Πρωτοβουλία Ψ «Εκπαιδευτική συνάντηση»
Ψυχική ασθένεια και νομοθεσία Γιάννης Αλεξάκης Δικηγόρος
Πρωτοβουλία Ψ Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία Αθήνα, Φεβρουάριος 2019
1
Ακούσια νοσηλεία Δικαστική συμπαράσταση Ακούσια νοσηλεία •
Ν. 2071/1992 «Εκσυγχρονισμός και οργάνωση του συστήματος ψυχικής υγείας», άρθρα 95 – 100 (101),
•
Η ειδική διάταξη του άρθρου 1687 του Αστικού Κώδικα,
ΣχΝ «Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη» •
Η «ακούσια θεραπεία στην κοινότητα»,
Δικαστική συμπαράσταση •
Αστικός Κώδικας, άρθρα 1666 – 1688. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
2
Ακούσια νοσηλεία Γενικό νομοθετικό πλαίσιο Σύνταγμα
• Άρθρα 2 και 5, Ν. 2519/1997 «Εκσυγχρονισμός ΕΣΥ κλπ» • Άρθρο 1, Ν. 2716/1999 «Εκσυγχρονισμός υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας κ.α. διατάξεις • Άρθρα 1, 2, 4 και 16, Ν. 3418/2005 «Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας» (ΚΙΔ)
• Άρθρο 28. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
3
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101) Άρθρο
Τίτλοι άρθρων
95
Ακούσια νοσηλεία
96
Διαδικασία εισαγωγής
97
Ένδικα μέσα
98
Συνθήκες νοσηλείας
99
Διακοπή - Διάρκεια - Λήξη ακούσιας νοσηλείας
100
Υποτροπή ασθένειας
101
Ιδιωτικοί φορείς ψυχικής υγείας Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
4
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101) Νομοθετικός ορισμός της ακούσιας νοσηλείας «Ακούσια νοσηλεία είναι η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή και παραμονή του για θεραπεία σε κατάλληλη Μονάδα Ψυχικής Υγείας» (άρθρο 95, παρ. 1, ν. 2071/1992)
Διπλή ρωγμή στα δικαιώματα του ανθρώπου •
Στερεί την ελευθερία του ατόμου,
•
Υποβάλλει το άτομο σε ιατρικές πράξεις χωρίς τη συναίνεσή του. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
5
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101)
Άρθρο 95, Ακούσια νοσηλεία (παρ. 2 και 3) 2. Ύπαρξη σαφών προϋποθέσεων για την επιβολή της ακούσιας νοσηλείας: Ι.α. Ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή, β. Να μην είναι ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του, γ. Η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως αποτέλεσμα είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του, ή ΙΙ. Να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου. 3. Η αδυναμία ή η άρνηση προσώπου να προσαρμόζεται στις κοινωνικές ή ηθικές ή πολιτικές αξίες, που φαίνεται να επικρατούν στην κοινωνία, δεν αποτελεί καθ` αυτή ψυχική διαταραχή. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
6
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101)
Άρθρο 96, Διαδικασία εισαγωγής (παρ. 1) Την ακούσια νοσηλεία του φερόμενου ως ασθενή, μπορούν να ζητήσουν: ο σύζυγός του ή, συγγενής σε ευθεία γραμμή απεριόριστα ή, συγγενής εκ πλαγίου μέχρι και δεύτερο βαθμό ή, όποιος έχει την επιμέλεια του προσώπου ή ο επίτροπος του δικαστικά απαγορευμένου. Εάν δεν υπάρχει κανένα από τα πρόσωπα αυτά, σε επείγουσα περίπτωση, την ακούσια νοσηλεία μπορεί να ζητήσει και αυτεπάγγελτα ο εισαγγελέας πρωτοδικών του τόπου κατοικία ή διαμονής του ασθενή. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
7
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101) Αίτηση και προϋποθέσεις εισαγωγής Άρθρο 96, Διαδικασία εισαγωγής (παρ. 2 και 3) Η αίτηση απευθύνεται στον εισαγγελέα πρωτοδικών. Η αίτηση συνοδεύεται από αιτιολογημένες γραπτές γνωματεύσεις δυο ψυχιάτρων ή επί αδυναμίας εξευρέσεως δυο ψυχιάτρων, ενός ψυχιάτρου και ενός ιατρού παρεμφερούς ειδικότητας, που θα αναφέρονται στις προϋποθέσεις της παρ. 2 του άρθρου 95 (είτε Ι είτε ΙΙ). Οι ιατροί που συνάσσουν τις γνωματεύσεις δεν πρέπει να τελούν σε σχέση συγγενείας με τον αιτούντα ή τον φερόμενο στην αίτηση ως ασθενή. Οι ψυχίατροι ή παιδοψυχίατροι που συντάσσουν τις γνωματεύσεις προέρχονται από ειδικό κατάλογο.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
