Superwizja w coachingu - Katarzyna Dujanowicz i Anna Chraniuk

SUPER WIZJA

W COACHINGU

SUPER WIZJA

W COACHINGU Katarzyna Dujanowicz Anna Chraniuk

Opracowanie redakcyjne: Małgorzata Misiak Korekta: Zespół Opracowanie komputerowe: Zbigniew Kowalczyk

Copyright © 2016 by Wydawnictwo Słowa i Myśli Sp. z o.o.

Wszystkie prawa zastrzeżone

ISBN: 978-83-63566-72-2 Wydanie I Lublin 2016

e-mail: wydawnictwo@slowaimysli.pl www.slowaimysli.pl

20-802 Lublin, ul. Skrajna 14 tel. 81 446 98 15, fax 81 470 93 04

03-968 Warszawa, ul. Saska 9J fax 22 616 40 15

Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Rozważania teoretyczne na temat superwizji coachingowej Czym jest superwizja Superwizja a inne formy wsparcia Cele i rodzaje superwizji ROZDZIAŁ 2. Z naszych doświadczeń, czyli jak wygląda superwizja Kontrakt w superwizji Superwizja grupowa (zamknięta/otwarta) Superwizja indywidualna Etyka w pracy superwizora Modele pracy superwizyjnej Narzędzia pracy Superwizja coachów tworzących zespół Superwizja organizacji

7

11

32

ROZDZIAŁ 3. Podsumowanie i refleksja Jak wybrać superwizora Kluczowe kompetencje superwizora Dlaczego warto poddawać się superwizji Istota superwizji coachingowej

74

Zakończenie

92

5

Wstęp

Skąd pomysł na napisanie tej książki? Dlaczego zainteresowałam się superwizją?

Dbam o swój rozwój coachingowy od wielu lat. Mam za sobą setki godzin pracy z klientami. Wierzę, że coaching pomaga ludziom odkrywać ich największy potencjał. Gdyby nie superwizja, nie pogłębiłabym mojej pracy, nie dałabym sobie prawa do ekspresji, w końcu nie miałabym odwagi wskazywać moim klientom tego, co naprawdę ich blokuje i powoduje, że stoją w miejscu.

Jednocześnie o coachingu zaczynamy słyszeć różne, nie zawsze pozytywne opinie. Sami coachowie często w tych opiniach są pogubieni i zastanawiają się, jak dbać o najwyższą jakość swych usług.

Superwizja to wgląd w siebie i swoją praktykę, daje nieograniczone możliwości rozwoju. Jest dla mnie również obroną najważniejszych wartości coachingu.

I o tym jest ta książka. Pragnę pokazać drogę, która pozwoli poszukać siebie i własnego stylu pracy, pragnę pokazać, że dobry coach ma odwagę poddawać się superwizji.

Dlaczego? Odpowiedź jest prosta: każdy coach, który dba o swojego klienta, zadba też o siebie – odkryje swoje ograniczenia, zwiększy samoświadomość, zweryfikuje intuicję.

Temu służy superwizja – pokazuje, że to, jacy jesteśmy i jak pracujemy, wpływa na naszych klientów.

7

We wrześniu 2015 roku stworzyłam pierwszą grupę superwizyjną w Szczecinie. Spotkałam w niej kilku odważnych coachów, którzy zdecydowali się jeszcze lepiej poznać siebie i to, jak pracować z klientami. Tutaj zebrałam najlepsze praktyki pracy superwizyjnej i przetestowałam różne metody pracy, znajdując zalety i wady superwizji grupowej i indywidualnej, pracy w grupie zamkniętej i otwartej.

Ta książka jest zapisem rozmowy ucznia i mistrza, coacha i superwizora. Pamiętajcie jednak, że uczeń często przerasta mistrza, i to w pracy superwizyjnej jest najpiękniejsze!

Superwizja odżywia, regeneruje, podnosi jakość życia naszego i naszych klientów. To czas zatrzymania i wnikliwości.

Niech zatem ta książka będzie chwilą refleksji dla Ciebie, coachu.

W tym miejscu chcę podziękować pierwszej grupie superwizyjnej w Szczecinie – Gosi, Małgosi, Joannie, Agnieszce, Kasi – za zaufanie i chęć rozwoju kompetencji coachingowych razem ze mną. Szczególnie doceniam bliskość, wsparcie i nieustającą wiarę Ani Chraniuk, która była ze mną od samego początku i gdyby nie ona, ta książka nigdy nie powstałaby. To głównie jej zasługa.

Dziękuję Gabrysi Borowczyk, za jej talent i absolutne oddanie sprawie.

Przede wszystkim jednak dziękuję mojemu mężowi – jego wsparcie, bliskość i ciągłe stwarzanie możliwości do rozwoju są wyjątkowe i bezcenne!

