫هیچ گرفتێكمان نییەو ئامادەسازیی باشمان هەیە”‪.‬‬

‫وردەکاریی پشکی حزبەكان لە پارێزگای هەڵەبجە‬ ‫بەهادین یوسف‬ ‫دوای ‪ 54‬کۆبوونەوە‪ ،‬دوێنێ دووشەممە‪،‬‬ ‫الیەنە سیاسییەکان رێکەوتن تا رۆژی‬ ‫پێنجشەممەی داهاتو ناوی سەرجەم‬ ‫کاندیدەکانیان بنێرنە دیوانی پارێزگا بۆ‬ ‫پێکهێنانی ئەنجومەنی پارێزگای هەڵەبجە‪.‬‬ ‫کۆنوسی کۆبونەوەکە ئیمزای پارێزگاری‬ ‫هەڵەبجە و جێگرەکەی و هەشت الیەنی‬ ‫سیاسی لەسەرە و لەسەر بنەمای رێکەوتنێکی‬ ‫پێشووی ئەو الیەنانە بوو کە لە ‪12‬ی ئازاری‬ ‫ساڵی ‪ 2017‬ئەنجامیاندا بۆ دابەشکردنی‬ ‫کورسی ئەنجومەنی پارێزگا و بەڕێوەبەرایەتییە‬ ‫گشتییەکان و پۆستی پارێزگارو قایمقام و‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی ناحیەکان‪.‬‬ ‫بۆ جیاکردنەوەی پشک و کورسییەکان‪،‬‬ ‫دەرەنجامی هەڵبژاردنی ‪2014/4/30‬ی‬ ‫پارێزگاکان کراوەتە بنەمای رێکەوتنەکە‬ ‫بۆ دابەشکردنی کورسییەکان ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای هەڵەبجەو ئیدارەی خۆجێی‬ ‫پارێزگاکە‪.‬‬ ‫الیەنە سیاسییەکانی پارێزگای هەڵەبجە‬ ‫رێکەوتوون لەسەر ئەوەی‪ ،‬ئەنجومەنەکە لە‬ ‫‪ 25‬کورسی پێکبێ و لەسەر بنەمای ئەو‬ ‫کورسییانەش ‪ 13‬بەڕێوەبەرایەتی گشتیی‬ ‫بەمشێوەیە دابەش بکرێت‪:‬‬ ‫ یەکێتی ‪ 6‬کورسی ئەنجومەنی پارێزگا‬‫‪ 4‬بەڕێوەبەرایەتی گشتیی‬ ‫ بزووتنەوەی گۆڕان ‪ 5‬کورسی ئەنجومەنی‬‫پارێزگاو ‪ 3‬بەڕێوەبەرایەتی گشتیی‬ ‫ لیستی خزمەت کە پێکهاتبوو لە‬‫یەکگرتوو‪ ،‬کۆمەڵ ‪ 7‬کورسی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگا و ‪ 4‬بەڕێوەبەرایەتی گشتیی‪.‬‬ ‫ پارتی ‪ 3‬کورسی ئەنجومەنی پارێزگا و‬‫‪ 3‬بەڕێوەبەرایەتی گشتیی‬ ‫ بزووتنەوەی ئیسالمی ‪ 2‬کورسی‬‫ئەنجومەنی پارێزگاو بەڕێوەبەرایەتییەکی‬ ‫گشتیی‪ ،‬کە دواتر بەخشییان بە پارتی‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکانیان ببێتە‬ ‫‪ 2‬بەڕێوەبەرایەتی‪.‬‬ ‫ لیستی هاوپەیمانی کە پێکهاتووە لە‬‫شیوعی‪ ،‬سۆشیالیست‪ ،‬زەحمەتکێشان ‪1‬‬ ‫کورسی ئەنجومەنی پارێزگا‬ ‫هەروەها کورسییەک لە ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگا بۆ کاکەییەکان دانراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی گشتییان نییە‪.‬‬ ‫بەپێی رێکەوتنی الیەنەکان و بەرکەوتەی‬ ‫هەڵبژاردن‪ ،‬بزووتنەوەی گۆڕان پۆستی‬ ‫سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای هەڵەبجەو‬ ‫یەکێتی جێگری سەرۆکی ئەنجومەن و کۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی سکرتێری ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫وەردەگرن‪ .‬دوای پێکهێنانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگا‪ ،‬راستەوخۆ لە دانیشتنی دەستپێکدا‬ ‫دەنگ لەسەر کاندیدەکان دەدرێت‪.‬‬ ‫ئەحمەد قەدەفەری‪ ،‬جێگری بەرپرسی‬ ‫مەڵبەندی شارەزووری یەکێتی بە “زەمەن”ی‬