8
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101) Ενημέρωση του ασθενή
Άρθρο 96, Διαδικασία εισαγωγής (παρ. 4) Ο ασθενής πρέπει να ενημερώνεται αμέσως μόλις γίνει η μεταφορά του στη Μονάδα Ψυχικής Υγείας, από τον διευθυντή ή άλλο πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί το καθήκον αυτό, για τα δικαιώματά του και ειδικότερα το δικαίωμα να ασκήσει ένδικο μέσο. Για την ενημέρωση αυτή συντάσσεται πρακτικό που υπογράφεται, εκτός από τον υποχρεωμένο να ενημερώσει και από το συνοδό του ασθενή. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
9
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101) Μεταφορά του ασθενή Άρθρο 96, Διαδικασία εισαγωγής (παρ. 5) Στην περίπτωση όπου τη διαδικασία κινεί αυτεπάγγελτα ο εισαγγελέας ή στην αίτηση αναφέρεται ότι ήταν ανέφικτη η εξέταση του ασθενή, λόγω άρνησής του να εξετασθεί, ο εισαγγελέας πρωτοδικών δικαιούται να διατάξει τη μεταφορά του ασθενή για εξέταση και σύνταξη των γνωματεύσεων, σε δημόσια ψυχιατρική κλινική Η μεταφορά διενεργείται υπό συνθήκες που εξασφαλίζουν το σεβασμό στην προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του ασθενή, η δε παραμονή του ασθενή εκεί για τις αναγκαίες εξετάσεις δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 48 ώρες. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
10
Συνθήκες κράτησης και μεταφοράς του ασθενούς στην πράξη Κράτηση ασθενούς •
Μεταφορά ασθενούς στα αστυνομικά κρατητήρια, όπου παραμένει με άλλους συλληφθέντες ή ποινικούς κρατούμενους.
•
Μέχρι να υπάρξει μεταγωγή, λ.χ. αν το ψυχιατρείο είναι σε άλλο νομό, μεσολαβούν 2-3 ημέρες μέχρι να γίνει η μεταφορά
Η έκθεση της CPT - CPT/Inf (2019) 4 •
Μεταφορά ασθενούς από την αστυνομία με περιπολικά,
•
τα χέρια με χειροπέδες δεμένα σφιχτά πίσω από την πλάτη,
•
υπερβολική χρήση βίας. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
11
Η μεταφορά του ασθενή στην έκθεση της CPT Δεν θα πρέπει η αστυνομία να αποτελεί τη βασική επιλογή για τη μεταφορά τέτοιων περιπτώσεων. Τα άτομα με ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης πρέπει, κατά κύριο λόγο, να μεταφέρονται από προσωπικό υγειονομικής περίθαλψης. Επιβεβαιώνεται από συνεντεύξεις με ασθενείς, με το προσωπικό υγειονομικής περίθαλψης αλλά και με τους ίδιους τους αστυνομικούς, η αστυνομία δεν είναι η κατάλληλη υπηρεσία για τη διεξαγωγή τέτοιων μεταφορών. Αναφέρθηκε η συχνή χρήση στενών, επώδυνων χειροπέδων, μερικές φορές για παρατεταμένες μεταφορές, που διαρκούν πολλές ώρες, από απομακρυσμένες τοποθεσίες. Αναφέρθηκε επίσης υπερβολική χρήση βίας από την αστυνομία κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας μεταφοράς. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
12
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101) Παράσταση με δικηγόρο και ψυχίατρο Άρθρο 96, Διαδικασία εισαγωγής (παρ. 6) • Σε τρεις ημέρες ο εισαγγελέας ζητάει με αίτησή του να επιληφθεί το δικαστήριο • Το δικαστήριο συνεδριάζει μέσα σε 10 ημέρες • Στη συνεδρίαση καλείται πριν από 48 ώρες και ο ασθενής, ο οποίος δικαιούται να παραστεί με δικηγόρο και με ψυχίατρο ως τεχνικό σύμβουλο.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
13
