WORM in Beweging by WORM Rotterdam

CONTENT

Reimaginations: WORM in 2020 Richard Foster p.4 Bewegen in Lockdown Janpier Brands p.5 Making The WORM Pirate Bay Care Package Rae Parnell p.6-7 RADIO WORM: the Rebirth of Radio WORM Lukas Simonis and Lieuwe Zelle p.8-9 “Het Cadeau Van Deze Situatie”: Het Albeda College en WORM p.10-13 Letter to my Parents Henrietta Mueller p.14-15 Dit Is Serieus Mark Molenaar p.16-23 Designing a New WORMworld Rodrigo Cardoso p.24-25 PRSPCT: A Movement in Quarantine Richard Foster p.26-27 Creative Solutions: How PEOPLES Barbershop Ended Up in WORM p.28-31 Hitchcock in The Garden WORM and open-air Cinema Ronald P. Glasbergen p.32-33

Lockdown Meditaties: RE#SISTER, XR, Brandweer voor de Apocalyps, Galerie de Jaloezie Mariette Groot p.34-35 “Bringing People Together”: Interview with Tess Martin from Manifest p36-37 “Material, A Space, and an Opportunity”: TRICKSTER’s Summer Residence in WORM Charlien Adriaenssens and Nathalie Smoor p.38-41. Cultuurhuis in Tijden van Crisis Jan Hiddink p.42-49 KLAUW: Community Care Is Activism p.50-51 Polderen In De Witte De Withstraat Janpier Brands p.52-57 “Altijd meegaand en vooruitstrevend”: Club Talks in WORM Sammie Sedano p.58-59 “2020 Is Een Jaar Voor Ontdekken”: De Poëet Club Als Verbindend Verhaal Kenny Gomes p.60-61 POSE! Harmen Meinsma Residency Review Nia Konstantinova p.62-65

A Film Programmer’s Diary: 2020 Tim Leyendekker p.66-67 Kleine technische aanpassingen Robin Esschendal p.68-71 Lekker Eten bij Cool aan de Gang p.72-73 School of Rest: Self Destructive Book Club Agata Albu p.74-75 JOIN US: Een fysieke safe space voor jonge mensen p.76-77 The WORM Pirate Bay: Then and Now Rae Parnell and Richard Foster p.78-81 We serveren hier geen Corona Virgil Westhout p.82-84 Colofon p.87

Reimaginations: WORM in 2020

It began with a feeling of disbelief.

The show - as we knew it - couldn’t go on. In March 2020 Rotterdam, the city we created, played, networked and schemed in came to a shuddering halt, overnight. In the words of playwright and barber Ivan Winter (who, with DJ Donn Stone, now runs the PEOPLES barbershop in WORM’s Foyer), “the Rotterdam cultural scene died in one week flat”. WORM has always been a hectic place, hosting upwards of 400 cultural events a year; encompassing residencies, gigs, films and filmmaking, festivals, talks, workshops and lectures, performances and alternative art and alternative club nights; not to mention some hard partying in our bar. How could we carry on with any of these activities with a new deadly virus at large? But WORM has always worked from the margins, often by necessity and sometimes with nothing. We never really expected everyone to understand what we were doing, but we did it nonetheless. And, over the course of 2020 we applied our ways of working to our new situation and transformed radically, in ways we could never have imagined. The main change was seen in how we collectively used our passions, interests, contacts and resources to switch from a busy events podium to a resilient and fluid community resource and hotspot for cultural and artistic regeneration. In a fully coronamitigated manner, of course. This magazine charts WORM’s reinvention, both in Rotterdam and beyond. To do this, we interviewed many partners and colleagues, whilst others shared their experiences of an incredibly challenging year. This reinvention is still being mapped out. Though we have no real map: as, regardless of a vaccine, the future “is not what it used to be”. And, well, we are WORM after all. But WORM believes in the endless, ever-surprising, creative potential of people, and we will put our trust in them. Richard Foster

Bewegen in Lockdown How WORM operated, and looked to the future in a time of transition. By Janpier Brands, General Director at WORM.

Op 16 november 2020 publiceerde de Raad voor Cultuur het document ‘Onderweg naar overmorgen’. De raad ziet een cultuursector die door de Corona-crisis onevenredig hard wordt getroffen. Volgens de raad tast dit niet alleen de werkgelegenheid van de sector aan, maar heeft het wegvallen van cultureel aanbod ook een negatieve invloed op ‘de sociale cohesie, de mentale gezondheid, de vrijetijdsbesteding, de ontwikkelmogelijkheden en de leefbaarheid van de (binnen) steden’.

Toekomst De raad voorziet een toekomst waarin pandemieën, lockdowns en andere ontregelende omstandigheden realiteit zijn. Ze formuleert voor onze sector een aantal ‘transitie-opgaven’, om zo ‘veerkrachtig’ met deze realiteit om te kunnen gaan. Deze opgaven zijn, in het kort, dat podia - door digitalisering, nieuwe partnerships, alternatief ruimtegebruik en nieuwe businessmodellen - in staat moeten worden ook in de toekomst met snel wisselende omstandigheden om te gaan.

De Raad voor Cultuur beschrijft een toekomst die wij met onze partners in WORM in real time op een praktische manier aan het testen zijn. Voor ons betekenen de verschillende fases en intensiteit van de lockdowns dat we ons telkens weer aanpassen aan de omstandigheden, maar ook dat we nu tijd, ruimte en middelen hebben om rondslingerende ideeën op te pakken.

Hoe nu verder? Op het moment van schrijven is WORM nagenoeg al haar publieksinkomsten kwijt, die pre-corona meer dan 50% van onze omzet vormde. Inmiddels komen berichten binnen over virus-mutaties in Engeland, was 2020 het warmste jaar ooit, neemt op straat de grimmigheid toe, en kunnen we met angst en beven de Tweede Kamerverkiezingen in maart tegemoet zien.

Samenwerking

Acties

Zo is samenwerking met ROC Albeda een lang bestaande wens, die in een stroomversnelling is gekomen door studenten in WORM in de vorm van praktijkonderwijs de mogelijkheid te geven met hun studie door te kunnen gaan. Ook ontstond nu ruimte voor het verdiepen van onze relatie met welzijnsorganisatie WMO Radar, waardoor nieuwe groepen van makers en publiek toegang krijgen tot WORM.

Aan de andere kant zien we hoopgevende acties van Black Lives Matter en Extinction Rebellion, horen we te gekke muziek (The Homesick! Golden Ashes!), constateren we dat een rigoureus ingrijpen van de overheid in een bedreigende situatie wél mogelijk is, voelen we ten diepste het belang van goede zorg, betrouwbare wetenschap en onderwijs met menselijke maat, en missen we zeer onze betekenisvolle ontmoetingen in galleries, kleine zaaltjes en festivals.

De samenwerkingen passen in deze tijd van transitie, die in WORM bestaan uit bewegingen van fysiek naar broadcast, van presentatieplek naar productiehuis, van binnen naar buiten en van ‘events’ naar ‘care’. We kunnen dat doen door de de bestaande samenwerkingen te verdiepen, door nieuwe partners ruimte te geven, door solidair te zijn met onze omgeving en door ons als organisatie lerend op te stellen.

In WORM proberen we antwoorden te vinden op de nieuwe realiteit, door samen met Rotterdammers de vragen die er zijn praktisch te benaderen. We zien dat alternatieven wel degelijk mogelijk zijn, maar dat er tijd, ruimte en steun nodig is om deze alternatieven te testen. Alleen op deze manier is transformatie zinvol en duurzaam.

5 5

First Edition

Making The WORM Pirate Bay Care Package How the WORM Pirate Bay organised a communication “lifeline” for its members during the lockdowns. By Rae Parnell, Programme manager for WORM Pirate Bay

The Pirate Bay Care Package was dreamed up from a feeling of exhaustion from “being online”. When the pandemic hit, the cultural sector was in chaos. Everything seemed to be transformed into a livestream, and there was a strong pressure to conform to this trope. We felt pushed to produce and produce, as we had while things were still open. However, the Pirate Bay realised that we had been given an opportunity to slow our pace, and to take a more thoughtful approach to curation and content creation. And perhaps more importantly, we were just tired of being on our computers for 15 hours a day. The Pirate Bay team also realised that many in the WORM audience do not know that much about the WORM Pirate Bay (WORM’s in-house archive). So we thought: why don’t we ask our audience what their own interests are, and what they’re curious about. Then, we can create a package of material that they might find interesting from our archive.

For our first edition, we had over 50 people sign up. [...] It was incredibly diverse, and spoke to the rich difference of interests that our community had.

For our first edition, we had over 50 people sign up. Our audience had a wide range of interests: migration, experimental film, tattoos, architecture, relationship anarchy, birds, magical realism, self-help, Indian disco feminism, eroticism, plants, creative coding, psychedelics. It was incredibly diverse, and spoke to the rich difference of interests that our community had. So we purchased some USB sticks, printed out some zines, and wrote personalised notes for each person who signed up for a package. We shared copies of films, sessions of old recordings of WORM Radio, RE#SISTER Zines, and our homemade WORM colouring book. We printed zines about mental health, polyamory, vegan cooking, and radical event organising. We naively thought that this would be the only opportunity to create a care package for our WORM community. But the second wave gave us the opportunity to improve on our original idea. For this later edition, we focused on making three different packages that would represent the different clusters that come through WORM. We agreed to create the ‘Club Kid’ edition, as WORM has an eclectic clubbing community with parties like Jollove, Pantropical, KLAUW, HUNNA, and Techno Sucks.

This package included some DJ sets from some of our parties (and programmers) and some great films to remind people of a time when they could experience a crowded room. The next was ‘Introspective,’ for the thinkers and dreamers of our community. This package had ambient music, meditative albums, and a collection of field recordings. And finally, to pay homage to the creative energy that is the engine of WORM, we created ‘Artistic Chaos.’ This package had some random and wonderful findings like animations created in WORM, WORM Radio, and a DJ set made completely of sounds from the archive.

Fun Additionally, with this second edition we wanted our audience to have a fun reminder of the adventures they were sure to find during a night at WORM. We came up with the idea to create a board game called ‘WORMworld.’ In this game you might ‘need to get your quarantine haircut fixed. Roll a 3 to go to The People’s Barbershop before moving forward.’ Or you might see ‘such a nice artwork at WORM S/ash gallery that you couldn’t resist, so you stole it! 2 steps backwards.’ For this second edition 100 people registered. Our little packages gave our audience a little piece on WORM while our doors were closed. It helped us connect with our audience even when we couldn’t see them. And if a third wave comes, we’ll be ready to send more pieces of our interests and our hearts.

Pirate Bay 2020 care package - photo courtesy Rae Parnell

Lieuwe and Gerson in Radio WORM studios. Photo courtesy of WORM PR.

RADIO WORM: The Rebirth of Radio in WORM Lukas Simonis talks to Lieuwe Zelle. Lukas is a musician and co-founder of WORM Sound Studios. Lieuwe is an underground radio maker, great grand nephew of Mata Hari and hosts Radio WORM.

Radio WORM was ooit (vanaf het jaar 2001) een parasitair magazine dat door Henk Bakker in elkaar gezet werd en in de vorm van cd’s maandelijks naar een 20tal vrije radio’s rond de globe werd gezonden. Radio WORM was als een soort tentakel van de WORM studio die door de jaren heen steeds elektronischer en ecclectischer werd. Het 1 uur durende programma werd gevuld met een keur aan WORMgasten, studiogasten, WORMregulars, verre neven en nichten etc. Alles, als het maar weird elektronisch, improvisatorisch of experimenteel genoeg was. In 2011 werd de stekker uit Radio WORM -als zodaniggetrokken. 10 jaar was wel weer genoeg. Nu amper 10 jaar later is er een nieuwe Radio WORM, en wel in een heel andere vorm. En we zijn er blij mee...

het is niet de eerste keer dat bepaalde ideeën rondom het WORM gebeuren een tijdje uitgeschakeld worden, en na de nodige rottingsprocessen weer door anderen opgepakt worden om er weer doorgeschakelde dingen mee te doen... Het Corona jaar wees al enige tijd nadrukkelijk naar deze mogelijkheid; RADIO IS OOK EEN PODIUM, PODCAST IS OOK EEN PODIUM!!!! Maar lockdown als we waren hoorde niemand van WORM het in de lucht zoemen; totdat een Fries uit het roemruchte geslacht der Zelle’s het in ons oor kwam toeteren... Alle basisbenodigdheden waren al in WORM aanwezig; kennis van techniek, radiomakers uit vele hoeken en gaten, een ruimte, een kleine budget, een netwerk... Lieuwe Zelle begon al met een tweetal vrienden met uitzenden voordat er een publiek was of de juiste

technieken voorradig... maar juist deze voortvarendheid zorgde voor een dosis energie die het eerste honk heeft bereikt; er kwamen steeds meer programma’s, twee radiofestivalletjes en in januari 2021 gaan we van start met nog meer radio-uren die uiteindelijk moeten leiden naar een dagelijks programma van vroeg tot laat met live-radio... Nu even de focus op Lieuwe Zelle, de achterneef van Mata Hari.... de huidige radio-mogul...

shoegaze, hiphop en allerlei soorten electronisch spul.

RADIO IS OOK EEN PODIUM, PODCAST IS OOK EEN PODIUM!!!!

We hopen in januari (2021) geleidelijk aan te groeien en behalve op het net ook op de middengolf uit te zenden. De nieuwe radiostudio -met de nodige stateoftheart apparatuur is zo goed als gereed en we hebben in december al een driedaags radiofestival gedaan bij wijze van proef -wat ons zeer bevallen is. Dus op naar 2021!

Lieuwe, wat is jouw relatie met radiomaken?

Hoe heeft het WORM gebouw/gebeuren jouw inzet beinvloed?

Lieuwe; Eind jaren 80 begin 90 heb ik wat programma’s samengesteld voor lokale piratenzenders in Den Haag (HIRO Haagse Illegale Radio Omroep) maar ook voor andere als gevraagd werd deze programma’s waren bedoeld voor de nacht en opgenomen op een tape (spoel) recorder want dan waren er geen live uitzendingen. Dit waren illegale radiostations die kwamen en gingen als gevolg van de Radio Controle Dienst die tot taak had om deze stations uit de lucht te halen. Die opnames op tape zouden wij tegenwoordig een podcast noemen. Illegaal is niet meer nodig want we hebben internet.

Het WORM gebouw is een fantastische omgeving voor creatievelingen zoals ikzelf maar ook mogelijkheden voor eigenlijk alles wat maar wil op het gebied der kunsten zeker voor de wat alternatieve en Avant-garde kunsten en ik zal zeker in de nabije toekomst meer van deze mogelijkheden gebruiken ook voor het organiseren van radio-gerelateerde events... Het was even zoeken voordat ik begreep hoe bij WORM alles in elkaar greep; veel valt of staat met een eigen inbreng, de zogenaamde DIY mentaliteit. Toen ik dat eenmaal begreep ging alles een stuk makkelijker...

Hoe kwam je in WORM terecht? Dat ik bij WORM terecht ben gekomen is eigenlijk wel bijzonder ben mijn WORM carrière begonnen als naakt tekenmodel in The Performance Bar. Ik was op een avond als belangstellend publiek in The Performance Bar omdat ik opzoek was naar toch wat buiten reguliere voorstellingen. Die avond was er een performance waar een tekenaar het publiek uitnodigt om te tekenen en verzocht op er iemand uit het publiek als naaktmodel op de bar wilde gaan zitten.

Was even buiten voor roken en bij binnenkomst werd aan mij gevraagd of ik als naaktmodel op de bar wilde gaan zitten? Zo is het begonnen. Sindsdien met enige regelmaat opgetreden als performer, muzikant, en verhalen vertellen. Zo ook uiteindelijk een radiostuk met Lukas Simonis gemaakt voor het aan WORM-gerelateerde Dr Klangendum programma op de Concertzender, over mijn Tante Margreet (Mata Hari).

Hoe begon je hier met zenden? Helaas op het moment dat we echt van start wilde gaan brak de Covid 19 ellende aan maar dat heeft ook een positieve kant dat we op een betere en duidelijkere manier van start kunnen gaan in een nieuwe streaming media ruimte. We begonnen op 3 dagen in de week tenminste 6 uur radio te maken... En inmiddels zijn we -Lukas Simonis en ik- bezig aan een uitgebreider programma waar het hele Open City idee van WORM in terug valt te luisteren; van podcasts, radiokunst, allerlei soorten van experimentele muziek tot

Albeda studenten in WORM - photo courtesy Janpier Brands

"Het Cadeau Van Deze Situatie": Het Albeda College en WORM WORM opens its doors to the students of the MBO Theaterschool at Albeda College in a surprising and fruitful collaboration. Text curated by Janpier Brands.

Toen stage-coördinator Milou Adjanga en programmamaker Nadia van Vuuren begin oktober een mail naar WORM stuurden, waarin ze namens de MBO Theaterschool van het Albeda ruimte zochten voor hun studenten, hoefde directeur Janpier Brands niet lang na te denken. Een afspraak voor langdurige samenwerking was in no-time gemaakt. De consequenties van de Covid-19 maatregelen hebben een grote impact op de studenten van Albeda. Veel van hen hechten aan het persoonlijk contact met docenten en aan het samen kunnen zijn met gelijkgestemden. Zowel Janpier als Nadia maken zich zorgen over het verdwijnen van dit contact. Een reden te meer om de koppen bij elkaar te steken om te kijken wat er mogelijk is.

‘Een flink deel van onze studenten hebben moeite met de onzekerheid die de pandemie met zich meebrengt. We hebben als team de taak om de studenten aan boord te houden, en dat gaat veel verder dan alleen maar lesgeven’, vertelt Nadia. ‘Toen we studenten vroegen wat ze nodig hadden, hadden ze niet alleen vragen over het onderwijs maar was hun antwoord ook ‘baalruimte’ in plaats van snelle oplossingen. Een onderwijsinstelling is meer dan een plek voor kennisoverdracht. De sociale omgeving is, als het gaat om informele uitwisseling, zeker zo belangrijk.’

Fysiek onderwijs Al snel was duidelijk dat er minder fysiek onderwijs mogelijk was door de maatregelen.

‘Een deel van het onderwijs verplaatste zich naar online, met uitzondering van praktijklessen die niet thuis plaats kunnen vinden, de stages en examens. We zijn met onze hoofddocenten gaan praten hoe we verder moesten. Vanuit het College van Bestuur was de zorg gericht op het voorkomen van leerachterstanden. Daarnaast gaat het bij onze opleidingen om de kruisbestuiving tussen de disciplines. We hebben een multidisciplinaire insteek, waar we techniek, productie, vormgeving en acteren zoveel mogelijk willen laten samengaan. Dit maakt samenkomen in een fysieke omgeving noodzakelijk. Bovendien hebben we een onderwijsconcept waarbij de onderlinge beïnvloeding van studenten in hun ontwikkeling het uitgangspunt is. We hebben een aanvraag gedaan bij het Noodfonds van Albeda om ruimte te kunnen maken voor experimentele manieren van onderwijs en het opzetten van een stagesimulatie. En zo klopten we al snel bij WORM aan’.

