Krant Oorlogsgeheimen

Spannende film geïnspireerd op de gelijknamige bestseller van Jacques Vriens

OORLOGSGEHEIMEN over vriendschap, vertrouwen & verraad

‘NET ALS IN HET BOEK GAAT DE FILM OVER OVERLEVEN TIJDENS DE OORLOG’

toe aan Maartje vertrouwt haar geheim haar vriend Tuur

Van boek tot film Boeken over de Tweede ­Wereldoorlog zijn er al zoveel, dacht schrijver Jacques Vriens. Toch wilde hij er ook over schrijven. Maar dan wel een verhaal dat anders was dan alle andere oorlogsverhalen. Toen hij in Limburg kwam wonen, hoorde hij heel andere oorlogsverhalen

dan in de rest van het land.

Wat hem opviel, was dat er veel mensen voor de Duitsers werkten en bij de NSB zaten, maar dat er ondertussen ook veel mensen voor hun vrijheid vochten en voor het verzet kozen. Ze lieten joden onderduiken en hielpen Engelse soldaten die het land

kwamen bevrijden. Die lieten ze naar België vluchten via onder­ grondse grotten.

Trots op verfilming Genoeg stof voor een spannend boek, vond de schrijver. Nadat hij zich helemaal had ondergedom­ peld in het onderwerp, begon hij

met schrijven en wekte hij drie hoofdpersonen tot leven. Tuur, een nieuwsgierige jongen, die niets liever wil dan de oorlogs­ geheimen van zijn ouders ontrafelen. Lambert, die met zijn gevoelens worstelt omdat zijn ouders bij de NSB zitten.

En Maartje, een meisje dat haar huis moest verlaten omdat het te gevaarlijk werd. Het boek werd een succes en nu – zeven jaar later – is Jacques Vriens

Niets is wat het lijkt

Het leven in oorlogstijd

‘ De film had meer drama nodig’

Tuur, Lambert en Maartje ontdekken dat iedereen in de oorlog zo zijn eigen geheimen heeft.

Lees meer over de keuzes die de hoofdpersonen in de film moeten maken.

Je ging gewoon naar school, maar dan had je soms wel de hele nacht in de schuilkelder doorgebracht.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging alles net even anders.

Interviews met acteur Nils Verkooijen, schrijver Jacques Vriens, en scenarioschrijf­ ster Karen van Holst Pellekaan.

ontzettend trots dat zijn verhaal is verfilmd: ‘Net als in het boek gaat de film over overleven tijdens de oorlog, verdriet, vriendschap en vertrouwen.

Maar het verhaal laat ook zien dat het leven tijdens de oorlog gewoon doorgaat en dat niemand alleen maar goed of slecht is. Ik hoop dat de kijkers straks net zo door de film geraakt worden als ik.’ n

OORL O GEHE GS­ I MEN vanaf 3 juli 20 in de biosco 14 op

En verder • Op de filmset van Oorlogs­ geheimen • ‘Ik zou naar Canada vluchten’ ­Jongeren van nu aan het woord

2Inhoud 3

Wie kiest wat?

Over keuzes maken in de oorlog.

4

In oorlogstijd Zo zag het dagelijks leven eruit.

6 8 10

The making of Oorlogsgeheimen Een kijkje op de filmset!

wie kiest wat?

Niets is wat het lijkt Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er veel geheimen. Tuur, Lambert en Maartje worstelen hier behoorlijk mee in Oorlogsgeheimen. Ook ontdekken ze dat mensen niet alleen maar slecht of goed zijn. Snap jij de keuzes van de hoofdpersonen in de film?

Interviews Met acteur Nils Verkooijen, schrijver Jacques Vriens en scenarioschrijfster Karen van Holst Pellekaan.

Vluchten of blijven?

Jongeren spreken zich uit.

COLOFON Dit werkboekje gaat over de film Oorlogsgeheimen, gebaseerd op het gelijknamige boek van Jacques Vriens (Uitgeverij Van Holkema & Warendorf).

De film is vanaf 3 juli 2014 in de bioscoop te zien. Dit is een uitgave van Bijker Film & TV, Rinkel Film, Dutch FilmWorks en Young Crowds.

Redactie Carolien Dircken, Jeannette Jonker (eindredactie), Claudia Lagermann, Mans Kuipers, Marrit Schuddebeurs, Liesbeth Vijfvinkel Fotografie Regionaal Historisch Centrum Limburg, Jasper del Prado Coördinatie Liselotte Pelle Vormgeving Susy Cascado, Imelda van der Helm, Mariska Schotman (art direction) Druk Dijkman Print, Diemen Bij deze krant hoort een digitale les en een docentenhandleiding.