‫راگەیاند‪ :‬لە قۆناغی یەکەمدا ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگا پێکدەهێنرێت و دواتر بەڕێوەبەرایەتییە‬ ‫گشتییەکان بە فەرمی دەستبەکاردەبن‪.‬‬ ‫ئێستا زۆربەی بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکان‬ ‫پێکهێنراوە‪ ،‬بەاڵم بەوەکالەت بەڕێوەدەبرێن‬ ‫هەرکات ئەنجومەنەکە دامەزرا و کارابوو‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکان پەسەند دەکات‪.‬‬ ‫ئەحمەد قەدەفەری وتیشی‪“ :‬ئەگەر‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکان پێویستیان بە‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگا نەبوایە‪ ،‬ئەوا هەرزوو‬ ‫دەستبەکار دەبوون‪ ،‬بەاڵم چاوەڕوانی‬ ‫پێکهێنانی ئەنجومەنی پارێزگایان دەکرد”‪.‬‬ ‫سەبارەت بە پۆستە ئیدارییەکانیش‪،‬‬ ‫الیەنە سیاسییەکان رێکەوتوون لەسەر ئەوەی‬ ‫پۆستی پارێزگارو بەڕێوەبەری ناحیەکانی‬ ‫خورماڵ بۆ یەکێتی‪ ،‬جێگری پارێزگارو‬ ‫قایمقامی قەزای ناوەندو بەڕێوەبەری ناحیەی‬ ‫بیارە بۆ گۆڕان‪ ،‬جێگرێکی پارێزگار بۆ‬ ‫یەکگرتووی ئیسالمی‪ ،‬و بەڕێوەبەری ناحیەی‬

‫سیروان بۆ کۆمەڵی ئیسالمی‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫ناحیەی بەمۆ بۆ پارتی‪ ،‬تا ئەوکاتەی خورماڵ‬ ‫دەکرێتە قەزا و قایمقامەی وەردەگرێت‪،‬‬ ‫دواتر پۆستی بەڕێوەبەری ناحیەی بەمۆ‬ ‫دەگەڕێنێتەوە بۆ سۆسیالست‪ ،‬تا ئەو کاتەش‬ ‫سۆسیالست بەڕێوەبەرایەتی ناحیەیەکی دیکە‬ ‫وەردەگرێت‪.‬‬ ‫بەاڵم لە دوا کۆبوونەوەی الیەنە‬ ‫سیاسییەکاندا و بۆ رازیکردنی پارتی‪،‬‬ ‫لە رێکەوتنەکەدا بڕیاردراوە کە خورماڵ‬ ‫بکرێتە قەزاو قایمقامەکەی بدرێتە پارتی‪.‬‬ ‫لەبەرامبەردا ناحیەیەکی نوێ دروستبکرێت‬ ‫بۆ یەکێتی‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە ئەحمەد قەدەفەری وتی‪:‬‬ ‫“بە برادەرانی پارتیمان وتووە‪ ،‬ئێوە پۆستی‬ ‫سەرۆکی هەرێم و سەرۆکی حکومەت و‬ ‫وەزیری ناوخۆتان هەیە‪ ،‬لەڕێی ئەوانەوە‬ ‫خورماڵ بکەنە قەزاو قایمقامەکەی بۆ‬ ‫ئێوەبێ”‪.‬‬