"Leerbiografie" Elke week zijn op maandag, woensdag en vrijdag de faciliteiten van WORM beschikbaar voor de studenten. Daarnaast geven medewerkers van WORM gastlessen en worden studenten aangemoedigd om vanuit hun persoonlijke artistieke interesse hun weg in WORM te zoeken. ‘De manier van werken van WORM sluit goed aan bij de interesse van een deel van onze studenten. Dit deel is geïnteresseerd in meerdere aspecten van kunstproductie: in techniek, muziek en performance bijvoorbeeld, of in schrijven, productie, vormgeving en kostuumdesign. En net als wij denkt WORM ook na over alternatieve presentatievormen’.

De opleiding was enthousiast over de opvatting in WORM dat iedereen een interessant verhaal te vertellen heeft. Vaak zijn er ook al kennis en ideeën aanwezig hoe dat verhaal te vertellen. ‘Janpier noemde in onze eerste gesprekken dat iedereen een ‘leerbiografie’ heeft, een bron die er al is waarmee een student de opleiding binnenstapt. Dit heeft in onze opleiding wel iets in gang gezet. Dit willen we in samenwerking met WORM verder onderzoeken’.

Het voordeel van WORM is dat er veel mogelijkheden zijn voor initiatief van studenten met een sterke eigen interesse.

De studenten zijn in WORM bezig met verschillende projecten en producties. Een deel wordt georganiseerd rondom ‘solo’s’ van de studenten van de artiestenopleiding, waar ze samen met vormgevers en technici een voorstelling maken. In WORM wordt gerepeteerd, gepresenteerd en weer bijgeschaafd. Het is een ontdekkingstocht van wat er mogelijk is en wat een ander wil.

Mogelijkheden ‘Het voordeel van WORM is dat er veel mogelijkheden zijn voor initiatief van studenten met een sterke eigen interesse. Zo wordt de geluidsstudio op dit moment intensief gebruikt door twee studenten, omdat er een collectie instrumenten en apparatuur staat die helemaal aansluit bij hun opvattingen. Het helpt dat WORM een eigen sfeer heeft, met een eigen karakter en geschiedenis. Studenten zijn weliswaar te

Albeda studenten in WORM - photo courtesy Janpier Brands

gast, maar ze worden door WORM ook uitgenodigd om onderdeel te worden van die geschiedenis’. Nadia verwijst naar een recent artikel op Vers Beton, waarin gesteld wordt dat als je MBO-ers een volwaardige rol wilt geven in de cultuursector, je ze wel in huis moet hebben. ‘Het blijkt in de praktijk dat de stap van MBO naar de beroepspraktijk, zeker voor vormgevers en technici, behoorlijk groot is. In de cultuursector lijkt HBO de norm te zijn. In WORM voel je dat de studenten volwaardig meetellen, dat het vooral gaat om wat je te vertellen hebt’. ‘We gaan dan ook gewoon door

met onze samenwerking, ook als we weer terug kunnen hoe we het vóór Corona deden. Alleen al omdat het mogelijk is en omdat de ruimte en de support in WORM beschikbaar is, gaat het al groeien. Je ziet ook dat de artistieke opleidingen van Albeda elkaar binnen WORM opzoeken, zoals onze geluidstechnici en de opleiding tot muziekproducer. Dat is het cadeau van deze situatie’.

Letter to My Parents During the first weeks of lockdown Henrietta Müller sent an open letter on WORM’s website to her parents in Romania. Müller is a multidisciplinary artist and part of WORM’s #Wunderbar team.

We are the community who actually do things for outsiders and the unconventional thinkers.

DIT IS SERIE 16

WORM #Wunderbar Terrace - photo courtesy Apollonia Duijster

EUS

WORMâ&#x20AC;&#x2122;s #Wunderbar and catering and production teams bore the brunt of the many regulatory changes and new working practices during 2020, especially during the summer reopenings. In a personal reminiscence, Mark Molenaar, Catering and External Bookings Manager at WORM, writes how WORMâ&#x20AC;&#x2122;s catering teams managed during a hectic and stop-start year.

WORM #Wunderbar Terrace - photo courtesy Apollonia Duijster

“Dit is serieus en gaat grote gevolgen hebben!” reageerde Hajo Doorn -ons voormalig creatief leider en in mijn optiek groot visionair- toen wij op 12 maart op puberale wijze, lacherig deden om de elleboog “handshake” en het advies om afstand te bewaren.

Incubatie Natuurlijk had hij gelijk, dat wist ik ook. Wanneer je opgroeit met een tante die lang na haar kampervaringen in het voormalig Nederlands-Indië, naarmate ze ouder werd, een steeds ernstigere vorm van smetvrees ontwikkelde. Tot op het punt dat haar man de boodschappen moest afsoppen

voordat ze de kast of koelkast in mochten; haar eetstoel direct uit de kamer gesleept werd nadat ik er per ongeluk op was gaan zitten, om vervolgens minutieus ontsmet te worden en een hand laat staan een kusje uit den boze was. Als je vervolgens zelf een gezonde vorm van smetvrees ontwikkelt nadat je jezelf tot bloedens toe open krabt om en er weken later een ver gevormde Scabiës besmetting bij je wordt geconstateerd. Een besmetting waarvan je na al je gangen na te hebben gegaan niet de herkomst van kan bedenken. Dan is zo’n onzichtbare vijand in de vorm van een onbekend virus met onbekende

mogelijk tot seks kon leiden, werd geanalyseerd. Voordat er een tong in ging, moest ik er van overtuigd zijn dat deze persoon niet al te losbandig was waardoor het risico iets op te lopen in mijn optiek, gering was. Schijnveiligheid natuurlijk, zeker aangezien de keren dat ik een condoom heb gebruikt, bij mezelf of de ander, op de vingers van een halve hand waren te tellen. Bewust. Schijnveiligheid. Wisselende contacten. Covid maatregelen. Lachwekkend.

gedragspatronen, heel serieus maar de maatregelen die getroffen werden toch enigszins belachelijk. Daarbij komt dat ik opgegroeid ben in de piek van de Aids epidemie, mijn ontdekkingsreis langs alle facetten van mijn seksuele ontwikkeling werd gedomineerd door één mogelijke consequentie: de dood. Vanaf het moment dat ik me voor het eerst aftrok, een handeling die ik overigens zonder voorbeeld eigen handig had ontdekt, tot mijn eerste gezamenlijke ontdekkingsreis en alles wat erna is gebeurd op seksueel gebied; is mijn seksuele leven beïnvloed door de aanwezigheid van het virus dat inmiddels bijna 33 miljoen mensenlevens heeft gekost en jaarlijks dik 1.5

miljoen extra besmettingen telt. Op het moment dat ik uit de kast kwam en derhalve mijn seksuele escapades naar een hoger niveau wilde tillen, werd allengs meer bekend over de besmettingswijzen en besmettingskansen bij bepaalde seksuele handelingen. Het bewustwordingsproces bij (homo)jongeren stond nog in de kinderschoenen en in Rotterdam zag ik geen tot weinig voorbeelden van wat de consequenties van onveilige seks konden zijn. Ik was bewust, redelijk op de hoogte en had en heb geen fetisjen noch een bovenmatige drang om -dan wel dagelijks dan wel met iedereen- seks te hebben. Absoluut een risico verlagende eigenschap als je het mij vraagt. Toch was ik er mee bezig, elke relationele ontwikkeling welke

“Wat doen die gehuurde tafels en stoelen hier? Wij hebben besloten dat we geen publieksevenementen meer doen!” Iemand in WORM had blijkbaar een overleg gehad, de uitkomst van dit overleg was echter nog niet bedrijf breed gecommuniceerd en derhalve waren de productieleider en ik de gebiedscommissievergadering aan het opbouwen. “We hebben een gebiedscommissievergadering… een overheidsorgaan…” reageerde ik verbaasd. “Bel maar af!” – “het is over 2 uur…”- “Is er publiek bij?”-“Het is een publieke vergadering… maar meestal komt er niemand anders dan de insprekers…” – “Dat een publieksevenement, bel maar af” – “Dat lijkt me niet handig, het is de gemeenteonze subsidient- ik zorg ervoor dat alleen noodzakelijk aanwezigen naar binnen gaan en bespreek het met de voorzitter van de gebeidscommissie.” De toon was gezet, Covid19 zou van grote invloed zijn op het dagelijks leven en bij sommigen leiden tot stress , veel stress. Na de vergadering zouden de deuren sluiten tot 1 juni. Het onzekere vooruitzicht en de kans weer werkloos te worden,

gaven mij vreemd genoeg weinig stress. Misschien omdat dit de derde keer zou zijn dat mijn levensonderhoud abrupt ten einde komt. Na een faillissement, een sterfhuisconstructie gevolgd door een door de subsidient uitgetrokken stekker en een banken crisis met als gevolg een culturele kaalslag; wordt je misschien wat ongevoelig voor dit soort vooruitzichten. Toch speelt het in het achterhoofd. Binnen een week lag er een plan klaar vanuit Den Haag, een plan wat de latente zorgen grotendeels weg nam. Een plan waarvan ik nooit gedacht had, dat ze zou komen van een VVD kabinet. Een plan wat, misschien niet voor iedereen dé oplossing zou zijn, maar waar wij wel mee uit de voeten zouden kunnen. De directeur wist, na enkele budgettaire aanpassingen te garanderen dat wij het einde van het jaar zouden halen en dat wanneer wij in oktober een positief advies t.a.v. de gevraagde subsidies zouden krijgen; wij ook de komende vier jaar verder zouden kunnen.

Opname Thuiswerken. Maar thuis is er geen werk en in een presentatie instituut met zo’n 1000 producties per jaar en een HORECAtak die 1 miljoen euro omzet per jaar aantikt kunnen er bergen verzet worden in een programma luwe periode. Meer dan 30 oproepkrachten van de HORECA, schoonmaak en het onderhoud zaten thuis en gelukkig konden wij hen dankzij de overheidssteun een inkomen bieden. Het leeuwendeel buitenlandse studenten die de komende periode hun kans zouden grijpen om -voor het geval dat het op andere momenten niet zou kunnen- hun ouders te bezoeken in het thuisland. Een

"Het achterstallig werk werd aangepakt, en leveranciers dachten mee..."

enkeling vertrok van stel op sprong terug naar het thuisland, al het opgebouwde achterlatend. Ook het normale leven gaat door, familie drama’s, persoonlijk ongerief en gelukkig ook door kabbelende levens. In deze periode vooral begrip, coulance en medemenselijkheid. Als men weg wilde of moest omdat er elders riep of het voor mantelzorg was of rust om geestelijk niet door te draaien, dan kon dat. Natuurlijk. Maar ook die bergen achterstallig onderhoud riepen, een HORECA bedrijf met bederfelijke waar kan niet zomaar voor nog onbekende tijd dichtgaan om vervolgens op te gaan alsof de voorgaande maanden niet maanden duurden. En ook die andere klussen, waar anders door de vaart der volkeren geen tijd of mogelijkheid voor is, begonnen te schreeuwen. Hoewel thuis “werken” en

daarmee isolatie, anderhalve meter afstand en handenwassen bij iedereen ingeprent werd, moesten er bergen verzet worden. Deze periode voelde voor mij bij elke ontmoeting of elk samenzijn als seks hebben in de vroege jaren 90. Ik was me ontzettend bewust van de “wisselende contacten” die andere hadden, maar wat heeft extra voorzichtigheid voor nut als je liefde met wie je elke dag een bed deelt, zoveel moeite heeft met deze abrupte stilstand van zijn sociale leven. Nog wel eens doorzakt en zelfs een feestje bijwoont. Dan kan je voorzichtig zijn bij sommige mensen van wie je weet dat ze het niet zo nauw nemen met het beperken van hun sociale bubbel maar feitelijk ben je zelf door het gedrag van je vriend zo’n risico contact. De nodige voorzorgsmaatregelen, zeer duidelijke instructies en een beperkt aantal personen per dag, moest ervoor zorgen dat de werkvloer veilig was. Er waren zelfs gezichtsmaskers voor diegene die zich hierdoor prettiger zou voelen. Nu had dat natuurlijk voor iedereen gemoeten, je beschermt er immers niet jezelf mee maar de ander, het RIVM besloot anders. Het achterstallig werk werd aangepakt, leveranciers dachten mee en kwamen o.a. aangebroken fust ophalen en tanks legen en wij dachten mee met de leveranciers door de bijna over de datum zijnde drank zelf te nuttigen. Al snel zou duidelijk worden dat ondanks instructie en bewustwording, het in de praktijk ontzettend lastig was om de Covid regels vol te houden. Leidinggevenden die aan het einde van de middag gezellig met zijn allen op het

terras een biertje namen om de dag af te sluiten waren het bewijs dat gewoonten niet makkelijk af te leren zijn en dat het opleggen van regels makkelijker is dan de regels zelf na te leven. De verbanden te leggen tussen gewoonten en beperkingen door de Covid regels.

WORM #Wunderbar Terrace photo courtesy Apollonia Duijster

De werkzaamheden gingen door tot het moment dat ik van gekheid niet meer kon bedenken wat er nog meer gedaan kon worden. Alles was op orde en de heilige belofte van een ieder die mee had gewerkt dit alles te bewerkstelligen, dat we ons best zouden doen het op orde te houden, werd unaniem uitgesproken. Een week later werd tijdens de persconferentie het heugelijke bericht gebracht dat dankzij dramatisch dalende cijfers, de HORECA vanaf het middaguur van de eerste juni weer open mocht.

wat tot hilariteit leidde en tevens tot het besef dat het ons serieus was. De aandacht spanne van de moderne mens is echter niet bijzonder groot, na enkele dagen, misschien een week kwam de klad er in. Het enigszins opstandige karakter van onze organisatie, van onze medewerkers en van ons publiek had doen besluiten om de beste van de klas te zijn.

Uitzieken Het eigen â&#x20AC;&#x201C;niet opzettelijkegedrag werd de maatstaf voor de voorzorgmaatregelen die werden getroffen alvorens we open mochten. Onduidelijkheid in de regels al snel een frustratie. Multi interpretabele regels zonder uitweiding over het beoogde doel of effect bleken keer op keer tot frustratie te leiden. Er zijn meer wegen die leiden naar Rome maar zelfs de bestemming was niet altijd even duidelijk. 1,5 meter maar als men daar tussendoor moet kunnen lopen dan moet dat toch 3 meter zijn? Er tussendoor moet immers altijd, hoe kom je anders bij je aangewezen plekâ&#x20AC;Ś Het begon soepeltjes, het was voor iedereen nieuw en iedereen was gemotiveerd om niet weer terug in lockdown te moeten. Om drukte te voorkomen op de toiletten hadden we zelfs een plasstaf

De hardware bleef strak staan, de menselijke kant verslapte, bij sommige medewerkers maar vooral bij de bezoekers. Het was lekker weer, het was lang geleden en het was niet meer dan terrasjes pakken en vroeg naar huis. Naar mate de focus bij de bezoeker afnam, de frustratie bij de medewerkers groeide, groeide ook het oude normaal. Covid moe. Het emmerde door, hier en daar excessen, verwijten maar het leidde pas tot fysieke confrontaties tijdens de evenementen voor 30 personen. We hadden het voor elkaar, 30 stoelen op 1,5 meter afstand, bediening alles kon Ă¨n geheel Covidproof! Het filmprogramma, concerten alles verliep orderlijk tot het einde wanneer een deel naar huis ging en een ander deel bleef hangen en elk evenement eindigde in een drooggelegde

WORM #Wunderbar Terrace - photocourtesy Apollonia Duijster

staande receptie waar alleen met geweld een eind aan gemaakt kon worden. Dance events konden ook in deze zetting, met dien verstande dat er natuurlijk niet gedanst mocht worden. Vaak ging dit goed, een enkeling moest er enige malen op geattendeerd worden, een beetje fraude moet toch ook kunnen… toch? Maar als er één schaap over de dam is… Één dame wist het bijna voor iedereen te verpesten, want laten we wel zijn, het voor ons onmogelijk maken seated evenementen te organiseren door de één, is als het afpakken van een nog niet uitgelikte pan in de hongerwinter voor de ander. Voor sommigen is wat wij bieden net voldoende om niet de onverantwoordelijke keuze te maken. Één dame negeerde elke waarschuwing en wist haar laatste waarschuwing -met de mededeling dat de volgende keer onze enige mogelijkheid om de orde en Covid regels te

handhaven, haar de toegang tot het gebouw te ontzeggen en haar dus te moeten verwijderen- te doen escaleren tot een verbale scheldpartij waarbij zij volgens haar in haar recht stond en wij vooral niet. Dergelijke reacties motiveren niet tot verder handhaven, deze keer bleef het immers bij slechts woorden, maar wat de volgende keer… Toen mijns inziens de situatie onhoudbaar werd. Steeds meer bezoekers zich niet meer aan de regels lieten houden, steeds meer medewerkers het niet meer konden opbrengen dezelfde bezoekers steeds weer te moeten aanspreken op hun gedrag, zelfs bezoekende medewerkers –die zich toch heel bewust zouden moeten zijn van de regels- tot de grootste frustraties leidden bij hun collegae, toen mochten we weer dicht.

Designing a New WORMworld What happens when there is an events agenda to promote but no way of letting visitors into WORM’s building? Rodrigo Cardoso, international design student was a PR intern during the spring 2020 lockdown. Here he describes how WORM built an online venue. WORMworld image - courtesy of Rodrigo Cardoso

A week before the corona situation started to make a direct impact on everyone’s life, we sat down in WORM PR and talked about what to do if we had to close for some time. At the time, it felt like a weird, distant reality. It still does. A lot of ideas started flowing, about online presence, personal connections in virtual space and what could be the positive side of such a situation. Even though I hated the thought of things closing down and losing the office, uni, the gym, the climbing hall, the designer in me was secretly excited about having to adapt. The following week, we were having the same meeting except that this time it was via Skype...

in my design practice, diving into hybrid publishing and immersive virtual spaces. This idea of translating a physical space to a digital form was brewing for some time. However as the real world shut down, the Cloud gets bigger, in both size and importance. And the urgency to adapt is real. That’s what sprung WORMworld into being. A big part of WORM’s mission is to give a platform to the arts and (counter)cultures who defy the norm. The main objective of a web-based WORM building would be to fulfill that same mission, by acting just like the physical WORM itself. A portal into the world of alternative culture and art.

A web-based WORM

When I started my internship I learned the building is of great importance to the people who work here and those who visit it. There’s a lot of history and a lot of work was put into making it what it is now. The way all the spaces connect to each other is the defining characteristic of the Open City. The iconic

Before going deep on how WORMworld came to be and is taking shape, I should give some context. Growing up in the early 2000s, I got to spend a lot of time on the internet. This made me develop a special affection for it. I explored this

What does this crisis mean for the future of online media?

#Wunderbar sliding tables, the flashy UBIK posters and the famous fake wall at the main entrance are icons of the Witte de Withstraat. It would be a shame if this monument got lost in some lines of code on a web browser. I put a lot of effort in structuring and designing the website, so the familiarity and iconography of the WORM building translate into the page.

Reality Shift Playfulness is perhaps the second most important factor, as we want the user to have fun exploring this virtual Open City. This allowed the nerd in me to reach into the ever-expanding toolbox. A very simple p5.js sketch, alongside CSS blendmodes, are used to power a “WORM torch” found at the landing page. A visitor can navigate through them horizontally, like a real art gallery. Then there was the content. For a place like WORM, which hosts 30+ events each week, how could we keep up? Curated by the PR team, WORMworld’s content came in many forms. Events were changed to an online form, and artworks, poetry, interviews and initiatives came in from all sorts of connections.

