http://www.xr-magazine.nl/sites/default/files/XR_magazine_10_2010 by Redactie XR Magazine

XR.

Editie 10, februari 2010 www.xr-magazine.nl

Proces & Inhoud

eXcelleRate | het eerste online vakblad over de toepassing van Enterprise Architecture, BPM, SOA en ITSM

Voorwoord 1 Leidt standaardisatie tot meer hergebruik?

Thema:

Hergebruik door middel van standaardisatie? 2

Via structurering naar efficiency

DORA - Uw referentie architectuur in beeld gebracht 5 Services - Hoe kom je tot een bruikbare indeling? 7 Poster: ICT-infrastructuur Roadmap

Methode & Tools

11 Bouwen aan een eigen begrippenkader - impact van een nieuwe EA definitie 12 Architectuur en testen - deel 1 15 Een persoonlijk Dragon1 Architecture Portfolioâ&#x201E;˘ opstellen - deel 5

Dragon1 Visualisatietips voor PowerPoint 17

Leidt standaardisatie tot meer hergebruik? Hoe de architect hieraan kan bijdragen

MELD U AAN VOOR DE NIEUWE Workshop Dragon1 Architecture Toolbox

Do you know how to eXcelleRate? We do! Voorwoord ‘Wij zijn zeer verheugd om de vernieuwde XR website aan u te presenteren. De uitgebreidere mogelijkheden voor bijvoorbeeld het reageren en beoordelen van artikelen maken XR Magazine tot het online vakblad voor iedereen die vanuit zijn of haar functie met enterprise architectuur heeft te maken.’ Iedere professional in het architectuur-

De XR website is een mooi voorbeeld van

vakgebied en aanverwante vakgebieden

ons maandthema: hergebruik door middel

heeft nu met XR Magazine een on-

van standaardisatie, zonder dat innovatie

afhankelijk podium om zijn of haar

hierbij het onderspit heeft moeten delven.

mening stevig over het voetlicht te brengen. Voor architecten, informatie-

Zoals u van ons gewend bent staan in deze

managers,

beleidsmede-

XR ook weer de vervolgartikelen uit onze

werkers, (project)managers en beheer-

series: hoe geef ik verder vorm aan mijn

ders is er nu de mogelijkheid om op één

eigen architectuur portfolio en hoe bouw ik

platform kennis over het werken met

aan een eigen begrippenkader voor archi-

architectuur uit te wisselen en met elkaar

tectuur.

consultants,

te discussiëren en van gedachten te Bij deze nodig ik u van harte uit om vanaf nu

wisselen.

op XR website met elkaar in discussie te inte-

gaan, nieuwe visies en trends te delen om

ressante nieuwe publicaties van auteurs

elkaar in het vakgebied scherp te houden

en bloggers op de XR website gebundeld

en te inspireren.

Maandelijks

worden

meest

tot een pdf-editie en een online editie. Met vriendelijke groet, De kans om uw gedachtegoed uit te dragen!

Talitha Paauwe

Proces & Inhoud

Leidt standaardisatie tot meer hergebruik? Zou u ook geld willen besparen door aangeschafte middelen beter en vaker te kunnen hergebruiken? Dat iedereen van het nieuwe financiële en relatiebeheersoftwaresysteem gebruik maakt in plaats van dat elke afdeling zijn eigen maatwerksystemen aanschaft of zelf bouwt? - een eerste verkenning Mark Paauwe Innovatie wordt vaak afgeremd

U wilt toch ook niet dat uw innovaties worden afgeremd, doordat u niet één Standaarden? Ja we hebben ze allemaal

onderdeel afzonderlijk kan vernieuwen, maar genoodzaakt bent om alles tegelijk te moeten vervangen?

De vraag die hiermee wordt getriggerd is: wat is de weg naar meer hergebruik? Is dat standaardisatie? Een interessant onderwerp

voor

iedereen

die

met

enterprise architectuur bezig is en zich

Standaardisatie en hergebruik zijn twee

herkent in het volgende: standaarden? Ja,

concepten waarvan iedereen weet dat ze

we hebben ze allemaal! Hergebruik?

voordelen en nadelen bieden. Voordat

Nee, daar doen we niet aan!

we dieper op deze onderwerpen ingaan kijken we eerst kort naar de definitie van

In elke organisatie spelen de vraag-

standaardisatie en hergebruik.

stukken van standaardisatie en hergebruik. Ze spelen op operationeel

Wat is standaardisatie?

niveau in projecten, op tactische niveau bij beleidsontwikkeling en op strategisch

Standaardisatie

niveau

gedefinieerd en beleefd als uniformiteit

toekomst. Teveel standaardisatie wordt

in het uitvoeren van procedures. Het gaat

onterecht gevoeld als beperking van

daarbij om het navolgen van dezelfde,

daar doen we niet

creativiteit. En op ICT-gebied ervaart

geschreven, voorgeschreven of onge-

aan

men elk dag weer dat er weinig tot geen

schreven procedures. Het voordeel van

hergebruik is van ontwikkelde software

standaardisatie is dat er meer controle en

applicatieprogrammatuur of generieke

sturing mogelijk is op de wijze en

applicatiefuncties. Gooien we dan moed-

kwaliteit waarop werk wordt uitgevoerd.

willig geld weg? Of valt er nog wat te

Een controleur kan bijvoorbeeld snel

redden? Welke middelen kan directie en

checken of de procedure is gevolgd.

management hierbij helpen?

Een architect zou een visualisatie…

Hergebruik? Nee

voor

richtingen

van

wordt

door

velen

Proces & Inhoud

Vervolg Leidt standaardisatie tot meer hergebruik?

kunnen maken van de mate waarin

techniek

oplossing.