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101) Ειδικά αιτιολογημένη δικαστική απόφαση Άρθρο 96, Διαδικασία εισαγωγής (παρ. 8) Η απόφαση του πρωτοδικείου πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένη. Αν ο ασθενής έχει προσαχθεί με διαταγή του εισαγγελέα σε ψυχιατρική κλινική, στην περίπτωση που η αίτηση αναγκαστικής νοσηλείας γίνεται δεκτή συνεχίζεται η παραμονή του εκεί, ενώ στην περίπτωση που η αίτηση απορρίπτεται, διατάσσεται η άμεση έξοδος.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
14
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101)
Άρθρο 97, Ένδικα μέσα (παρ. 1 και 2) Κατά της απόφασης χωρεί έφεση και ανακοπή και ασκούνται μέσα σε προθεσμία δυο (2) μηνών από τη δημοσίευση της απόφασης. Η έφεση δικάζεται από το τριμελές εφετείο, «κεκλεισμένων των θυρών», μέσα σε 15 ημέρες από την κατάθεσή της.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
15
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101)
Άρθρο 98, Συνθήκες νοσηλείας (παρ. 1, 2, 3 και 4) Εξυπηρετούν τις ανάγκες της θεραπείας, ενώ τα αναγκαία περιοριστικά μέτρα δεν επιτρέπεται να αποκλείουν απαραίτητα για τη θεραπεία μέσα, όπως οι άδειες, οι οργανωμένοι έξοδοι, η διαμονή σε χώρους που εποπτεύονται έξω από τα κλειστά ιδρύματα. Σε κάθε περίπτωση και σε όλη τη διάρκεια της νοσηλείας, πρέπει να επιδεικνύεται σεβασμός προς την προσωπικότητα του ασθενή. Οι περιορισμοί που επιβάλλονται στην ατομική ελευθερία του ασθενή προσδιορίζονται μόνο από την κατάστασή της υγείας του και τις ανάγκες νοσηλείας. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
16
Περιοριστικά μέτρα
Οι κυριότερες πρακτικές εφαρμογής για τον έλεγχο συμπεριφοράς των ψυχικά πασχόντων ασθενών ο σωματικός περιορισμός, όπως η ακινητοποίηση των άκρων με δερμάτινες ζώνες (καθήλωση επί της κλίνης ή επί ειδικής καρέκλας), οι μανδύες, η απομόνωση και, η χημική καταστολή. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
17
Τι συμβαίνει στην πράξη;
Αρκετοί μαρτυρικοί θάνατοι καθηλωμένων ασθενών σε ψυχιατρικές μονάδες, π.χ. αφέθηκαν να καούν, δεμένοι, χωρίς να μπορούν να αντιδράσουν. Έχει διαπιστωθεί ότι επιβάλλεται «το μέτρο της προληπτικής νυκτερινής μηχανικής καθήλωσης», σε ασθενείς του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής (Δαφνί), όπως και η καθήλωση εκουσίως προσελθόντος ατόμου για εξέταση ή νοσηλεία στο εφημερείο του ίδιου νοσοκομείου. Έχει διαπιστωθεί, επίσης, ότι χρησιμοποιείται και ως τιμωρητικό μέσο, προκειμένου δηλαδή να συνετίσει τους απείθαρχους ασθενείς. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
18
Περιοριστικά μέτρα και παράνομη πράξη Η εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων είναι παράνομη όταν, χωρίς την απαραίτητη ιατρική ένδειξη, ο ασθενής/νοσηλευόμενος ακινητοποιείται ή απομονώνεται ή, χρονικά, υπερβαίνουν τα νόμιμα όρια ή δεν ακολουθούνται οι προβλεπόμενες εκ του νόμου ενέργειες. Επίσης, η μη αιτιολογημένη γνώμη του ιατρού συνιστά παραβίαση του κανόνα αυτού που καθορίζει ένα επαγγελματικό πρότυπο (standard). Το στοιχείο αυτό μπορεί να θεμελιώσει ευθύνη του ψυχιάτρου, ασχέτως του αν υφίσταται ή όχι πραγματικά ψυχική διαταραχή. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
19
Στον Ποινικό Κώδικα προβλέπονται τα εγκλήματα Της παράνομης κατακράτησης (άρθρο 325 ΠΚ), λόγω του εγκλεισμού (καθήλωση, ακινητοποίησης, αποστέρηση ελευθερίας, υπέρβαση διάρκειας νομίμων ορίων κ.ά.), έγκλημα που διώκεται αυτεπαγγέλτως, Της παράνομης βίας (άρθρο 330 ΠΚ), λόγω των εξαναγκαστικών, δηλαδή, χωρίς τη συναίνεση του ασθενούς διενέργεια ιατρικών πράξεων. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
20
Οι διαπιστώσεις στην έκθεση της CPT Περιοριστικά μέτρα •
υπερβολική, παρατεταμένη, ακατάλληλη και σε κοινή θέα χρήση μηχανικών μέσων περιορισμού (καθηλώσεων),
•
«θεραπευτική» χρήση του περιορισμού,
•