WORM has actually become an online magazine. And we drop some new content and just like before corona, we make a weekend post. As a designer, this reality shift gave me a very exciting opportunity. I like it when I’m able to see my work becoming a tool that can be publicly engaged with. I see (experimental) toolmaking as a big part of design’s future. During this project I had to ask myself a lot of interesting questions, some still unanswered. What does this crisis mean for the future of online media? What does that future entail for venues, performance arts and festivals that run on human connection? What are the responsibilities being the bridge-makers between the real world and the internet? What does the future hold for the digital Open City, as things slowly go back to “normal”? Exciting things to think about.

PRSPCT - A Movement in Quarantine Richard Foster, Head of PR and Communications at WORM, tells how clubbing nights were successfully reinvented as a socially distanced cabaret in WORM’s main hall, by one of our regular club promoters, PRSPCT.

Photograph courtesy of Eva de Korte

In normal times WORM partners PRSPCT would be hosting jampacked, noisy, rebellious nights in WORM’s Central Station space, where the cutting edge drum n’ bass and hardcore on offer would send the decibel levels through the roof and the allround furore of the night would shake the foundations of the Open City. But clubbing is in a strange place right now. Attacked on every side by the seemingly never ending longtail of COVID-19, every element of the traditional, transnational club experience has been turned upside down, reexamined and found wanting. Clubbing is fighting an existential battle for its soul. The Global Nighttime Recovery Plan (on which I sit as an editor and advisor) has

drawn up a series of expert-led reports that openly question the very fundamentals of the business. The “nighttime experience” is now being openly questioned. Do we have to actually go clubbing at night? What is “nighttime”, in any case? It’s that serious. In late 2019, WORM appointed a new programmer for clubbing, Khalil Rhyahi. His brief was to bring a fresh perspective to our nighttime experience. Khalil set to work, creating a diverse, alternative roster based around forward-looking, young local talent that would otherwise have sat on the sidelines. Just at the point where his plans for 2020 were taking shape, the lockdown struck and energies had to be diverted to refunding ticket holders and ensuring

The plan was simple and effective.

Photograph courtesy of Eva de Korte

all partners they would be part of WORM’s future plans. Unwilling to sit around too long after the temporary easing of restrictions in summer, and anxious to extend a hand to our suffering clubbing community, Khalil called a number of WORM partners to see if anything could be done to raise spirits and revenue. One result of these calls resulted in an extraordinary summer programme of “sit-down” club events, hosted by Gareth de Wijk (aka Thrasher) and his organisation, PRSPCT Recordings. These nights were based around a cabaret experience, summoning up the ghosts of the Weimar Republic and the Speakeasies of 1930s America. The plan was simple and effective. First, use the new restricted seating in WORM (adapted for the 30 visitors who would normally come and see a film) as a replica of the seated area that would view a cabaret show. WORM’s bar staff would provide socially distanced table service, and visitors could only leave their seats when they needed the toilet.

A new space to party A series of PRSPCT-picked deejays would play 2 sets a night, backed by a veejay show from Dirty Brown Visuals. All possible due to a floor plan that was built for a film night; allowing the use of a big screen, the PA and a captive audience, surrounded by WORM posters dispensing the necessary COVID information. In a way it all felt comfortingly dystopian. Reassuringly restrictive. And a good alternative to the rumours of illegal parties happening elsewhere. Shows included Deathmachine, DJ Hidden, The DJ Producer, and (incredibly) Manu Le Malin, who took advantage of a temporary easing of restrictions in France to play 2 shows in NL. Fortune favours the brave. What actually happened? I wrote recently in one of my columns for the Heavenly Social (a legendary London club suffering, like WORM, from missing its core constituency) of PRSPCT’s shows. Restriction, it seemed, only helped the freaky dancing. Even if it meant sitting down whilst doing it.

“Imagine, taking in (say) a hardcore drum n bass gig, sanblasted out over a brand new PA, whilst sitting down. My colleague Khalil, who programmes the club nights, told me it got all too much for some benighted crustcore warriors, who went as berserk as possible in their designated space. “As berserk as possible”. Think of that phrase. Imagine its provenance here. Roll it around in your mouth, like the last drops of champagne on your tongue.” A terrific series of photographs of these nights, by Eva de Korte, captured the wild, unleashed happiness that live music can bring. Even the second lockdown on the 15th of October couldn’t stop PRSPCT, despite them having to cancel an Ophidian show at the last minute when the new restrictions came into place. Instead PRSPCT presented: An Evening With Quaranstream Extravaganza: an extra special 5 hour Quaranstream broadcasting live from club WORM in Rotterdam. A night where Gareth and his cohorts (Dolphin, Pythius, Deformer, Rudi Ratte, Dirty Brown Visuals and MC Dart) stepped in to play for buttons. Yes, a streaming gig, but one that carried the energies and soul created from the afterglow of those balmy summer evenings. And as Gareth is always fond of saying, “it’s always been 100% about spreading the love for the music and our culture and nothing will ever stop us doing this.” Clubbing is definitely not dead, it’s just been trying out new future-formats, for size. And flexing new muscles for when it returns into our physical lives.

Creative Solutions: How PEOPLES Barbershop Ended Up in WORM Ivan Winter is a playwright and runs the PEOPLES barber shop with deejay Donn Stone. In an interview with Richard Foster, he explains how PEOPLES, now situated in WORM’s new Foyer complex, finally found a stable home in WORM during the course of 2020. Winter also talks about Rotterdam’s wider cultural scene.

Photograph courtesy of Safiq

WORM friends and partners-in-cultural-crime Ivan Winter and Donn Stone recently set up a community barber’s shop in WORM’s old smoking room. They then moved to S/ash Gallery and hope to reopen once the virus has fully abated in Spring 2021. WORM asked Ivan to talk about barbering, his artistic practice and Rotterdam’s cultural life in general.

Ivan, tell us about why you set up the shop. What was the inspiration to do this? Donn and me set up the shop because we kind of grew out of the old model of running a barber shop. For me personally it was time to move to a spot where I can combine my way of working with the projects I’ve been making these last years. Things like theatre and writing screenplays. And Donn is a DJ next to his being a barber.

You were originally based just off the Witte de Withstraat, why there?

I guess that was the baseline to start. It wasn’t my shop, so I had to start just by doing my work next to cutting; you know, doing things within the limitations of working in a barber shop! I loved it there, and I spent years learning my craft as a barber, but when I got into this world of makers and cultural projects, I felt it was time for me to make a transition of combining those two worlds. Still; I had to find a spot where I can put my chair… not actually making a barber shop, but finding a spot where people feel like they can be creative, and also come for their haircut.

The Cool district in general has changed a lot the last few years, what trends have you noticed from behind the chair? (And I’m not talking about hairstyles). I noticed that people who work for themselves often take advantage of combining two worlds, within a [business] model that is already set up. Let’s take MELLY for example. It’s a place that grew out of Witte de With Center for

Photograph courtesy of Kavita

Contemporary Art and we made a project with the people from MELLY, called “Kunst & Koti”. So it was all about cutting hair while artists showed their artwork: a commercial space that was also an exhibition room. The people who I cut during this show weren’t the people who normally go to MELLY, and MELLY got to know a whole new audience that they normally don’t target. The same goes for other spots who like combining food with poetry and people who visit here while staying at a hostel. They can experience a cultural night with people who present their work to tourists, and get new exposure to an audience that both “king kong and the artist” would never know.

You initially took up the space in the old smoking room in WORM, what did you notice about WORM as

an organisation during this time, the way people worked, the rhythm and feel of the place? People from WORM adapted pretty quickly to the idea, just as we as barbers adapted quickly to the idea of cutting people in the old smoking space. At first the WORM people experienced the change in smell, and after that, the way the customers came out of that old smoking space. I think that the people at WORM never saw the use of a dirty old space in the same way that we look at situations as barbers. We make people literally feel that transition of coming in “feeling messy and leave fresh and new”. And slowly people from WORM came during their break asking if we had time to freshen them up! And just like the “Open City” of WORM, you can sometimes move from hood to hood. We

had our share of moving within WORM! The funny part is, the people in WORM don’t mind the change, they also adapt quickly, just like us.

And now your shop’s nomadic course through WORM continues, you go to S/ash Gallery I hear? That’s a great way of saying it! A “nomadic course”! But we like it. Going into the S/ash Gallery is a trip. For me personally I love it. People set up their exhibitions, and we have witnessed people doing try-outs for their performances. But sadly enough in the midst of this process WORM had to close their doors because of the Coronavirus, so we now just cut hair in an empty space. It’s crazy to think this, but the way WORM is built, it does really function as a city. I used to call it a factory, where every person is a link in the chain, keeping WORM functioning. And I don’t

Photograph courtesy of Safiq

just mean the people who work there, but also the people who stop by.

You’re very involved with culture in downtown Rotterdam; you’re a writer, a playwright, deejay, the lot. What do you think of Rotterdam’s current cultural scene? That’s a good question now because the current cultural scene in Rotterdam took a blow to the head. I had this conversation yesterday, and you can see that the way the Rotterdam cultural scene died in one week flat, and it has to stay dead till mid April [Ed: at time of writing in March 2020, now Spring/Summer 2021]. The new Rotterdam cultural scene will change drastically, especially if you look at the places like theatres, clubs restaurants. Look at the way some people function in a cultural scene,

It’s crazy to think this, but the way WORM is built, it does really function as a city. I used to call it a factory, where every person is a link in the chain, keeping WORM functioning.

someone works in, let’s say, a restaurant, and for some extra money they deejay by night. But the restaurants and clubs are cancelled now. These people also have a dream of making it as a writer or a playwright. And because theatres are shut down, they can’t also do that. So that one person is totally crippled in these times. That doesn’t mean they won’t survive, but the chance for one person to live and pursue their place in the “Rotterdam cultural scene” will disappear. Because the price to reclaim that spot will be too big. In the meantime, the clubs or theatre may not open, and that restaurant will not have the money to hire people for the old price. And then there’s the rent to pay. Yes I know that the government will help, but it won’t help the spirit that got crushed with this virus. Because people that will not get over the fear of losing everything again.

Speaking personally, my cultural life in the city got crushed. I can cut hair, but people are afraid to come out, so I also see a decrease in my financial situation. In the end the “Rotterdam Cultural Scene” will make it, but I know that the current model is dead. And we will learn that people make art for people who want to escape something, or seek a new experience. But nobody will come out and play, so we are left with just that: “A Rotterdam Cultural Scene”.

What do you think’s going to happen then? See my last answer (laughs). I like it that this interview came just in the period where we thought this question couldn’t happen. But it did, and I would say, life, as we knew it, will never be the same. Because we have changed as people. Within just one week, we became more aware of our health, our freedom, our rights as the working class. And next to that, we don’t have a choice to come together as a society. I know this is not the best way of getting back to our human roots, but let’s be honest; I am glad that this happened because we as a society needed this change.

Photograph courtesy of Safiq

"Hitchcock in The Garden": WORM and Open-air Cinema Photograph courtesy of Ronald Glasbergen

WORM asked Ronald P. Glasbergen to document the summer project, “Hitchcock in the Garden” in the Eendrachtstuin in Rotterdam; carried out with the aid of WORM’s production team. Glasbergen is editor of VandaagenMorgen.nl and programmes films at WORM. During lockdown, he was a member of “Cool aan de Gang”: a local community support initiative.

In the Garden was bedacht als een coronaproof alternatief voor de cinema events van Cool Film in de zaal van WORM. Het alternatief gedurende de warme Rotterdamse zomermaanden van 2020 zou buitencinema kunnen zijn. In the Garden mikte op de omgeving van WORM en de Witte de Withstraat met bijhorend publiek, maar ook op wijkbewoners. De omgeving van de buitenlocatie– WORM, de Witte de Withstraat speelde een belangrijke rol. Vanwege omwonenden zou het geluid via silent disco –wireless headphones- gaan. De titel Cinema in the Garden had iets van de glitterbelofte van oude cinema, toen film nog in paleizen vertoont werd Het idee vond weerklank bij Janpier van WORM, Ed de

Meyer Stichting Prasino, de cultuurscout. En samen we de organisatorische kant van het project met 10 wekelijkse filmvoorstellingen opgezet. Ik zou de films programmeren en telkens inleiden met beeldmateriaal en een kort verhaal over de achtergrond van de film. De keuze voor één regisseur, Alfred Hitchcock, werd vervolgens ingegeven door het relatief grote aantal kwalitatief interessante en tevens voor een breder publiek toegankelijke films waarvan de rechten op dat moment beschikbaar waren.

Locatie De aanvankelijke gedroomde locatie, het omheinde parkeerterrein tegenover WORM aan de Boomgaardstraat bleek niet beschikbaar. Die plek was ideaal doordat het zowel naast WORM als naast

de Witte de Withstraat lag. Bovendien is het omheind. Een tweede goede locatie bleek de Eendrachtstuin, een omheinde maar overdag openbare, ruim opgezette besloten tuin aan de Eendrachtsstraat. Verder van WORM en de Witte de Withstraat – 5 minuten lopen – maar wel een tuin met grote kwaliteiten. Bij een eerste bezoek samen met Janpier krijsten daar tussen de hoge en hoogbejaarde bomen wat meeuwen. Een ideale plek dus om The Birds van Hitchcock te laten zien en om zwoele zomeravonden bij elkaar te zitten.

Films Hitchcock’s filmische oeuvre bestrijkt ruim een halve eeuw van jaren twintig tot jaren zeventig en 43 films, maar de laatste films zijn niet per se de beste. Veel boeiender was het daarom , een programma van contrasten te laten zien, afwisselend oud en nieuw en toewerkend met naar het einde van de reeks van tien steeds meer grote klassiekers, van The Lady Vanishes, tot een van H’s grootste films, Rear Window. Dat is een film die veel van het werk van de meester samenvat, suspense, moord, voyeurisme, humor, enkele van de grootste sterren van het witte doek, fantastische decors en regie en het soort vakmanschap en filmvertelkunst die Hitchcock tot de legende maakten die hij toen al was.

Weer, wind en teamwork De uitvoering van het programma schoof door allerlei organisatorische redenen op naar een vrij late startdatum waardoor de laatste film pas begin oktober vertoond zou worden. In de tussentijd maakten wij, het tweekoppig technisch team va WORM – Merijn en Wojtek, de onvermoeibaar vindingrijke Ed de Meyer en ik als programmeur en inleider van de films, Janpier die regelmatig zijn neus om de hoek stak, maar ook de toeschouwers waaronder een trouwe kern van liefhebbers, alle soorten weer door. Van broeierige zomeravond tot stromende gietregen en alle varianten er tussenin.

Van broeierige zomeravond tot stromende gietregen en alle varianten er tussenin.

Tot aan het eind een kille oktober donderdagavond terwijl op het scherm, Rear Window speelt midden in de verstikkende New Yorkse zomer, de helden en schurken zichtbare moeite met de lome hitte hadden. Behalve dan de beeldschone Grace Kelly, die had nergens last van.

The Garden next level Volgende stappen voor komend jaar zitten in de pijplijn. Met dit team moet dat lukken. Met de creatieve en technische kracht van WORM en Janpier, de sociale power van Prasino en Ed de Meyer en mij - ik moet toch wat over mezelf zeggen –filmcurator, kunstenaar, publicist en niet te vergeten buurtbewoner - en al dat andere boeiende volk dat in de buurt woont, zijn er op zijn minst mogelijkheden.

Lockdown Meditaties: RE#SISTER, XR, Brandweer Voor de Apocalyps, Galerie de Jaloezie

Mariette Groot runs the Underbelly shop in WORM and is founder of the RE#SISTER organisation. Groot has been an active presence in the city and gives an overview of some of the “glocal”, social and environmental activities WORM undertook during lockdown.

8 Maart 2020. Na een uitbundige zondag in het kader van het Mama Cash Feminist Festival vallen we elkaar blij in de armen. Dat kan allemaal nog.. een week later valt de verstikkende deken van de pandemie over ons heen. Nu zijn we aan het nadenken over de volgende editie, en het woord Festival alleen al lijkt taboe te zijn geworden. Maar ik heb ruimschoots de tijd gehad om hieraan te wennen, dus voorwaarts!

Photograph courtesy of Mariette Groot

En dat wennen gaat toch verbazend snel. We hebben veel met elkaar gesproken over “resilience”, aanpassingsvermogen, veerkracht, duurzaamheid. We weten wat we willen met WORM dus hoe dat te realiseren zonder café of restaurant, zonder stomende drukbezochte events, zonder de mogelijkheid om, zoals we gewend waren, met zijn tienen samen antieke synthesizers uit te proberen in een kleine geluidsstudio of te leren filmstroken te ontwikkelen in een donkere kamer. Die tien van de synthesizers, de meiden van

Hoe dat te realiseren zonder café of restaurant, zonder stomende drukbezochte events?

RE#SISTER, hebben afgelopen zomer een collectieve compositie gemaakt door ieder vanuit hun “thuis-studio”een stuk te maken, en die compositie werd live gestreamd en besproken. Een aantal leden van deze RE#SISTER community, die ik een paar jaar geleden initieerde, maakt inmiddels programma’s bij Radio WORM. Dat betekent dat je, met je mondkapje op, een fris kapje over de microfoon en de deur open, in je eigen tijdsslot muziek het internet op (binnenkort: de ether in) slingert, met al of niet deskundig maar in elk geval geïnspireerd commentaar waar het radiopubliek hopelijk iets aan heeft. Ik maak in elk geval nu een uur per week RE#SISTER radio, met alleen muziek van vrouwelijke componisten/musici. Dat onze radio-tak nu zo’n vlucht heeft genomen, zou zonder Corona nooit zijn gebeurd, daar ben ik zeker van. Het begon met iemand uit de buurt die ervaring heeft met lokale/amateur-radio, die vanuit ons kantoor begon met “Lockdown Radio”. Die man is inmiddels mede-organisator en een bekend gezicht binnen het team. Het valt me op dat allerlei initiatieven die er al waren, maar die tegen de oude tijdgeest in gingen, ineens eigentijds zijn

Photograph courtesy of Janpier Brands

geworden. Zoals de Vrijwillige Brandweer voor de Apocalyps. Deze intrigerende beweging is bedacht door een groep Rotterdamse kunstenaars die gedreven werden door vragen rond de voortdurende uitbuiting van onze planeet en het concept van een onvermijdelijke collaps. Ironisch genoeg prikkelt dat concept en daarmee de vraag: wat valt er dan nog te redden, de creativiteit van de einzelgängers (die kunstenaars nu eenmaal vaak zijn). Zo bedacht iemand een event in het Euromastpark waar je samen van kon genieten zonder samen te scholen: met walkie-talkies, gekocht op Marktplaats. Al wandelend met groepjes van 4 door het herfstige park leerden we een nieuwe manier van collectieve beleving van kunst. Een ander voordeel bij het nadeel voor mij persoonlijk bleek te zijn dat je eenvoudig meer tijd hebt voor het ondersteunen en actief meedoen aan dergelijke sympathieke initiatieven, waar je voorheen dacht: ja! ... maar ik heb nog zoveel te doen. Zoals de straat

op gaan voor het klimaat. Doordat onze theaterruimte vaker leeg staat dan voorheen, konden we mensen van Extinction Rebellion die spandoeken wilden schilderen, of een flashmob wilden instuderen om te protesteren tegen Black Friday, die ruimte geven. Sterker nog: ik was er toch dus ik schilderde mee en voor ik het wist stond ik ook met een banner boven de Koopgoot waarop stond: KOOP NIETS, REPAREER IETS. Alweer een nieuwe manier van saamhorigheid, en ook nog voor een nobel doel. Galerie de Jaloezie, een platform voor audiovisuele kunst opgericht door Rotterdamse kunstenaars Gijs van der Meer en Anne Vera Veen, openden half november een pop-up galerie voor filmkunst in het Oude Westen. Ze hebben mogen putten uit de gigantische collectie van de Cultvideotheek die jarenlang in WORM gevestigd was, en die later werd geïntegreerd in het WORM Pirate Bay avantgardistisch archief. De oorspronkelijke catalogusnummertjes van

de Cultvideotheek staan nog op de ruggen van de DVDs. Een “excentrieke collectie”, noemen ze het zelf. Ze hebben een mini-bioscoopje ingericht waar je met je huishouden de vertoning van een film naar keuze kunt boeken, en dan krijg je popcorn en een drankje erbij! Ook is er een pop-up winkeltje met boeken en tijdschriften over film, door Underbelly, de mobiele die winkel nauw aan WORM gelieerd is. Ik heb het gevoel dat we een beetje wakker geschud zijn met z’n allen en dat WORM niet alleen meeleert, en worstelt, maar ook veel in huis heeft om een uitvalsbasis te zijn midden in de stad voor de spelende, lerende en worstelende medemens.