Tevens

zou

standaardisatie goed worden gebruikt.

hergebruik voor een rem op innovatie

Het nadeel van standaardisatie is echter

kunnen zorgen vanwege gemakzucht.

dat jij je als gebruiker of dat het Standaardisatie neemt vrijheid, maar geeft kwaliteit

gebruikende systeem zich moet richten

De overweging tot meer hergebruik van

naar het gestandaardiseerde. Schoenen

kostbare

en kleding zijn niet in alle maten te koop,

organisaties dat het financieel een zeer

maar in gestandaardiseerde maten. Niet

interessante kwestie is.

middelen

voor

veel

alles wat je zou willen wordt geleverd door een standaard. Gelukkig krijg je

Een architectuurview van het hergebruik

daar

van middelen en oplossingen in een

doorgaans

prestaties

Volwassen

weer

veel

kwaliteit

voor

uitontwikkelde

andere terug.

organisatie

waar

directie

stan-

management op zouden kunnen sturen.

daarden bieden meestal veel vrijheid en

Echter vaak zijn dergelijke visualisaties

geven niet het gevoel van beperking.

niet voorhanden in de organisatie.

Ook ervaring maakt dat practitioners van standaarden zich niet beperkt voelen.

Voorbeelden van standaardisatie en van hergebruik

Wat is hergebruik? In

Nederland een

hebben

elektrische

Hergebruik is het vaker of opnieuw

apparaten

standaard

Hergebruik heeft

gebruiken van materialen voor eenzelfde

geaarde stekker die perfect past op het

veel financiĂŤle

of een ander doel. Het gaat hierbij vooral

standaard

voordelen

om de gedane investeringen voor de

wandcontactdoos). Daar denken we niet

verwerving van materialen nog beter te

meer bij na. We gaan ervan uit dat elk

laten renderen door het hergebruik

apparaat dat we kopen op de huiselijke

ervan.

stroomvoorziening

geaarde

tweepolig

stopcontact

kan

worden

(of

aan-

gesloten. Het voordeel van hergebruik is vaak tijdswinst en geldwinst. Je hoeft bij-

We weten nog net dat huishoudelijke

voorbeeld niet alles te vervangen uit een

apparaten in Nederland werken op 220V.

geheel.

makkelijk

Als we een apparaat weggooien (of

hergebruik is wellicht dat je te lang

recyclen) bewaren we steeds vaker het

gebruik blijft maken van een verouderde

loskoppelbare netsnoer.

Het

nadeel

van

Proces & Inhoud

Vervolg Leidt standaardisatie tot meer hergebruik?

Het ontkoppelbare netsnoer is een schoolvoorbeeld van hergebruik

Dit netsnoer kan namelijk nog goed van

uit-ontwikkeld.

pas komen als die van een ander

instellingen geven aan conform deze

apparaat

een

organisaties

keer

stuk

gaat.

Een

aanpakken en methoden te werken. Dit

netsnoer heeft aan

twee

zijden een

maakt deze aanpakken en methoden tot

gestandaardiseerd uiteinde. We zien hier

standaarden

voor

deze

organisaties.

hoe standaardisatie binnen Nederland leidt tot meer hergebruik van dezelfde

Deze standaarden

soort netsnoeren.

andere voor dat activiteiten en resultaten

zorgen er onder

meer gelijkvormig zijn en daardoor

door standaardisatie

Veel

Een ander voorbeeld kunnen we geven

herbruikbaar

zijn.

voor glazen chocoladepasta potjes die

sjabloon voor een plan van aanpak

worden hergebruikt als bewaarpot voor

document of

schroeven en moertjes. Ook het ver-

business case tot stand komt.

Bijvoorbeeld

wijze

waarop

een

zamelen van bladeren in de achtertuin als compost

een

voorbeeld

van

Organisaties

die

met

standaarden

hergebruik. Kijk zelf eens thuis maar

werken

eens

maar

organisaties communiceren en samen-

hergebruikt voor een ander doel, omdat

werken. Een gemeenschappelijke taal

het zich ervoor leent qua constructie of

bevordert bijvoorbeeld ook begrip voor

functie.

elkaars uitzonderingen.

wat

niet

weggooit

Althans voor zover dat uit er-

kunnen ook goed met andere

varing of proefondervindelijk is geAlleen volwassen

bleken.

Conclusie

aanpakken en methoden zijn

Meer

bedrijfskundige

informatie-

Een voorlopige conclusie die we zouden

kanshebbers voor

kundige voorbeelden van standaarden

kunnen trekken uit dit artikel is dat

succesvolle

zijn bijvoorbeeld Code Tabaksblad voor

hergebruik vraagt om standaardisatie en

standaarden

Corporate Governance, Prince2 als een

dat een aanpak of methode eerst moet

standaard voor projectbeheersing, UML

zijn uitontwikkeld voordat het goed en

voor applicatiemodellering, TMap voor

wel

het testen van software en COBIT voor

gehanteerd. De architect heeft een rol in

het inrichten van de ICT-organisatie.

meer hergebruik door het maken van

als

standaard

kan

worden

views van de mate van standaardisatie, Dit zijn aanpakken en methoden die

hergebruik en afhankelijkheid. Lees hier

wijdverbreid zijn en enigszins zijn

meer over in het artikel deel II in maart.