‫هەر بەپێی رێکەوتنی الیەنەکان‪ :‬گۆڕان‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکانی کشتوکاڵ و‬ ‫کارەباو شارەوانییەکانی بەردەکەوێ‪ .‬یەکێتی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییەکانی پەروەردە‪ ،‬شەهیدانو‬ ‫کۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫ئەنفالکراون‪ ،‬چاودێری‬ ‫پارتی بەڕێوەبەرایەتیە گشتییەکانی مین‪،‬‬ ‫ڕۆشنبیریی‪ .‬بزووتنەوەی ئیسالمیش‬ ‫تەندروستی‬ ‫گشتی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫وەردەگرێو ئەگەر هەیە لە پشکەکەی خۆی‬ ‫خۆشبێ ئەو بەڕێوەبەرایەتییە گشتییە بداتە‬ ‫پارتی ئەمەش بۆ رازیبوونی بە رێکەوتنی‬ ‫الیەنە سیاسییەکان بۆ پێکهێنانی ئەنجومەنو‬ ‫حکومەتی خۆجێی پارێزگای هەڵەبجە‪.‬‬ ‫جێگری بەرپرسی مەڵبەندی یەکێتی‬ ‫رایگەیاند‪ :‬پێشتر بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکان‬ ‫دابەشکراون‪ ،‬ئەگەر بەڕێوەبەرایەتی گشتی‬ ‫دیکە زیادبکرێ‪ ،‬ئەوکاتە دەبێ الیەنەکان‬ ‫لەسەری رێکەون‪ ،‬چونکە لەسەر بنەمای‬ ‫هەردوو کورسی بەرامبەر یەک بەڕێوەبەرایەتی‬

‫گشتیی رێکەوتوون‪.‬‬ ‫لە دوای ‪ 40‬كۆبوونەوەی الیەنە‬ ‫سیاسیەكان و كاندیدانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای هەڵەبجە‪ ،‬رۆژی ‪2017/12/13‬‬ ‫الیەنەكان رێکەوتن لەسەر دابەشكردنی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییەكان و ئەندامانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگا‪ ،‬رۆژی ‪ 2013/12/31‬ئەنجومەنی‬ ‫وەزیرانی عێراق‪ ،‬بڕیاری بە پارێزگاكردنی‬ ‫هەڵەبجەی پەسەندکرد‪ ،‬دواتر لە رۆژی‬ ‫‪ 2014/3/13‬ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی‬ ‫كوردستان بڕیاری بە پارێزگاكردنی‬ ‫هەڵەبجەی دەركرد‪.‬‬ ‫لە ‪ 2015/2/5‬پەرلەمانی كوردستان‬ ‫بۆ یەکەمجار لە مێژووی خۆیدا لە شاری‬ ‫هەڵەبجە كۆبوونەوەی ژمارە یەكی نائاسایی‬ ‫لە دەرەوەی بینای پەرلەمان و لەناو هۆڵی‬ ‫مۆنیۆمێنتی شەهیدان ئەنجامداو پڕۆژەیاسای‬ ‫بە پارێزگاكردنی شارەكەو ئیدارەی پارێزگای‬ ‫هەڵەبجەی پەسەند كرد‪.‬‬