Photograph courtesy of Hosein Danesh

"Bringing People Together." Interview with Tess Martin Tess Martin is a filmmaker and founder of Manifest, a long-running animation event at WORM. As an early adopter of online events, she talks to Richard Foster about her experiences of making Manifest work in a new environment...

Animation is an enormously varied and ever-changing subject and Manifest’s aim is to understand its diversity and breadth. Manifest is one of the nights that took the challenge of moving to an online space in its stride during the first lockdown of March 2020.

Manifest is now a very popular established series with a committed, “glocal” audience. TM: I like bringing people together. I like communities. Even before I was living in Rotterdam I was always organising communal screenings, or even touring with programmes of animated films. I think it comes from the type of animation I do. Experimental or independent animation is so niche, I always put effort into bringing like-minded people together. Reaching out to people feels natural to me.

You were one of the first partners to fully embrace online events. What was it like? TM: I would guess, very changeable? In March, April and June I did three online streamed events from my own artist studio, because it was so early on in the lockdown and it seemed doable and it could be fun. I enjoyed the “broadcasting from my studio” thing but it was also stressful for me, because I didn’t have the benefit of WORM’s technicians to help me out with the technical side. Now that we’re back at WORM, there is an investment in new equipment and everything, I can focus more on the content.

I take it it wasn’t all plain sailing? TM: No! It was a challenge for me to stream both the faces of those participating, as well as my own screen where I showed films, and for those to also see and hear what I was sharing. I figured it out, but I was using Zoom and at one point the call froze and I had to restart. Not ideal when you’re streaming! The chat box was another challenge. To keep the interactive element of Manifest intact, it was important to me for the audience to have a way of commenting back. So I needed a way to see the comments in real time. But I was just using my own laptop and a sound mixer. Now, WORM technicians use a dedicated laptop, a special video box and software program that has its own call feature built in. We’re still getting the kinks worked out, but it’s going much smoother and looks better. And I can relax!

But fun, even with all the adjustments? TM: Yes! The summer online events were fun because I managed to bring together three guests from all around the world and it became a conversation between us four (as well as the audience, who commented). That’s something new, that I wouldn’t have been able to do normally. So that was cool and unique. …However, for the new online events broadcast from WORM, I decided to simplify things and stick to one guest at a time – partly to make the tech simpler, but also to make the events shorter and better for our online attention spans. Still, the guests are from all over the world, which is great.

Photograph courtesy of Hosein Danesh

How has the animation community coped with COVID?

Could you ever see yourself going back to the old physical events?

TM: By and large I think animators are pretty lucky that they can generally work from home or from their artist studios, even in a lock down; so we haven’t been as affected as people in the performing arts, for example. Having said that, I think we all miss seeing each other at events or festivals. That’s why it’s nice that there are some online events to “attend” and at least you have a shared experience with others in your community.

TM: For sure I could, yeah! There’s something classic about the physical events. But I wouldn’t want to only do physical events in the future, because the online ones are more accessible to more people. So I think it will be a combination.

We’re still getting the kinks worked out, but it’s going much smoother and looks better. 37

"Material, A Space, and an Opportunity": TRICKSTER's Summer Residence in WORM Richard Foster talks to Charlien Adriaenssens, programmer for WORM’s UBIK performance space and S/ash Gallery about how she employed the performance spaces in 2020 and her hopes for 2021. Nathalie Smoor is a member of women’s theatre group TRICKSTER, who worked in UBIK for a summer residency before their performance of the opera, HERO/PERA.

Photograph of HER/OPERA courtesy of TRICKSTER

Despite COVID, TRICKSTER came back! During the early summer months of 2020, the all-women theatre collective used WORM’s UBIK space to prepare the latest chapter in the story of their production, HERO/PERA; an ad-lib performance deconstructing the opera medium and challenging traditional ideas about heroism and storytelling. WORM worked with them for the first time in 2017 when they performed La Donna E Mobile. This was a research project for what later became HERO/PERA. WORM also co-produced their 2018 performance in UBIK.

Opportunity to work The new take on HERO/PERA was premiered as a “pandemic version” in Amsterdam, on 8th July in the Paradiso. To repay the favour for rehearsing in UBIK, a revisited, Rotterdambased version was played to a corona-mitigated audience on the 10th of July, 2020. TRICKSTER’s relationship with WORM is a long one, and fits well with programmer Charlien

Adriaenssens’ plans for WORM’s performance activities in 2021-24. “I love new perspectives - I like to trust people. My ideal scenario is: ‘there is this material and a space, or opportunity to work, so what shall we do with it?’ We should place the focus on the artists. As I’m not a curator of artwork, I am a curator of people.” Collectivity is key, even in these difficult times. “Most of all I like artists who work with people, or collectives. To me, it’s about what happens amongst people.”

People who do stuff This approach fits the city WORM is part of, Rotterdam. Adriaenssens: “Rotterdam is a “playing field” with so much to explore - from the queer movements to the experimental music places and printing places, and cooperatives for experimental living. It’s a city with a lot of conscious people who try to do stuff.” WORM is also keen to reexamine the whole process of making art for a “public”. And TRICKSTER has played an

integral early role in shaping that reimagining. Adriaenssens: “I’m keen to reimagine time, and processes; long term exchanges with a public that is involved from the start and does not ‘only’ show up for the show. I want to reflect on the whole story and how we experienced it, and the people involved, that is much more important. It boils down to: how can we create an interesting artistic community that is both interested in the artists that are producing here and like to be involved?”

En, hoe vond TRICKSTER de samenwerking? HET WAS TOP (in drie woorden)... Met TRICKSTER waren we op zoek naar een repetitieruimte om HERO/PERA te hernemen voor PARADISO grote zaal. Hier konden we namelijk alleen maar één keer terecht om de boel op te meten en wisten we, dat we uiteindelijk ook alleen op dezelfde dag (8 juli) konden opbouwen en spelen. Repetitie ter plekke was onmogelijk. Daarbij speelde ons ook parten dat we niet alleen de opera weer terug moesten halen voor deze gelegenheid, maar ook een versie moesten maken die COVID proof zou zijn, om de minste kans te maken dat de opera uiteindelijk niet gespeeld en gezongen kon worden. De regels omtrent zingen en optreden veranderde destijds bijna wekelijks. Alle spreekzang moest op anderhalve meter afstand en alle grote aria’s moesten op 3 meter van elkaar en het publiek worden geënsceneerd. Ook moest van de oorspronkelijke 2 uur en 45 minuten met pauze een 90 durende voorstelling zonder pauze worden gemaakt. Charlien stond direct open voor ons verzoek om twee weken bij onze eerdere coproducent

van HERO/PERA, UBIK, te kunnen repeteren en bood ons zelfs een tweede betaalde speelbeurt aan, zodat we ook meer kans maakten bij een aanvraag voor het FPKbalkonscène fonds, wat we dan ook gekregen hebben. Dit gaf ons de financiële ruimte om ook echt deze tijd te kunnen nemen om te repeteren en te spelen. Daarnaast kregen wij technische hulp en assistentie aangeboden van een heel fijn meedenkende en enthousiaste licht en geluidstechnicus, Ferry van Dijk.

De regels omtrent zingen en optreden veranderde destijds bijna wekelijks.

Het was fantastisch om door deze extra weken repetitie de opera ook op andere fronten naar een volgend niveau te kunnen tillen. Tegen onze natuur in moesten we nog meer vastleggen, o.a. alle looprichtingen op het toneel, maar het mooie was dat het publiek dat uiteindelijk niet als zodanig ervaren heeft.

Photograph courtesy of WORM. Photographer unknown

3939

Het bleef er allemaal toch organisch uitzien. Wel gaven de afstanden een monumentaliteit, die erg goed paste in Paradiso en uiteindelijk ook bij UBIK, bij de voorstelling de dag erna. Er was bij UBIK alleen maar voor weinig publiek een stoel te organiseren met de anderhalf meter afstand regel. Wat echter bij Paradiso niet van de grond kwam, enige mogelijkheid tot aan nagesprek met het publiek, heeft Charlien voor ons bij WORM wel mogelijk gemaakt. Een eerst buiten georganiseerd nagesprek vond uiteindelijk, met goede mogelijkheid tot afstand gehouden, plaats bij de ernaast gelegen Wunderbar. Het was een feest om feedback te kunnen krijgen en na te kunnen praten met ons publiek. Onze dank is zeer groot!

(TRICKSTER is een collectief van vijf kunstenaars opgeleid in verschillende disciplines (theater, muziek, beeldende kunst, sce- nografie) en bestaat uit Nina Boas, Barbara Ellison, Nathalie Smoor, ieke Trinks en MariĂŤlle Verdijk.)

Jan Hiddink is WORMâ&#x20AC;&#x2122;s Programme Coordinator. In this year overview Hiddink explains how WORM managed to gradually adapt to the new zeitgeist.

Photograph courtesy of Hosein Danesh

Toen halverwege maart de onvermijdelijke lockdown werd afgekondigd, besloot WORM al eerder dicht te gaan. Een dag voordat het plicht werd, op zaterdag 14 maart, sloten we onze bar, nadat eerder al op 12 maart er een verplichte streep ging door onze publieke programma’s. Toch nog open blijven op 14 maart werd onverantwoord geacht; als publieke instelling, ondersteund met overheidsgelden, werd en wordt er een plicht gevoeld niet te marchanderen met de door de overheid afgekondigde maatregelen. In dat opzicht gaat ook bij WORM volksgezondheid voor cultuur. De plotse sluiting markeerde een moment waarop het gehele culturele leven in Rotterdam -en elders in Nederland- in een klap volledig stilviel. Dat valt niet te onderschatten voor een plek als WORM, waar een kleine zeshonderd evenementen op jaarbasis plaatsvinden. Films, optredens, exposities, parties, talkshows, residencies, voorstellingen, de geluidsstudio,

de filmwerkplaats, de bar, het restaurant en alle komen en gaan van mensen dat daar bij hoort: het viel allemaal in een keer helemaal weg. En al snel werd duidelijk, dat nog maar moest blijken wanneer het überhaupt terug zou komen. Hoe verder? Om te beginnen maakten we een scan van ons potentieel. WORM is als zodanig niet of nauwelijks afhankelijk van de even verticale als hiërarchische structuren die doorgaans ten grondslag liggen aan de praktijk bij mono culturele instellingen als de concertzaal, het theater, de bioscoop of het museum. We zijn eerder een netwerkorganisatie met een platte structuur en met korte lijnen naar makers. Dat biedt heel eigen mogelijkheden -en die mogelijkheden zijn we gaan

ontginnen. Zo maakten we een grondig begin met online toepassingen van programma’s die daarmee heel eigen communities bedienen, van workshops voor animatoren tot wereldwijd dierenrechtenactivisme. We bliezen Radio WORM nieuw leven in. We maakten overdag ruimte voor nieuwe makers en studenten in onze goed uitgeruste zalen; in onze samenwerking met het Albeda zetten we onze eerste grote stap in het ontwikkelen van nieuwe vormen van kunstonderwijs. We haalden de banden met de buurt verder aan met filmvertoningen in de buitenlucht en de distributie van voedsel voor eenzame ouderen. We ontdekten hoe residencies in tijden van corona leidden tot artistieke meerwaarde, omdat er meer tijd en ruimte was voor reflectie en verdieping. Er werden tijdschriften gemaakt en video crews werden klaargestoomd voor het verzorgen van live streams. Kunstenaars werden uitgedaagd na te denken over nieuwe concepten; programmamakers kregen opdracht te

werken aan “coronas specifieke” evenementen, die hun heel eigen voordeel zouden doen met de nu ontstane situatie. Dat leidde tot een praktijk die we zien als een grondige proeftuin voor de nabije toekomst. Met name door de ondersteuning die vanuit OC&W voor de sector beschikbaar kwam, hebben we nieuwe programma’s en werkwijzen kunnen testen die nuttig zijn gebleken voor alle betrokkenen -makers, programmeurs, publiek, netwerken-, maar die ons ook toekomstbestendiger hebben gemaakt: we leerden hoe we onszelf nuttig kunnen maken in tijden van pandemie, zowel nu als in de onverhoopte, maar mogelijke onvermijdbare toekomst.

Overeind blijven in een pandemie WORM geniet behalve een lokale ook een wereldwijde reputatie. We trekken vanuit de hele wereld mensen aan die bij ons optreden of willen werken; er zijn ruim 40 nationaliteiten vertegenwoordigd in ons personeelsbestand en vergaderen doen we doorgaans in ons beste engels. Zo reilt en zeilt onze Open City dagelijks weer-totdat natuurlijk alles tot een plotse stilstand kwam. Voor verschillende betrokkenen kreeg deze periode extra betekenis door de onmogelijkheid naar huis te reizen vanwege de beperkingen in het reisverkeer, maar ook door de wetenschap dat het thuis, bijvoorbeeld in Brazilië, vele malen slechter was gesteld dan hier. Soms leverde dat een aansporing op om vanuit de afzondering hier extra hard aan de slag te gaan, zonder dagelijkse gang van zaken die dat normaal gesproken in de weg staat. Bernardo Zanotta uit Brazilië bijvoorbeeld, schreef drie scenario’s en volbracht een

Photograph courtesy of Janpier Brands

project met VHDG (VoorHeen De Gemeente) in Leeuwarden en maakte zo optimaal gebruik van mogelijkheden die er anders niet waren geweest. Kunstenares Henrietta Müller schreef een publieke brief aan haar ouders in Roemenië, waarin ze uitlegt hoe de lockdown haar leerde dansen, hoe ze yoga ging beoefenen en hoe ze zich verder verdiepte in het maken van geluidskunst, met behulp van onze geluidsstudio. Stagiaire Joyce Lapworth gebruikte onze site als een platform over haar identiteit, nationaliteit en haar kunst, wat leidde tot verschillende artistieke projecten die er zonder corona niet waren geweest. Mariette Groot, de drijvende kracht achter de Underbelly winkel en het RE#SISTER platform voor nieuwe makers van elektronische muziek, maar ook curator van ons festival op

Internationale Vrouwendag, 8 maart, schreef een terugblik op dat festival als een van de laatste grote evenementen die nog gewoon doorgang konden vinden. Niettemin presenteerde RE#SISTER enkele maanden later ook in tijden van corona een live avond met elektronische muziek, waarbij nog weer eens bleek dat dertig zittende bezoekers, onze max, eigenlijk voor deze vormen van meer aandachtige muziekbeleving een heel goed uitgangspunt vormen: de aandacht is aanmerkelijk beter dan onder normale omstandigheden. Ivan Winter, kapper in WORM en scenarist, overzag al snel de aanzienlijke schade voor creatief Rotterdam, vooral omdat velen voor hun inkomen afhankelijk zijn van sectoren waar de klappen vallen: café’s, restaurants, concertzalen, discotheken, bioscopen, musea,

sportscholen en andere gelegenheden waar vaak als in een optelsom het maandsalaris bij elkaar werd gewerkt. In dat opzicht dreigde er een ware exodus uit de sector, zeker ook door de juist nu dwingend ontluikende arbeidsmogelijkheden in andere sectoren -als ”coronazorg”, big tech, en belastingdienst. Een eerste, gedeeltelijk slachtoffer van de lockdown in maart was het audiovisuele evenement Sonaural.02, dat geheel onverwacht zonder publiek toch nog doorgang vond -en gelukkig ter plekke werd gedocumenteerd, zodat het niet voor altijd verloren ging. Francisco Irribarra, filmmaker uit Chili, behoorde bij de kunstenaars die de eerste lockdown aan den lijve ondervonden. Irribarra, die een residency deed in de Filmwerkplaats in ons souterrain, kwam ineens in een dagelijks geheel leeg pand, waar tot op dat moment het 24-7 een komen en gaan was. Het gevoel van isolatie droeg niettemin bij aan de aandacht waarmee hij nu zijn project kon volbrengen. Maar zeer langdurig en erg eenzaam was het wel. Anderen waren genoodzaakt het over een andere boeg te gooien, zoals de Hongaarse maker van elektronische muziek Mári Mákó. Ze zou haar tijd in onze geluidsstudio gebruiken als voorbereiding op een uitvoering in het Stedelijk Museum in Schiedam, waarbij ze zou optreden bij Grey Orange and Maroon No 8 van de schilder Mark Rothko. In plaats daarvan resteerde de manmoedige poging om er toch werk van te maken via het laptopscherm, geheel in lijn met de online werkelijkheid die vanaf halverwege maart de norm werd. Niettemin waren daar ook al snel kritische geluiden over te horen, zoals van de Italiaanse

saxofonist Laura Agnusdei, die meermaals in de geluidsstudio te gast was, en die zich afvroeg welke rol kunstenaars kunnen vervullen in een wereld die juist niet afhankelijke zou mogen zijn van alleen maar het scherm. Leegstaande ruimtes kunnen hun eigen nut hebben, en ook dat bleek al snel een gat dat gevuld kon worden. Florian Borstlap van de de Performancebar gebruikte de leegstaande S/ash Gallery om zijn kunstwerken privé te tonen aan uitgenodigde gasten. Daarnaast was Performancebar de eerste die in WORM online aanwezigheid in plaats van fysieke evenementen organiseerde. De bar experimenteerde met een virtuele ruimte en ontdekte zo dat het clubgevoel toch min of meer overeind kon blijven - althans, toen, in de eerste weken van de coronacrisis, toen nieuwsgierigheid en verwondering nog overheersten en deze rare situatie met grofweg een anderhalve maand ook wel weer voorbij zou zijn.

Leegstaande ruimtes kunnen hun eigen nut hebben.