Proces & Inhoud

DORA – Uw referentie architectuur in beeld gebracht DORA, het open referentie architectuur initiatief van Paauwe Group BV, is in 2009 van start gegaan (lees de vorige editie van XR). We hebben inmiddels al veel positieve reacties gehad. Één daarvan was de vraag over hoe architectuur het beste in beeld is te brengen. Daarom staan we in dit artikel stil bij het visualiseren van architectuur. Mark Paauwe DORA heeft als doel om de toepassingen van enterprise architectuur in organisaties eenvoudiger en hanteerbaarder te maken voor iedereen die vanuit zijn of Visualisaties zijn het communicatiemiddel in DORA boven tekst

haar functie werkt met architectuur. Architectuurvisualisaties kunnen daarin een

grote

vervullen.

ondersteunende Daarom

zijn

functie

visualisaties

gekozen als basis communicatiemiddel

Bovenstaande visualisatie toont de doel-

binnen DORA boven tekst.

groepen die gebruik maken van een informatievoorziening van een gemeente.

Wat zijn de beste onderwerpen om in

Voor beslissers is een dergelijk gemeen-

beeld

schappelijk beeld van belang voor betere

brengen

als

onderdeel

van

architectuur?

besluitvorming.

Met visualisaties en views is het beter

DORA voorziet daarom architecten in

keuzes te maken. Bij grote organisaties

generieke

zijn er al gauw stapels met dikke

hankelijkheidsview of hergebruikview.

architectuurdocumenten die voor niet-

Noodzakelijke middelen voor bestuur,

materiedeskundigen vaak onvindbaar,

directie en management om op te kunnen

ontoegankelijk en onbegrijpelijk zijn.

sturen. Views makkelijke ingewikkelde

views,

zoals

een

af-

vraagstukken eenvoudig beslisbaar. Dit betekent dat beslissers in deze

Architectuur niet

organisaties meestal architectuur niet

Door het visualiseren van enterprise

gebruiken

architectuur,

bij

het

nemen

van

hun

business

architectuur,

gebruiken bij het

beslissingen. Een gemiste kans voor de

informatie architectuur en technische

nemen van

architecten en voor de onderneming.

architectuur wordt het voor een brede groep in de organisatie duidelijk wat

beslissingen is een gemiste kans

Met views zorgt een architect voor een

architectuur is. Hoe de architectuur van

gevisualiseerde weergave van vraag-

de organisatie eruit ziet en welke keuzes

stukken en oplossingen. Views gaan dus

er zijn te maken en wat de impact is van

verder dan visualiseren alleen.

die keuzes.

Proces & Inhoud

Vevolg DORA – Uw referentie architectuur in beeld gebracht

Als met name de principes, de elementen

4. Het

principe

van

hogere

en de componenten van de concepten,

wijzigingssnelheid door te werken

die de belangrijkste bouwstenen van de

met service oriented systemen.

architectuur vormen, worden gevisualiVisualiseer met

seerd, wordt ook nog eens duidelijk hoe

5. Het principe van effectievere pro-

bepaalde oplossingen in hun essentie

jecten door te werken met goed-

werken en wat de afhankelijkheid is naar

gekeurde financiële business cases.

name concepten, elementen, componenten en principes ,als je

bepaalde leveranciers, technologie of fundamentele concepten toe.

Visualisatie

van

concepten

principes

architectuur in beeld wil brengen Voorbeeld

visualisaties

van

archi-

tectuurprincipes

DORA maakt bij het visualiseren gebruik van de theorie uit Dragon1, de methode

De komende maand zal op de DORA

voor Visual Enterprise Architecture.

website research.paauwe.info/dora voor de volgende vijf architectuurprincipes,

In Dragon1 wordt gesteld dat enterprise

een voorbeeld visual verschijnen. Elke

architectuur de kunst en kunde is van het

architect kan hier gebruik van maken om

ontwerpen, realiseren en transformeren

de principes in de eigen organisatie te

van ondernemingen. Kunst en kunde

visualiseren.

vallen daarbij uiteen in bedrijfskundige en informatiekundige concepten.

1. Het principe van ongewenste suboptimalisatie door decentrale projec-

Daarom stelt Dragon1 dat architectuur in

ten.

beeld wordt gebracht door de concepten, hun elementen, componenten en

2. Het principe van onafhankelijkheid

principes te visualiseren. Principes zijn

gehandhaafde

van leveranciers door te werken met

daarbij de gehandhaafde wijze waarop

wijze waarop

open standaarden.

de concepten werken. Kijk voor meer

Principes zijn de

informatie over deze nieuwe wijze van

concepten werken en resultaat produceren

Het principe van hogere kwaliteit

visualiseren van enterprise architectuur

door combinatie en consistentie van

op www.dragon1.com.

gegevens.

Proces & Inhoud

Services - Hoe kom je tot een bruikbare indeling? Iedereen gebruikt het begrip dienst en service. Is hier een verschil tussen? Waarom is het onderkennen van services zo handig? En hoe definieer je de juiste services?

Mark Paauwe Het verschil tussen dienst en service

Als we naar een restaurant gaan vinden we het verzorgen van een kopje koffie Service; ongevraagde dienstverlening

een dienst die geleverd wordt. Een dienst is een prestatie als resultaat van

van hoge

een aantal uitgevoerde activiteiten, taken

kwaliteit?

handelingen,

waarbij

een

vergoeding verschuldigd is voor de geleverde

prestatie

(niet

voor

geleverde inspanning).