Kasia Dujanowicz

8

Jak to się zaczęło

Kasia: Jak to w życiu bardzo często bywa, poznałyśmy się z Anią przypadkiem. Ania szukała dla siebie coacha i wsparcia w ważnej zmianie życiowej. Sama jest coachem, więc nasza relacja po skończonej współpracy odżyła, ale w zupełnie innej postaci. Zadzwoniłam do niej we wrześniu 2015 roku z propozycją dołączenia do pierwszej grupy superwizyjnej, którą właśnie uruchamiałam: „Aniu, chcę Cię zaprosić na superwizję grupową, którą organizuje w Szczecinie!”.

Ania: Superwizję? Grupową? Ja? Byłam absolutnie zaskoczona tą propozycją, zwłaszcza że zmiany były w toku i wiele się u mnie działo – byłam niezwykle aktywna i zaangażowana zawodowo, zdarzało się, że brakowało mi czasu, a tu jeszcze propozycja kolejnego działania, i to jakiego!

Fakt, doskonale wiedziałam, na czym polega superwizja.

Wiedziałam, że w aktywnej pracy coachingowej (ale też trenerskiej – bo przecież jestem również trenerem) jest ona szczególnie istotna, niemal obowiązkowa, jeśli poważnie myśli się o swojej pracy. Mimo racjonalnej wiedzy w głowie pojawiały się różne myśli: nie idę, przecież to ogromna ekspozycja społeczna i będą mnie oceniać (w sumie konstruktywnie, ale jednak oceniać!), a jak tam będą „lepsi” coachowie ode mnie, bardziej doświadczeni, znani? Nie. Jakoś się wymigam, napiszę, że mi terminy nie pasują – zaczęłam szukać wymówek, serce mówiło, że należy je znaleźć niezwłocznie i bezwarunkowo.

Pojawiły się chyba wszystkie możliwe mechanizmy obronne, które niewątpliwie były sygnałem, że superwizji

9

bardzo potrzebuję. Kiedy emocje opadły, zaczęłam porządkować wiedzę: czym jest superwizja, na czym polega, jakie daje korzyści. Wiedziałam już, że dołączę do grupy i skorzystam z propozycji.

K: Co zatem ostatecznie zadecydowało o tym, że zaczęłaś uczęszczać na superwizję?

A: Przede wszystkim fakt, że aktywnie pracuję zawodowo, mam chwile zwątpienia i sama nie zrobię „wglądu w siebie”.

Poza tym w trudnych sytuacjach w pracy z klientem potrzebuję wsparcia, przepracowania tematu, abym była jeszcze lepsza. Ważne było dla mnie także otwarcie się na siebie i uzyskanie inspiracji do ciągłego uczenia się przez doświadczanie, nieustannego rozwoju w konkretnym kierunku, ale też potrzeba znalezienia własnego stylu coachingu. I jeszcze jedna rzecz, która mnie przekonała – superwizor, który superwizję prowadzi, a więc Ty, Kasiu, to, jaka jesteś, jak pracujesz, co dajesz od siebie i co potrafisz wydobyć z drugiego człowieka. Miałam przeczucie, że to będzie wspaniałe wyzwanie z nieocenioną korzyścią dla mnie.

10

ROZDZIAŁ 1

K: Superwizja w coachingu jest tematem jeszcze niezgłębionym. Chciałabym jednak, aby to się zmieniło i superwizję powszechnie praktykowano, żeby stała się obowiązkowa dla każdego coacha, a co za tym idzie, miała jasno określone standardy.

A: Niestety polska literatura na ten temat jest uboga. Co więcej, nie do końca wiadomo, jak powinna wyglądać superwizja, jakie zasady i kryteria spełniać. Jest ona od lat z powodzeniem stosowana w psychologii, terapii, mentoringu. W tych też dziedzinach jest jasno określona i sformalizowana.

K: Tak, ale należy pamiętać, że superwizja w coachingu jest stosunkowo nową dziedziną i tak jak mówisz, trudno znaleźć publikacje na ten temat sprzed 1994 roku, zwłaszcza w języku polskim. Dziś staje się ona powoli jednym z wymagań formalnych ukończenia certyfikacji International Coach Federation (ICF), zwłaszcza w szkołach, w których superwizja jest wymogiem formalnym. Pojawiają się próby jej sformalizowania dla coachów, choć konkretów wciąż brak.

Niestety nadal jest ona bardzo różnie rozumiana i odbierana nie tylko przez coachów, ale też przez samych superwizorów. Przez niektórych łączona jest z mentor coachingiem, dla innych wiąże się z nadzorem czy nawet kontrolą. Zresztą pochodzenie samego słowa jest angielskie, a supervision oznacza właśnie nadzór.

11

A: Kiedy superwizja rozumiana jest jako nadzór czy kontrola, coachowie niechętnie jej podlegają. Cenią oni sobie przecież wolność. Wierzą, że wszystko, co jest potrzebne do zmiany, do uporządkowania bałaganu, klient ma w sobie i może osiągnąć wszystko, o czym marzy. Poza tym zakłada się, że każdy klient sam jest odpowiedzialny za siebie i swoje czyny, a co więcej, nie wymaga żadnej kontroli. Coachowie bardzo często wspierają klientów w wolności osobistej, w jej poszerzaniu, wspierają w samostanowieniu, braniu odpowiedzialności za własne wybory. Nic więc dziwnego, że takie rozumienie superwizji zniechęca do niej. Rodzi się myślenie: „Klient ma być wolny, ma wolny wybór, a ja, coach, nie?”.