‫دوا هەوڵیش نوسینگەی هەڵەبجەی‬ ‫پەرلەمانی کوردستان لە رۆژی ‪2019/8/28‬‬ ‫سەرجەم الیەنە سیاسییەکانی کۆکردەوە‬ ‫بۆ رێککەوتنی کۆتایی لەسەر پێکهێنانی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای هەڵەبجە و پەلەکردن‬ ‫لە یەکالیی کردنەوەی ناوی کاندیدی الیەنە‬ ‫سیاسییەکان‪.‬‬ ‫ههڵهبجه نوێترین پارێزگاى هەرێمی‬ ‫کوردستان و عێراقە‪ ،‬پێکهاتووە لە قهزاى‬ ‫ناوهندى ههڵهبجهو ناحیهكانى‪ ،‬سیروان‪،‬‬ ‫خورماڵ‪ ،‬تهوێڵهو بهمۆ‪ ،‬ئێستا ژمارەی‬ ‫دانیشتوانەکەی ‪ 111‬ههزار كهسه‪.‬‬ ‫عەبدوڵاڵ نەورۆڵی یەکەم پارێزگاری‬ ‫پارێزگاکەیە‪ ،‬کە لەسەر پشکی گۆڕان‬ ‫رۆژی‬ ‫دەستبەکاربوو‪،‬‬ ‫‪2015/6/1‬‬ ‫‪ 2016/8/25‬بەفەرمی پۆستی پارێزگارو‬ ‫سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی و‬ ‫هەڵەبجە لەنێوان گۆڕان و یەكێتیدا ئاڵوگۆڕ‬ ‫كرا‪.‬‬

‫نهێنی ژیانی گەنجێتی ئۆجەالن لە زاری براكەیەوە‬ ‫زەمەن‬ ‫“عهبدوڵاڵ ئۆجەالن برای گهورهی‬ ‫ئێمه بوو کە سێ خوشک و سێ برا‬ ‫بووین‪ ،‬ههرچییهكی بوتایه دهبوو‬ ‫جێبهجێی بكەین‪ .‬لە قوتابخانەش بۆ‬ ‫مندااڵن ههمیشه لهپێشیانهوه دهڕۆیشت‬

‫و بهردهوام قسهی بۆ دهكردن‪ .‬هانی‬ ‫قوتابییهكانی دهدا زوڵم قبوڵ نهكهن‪،‬‬ ‫ئامۆژگاری ئاینی دهكردن و خۆیشی‬ ‫پێشنوێژیی بۆ دهكردن”‪.‬‬ ‫لە دیدارێکدا لەگەڵ “زەمەن”‪،‬‬ ‫عوسمان ئۆجەالن برای عەبدوڵاڵ‬ ‫ئۆجەالن‪ ،‬بەشێک لە وردەکاری ژیانی‬ ‫منداڵیی و گەنجیی ئۆجەالن و رەوشی‬

‫خێزانەکەیان دەگێڕێتەوە‪.‬‬ ‫عوسمان باس لەوەدەكات‪ ،‬كە‬ ‫ئۆجەالن یەكەمجار وتی حزب دروست‬ ‫دەکەم باوكم پێیوت بڕۆ ببه به شیوعی‬ ‫بهس كوردایهتی مهكه‪ ،‬چونکە تورک‬ ‫قبوڵی ناکەن‪.‬‬

‫نوقڵە؛ براندێکی‬ ‫نوێی جلوبەرگ‬

‫دیدارەکە لە الپەڕەکانی ‪ ٦‬و ‪ ٧‬دایە‬

‫ل‪١١‬‬

‫باژێڕوانی گۆڕان لە هەڵەبجە‪:‬‬

‫خەڵک خۆزگە بەوکاتە‬

‫دەخوازن هەڵەبجە قەزا بوو‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ل‪٥‬‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ )32‬سێشەممە ‪2019/9/3‬‬

‫‪ 20‬الپەڕە‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫نیوەی خانەی راپەڕاندنی گۆڕان خۆیان کاندید ناکەنەوە‬ ‫‪ 55‬هەزار بندیوار هەیەو‬