De applicatie of interface via welke een dienst wordt geleverd is niet de dienst zelf. Een webservice wordt bijvoorbeeld

In Nederland zeggen we vaak dat iets

door W3C gedefinieerd als ‘een soort

een service is, als het boven het niveau

softwaresysteem’. Een dergelijke de-

zit dat we het verwachten. Als we het

finitie

kopje koffie omstoten en gratis een nieuw

onnodig

kopje koffie krijgen met een koekje erbij

oriëntatie en zet een remt op succes met

dan zeggen we: kijk dat is nog eens

webservices.

veroorzaakt verwarring

volgens binnen

velen service

service! Datzelfde geldt ook voor de conducteur die iemand die moeilijk ter

Binnen de overheid is het gebruikelijk

been is meer tijd geeft en helpt om in te

om bepaalde organisatorische eenheden

stappen

een dienst te noemen, zoals de dienst

trein.

Ook

dat,

ongevraagde dienstverlening van hoge

Bouw-en-WoningToezicht.

Ook

veel

kwaliteit, noemen we service.

organisaties hebben voor klanten een klantenservice in het leven geroepen.

Diensten worden geleverd door

In de praktijk zien we binnen service

Ook hier wordt de dienstverlener zelf

dienstverleners

oriented architectuur en bij internet dat

dienst genoemd. Voor organisatorische

en niet door

applicaties

‘services’

eenheden geeft dit geen probleem.

diensten

worden genoemd. Theoretisch gezien is

Echter bij het definiëren van services in

dit onjuist. Een dienst (service) wordt

het ICT-domein werkt dit echter wel

geleverd

verwarrend als een service ook services

interfaces

door

(service deliverer).

een

dienstverlener

kan leveren.

Proces & Inhoud

Vervolg Services - Hoe kom je tot een bruikbare indeling?

Waarom is het inkopen van services

source

handig voor organisaties?

andere leverancier gaat werken met een Oracle

Inkopen van

content

management

en ASP.NET combinatie, dan

Voor een organisatie is het interessant

heeft de afnemer hier weinig last van

om te kijken naar services. Immers als we

implementatie technisch gezien. Hij heeft

afspraken maken met een leverancier

namelijk geen afhankelijkheid naar de

over de geleverde prestaties en kwaliteit,

inhoudelijke oplossing van de leveran-

is het de zorg van de leverancier om

cier toe.

services maakt afnemers minder afhankelijk van technologie

activiteiten te kunnen uitvoeren die tot het

gewenste

resultaat

Als

Voor veel organisaties is daarom op ICT-

opdrachtgever of afnemer van diensten

gebied dan ook het credo: koop zo hoog

hebben we in feite weinig tot geen

mogelijk in de keten (lees diensten) in.

bemoeienis

Daar waar men vroeger meer een ‘make

met

leiden.

technologie

op-

lossingen die de leverancier gebruikt.

or buy-decision’ nam.

Stel

Welke services zouden organisaties

willen

als

organisatie

een

webshop hebben voor de verkoop van producten

diensten

met

kunnen definiëren?

een

koppeling naar een verkoopadministratie

Naast het inkopen van complete services

Dan

drie

bedrijfsfunctie of bedrijfsproces, kan een

(het

organisatie ook werken met services ter

relatiebeheeradministratie.

kunnen

organisaties

bij

bijvoorbeeld

diensten

inkopen

services

ter

hosten en verzorgen van een informatie-

grootte

systeem)

handelingen.

die

basis

van

open

van

grootte

activiteiten,

van

taken

een

standaarden de drie systemen aan elkaar koppelen. Als dan de technologie van

Stel

taken en

een systeem verandert dan heeft de

informatiesystemen in de ICT-omgeving.

handelingen

opdrachtgever

Deze twintig informatiesystemen bestaan

vormen een goede maken. De opdrachtgever heeft daarmee

elk uit dertig specifieke gebruikers-

maatstaf voor

geen afhankelijkheid naar technologie of

applicaties en twintig generieke systeem-

services

producten waar een leverancier gebruik

applicaties die op hun unieke en af-

van maakt. Als de ene leveranciers over

hankelijke wijze met elkaar communi-

gaat op bijvoorbeeld Alfresco als open

ceren.

Activiteiten,

daar

weinig

mee

een

organisatie

heeft

twintig

Proces & Inhoud

Vervolg Services - Hoe kom je tot een bruikbare indeling?

Een

voorbeeld

van

een

generieke

Criteria voor services

systeemapplicatie is bijvoorbeeld het

Ontdubbeling van

afhandelen van printopdrachten of het

Als een organisatie voor het werk dat

versturen van informatie en transacties

gebeurt in applicaties services wil gaan

naar andere organisaties. Als nu de

inzetten is het nodig om te weten hoe

dubbele generieke systeemapplicaties

groot of hoe klein de services moeten

zouden kunnen worden uitgefaseerd, dan

zijn, om niet als organisatie je voor de

komt dat de kwaliteit weer ten goede.

toekomst te beperken of, aan de andere

functionaliteit verlaagt het aantal gemaakte

kant van het spectrum, teveel regie op

fouten

Als het afhandelen van printopdrachten

service. Een vraag die dan op tafel ligt is:

altijd op dezelfde wijze gaat, staan er al

is elke applicatiefunctie ook een service?

gauw minder fouten in bijvoorbeeld de

Of is een gehele applicatie een service?

brieven naar klanten. De generieke systeemfuncties

Loosely coupled

applicatie-

Een bruikbaar gebleken criterium voor

functionaliteit als service beschikbaar

een organisatie is om de processen,

kunnen

gebruikers-

activiteiten, taken en handelingen als

applicaties in de informatiesystemen. Als

vertrekpunt te nemen voor het definiëren

er dan een generieke systeemfunctie

van services en niet de applicaties,

moet worden vernieuwd, dan hoeven in

informatiesystemen of interfaces.

aan-

reden om de eigen activiteitenindeling te

passingen te worden gedaan en kan ook

kiezen als basis voor een services-

vaker en eerder een wijziging worden

indeling is dat een organisatie in de loop

doorgevoerd, zoals bijvoorbeeld ‘priority

der tijd evolutionair het werk zo heeft

security’ updates.

ingedeeld.