K: Zdecydowanie, a przecież Hawkins i Smith mówią wyraźnie: „Superwizja jest miejscem, gdzie profesja oddycha i uczy się. Superwizja może być bardzo ważną częścią dbałości o siebie, otwartości na uczenie się nowych rzeczy i konieczną częścią trwającego nieustannie samorozwoju coacha, jego świadomości i zaangażowania w uczenie się”1.

Inną definicję przytacza Myles Downey: „Celem superwizji jest zapewnienie ochrony najlepszych interesów klien-

P. Hawkins, N. Smith, Coaching, Mentoring and Organizational Consultancy: Supervision and Development, Open University Press, London 2007.

1

12

ta i coacha, by dostarczyć edukacyjnego i regenerującego wsparcia coachowi”2.

Pięknie o superwizji mówi też Nancy Kline: „Superwizja umożliwia wprowadzenie kogoś z powrotem do jego umysłu, aby pokazać, jak dobry może być”3.

A: Według International Coach Federation superwizja to: „Bezpieczne środowisko rozstrzygania kwestii zawodowych coacha, jego refleksji nad dotychczasową pracą. To również przestrzeń, gdzie coach może spotkać się z ekspertem, może zasięgnąć jego opinii, wyciągnąć wnioski, które pomogą zaplanować przyszłe zmiany dotyczące rozwoju zawodowego i doskonalenia się”4.

K: Mamy jeszcze Izbę Coachingu, która na swoich stronach pisze, że „superwizja stwarza coachowi przestrzeń do refleksji. Dzięki temu może on we wspierającej atmosferze przyglądać się swojej pracy oraz własnym reakcjom, zastanawiać się nad szukaniem dróg, jakimi podąży wspólnie z klientem. Natomiast gdy poczuje, że utknął w miejscu, może poddać proces coachingu analizie odsłaniającej trudne punkty interakcji. Celem superwizji jest przede wszystkim rozwój coacha przez informację zwrotną superwizora.

Ma to zarówno znaczenie dla doświadczonych coachów, jak i tych, którzy dopiero zaczynają swoją pracę”5.

A: Układa mi się to w taką całość: superwizja jest procesem ciągłego uczenia się, rozwoju i samodoskonalenia coacha.

Nie jest jednorazową interwencją, ale formą pracy, która M. Downey, Effective Coaching: Lessons from the Coach’s Coach, Texere, New York-London 2003.

3 Ibidem.

4 ICF Polska, Superwizja w coachingu, http://icf.org.pl/pl208,superwizja-w-coachingu.html (dostęp: 11.04.2016).

5 Izba Coachingu, Zalety superwizji. Korzyści z uczestnictwa w superwizji grupowej, http://www.izbacoachingu.com/pl/news/133/zalety-superwizji.html (dostęp: 11.04.2016).

2

13

ma towarzyszyć coachowi w całej karierze zawodowej. To profesjonalna pomoc coachowi, aby jak najlepiej wspierał klienta, pamiętał o zasadach, kodeksie etycznym, nie zagubił się w gąszczu uczuć, emocji, dylematów czy przekonań klientów.

JAK WYGLĄDA SUPERWIZJA (opracowanie własne)

AKTYWNE UCZENIE

PROBLEM

ZMIANA ROZWÓJ

ROZWIĄZANIE

SUKCES

K: Dokładnie! Dla mnie superwizja to najlepszy, najmocniejszy i najbardziej wszechstronny sposób na stawanie się profesjonalnym coachem przez refleksyjne uczenie się. Ma na mnie mobilizujący wpływ – zmusza do świadomego wysiłku i do tego, by lepiej przygotowywać się do pracy z klientami.

Skłoniła mnie do weryfikacji mojej pracy i wypracowania własnego, unikatowego stylu. Pcha mnie do przodu i zatrzymuje jednocześnie, aby stawać się lepszym coachem.

A: Pięknie powiedziane. Superwizja w coachingu bardzo mocno kojarzona jest z tą, która odbywa się w psychologii,

14

Refleksja  A czym dla Ciebie jest superwizja?  Co zyskasz, idąc na superwizję?  Jakie są Twoje obawy? ........................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

terapii. Mówiąc „superwizja”, często myśli się o mentoringu. O ile jej źródło jest niepodważalne – najwięcej wiedzy o superwizji czerpiemy z terapii, która była terenem gromadzącym po raz pierwszy doświadczenia wykorzystywane później w superwizji coachów – należy pamiętać, że w coachingu ma ona zupełnie inny charakter. W terapii psychologicznej sięga się do tego, co już było – celem jest rozwiązanie problemów z przeszłości. Coaching z kolei nastawiony jest na teraźniejszość i przyszłość, a do przeszłości wracamy po to, żeby zobaczyć, kiedy klient był sprawczy, co mu się udało, jakie zasoby wykorzystywał, a jakie ma

15

obecnie. Zatem specyfika pracy z klientem jest inna, a co za tym idzie, również superwizja, jakiej podlega coach, będzie inna niż ta, której podlega psycholog czy terapeuta.