Kijk voor meer informatie op: www.oorlogsgeheimendefilm.nl www.facebook.com/oorlogsgeheimen

Een nichtje helpen De buren van Tuur, boer en boerin Holtermans hebben hun nichtje Maartje uit IJmuiden te logeren.

In IJmuiden werd het door oorlog te gevaarlijk.

Maartje komt op de rustige Limburgse dorpsschool bij Tuur en Lambert in de klas, waar ze opvalt omdat ze zo anders is. Wat niemand weet, is dat ze haar huis en ouders moest verlaten. De boer en boerin willen het meisje graag helpen. Niemand mag hier meer van weten, want als de Duitsers erachter komen, zullen ze alle drie gestraft worden.

Was je het tijdens de Tweede Wereldoorlog niet eens met de nazi’s, dan had je pech. Je kon niet demonstreren of op een andere politieke partij stemmen. De nazi’s bepaalden de regels in Nederland en de Duitse bezetters zorgden ervoor dat die regels ook werden uitgevoerd. De enige manier om je tegen Hitler te verzetten, was door het stiekem te doen. Je kon mensen in nood helpen door in

Opdrach

t

WIE? De oo m en tante van M aartje KIEZEN: te gen de nazi’ s HOE? Ze he lpen ieman d in nood

het verzet te gaan. Daarvoor moest je samenwerken met andere verzetsmensen, in de hoop dat die te vertrouwen waren.

Wat zou jij doen?

Ik help wel/geen mensen in nood, want

_ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

@oorlogsgeheimen __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Met dank aan

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door Nationaal Comité 4 en 5 mei en de gemeente Eijsden-Margraten.

Goed of fout?

Zo’n zeventig jaar na de Tweede Wereldoorlog weten we veel meer over de oorlog en hoe het met de Jodenvervolging zat.

Maar tijdens de oorlogsjaren was het niet zo duidelijk wat er precies gebeurde met de mensen die werden afgevoerd naar een concentratie- of werkkamp. Niemand vertelt Tuur bijvoorbeeld wat er echt aan de hand is. Hij moet zelf maar ­uitvogelen wie er te vertrouwen is en wie niet. En dat is nog knap lastig voor hem, want niet elke Duitser is slecht en soms krijgt hij zelfs hulp van een NSB’er. Als kind had je ook nog eens weinig te zeggen en moest je gewoon luisteren naar je ouders. Goed of fout was dus niet zo zwart-wit als het soms lijkt.

3 Doen wat vader zegt Toneelspelen WIE? Maartje KIEST: niet, maar moet haar huis verlaten HOE? Ze moet zich aanpassen aan ha ar nieuwe leven

Tuur en Lambert vallen als een blok voor het nieuwe meisje. Twee verliefde jongens en één meisje, dat zorgt natuurlijk voor jaloezie. Ze moet zich aanpassen aan haar nieuwe leven in Limburg, maar zit met een groot geheim. Na een tijdje deelt ze het met Tuur. Ze vertrouwt hem, ook al is het heel gevaarlijk om het geheim te vertellen en te kennen, voor haarzelf, voor boer en boerin Holtermans en voor Tuur.

t Nijskens WIE? Lamber aar moet KIEST: niet, m oorzamen zijn vader geh bij de HOE? Hij gaat gdstorm Nationale Jeu

Lamberts vader, de burgemeester van het dorp, is lid van de NationaalSocialistische Beweging (NSB). Dat is een politieke partij die zich aansluit bij de ideeën van Adolf Hitler. Burgemeester Nijskens werkt samen met de nazi’s en helpt ze waar hij kan. Lambert houdt zich er niet zo mee bezig, want hij kan zich toch niet met de keuzes van zijn ouders bemoeien. Maar dan krijgt hij van zijn vader een uniform van de Jeugdstorm, een soort NSB-vereniging voor kinderen. Op het eerste gezicht zien die kinderen er stoer uit: ze marcheren in een legerpakje op straat en zingen liedjes. Toch was het niet zo onschuldig als het leek, want deze jeugdbeweging volgde de ideeën van Hitler over het voeren van oorlog. Lambert is op school niet populair door zijn vaders rol.

t Opdrach

Wat zou jij doen?

Ik ga wel/niet bij de Jeugdstorm als mijn ouders dat graag willen, want

______________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

t Opdrach

Wat zou jij doen?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ik verklap mijn grootste geheim wel/niet tegen iemand, want

_______________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________

Niets weten Tuur merkt dat er thuis van alles gebeurt, maar als hij ernaar vraagt, krijgt hij geen antwoord. Zijn vader vindt dat de oorlog niet voor kinderen is. Het is ook gevaarlijk voor hem om iets te weten. In het geheim luisteren vader en Leo naar de – verboden – radio om nieuws over de oorlog te krijgen. En ze zitten in het verzet. Dat is echt levensgevaarlijk, want als ze worden gesnapt, kunnen ze worden doodgeschoten.

er der en bro a v e D ?