Nieuwe initiatieven Niet veel later riepen we WORMworld in leven, het virtuele alternatief voor het daadwerkelijke WORM. Het workshop programma voor animatoren, Manifest, experimenteerde met eerste online edities. WORMworld werd ontworpen door Rodrigo Cardoso, een stagiair uit Porto, die de uniciteit van ons fysieke gebouw -een plek als geen ander, met op maat gemaakte architectuur van Superuse architecten en Atelier van Lieshout- probeerde te weerspiegelen in het online ontwerp. Tijdens de lockdown trad een oorverdovende stilte in, helemaal afgemeten aan het lawaai, de drukte en de hectiek die WORM in normale tijden kenmerken. Verschillende programmamakers uit het recente verleden grepen die stilte aan om te reflecteren op bestaand werk, zowel fysiek als online. Zo kwam er een online vervolg op Who Am I Becoming, een dialoogproject met kunstenaars-migranten die allemaal zijn neergestreken in Rotterdam, onder leiding van WORM ontwerper Natalia Papaeva uit Boerjatië in Oost-Siberië. Trickster, een vrouwelijke performancegroep, wendde de lockdown aan om met ‘coronasteun’ van het Fonds Podiumkunsten -de zogenaamde Balkonregeling- een reprise uit te werken van de opera HERO/PERA, voorheen Heropera. Ze gebruikten de UBIK als repetitieruimte om daar te werken aan een voorstelling vanuit anderhalvemeter logica. Het leidde behalve tot uitvoeringen in de UBIK ook tot een show in de grote zaal van Paradiso in Amsterdam, waar door de coronabeperkingen ook voorstellingen gepresenteerd konden worden die normaal gesproken onmogelijk zouden zijn.

Photograph courtesy of Janpier Brands

WORM Pirate Bay, ons levende archief, wendde de lockdown aan voor verdieping en onderzoek middels de Self Destructive Book Club -specifiek onderzoek naar het het thema Rust, dat we zien als een onderschatte kracht binnen onze maatschappij, en binnen kunst en cultuur. Ook deed Pirate Bay online onderzoek met architect en stedebouwkundige Lidjia Poth naar de inrichting van gebouwen en leefomgevingen die het beste recht kunnen doen aan ons idee van de Open City thematiek. Bij dat idee van Open City hoort gezamenlijkheid. RE#SISTER maakte een gezamenlijke compositie waarvoor alle deelnemers afzonderlijke ‘een hoofdstuk’ afleverden. Bij het IMACO project werd een groep kunstenaars betrokken die in opdracht van WORM allemaal afscheid moesten nemen van een dierbaar kunstwerk. We

maakten het wereldkundig door ook dit te streamen, waartoe we een aparte online tak binnen WORM organiseerden, die na een zorgvuldige voorbereidingsperiode werk wist te maken van onze videostream activiteiten. Maar voordat dit van de grond kwam was er al in tijden van lockdown Radio WORM, onder leiding van Lieuwe Zelle. Lieuwe begon alleen, maakte drie keer in de week een uitzending, en wist binnen korte tijd een keur aan radiomakers, muzikanten en kunstenaars te betrekken bij de uitzendingen, die door de hoge regelmaat een soort kloppend hart werden. Ook een frekwent programma werd de wekelijkse Animal Reader livestream onder leiding van journaliste Prya Bisambhar: een internationaal platform waarin kwesties rondom dierenwelzijn worden besproken met videobijdragen vanuit de hele wereld.

Opnieuw open De heropening voor dertig personen markeerde het moment waarop ook WORM leerde hoe publieke programma’s in tijden van pandemie te presenteren. De voorwaarden waaronder dat kon werden op voorhand uit en te na bestudeerd door een coronaploeg met direct betrokkenen op alle niveaus (programma, productie, marketing, horeca, techniek) die daartoe elke dag samen kwamen in de voorbereidende fase. We hadden te maken met meer dan vijf verschillende protocollen van branche organisaties, elk grofweg vijftien pagina’s A4, die niettemin allemaal op dezelfde stelregels terecht kwamen: hou anderhalve meter afstand, blijf bij twijfel thuis, was je je handen. We organiseerden concerten met een zittend publiek, maximaal dertig personen,

Photograph courtesy of Eva de Korte

WORM leerde hoe publieke programma’s in tijden van pandemie te presenteren.

die stuk voor stuk alleen al door de ongebruikelijke setting eigen meerwaarde verkregen. Concerten van eenlingen als Bhajan Boy en Giovanni di Domenico, normaal gesproken heel kwetsbaar in hun afhankelijkheid van een toegewijd, stil publiek, wisten nu te excelleren als nooit tevoren. We organiseerden ook weer filmavonden van AWL_ en Cult, die behalve een vertrouwd en langverwacht weerzien met het scherm ook nog eens onderstreepten hoe belangrijk juist het sociale aspect is bij filmbezoek; in een tijd waarin het

scherm de grootste dominante noemer is in onze cultuur, maakt juist het vooraf en na afloop met elkaar praten over de film het cruciale verschil. Specifiek clubcultuur leek wel de grootste onmogelijkheid; mensen die urenlang dicht op elkaar staan te dansen is simpelweg taboe in tijden van corona. Toch vonden we ook hier wel alternatieve toepassingen. Een organisatie die er een heel eigen voordeel mee deed was het “drill n bass” platform PRSPCT onder leiding van Gareth de Wijk. Hij draaide de situatie om in eigen voordeel: een nachtclub setting met gezeten publiek dat naar de loeiharde muziek van de toekomst luistert bleek zo’n groot succes, dat het al snel in serievorm zijn plek vond. Het effect van deze heropening voor publieksevenementen in juni mag niet onderschat worden. Zowel voor makers

als publiek bleek het veel te betekenen. Ook WORM zelf leefde op bij het weerzien met het publiek. Tegelijk bleek de noodzakelijke handhaving en regulering, zeker in combinatie met snel veranderend regelgeving, een aanzienlijke wissel te trekken. Het kwam er per saldo toch vaak op neer dat net wanneer mensen het echt leuk hadden, ze in overtreding waren en moesten worden aangesproken. Die onwerkelijke, oneigenlijke situatie heeft bij velen diepe sporen achtergelaten. Zo ontstond een tweeledige ervaring van een cultuurhuis in tijden van corona. Aan de ene wisten verscheidene programma’s (vertrouwde programma’s als Rotterdam Late Night, Hack Talk, Manifest, maar ook nieuwe programma’s als The Animal Reader, Club Talks, Poet Club en Queer Feminist Poetry award en Squishness) hun heel eigen voordeel te doen met de

Photograph courtesy of Janpier Brands

ontstane situatie. Sommigen binnen de beperkingen van evenement met maximaal dertig bezoekers, anderen met hun vaak razendsnelle, maar doordachte toepassing van online aanwezigheid. Weer anderen, zoals het queer platform Klauw, gebruikten WORM als plek om een eigen tijdschrift te maken, dat ook een belangrijk bindmiddel bleek om de gemeenschap in deze snel verslechterende tijd toch bij elkaar te houden. Tegelijk was het onmiskenbaar zo, dat we iets deden waarvoor we nooit hadden bestaan. De sterilisatie van het leven, zoals de schrijver Ilja Leonard Pfeijffer de wereld in tijden van corona kenschetste, betekende ook in WORM machteloosheid en demoralisering, waarbij de metafoor van het uitdovende waakvlammetje zich elke dag weer liet gelden.

De tweede lockdown Het bleek een voorbode tot wat we maar zullen aanduiden als ‘de tweede lockdown’, die ons al snel dwong te stoppen met publieksevenementen: ook al waren ze als zodanig al snel niet meer strikt verboden, de beperkingen waren zo groot dat het niet nog langer haalbaar werd geacht open te zijn. In plaats daarvan maakten we verder werk van onze online aanwezigheid. Ook gingen we onze ruimtes beschikbaar stellen voor de studenten van het Albeda, die momenteel bijna nergens naar wens stage kunnen lopen. Drie dagen per week zijn zij nu te gast in WORM, waar ze zich onder professionele begeleiding en met behulp van hoogwaardige apparatuur verder bekwamen. Op een soortgelijk behulpzame manier zijn we met ondersteuning van de Wunderbar crew veganistische voedselpakketten gaan uitdelen

voor oudere, vaak eenzame buurtbewoners. Buurtbewoners werden eerder, in de zomer, ook al bediend met filmvertoningen in de tuin aan de Eendrachtstraat, waar in de zomerse buitenlucht niet de covid-beperkingen zoals voor bioscopen van kracht waren. Onder de naam Join Us begonnen we al voor de corona crisis met een initiatief dat enkele weken later van urgent belang zou blijken: een ontmoetingsplek, laagdrempelig, voor jongeren die met eenzaamheid kampen. Er komen telkens 10 jongeren samen; inmiddels is er een wachtlijst. Join Us is een initiatief van jongerenwerker Dinja Horsting, die het idee samen met welzijnsorganisatie WMO Radar en WORM verder uitwerkte. Sommige geplande live evenementen vonden nu hun doorgang als online evenement, zoals de ‘Leuk dat je er niet bij was’ show van

zanger en kunstenaar Niek Hilkmann. Hetzelfde gold voor de â&#x20AC;&#x2DC;fotoshoot performancesâ&#x20AC;&#x2122; van modefotograaf Harmen Meinsma en de residency van kunstenares Amy Pickles. Verschillende residencies gingen wel door zoals gepland, zoals die van Myriam Meret en haar School of Rest in samenwerking met de Pirate Bay, waarin de hedendaagse thematiek van rust in tijden van onzekerheid extra urgentie kreeg. Die urgentie werd ook voelbaar gemaakt door The Fire Brigade of the Apocalypse, een collectief dat met performances in de openbare ruimte (Het Park) kwesties aansnijdt rondom vragen als waar nog voedsel te verkrijgen als de elektriciteit is uitgevallen. Ook van actueel politiek belang was onze betrokkenheid bij de opera in Pension Almonde als onderdeel van de Operadagen, waarin de hedendaagse gentrificatie kwesties van Rotterdam pregnant aan bod kwamen. Er kwamen zelfontworpen kleurplaten om je tijd mee te verdrijven en we maakten hulppakketten namens de Pirate Bay met muziek, literatuur en andere vondsten uit het archief om je zelf op maat mee te vermaken. De zogenaamde Filmhuiskamer in Galerie de Jaloezie bood kunstenaars de mogelijkheid om audiovisuele werken te vertonen en de Cultfilm collectie kon opnieuw gehuurd worden. Ook op locatie was onze ondersteuning van de Nieuw Zeelandse kunstenaar Ash Kilmartin en haar winkel LIFE aan de Keileweg, met kunstobjecten van mensen die zichzelf niet als kunstenaar zien. We stelden onze ruimtes ook beschikbaar aan N8W8, het metropool initiatief van Rotterdam-Den Haag om in tijden van corona het nachtleven niet de laatste hoop op een voortbestaan te ontnemen: N8W8 houdt het

waakvlammetje brandende, dat, eenmaal uitgedoofd, de hele club sector blijvend lam zou leggen. Op een meer beschouwend niveau levert onze marketingman Richard Foster regelmatig bijdragen aan de wereldwijde denktank Global Nighttime Recovery Plan, die zich richt op de economische toekomst van het clubleven in tijden van corona. WORM was ook de wekelijkse verzamelplaats waar buurtbewoners, winkeliers, horeca en kunstinstellingen samenkwamen om de maatregelen en de gevolgen daarvan in gezamenlijkheid te bespreken. Dit gebeurde in een klassieke polderoverleg, waarbij wikkend en wegend de belangen en bezwaren van alle betrokkenen zo goed als mogelijk werden bediend. In dat opzicht heeft de corona crisis zeker ook de onderlinge verbondenheid in de buurt versterkt.

WORM was de verzamelplaats waar buurtbewoners, winkeliers, horeca en kunstinstellingen samenkwamen.

Door de steun van de overheid kon WORM als organisatie zelf hoe dan ook overeind blijven. Toen die essentiĂŤle zekerheid eenmaal was verkregen, hebben we zo goed als mogelijk de verschillende makers en netwerken die aan WORM verbonden zijn geholpen, gerevitaliseerd, een weg naar de toekomst gewezen. We zochten en vonden in gezamenlijkheid alternatieven om in tijden van pandemie toch betekenis te geven en te verkrijgen. In dat opzicht gaat het om een jaar van vrijwel onophoudelijke R&D -onderzoek en ontwikkeling-, die ons, met inachtneming van alle soms gekmakende onzekerheid, tegelijk ook toekomstbestendiger heeft gemaakt. We waren altijd al een organisatie van en voor verandering; in 2020 is die ervaring meer dan ooit van pas gekomen.

KLAUW: Community Care is ACTIVISM KLAUW is a collective who fights for BPOC and Queer representation and justice in Rotterdam and beyond. WORM’s PR team asked KLAUW to document the process of “a village making a magazine” specifically one supporting and representing Rotterdam’s Queer community. Two months of hard work ended in a corona-mitigated release party at WORM on September 26th, 2020.

KLAUW magazine, an initiative by the KLAUW collective, is finally out to share with the Queer community and beyond. Nearly two months of hard work came to its fruition during the release party September 26th at WORM — what a wonderful celebration it was! With a jam packed, sold-out programme we are happy to state that it was a successful night. The intention of KLAUW has always been to offer platform to BPOC, Queer people to share their many talents, in contrary to established institutions where it’s more difficult to get a foot in the door. We used to do this with our Queer Klub Nights at WORM, but since the arrival of covid-19, this is sadly not an option anymore.

How do we keep on creating spaces to come together and take care of each other if we cannot do this physically?

So where do we go from here? How do we keep on creating spaces to come together and take care of each other if we cannot do this physically? What are we going to do in a few months when we have grown tired of the online meetings? We asked ourselves these questions in the process of creating the magazine. A tangible representation of the community we love so dearly to remind us of all the amazingness that is still present (even when we don’t always see it!) became our means to offer some sense of comfort in these hectic times.

The release party was a special moment for us to come together again. With the covid measurements in mind, we celebrated each other! Jill Philips was present to answer all your burning questions about life with her tarot deck, something you can still reach out to her for in her column: Ask Jill. Robin Ramos was there to share their growth as a filmmaker and gave us an insight into what motivated them to make the masterpieces ‘Grenzeloos’ and ‘de Kroon’. Nychenda Fecunda moderated an intimate Q&A with Non, Leroy Kxng and Berksun Çiçek, three generations of people who have organised within the community that shared their blessings, lessons and tips for people to take inspiration from. The live-painting by Jayda Reeberg and Faria van Creij-Callender, two brilliant, Black and Queer artists, left us in awe and talking about their individual incentives to create their astonishing work. It took a whole village to create this magazine. From editors to artists, from community organizers to graphic designers. The best-case scenario would have been to celebrate it with the entire village and beyond, but sadly and logically this wasn’t possible. If you couldn’t make it, worry not.

Photograph of the cover of the first KLAUW magazine: courtesy of KLAUW & Floor Verhulst

All the artists that performed during the release event, are prominently present within the magazine. KLAUW collective looks back on this evening as one where we could bring a portion of the community together, even for just a moment, and in times like these, we couldn’t ask for more. We want to thank WORM for making the magazine and release party possible, the

community for supporting us every step along the way and all the people who showed up Saturday and shared this small moment of celebration with us. If you haven’t got your copy yet, keep an eye on KLAUW’s website! A SECOND RELEASE of the KLAUW MAGAZINE is on the way very soon! https://www.instagram.com/ klauwcollective/

For now, we hope you all enjoy your read and that you will stay safe and healthy. Until the next one, Love KLAUW Collective

N E R E D L O P E D IN Janpier Brands, General Director at WORM is, naturally, also a familiar face on the Witte de Withstraat and in the neighbourhood of Cool-Zuid. In late 2020 Janpier sat with members of the street’s ‘monitor group’ made up of local entrepreneurs, officials and residents, namely: Lot Mertens, Koen Dongelmans and Rob Grauwmeijer, and asked them how they thought this exciting and popular street had taken the crisis in its stride.

E D E T T I W T A A R T S H T I W De Witte de Withstraat is een van de belangrijkste uitgaansstraten in Rotterdam. En hoewel de horeca steeds dominanter wordt in de straat, zijn er nog altijd zelfstandige bijzondere winkels en instellingen voor hedendaagse kunst, zoals Mama, Melly, TENT/CBK, V2 en WORM. De WdW doorkruist de buurt Cool Zuid, deels een klassieke volksbuurt met bewoners die er al generaties wonen, deels een studentenbuurt en met de komst van appartementen ook deels een plek voor hen die het zich kunnen veroorloven.

Covid-19 heeft een enorme impact op de levendigheid van de straat en op de inkomensonzekerheid van de ondernemers. Toen op 1 juni 2020 het weer mogelijk was om beperkt open te gaan, stelden de horeca-ondernemers voor de straat af te sluiten om zo meer ruimte te maken voor terrassen. De buurtbewoners en de winkeliers zagen problemen, met name als het gaat om de bereikbaarheid. Bewoners vreesden bovendien dat dit zou worden aangegrepen om de straat definitief af te sluiten, waarbij de vrees voor Vrijthof -achtige toestanden ineens reëel zou zijn. Toch besloot iedereen solidair te zijn,

het gedeelde gevoel was dat iedereen in hetzelfde schuitje zat. Om met elkaar af te stemmen nam Koen Dongelmans van de Witte Aap het initiatief voor een ‘monitorgroep’, met daarin vertegenwoordigers van bewoners, winkeliers, kunstorganisaties, horeca en gemeente. Een klassiek polder-overleg. In WORM kwam de groep eens per twee weken bijeen. Koen (Witte Aap), Lot Mertens (gemeente Rotterdam) en Rob Grauwmeijer (buurtbewoner) vertellen over hun ervaringen.

DE START Koen Dongelmans (Witte Aap): ‘Als je een jaar geleden tegen me zou zeggen dat feesten met 6 man illegaal zijn, en de horeca zes maanden compleet dicht zou gaan, dan had ik op de grond gelegen van het lachen. Toch is het nu realiteit. Het is zo’n onwerkelijke situatie voor de mensen, waaronder mijn medewerkers, om zo’n enorme stap terug te doen wat betreft de vrijheden en de sociale omgang. Positieve punten zijn absoluut hoe de lokale ondernemers manieren hebben gevonden om toch omzet te draaien, of elkaar te steunen. Hoe mensen de horeca steunen door pakketjes te bestellen, die ze eigenlijk niet nodig hebben. Hoe mensen even checken hoe het met je gaat, en vragen wat ze kunnen doen om te helpen’.

Rob Grauwmeijer (Bewoner Eendrachtsstraat) ‘Toen ik vanuit de pers begreep dat Herman Hell van het NRC-café een enorm terras in de WdWstraat wilde, heb ik o.a. aan burgemeester Aboutaleb een brief geschreven waarin ik me zorgen maakte omdat de straat al zo gedomineerd wordt door horeca. Later vond ik een flyer in de bus om eventueel aan te sluiten bij het overleg dat Koen van de Witte Aap had opgezet. Ik ontmoette daar ook Lot van de gemeente. Doordat ik actief werd bij dit overleg kwam ik in een netwerk dat me later ook weer verder hielp in onze acties tegen de komst van het Hostel in de Eendrachtsstraat’.

Lot Mertens (stadsfluisteaar Gemeente Rotterdam): Doordat het leven in maart ineens stil viel, had ik de tijd om Cool te leren kennen. De maanden ervoor was ik bezig een gesprek over samenwerking in de wijk, over gezamenlijkheid. Dat is in Cool best een uitdaging. Het kleine wijkje kent zoveel verscheidenheid en zoveel belangen. Door de stilstand die corona veroorzaakte, was er ineens vanzelf gezamenlijkheid. Ik heb me eigenlijk meer en meer verbonden gevoeld de afgelopen maanden. Hoewel de crisis voor veel mensen echt nare gevolgen kent, heb ik zeker ook hoogtepunten ervaren. Ik heb heel veel mensen in Cool leren kennen. Ik heb mensen ook beter leren kennen. Het geeft me vertrouwen en lol om samen verder te gaan. Ik ben echt nieuwsgierig naar de veranderingen in de wijk. Het lijkt me te gek als we de veranderingen mede bepalen in plaats van dat ze over ons heen komen als een soort woeste wind’.