έλλειψη εκπαίδευσης και ακατάλληλες μέθοδοι περιορισμού,
•
απουσία καταγραφής και μη τήρησης των κατάλληλων μητρώων χρήσης μέτρων περιορισμού,
•
υπερβολική χρήση υψηλών δόσεων ενδομυϊκών αντιψυχωτικών ενέσεων που χορηγούνται τακτικά κατά τις πρώτες ημέρες εισόδου των ασθενών (υπερβολική εξάρτηση από φαρμακοθεραπεία),
•
περιορισμένες ψυχοκοινωνικές δραστηριότητες. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
21
Οι συνθήκες νοσηλείας Συνδυασμός παραγόντων υποστελέχωση των μονάδων, την έλλειψη κατάλληλης κατάρτισης σχετικά με τους περιορισμούς, την έλλειψη αυστηρών κριτηρίων για τη χρήση περιορισμών σύμφωνα με την οδηγία τα διεθνή πρότυπα, τις ακατάλληλες μεθόδους συγκράτησης και την ανεπαρκή ή απουσία καταγραφής του χρήση περιορισμών, Η αντιπροσωπεία διαπίστωσε ότι δεν τηρούνται κατάλληλα μητρώα για τους περιορισμούς που χρησιμοποιούνται κατά τη χρήση εγκαταστάσεις που επισκέφθηκαν. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
22
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101) Διακοπή - Διάρκεια –(Παράταση) -Λήξη Άρθρο 99, Διακοπή – Διάρκεια – Λήξη ακούσιας νοσηλείας (παρ. 1, 2, 3 και 4) Διακόπτεται όταν πάψουν να συντρέχουν οι προϋποθέσεις της παρ. 2 του άρθρου 95. Η διάρκεια της ακούσιας νοσηλείας δεν μπορεί να υπερβεί τους έξι (6) μήνες. Μετά την πάροδο των τριών πρώτων μηνών, ο επιστημονικός διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής και άλλος ένα ψυχίατρος του τομέα ψυχικής υγείας, υποβάλλουν έκθεση στον εισαγγελέα για την κατάσταση της υγείας του ασθενή. Ο εισαγγελέας δικαιούται να διαβιβάσει την έκθεση αυτή στο Μονομελές Πρωτοδικείο της περιφέρειάς του με αίτησή του να συνεχιστεί ή διακοπή η ακούσια νοσηλεία. Ο ασθενής ή συγγενής του (παρ. 1 άρθρ. 96) μπορούν με αίτησή τους στον εισαγγελέα να ζητήσουν να διακοπεί η ακούσια νοσηλεία. Αν απορριφθεί η αίτηση, νέα αίτηση μπορεί να υποβληθεί μετά τρεις (3) μήνες. Σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες πρέπει να παραταθεί η νοσηλεία του ασθενή πέραν των έξι (6) μηνών, τούτο είναι δυνατό μόνο μετά από σύμφωνη γνώμη επιτροπής εκ τριών ψυχιάτρων, εκ των οποίων ένας είναι ο θεράπων ιατρός και οι έτεροι δύο ορίζονται από τον εισαγγελέα .
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
23
Η ακούσια νοσηλεία και ιδιωτικές κλινικές (1/2) Άρθρο 101, Ιδιωτικοί φορείς ψυχικής υγείας (παρ. 2) Με απόφαση του Υπουργού Υγείας καθορίζονται οι προϋποθέσεις, όροι και η διαδικασία υπαγωγής στις διατάξεις των άρθρων 91 έως και 100 των ιδιωτικών θεραπευτηρίων.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
24
Η ακούσια νοσηλεία και ιδιωτικές κλινικές (2/2) Άρθρο 16, Ακούσια νοσηλεία (άρθρ. 16 ν. 2716/1999) Με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Πρόνοιας καθορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι ιδιωτικές κλινικές, προκειμένου να δέχονται ασθενείς με ψυχικές διαταραχές για ακούσια νοσηλεία και ορίζεται ο τρόπος διασύνδεσης αυτών των ιδιωτικών κλινικών με την Ειδική Επιτροπή προστασίας των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές και η παρακολούθηση των ασθενών από τις Τομεακές Επιτροπές Ψυχικής Υγείας. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
25
Νοσηλεία σε ιδιωτικές κλινικές κατά τη διάρκεια της ακούσιας νοσηλείας Η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών «Σε εκτέλεση παραγγελίας της κας Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου σας αναφέρουμε ότι ήδη από την 1-9-18 δεν πραγματοποιούνται μεταφορές ασθενών από δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές στα πλαίσια της διαδικασίας της αναγκαστικής νοσηλείας κατ΄ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 101 του Ν. 2071/92 και 16 του Ν. 2716/99.». Σύμφωνα με την έκθεση της CPT το έτος 2017 εγκρίθηκαν από τον Εισαγγελέα ακροάσεων του Πρωτοδικείου Αθηνών 188 μεταφορές ακούσια νοσηλευόμενων ασθενών από δημόσιο ψυχιατρείο σε ιδιωτικές κλινικές. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
