Gender & IWT - report summary (Vietnamese)

Báo cáo cung cấp thông tin tổng hợp và đánh giá bước đầu về các vai trò giới trong vấn đề buôn bán động vật hoang dã (ĐVHD) bất hợp pháp trên phạm vi toàn cầu.

Báo cáo xem xét nghiên cứu về giới, chứng cứ thực địa và nội hàm của hoạt động săn bắt, buôn bán và tiêu thụ các sản phẩm từ ĐVHD, cũng như hiện trạng về quản trị và chính sách quốc tế. Dựa trên các bằng chứng khoa học, báo cáo đã đưa ra một “khung phân tích giới” có tính thực tiễn cao nhằm hướng dẫn các bước lồng ghép phân tích giới vào tiến trình xây dựng các chương trình, chính sách và hoạt động can thiệp về buôn bán ĐVHD trái pháp luật thông qua kết quả điều tra hệ thống về đối tượng, tác nhân, tác động và biện pháp ứng phó trong các vai trò giới. Báo cáo cũng xác định các nhu cầu nghiên cứu và đưa ra các khuyến nghị từ cấp địa phương đến toàn cầu.

Báo cáo “Giới & Buôn bán ĐVHD bất hợp pháp, Vấn đề bị Coi nhẹ và Đánh giá thấp” – phát hành tháng 7/2021.

Tác giả: Joni Seager Để biết thêm thông tin, liên hệ: Rob Parry-Jones, Giám đốc, Sáng kiến về Tội phạm ĐVHD, WWF Quốc tế rparryjones@wwfint.org

1 NẾU KHÔNG XEM XÉT VẤN ĐỀ GIỚI TRONG CÁCH TIẾP CẬN VỀ BUÔN BÁN ĐVHD BẤT HỢP PHÁP THÌ KHÔNG KHÁC GÌ VIỆC “ĐẤU TRANH VỚI TỘI PHẠM VỀ ĐVHD MÀ MỘT TAY BỊ TRÓI SAU LƯNG” Dẫn đến lỗ hổng lớn trong cách hiểu về hoạt động, tiến trình phòng chống buôn bán ĐVHD bất hợp pháp cũng như cơ hội can thiệp trên thực tế. Ngược lại, việc lồng ghép phân tích giới vào cách tiếp cận về buôn bán ĐVHD bất hợp pháp sẽ giúp nâng cao khả năng thành công cho công tác bảo tồn và có thể trở thành chất xúc tác để giải quyết các vấn đề bất bình đẳng xã hội.

Ví dụ, tại khu vực Vườn quốc gia Kafue ở Zambia, nơi một số phụ nữ yếu thế có rất ít cơ hội sinh kế và buộc phải cung cấp chỗ ở cũng như dịch vụ tình dục cho những kẻ săn bắn trộm vãng lai, tủi hổ mà vẫn phải giữ bí mật danh tính của kẻ săn trộm để giữ lại thanh danh cho mình.

1 | Báo cáo tóm tắt

Gốc rễ vấn đề nằm ở sự bất bình đẳng giới, do vậy giải pháp căn cơ không chỉ nằm ở việc tăng cường các giải pháp đấu tranh với tội phạm ĐVHD mà còn cần giải quyết các vấn đề về bất bình đẳng giới.

Thêm vào đó, khi vấn đề giới bị bỏ qua thì những nỗ lực nhằm ngăn chặn tình trạng buôn bán ĐVHD trái pháp luật có thể càng làm gia tăng vấn đề khác biệt giới và bất bình đẳng giới, gây tổn hại cho cả phụ nữ và công tác bảo tồn - thay vì hướng tới mục tiêu vừa giảm thiểu nạn IWT, vừa tăng cường bình đẳng giới.

TIẾP THEO 

2 KHÁC BIỆT GIỚI, CHUẨN MỰC GIỚI VÀ

5 GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ GIỚI CŨNG ĐEM LẠI

BẤT BÌNH ĐẲNG GIỚI GẮN BÓ VÀ ĐỊNH HÌNH VẤN ĐỀ BUÔN BÁN ĐVHD BẤT HỢP PHÁP VÀ CÁC BIỆN PHÁP ỨNG PHÓ.

LỢI ÍCH CHO NAM GIỚI.

Hoạt động buôn bán ĐVHD trái pháp luật diễn ra trong một thế giới có sự phân biệt về giới nên các chủ thể, thực tiễn, tác động, áp lực và kết quả của hoạt động này, cũng như những nỗ lực nhằm ngăn chặn hoặc chấm dứt nạn buôn bán, tiêu thụ ĐVHD đều có “lồng ghép giới”. Đàn ông và phụ nữ tham gia vào mọi lĩnh vực của hoạt động buôn bán ĐVHD với vai trò khác nhau, từ săn bắt đến tiêu thụ và trong tiến trình hoạch định chính sách, và thường có thái độ khác nhau. Chi phí và lợi nhuận thu được từ hoạt động săn bắt, buôn bán và tiêu thụ ĐVHD cũng khác nhau giữa nam giới và nữ giới, tương tự đối với các chi phí và lợi ích khi triển khai các giải pháp nhằm kiềm chế hoặc chấm dứt nạn buôn bán ĐVHD trái pháp luật. Chúng ta cần nắm bắt được những điểm khác biệt đó để có thể giải quyết nạn buôn bán ĐVHD trái pháp luật.