DE MONITORGROEP: Koen:

Rob:

‘Wat betreft de samenwerking met ‘de grote 3’ in de WdW (horeca, retail en bewoners) denk ik dat we een ontzettend leuke weg in zijn geslagen, die onder normale omstandigheden zeker een vervolg moet gaan krijgen. We zijn de afgelopen jaren wat uit elkaar gegroeid, en momenteel is het pompen of verzuipen voor iedereen, maar door de handen in elkaar te slaan straks hoop ik dat we de WdW straat weer iets van z’n oude cultuur en kunst meets gezelligheid-flair terug kunnen geven. Ik zou graag naar die ‘Bigger picture’ blijven kijken. Hier zou ik ook graag meer de Hartmanstraat, Schiedamse Vest en de Schilderstraat bij betrekken’.

‘De start van onze samenwerking in de monitorgroep was erg goed. Samen met Joan Ondaan en later Joke Mulder vertegenwoordigden wij de bewoners van de buurt. We waren met zijn allen in eerste instantie vooral bezig met de logistiek: hoe houden we de straten waar gewoond wordt bereikbaar en hoe zorgen we dat er voor de bewoners genoeg ruimte blijft om te parkeren. Na een tijdje merkten we echter dat alle voorstellen die we als bewoners in de groep deden wél werden onderzocht door de gemeente, maar dat uiteindelijk geen enkel voorstel daadwerkelijk werd uitgevoerd! Soms was het argument dat hetgeen we wilden ‘te duur’ was, maar wat is dat als je kijkt naar de totale uitgaven voor de afsluiting van de straat? Ik ging elke dag even praten met de verkeersregelaars, daardoor kreeg ik veel mee van wat er speelde. Dit vertelde ik dan in de monitorgroep, maar zelfs het plaatsen van een paar verkeersborden duurde drie maanden! Ik heb ons bij de tussenevaluatie een ‘placebo-groep’ genoemd; het lijkt dat je meepraat en meebeslist, maar dat is maar schijn’.

Lot: ‘De samenwerking in de WdW heeft zeker door de terrasuitbreiding een zetje gekregen. Het maakte ook duidelijk dat er veel behoefte is aan informatie over elkaar (bewoners, ondernemers, kunstinstellingen) en over de keuzes van de gemeente. Die buitelden dit jaar nogal over elkaar heen (voor een deel ook gevolg van Corona) waardoor de gemeente voor verwarring, onduidelijkheid en teleurstelling zorgde. Toch jammer’.

DE TOEKOMST

Koen: ‘Ik heb zeker vertrouwen in de toekomst; als dit virus onder controle is geloof ik dat iedereen met ontzettend veel plezier weer gaat ondernemen, en de bezoekers van de straat absoluut een nieuwe waardering voelen voor wat wij met z’n allen doen’. ‘We zullen als straat verder moeten, en af van de ‘eilandjes’-cultuur waarin de nadruk ligt op WIJ-ZIJ. Leer elkaar kennen, en ik denk dat er zoveel meer mogelijk is’. ‘De grootste zorg zit nog wel in de onzekerheid over hoe lang de lock-downs nog gaan duren. Hoeveel zaken hebben daarna nog genoeg ademruimte om door te kunnen? En wat gebeurt er met de panden en bedrijven van degene die het toch niet konden overbruggen. Ik hoop niet dat we een verdere wildgroei krijgen van karakterloze horeca, hotels en winkels. Daar ligt ook zeker nog een taak voor de gemeente en zelfs de regering. Maar misschien creëert het ook wel weer ruimte voor jonge enthousiaste ondernemers die door de hoge prijzen geen kans meer hadden in onze straat. Wie zal het zeggen’.

Lot: ‘De rol van de gemeente is vaak meervoudig en soms lastig. Ik werk bij de gemeente en ervaar die lastigheid ook. Ik ben stadsfluisteraar en dat maakt dat ik vooral aan de stad wil timmeren met de stad dus met de mensen die er actief zijn, die er wonen, die iets willen of die zich juist zorgen maken over iets. In die rol voel ik me thuis. Met het clubhuis van #clubcool wil ik vormgeven aan de samenwerking tussen buurtpartijen, marktpartijen (investeerders) en de overheid. De driehoek buurtmarkt-overheid is in #clubcool vertegenwoordigd. Ik wil de komende tijd graag investeren in de buurtcommunicatie en bijdragen om de regie over de ontwikkeling van de buurt bij buurt-markt-overheid te leggen’.

Rob: ‘Het is goed om gezamenlijk te werken aan een mooie buurt: buurtbewoners, ondernemers, instellingen en gemeente. We hebben laten zien dat we betrokken zijn en dat we snel kunnen schakelen. Maar als er één partij is die blijkbaar niet mee kan in dit snelle schakelen - namelijk de gemeente - dan wordt het hele proces gefrustreerd. Ik verwacht dat we begin 2021 weer bij elkaar worden geroepen. We willen als bewoners graag meedoen, maar dan moet er wel voldoende mandaat bij de monitorgroep zijn om beslissingen te kunnen nemen. Dat past ook eigenlijk goed bij een crisissituatie: geef een deel van je macht en je beslissingsbevoegdheid uit handen en laat de mensen die dagelijks in die situatie zitten gezamenlijk bepalen wat gewenst is. Die kans is nu gemist, helaas’.

Photograph courtesy of WORM PR

"Altijd meegaand en vooruitstrevend": Club Talks in WORM Sammie Sedano is an events producer and organises the Club Talks series at WORM, where members of the music and clubbing industry come together to pass on tips and tricks to budding creatives. Club Talks quickly adapted to a hybrid of limited capacity live shows and online streaming: including a New Years’ Eve party “with no champagne or fireworks.”

Photographs courtesy of Club Talks

Het afgelopen jaar was voor ons allen erg vreemd, het voelde in eerste instantie al snel als een periode vol beperkingen. Als creatief ondernemer richt ik mij voornamelijk op fysieke evenementen. Dit kon helaas sinds maart dit jaar niet meer. Als gauw kon ik samen met WORM aan de slag aan een online programma genaamd Club Talks, een talkshow voor creatief Rotterdam waarin diverse sprekers uit de industrie hun ervaringen met ons delen. Vorig jaar hebben we 6 pilots mogen draaien met succes. Voorheen was het ook met live publiek, die dan op de sprekers konden reageren. We wouden dit zelfde effect ook voor onze online variant realiseren. Samen met WORM hebben we het plan verder uitgewerkt. Zij hebben mij los met het plan ook ondersteund in de techniek. Met succes hebben we een mooie editie gedraaid met toffe gasten. Het jaar zullen we afsluiten met een New Year’s Eve editie meet 5 live acts, een panel, spoken word, dans maar ook wat swingende deejay sets.

De nieuwjaars livestream is een mooie vervanging op deze beperkingen.

Dit jaar kunnen we het nieuwe jaar niet vieren zoals de voorgaande jaren, geen champagne, geen vuurwerk en geen gezellige feestje. De nieuwjaars livestream is een mooie vervanging op deze beperkingen. Ook zorgen we er zo voor dat artiesten gezien worden en hun vreugde om hun hun passie uitoefenen behouden. WORM is altijd meegaand en vooruitstrevend als het gaat om het creëren van nieuwe projecten. Zij denken ik oplossingen en zorgen ervoor dat verschillende groepen binnen de samenleving gediend worden. Ik ben dankbaar dat ik samen met hen bij kan dragen aan het creatieve landschap van onze stad!

"2020 Is Een Jaar Voor Ontdekken": De Poëet Club Als Verbindend Verhaal Kenny Gomes is an events producer and co-organises the Poëet Club nights at WORM with Erivaldo Nascimento and Amely van Putten. Like many other organisers in 2020 Gomes was witness to the vital role of keeping a creative community together, both as a social and artistic imperative.

Sinds november 2019 vindt in WORM de Poëet Club plaats. De opzet van de club is even eenvoudig als doeltreffend: publiek wordt uitgenodigd te komen eten, en tijdens het eten treden spoken word artiesten, muzikanten en storytellers op. Het resultaat is een intieme avond, waar al snel zo’n 100 mensen als bezoeker op af kwamen. Met de corona-maatregelen werd het onmogelijk de Poëet Club in de vertrouwde vorm te organiseren. Maar toen op 1 juni het op kleinschalige wijze mogelijk was om activiteiten voor publiek te organiseren, stonden de organisatoren vooraan om weer los te gaan.

De kern is: eten, verbinding en spoken word. Dat hebben we in verschillende nieuwe vormen kunnen organiseren, binnen de beperking van de maatregelen.

Photograph courtesy of Poëet Club

‘Eerst was het concept: iedereen lekker dicht bij elkaar aan tafel en regelmatig naast iemand anders gaan zitten. Dat kon niet meer, dus hebben we het idee moeten ombuigen naar wat er wél mogelijk is’, zegt Kenny Gomes, samen met Erivaldo Nascimento en Amely van Putten de bedenkers en organisatoren van de Club. ‘De kern is: eten, verbinding en spoken word. Dat hebben we in verschillende nieuwe vormen kunnen organiseren, binnen de beperking van de maatregelen.’

Photograph courtesy of Poëet Club

Zo werd het eten niet op tafel geserveerd, maar bezoekers kregen een snackbox met zelfgemaakte pasteitjes en ander lekkers. Ook werd een theatervoorstelling van Onias Landveld in het concept geïntegreerd.

Nieuwe Mensen Sinds 1 juni tot de lockdown in december zijn er 5 edities geweest, die elke keer in no time waren uitverkocht. ‘Er is een vaste kern die altijd komt. Iemand neemt een vriendin mee, die zegt het tegen haar vrienden, en zo zijn er telkens ook weer nieuwe mensen in het publiek’. Volgens Kenny komen de mensen omdat ze snakken naar een collectieve ervaring. ‘Mensen missen de verbinding. Bij elkaar komen is zo verschrikkelijk belangrijk. Ik merk dat eenzaamheid daarbij een belangrijke rol speelt, die nu

met verplicht thuiszitten alleen maar toeneemt. Mensen identificeren zich met wat ze doen, zoals werk, sport of cultuur, en als dat wegvalt denken ze: wie ben ik eigenlijk? 2020 is een jaar voor herontdekken geworden’.

Groter Denken Kenny heeft zichzelf ook herontdekt. Met Marvin Gomes en Sharif Abdoelhak is hij in coronatijd een impro-comedygroep begonnen, die in WORM repeteert. Ook heeft hij gewerkt aan een one-man show die 11 december in het Zuidplein theater onder de hoede van Stichting FLOW in première ging.

‘Ik ben trots op wat ik dit jaar heb bereikt. Naast dat ik zelf grote stappen heb gemaakt, is het me gelukt om ook in de Corona-periode een podium te creëren voor Rotterdamse artiesten. In 2021 ga ik daar mee door. Ik ga nog groter denken, ik heb geleerd dat we het aankunnen. Met WORM en met FLOW gaan we verder en worden we groter!’.

Daarnaast is hij met Erivaldo en Amely van de Poëet Club bezig de organisatie te professionaliseren, onder andere door een eigen stichting op te zetten.

During her visit to Harmen Meinsma’s covid mitigated fashion shoot, WORM PR Manager Nia Konstantinova learned how vital the supportand-care role a community get-together can be.

62 62

At the entrance, I was greeted by a “door bitch”, as named in Harmen’s call sheet, that I read the day before. I am a film producer myself, so I have an odd fascination with call sheets and I am one of the few people who actually bother to read them. The door bitch is what we would normally call a covid host at WORM. Somebody who checks if you are wearing a mask, if you have any symptoms and all that jazz. This time Virgil Westhout was on shift. He is one of our main bar crew members who was currently deployed to do other tasks such as this one.

The space of UBIK is really just a blank canvas which can be transformed into anything. Well, Harmen transformed it into a full-blown photoshoot. UBIK was filled with music and glamour. To a backdrop of 90s tunes from the likes of Madonna and Destiny’s Child I saw people dancing, giggling, coquetting and beating their faces for the gods. Harmen had separated the space into few stations such as a makeup and hair station, on the left.

Open call There, specialists Ed Tijsen (@ edtijsen) & Minou Meijers (@ minoumeijers) transformed the talents into their true selves. The next station is what we in film call “the crafty”, where people get snacks, beverages and most importantly fresh coffee. Because god knows during a long shooting day

Photographs courtesy of Constanza Salini

POSE! Harmen Meinsma Residency Review

I walked from Beurs to WORM. I was a bit nervous because I am one of the people that stays mostly at home. As many of my immediate family members are in the high risk group, I really don’t want to be a contributor to the mess that covid-19 is.

coffee is a key to a happy crew! The next area was under the reign of up-and-coming fashion stylist, Yvana Muradin. She reached out to the new generation of Netherlands based designers to assemble all the looks for the photoshoot. All the models that Harmen was shooting answered an open call which we sent out a month prior. In their submissions, they were to share their wild fantasies on how they want to be captured. When the call closed Yvana, Minou, Ed were in contact with the models to get a better understanding of their vision and together they assembled amazing unique custom looks which the models were wearing today. At the centre of this mini fab universe is situated the shooting station. In front of a white backdrop was Dominique. She was wearing a romantic white gown. She had painted an intricate ram skull at the centre of her face and her eyes were pitch black thanks to the extravagant lenses she was wearing. Dominique has the time to transform herself only once a month because this makeup ritual takes between 5 and 7 hours to prepare. Opposite to her, behind a camera was Harmen, nurturing and encouraging her poses while the flash was casting a stroboscopic effect on her every time he photographed. Meanwhile, dedicated camera and style assistants were buzzing around the set. Fixing a wrinkle in the clothes, a strand of hair, or taking snaps for the ‘gram. All of that was done brilliantly, and in a rhythm in full accordance with the new covid-19 regulations.

traditional Chinese full-back ink was seamlessly blending with the ornaments of her garment.

Right now there is a whole generation of youngsters who live for, and from the night, they are now stuck at home left with nothing.

Communities Looking around, trying to orient myself in these subcultural worlds unfolding before my eyes I could distinguish who was sharing fantasies, who came as a duo or a trio and who was here to be shot individually. Next to a table strewn with jewellery, feathers, stones and latex accessories stood three friends. They were slaying coordinated figure-hugging sheer outfits in baby pink and fluorescent colours. These looks evoked softness in a badass, empowering way! The see-through fabric was covered by traditional Chinese tattoo designs. Sabine aka @lokalcowgirl, one of the trio, is an aspiring designer and tattoo fanatic herself. Her own

When a new model was ready with their makeup, hair and outfit everybody cheered and encouraged them on: “Yaaaas”; “Queen”; “We are so here for it!” Apart from the fashion and having their portraits taken by Harmen – who is undoubtedly an outstanding photographer with a vision and a mission – people were here for their communities. As Juan (@pxssypapi) one of the talents said, during his podcast talk with Maryo from DARKROOM, there is a real sense of doing things together in Rotterdam. There is a contining creating, and expansion of opportunities and spaces for the queer community and others who fall outside of the rather of conventional understandings of “normality”. This range of opportunities, he felt, was much more accessible in Rotterdam than the scene in Amsterdam where he lived previously. An outcast himself, Harmen Meinsma grew up in a small Frisian village under the care of his grandmother. As a kid who was already attracted to glamour and had a wish to inhabit an alternate reality larger than life, he had to deal with the reality of being the “other”. Nowadays Harmen is inspired by the people he comes across in real life. He amplifies what intrigues him through his lens. “In my work, I direct the spotlight to outcasts and the birds of paradise in this world, and I turn them into icons.” As an orthodox Christian, who also helped with the creation of the iconography in a few chapels as a child, I have done my fair share of staring at icons.

63 63

Diversity is here to stay They are images which don’t tell stories, they are there to declare themselves and to provoke reflection and thought process in the observer. Essentially they serve as a mirror. Thinking about that and looking into Harmen’s work one sees that the photos he makes are a mirror meant for our society and for ourselves. The icons ask: “What is beauty?” “Why are you attracted to me?”; “What are you confronted with, when looking at me?” Diversity is here to stay. And from the conversation I had with Olympia, another of the talents present on the day, this new generation is not interested in labels and “isms”. A model, performer and starting brand owner of Olympia (@meisjespoepenook.ocr) is interested in developing her self-expression as an individual and through that, she wants to support the communities she is part of. Her brand is unisex and challenges gender norms; from body shame inflicted upon women by patriarchal behaviour, to the myth that femininity is reserved only for one gender.

at the photoshoot celebrating diversity, self-expression and glamour. Even though the pandemic was difficult for me, talking to Maryo from DARKROOM shed a light on how (as she called them) “the children of the night” are hit by the lockdown.

One of my besties who happened to be also my colleague at WORM the artist Natalia Papaeva came to visit me on set. We are usually thick as thieves but due to corona, I haven’t seen her since February. Being able to see her laugh and talk face to face really knocked me off my feet for a moment. I just realised how much I’ve missed human interaction. And it just sank in how special this moment was to be able to be

Maryo knows nightlife first hand. She used to be a stripper for years. She is currently a coach for sex workers at the red light district in Amsterdam. Besides that Maryo hosts a podcast series called DARKROOM dedicated to nightlife and people who inhabit the small hours of the night. She was only meant to collaborate with Harmen for the first shooting day, during which she had invited her own guests, one of which was the famous drag

queer, Chloe, who spoke about addiction and rehabiliation. However, she found it important to be also here today. She told me: “Nia, it’s so important what is happening here! It’s marvellous! Right now there is a whole generation of youngsters who live for, and from the night, they are now stuck at home left with nothing. Some of them have the tools to overcome depression, a relapse, or suicide, but others don’t. We need to keep doing things like that. Also, share practices, knowledge and strategies. It’s a matter of survival right now.” For Maryo being here listening to the stories of these young people and spreading the word in the medium of the podcast meant doing her part as “an elder” in her community.

The importance of nightlife This is when the penny dropped for me. Now, I really, really understood the precarity in which some have to live in times like these and how small actions such as this day can make a difference. Anna aka @sukubratz , who was also at UBIK to model, is fabulous but her actual occupation is a DJ in the Rotterdam cyber scene. “Overall I have always been a raver since I was a teen living my best days in Bristol, I guess the passion for parties is what makes me wanna be behind the deck too.” Anna’s first gigs have been virtual ones, she has found ways to cope with the lockdown and is currently Djing with our partners, Pantropical and N8W8 in a campaign #DeNachtBlijft, raising awareness around the importance of nightlife and lobbying for more understanding and better solutions from the side of the local and national government bodies.

We are all looking to the future with hope. As of now, we are sure the future holds sparkle and glamour because Harmen will continue POSE! in 2021 with more shoots, exhibitions and performances. This is what Harmen had to share about his experience so far:

Photograph courtesy of Constanza Salini

“The making of the new series was so inspiring to me and it was a way for me to glimpse into a new generation of strong personalities! It’s very interesting how the new generation feels so nineties inspired and how intelligent and selfaware they are. The confidence they all possess splashes off the images and that was something that inspired me madly! For me, it was so much more than creating a new series alone, but also to create a feeling of togetherness. Because the series was shot during a partial lockdown, the two days of shooting were a moment to forget about the current situation. It was the perfect setting to connect with each other and to feel united in creating.”