26
Η ακούσια νοσηλεία (ν. 2071/1992, άρθρα 95 - 101)
Σύντομες προθεσμίες Εντός σαράντα οκτώ (48) ωρών η γνωμάτευση δυο ψυχιάτρων, Εντός τριών (3) ημερών εισάγει ο εισαγγελέας την υπόθεση στο δικαστήριο, Μέσα σε δέκα (10) ημέρες η συνεδρίαση του δικαστηρίου, Μέσα σε δέκα πέντε (15) ημέρες από την κατάθεσή της δικάζεται η έφεση. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
27
Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας και φροντίδα ψυχικής υγείας Άρθρο 28, Φροντίδα ψυχικής υγείας (ν. 3418/2005) • Να παρέχει τις φροντίδες του μέσα στο πλαίσιο σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών του ασθενούς, • Οφείλει να ενημερώνεται για την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, των θεμελιωδών ελευθεριών και στην αποφυγή και τον έλεγχο της βίας, • Οφείλει να προβαίνει σε θεραπευτικές παρεμβάσεις στο μέτρο που περιορίζουν ελάχιστα την ελευθερία του ασθενούς, • Οφείλει να γνωρίζει και να αναγνωρίζει ότι ο ασθενής είναι δικαιωματικά εταίρος στη θεραπευτική διαδικασία και βασίζεται σε αμοιβαία εμπιστοσύνη και σεβασμό, • Δεν χορηγεί καμία θεραπεία χωρίς τη θέληση του ασθενούς, εκτός αν η άρνηση θεραπείας θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του ίδιου και εκείνων που τον περιβάλλουν ή συνεπάγεται σοβαρή επιβάρυνση της πορείας της ψυχικής διαταραχής.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
28
Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας και ιατρική πράξη Άρθρο 1, Έννοιες, ορισμοί και πεδίο εφαρμογής (ν. 3418/2005) • Ιατρική πράξη είναι εκείνη που έχει ως σκοπό τη με οποιοδήποτε επιστημονική μέθοδο πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και αποκατάσταση της υγείας του ανθρώπου, • Ιατρικές πράξεις θεωρούνται και εκείνες που έχουν ερευνητικό χαρακτήρα, εφόσον αποσκοπούν οπωσδήποτε στην ακριβέστερη διάγνωση, στην αποκατάσταση ή και τη βελτίωση της υγείας των ανθρώπων και στην προαγωγή της επιστήμης, • Στην έννοια της ιατρικής πράξης περιλαμβάνονται και η συνταγογράφηση, η εντολή για διενέργεια πάσης φύσεως παρακλινικών εξετάσεων, η έκδοση ιατρικών πιστοποιητικών και βεβαιώσεων και η συμβουλευτική υποστήριξη του ασθενούς. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
29
Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας και πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο
Άρθρο 14, Τήρηση ιατρικού αρχείου (παρ. 8 και 10 ν. 3418/2005) 8. Ο ασθενής έχει δικαίωμα πρόσβασης στα ιατρικά αρχεία, καθώς και λήψης αντιγράφων του φακέλου του. Το δικαίωμα αυτό, μετά το θάνατό του, ασκούν οι κληρονόμοι του, εφόσον είναι συγγενείς μέχρι τέταρτου βαθμού. 10. Ο ασθενής έχει το δικαίωμα πρόσβασης, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις, στα εθνικά ή διεθνή αρχεία στα οποία έχουν εισέλθει τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που τον αφορούν. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
30
Πρωτοβουλία Ψ «Εκπαιδευτική συνάντηση»
Σχέδιο Νόμου (ΣχΝ) «Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη» Πρωτοβουλία Ψ Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία Αθήνα, Φεβρουάριος 2019
31
«Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη» Διακρίσεις
Ακούσια θεραπεία → θεραπεία στην κοινότητα (σε κατάλληλη ΜΨΥ)
Ακούσια νοσηλεία → εισαγωγή και νοσηλεία σε ΜΨΥ
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