K: Jak pisze Hanna Zaleska, superwizor Izby Coachingu: „Superwizja jest jednym z najistotniejszych procesów wspierających i integrujących osobisty i zawodowy rozwój coacha. Jest znana w psychoterapii, zyskuje na popularności w coachingu, a wkrótce stanie się niezbędna do utrzymania efektywnej drogi rozwoju każdego coacha. […] Superwizja wynika przede wszystkim z potrzeby wyjaśnienia dylematów pojawiających się w procesach coachingowych, a także z potrzeby poszukiwania coraz to nowych źródeł inspiracji, które wzbogacają warsztat coacha. Superwizja wzmacnia coacha nawet wtedy, gdy coach stawia inne cele na spotkaniu z superwizorem”6.

Tutaj warto pamiętać, że obie superwizje (terapię i coaching) łączy nastawienie na uczenie się, zajrzenie w głąb siebie i poszukanie w sobie rozwiązania, odpowiedzi na pytania. Można zatem śmiało powiedzieć, że superwizja w terapii jest najbliższa coachingowej superwizji problemowej (o której jeszcze będziemy rozmawiały).

A: Tutaj też wyraźnie widać, że granica superwizji i innych form wsparcia jest krucha, weźmy choćby mentoring, interwizję czy trening.

K: Często też mentor coaching mylony jest z superwizją. Poznałam kilku superwizorów, którzy tak naprawdę pracowali stricte mentoringowo, mówiąc, że to superwizja. A przecież różnica jest zasadnicza. International Coach Federation wskazuje: „Mentor zapewnia profesjonalne wsparcie 6 H. Zaleska, Coaching dla coacha. Kilka refleksji na temat superwizji pracy coacha, Izba Coachingu 2011, http://www.izbacoachingu.com/pl/publications/14/coaching-dla-coacha.-kilka-refleksji-na-temat-superwizji-pracy-coacha..html (dostęp: 19.04.2016).

16

w osiąganiu i wykazywaniu kolejnych kompetencji coachingowych wymaganych na kolejnych poziomach akredytacji, które chce osiągnąć mentee (klient mentor coachingu)”7. Zatem mentor coaching odnosi się do kompetencji coachingowych i jest bliski superwizji normatywnej (omówimy ją szczegółowo później), ale zdecydowanie nią nie jest.

Z kolei interwizja odbywa się wtedy, kiedy pracujemy z osobą na tym samym lub podobnym poziomie rozwoju coachingowego. Mamy wtedy do czynienia z pracą peer-to-peer (ang. równy z równym). Możemy zatem śmiało powiedzieć, że superwizor jest mentorem i „interwizorem”.

Ważne, by jego doświadczenie superwizyjne i coachingowe było większe niż kolegi, z którym pracuje. Według ICF superwizor, który pracuje z innymi coachami, musi mieć akredytację o stopień wyższą, by jego praca była uznana przy odnowieniu akredytacji.

Sama jako trener doświadczyłam też superwizji w treningu. Koncentruje się ona głównie na umiejętności pracy z grupą, umiejętnościach dydaktycznych trenera, ale też wiedzy i doświadczeniu związanych z tematem, w którym szkoli. Superwizja w tym przypadku ogranicza się w dużej mierze do wymiaru normatywnego i bardzo często jest postrzegana jako narzędzie rozwoju trenerów.

A: W tych wszystkich formach wspierania – jeśli można tak powiedzieć – pracujemy w różnych obszarach, na różnych zagadnieniach. Myślę, że istnieje bardzo duże ryzyko zamiany superwizji w doradztwo czy konsulting. Przecież kiedy coach przyjdzie na spotkanie ze swoim problemem, tak łatwo podczas superwizji udzielić odpowiedzi, porozmawiać o możliwych opcjach, aby każdy powiedział, co myśli, i potem wyjść. Bardzo łatwo, prowadząc superwizję, można się zapomnieć, zacząć doradzać, sugerować, a przecież to nie jest superwizja.

ICF Polska, Mentor coaching w ICF, http://icf.org.pl/pl207,mentor-coaching-w-icf.html (dostęp: 11.04.2016).

7

17

K: Masz rację. Niezwykle ważne jest, aby trzymać się zasad i standardów (które powinny być określone), być etycznym; aby znać rodzaje superwizji, wiedzieć, jakie są jej cele.

Wszystko po to, by superwizja w Szczecinie, Poznaniu, Warszawie i Krakowie wyglądała zawsze tak samo.