‫زەمەن‬

‫‪ 187‬هەزار کەسیش‬

‫بڕیاره سبهینێ چوارشەممە‪ ،‬دهرگای خۆپااڵوتن بۆ پۆستی‬ ‫رێكخهری گشتیی و ئهندامانی خانهی راپهڕاندنی بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫بكرێتهوهو بەگوێرەی زانیارییەکانی “زەمەن”‪ ،‬پێدەچێت زیاتر لە‬ ‫نیوهی ئهندامانی ئێستای خانەکە خۆیان کاندید ناکەنهوه‪.‬‬ ‫رۆژی ‪١٢‬ی ئەم مانگە‪ ،‬ههڵبژاردن بۆ دهستهی سهرۆكایهتی جڤاتی‬ ‫گشتیی دەكرێت كه پێكدێ له سهرۆك و جێگرەکەی و سكرتێری‬ ‫جڤات‪ .‬هەروەها لە ‪١4‬ی ‪ ٩‬دا‪ ،‬رێكخهری گشتیی و پێنج ئهندامی تری‬ ‫خانهی راپهڕاندن لهناو جڤاتی نیشتمانییەوە هەڵدەبژێردرێن‪.‬‬ ‫“زهمهن” زانیویهتی‪ ،‬ئهمجاره نیوهی زیاتری حهوت ئهندامهكهی‬ ‫خانهی راپهڕاندن‪ ،‬خۆیان كاندید ناكهنهوه‪ ،‬كه ههندێكیان پێشوهخته‬ ‫ئهم بڕیارهیان داوه‪ ،‬ئەوانیش بریتین له‪ :‬محهمهد تۆفیق رهحیم‪،‬‬ ‫د‪.‬رهووف عوسمان‪ ،‬عوسمانی حاجی مهحمود‪.‬‬ ‫بەاڵم سەبارەت بە ههریهكە له عومهر سهید عهلی و شۆڕش‬ ‫حاجی و جهالل جهوههر و جهمال حاجی محهمهد‪ ،‬هێشتا روون نییه‬ ‫كه خۆیان كاندید دهكهنهوه یان نا‪.‬‬ ‫بزووتنهوهی گۆڕان‪ ،‬دوای کۆچی دوایی نهوشیروان مستهفا‪،‬‬ ‫دووهمجاره لهماوهی دوو ساڵدا ههڵبژاردن بۆ رێکخەرو خانەی‬ ‫راپەڕاندنی حزبهكهی دەکات‪ .‬بهپێی بۆچوونی چاودێرانی‬ ‫سیاسی‪ ،‬پابهندبوونی حزبهكه به پرۆسهی ههڵبژاردنی ناوخۆیی و‬ ‫دهستاودهستی دهسهاڵت‪ ،‬ههنگاوێكی گرنگی دیموکراسیانەیە لەناو‬ ‫گۆڕان دا‪.‬‬ ‫بۆ ل‪٣‬‬

‫دوو تا پێنج مووچە وەردەگرن‬ ‫زەمەن ‪ -‬هەولێر‬ ‫ئەندامێکی پەرلەمانی کوردستان لە‬ ‫فراکسیۆنی پارتی دەڵێت‪ :‬له ههرێمی‬ ‫كوردستان ‪ ٥٥‬ههزار فهرمانبهری‬ ‫بندیوار هەن و ‪ ٨٦‬ههزار كهس یهك‬ ‫تا پێنج موچه وهردهگرن‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەمانەشدا مانگانه پێنج ملیۆن دۆالر‬ ‫بۆ موچهی خانهنشینی پلهبااڵكان‬ ‫دهڕوات‪.‬‬ ‫حەسیبە گەردی‪ ،‬پەرلەمانتاری‬ ‫فراکسیۆنی پارتی لە لێدوانێکی تایبەتدا‬ ‫بۆ “زەمەن” ئاشکرایکرد‪ :‬پرۆژە یاسای‬ ‫چاکسازیی هەموو ئەو موچە نایاساییو‬ ‫خانەنشینکراوە نایاساییانە ناهێڵێ‪،‬‬