32
Ακούσια θεραπεία στην κοινότητα Οι προϋποθέσεις •
ψυχική διαταραχή,
•
να είναι σε θέση να αντιληφθεί τη διάκριση μεταξύ της ακούσιας θεραπείας στην κοινότητα και της ακούσιας νοσηλείας,
•
να αποδέχεται τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται η ακούσια θεραπεία,
•
να κατανοεί ότι σε περίπτωση μη συμμόρφωσης στους όρους που έχουν τεθεί και “αμοιβαία συμφωνηθεί” μπορεί να μετατραπεί σε ακούσια νοσηλεία,
•
να εκτιμάται ότι η έλλειψη θεραπείας θα έχει ως αποτέλεσμα σοβαρή επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
33
Ακούσια θεραπεία στην κοινότητα Το «θεραπευτικό συμβόλαιο» •
η συνδρομή των προϋποθέσεων αποδεικνύεται από δυο αιτιολογημένες ψυχιατρικές γνωματεύσεις,
•
για την αναγκαιότητα και τους γενικούς όρους της ακούσιας θεραπείας απαιτείται συναίνεση του ασθενή,
•
ο ασθενής συνυπογράφει με τους ψυχιάτρους που τον εξέτασαν «θεραπευτικό συμβόλαιο»,
•
υποβολή των ανωτέρω στον εισαγγελέα Πρωτοδικών για την παρακολούθηση και τήρηση των υποχρεώσεων και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του ασθενή,
•
ο εισαγγελέας εκδίδει Διάταξη με το περιεχόμενο των υποχρεώσεων του ασθενή και τον προβλεπόμενο χρόνο διάρκειας της θεραπείας (μέχρι 4 μήνες). Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
34
«Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη» Αρμόδιες κοινοτικές ΜΨΥ
Η αρμόδια Περιφερειακή Διοίκηση Τομέων Ψυχικής Υγείας (Πε.Δι.Το.Ψ.Υ.) και, σε περίπτωση αδυναμίας, η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας, κοινοποιεί τον Σεπτέμβριο κάθε έτους στις κατά τόπους Εισαγγελίες Πρωτοδικών κατάλογο με τα στοιχεία επικοινωνίας των αρμόδιων κοινοτικών μονάδων ψυχικής υγείας.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
35
«Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη» και ακούσια εξέταση Ο εισαγγελέας εκδίδει αυθημερόν παραγγελία προς την Κοινοτική Μονάδα Ψυχικής Υγείας (των άρθρ. 6, 7 και 8 ν. 2716/1999), διερευνώντας εναλλακτικά:
την κατ’ οίκον εξέταση του στην κοινότητα από έναν ψυχίατρο της Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας,
αν δεν χρήζει ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης, ο εισαγγελέας ανακαλεί την παραγγελία,
αν χρήζει ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης, εξετάζεται αμέσως από δεύτερο ψυχίατρο σε δημόσια νοσηλευτική ΜΨΥ, σε περίπτωση αδυναμίας εξέτασης, που βεβαιώνεται από δυο ψυχιάτρους, μεταφέρεται σε δημόσια νοσηλευτική ΜΨΥ. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
36
«Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη» Μετατροπή
Η ακούσια θεραπεία στην κοινότητα μπορεί να μετατραπεί σε ακούσια νοσηλεία στην περίπτωση όπου ο ασθενής δεν συμμορφώνεται με τους όρους που έχουν τεθεί και εξαιτίας της μη συμμόρφωσης αυτής είναι δυνατόν να επιδεινωθεί η κατάσταση της ψυχικής υγείας του. Στην περίπτωση αυτή, αφού ενημερωθεί εγγράφως ο εισαγγελέας πρωτοδικών από την Μονάδα Ψυχικής Υγείας που παρείχε την ακούσια θεραπεία, κινεί τη διαδικασία ακούσιας νοσηλείας. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
37
Πρωτοβουλία Ψ «Εκπαιδευτική συνάντηση»
Ο θεσμός της δικαστικής συμπαράστασης Πρωτοβουλία Ψ Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία Αθήνα, Φεβρουάριος 2019
38
Δικαστική συμπαράσταση Γενικό νομοθετικό πλαίσιο Σύνταγμα • Άρθρα 2 παρ. 1, και 5 παρ. 1, Αστικός Κώδικας • Άρθρα 1666 – 1688, Π.Δ. 250/1999 Τρόπος άσκησης από τους ειδικούς επιστήμονες του άρθρου 54 ν. 2447/1996 των αρμοδιοτήτων κοινωνικής υπηρεσίας που τους ανατίθεται στο πλαίσιο της λειτουργίας της δικαστικής συμπαράστασης, Επιμέρους διατάξεις του ΑΚ και ΚΠολΔ. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