65 65

A Film Programmer's Diary: 2020 Tim Leyendekker takes us through the trials and tribulations of trying to organise a film programme during a lockdown. Tim is a filmmaker and independent film programmer. Together with Sander Hölsgens he co-founded ‘Field Recordings’ in 2015, a platform for contemporary anthropological film and landscape cinema.

5 juni 2020 Omdat het weer de goede kant op lijkt te gaan stuur ik de pas afgestudeerde filmmaker Dorian Jespers een mail met de vraag of hij alsnog naar Rotterdam wil komen om zijn magistrale film SUN DOG voor het WORM publiek te introduceren. Drie maanden eerder had ik de uitnodiging moeten intrekken omdat WORM toen z’n deuren had gesloten in verband met de ‘intelligente lockdown’ die kort daarvoor in Nederland was afgekondigd.

Photograph courtesy of WORM, photographer unknown.

Dorian reageert uitgelaten op de hernieuwde uitnodiging- na het winnen van een Tiger Award op het IFFR stond er een tour gepland die hem langs festivals in Vilnius, Wenen en New York had moeten voeren, maar die hij uiteindelijk vanachter zijn bureau in Brussel had moeten volgen. Het weerzien met publiek ontroert- aan alles is duidelijk dat de bezoekers gesnakt hadden naar een moment om een film op groot doek te zien en, misschien belangrijker, om erover na te kunnen praten. Met elkaar, met de maker, de programmeur, de barvrouw. Het sterkt ons in het idee dat we alles op alles moeten zetten om deze in real life vertoningen mogelijk te blijven maken.

14 oktober 2020 De honger naar film en live performance is zo groot dat het speciale Field Recordings event al is uitverkocht voordat er reclame voor is gemaakt. We vertonen vanavond vier video’s uit de Blindness Series van Vietnamees- Amerikaanse Tran, Kim-Trang, die via een Zoom verbinding bij ons is om haar werk toe te lichten en vragen uit het publiek te beantwoorden. The Golden Snail Opera, die we daarna vertonen, is tot nu toe vooral online te zien geweest. Juist door de bijzondere soundtrack, die onder meer werd gemaakt door micro-contactmicrofoons aan dieren te bevestigen, is het de moeite waard om dit werk te zien en horen via het indrukwekkende geluidssysteem dat eerder dit jaar in WORM geïnstalleerd is. De Rotterdamse kunstenaar Lisa Gliederpuppe sluit de avond af met een ASMR performance waarin ze reageert op de film die daarvoor vertoond is. Ook hier vindt een omkering plaats omdat ASMR een kunstvorm is die normaal online gepresenteerd wordt, maar die als gedeelde, publieke ervaring ook krachtig blijkt te werken.

"Zowel The Golden Snail Opera als Gliederpuppe's performance worden toegevoegd aan de fysieke care-packages die later die maand door WORM Pirate Bay verstuurd zullen worden, zodat ook de thuisblijvers getuigen van de bijzondere avond kunnen zijn."

Zowel The Golden Snail Opera als Gliederpuppe’s performance worden toegevoegd aan de fysieke care-packages die later die maand door WORM Pirate Bay verstuurd zullen worden, zodat ook de thuisblijvers getuigen van de bijzondere avond kunnen zijn. Die avond eindigt wat zwaarmoedig- vandaag zijn er opnieuw nieuwe maatregelen ingegaan om het Corona virus in te dammen. Om die reden sluit de horeca opnieuw voor onbepaalde tijd en zullen ook de in real ife evenementen in WORM voorlopig moeten stoppen.

14 december 2020 Zojuist is via de NOS uitgelekt dat vanaf morgen het volledige land in lockdown zal zijn. De AWL_ vertoning die we voor 17 januari gepland hadden, met onder meer de Nederlandse premiere van Angela Schanelec’s Ich war zu Hause, aber stellen we voorlopig uit tot 31 januari. Een dag later zal het IFFR beginnen. Althans, dat is de bedoeling.

Photograph courtesy of Hosein Danesh

Kleine technische aanpassingen Robin Esschendal is a longstanding member of WORM’s production and technical team. He leads us behind the scenes, through a year where WORM’s production had to radically readjust their working practises and relationships when creating productions and events.

De weken voor 12 maart waren voor de technici van WORM een spannende periode. Zo waren we in het begin van de maand bezig met het installeren van het nieuwe P.A. systeem in WORM. Ook had ons fungerend hoofdtechniek het team verlaten en was besloten dat de meeste werkzaamheden opgevangen zouden gaan worden binnen het huidige team. Dit zorgde voor genoeg nieuwe ontwikkelingen die nog niet helemaal uitgewerkt waren. Toen we dachten eindelijk de meest dringende zaken geregeld te hebben en we in ieder geval weer functioneel door konden gaan met de programmering, kwam de persconferentie. Op 12 maart stond ik met een andere collega een event op te bouwen in de zaal van WORM, waar ik de persconferentie op de achtergrond aan had staan terwijl

collega’s naar me sneerden dat ik die depressieve zooi uit moest zetten. Toen de woorden gesproken waren dat culturele instellingen voor onbepaalde tijd, met directe ingang, moesten sluiten was het direct paniek, maar ik was juist iets opgetogen. Als deze sluiting nou voor twee weken zou duren konden wij namelijk veel achterstallig onderhoud oppakken.. Twee weken? Dat moet voldoende zijn…

Confrontaties en compromissen Maar eerst moesten we deze dag zelf nog gaan overleven. Waar elke culturele instelling direct dicht moest had de organisatie die bij ons binnen was besloten dat ze wel door mochten gaan, en daardoor hadden ook meerdere collega’s

binnen WORM het aan de stok met elkaar over hoe je de regels zou mogen interpreteren. Enige discussies later zou programma waar ik voor werkte toch doorgaan, maar het programma in de zaal ernaast moest wel moeten stoppen. De zaal naast ons was al dagen aan het opbouwen en zouden vanavond hun grote expositie hebben, hoezo moesten hun dicht, maar mocht de andere zaal wel doorgaan? Een paar felle discussies later mochten zij als coulance toch hun event afmaken, maar dan met alleen de andere kunstenaars die al aanwezig waren, geen publiek. De techniek had in de eerste weken nog voldoende onderhoud te doen. Maar na een paar dagen bleek dat zelfs dat al lastig begon te worden. Met de huidige Covid19 maatregelen bleek dat bijvoorbeeld met z’n vieren één soldeerbout delen niet meer mogelijk was, en dat was een probleem omdat we maar één werkende soldeerbout hadden. Anderhalve meter afstand, alles wat je aanraakt schoonmaken, je handen wassen zodra je in contact was gekomen met de buitenwereld... In de aankomende weken kwamen we achter steeds meer praktische redenen waarom zelfs onderhoud lastig zou gaan worden. Tijdens al deze stress kwam al snel het nieuws dat het financieel in ieder geval geregeld zou gaan worden, en dat we onze medewerkers voor aan aanzienlijke tijd konden doorbetalen, wat voor veel mensen de stress enorm verlichte.

Een nieuwe situatie Aangezien er geen publiek meer in het pand mocht zijn vanwege de lockdown, was streamen voor vele de oplossing. Al na een week kwamen enkele programmamakers met plannen om te streamen. Tess Martin van Manifest: Animation Show & Tell was hier één van de eerste van. Wij hadden de show van Manifest al jaren technisch

ondersteunt maar om nu ineens een online versie op te zetten bleek lastiger dan verwacht. Tess zou de eerste reeks aflevering vanuit haar werkplaats in Rotterdam Noord doen, dit zorgde voor problemen. Apparatuur moest naar deze locatie verplaatst worden, veelal op de fiets. Problemen oplossen op afstand betekende dat we vaak met elkaar aan de telefoon zaten terwijl de we forums afstruinden naar informatie. In de eerste weken van deze periode maakte het online-publiek ook nog niet veel zorgen over de kwaliteit van deze streams, er waren namelijk nog niet veel organisatoren die iets probeerden, dus elke vorm resultaat werd enorm toegejuicht. Later zou dit toch snel veranderen toen iedereen langzaam moe begon te worden van de zoveelste Skype-vergadering of Zoom-event.

Na een maand begon het toch te kriebelen bij de meerdere programmeurs, en zo ook bij de directie. Omdat het lastig wordt om elke programmeur thuis technisch te ondersteunen begon het idee om in een leeggekomen ruimte in het pand een “Stream Studio” te gaan maken. Op deze manier konden we organisatoren, collega’s en creatievelingen die liever naar WORM kwamen om te experimenteren een testlocatie aanbieden, zonder bij iedereen opnieuw het wiel uit te vinden. Door overal in het pand apparatuur los te schroeven wat we al in huis hadden, investeren in wat alleen echt nodig was, een paar emmers groene verf van de Praxis konden mobiele muren die voorheen voor expowanden bedoeld waren omgetoverd worden tot greenscreens. Het was allemaal nog enorm WORMesque. Weinig van de technici hadden ervaring met livestreams en dus was het elke stream weer opnieuw trial-and-error. Artiesten en organisaties kwamen binnen met grote ideeën en dat mochten we met tape tot een realiteit ombouwen. Na verloop van tijd hadden we eindelijk onze grenzen gevonden. Die grenzen werden meer en meer duidelijk naarmate meer professionele organisaties met meer en meer eisen kwamen over hun productionele standaarden, die onze webcams, tape en emmers verf niet meer konden leveren.

Photograph courtesy of Janpier Brands

We mogen weer? Om te zorgen dat het groeiende aantal streams en de wisselende situaties in goeie banen geleid zou worden hadden we hulp nodig. Die hulp kwam in de vorm van Kas Pijs. Kas had al vaker met WORM samengewerkt op projecten en zou voornamelijk werken aan structuur waardoor wij als faciliterende plek, andere organisaties konden helpen met het groeien van hun eigen concepten en dienen als eindverantwoordelijke voor alle werkzaamheden met betrekking tot de streams. Vervolgens kwam er budget vrij en daarmee kon er apparatuur aangeschaft worden waarmee we een zekere kwaliteit konden bieden die nodig was voor het binnen halen van externe organisatoren. Dat ging qua timing samen met 1 juni, de dag waarop Horeca en Cultuur weer open mocht, al was het onder strenge voorwaarden, o.a. een max aan

30 gasten in de zaal. Met de nieuwe werkwijze en videoapparatuur bleek ook dat ook de oude “Stream Studio” niet meer afdoende was, en dus gingen de meeste streams weer terug de lege zaal in. WORMs zaal is multidisciplinair en kan in verschillende manier opgebouwd worden, wat voor de lockdown inhield dat de zaal er elke dag anders uitzag. Maar met de huidige opgelegde capaciteit was het niet rendabel om elk event in een unieke setting op te bouwen, en dus werd besloten om voor de voorlopige periode ons aan één opstelling te houden waar iedere vorm van programma in zou passen. Dat zorgde wel voor de nodige obstakels. Zo kon bijvoorbeeld de normale trap aan de zijkant van de tribune kon niet meer gebruikt worden om de maximale bezetting te kunnen garanderen. Daarom had een collega nieuwe traptreden gemaakt die de in het midden van de tribune geplaatst konden worden op

plekken waar normaliter stoelen verankerd zouden staan. Ook artiesten moest het doen met een podiumoppervlak veel kleiner als wat we normaal zouden kunnen bieden. Deze periode was vooral elke dag opnieuw in gesprek gaan met externe organisaties. Verwachtingen waren vaak hoog, maar uiteindelijk lieten de maatregelen maar zo veel toe aan coulance. Organisaties begonnen steeds vaker de randjes en grijze gebieden op te zoeken waardoor de medewerkers van WORM vaker als politieagent optraden dan de functie die vaak op hun contract stond om het voorbestaan van WORM te kunnen waarborgen. Deze irritatie at al snel aan de voeten van vele werknemers en daardoor was al snel duidelijk dat deze manier van opereren niet werkte voor ons. De maanden dat we open waren voor publiek werd daarom veel geëxperimenteerd en door middel van doorzettingskracht

Photograph courtesy of Hosein Danesh

van de vele medewerkers, en de wil van programmamakers zijn er toch veel mooie events neergezet.

Terug naar streamen Toen mochten we weer dicht, alhoewel, de horeca moest dicht. De directie had bepaald dat evenementen en horeca hand in hand gaan, en daarom zouden voor WORM de publieke evenementen ook stoppen. Publiek fouilleren op eigen meegebrachte drank en ze niet eens de mogelijkheid mogen geven om wat te drinken tijdens een show, alle maatregelen en opgelegde eindtijden, het maakte dit werk niet meer mogelijk.Als podium is het natuurlijk je corebusiness om evenementen te faciliteren, maar in deze opzet was het niet meer mogelijk. Ook met het oog op de sociale veiligheid maakte het dat WORM uiteindelijk zijn deuren maar dicht deed voor het publiek, het was het niet meer

waard om je gasten en medewerkers aan al de gevaren van Covid19 bloottestellen. Voor de techniek betekende dit dat het allemaal iets gemakkelijker ging worden. Evenementen die hun publiek splitsen over in de zaal en online, is erg lastig. In de zaal ziet het er mooi uit en klinkt het fantastisch, maar op de camera klopt het plaatje niet en lijkt alles onderbelicht, en de kwaliteit laat te wensen over. Zo moest je overal compromissen maken. Toen WORM dicht ging voor het publiek en zich focuste op de registraties werd het werk weer eenzijdig. Wij werken voor maar één resultaat, het resultaat op de camera’s, en hoe de zaal er buiten de shots uit ziet is niet meer belangrijk. Het ging er altijd om dat het publiek blij was met de avond, en nu wisten we tenminste voor welk publiek we het deden.

hadden geprobeerd, en te weinig gereflecteerd hadden. De aankomende periode kon gebruikt worden om te zorgen dat iedereen weer met de neuzen in dezelfde richting stonden. Het was van belang dat wij leerden van de fouten die we in de eerste cruciale fase gemaakt hadden, maar die ons wel op het punt hebben gebracht waar we nu zijn. In deze periode konden we bij de techniek eindelijk de puntjes op de i gaan zetten. Shows zoals The Animal Reader (van Prya Bisambhar) en Rotterdam Late Night (Ernest van der Kwast) die vaak al meerdere online edities gedaan hadden konden eindelijk de aandacht krijgen die ze verdienden. Geen compromissen meer tussen zichtlijnen voor gasten of de beste plekken voor de camera’s, en het eindresultaat verbeterde direct.

Het werd duidelijk dat we als organisatie weer eens te veel

Lekker Eten bij Cool aan de Gang What happens when a social and economic lifeline - something as simple as a communal meal - comes under threat from the virus? For Ed de Meijer and the Cool aan de Gang organisation, the corona crisis meant bringing the neighbours even closer together. Photographs courtesy of Janpier Brands

Elke eerste maandag van de maand konden buurtbewoners in WORM lekker eten voor een lage prijs. Een deel van de vaste gasten bestond uit ouderen die niet makkelijk voor zichzelf een potje kunnen koken. Met de corona-maatregelen is de situatie voor hen verslechterd: een deel is vreselijk bang om het virus op te lopen en trekt zich terug in isolatie. Voor anderen is het bezoek aan de supermarkt te risicovol.

Maaltijden gekookt Voor Ed de Meijer is dit reden genoeg om in actie te komen. Ed is al tientallen jaren actief in de buurt als opbouwwerker, vroeger betaald en nu vrijwillig. Hij heeft een groot netwerk en kent veel buurtbewoners al vanaf hun kindertijd. Ook is hij vaardig om overal potjes met geld vandaan te toveren, die hij inzet voor allerlei activiteiten in de buurt. Samen met WORM en met een aantal buurtbewoners heeft Ed de stichting Cool aan de Gang opgezet, die bewoners ondersteunt in de organisatie van sociale en culturele activiteiten in de buurt.

Sinds september van dit jaar worden twee keer per week 30 maaltijden gekookt in de WORMkeuken, die worden bezorgd bij buurtbewoners die hier behoefte aan hebben. WORM zorgt voor de koks die het eten koken, Ed voor de vrijwilligers die de bezorging doen en het netwerk van oudere bewoners zorgt voor de namen en adressen van mensen die behoefte hebben aan een gratis gezonde maaltijd. WORM en het Laurensfonds dragen de financiën.

Sinds september van dit jaar worden twee keer per week 30 maaltijden gekookt in de WORMkeuken. Bij de bezorging is Ed zelf altijd aanwezig om een praatje te maken met de mensen. Hij is van de opbouwwerk-generatie die gelooft in ‘presentie-werk’: je bent aanwezig en je houdt je ogen en oren open. Op die manier weet je wat je moet doen wat nodig is. Zo weet hij ook dat - hoewel af en toe een stukje kip wordt gemist - iedereen te spreken is over het lekkere veganistische eten van de WORM-koks.

School of Rest: Self Destructive Book Club Agata Albu is an international design student and was a PR intern during the autumn 2020 lockdown. When chance allowed, she participated in the events programme in UBIK, hosted by WORM Pirate Bay. This is her review of one, around the theme of rest and self-care, hosted by Myriam Meret.

Photograph courtesy of Agata Albu

How much do we really know about rest? How many times a week do we allow ourselves to be still and let natural processes happen in our body and mind, without any pressure or judgment, without the fear of not having enough time? It seems like we are always chasing something. We need to slow down and recharge. We all live in a society ruled by the same mechanisms. A society ruled by a success-driven mindset. Through our lifetimes we are exposed to societal standards about what it means to be a successful person. That often involves competing, fighting for a place in the sun (due to the imposed idea of scarcity of desirable objects or society’s goals), and working hard to achieve more and more; without taking time to step back, relax, and celebrate your achievements.

The concept of Self Destructing Book Club was to get together and to create a safe space for sharing favourite rest-related texts and the participants’ personal experiences related to rest. If you ever watched the movie called ‘Dead Poets Society’ and saw the secret gatherings the teacher and students had, where they read literature and got to the very core of its meaning and encouraged free thinking stemming from that reading – that’s how I would describe the event. Except instead of a cave we had WORM’s S/ash Gallery space, and the guru of the evening was Myriam Meret – artist, dancer and yogini.

Photograph courtesy of Agata Albu

A new wavelength A great find of the evening was Tricia Hersey’s interview and her Nap Ministry blog articles. Nap Ministry is “a community organization that examines the liberating power of naps.” Tricia is an activist, poet, and artist and she explains rest as an important tool for resistance against oppression. She also presented a Black citizen’s perspective on how colonization distorted rest in the past and explained how, to this day, human bodies are perceived as “production machines” for the economy. “When we’re rested, our brain is at its peak height to be able to receive information to create, to invent, to imagine. Invention, imagination, creativity, disruption, coming up with on the fly subversive ideas to make stuff happen, this radical way of thinking that we need to really support a whole new system is not going to come from an exhaustive state.” Nap Ministry is a good channel to examine rest through ideas, experiences, and performance art.

