TERAPEUTYCZNE WIERSZYKI DŹWIĘKONAŚLADOWCZE

Redakcja: Renata Malek Opracowanie graficzne: Andrzej Szymański Ilustracje: archiwum Wydawnictwa, Fotolia.com Projekt okładki: Sandra Dudek Zdjęcie na okładce: © Denys Kurbatov /Fotolia.com

© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2012

Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6

tel: 58 348 09 50, 58 348 09 51

fax: 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl

Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopiowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.

ISBN 978-83-7134-620-0 Gdańsk 2013 – Wydanie I

Ćwiczenia językowe z wyrazami dźwiękonaśladowczymi mają na celu ogólną stymulację językową dzieci. Wyrazy dźwiękonaśladowcze, inaczej onomatopeje, to wyrazy, które swym brzmieniem naśladują naturalne dźwięki i mają często zwyczajowo ustaloną pisownię, na przykład „hau! hau!” naśladujące szczekanie psa lub „kukuryku” naśladujące pianie koguta. Należy pamiętać, że nie wszystkie dźwięki są możliwe do zapisania. Przykładem może być odgłos cmoknięcia – stosunkowo łatwy do wydobycia, ale trudny do zarejestrowania za pomocą środków językowych. Warto też zauważyć, że onomatopeje zwykle wymawia się nieco inaczej niż słowa o podobnym zapisie, ale mające inne znaczenie, na przykład odgłos kukułki „kuku” wymawia się inaczej niż słowo „ku” w znaczeniu „do”.

Rymowanki z tego zbioru umożliwiają ćwiczenia artykulacyjne połączone dodatkowo z wychwytywaniem i tworzeniem rymów, co bardziej aktywizuje dziecko i uatrakcyjnia zabawę. Wszystkie wierszyki zbudowane są według podobnego klucza. Dorosły czyta tekst tak, aby dziecko mogło uzupełnić pierwszy wers właściwym wyrazem dźwiękonaśladowczym. Zrymowanie onomatopei w drugim wersie sprzyja jej zapamiętaniu i utrwaleniu. Dwa kolejne wersy to zgadywanka rymotwórcza, w której dziecko musi odgadnąć ostatnie słowo.

Można pomóc maluchowi, podpowiadając mu pierwszą sylabę (ewentualnie kolejne).

Zbiór zawiera ponad 80 rymowanek podzielonych na kategorie związane ze źródłem naśladowanego dźwięku. Na marginesie każdej strony znajduje się ciąg pomniejszonych obrazków symbolizujących poznane dźwięki. Przed przystąpieniem do czytania kolejnej rymowanki warto zaproponować dziecku zabawę, której celem jest prawidłowe powtórzenie po kolei wyrazów dźwiękonaśladowczych należących do danej kategorii tematycznej. Przykładowo, zanim dorosły przeczyta wierszyk o śwince, dziecko na podstawie ikonek na marginesie powinno z pamięci wymienić wcześniej poznane onomatopeje: „i-o, i-o”; „pi, pi, pi”; „kuku”; „gul, gul, gul”, „cyt, cyt, cyt”, „patataj”. Jeśli maluch nie będzie mógł przypomnieć sobie jakiegoś odgłosu, należy powrócić do właściwej rymowanki, a następnie kontynuować czytanie utworów z kolejnych stron.

3

Pod każdą rymowanką znajdują się pytania i propozycje działań, które mogą urozmaicić zabawę związaną z czytaniem rymowanek. W zależności od wieku dziecka zagadnienia te można wykorzystać w całości lub częściowo. W rozdziale poświęconym dźwiękom wydawanym przez zwierzęta, oprócz pytań, znajdują się krótkie rymowanki zawierające dodatkowe informacje o zwierzęciu, którego odgłos jest omawiany. W ostatniej części książeczki zamieszczono rymowanki o zawołaniach i okrzykach wydawanych przez ludzi w różnych sytuacjach oraz krótki zbiorek żartów językowych dla nieco starszych dzieci.

przedmioty

Zegar robi tik-tak i dobrze wie, że tak powinien, a więc tyka i pracy nie u ni

ka.

Dlaczego zegary tykają?

Co oznacza jedno tyknięcie?

Ile razy zegar tyka w ciągu minuty?

Jakie dźwięki oprócz tykania może jeszcze wydawać zegar?

Kiedy je wydaje?