39
Γενικές αρχές του θεσμού της δικαστικής συμπαράστασης
η προστασία της προσωπικότητας και αξιοπρέπειας, Η εξασφάλιση της αυτοδιάθεσης,
το συμφέρον του πάσχοντος προσώπου, η απόλυτη ελευθερία και ευρεία δικαιοδοσία του δικαστηρίου.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
40
Δικαστική συμπαράσταση Προϋποθέσεις υπαγωγής
ψυχική ή διανοητική διαταραχή (απλή ή και πάθηση
παροδική, αν αυτό υπαγορεύεται από το συμφέρον του συμπαραστατούμενου) του προσώπου και,
ολική ή μερική αδυναμία του προσώπου να φροντίζει μόνο
του για τις υποθέσεις του τόσο προσωπικής όσο και περιουσιακής φύσεως, οφειλόμενη στην ψυχική ή διανοητική διαταραχή του.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
41
Δικαστική συμπαράσταση Βασικά χαρακτηριστικά
Απόλυτη ελευθερία στο δικαστήριο και ευρεία δικαιοδοσία
κλιμάκωσης των αποτελεσμάτων της δικαστικής συμπαράστασης, ανάλογα με τη συγκεκριμένη περίπτωση κάθε ατόμου,
Προστασία της προσωπικότητας και αξιοπρέπειας του
συμπαραστατέου, και η αναγνώριση στον ίδιο τον πάσχοντα του δικαιώματος να ζητήσει από το δικαστήριο την υποβολή του σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
42
Εκούσια και ακούσια Δικαστική συμπαράσταση μόνο
εκούσια, όταν η υποβολή σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης γίνεται μόνο με αίτηση του ίδιου του συμπαραστατούμενου,
εκούσια και ακούσια, στην πρώτη περίπτωση όταν η υποβολή του προσώπου γίνεται
με αίτηση του ιδίου και,
στη δεύτερη περίπτωση όταν γίνεται από άλλο νομιμοποιούμενο
πρόσωπο και τον εισαγγελέα ή αυτεπάγγελτα από το δικαστήριο .
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
43
Επιμέρους κατηγορίες Δικαστικών συμπαραστάσεων
Σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλεται ο ενήλικος (και όχι ο ανήλικος) όταν:
α) λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή λόγω σωματικής αναπηρίας αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του, καθώς και άτομα τρίτης ηλικίας που, λόγω της προχωρημένης τους ηλικίας, παρουσιάζουν εξασθένιση των διανοητικών ή σωματικών τους δυνάμεων,
β) λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού, εκθέτει σε κίνδυνο της στέρησης τον εαυτό του, το σύζυγό του, τους κατιόντες του ή τους ανιόντες του και,
γ) όταν πρόκειται για πρόσωπο το οποίο εκτίει ποινή στερητική της ελευθερίας τουλάχιστον δυο (2) ετών.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
44
Κλιμακώσεις της δικαστικής συμπαράστασης
1. Πλήρης στερητική δικαστική συμπαράσταση (άρ. 1676, εδ. α‘, αριθμ. 1
ΑΚ),
2. Μερική στερητική δικαστική συμπαράσταση (άρ. 1676, εδ. α‘, αριθμ. 1
ΑΚ),
3. Πλήρης επικουρική δικαστική συμπαράσταση (άρ. 1676, εδ. β‘, αριθμ. 2
ΑΚ), 4. Μερική επικουρική δικαστική συμπαράσταση, 5. Συνδυασμός μερικής στερητικής και μερικής επικουρικής δικαστικής
συμπαράστασης.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
45
Υπαγωγή ψυχικά ασθενούς σε δικαστική συμπαράσταση Προϋποθέσεις υπαγωγής σε εκούσια ή ακούσια δικαστική συμπαράσταση (άρθρο 1666, παρ. 1 ΑΚ): α) ψυχική ή διανοητική διαταραχή (απλή, χρόνια κ.ά.), αν αυτό υπαγορεύεται από το συμφέρον του συμπαραστατούμενου προσώπου και, β) ολική ή μερική αδυναμία του προσώπου να φροντίζει μόνο του για τις υποθέσεις του τόσο της προσωπικής όσο και περιουσιακής φύσεως, η οποία οφείλεται στην ψυχική ή διανοητική διαταραχή του.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
46
Η ανάθεση της επιμέλειας στη δικαστική συμπαράσταση Το
δικαστήριο μπορεί να αναθέτει στον δικαστικό συμπαραστάτη, την επιμέλεια του προσώπου του συμπαραστατούμενου συνολικά ή εν μέρει,
Κατά την άσκηση όμως της επιμέλειας, ο δικαστικός