‫بەاڵم ئێستا الیەنێکی سیاسی ئەم‬ ‫پرۆژەیە بە زیان بۆ خۆی دەبینێ‪.‬‬ ‫گەردی ئاماژەی بەوەشدا‪١٠١ ،‬ههزار‬ ‫كهس زیاتر لهیهك موچه وهردهگرن كه‬ ‫بهشێكی ئەمانە یاساییهو بهشەكەی‬ ‫تریشی بە نایاسایی زیاتر لە موچەیەک‬ ‫وەردەگرن‪ .‬هەروەها ‪٢٥‬ههزار كهس به‬ ‫نایاسایی خانهنشینكراون و زیاتر لە ‪٥٥‬‬ ‫ههزار فهرمانبهری بندیوار هەن‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارە دەڵێت‪ :‬بۆئهوهی‬ ‫توشی قهیرانی داراییو كۆمهاڵیهتی‬ ‫نهبینەوە‪ ،‬پێویسته لهم خولهی‬ ‫پهرلهماندا پرۆژە یاسای چاكسازیی‬ ‫پەسەند بکرێ‪ .‬وتیشی‪“ :‬بەداخەوە‬ ‫الیهن ههیه واههست دهكات پرۆژهی‬ ‫چاكسازیی تهنیا بۆ لێدانه له ئهوان”‪.‬‬

‫دادگا کۆمپانیای نالیا بە ‪ 231‬ههزار دۆالر غەرامە دەكات‬ ‫زەمەن‬ ‫دادگاى بهرایى سلێمانى‪ ،‬كۆمپانیاى نالیا کە‬ ‫خاوەنەکەی شاسوار عەبدولواحیدە پابهند دەکات‪ ،‬به‬ ‫پێدانى ‪ ٢٧٨‬ملیۆن دینار بە کۆمپانیایەک کە كرێى‬ ‫دوو مانگى پهخشى كهناڵهكانى ئێن ئاڕتى له مانگى‬ ‫دهستكردى نایلسات نەداوە‪.‬‬ ‫بڕیارەکەی دادگای بەرایی سلێمانی‪ ،‬لەسەر سکااڵی‬ ‫كۆمپانیاى ‪ MindPixle‬بووە کە کۆمپانیای نالیای‬ ‫تۆمەتبار کردبوو بەوەی كرێى پهخشى كهناڵهكانى‬ ‫‪ NRT‬نهداوه‪.‬‬

‫بڕیارەکە رۆژی ‪٢٥‬ی مانگی رابردوو دهرچووهو‬ ‫وێنهیهكى دهست “زهمهن” كهوتووه‪ ،‬دواى دادبینى‪،‬‬ ‫کۆمپانیای سكااڵکار بۆ دادگای سهلماندووه کە‬ ‫كۆمپانیاى نالیا كرێى پهخشى كهناڵهكانى ئێن ئاڕ تى‬ ‫بۆ ههردوو مانگى (ئایار و حوزەیران)ى پێ نهداوه‪،‬‬ ‫لهكاتێكدا گرێبهستى واژۆكراو لهنێوانیاندا ههیه‪.‬‬ ‫دواتر دادگای بەرایی سلێمانی بڕیار دەدات كۆمپانیاى‬ ‫نالیا لە بری کرێی ئەو دوومانگه‪ ،‬بڕى ‪ ٢٣١‬ههزار دۆالر‬ ‫ واتە ‪ ٢٧٨‬ملیۆن و ‪ ٩٣٢‬هەزارو ‪ ٥٠٠‬دینار‪ -‬بداتە‬‫كۆمپانیاى ‪.MindPixle‬‬ ‫دادگا له بڕیارهكهیدا ئاماژهى بهوهكردووه‪ ،‬سهرهڕاى‬ ‫ئهوهى گرێبهستى واژۆكراو لهنێوان كۆمپانیاى نالیاو‬