Deze

zouden

stellen

aan

gebruikersapplicaties

wijze

van

geen

service

oriented

Hoe

meer

vertrouwen

men

Een

interfacing? Oude communicatie tussen applicaties wordt

leveranciers heeft, hoe minder kennis of

wijn in nieuwe

ook wel loosely coupled interfacing

hoe minder controle men over bepaald

zakken?

genoemd:

communi-

werk men wilt hebben, des te groter

cerende applicaties hebben geen weet

kunnen de services zijn die worden

van elkaar en maken zich niet afhankelijk

gedefinieerd.

van elkaars werking.

natuurlijk ook.

met

elkaar

Andersom

geldt

het

Proces & Inhoud

Vervolg Services - Hoe kom je tot een bruikbare indeling?

Wanneer je meer controle, regie en

Dit zijn meer namen van de dienst-

sturing wilt: maak dan de services

verleners en niet de namen van de te

kleiner. Ook verdient het aanbeveling

leveren diensten.

om alle implementatieafhankelijkheid en Met kleine services veel regie maar ook veel controle

technologieafhankelijk uit de namen van

Daarbij

services te halen. Immers het voordeel

verschillende diensten kunnen verlenen.

van services is dat je niet jezelf onnodig

Voor de duidelijkheid en om verwarring

afhankelijk maakt van de wijze van

te voorkomen is het verstandig verschil

uitvoeren. Dus die kennis wil je ook niet

te maken in diensten en dienstverleners

hebben.

(services & service deliverer).

Op basis van wat hiervoor is beschreven,

Business Proces Redesign

zouden

deze

dienstverleners

zijn voorbeelden van correcte namen voor applicatieservices:

Het definiëren van services moet voor een organisatie, en in ieder geval de

•

Verwerken klantmutaties

•

Afhandelen printopdrachten

aangegrepen om fundamenteel na te

•

Controleren facturen

denken over het waarom van het indelen

•

Verzorgen polisopmaak

van het werk in bepaalde activiteiten,

•

Afwijzen aanvraag

•

Samenstellen klantbeeld

En voorbeelden van incorrecte namen voor applicatieservices zijn: Noem een dienstverlener

(service)

taken

handelingen.

ontwikkelingen slimmere

kunnen efficiëntere

Trends een

en veel

werkwijze

mogelijk maken.

Dus architecten: maak gebruik van service oriëntatie om fundamenteel

•

Klantenservice

•

Printmodule

•

Controle

•

Polis

DORA-artikel over een generieke indeling

•

Afwijzingenservice

in services voor gemeenten.

(service deliverer) geen dienst

architecten van de organisatie, worden

bedrijfsprocessen te herontwerpen.

Volgende maand komt in XR Magazine een

De posterpagina: ICT-infrastructuur Roadmap Poster Deze poster is gemaakt door het bedrijf Flashsystems. Er wordt een standaard roadmap getoond van een generieke ICT-infrastructuur. De roadmap geeft een mooi overzicht weer van de afhankelijkheid naar technologieën en leveranciers binnen de organisatie.

U als architect of manager doet er verstandig aan om een roadmap te maken van uw ICT-infrastructuur en te benoemen welke standaarden en producten u in huis heeft of wanneer die er gaan komen. Zo ontstaat er een afhankelijkheidsoverzicht naar technologieën en leveranciers en heeft u meer onderhandelingskracht naar verschillende partijen toe en controle over implementatie. Stel dat uw onderneming uit veel verschillende onderdelen bestaat, dan verdient het aanbeveling een standaard roadmap te gebruiken, zodat de verschillende situaties met elkaar vergelijkbaar zijn. Een streven voor uw organisatie kan daarnaast zijn, om per infrastructuurfunctie alles te standaardiseren. Uw infrastructuur wordt minder complex als u voor dezelfde functies minder verschillende oplossingen inzet. © Copyright 2010, Paauwe Group BV, alle rechten voorbehouden

Methode & Tools

Bouwen aan een eigen begrippenkader Steeds meer ondernemingen starten met het werken onder architectuur. Men komt hierbij in aanraking met veel nieuwe begrippen. In deze serie wordt telkens één begrip kort belicht vanuit de verschillende denkwijzen die het vakgebied rijk is. Het begrip van deze maand: de impact van een nieuwe EA definitie Mark Paauwe Inleiding

Definitie

van

Enterprise

Architectuur

van

Dragon1 In het vakgebied enterprise architectuur worden in diverse methoden verschillende definities ge-

hanteerd voor het begrip ‘enterprise architectuur’

architectuur als de kunst en kunde van het

of ‘enterprise architecture’. Deze verschillende

ontwerpen,

definities zorgen ervoor dat in de praktijk onder

ondernemingen als consistente dynamische en

enterprise architectuur verschillende dingen wordt

evolutionaire gehelen. Hiermee wordt architectuur

verstaan

als een ontwerpfunctie neergezet.

gedaan.

Een

reden

voor

Dragon1

methode

realiseren

definieert

enterprise

transformeren

van

aanwezigheid van de verschillende definities is hoogstwaarschijnlijk

jongheid

van

het

vakgebied. Het zal nog zeker minimaal vijf tot tien jaar

duren

voordat

bepaalde

definities

De verkorte Dragon1 definitie voor enterprise architectuur is:

methoden uiteindelijk succesvol blijken te zijn.