A: To może zacznijmy od celów. Jakie są cele superwizji?

K: Prowadząc superwizję, mówię o jej następujących celach:  wzmacnianiu poczucia pewności siebie i poznaniu własnego stylu coachingowego;  zwiększaniu świadomości własnych interwencji i ich wpływie na klienta;  pomocy w zrozumieniu dynamiki procesu z klientem, przyczynach i przejawów oporu;  zwiększaniu wiedzy na temat uwarunkowań systemowych i ich wpływie na przebieg coachingu;  wspieraniu zrozumienia własnych ograniczeń;  rozwiązywaniu dylematów etycznych związanych z pracą coacha.

18

A: Idąc dalej, jakie mamy rodzaje superwizji, na czym możemy podczas niej pracować?

K: Książka Coaching. Teoria, praktyka, studia przypadków8 pod redakcją Małgorzaty Sidor-Rządkowskiej zestawia rodzaje superwizji według różnych badaczy: Kadushina, Proctor, Hawkinsa i Smitha, a także metodykę CoachWise.

Superwizja według Alfreda Kadushina9 dzieli się na:  administracyjną – skupia się na prawidłowym, skutecznym i właściwym wdrażaniu polityki i procedur;  edukacyjną – ma na celu poprawę morale i zadowolenia z pracy;  pomocy – polega na rozwoju wiedzy, postaw i umiejętności niezbędnych do pracy.

Brigid Proctor10 pisze o superwizji:  Normatywnej – skupia się na utrzymaniu standardów zawodowych i zarządzania poprzez odniesienie pracy coacha/mentora do kodeksu etycznego i zestawu zasad pracy profesjonalnej;  Formacyjnej – polega na udzieleniu superwizowanemu przez superwizora feedbacku, którego celem jest rozwijanie umiejętności, przekazanie wiedzy i kształtowanie prawidłowej postawy profesjonalnej;  Wspierającej – jej istotą jest wysłuchanie w atmosferze poufności i przychylności, kiedy to superwizor daje coachowi/mentorowi okazję do wypowiedzenia na głos ważnych dla siebie spraw, uzyskania wsparcia Coaching. Teoria, praktyka, studia przypadków, red. M. Sidor-Rządkowska, Wolters Kluwer, Kraków 2009, s. 211.

9 A. Kadushin, Supervision in social work, Columbia University Press, New York 1976.

10 B. Proctor, Supervision: A co-operative exercise in accountability, [w:] A. Marken & M. Payne (red.) Enabling and ensuring: supervision in practice, Leicester National Youth Bureau/Council for Education and Training in Youth and Community Work, 1986.

8

19

i możliwości konfrontacji z nie zawsze uświadomionymi kwestiami, z osobistym ustosunkowaniem, wątpliwościami i chwilami niepewności.

U Petera Hawkinsa i Nicka Smitha11 odnajdujemy superwizję: jakościową, rozwojową i odświeżającą. Modelem tym od 2016 roku posługuje się w pracy superwizyjnej EMCC (European Mentoring and Coaching Council).

Sama pracuję zgodnie z metodyką CoachWise i najbliższe są mi trzy rodzaje superwizji: normatywna, rozwojowa i problemowa.

RODZAJE SUPERWIZJI (opracowanie za H. Szmidt, [w:] K. Sidor-Rządkowska, Coaching. Teoria, praktyka, studia przypadków, Wolters Kluwer, Kraków 2009, s. 211.)

Kadushin (1992)

Proctor (1986)

Hawkins i Smith (2007)

CoachWise (2009)

Administracyjna

Normatywna

Jakościowa

Normatywna

Edukacyjna

Formacyjna

Rozwojowa

Rozwojowa

Pomocy

Wspierająca

Odświeżająca

Problemowa

A: Z superwizją normatywną pierwszy raz spotkałam się podczas akredytacji na coacha ICF, która jest obowiązkowym elementem certyfikacji coachów. Później z kolei byłam z drugiej strony – pomagałam kandytaom na coachów przygotować się do akredytacji. W takiej formie superwizja normatywna przybiera postać mentor coachingu. Podstawą pracy jest tutaj 11 kompetencji12 wyznaczonych i opi P. Hawkins, N. Smith, Coaching, mentoring and organizational consultancy: supervision and develepment, Open Uniwersity Press, London 2007.

12 Według ICF kluczowymi kompetencjami coacha są: ustalanie zasad współpracy (zgodność z kodeksem etycznym i standardami zawodu oraz uzgodnienie kontraktu), współtworzenie relacji (budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa klienta oraz obecność coachingowa), efektywne komunikowanie (aktywne słuchanie, pytania sięgające sedna i bezpośrednia komunikacja), wspieranie uczenia się i osiągania rezultatów (budowanie świadomości, projektowanie działań, planowanie i wytyczanie celów oraz zarządzanie postępa11

20

sanych przez ICF. Kandydat na coacha przygotowujący się do akredytacji musi wykazać się praktyczną znajomością wskazanych kompetencji, powinien pokazać podczas sesji, że je zna i stosuje. Ważne jest, by trzymanie się ich było naturalne, a nie wymuszone, gdyż wtedy sesja przybiera sztuczny charakter, co działa na niekorzyść klienta. Warto wspomnieć, że ICF wymaga (poza innymi elementami) 10 godz. mentor coachingu przy ubieganiu się o akredytację na poziomie ACC (associate certified coach) oraz kolejnych 10 godz. po 3 latach w celu odnowienia certyfikatu.