Zaproponuj dziecku zabawę polegającą na rytmicznym „tykaniu” w takt sekundnika. Następnie sprawdź, czy dziecko pamięta tempo, gdy nie patrzy na zegarek – zmierz czas jego dziecięciu „tyknięć”.

6

Dzwony biją bim-bam-bom.

Panie Janie, cały dom już się zbudził na śniadanie!

Panie Janie, niech pan wsta

nie!

Gdzie mogły się znajdować dzwony, o których mowa w rymowance?

Co trzeba zrobić, aby dzwon wydał dźwięk?

Jak się go uruchamia?

Czy znasz jakiś słynny dzwon? Gdzie on jest?

Czy znasz jakiegoś słynnego dzwonnika?

Jak się nazywa pan, który robi dzwony?

Rymowanka nawiązuje do znanej piosenki „Panie Janie”. Zademonstruj dziecku, jak należy wymawiać słowa „bim-bam-bom” zgodnie z jej melodią. Spróbujcie zagrać te trzy dźwięki na wybranym instrumencie.

7

Tną nożyce ciach, ciach, ciach.

Dzieci już wycięły dach, potem komin, jeszcze ściany i już domek po skła da

ny.

Na co trzeba uważać, używając nożyczek?

Co można ciąć nożyczkami?

Czy można jakoś inaczej naśladować dźwięk wydawany przez nożyczki?

Jaki inny dźwięk można naśladować słowem „ciach”?

Kiedy jeszcze można użyć słowa „ciach”?

Sprawdźcie, jaki dźwięk wydają nożyczki tnące gruby papier (tekturę) oraz jaki dźwięk wydaje zamykające się ostrze nożyczek.

8

Kapią krople plum, plum, plum.

Co to kapie? Chyba rum z wielkiej beczki gdzieś wycieka, a pod beczką – rumu rze ka.

Co to jest rum i kto go pije?

Czy dzieci mogą pić rum?

Jakie mogą być przyczyny tego, że rum kapie z beczki?

Co trzeba zrobić, żeby rum nie kapał?

Czy dzisiaj używa się jeszcze takich beczek jak ta na obrazku?

Odkręć delikatnie kurek przy kranie, tak żeby woda kapała wolno do naczynia z wodą, i posłuchaj z dzieckiem, jakie dźwięki wydają spadające krople.

9

Brzmią dzwoneczki deń, deń, deń.

Gdy je słychać, nawet leń bardzo szybko z łóżka wstanie.

Wie, że już czekają sa nie.

Do czego używa się dzwonków?

Gdzie można usłyszeć dźwięk dzwonków?

Jakie zwierzęta noszą na szyjach dzwonki i w jakim celu?

Czy masz w domu jakiś dzwonek? Do czego służy?

Jak się nazywa ruchomy element dzwonka?

Z czego mogą być zrobione dzwonki?

Zademonstruj dziecku wydobywanie dźwięku z pustych i częściowo wypełnionych wodą kieliszków małych i dużych. Zwróć uwagę na różnice brzmienia. Sprawdźcie, jakie dźwięki mogą wydawać inne naczynia, na przykład kubki, szklanki, metalowe garnki.

10

Szumi woda szszszy już minuty trzy.

Kiedy spłuczka się popsuje, taki efekt wy wo łu

je.

Po czym można poznać, że spłuczka się popsuła?

Co zrobisz, jeśli zauważysz popsutą spłuczkę w domu lub w przedszkolu (szkole)?

Gdzie można jeszcze usłyszeć szum wody?

Czy tylko woda może szumieć? Co jeszcze wydaje podobny dźwięk?

Spróbujcie naśladować różne rodzaje szumów, na przykład szum drzew na wietrze, szum w przewodach wentylacyjnych, szum morskich fal.

11

Gwiżdże czajnik iiiiii.

Zagotował mi wodę na herbatę.

Wypiję ją z bra tem.

Dlaczego czajnik gwiżdże?

Co jeszcze wydaje gwizd?

Co może gwizdać w kominie?

Jakie zwierzęta wydają odgłosy podobne do gwizdu czajnika?

Na jakie zwierzę się gwiżdże?

Czy grzecznie jest gwizdać na człowieka?

Co oznacza określenie „para w gwizdek”?

Spróbujcie zagwizdać na kilka sposobów, naśladując odgłos wydawany przez kosa, świstaka, kozicę i inne zwierząta. Zagwiżdżcie jakąś ładną melodię, starając się nie fałszować.

12