3 SỰ THIẾU NHẬN THỨC GIỚI DẪN ĐẾN

Lồng ghép tư duy về giới bao gồm giải quyết các quan niệm cố hữu liên quan đến nam giới và sự nam tính. Không hiếm gặp các trường hợp nam giới bị phụ nữ hoặc đàn ông lớn tuổi thúc ép đi săn bằng cách nói về khí chất đàn ông. Việc cho rằng nam giới phù hợp với công việc tuần rừng có đem theo vũ khí thường khiến họ gặp nhiều rủi ro. Hoạt động thực thi chủ yếu là nam giới thường sẽ tác động không tốt đến mối quan hệ chung với các thành viên khác trong cộng đồng, những người lẽ ra có thể tham gia hỗ trợ, làm tăng khả năng hoạt động thực thi sẽ mang tính bạo lực và có thể liên quan đến lạm dụng tình dục.

6 HOẠT ĐỘNG KIỂM LÂM VÀ THỰC THI HÀI HÒA VỀ GIỚI THƯỜNG SẼ HIỆU QUẢ HƠN. Nhiều bằng chứng cho thấy nữ giới thường giải quyết mâu thuẫn, xung đột thông qua đối thoại và phi bạo lực so với nam giới.

THIẾU CÁI NHÌN TỔNG QUAN Nam giới và nữ giới tương tác khác nhau với môi trường và tài nguyên thiên nhiên ở các mức độ hiểu biết và kiến thức về môi trường cũng khác nhau. Chẳng hạn ở một số cộng đồng dân cư ven biển, phụ nữ bị cấm đánh bắt cá ngoài khơi mà chủ yếu dành thời gian thu lượm các nguồn lợi thuỷ sản dọc theo bờ biển. Nếu chỉ thu thập thông tin về nam giới (hoặc nữ giới) sẽ không có được kiến thức và cái nhìn tổng quan. Đến nay, kiến thức về vấn đề buôn bán ĐVHD trái pháp luật đều vẫn còn mù giới hoặc lệch giới nghiêm trọng và những chênh lệch đó hiện vẫn còn bị bỏ ngỏ.

4 BẠO LỰC TÌNH DỤC VÀ BẤT BÌNH ĐẲNG GIỚI LÀ YẾU TỐ XÚC TÁC HOẠT ĐỘNG BUÔN BÁN ĐVHD TRÁI PHÁP LUẬT TẠI NHIỀU MẮT XÍCH TRONG CHUỖI GIÁ TRỊ.

7 TĂNG CƯỜNG SỰ THAM GIA CỦA PHỤ NỮ LÀ CÓ LỢI CHO CẢ BÌNH ĐẲNG GIỚI VÀ CÔNG TÁC BẢO TỒN. Sự bình đẳng giới có mối liên hệ nhân quả với trạng thái khỏe mạnh của xã hội và môi trường: khi sự bất bình đẳng giới tăng cao thì tình trạng suy thoái môi trường cũng tăng. Cấu trúc kinh tế xã hội thúc đẩy bình đẳng giới như việc ra quyết định có sự tham gia, sự thừa nhận các ảnh hưởng tích cực về sự đa dạng, sự thúc đẩy và trao quyền cho người dân, việc thừa nhận quyền con người phổ biển cũng là những điều kiện tiên quyết để có được môi trường bền vững.

Có nhiều ví dụ điển hình cho thấy nạn bóc lột tình dục, hoạt động mại dâm và mua bán dâm xúc tác các giao dịch về buôn bán ĐVHD trái phép giữa cá nhân và vì mục đích thương mại từ phạm vi địa phương đến toàn cầu. Việc làm rõ phương thức tham gia của bạo lực giới trong hoạt động buôn bán ĐVHD trái pháp luật sẽ mở đường cho chiến lược đấu tranh và thay đổi những yếu tố tác động này.

2 | Báo cáo tóm tắt

TIẾP THEO 

8 CÁC TỔ CHỨC BẢO TỒN HOẠT ĐỘNG VỀ

11 CẦN CÓ THÊM NHIỀU NGHIÊN CỨU

PHÒNG CHỐNG BUÔN BÁN ĐVHD CÓ CƠ HỘI TRỞ THÀNH ĐƠN VỊ TIÊN PHONG TẠO RA THAY ĐỔI TÍCH CỰC VỀ GIỚI.