E WI van Tuur r egen Hitle KIEZEN: t itten HOE? Ze z zet in het ver

Opdrach

t

Wat zou jij doen?

Ik vertel wel/niet aan mijn broertje/zusje dat ik bij het verzet zit, want

___________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4

in oorlogstijd

Gevaar, honger & gewoon naar school!

In de Tweede Wereldoorlog was het leven voor de meeste mensen geen pretje. Er was weinig eten, regelmatig kwamen er bommen naar beneden en de Duitse bezetters hielden Nederland met veel geweld onder de duim. Toch ging het dagelijks leven gewoon door.

FOTO’S: REGIONAAL HISTORISCH CENTRUM LIMBURG

DE DUITSERS KOMEN!

Nauwelijks levensmiddelen Met bonnen stond je uren in de rij in de hoop wat eten of zeep te krijgen.

➜

Stel je voor: je bent 13 jaar en woont met je ouders, broers en zussen in een gezellig dorp waar je iedereen kent. Je gaat naar school en spreekt vaak af met je vrienden.

Maar dan wordt Nederland gebombardeerd en zijn de Duitsers ineens de baas in Nederland. Wat doe je dan? Nou, gewoon doorgaan met leven, maar dan in oorlogstijd.

Bommen in Maastricht ➜ Een maand voor de bevrijding werden twee woonwijken getroffen door Amerikaanse bommen.

werk- en concentratiekampen. Veel kinderen hebben hun joodse klasgenootjes of vrienden nooit meer teruggezien.

NIEUWE GEZICHTEN

Kerst op school Ook al was het oorlog, je ging gewoon naar school. Deze kinderen bouwden een kerststal.

1940

Soms doken er in de dorpen en steden ook nieuwe gezichten op. Niet alleen van Duitse soldaten die de boel in de gaten kwamen houden, maar ook van familie­ leden van dorpsgenoten die uit een andere stad of een ander dorp kwamen.

Vaak droegen ze een groot geheim met zich mee. Ze waren joods en gingen onder een valse naam op het platteland wonen. Of ze hadden geen ouders meer en zochten een plek om te wonen. Het verzet – dat overal in Nederland actief was – hielp zulke kinderen. Dat was echt een gevaarlijke klus. Want als de Duitsers daar achter kwamen...

LERAAR VERVANGEN Net als Lambert en Tuur in de film Oorlogsgeheimen, bleven kinderen overal in Nederland gewoon naar school gaan.

De lesstof veranderde wel een beetje. Zo werd het vak Duits op de meeste scholen belangrijker. En die leuke leraar die geen zin had om over Hitlers ideeën te vertellen? Die werd vervangen door een NSB’er, die wel achter de Duitsers stond.

En er veranderde meer in de klas. Joodse klasgenootjes verdwenen. Eerst omdat ze, vooral in de stad, naar speciale joodse scholen moesten. Daarna verdwenen ze helemaal uit beeld. Joodse mensen doken onder of werden weggevoerd naar

10 mei De Tweede Wereldoorlog begint.

HONGER! Ook het eten veranderde. Flauwe pap, aardappelen zonder stuk vlees: het stelde niet veel voor wat er in de Tweede Wereldoorlog bij de meeste gezinnen uit de keuken kwam. Niet handig als je in de groei bent en veel energie nodig hebt.

Maar het was niet anders. De nazi's plunderden Nederland om hun eigen soldaten te voeden en wat overbleef

1941

10 januari Alle joodse inwoners van Nederland moeten zich laten registreren.

1942

9 mei Alle Nederlandse joden moeten een gele ster dragen op hun kleding.

5 Blij en vrij Een drumband trok door de straten van Maastricht om de bevrijding te vieren.

VOETBALLEN & UITGAAN

waren halflege winkels en boerendorpen waar de oogst weggehaald was.

Om het kleine beetje voedsel dat over­ gebleven was een beetje eerlijk te verdelen onder de Nederlanders, kwam er een distributiesysteem. Alles ging op de bon. Zeep bijvoorbeeld en vlees. Als je voor je moeder een stuk vlees moest halen, stond je soms uren in de rij met een bon voor vlees. Maar als je pech had, was alles op voor je aan de beurt was. Ook dingen als leren zolen waren er niet meer.