Z kolei Izba Coachingu do akredytacji coachingowej wymaga uczestnictwa w 20 godz. superwizji oraz 25 godz. w ciągu kolejnych 5 lat do odnowienia akredytacji. Po superwizję normatywną (mentor coaching) sięgają zatem kandydaci na coachów, ale też praktykujący coachowie, którzy odnawiają swoją akredytację. Kiedy pomagam przygotować się przyszłym coachom do akredytacji ICF, problematyka najczęściej dotyczy:  poziomu zaufania do samego siebie jako coacha – coachowie mają wiele wątpliwości związanych ze swoją rolą, wykorzystywanymi narzędziami i strategiami oraz tym, czy dobrze pracują z klientem podczas sesji;  nastawienia na rozwiązanie problemu, z jakim przyszedł klient, oraz na kierowanie rozmową w wybranym przez coacha kierunku; w takim momencie dochodzi do tego, że coach przestaje wierzyć w zdolności klienta do dysponowania wszelkimi niezbędnymi zasobami do rozwiązania swojego problemu; pojawia się zagrożenie doradzania i narzucania klientowi własnych doświadczeń, przemyśleń;  pozostawania wyłącznie w strefie komfortu, co oznacza stosowanie sprawdzonych już narzędzi, pracowanie w schemacie, w którym coach czuje się domi i zaangażowaniem), http://icf.org.pl/pl81,kluczowe-kompetencje-coacha-icf.html (dostęp: 16.04.2016).

21

brze – to sprawia, że zarówno proces, jak i twórcze myślenie klienta są ograniczone; myślenie nie jest płynne, a w konsekwencji proces może być nieefektywny;  skoncentrowania się na swoim dialogu wewnętrznym – coach nie do końca skupia się na procesie; poddaje się własnym emocjom, nie jest w stanie odłożyć swoich spraw na bok i w pełni oddać się pracy z klientem.

Są to bardzo ważne kwestie, na które szczególnie początkujący coach musi bardzo uważać.

RODZAJE SUPERWIZJI

Problemowa

Rozwojowa

Normatywna

K: Jednym z dwóch zakresów superwizji normatywnej jest właśnie mentor coaching. Natomiast jeśli poza akredytacją sięgamy po superwizję normatywną, wtedy jej celem jest rozwój konkretnych, jasno określonych umiejętności coachingowych zgodnie z wytyczonymi w różnych podejściach i systemach akredytacyjnych modelami kompetencyjnymi. Decydujące jest tutaj sprawdzenie zgodności pracy coacha z wymogami formalnymi, przy czym model (procedury, wytyczne, kodeks) traktuje się jako punkt odniesienia. W trakcie superwizji normatywnej superwizor analizuje prowadzone przez coacha sesje (nagrane lub prowadzone w obecności superwizora) i udziela mu informacji zwrotnej dotyczącej poziomu

22

zgodności jego umiejętności ze standardem kompetencyjnym.

Warto wspomnieć, że często profesjonalnym i praktykującym coachom nie chodzi jedynie o zdobycie wymaganych do odnowienia akredytacji godzin i otrzymanie potwierdzenia uczestnictwa w superwizji. Istotne jest dla nich doskonalenie warsztatu pracy dla własnego dobra, a przede wszystkim dla dobra klienta. Mam tu na myśli dbanie o profesjonalizm w zawodzie i weryfikację własnych kompetencji czy też ich konstruktywną ocenę, by być jeszcze lepszym.

Podczas superwizji normatywnej coachowie pracują nieco inaczej – superwizor udziela informacji zwrotnej, zazwyczaj jednak coach sam określa i decyduje, która kompetencja jest dla niego problematyczna. Wyznacza obszar, w którym czuje się słabszy, i pod tym kątem odbywa się praca oraz doskonalenie jego kompetencji. Na forum praca skupia się na ocenie tej konkretnej kompetencji, aby jak najobszerniej i najdokładniej ją zweryfikować. Oczywiście doświadczeni coachowie również całościowo poddają superwizji własne kompetencje, często jednak skupienie się na jednej, zrozumienie własnych braków i ograniczeń pozwala na szybkie, dokładne, a przede wszystkim skuteczne jej doskonalenie.

Superwizja normatywna może być prowadzona „na żywo” lub superwizor może odsłuchiwać sesje, a następnie udzielać informacji zwrotnych; może mieć ona charakter indywidualny oraz grupowy – forma zależy tak naprawdę od wyboru coacha.