‫“یاسای چاکسازیی دەستکاری قووتی‬ ‫پێشمەرگەی دێرین بکات دژی دەوەستینەوە”‬

‫ل‪٣‬‬

‫هەر هاواڵتییەکی هەرێم ‪ 6‬هەزار دۆالر‬ ‫قەرزی کەوتووەتە سەر‬ ‫بەپێی شیکردنەوەیەکی دیسکی ئابووری‬ ‫“زەمەن” دەرکەوتووە‪ ،‬بەهۆی ئەو قەرزانەی‬ ‫لەسەر حکومەتی ههرێمی كوردستان کەڵەکە‬ ‫بوون‪ .‬هەر هاواڵتییەکی هەرێم ‪ ٦‬هەزار دۆالر‬ ‫قەرزی دەکەوێتە سەر‪.‬‬ ‫ئەو قەرزانەی دەکەونە سەر حکومەتی‬ ‫هەرێم بەهۆی موچهی فهرمانبهران‪ ،‬قەرزی‬ ‫بانکە ئەهلییەکان‪ ،‬قەرزی بەڵێندەران و‬

‫کۆمپانیاکانی نەوتەوەیەو تائێستا بڕەکەی‬ ‫گهیشتووەته نزیكەی ‪ ٣٠‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫لەو شیکردنەوەیەدا‪ ،‬دانیشتووانی هەرێمی‬ ‫کوردستان النیکەم بە ‪ ٥‬ملیۆن کەس‬ ‫خەمڵێنراوە‪ .‬ئەو ‪ ٣٠‬ملیار دۆالرەی قەرزە‬ ‫لەسەر حکومەت و دابەش بکرێ بەسەر‬ ‫هاواڵتیاندا‪ ،‬هەر کەسێک ‪ ٦‬هەزار دۆالری‬ ‫بەردەکەوێ‪.‬‬

‫د‪.‬ئیکرام محەمەد‬

‫بێجگە لە قەرزەکان‪ ،‬پرسی دۆڕانی‬ ‫حکومەتی هەرێم بە کۆمپانیای دانەغاز کە‬ ‫پێبژاردنێکی زۆری کەوتە سەر‪ ،‬ئێستا سکااڵی‬ ‫(كۆمپانیای دیناستی)یشی هاتووەته سەر‪ ،‬کە‬ ‫لە دادگای شاهانەی بەریتانیا دژی حکومەتی‬ ‫هەرێم و ئاشتی هەورامی تۆماری کردووە‪.‬‬ ‫شیکردنەوەکە لە ل ‪١٣‬دا باڵوکراوەتەوە‬

‫ئەبوبەكر عەلى‬

‫گۆگڵ پزیشک نییە!‬ ‫ل ‪١٧‬‬

‫كۆمپانیاى ‪ MindPixle‬دا ههیه‪ ،‬داوا لهسهركراو‬ ‫سوودى وهرگرتووهو سكااڵكار لهڕێى مانگى دهستكردى‬ ‫نایلساتهوه پهخشى كهناڵهكانى ئێن ئاڕ تى كردووه‪،‬‬ ‫بهاڵم كۆمپانیاى نالیا كرێى مانگانهی نهداوه‪.‬‬ ‫دادگا له بڕیارهكهیدا ئاماژهى بهوهشكردووه‪،‬‬ ‫بریكارانى كۆمپانیاى نالیا كه سێ پارێزهربوون‪ ،‬لهكاتى‬ ‫بهڕێوهچوونى دادبینییهكاندا قسهیان گۆڕیوه‪ ،‬بهجۆرێك‬ ‫سهرهتا نكوڵییان كردووه كه لهو ماوهیەدا كهناڵى‬ ‫ئێن ئاڕتى مانگى دهستكردى نایلساتى بهكارهێنابێو‬ ‫بهتهواوى ئینكارییان كردووه‪ .‬بهاڵم دواتر ووتویانه‬ ‫لهوماوەیەدا پهخشهكهیان پچڕانى زۆرى تێدابووهو‬ ‫بێكهڵك بووه‪.‬‬