Die werden vervangen door zolen van karton. Op het platteland was er vaak iets meer te eten. Veel boeren verstopten een varken of een deel van de oogst.

Woonde je op zo’n boerderij, dan moest je dat extra voedsel wel geheimhouden, want als de Duitsers hier achter kwamen, werd je opgepakt.

Op het platteland was het in de oorlogs­ jaren een stuk rustiger dan in de stad.

Maar afspreken met vrienden, samen naar buiten gaan of een potje voetballen, kon eigenlijk overal. Behalve als je joods was.

Zelfs uitgaan kon nog. Cafés bleven open en ook in de theaters en bioscopen werden de eerste jaren van de oorlog nog voorstellingen gespeeld. Toch werd ’s avonds naar buiten gaan steeds lastiger.

Omdat de Duitsers niet wilden dat de Engelse en Amerikaanse piloten konden zien waar ze vlogen, moest het aarde­ donker zijn op straat. De ramen werden verduisterd. Geen streepje licht was er buiten te zien.

‘Soms stond je uren in de rij met een bon voor vlees of brood, maar was het op voor je aan de beurt was’

De vlag kan uit!

Maastricht vierde de bevrijding. Iedereen ging de straat op en hees de vlag.

in de schuilkelder terechtkwam. Daar zat je dan met alle mensen uit je buurt te hopen dat een luchtaanval snel over zou gaan. Vaak waren het vliegtuigen van Amerikanen of Engelsen, die Duitse doelen wilden bombarderen. Dat ging regelmatig fout: ook veel Nederlandse steden werden getroffen door bommen.

Vooral in Zuid-Limburg vlogen veel vliegtuigen over.

VRIJHEID Hoewel voor veel kinderen het leven gewoon doorging, werd het dus allemaal wel spannender en minder luxe. Fietsen hadden geen banden meer en je moest je huis soms delen met familie, onderduikers of Duitse soldaten die zomaar kwamen binnenvallen. Pas na vier jaar oorlog was het voor het zuiden van Nederland voorbij. Toen Eijsden-Margraten in september 1944 bevrijd was, dachten veel mensen dat het nu snel zou gaan.

Maar boven de rivieren wachtte nog een koude hongerwinter vol oorlogsgeweld.

De Amerikaanse en Canadese troepen die Nederland kwamen bevrijden, kregen bij Arnhem een flinke tegenslag te verwerken en ook in Zeeland verzetten de Duitsers zich met man en macht. Pas in het voorjaar van 1945 konden de mensen boven de rivieren worden bevrijd. Ame­ rikaanse en Canadese tanks reden door de straten en het was tijd om te feesten.

De Nederlandse vlag kon weer buiten gehangen worden. n

IN HET VERZET Naar de schuilkelder Als het luchtalarm afging, moest je snel schuilen. Soms duurde dat de hele nacht.

Ook was er een avondklok. Dat bete­ kende dat je na een bepaalde tijd helemaal niet meer naar buiten mocht.

Maar sommige mensen hielden zich daar niet aan. ’s Nachts waren veel verzetsgroepen actief. Ze braken in bij distributiekantoren, om bonnen te stelen zodat ze onderduikers en andere mensen aan eten konden helpen. Ook verspreidden ze stiekem verzetskranten of beraamden ze gewapende verzetsacties tegen de Duitsers. Ook oudere kinderen hielpen hun ouders soms waar ze konden. Dat was niet zonder gevaar: in Nederland zijn 20.000 verzetsmensen opgepakt, vermoord en gevangen gezet. Maar wie echt iets wilde doen in die tijd, zette zijn angsten opzij en ging stiekem aan de slag. Ook in het pikkedonker.

BOMMEN

Ook ‘gewone’ mensen moesten ’s nachts weleens naar buiten als ze daar helemaal geen zin in hadden. Zoals Lambert en Tuur, in de film. Als het luchtalarm ging, kon je namelijk maar beter zorgen dat je

1943

20 juni Een grote razzia in Amsterdam: 5700 joden worden opgepakt.

1944

13 september Bevrijding gemeente Eijsden-Margraten.

1945

5 mei De rest van Nederland wordt ook bevrijd.

6

the making of

VAN STUDIOGROTTEN TOT NEPONWEER Twee vrachtwagens vol kleren, 150 crewleden en een hele bende varkens. Voor het opnemen van Oorlogsgeheimen moet heel veel gebeuren. Kijk mee op de filmset.

‘

MAAS/TUUR

Wat ik heel spannend vond, was de scène waarin ik een pistool op i­ emands hoofd zet. Het pistool was dichtgebrand, dus er kon niets g ­ ebeuren, maar het voelde wel als een echt pistool.