‘De

kunst

kunde

van

het

ontwerpen,

realiseren en transformeren van ondernemingen’

De huidige stand van zaken, de verschillende naast elkaar levende definities, betekent ook dat de

Deze definitie is afgeleid van de aloude definitie van

toegevoegde waarde van enterprise architectuur

architectuur: De kunst en kunde van het ontwerpen

van methode tot methode wisselt.

en realiseren van bouwwerken. De definitie van enterprise architectuur verschilt op één punt zeer

In dit artikel gaan we nader in op de definitie van

sterk met de van bouwkundige architectuur, en dat

enterprise architectuur van Dragon1, om te laten

is op het punt van transformatie.

zien hoe groot de impact is van het kiezen van een definitie voor één enkel begrip.

Voor veel ondernemingen geldt dat zij jaarlijks sterk

veranderen

innoveren

hun

be-

Aan de hand van deze definitie wordt uiteengezet

staansrecht en passendheid in de branche en op de

wat de voordelen zijn van het op deze wijze

markt te blijven vasthouden of zelfs uit te breiden.

definiëren en gebruiken van enterprise archi-

Dit geldt in veel mindere mate voor bouwwerken

tectuur en hoe een enterprise architectuur op basis

als

van deze definitie in beeld is te brengen. Hoe beter

bouwwerken moeten wel uitgebreid en aangepast

de architectuur in beeld is des te beter is het te

kunnen worden, maar dat is doorgaans veel minder

gebruiken bij strategische keuzes.

ingrijpend dan dat voor ondernemingen geldt.

gebouwen,

bruggen

woningen.

Deze

Methode & Tools

Vervolg Bouwen aan een eigen begrippenkader

Impliciet geldt dat transformatie valt onder ontwerp

3. Een onderneming waarin onder architectuur

en realisatie. Maar omdat transformatie van groot

wordt gewerkt is beter in staat veranderingen

belang is voor een onderneming, maken we dit

door te voeren, te plannen en op elkaar af te

expliciet in de definitie van enterprise architectuur.

stemmen, omdat architectuur op conceptueel

Ondernemingen zijn immers sterk dynamische en

niveau plaatsvindt.

evolutionair

zichzelf

ontwikkelende

systemen,

waarbij het consistent houden van het geheel een

4. Door het beter kunnen uitvoeren, plannen en

ware uitdaging is.

afstemmen van veranderingen op elkaar, levert de toepassing van enterprise architectuur in

Voordelen

van

werken

onder

projecten tijdswinst op en een meer effectieve

Enterprise

benutting van het budget.

Architectuur met deze definitie

definitie

architectuur

van staat

bedrijfskundig

Dragon1

voor

teken

het

informatiekundig

enterprise van

5. Een onderneming kan met vooruitstrevende en

het

met behoudende bedrijfskundige concepten en

correct

informatiekundige concepten worden getrans-

ontwerpen en realiseren van ondernemingen.

formeerd. Als de kwaliteit van de concepten en de

wijze

waarop

concepten

worden

Op basis van de definitie van Dragon1 voor

toegepast maar op kwalitatief hoogwaardig

enterprise architectuur kunnen we stellen dat:

niveau en zorgvuldig is.

1. De concepten uit de vakgebieden bedrijfskunde, informatiekunde en veranderkunde, de

Hoe worden deze voordelen van werken onder Enterprise Architectuur bereikt?

architectuurbouwstenen zijn voor de enterprise architectuur van een onderneming.

Als

een

transformatie

bedrijfskundig, 2. Een onderneming die onder architectuur wordt

een

informatiekundig

onderneming en

verander-

kundig goed wordt aangevlogen, dan volgt daaruit

ontworpen, gerealiseerd of getransformeerd,

dat

op bedrijfskundig en informatiekundig gebied

begrippenkader is van alle bouwstenen die onder-

correct of kwalitatief hoogwaardig in elkaar

deel vormen van het ontwerp. Van het ontwerp is

steekt.

een bouwplaat beschikbaar. De bouwplaat is op-

Zowel

decoratief.

constructief,

operatief

als

bijvoorbeeld

een

gemeenschappelijk

gedeeld is opeenvolgende fasen om gecontroleerd en gestructureerd het ontwerp te realiseren.

Methode & Tools

Vervolg Bouwen aan een eigen begrippenkader

Hoe

beter

innovatieve

conservatieve

bedrijfskundige concepten en informatiekundige concepten

volgen

uit

strategie

van

aanvulling

definitie

van

enterprise

architectuur.

onderneming, hoe beter ze zijn ingebed in een

Een enterprise architectuur bestaat uit ĂŠĂŠn soort

onderneming

kunnen

bouwsteen: concepten. Hoe meer concepten en

samenwerken met elkaar. En des te beter zal de

deelconcepten worden onderkend als totaalcon-

onderneming uitvoering kunnen geven aan haar

cept, des te beter hebben de architecten het onder-

strategie.

nemingsbouwwerk in beeld. Totaalconcept kan als

hoe

beter

synoniem voor het begrip architectuur worden De kunst is nu om te weten wat dan de huidige

gezien.

enterprise architectuur is van de onderneming en wat de toekomstige enterprise architectuur op

De concepten die de bouwstenen van een archi-

basis van strategie en beleid zou moeten zijn. De

tectuur vormen, hebben een bepaalde werking die

delta tussen deze twee architecturen laat zien waar

bepaalde resultaten produceren. Deze werking is

de constructie en inrichting van de onderneming

de reden van het kiezen van het concept als bouw-

het uitvoeren van de strategie en beleid bemoeilijkt

steen voor de architectuur van de onderneming.

of zelfs onmogelijk maakt. Compliancy,

klantvriendelijkheid,

procesmatig

Wat zijn de basisbouwstenen van een enterprise

werken, geautomatiseerde informatieverwerking en

architectuur?

network attached storage (NAS) zijn voorbeelden van

bedrijfskundige

informatiekundige-

Om van een aantal ondernemingen voorbeelden

concepten die vanwege hun voordelige werking

van enterprise architectuur te kunnen beschrijven

vaak als bouwstenen voor de architectuur van een

en te visualiseren volgt hieronder nog een kleine

onderneming worden gekozen.