A: Superwizja normatywna jest więc niezwykle istotna.

Umożliwia coachom przestrzeganie wymagań związanych z wykonywanym zawodem, zapobiega popełnianiu błędów, pracy niezgodnej z kodeksem etycznym, ale też wskazuje na profesjonalizację zawodu, weryfikuje nałożone ramy wynikające z uzyskanej akredytacji, by mieć pewność, że praca coacha wykonywana jest na najwyższym poziomie. A na czym polegają kolejne rodzaje superwizji?

23

Refleksja  Nad jakimi umiejętnościami potrzebujesz popracować?  Którą kompetencję potrzebujesz wzmocnić? ........................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. .............................................................................

K: Superwizja rozwojowa ma na celu wsparcie coacha w jego rozwoju zawodowym. Rozwój ten może dotyczyć różnych obszarów profesjonalnego funkcjonowania coacha.

To on decyduje, które zagadnienia wymagają wsparcia oraz profesjonalizacji, a wybrane przez niego kwestie podlegają superwizji. Należy pamiętać, że superwizja (szczególnie rozwojowa) jest interaktywna i twórcza – nie da się jej za-

24

planować, ułożyć scenariusza. Ona się toczy swobodnie i naturalnie w kontakcie superwizora z coachem, który jest wyjątkowy, niepowtarzalny w osiąganiu celu. Można powiedzieć, że coach przenosi na superwizję swój własny plan i schemat pracy. Musi być również gotowy na taki rodzaj superwizji – powinien być otwarty na zmiany, intensywną pracę, szczery i zaangażowany. W przeciwieństwie do superwizji normatywnej superwizja rozwojowa jest dobrowolna, a u świadomych coachów wynika z potrzeby samorozwoju i chęci profesjonalizacji swojej pracy. Należy więc pamiętać, że celem superwizji rozwojowej jest też (a może przede wszystkim) stworzenie atmosfery szacunku, uczciwości i zaufania, w której coach będzie mógł przyjrzeć się swojej pracy, prowadzić intensywną i efektywną refleksję o sobie i swojej pracy.

Superwizja rozwojowa może przybierać formę grupową, indywidualną lub mieszaną, w zależności od potrzeb oraz preferencji coacha. Praca podczas niej może być bardzo różna, np. analiza nagranych sesji, studium przypadku, wykonywanie indywidualnych zadań, ekspozycja społeczna i przepracowanie tematu (szczególnie podczas sesji grupowych).

A: Zatem obszary poruszane podczas superwizji rozwojowej są bardzo różne. Do najczęstszych celów należą:  zdefiniowanie indywidualnego stylu coachingowego;  określenie specjalizacji coachingowej;  odkrywanie własnych zasobów;  odkrywanie obszarów rozwojowych;  zaplanowanie ścieżki dalszego rozwoju zawodowego.

Cele mogą się zmieniać w zależności od miejsca, w którym w danym momencie znajduje się coach, ponieważ superwizja nie jest jednorazową interwencją, ale powinna towarzyszyć coachowi w całej jego karierze zawodowej.

Skoro on dojrzewa i zmienia się, również jego potrzeby rozwojowe będą się zmieniać.

25

Refleksja  Nad czym w obszarze superwizji rozwojowej będziesz pracować?  Jaki obszar wzmocnisz?  Jakim jesteś coachem? ........................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. ..............................................................

K: Dokładnie tak. Mamy jeszcze superwizję problemową.

A: Celem superwizji problemowej jest analiza trudnych przypadków, z jakimi w swojej pracy zetknął się coach. Ta superwizja służy rozwiązaniu problemu – przepracowaniu go, zrozumieniu, co przyczyniło się do jego powstania, co

26

go determinuje, a na koniec znalezieniu sposobu jego rozwiązania. Superwizor pomaga zrozumieć coachowi, co jest w tych sytuacjach trudne, jakie wartości kryją się w danym zagadnieniu, jakie wewnętrzne przekonania wpływają w określony sposób na efektywność pracy coacha z klientem.

K: Zdecydowanie łatwiej byłoby przyjść na superwizję, omówić problem i pozwolić sobie doradzić. Tutaj nie jest jednak tak łatwo – kluczem jest to, aby coach sam doszedł do rozwiązania, przyjrzał się sobie w kontekście problemu, z jakim przyszedł, znalazł rozwiązanie, a wtedy będzie ono z nim spójne i efektywne. Każdy coach ma nieprzepracowany element siebie, jakieś zagadnienie, które na niego wpływa w określony sposób. Praca superwizyjna nad rozpoznanym problemem często pozwala odkryć właśnie te determinanty, które coacha ograniczają, blokują i sprawiają, że ma problem do rozwiązania. Superwizja problemowa nie jest więc tylko odpowiedzią na problem czy trudną sytuację, ale jest też intensywną pracą nad sobą, rodzajem zmierzenia się z sobą, pewnym wglądem w siebie. Oczywiście bywa tak, że źródło problemu leży poza nami, nie każdy będzie miał bardzo głębokie podłoże, nie wolno jednak trudnej sytuacji bagatelizować. Warto więc swoje trudności i problemy przepracować superwizyjnie, dbając o klienta, ale przede wszystkim o swój komfort pracy.