’

Bommenwerper monteren Niet alles wat je in de film ziet, is opgenomen in de studio of op locatie.

Sommige effecten zijn er later in gemonteerd. Zoals de bommenwerper, het onweer en de zoeklichten van de vliegtuigen. Maar er zijn ook dingen uit de film gehaald die er tijdens de opnames wel waren.

In de film loopt Maartje bijvoorbeeld over een boomstam. Tijdens de opnames zat ze vast aan een veiligheidslijn. De boomstam was heel hoog en de regisseur wilde natuurlijk niet dat ze zou vallen. In de film zie je daar niets meer van, want in de montage is de veiligheids­ lijn vakkundig weggehaald.

Studiogrotten Voor deze film is er op dertien verschillende locaties gefilmd in Nederland, België en Luxemburg. Het dorp en de grotten lijken echt, maar een aantal scènes is opgenomen in de studio. Daar is bijvoorbeeld een deel van de mergelgrotten nagebouwd, omdat het in de echte grotten te vochtig en te koud is om te filmen. Ook de binnenkant van het huis van Tuur bestaat alleen in de studio. Dat is handig voor de cameramensen, want in de studio kun je een muur weghalen of het dak opendoen.

Veel makkelijker met filmen!

‘

PIPPA/MAARTJE

Omdat ik hoogtevrees heb en niet zo dapper ben als Maartje, vond ik het heel eng om over de boomstam te lopen. Ik was heel nerveus, maar ik heb het toch gedaan. Het was best moeilijk om er vrolijk en dapper over heen te lopen. Maar het is gelukt en ik ben gelukkig niet gevallen.

’

7

Gezocht: drie vrienden Twee jaar geleden startten de audities voor Oorlogsgeheimen. De filmmakers zochten eerst naar de hoofdrolspelers: twee jongens en een meisje. Dat was niet eenvoudig, want ze zochten kinderen die goed kunnen acteren, van avontuur houden, eruit zouden zien alsof ze in 1943 leefden en die goede vrienden van elkaar kunnen worden. Uit meer dan honderd kinderen werden Pippa, Maas en Joes gekozen.

‘

JOES/LAMBERT

Een scène ­hebben we ’s avonds laat opgenomen in Luxemburg. We ­kwamen er aan met de trein. Het was donker en in het dal zag je overal lichtjes van d ­ orpen. Dat was zo b ­ ijzonder: het leek wel of we in de Polar Express zaten.

’

Vliegtuig op de weg In een film die zich afspeelt in 1943 moet alles eruitzien alsof het echt uit die tijd komt. Dus werden er twee vrachtwagens vol kleding gehuurd bij speciale kostuumhuizen in Berlijn. Van de meeste kostuums waren er twee, voor als er eentje vies of nat werd. Kleding is makkelijk te vervoeren, maar dat geldt niet voor andere attributen die in de film zijn gebruikt. Er ligt bijvoorbeeld een neergestort vliegtuig in het bos. Daarvoor werd er een echte oude Dakota – die toevallig al beschadigd was – vanuit Nederland over de snelweg naar de filmset in Luxemburg getransporteerd. Het was een hele klus om ’m in het bos te krijgen. En na de opnames moest het vliegtuigwrak ook weer terug over de snelweg!

Drukte op de set Een film maken, doe je met heel veel mensen. In totaal hebben ongeveer 150 mensen meegewerkt aan Oorlogs­ geheimen. Dat zijn acteurs en figuranten die je in de film ziet, maar ook veel mensen die je niet ziet: decorbouwers, cameramensen, productie­ mensen, trainers en de regisseur. En alsof het nog niet druk genoeg was op de filmset, waren er ook nog ratten, katten en varkens aanwezig. Filmen met dieren kan heel lastig zijn, daarom werden zij begeleid door een speciaal dieren­ castingbureau.

Wist je dat... hoofdrollen in deze film gespeeld • de worden door Maas Bronkhuyzen, ­ Pippa Allen en Joes Brauers?

de hele zomervakantie lang bezig • zij zijn geweest met het opnemen van

Oorlogsgeheimen? Ze konden niet uitslapen, maar moesten vijf dagen per ­ week om 7 uur ’s ochtends opstaan!

van tevoren verhalen hebben gelezen • ze over ­ kinderen in de oorlog, zodat ze hun personages beter zouden begrijpen?

en Maas training hebben gekregen in • Joes hoe ­ ze kunnen vechten zonder elkaar pijn te doen?

voor de rol van Maartje haar haar • Pippa afgeknipt heeft?