Welke definitie van enterprise architectuur wordt in uw organisatie gebruikt? Is daar overeenstemming over? Welke aspecten van enterprise architectuur worden in uw organisatie gevisualiseerd? Worden deze visualisaties gebruikt bij besluitvorming?

Methode & Tools

Architectuur en testen - deel 1 Eind 2008 was de PSA, de Project Start Architectuur, actueel. De minister van Binnenlandse Zaken stelde vast dat projecten boven € 20 miljoen onder architectuur uitgevoerd moeten worden. Doel daarvan is verbetering van de kwaliteitsborging van ICT-projecten. Ad Paauwe In dit artikel wordt beschreven hoe kwaliteit en

nagenoeg dezelfde stappen als hier geschetst voor

architectuur aan elkaar “vastzitten” en wat dat te

de bouw van een villa. Ook hier zal tijdens de bouw

maken heeft met testen. Hiervoor beginnen we dit

van een bijvoorbeeld een informatiesysteem regel-

artikel met een voorbeeldje uit de bouwwereld en

matig de architect gevraagd worden een oplossing

maken daarna de overstap naar ICT.

te zoeken voor een bouwprobleem.

Neem eens iemand die over veel geld beschikt en

Is een ICT-architect dan steeds bezig problemen op

dat wil besteden aan het bouwen van een nieuwe

te lossen? Nee, er zijn tal van situaties waar de

villa. Hij

bouwkundige

architect door middel van testen de kwaliteit al

architect in de arm te nemen. De architect neemt de

tijdens het bouwproces hoog kan houden. Denk

opdracht

hierbij eens aan het toepassen van checklisten. Er

besluit daarvoor

aan

gaat

een

overleg

met

toekomstige bewoners. De architect stelt onder

zijn

andere vast hoe de verschillende gezinsleden

bijvoorbeeld documenten te kunnen testen op de

leven, wat hun

juiste inhoud en compleetheid. De testbasis bij het

werkzaamheden, hobby’s en

vrijetijdsbestedingen

zijn,

hun

leeftijden

vele

checklisten

die

ons

helpen

ontwikkelen van informatiesystemen bestaat onder

lichamelijke gesteldheid. Daarna ontwerpt de

andere uit een business case, een functioneel

architect een villa die hen in staat stelt gedurende

ontwerp en een technisch ontwerp. Voor deze

een aantal jaren optimaal in de villa te wonen

documenten zijn al goede checklisten beschikbaar.

zonder dat bij kleine wijzigingen in hun levens,

Is de business case volledig ingevuld? Zijn alle

verhuizen noodzakelijk wordt. Nadat het ontwerp is

verplichte velden gevuld met inhoud? Voldoet de

goedgekeurd begint de bouw. Die bouw is geen

inhoud van de velden aan de minimale eisen uit de

generieke bouw, maar maatwerk aangezien er veel

checklist?

specifieke elementen in zitten. Er is dan ook een grote kans dat de bouwers tegen zaken aanlopen

Vrijwel elke architectuurmethode bevat een aantal

die

checklisten die door de architecten gebruikt

momenten wordt de architect erbij gehaald. De

worden om hun beroepsproducten en de inhoud

architect zoekt dan een oplossing waarbij het

van hun beroepsproducten om het gewenste hoge

beoogde eindresultaat zo goed mogelijk wordt

niveau te krijgen. Een leerzame opdracht is om de

benaderd. De kwaliteit van de opgeleverde villa is

checklisten uit de architectuurmethode die u

optimaal omdat de bouw onder architectuur is

gebruikt te inventariseren en per checklist aan te

gerealiseerd.

geven welke kwaliteit hiermee nagestreefd wordt.

niet

goed

uitvoerbaar

blijken.

In de volgende aflevering zullen we enkele Nu naar de ICT. In ICT-projecten doorlopen we

belangrijke checklisten onder de loep nemen.

Methode & Tools

Een persoonlijk Dragon1 Architecture Portfolio™ opstellen - deel 5 In deel 4 hebben we getracht u te motiveren om het portfolio te gaan samenstellen. Het ging daarbij vooral om het verzamelen van beroepsproducten die u gemaakt hebt en waarmee u kunt aantonen over de gewenste competenties te beschikken. Ad Paauwe Die beroepsproducten kunnen in ver-

Uw portfolio kunt u voor verschillende

schillende domeinen zitten, maar over

doelen gebruiken. Om toelating te ver-

het algemeen denken we aan stukken

krijgen tot een vrije opleiding, om een

zoals:

nieuwe baan te verkrijgen of om een

jaarplannen,

impactanalyses,

scenario-

architectuurontwerpen

en visualisaties. Nu we de beroeps-

opdracht

bij

een

opdrachtgever

krijgen.

Gebruik uw

producten verzameld hebben moeten we

portfolio om te

de beroepsproducten nog waarderen en

Om uw portfolio te gebruiken voor toe-

worden

waarmerken. Hoe doen we dat?

lating tot een studie zal een assessor uw

toegelaten op een opleiding

portfolio beoordelen. Er wordt dan een Per beroepsproduct maken

een

“START-formulier”. START staat voor:

beoordeling van alle beroepsproducten samen uitgevoerd. Uiteindelijk beoordeelt de opleider de actualiteit van de

Situatie: in welke situatie hebt u dit gedaan?