A: Zatem po superwizję problemową najczęściej sięgamy, gdy:  coach ma jakiś problem – wrażenie, że utknął z klientem w martwym punkcie; nie widzi postępów, po każdej sesji czuje, że coś nie gra;  coach ma „trudny przypadek” i potrzebuje jego analizy;  relacja z klientem się zacieśnia – coach angażuje się emocjonalnie;  pojawiają się dylematy etyczne;

27

Refleksja  Co w pracy z klientem jest dla Ciebie trudne?  Z czym w swojej pracy potrzebujesz się zmierzyć? ........................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. .............................................................................

 zajdzie potrzeba identyfikacji własnych ograniczeń, ale też wyzwań;  potrzebna jest analiza wpływu własnych wartości, przekonań, zasad na efektywność pracy z klientem.

K: Dokładnie! Warto też wspomnieć, że superwizja problemowa powinna być zindywidualizowana, stąd pamiętajmy: nie doradzamy, nie dzielimy się na superwizji własnymi do-

28

RODZAJE SUPERWIZJI A CEL I OBSZARY PRACY (opracowanie własne) RODZAJE SUPERWIZJI

CEL

PRZYKŁADOWE OBSZARY PRACY

Normatywna (mentor coaching)

Praca nad • Aktywne słuchanie konkretnymi • Obecność coachingowa umiejętnościami • Zadawanie pytań coachingowymi

Rozwojowa

Wsparcie coacha w jego rozwoju zawodowym

• Zdefiniowanie indywidualnego stylu coachingowego • Określenie specjalizacji coachingowej • Odkrywanie własnych zasobów • Odkrywanie obszarów rozwojowych • Zaplanowanie ścieżki dalszego rozwoju zawodowego

Problemowa

Analiza trudnych przypadków, z jakimi zetknął się coach w swojej pracy

• Coach ma problem w swojej pracy • Coach ma tzw. „trudny przypadek” i potrzebuje jego analizy • Relacja z klientem się zacieśnia – coach angażuje się emocjonalnie • Dylematy etyczne • Potrzeba identyfikacji własnych ograniczeń, wyzwań • Analiza wpływu własnych wartości, przekonań, zasad na efektywność pracy z klientem

29

świadczeniami – to nie jest wymiana dobrych praktyk, ale praca coacha nad sobą, wgląd w siebie, aby znaleźć rozwiązanie, gdyż każdy jest inny i co innego może być dla niego trudnością czy wyzwaniem.

A: Kiedy zatem należy sięgnąć po superwizję?

K: Superwizja jest dla każdego praktykującego coacha, więc kiedy prowadzisz procesy coachingowe, pracujesz coachingowo – jesteś w tym obszarze aktywna zawodowo, warto wtedy pomyśleć o sobie i superwizji. Nie musi być ona regularna (choć taką uważam za najbardziej efektywną), ale warto, by była i żeby z niej korzystać. Jest ona też pewną formą ekspozycji społecznej i niewątpliwie trzeba mieć odwagę, aby się jej poddawać. Daje natomiast duże korzyści i pozwala coachowi dbać o siebie – przez rozwój i wsparcie.

A: To trochę taka higiena dla coacha – dbanie o siebie, a przez to o swoich klientów. Ważne jest, by zacząć, spróbować choć raz. Aby to zrobić, należy znaleźć dla siebie superwizora – osobę, która wie, jak powinno się takie spotkania prowadzić, jak działać, wspierać. Wybierając superwizora, warto zatem sprawdzić, czy faktycznie ma on w tym zakresie kompetencje, doświadczenie, ale też jaki jest i czy nam odpowiada, czy dobrze czujemy się w jego towarzystwie i mamy do niego zaufanie. Warto również zastanowić się, jaki rodzaj superwizji będzie dla nas najlepszy, czy lepiej pracuje się nam w grupie, czy indywidualnie. I jeszcze jedna ważna rzecz, o której już wspomniałaś – aby zacząć, trzeba być gotowym, otwartym na superwizję. Należy pamiętać, że jest to proces interaktywny i jeśli będziemy na niego zamknięci, nie przyniesie wymiernych efektów, może nawet stać się stratą czasu. Bierność, nieszczerość, sztywność i sztuczność nie są sprzyjające, gdyż będą blokować.

Z tego powodu idąc na superwizję, warto zaufać, otworzyć się. Z pewnością będzie to łatwiejsze, gdy przed nami będzie profesjonalista – ktoś z wiedzą i doświadczeniem.

30

K: Zdecydowanie, gotowość do pracy jest bardzo ważna.

A: Z każdym słowem upewniam się, że jako coach bezwzględnie potrzebuję superwizji.

Refleksja  Na ile jesteś gotowy poddać się superwizji? ........................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

31