8

interviews

Scenarioschrijfster Karen van Holst Pellekaan schreef het filmscenario van Oorlogsgeheimen

‘

H

et boek raakte me. Ik dacht meteen: hier zit een film in. Alle ingrediënten waren er: de setting en de kinderen die alle drie ergens mee worstelen. Maar er moest nog wel het een en ander gebeuren voordat het echt verfilmd kon worden.

Het was belangrijk dat er extra drama gecreëerd werd. Dat heb ik gedaan door me meer op de vriendschap van Tuur, Lambert en Maartje te focussen en jaloezie een rol te laten spelen. Daardoor wordt het verhaal voor iedereen herkenbaar.

Ook de vraag of je vrienden kunt blijven als je vriendschap onder druk komt te staan door keuzes die je ouders maken, speelt een belangrijke rol. Ik heb een weekend bij Jacques Vriens gelogeerd. Hij heeft me die dagen veel plekken laten zien die in het verhaal terugkomen, zoals de mergelgrotten en de oude dorpjes en boerderijen. Daardoor kreeg ik het verhaal op mijn netvlies, wat ontzettend hielp bij het schrijven.

Regisseur Dennis Bots heeft het prachtig en aangrijpend verfilmd.

Maar ook het niveau van de acteurs is ontzettend hoog. Het resultaat is een goed gelukte film waarin je alle personages begrijpt.’

‘ IK WAS OP ZOEK NAAR EXTRA DRAMA’

‘ De film vertelt hetzelfde op een andere manier’ Voor Jacques Vriens voelt elk boek dat van hem verfilmd wordt als een droom die uitkomt. Oorlogsgeheimen vindt hij extra speciaal. Omdat het boek zich afspeelt in Limburg, de provincie waar hij woont. Wat vindt de schrijver van het eindresultaat?

FOTO: JOOST HOVING

Oorlogsgeheimen is niet het eerste boek over de Tweede Wereldoorlog. Wat maakt dit verhaal anders?

‘Ik wilde vertellen wat oorlog betekent voor kinderen. Dat het een spannende tijd was, maar ook een periode waarin je mensen van wie je veel hield, kon verliezen. Door een bomaanslag of omdat iemand toevallig joods was. Wat ik heel belangrijk vond, is om te vertellen dat de oorlog niet zwart-wit was. Niet elke NSB’er was fanatiek en niet elke Duitser was slecht. Soms was iemand onder dwang naar de oorlog gestuurd of maakte hij of zij bepaalde keuzes om te overleven.

De vader van Tuur telt in het verhaal koeien en varkens bij boeren voor de Duitsers, maar telt vaak verkeerd waardoor mensen meer dieren kunnen houden dan eigenlijk mag.

Hij werkt dus voor de Duitsers, maar ook weer niet.’

Waarom moeten jongeren van nu dit verhaal over vroeger kennen?

‘Omdat het je laat nadenken over wat het betekent om in een vrij land te wonen.

Dat je hier je mond kunt opentrekken en je mening mag geven. En dat het heel fijn is om in een land te leven waar iedereen verschillend is. Ik vind het verschrikkelijk als mensen elkaar discrimineren of buitensluiten vanwege godsdienst of huidskleur.

Voor mij is vrijheid: mogen denken wat je wilt, zonder een ander te kwetsen of jouw ideeën op te dringen. Het is goed om zelf na te denken en een eigen mening te vormen. In de film zie je dat bij Lambert die uit­eindelijk kiest voor zijn vriend Tuur en niet zoveel heeft met de denkbeelden van zijn familie. Ik vind het heel sterk dat hij achter zijn eigen ideeën blijft staan.’

Wat vind je verder van de verfilming?

Karen van Holst Pellekaan Ze schreef de scenario’s van Achtste-groepers huilen niet en De gelukkige huisvrouw en schrijft ook kinderboeken. Je kent haar misschien ook als actrice uit Loenatik.

‘Toen ik hoorde dat de film gemaakt zou worden door regisseur Dennis Bots en scenarioschrijfster Karen van Holst Pellekaan, heb ik meteen “ja” gezegd. Van mijn

andere boek Achtste-groepers huilen niet hebben zij ook een prachtige film gemaakt, dus ik had er alle vertrouwen in.

Ze begrijpen waar het verhaal over gaat.

De tragiek van de oorlog, niet weten wie je kunt vertrouwen en dat het leven in oorlogstijd niet zwart-wit is. Ik vond het belangrijk dat je dat zou terugzien.

Dat hebben ze fantastisch gedaan.

Het is mijn boek en ik ben blij dat het verfilmd is, maar het hangt heel erg van de script­schrijver en de regisseur af of het een mooie film wordt.’