We then listened to an audio experience, relaxing sounds with layered vocal affirmations that one of the participants, Mohammed, showed us was his way to calm the mind. Emotional rest is what is very important and personal to him, and affirmations sometimes work for him and give the feeling of tranquillity and grounding. As we listened, you could feel the smoothing effect the right words have on people, how they can touch us. As the voice repeated some words: “secure”, “comfortable”, “easy”, “real”, consciously they were just words, but unconsciously when we accept them they can become a part of who we are. Our brain works in a way that it gets used to the patterns, sometimes these patterns can be destructive. And what it takes to break it and reset the brain is to tune into a new wavelength.

Owning our own time A beautiful finale for our gathering was June Jordan’s poem ‘The New Physicality of Long Distance Love’, read by a participant named Djuna. As the world was changed by the pandemic, many of our obligations and regular activities stopped, many of us found ourselves uncomfortable with owning our own time. Now is the time to start exploring rest, to take care of ourselves, and be more introspective. So we come out of the pandemic renewed and full of inspiration, holding our heads up high.

Now is the time to start exploring rest, to take care of ourselves.

Photograph courtesy of WMO Radar

"Join Us in WORM!" een fysieke safe space voor jonge mensen WMO Radar is a foundation that offers support, integration and activity services for locals, especially for the young. The organisation regularly uses WORM’s spaces for meeting young people and developing their support network and social skill sets. As told to Janpier Brands.

Join Us richt zich op jonge mensen die graag andere mensen willen ontmoeten. Vaak gaat het om jongeren die geestverwanten zoeken om hun ervaringen, gevoelens en ideeën mee te delen. Join Us is naar Rotterdam gehaald door jongerenwerker Dinja Horsting, die het taboe dat op eenzaamheid rust probeerde te doorbreken met laagdrempelige activiteiten. Via WMO Radar kon ze dit idee verder ontwikkelen en heeft ze bij WORM aangeklopt om samen op te trekken. Sind 5 maart 2020 komen wekelijks verschillende groepen bij elkaar in WORM . Er wordt samen gekookt, er worden uitstapjes gemaakt en zo leren de deelnemers elkaar kennen. Elke groep bestaat uit 10 mensen. Join Us is zo’n succes, dat er inmiddels een wachtlijst is.

Deelnemers Hiba, Nishaya, Bailey en coach Hanan Maazouzi verklaren het succes doordat Join Us een fysieke safe space is.“Via social media is er een beeld van jongeren dat ze succesvol zijn, veel vrienden hebben, maar dat hoeft in werkelijkheid helemaal niet zo te zijn. Veel jongeren hebben juist gevoelens van eenzaamheid, zijn introvert of vinden het moeilijk vrienden te maken. Social media zijn eigenlijk helemaal geen goede plekken om echt naar een ander te luisteren. Dat kan toch het beste als je elkaar in het echt ontmoet en dat er een veilige omgeving voor is. Bovendien weet je op social media helemaal niet of degene met wie je contact hebt wel ‘echt’ is”. Nishaya vult daarbij aan: “Op school is er niet altijd

aansluiting bij de populaire club, en al helemaal niet als je een afwijkende mening hebt of een afwijkende smaak. Bij Join Us kan iedereen zichzelf zijn”. Hanan:“Als sociaal werker is online ook geen echt alternatief voor het werk dat we doen. Het gaat er vaak om ook mensen in de ogen te kunnen kijken, de lichaamstaal te kunnen lezen, om echt goed te kunnen zien of er iets met iemand aan de hand is”.

Join Us is zo'n succes, dat er inmiddels een wachtlijst is.

Het gaat er bij Join Us niet alleen maar om elkaar te ontmoeten. De deelnemers helpen elkaar om zich te ontwikkelen. “Het gaat om wat we willen veranderen in ons leven en wat ik daar zelf aan kan doen. Dat werkt met persoonlijke challenges, waar Hanan ons mee helpt. Ook krijgen we tips van onze groepsgenoten. Soms kan dat intens zijn, omdat je jouw problemen in in de groep uitspreekt. Het is serieus, maar er is ook ruimte voor grappen”. Sommige deelnemers kenden elkaar al van te voren, terwijl voor anderen dit de eerste kennismaking met deze mensen was. “Je kijkt de kat eerst even uit de boom, maar ik voelde me al snel veilig. Je wordt niet beoordeeld. Je krijgt tijd om over dingen te praten. Het gesprek beperkt zich niet tot de twee- wekelijkse bijeenkomst, maar vaak wordt er via Snapchat en de Join-US groeps whatsapp gewoon doorgepraat. Dat gaat over problemen, maar vaak ook over huiswerk of gewoon leuke dingen”.

Join Us startte op 5 maart, en op 12 maart werden de maatregelen in verband met Covid-19 van kracht. Waar hebben jullie het meeste last van?

Us geïnteresseerd in K-Pop en animé, en die gebruiken dat als inspiratie voor de dingen die ze maken en hoe ze zichzelf willen laten zien”.

“je kan elkaar geen knuffels geven! We hebben geprobeerd via Dischord elkaar te ontmoeten, maar dat leverde zoveel technische problemen op, daar zijn we snel mee gestopt. We zijn gewoon doorgaan met fysiek contact, ook al mocht dat formeel niet. We hebben netjes 1,5 meter afstand gehouden en zijn naar buiten gegaan in het Kralingse Bos en hebben daar van alles gedaan. We hebben het heel hard nodig om samen te komen, dus zoeken we creatieve oplossingen”. Veel deelnemers hebben de ambitie om kunstenaar of danser te worden.

Jongeren die zich willen aanmelden, nieuwsgierig zijn naar meer informatie én ervaringsverhalen van jongeren kunnen terecht bij projectbegeleider Dinja Horsting: dhorsting@wmoradar.nl.

“Ik hou erg veel van kunst, ik vind het ook leuk om te tekenen en nieuwe dingen te maken. Cultuur is een manier om je uit te drukken, maar ook om mensen te ontmoeten. “Er is best een grote groep bij Join

The WORM Pirate Bay: Then and Now The WORM Pirate Bay has undergone a remarkable transformation during 2020, from an underground resource to an active (creative) support network openly working with marginal communities. Rae Parnell and Richard Foster review the recent history of the ‘Bay and speculate on what the future may hold. The WORM Open City is a collage of communities, artistic interests and passions. And the WORM Pirate Bay - with our eclectic collection of avant-garde media, zines, books, DVDs - allows many in Rotterdam and beyond to explore new creative possibilities. The WORM Pirate Bay is an entity made up from a physical archive (located deep in WORM’s building) and working facilities as well as an ideology around knowledge and resource sharing. The physical space is an archive comprising (cult) films, arthouse films, zines, books, underground music and publications, analogue films, board games, and remnants of WORM’s production history (for example, the old Radio WORM archive, all stored on CD).

A living archive The accessibility of knowledge is a core value of the WORM Pirate Bay. In essence we are all about unconventional knowledge sharing and artistic productions that might not be valued by traditional understandings of high art. This means most of our programmes and events are free of charge, and free to borrow from the archive. We also invite local and international guests to share their knowledge in various formats, all free of charge to our audience. Most of these guests become long standing friends and contributors over time. But this isn’t just an archive, it’s also a hub for learning, creation, experimentation and artistic growth. There are plenty of workshops, residencies, community based programmes and presentations on offer, with or without COVID-19. The WORM Pirate Bay Archive has a public archive space, and can be viewed in full by setting up an appointment with one of our resident pirates. The archive was first presented to the public in 2017, when designer Amy Suo Wu created

Photograph courtesy of WORM Pirate Bay and Rae Parnell

DISPLAY: a furry pink review booth for the WORM Pirate Bay archive. It also doubled as a human anthill(!), as DISPLAY allowed the intrepid visitor to read, watch, listen and sleep inside this soft, pink “womb”; whilst being on display to other visitors. In 2021 the upgraded public archive display will move to the old smoking room opposite the main event space, Central Station, once COVID-19 has been driven from our lives. The project started in 2016, thanks to the work of Frederic van de Velde and a team of dedicated volunteers based in Rotterdam, many of whom were studying or working in academia or the cultural sector. All were keen to document and catalogue WORM’s enormous and alternative cultural and social archive, that had steadily grown over the previous 20 years.

Community oriented It began with the donation of the Cult videotheek archive, (a large collection of underground, avant-garde and rare films) and has expanded to incorporate material that our wider artistic community found important to archive. The WORM Pirate Bay began to work as a performance entity around 2017, thanks to our being invited to a number of residencies during this formative period, both abroad (Hull City of Culture 2017 and at Liverpool Sound City 2018) and in the Netherlands (Explore the North, Leeuwarden). At these “glocal” events, a crack number of pirates would bring specially selected artefacts from Rotterdam and ask our local partners in each city to create new material (zines, tapes, etc.) with the items they wanted to share with us. This led to

WORM Pirate Bay housing unique, collaborative material that enriched and expanded our archives; for instance the range of zines and sound files made in Hull. And in summer 2017, our pirates turned into a living archive, at Rotterdam’s Tentakel festival. On this two-day children’s festival, Pirate Bay films were (literally!) acted out by Teletubbies, food was made that tasted the opposite of what it seemed, and a French bowling festival was staged for the youngest hipsters in town. More recently WORM Pirate Bay has focussed on forging deep connections with organisations that represent marginal or underrepresented communities in the city of Rotterdam. 2020 has proved that connecting is of vital importance, so WORM Pirate Bay has done

Photograph courtesy of WORM Pirate Bay

what it can, and when it was possible, we staged live events and created resources of new material; from partners such as Caribbean Ancestry Club (who encourage those in Rotterdamâ&#x20AC;&#x2122;s Caribbean diaspora to donate to the archive), Queer Rotterdam and another local partner, Hip Hop House.

We always value the artistic work just as much as we value the time that it takes to rest.

Exploiting working spaces WORM Pirate Bay wants to keep our archive as rich and diverse as the city we live in. This community-based work has really shown its worth during the lockdown, as communities such as Caribbean Ancestry Club came together as best they could to grieve, to heal and to continue to show support for a community that has been badly affected by the spread of COVID-19. We have also spent 2020 investing in the long-term trajectories of those artists working in WORM. We also distributed practical toolkits created by community members that can be of lasting value. And our belief in the value of long term creation has been heightened by the pandemic; we always value the artistic work just as much as we value the time that it takes to rest.

This attitude also helped us formulate the WORM Pirate Bay Care Package, (now in its winter edition) that helped us keep in touch, for free, for all our creative partners throughout the Netherlands in the December of 2020. All the packages were hand-picked with love and consideration for the range of interests and personalities of the wider WORM Pirate Bay community. You can read about the packages in more detail in this publication. In 2021, especially once the vaccine starts to take effect, we are hoping we can really exploit the working spaces in WORM; whether that is for artists-in-residence or printing possibilities for our zinester clubs. We will provide a platform for like minded DIY creators to showcase their work. And we can also provide access to different spaces within WORM, including UBIK for movement based artists,

WORM Sound Studios for musicians and WORM Central Station for performers. Human contact is so important to creation; WORM Pirate Bay workshops are here to help those interested learn diverse, new skills and become more comfortable with multi-disciplinary art production. The workshops really began in 2019 and were an instant hit, including a ‘Trashy Sound Poetry’ workshop, Noise Transmission Device workshop, Death Masks Workshop, Becoming Bizarre and a Body Scores workshop. So let’s look forward and build on WORM Pirate Bay’s legacy and current activities to learn from this difficult year. We’ve grown a lot, so maybe follow us, and get involved yourselves! @WORM.piratebay (IG), @thepiratebay.WORM.org (Facebook)

Photograph courtesy of WORM Pirate Bay

Photograph courtesy of Apollonia Duijster

We serveren hier geen Corona What was life like after the bar in 2020? Virgil Westhout is a writer, deejay and a senior host in WORM’s bar and catering team. Virgil documents the trials and tribulations of serving a virus-jaded public during the brief hiatus in summer and autumn.

Covid kwam naar Rotterdam en onze regering kwam met halve maatregelen. Om de maatregelen compleet te maken mochten de grote steden na even op slot te zijn geweest, zelf bepalen welke maatregelen zouden werken op lokaal niveau. De door velen verguisde, maar evenzoveel geliefde burgervader van 010 kwam voor onze straat met een gepaste oplossing. Een oplossing waar menig terraschiller ooit weleens een klein kruisje of spoedgebedje voor heeft gemaakt; het op gezette tijden afsluiten van de Witte de With. Voor wie niet weet waarom dit een blessing is; de autocultuur in een van Nederlands meest autovriendelijke binnensteden is behoorlijk alive. Dus als je een ´mooie´ auto hebt, dan moet deze gezien en

of gehoord worden. Aangezien ons terras (evenals 8 van de 10 terrassen in deze stad) aan een autoweg grenst, dienen de tafels en stoelen waar gegeten en gedronken wordt als ongewilde tribunes voor dit spektakel. Lekker fris, net zoals die andere 8 terrassen. Het is niet allemaal ´Fast and Furious´ wat zich hier afspeelt, dus daar hoeft men zich geen zorgen over te maken. Maar er is totaal geen ruimte voor. Bedenk even een mooie vrijdagavond (tevens koopavond in Rotterdam) op een druk plein met fijne cafe´s, expositieruimtes, restaurants en winkels met door het midden een weg waar auto´s in verschillende snelheden overheen flaneren.

Photograph courtesy of WORM PR

Een safe haven te creëren Mijn ervaring met het meemaken van een ongeluk op de weg bestaat nog niet, echter heb ik menigmaal bijna ongelukken zien gebeuren. Een paar drempels op de weg in het normaal na covid, zouden niet slecht zijn voor de verkeersveiligheid. Maar dit covid seizoen was deze weg vanaf 17.00 afgesloten voor showponys en hun auto´s, deze weg was weer geopend wanneer de terrassen dicht waren en er weinig te showen viel. Door het afsluiten van de weg onstond er veel meer ruimte op de stoep, ruimte waarvan gretig gebruik van werd gemaakt door de uitbaters van deze tribunes. Wij bij de Wunderbar gebruikten deze ruimte om een safe

haven te creëren waarbij de gezondheid van onze bezoekers gecontroleerd werd aan de poort. Covid hosts vuurden een handvol vragen op de gasten af en na het geven van de juiste antwoorden, werden de beide handen met spiritus light ontsmet. In het begin van de covidmalaise vroeg ik mijzelf wel regelmatig af hoeveel van deze mensen, bij alle terrassen nou echt een eerlijk antwoord gaven, aangezien wij van de horeca niet echt handvatten hadden om de antwoorden van onze gasten te controleren.

Veilig voor bezoek Naarmate de malaise doordenderde en de cijfers door het dak gingen, zou de conclusie kunnen zijn dat de eerlijke antwoorden niet per se eerlijk waren. Hoewel dat natuurlijk

niet alleen aan de horeca hoefde te liggen, aangezien het virus overal gratis en voor niets verkrijgbaar is en de winkelstraten en recreatiegebieden ook niet bepaald verantwoordelijk werden bezocht. Naast het het terras met alle ruimte, gingen de handen ook uit de mouwen om het interieur van de WORM veilig voor bezoek te maken. In de grote zaal aka Central Station waar men normaal gesproken al een lekker avondje kan hebben met 60 man, een heerlijk avondje met 250 vrouw of een uitstekende nacht met meer, werden al deze ervaringen gereduceerd tot een dertigtal zittende bezoekers. De boys en girls van Prospect gingen gelukkig wekelijks de uitdaging aan met pompende setjes en flashy visuals, je kan

Photograph courtesy of Eva De Korte

je voorstellen dat het in deze setting moeilijk was om de mensen zittend te houden. Heel moeilijk zelfs, de titel covid host was er niet een die met trots gedragen werd aangezien niemand voor het plezier een buzzkill wil zijn.

Hersenpannen Echter hoe normaler dit nieuwe normaal werd, hoe makkelijker het werd. Hoewel partypeople gonÂ´ partypeople, dus regelmatig waarschuwen bleef de norm. Ons ruime terras werd, door alle verschillende maatregelen heen, zeer gewaardeerd door onze gasten. Uit gesprekken bleek vaak dat men zich op ons terrein veilig voelde en dat het ondanks de beperkingen toch gezellig genoeg was. De Wunderbar indoor veranderingen werden aan het begin van het terras seizoen vooral bewonderd door de gasten die even snel een drankje kwamen doen terwijl ze aan het wachten waren op een vrije tafel buiten.

Wat hartstikke fijn voor ons is, maar een insider tip voor volgend jaar; mochten we weer dat heerlijke covidterrasbeleid hebben, kom vooral vroeg en eet een bordje bij ons. Want de zon schijnt hier bijelkaar opgeteld maar een paar weken lekker fel en dat doet ie vooral niet binnen, dus de mensen die al buiten zitten nemen het er ook van en daarin geef ik hen geen ongelijk. Naarmate de zonneuren minder werden en de Rotterdamse wind zich vaker liet voelen verplaatste het feestgedruis zich meer en meer naar binnen. En na een paar weken outdoor drinken onder coronaregels zou men denken dat deze in de hersenpannen van een ieder geprint zouden zijn Niets bleek minder waar. Natuurlijk begrijpen wij dat je niet gezellig naar een bar komt om netjes, in positie, op anderhalve meter van elkaar aan een tafel te blijven zitten. En met meerdere slokken in

gezelschap, ligt dit ver van wat een ieder als gezelligheid herkent. De keren dat een barmedewerker zich dan ook voor de zoveelste keer met de handen in het haar bij een tafel meldde die zich niet aan de regels hield, zijn ontelbaar. De meeste werkenden in de horeca zijn dat niet gaan doen om de beveiliger uit te hangen. In dat licht gezien is de lockdown voor de horeca een zegen, er is weinig ruimte voor gezelligheid wanneer deze gebonden is aan allerlei strenge en gehandhaafde regels. Ondanks de beperkingen en bijkomende gevolgen streden wij tot het bittere voorlopige einde door en zullen wij dat blijven doen wanneer onze bar met alle maatregelen van dien zijn deuren weer mag openen.

We hebben alleen zitplaatsen Seats only

Hou voldoende afstand Keep a safe distance

Wash hands.

Gebruik je gezond verstand Use your common sense

Betaal zoveel mogelijk met pin Please pay with pin 85

THANKS TO: WORM workers and partners in the making of this publication: Charlien Adriaenssens, Albeda College, Agata Albu,Janpier Brands, Rodrigo Cardoso, Club Talks, Cool Aan De Gang,Hosein Danesh, Apollonia Duijster, Robin Esschendal,Richard Foster, Ronald P. Glasbergen, Kenny Gomes,Mariette Groot, Floor Verhulst, Jan Hiddink, Dinja Horsting, Galerie de Jaloezie, Kavita, KLAUW Collective, Nia Konstantinova, Eva de Korte, Tim Leyendekker, Marion Lissarague, Hanan Maazouzi, Tess Martin, Ed de Meijer, Mark Molenaar, Henrietta Müller, Wouter Muste,Rae Parnell, Poëet Club, Khalil Ryahi, Safiq, Costanza Salini, Sammie Sedano, Lukas Simonis, Nathalie Smoor, Donn Stone,TRICKSTER, Daniel van den Broeke, Virgil Westhout, Ivan Winter, WMO, Lieuwe Zelle. And to all workers and members of WORM Pirate Bay, The Performance Bar,WORM Horeca, WORM IT and Finance and WORM Production teams Design: Natalia Papaeva, Rodrigo Cardoso Address. Write to: WORM, Boomgaardsstraat 71, 3012 XA Rotterdam Discover WORM’s Open City at https://worm.org