συμπαραστάτης οφείλει να εξασφαλίζει στον συμπαραστατούμενο τη δυνατότητα να διαμορφώνει μόνος του τη ζωή του, εφόσον η κατάστασή του το επιτρέπει,
Σε περίπτωση κατά την οποία η επιμέλεια δεν υπάγεται ρητά
στην απόφαση της δικαστικής συμπαράστασης, τότε, ο συμπαραστατούμενος αυτός μόνος έχει την επιμέλεια του. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
47
Ποιοι νομιμοποιούνται να κινήσουν τη δικαστική συμπαράσταση α) ο ίδιος ο πάσχων, β) ο σύζυγος του «εφόσον υπάρχει έγγαμη συμβίωση», γ) οι γονείς του συμπαραστατέου, ο καθένας αυτοτελώς, δ) τα τέκνα του συμπαραστατέου, ομοίως αυτοτελώς, ε) ο εισαγγελέας πρωτοδικών, στ) το δικαστήριο αυτεπαγγέλτως.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
48
Η δικαστική διαδικασία Στις δίκες για τη δικαστική συμπαράσταση ή την υποβολή προσώπου σε ακούσια
νοσηλεία, το πρόσωπο αυτό, εφόσον έχει συμπληρώσει το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας του, είναι πλήρως ικανό να παρίσταται στο δικαστήριο με το δικό του όνομα, να επιχειρεί όλες τις διαδικαστικές πράξεις, να επιχειρεί ή να δέχεται επιδόσεις κάθε είδους και να ασκεί ή να παραιτείται από ένδικα μέσα, Διατάσσεται υποχρεωτικώς η κλήτευση του ίδιου, Το δικαστήριο συνεδριάζει «κεκλεισμένων των θυρών», Το δικαστήριο γνωστοποιεί την απόφαση στον συμπαραστατούμενο καθώς και την
υπενθύμιση δυνατότητας άσκησης ενδίκων μέσων, Η
γνωστοποίηση παραλείπεται αν υπάρχει προφανής αδυναμία του συμπαραστατούμενου να επικοινωνεί με το περιβάλλον ή βάσιμος λόγος να προκληθεί βλάβη ή χειροτέρευση η υγεία του. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
49
Όργανα της δικαστικής συμπαράστασης
1. Tο οικογενειακό δικαστήριο, 2. Το εποπτικό συμβούλιο – Ο ειρηνοδίκης, 3. Ο δικαστικός συμπαραστάτης.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
50
Λήξη της δικαστικής συμπαράστασης 1.
Αυτοδικαίως, στις περιπτώσεις θανάτου ή αφάνειας,
2.
Με δικαστική απόφαση που αίρει τη δικαστική συμπαράσταση και το πρόσωπο επανέρχεται από πλευράς δικαιοπρακτικής ικανότητας και επιμέλειας στην κατάσταση που βρισκόταν πριν την κήρυξη της δικαστικής συμπαράστασης.
Μετά τη λήξη της δικαστικής συμπαράστασης ο δικαστικός συμπαραστάτης είναι υποχρεωμένος σε απόδοση της περιουσίας στον συμπαραστατούμενο και σε λογοδοσία. Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
51
Η Κοινωνική Υπηρεσία
1. Ο ν. 2447/1996 (άρθρο 49 επ.) προέβλεπε την ίδρυση σε κάθε Πρωτοδικείο μιας αυτοτελούς υπηρεσίας, της Κοινωνικής Υπηρεσίας, 2. Θα εξέφραζε την κρατική μέριμνα στο πεδίο των προσωπικών σχέσεων του πάσχοντα και θα είχε:
βοηθητικό ρόλο στον έλεγχο της δράσης των άλλων οργάνων (συμπαραστάτη, εποπτικού συμβουλίου),
θα επικουρούσε το έργο του οικογενειακού δικαστηρίου.
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
52
Όργανα ελέγχου προστασίας δικαιωμάτων Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ληπτών Υπηρεσιών Υγείας (παρ. 1 και 2, άρθρο 59, ν. 4368/2016), Αυτοτελής Υπηρεσία Προστασίας Δικαιωμάτων Ασθενών (άρθρο 1, ν. 2519/1997), Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές (παρ. 2, άρθρο 2 του ν. 2716/1999), Επιτροπές Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ληπτών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας σε κάθε Πε.Δι.Το.Ψ.Υ. (άρθρο 7, ν. 4461/2017), Συνήγορος της Υγείας (ο ΣτΠ ασκεί και τα καθήκοντα του ΣτΥ, άρθρο 18, ν. 3293/2004).
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
53
Ερωτήσεις
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!
Τα σκίτσα που χρησιμοποιήθηκαν στην παρουσίαση είναι του UGO GUARINO
Πρωτοβουλία Ψ - Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία
54