De film en het boek verschillen wel van elkaar. Begrijp je de keuzes van de scenarioschrijfster?

‘Tijdens het schrijven, liet Karen de regisseur en mij steeds meelezen en mochten we ook reageren. Als ik vond dat er iets miste, kon ik dat gewoon tegen haar zeggen. Daar hadden we gesprekken over en Karen legde ook uit waarom ze dingen deed. Van tevoren heeft ze ook heel goed met mij besproken dat ze de rol van Lambert wilde veranderen.

In het boek is de vriendschap tussen Lambert en Tuur in het begin van het verhaal al over. Terwijl Karen het juist heel mooi vond om hun vriendschap in het verhaal te gebruiken. In het boek heb je dat niet nodig, maar in de film wel. Dat is een mooie vondst.’

Welke filmscène ontroerde je?

‘De scène waarin joodse kinderen met een trein worden afgevoerd. Dat ontdekt Tuur omdat een van die kinderen een knuffel uit de trein laat vallen. Van die scène krijg ik elke keer een brok in mijn keel. Dat heeft Karen zo mooi gedaan. In het boek vertelt de pastoor in de kerk wat er met joden gebeurt. In de film is de treinscène ont­ zettend sterk, terwijl ik het in het boek niet had kunnen navertellen. Het is een prachtig voorbeeld dat laat zien dat je in een boek en een film hetzelfde op een andere manier vertelt.’ n

9 ‘ DOOR HET CAMERAWERK LIJKT HET WEL EEN INTER­NA­TIONALE FILM’

Acteur Nils Verkooijen speelt de rol van Leo, de oudere broer van Tuur.

‘

I

k ben absoluut geen lezer, maar toevallig heb ik Achtste-groepers huilen niet en Oorlogsgeheimen allebei gelezen. En van beide boeken hoopte ik dat ze ooit verfilmd zouden worden. Dat dit echt zou gebeuren en ik in beide films een rol zou spelen, had ik niet durven dromen. Na Achtste-groepers huilen niet werd ik gevraagd voor Oorlogsgeheimen. Dat voelde echt als een eer. Maar ik vond het ook heel tof dat ik weer met Jacques, Karen en Dennis mocht werken.

Zij vormen zo’n sterk en leuk team. Ik ben al vroeg begonnen met acteren en speelde altijd het jongere broertje. Dat ik nu ik wat ouder ben de grote broer speel waar Tuur tegenop kijkt, vind ik geweldig. Zelf heb ik ook twee jongere broertjes, dus ik kon me goed inleven. Wat ik, naast het verhaal, mooi vind aan de film is het camerawerk. Dat is zo goed gedaan dat het wel een interna­ tionale film lijkt. Ik ben megatrots dat ik hierin meespeel.’

Nils Verkooijen (17) In 2004 begon hij met acteren. Je zag hem eerder in SpangaS, Spijt!, Briefgeheim en Achtste-groepers huilen niet.

10

jongeren van nu

‘Ik zou eerder vechten dan vluchten’ Siebe (15): ‘Als mijn ouders in oorlogstijd voor een andere partij zijn dan de ouders van mijn beste vriend, dan zou ik dat wel lastig vinden. Zijn karakter verandert daar natuurlijk niet door, maar door de buitenwereld kan die vriendschap verkeerd worden opgevat. Daarom zou ik wel bij hem thuis afspreken of samen projecten doen op school, maar ik zou niet met hem in het openbaar gezien willen worden. Ik kan me voorstellen dat ik zou worden opgeroepen om te vechten voor het vaderland. Dat doe ik liever niet, maar onder dwang zou ik eerder meevechten en iets voor het land betekenen dan vluchten en mijn familie in gevaar brengen.’

‘Mijn oma bracht verzetskrantjes rond’ Maaike (15): ‘Ik zou wel vriendinnen blijven als de ouders van mijn beste vriendin anders over dingen denken dan die van mij. Haar ouders staan los van onze vriendschap. Maar ik zou wel beter nadenken over wat ik wel en niet met haar deel. Als ik een jongen leuk vind, kan het geen kwaad om dat te vertellen, maar als ik bij het verzet zou zitten, zou ik dat verzwijgen. Dat ik bij het verzet zou zitten, kan ik me wel voorstellen.

Ik zou kleine klusjes uitvoeren, net als mijn oma. Die bracht tijdens de Tweede Wereldoorlog verzetskrantjes rond.’

VECHTEN OF Tijdens de oorlog staat je leven volledig op zijn kop. Dat ervaren Tuur, Lambert en Maartje in de film­Oorlogs­geheimen.