‫“زۆرترین هاوردە لە فڕۆکەخانەی‬ ‫سلێمانییەوە ئاژەڵ و کەرەسەی کارەباییە”‬

‫ل ‪١٨‬‬

‫ل‪4‬‬

‫پەرلەمان بەرچاوی روون نییە‬ ‫بۆ نووسینەوەی دەستور‬

‫زەمەن ‪ -‬هەولێر‬ ‫شوان كهریم‪ ،‬ئهندامی پهرلهمانی‬ ‫كوردستان لە فراکسیۆنی پارتی‬ ‫به“زهمهن”ی وت‪“ :‬تائێستا هیچ فیكرهیهك‬ ‫نییه بۆ نووسینهوهی دەستوور‪ ،‬بەاڵم دوای‬ ‫پهسهندكردنی پرۆژهیاسای چاكسازیی کە‬ ‫بڕیار وایە بهێنرێتە پەرلەمان‪ ،‬كاری له‬

‫پێشینهی پهرلهمان نووسینهوهی دەستوور‬ ‫دهبێ”‪.‬‬ ‫لە خولی پێشووی پەرلەمان‪ ،‬لیژنەیەکی‬ ‫تایبەت بە نووسینەوەی دەستوور دانرا‪،‬‬ ‫بەاڵم تەنیا ‪٪٧٥‬ی کارەکانیان بۆ تەواو کرا‪.‬‬ ‫بەگوێرەی قسەی الوەند جەالل‪ ،‬راوێژکاری‬ ‫یاسایی پەرلەمانی کوردستان‪ ،‬سەرۆکایەتی‬ ‫پەرلەمان بە نیازە ئەو لیژنەیە کارا بکاتەوە‪،‬‬

‫ڤینۆس فایەق‬

‫کەرکوك کێشەی وەسفکردن و‬ ‫هێزو مەرجەعیەت‬

‫بهپێى روونكردنهوهى دادگا‪ ،‬كهناڵهکانی ئێن ئاڕتی‬ ‫پێشتر کۆمپانیایان له كێشهى پچڕانى پهخش ئاگادار‬ ‫نهكردووهتهوه‪ .‬لەكاتێكدا باسی ئەو کێشانەی کردووە‬ ‫کە داواى كرێى لێكراوه‪.‬‬ ‫كۆمپانیاى نالیاو كۆمپانیاى ‪ MindPixle‬رۆژى‬ ‫‪ ٢٠١٨/٣/٥‬گرێبهستێكى ‪ ٢٥‬خاڵییان واژۆکردووە‪،‬‬ ‫دادگا دهڵێت‪ ،‬دواى سەلماندنى راستى و دروستى‬ ‫گرێبهستهكهو وهرگرتنى وتهى شاهیدهكان‪ ،‬سكااڵكار‬ ‫توانیویهتى مافهكانى بسهلمێنێ و بڕیارى له بهرژهوهندى‬ ‫كۆمپانیاى سكااڵكار دهركردووهو دهبێ كۆمپانیاى نالیا‬ ‫كرێى ئهو دوو مانگهو كرێى ماندووبوونى پارێزهریش بۆ‬ ‫سكااڵكار بگێڕێتهوه‪.‬‬

‫یان گۆڕانکاری بەسەر هەندێ ئەندامەکانیدا‬ ‫بهێنێ‪.‬‬ ‫سەبارەت بە پێکهێنانی لیژنەی نوێ لەم‬ ‫خولەدا‪ ،‬شوان کەریم دەڵێت‪ :‬پەرلەمان بڕیار‬ ‫دەدات ئایا لیژنەی نوێ دروست بکرێ یان‬ ‫نا‪ ،‬بهاڵم وهك شتێك کە ببێته بنەما‪ ،‬جارێ‬ ‫هیچ شتێكمان لهبهردهستدا نییه‪.‬‬ ‫بۆ ل‪4‬‬

‫کامەران سوبحان‬

‫چۆن و بۆچی دەنووسین؟‬ ‫کولتوور‬

‫ئازاری کۆتاییەکان!‬ ‫کولتوور‬