VÀ PHÂN TÍCH GIỚI HƠN NỮA TRÊN MỌI LĨNH VỰC CỦA HOẠT ĐỘNG PHÒNG CHỐNG BUÔN BÁN ĐVHD TRÁI PHÁP LUẬT.

Thông qua thể hiện cam kết trao quyền cho phụ nữ và lồng ghép hài hòa giới trong các dự án và chương trình, các tổ chức có thể là nhân tố có tầm ảnh hưởng mạnh mẽ trong việc thay đổi các chuẩn mực về tước quyền của phụ nữ và có tác động xấ, đặc biệt là ở các vùng nông thôn nghèo. Việc đảm bảo lợi ích của các dự án bảo tồn được thiết kế theo hướng hỗ trợ thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ sẽ giúp nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn, đồng thời thúc đẩy tiến bộ xã hội.

Bình đẳng giới kết hợp với tính đa dạng và hòa nhập cũng giúp cho hoạt động của các tổ chức bảo tồn thông minh và hiệu quả hơn, cải thiện tư duy, lập kế hoạch và kết quả của tổ chức.

9 LỒNG GHÉP GIỚI VÀO HOẠT ĐỘNG PHÒNG CHỐNG BUÔN BÁN ĐVHD THỂ HIỆN NGUYỆN VỌNG VÀ NGHĨA VỤ CẤP CAO. Nội dung về bình đẳng giới đã được quy định trong luật pháp của nhiều quốc gia và chính sách của nhiều tổ chức. Chương trình nghị sự về bình đẳng giới ngày càng xuất hiện nổi bật trong các cam kết chính sách toàn cầu bao gồm xuyên suốt trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững. Các nhà tài trợ gồm cả tư nhân và chính phủ ngày càng mong đợi việc phân tích giới được lồng ghép và thực hiện trong các chương trình mà họ hỗ trợ. Tuy nhiên, các tổ chức hàng đầu trong lĩnh vực phòng chống buôn bán ĐVHD lại không nằm trong số đó: chưa có lời kêu gọi nào yêu cầu xây dựng các biện pháp ứng phó với nạn buôn bán ĐVHD trái phép dựa trên cơ sở giới được các cơ quan như CITES hay các tuyên bố về phòng chống buôn bán ĐVHD khác của quốc gia hoặc Liên Hợp Quốc đưa ra.

Phần lớn cơ sở chứng cứ hiện có chỉ dựa vào kết quả của một vài nghiên cứu. Các mô hình về quyền và sự khác biệt được nhìn nhận qua lăng kính giới cũng liên quan đến các đặc điểm khác như chủng tộc/dân tộc, giai cấp hoặc tôn giáo, và những vấn đề khác. Hầu như chưa có phân tích nào về các nhân tố liên quan đến hoạt động buôn bán ĐVHD trái pháp luật.

12 PHÂN TÍCH GIỚI LÀ MỘT CÔNG CỤ, KHÔNG PHẢI LÀ CÂY ĐŨA THẦN. Phân tích giới sẽ không giải quyết được các vấn đề về buôn bán động vật hoang dã không bền vững và mang tính bạo lực. Tuy nhiên, nó đóng góp vào việc đưa ra các giải pháp bằng cách mở rộng sự hiểu biết ở góc độ rộng hơn về các vấn đề, giải pháp và chính sách mà không nơi nào có. Phân tích giới còn cho phép các tổ chức hoạt động về phòng chống buôn bán ĐVHD hiệu chỉnh công việc cho phù hợp với các cam kết về sự đa dạng và quyền con người xuyên suốt trong lĩnh vực bảo tồn.

10 VIỆC TIÊU THỤ ĐVHD MANG TÍNH GIỚI CAO, Ở CẢ CẤP ĐỊA PHƯƠNG VÀ NHÓM THU NHẬP CAO. Nam giới và nữ giới thường mua, sử dụng các sản phẩm từ ĐVHD khác nhau và vì các mục đích khác nhau: nữ giới thường là người mua các sản phẩm thuốc có nguồn gốc ĐVHD chính trong gia đình; đàn ông thì xem việc sử dụng các sản phẩm từ ĐVHD như một phương tiện để nâng cao vị thế xã hội, sự nam tính và trong các mối quan hệ kinh doanh. Các nỗ lực nhằm giảm nhu cầu tiêu thụ sẽ tăng hiệu quả thông qua việc xem xét những điểm khác biệt giới như vậy.

3 | Báo cáo tóm tắt

Báo cáo “Giới tính & Buôn bán ĐVHD bất hợp pháp, Vấn đề bị Coi nhẹ và Đánh giá thấp” - phát hành tháng 7/2021.

Tác giả: Joni Seager Để biết thêm thông tin, hãy liên hệ: Rob Parry-Jones, Giám đốc, Sáng kiến về Tội phạm ĐVHD, WWF Quốc tế rparryjones@wwfint.org

KẾT THÚC