Wie kun je nog vertrouwen, waar kun je naartoe vluchten, wat zou je meenemen en hoe zou je je gedragen?

Acht scholieren van het Hermann Wesselink College uit Amstelveen denken er hardop over na.

‘Onze boomhut is een goede schuilplek’ Bodine (15): ‘Een vriendin van me woont in zo’n oud Amsterdams huis. Als ik moest vluchten, zou ik bij haar op zolder gaan wonen. Of, als Amsterdam ook onveilig is, bij een vriendin in Friesland.

Zelf woon ik in een huis met een grote tuin. We hebben een tuinhuisje en een kleine boomhut achterin de tuin.

Daar zou ook wel iemand kunnen onderduiken. Ik weet alleen niet zeker of mijn ouders dat goed zouden vinden.

Misschien vinden zij het belangrijker dat wij als gezin overleven.’

‘Mijn zus weet alles over mij’ Noa (16): ‘Het is heel dapper dat mensen in oorlogstijd bij het verzet gingen, maar zelf zou ik het denk ik niet durven. Al zou ik iemand die onderdak nodig heeft wel willen helpen. Je laat iemand niet op straat staan. Maar ik zou er met niemand over praten. Dat lijkt me ontzettend lastig. In oorlogstijd kregen mensen vaak geld aangeboden als ze iemand verraadden, dus daarom moest je extra op je hoede zijn. Ik ben een ramp met geheimen en vertel ze altijd door aan mijn zus.

Zij weet echt alles over mij.’

11 ‘Geheimen deel ik met mijn moeder’ Yuni (15): ‘Als ik ineens zou moeten vluchten, zou ik foto’s van mijn familie en een bijbel meenemen.

De foto’s om herinneringen op te halen en de bijbel om troost bij te vinden. Mijn familie is ontzettend belangrijk voor me. Alle geheimen die ik heb, deel ik met mijn moeder.

Dat zou tijdens de oorlog precies hetzelfde zijn, ik weet zeker dat ik haar kan vertrouwen. Bij mensen die minder dicht bij je staan, moet je toch altijd oppassen dat ze hun mond niet voorbijpraten.’

‘Ik zou vechten voor een goed leven’ Manouk (15): ‘Tijdens de oorlog zou ik bereid zijn om bij het verzet te gaan. Ik vecht liever voor een goed leven met de kans dat ik het niet haal, dan dat ik een lang leven leid dat slecht is. Ik zou alleen niet te veel op de voorgrond treden. Straks breng ik daarmee mijn familie in gevaar.

Als ik door mijn acties moest vluchten, zou ik pen en papier meenemen. Ik kan me voorstellen dat je stil moet zijn op je schuilplek.

Dan kun je een dagboek bijhouden als een soort uitlaatklep en je kunt later teruglezen wat je hebt meegemaakt.’

VLUCHTEN

?

N E O D J I J U WAT Z O

‘Ik zou naar Canada vluchten’ Frederique (14): ‘Een deel van mijn familie woont in Canada. Ik kan me voorstellen dat we daar naartoe zouden vluchten als hier oorlog uitbreekt. Mijn vrienden zou ik dan ontzettend missen. Daar deel ik altijd alles mee en ik vertrouw ze voor honderd procent.

Vroeger kropte ik al mijn geheimen altijd op, maar ik heb geleerd dat het ontzettend oplucht als je ze met je vrienden deelt.’

‘Herinneringen geven me moed’ Aram (15): ‘Soms moet iemand zijn leven geven om dat van een ander te kunnen redden. Daarom zou ik geen moment twijfelen als ik voor ons land moet vechten. Maar als ik voor de vijand moet vechten, zou dat totaal anders liggen. Dan zou ik op de vlucht slaan omdat er niks te winnen valt.

Ik zou foto’s van mijn familie en mijn medaillon meenemen, zodat ik kan terugdenken aan wat en wie ik was.

Dat zal me de moed geven om te overleven.’

ADVERTENTIE

N a a r d e b e s t s e l l e r va n J a c q u e s V r i e n s Maas

Bronkhuyzen

Joes

Brauers

Pippa

Allen

Een

Stefan

de Walle

film

va n

Eva

Duijvestein

Dennis

Nils

Verkooijen

Loek

Peters

Bots

Oorlogsgeheimen Hoe

sterk

is

vriendschap

als

oorlog

dichtbij

komt

Va n d e m a k er s va n a c h t s t e - g r o ep er s h u i l e n n i e t

9 0

VANAF 3 JULI IN DE BIOSCOOP WERKBOEKJE KRANT VO_ADV_OG_265x395mm_schetsv1.indd 1

08-04-14 15:54