Taak: wie was de opdrachtgever, wat was

beroepsproducten.

Zijn

tien

jaar

uw taak, rol in deze situatie

geleden gemaakt of drie jaar geleden.

Activiteiten: welke activiteiten zijn

Dat maakt nogal een verschil. Een andere

uitgevoerd in het kader van de opdracht?

beoordeling

Resultaat: wat was het resultaat van de

situaties of werkomstandigheden waar-

zijn

verschillende

activiteiten en hoe is dat beoordeeld?

Transfer: in hoeverre zou u dit een

onder beroepsproducten tot stand zijn

volgende keer hetzelfde of op een andere

gekomen. Werkte u aan beroepspro-

manier aanpakken? Denkt u dat het ook in

ducten vanuit verschillende rollen. Na

andere (vergelijkbare) situaties zo zou lopen?

deze deelbeoordelingen wordt er een eindbeoordeling

Bij ieder

van

het

portfolio

Door de vijf vragen te beantwoorden

gemaakt met het advies voor toelating tot

wordt het voor de toekomstige lezers van

de opleiding.

beroepsproduct

uw portfolio duidelijk hoe de beroeps-

hoort een START-

producten tot stand zijn gekomen. Onder

Met deze informatie zou u in staat moeten

formulier

het kopje “activiteiten” kunt u nog aan-

zijn om uw portfolio completer te maken.

geven welk deel van het beroepsproduct

Begin met het maken van de START-

u zelf gemaakt hebt. Dat kan voorkomen

formulieren. U kunt dit formulier down-

als beroepsproducten in samenwerking

loaden op de website www.dragon1.com

met verschillende collega’s zijn samen-

onder

gesteld.

Boeken”. Veel succes!

rubriek

“Downloads

Methode & Tools

Dragon1 Visualisatietips voor PowerPoint Hoe met visualisatieprincipes nog meer te halen valt uit een visualisatie!

Mark Paauwe Het principe van Dominantie

Dominantie of nadruk is het trekken van de aandacht van een bepaald gebied in een visualisatie. Dit gebied wordt daarmee gevoelsmatig belang-

Figuur 2: Voorbeeld van nabijheid.

rijker gemaakt dan de rest. Een alternatief op het

Het principe van nabijheid wordt vaak gebruikt om

presenteren van een raster van verschillende

een visualisatie overzichtelijker te maken. De kijker

componenten van gelijke belangrijkheid.

krijgt de kans om te kijken naar een gedeelte zonder door een ander gedeelte te worden

Effectief gebruik van nadruk zorgt voor het trekken

afgeleidt. Met nabijheid worden denkbeeldige

van de aandacht van de viewer naar belangrijke

kijkgrenzen ingebouwd in de visualisatie die rust

delen van de visualisatie waar ook vaak het

en ruimte creëren.

vraagstuk zit van de viewer. Het principe van Contrast

Contrast gaat over het verschil dat er bestaat tussen twee

gerelateerde

componenten

een

visualisatie. Hoe groter het verschil, des te groter het contrast. Contrast voegt afwisseling (variëteit)

Figuur 1: Voorbeelden van nadruk. Een

architect

kan

ook

eyecatchers

toe aan een visualisatie en creëert eenheid. op

een

Contrast trek ook de aandacht van het oog van de

visualisatie plaatsen. Dit zijn gebieden waardoor de

viewer en vormt onderdeel van de kijklijn van de

visualisatie prettig en aantrekkelijk oogt. En waar

viewer in een visualisatie.

keer op keer het oog van de viewer naar toe wordt getrokken zonder dat de visualisatie na het vele bekijken als saai wordt beschouwd.

Het principe van Nabijheid Figuur 3: Voorbeeld van contrast Componenten die op een visualisatie relatief gezien

Door al deze visualisatieprincipes met elkaar te

dicht bij elkaar worden geplaatst, geven vaak de

combineren wordt uw visualisatie in ieder geval

indruk dat ze bij elkaar horen. Dit principe noemt

een

men het principe van nabijheid.

Bron: Dragon1 Studieboek

genot

voor

het

oog

van

kijker!

- Advertentie -

Workshop Dragon1 Architecture Toolbox Alleen bestemd voor de nieuwe generatie architecten, informatiemanagers, beleidsmedewerkers, beheerders, consultants en projectmanagers!

18 februari 2010, Wageningen Locatie De Valk, Dreijenlaan 2, Wageningen Aanvang 14:00 uur

Toegang: GRATIS

Mark Paauwe verzorgt een software demonstratie in het maken van architectuurvisualisaties van praktijkcases voor bedrijfstransformaties en ICT-innovatie (met NORA en GEMMA). Het maken van de architectuurvisualisaties wordt getoond in de nieuwe Dragon1 Architecture Toolbox 2.0. Er staan demo laptops voor u klaar. We rekenen op u! Meld u nu aan op http://training.paauwe.info

Dit e-magazine is een maandelijkse uitgave van Paauwe Group BV. De doelgroep van dit e-magazine zijn architecten, beleidsmedewerkers, adviseurs, (project)managers, ontwikkelaars en consultants in de breedste zin van het woord. Dit e-magazine bevat artikelen over onderzoek naar de praktijktoepassing van architectuur in organisaties en praktische gebruikstips voor architectuurtools. U kunt zich abonneren op dit e-magazine door u aan te melden via www.xr-magazine.nl. Reacties, advertenties of bijdragen kunt u mailen naar info@xr-magazine.nl